Innowacyjność jako warunek

zrównoważonego rozwoju

Zrównoważony rozwój w teorii i praktyce

Różne drogi ku Celom

Zrównoważonego Rozwoju 2030

Joanna Kostecka

Uniwersytet Rzeszowski

Termin „innowacja” ma

pochodzenie od słowa z języka

łacińskiego innovatio i oznacza

odnowienie

Czy innowację należy traktować jako nowość (a tak kojarzona jest potocznie) i czy rzeczywiście jest / musi być ona czystą nowością?

Czy ma dotyczyć wyłącznie rozwiązań technologicznych?

Czy wkracza także w inne dziedziny życia?

Plan prezentacji

• Wstęp (zrównoważony rozwój – wybrane

elementy charakterystyki)

• Czym jest innowacja

• Przykłady z różnych dziedzin

• Zakończenie

Millenium Ecosystem Assessment

Source:

The reports of the Millennium Ecosystem Assessment, 2005

The Cost of Policy Inaction, 2008

The Corporate Ecosystem Services Review, 2008

The Economics of Ecosystems and Biodiversity, 2010

60% of services (15 out of 24) provided

by ecosystems have been destroyed or

used in an unsustainable way.

?

Rozwój

zrównoważony

Społeczeństwo Środowisko

Gospodarka

Trzy przestrzenie zrównoważonego

rozwoju

Economy

Environ-

mentSociety

Insti-

tutions

Every citizen’s life

/ odpowiedzialny

Czy dla wdrażania w życie

zrównoważonego rozwoju

potrzebna jest innowacyjność?

Definicja Innowacji (innovation)to wdrożenie nowego lub znacząco udoskonalonego produktu (wyrobu lub usługi) lub procesu, nowej metody marketingowej lub nowej metody organizacyjnej w praktyce gospodarczej, organizacji miejsca pracy lub stosunkach z otoczeniem.

Prawo rozproszenia innowacji

za Simon Sinek

https://www.ted.com/talks/simon_sinek_how.../transcript?

• O ile w nauce za innowację powinno się uważać rzeczywiście pierwsze, autorskie rozwiązanie (projekt) danego problemu o określonym charakterze, pokazujące sposób działania, czy rozwiązanie problemu badawczego, to w dziedzinach praktycznych za nowość dla określonej grupy społecznej może zostać uznane łamiące dotychczas obowiązujące normy postępowanie, naśladownictwo rozwiązania lepszego, sprawniej funkcjonującego, „zapożyczenie” rozwiązań z innych dziedzin życia, branż, regionów a nawet państw.

• W ekonomii społecznej innowacyjność można rozumieć jako nowe obszary prowadzenia działalności gospodarczej, nowe metody wsparcia przedsiębiorczości społecznej, czy innowacyjne narzędzia pracy, a także praktyczne, a dotąd na danym terenie nie stosowane zastosowanie zasad zrównoważonego rozwoju w praktyce.

Innowacyjność

Sukces

Według Anny Śpionek [2016] innowacje można podzielić następująco:

- ze względu na obszar innowacji: na produktową - polega na udoskonaleniu produktu, procesową - zmiana metod wytwarzania (bądź świadczenia usług), organizacyjną i marketingową,

- ze względu na stopień nowości: na innowacje globalne, regionalne, lokalne, w skali branży i w skali przedsiębiorstwa,

- z uwagi na rangę nowości – na skokowe (np. wynalezienie żarówki) i liniowe (np. kolejne generacje telewizorów),

- z punktu widzenia zmian, jakie wywołują: radykalne - nowe produkty, technologie lub sposób zarządzania, rekombinacyjne -wykorzystanie istniejących rozwiązań technologicznych, produkcyjnych i organizacyjnych w celu tworzenia nowości i modyfikacyjne - polegają na nieznacznych zmianach w istniejących produktach, mających je ulepszyć.

Proponowany podział innowacji ma głównie charakter organizacyjny, regionalny lub lokalny, głównie liniowy, rekombinacyjny i modyfikacyjny.

Śpionek A., 2016, Innowacyjność - definicja, ogólne informacje o innowacyjności w

regionie. Uniwersytet Łódzki

Nowe środki niekoniecznie pokrywają się z systemem wartości wyznawanym wcześniej. Początkowo działania będące innowacyjnymi mogą spotykać się w społeczeństwie czy grupie społecznej z lekceważeniem lub ostrą krytyką, często jednak upowszechniają się i stają się w końcu zachowaniami obowiązującymi.

Wg Roberta K. Mertona [2002]

działania innowacyjne w danej grupie

polegają na krytyce wartości, opinii,

zachowań w niej funkcjonujących i

wprowadzeniu nowej jakości. Nowa

jakość – innowacja – dotyczy przede

wszystkim środków realizowania celów

grupy, co do których następuje zgoda.

Merton R. K., 2002, Teoria socjologiczna i struktura społeczna. Warszawa,

Wydawnictwo Naukowe PWN

Innowacyjne mogą być więc rozwiązania powszechnie znane, ale zastosowane w nowy sposób, lub wspólnie z innymi działaniami. Warunkiem jest, żeby tego typu zastosowania i połączenia nie były wcześniej powszechnie stosowane (zwłaszcza na danym terenie).

Kostecka i Kostecki [2016]

uważają, że wszelka innowacyjność

to zmiana konformistycznego

sposobu myślenia – niezależnie od

tego czego to myślenie dotyczy i

jakie za sobą pociąga skutki, oraz

wynikające z tego działania.

Kostecka J., Kostecki A.W. 2016. Transformacja wsi oparta o innowacje w

zakresie ochrony środowiska. Biuletym KPZK PAN

Propozycja innowacji na przykładzie wsi podkarpackiej

Trudno jest określić i wprowadzić na wieś jedną działalność, która

byłaby innowacyjna w skali np. Europy lub choćby kraju. Ale warto

zastanowić się nad zespołem działań, które spełniały by szereg

kryteriów i wspólnie tworzyły przestrzeń dla wszechstronnego

rozwoju wsi, miały znaczenie dla zwiększenia dochodów jej

mieszkańców, chroniły różnorodność biologiczną, poszerzały

funkcje gospodarcze i jednocześnie spełniały warunki

innowacyjności.

Kostecka J., Kostecki A.W. 2016.

Transformacja wsi oparta o innowacje w zakresie ochrony środowiska. Biuletym

KPZK PAN.

Kierując się powyższymi przemyśleniami, odbyto spotkanie z Zarządem Starostwa Łańcuckiego, proponując wdrożenia na ściśle określonym obszarze pakietu innowacyjnych rozwiązań zmierzających do jego zrównoważonego rozwoju.Z przeprowadzonej dyskusji wynikało, że najmniejszym możliwym do zaproponowanego eksperymentu obszarem jest gmina wiejska, a nawet kilka gmin sąsiadujących ze sobą. Idealnym rozwiązaniem byłby cały powiat.

Uznano, że należało by tu stopniowo wprowadzić następujące działania:

• uchwalić przepisy wymuszające na podmiotach gospodarczych (zwłaszcza komunalnych) jak najszersze wprowadzanie energii odnawialnej (OZE), zwłaszcza przy zasilaniu budynków publicznych energią fotowoltaiczną, wiatrową itp.,

• organizować jednoczesną modernizację tych budynków w kierunku obniżenia zużycia energii na ich potrzeby (ocieplenie, rekuperacja, wprowadzenie energooszczędnego oświetlenia, ogrzewania i innych zabiegów energooszczędnych),

• wprowadzać stopniowo opisane pkt. 1 i 2 do wszystkich podmiotów gospodarczych na omawianym terenie pod rygorem dodatkowych (może na początek niewielkich) opłat w razie ich nieuzasadnionego omijania,

• wprowadzać obowiązek budowy nowych budynków mieszkalnych i komercyjnych w technologii energooszczędnej lub pasywnej - max. zużycie energii 60 kWh/ (m²•rok). Domy budowane w innej technologii byłyby obciążone dodatkowymi opłatami, z których środki będą wspomagały powiększone (o około 8-12%) koszty budowy budynków energooszczędnych. Ponadto gmina byłaby zobowiązana ułatwiać zainteresowanym zdobywanie dotacji i pomoc państwa na wspomniany cel,

• gmina (a tym bardziej kilka gmin) będą zbierać i przerabiać zebrane odpady na surowce, które będą na miejscu przerabiane lub sprzedawane. Zaleca się aby kilka gmin wspólnie organizowało przedsiębiorstwa funkcjonujące w obrębie tzw. Parku Odpadowego (we wzajemnie uzupełniającym swoje cele zespole),

• w szczególny sposób traktować należy posiadane zasoby wodne. Wszędzie, gdzie to możliwe trzeba stosować przepuszczalne dla wody powierzchnie (parkingi, składy i inne). Poprawi to lokalny bilans wodny, wpłynie na lokalny klimat a także będzie miało ogromne znaczenie dla ochrony różnorodności flory i fauny,

• należy wyszukać i promować liderów zrównoważonego rozwoju na wsiach i w większych skupiskach pracowniczych – urzędach, szkołach itp.,

• wśród działań prowadzonych w przyszłości na terenie realizującym opisywaną innowację można ją wesprzeć organizacją lokalnej waluty, która będzie wygodna w określaniu wzajemnych sąsiedzkich zobowiązań, wesprze budowanie lokalnej ekonomii i przytrzymywanie pieniędzy na miejscu („pieniądz robi pieniądz”), pomoże uniezależnić lokalną gospodarkę od zewnętrznych zaburzeń, wesprze socjalizację, budowanie świadomości lokalnej a następnie budowanie społeczeństwa partycypacyjnego,

• należy także koncentrować wysiłki na tworzeniu miejsc pracy w dziedzinach w minimalnym stopniu zużywających i obciążających zasoby środowiska [Kostecka 2015, Kostecka i Kostecki 2016]. Sposobami na to są między innymi; turystyka i wypoczynek na wsi, wykorzystywanie obiektów i terenów turystycznie cennych, a nawet ich tworzenie (np. skansenów, „parków jurajskich”, grodów średniowiecznych, osad rzemieślniczych - garncarskich, kowalskich, „pisania” ikon, mini zoo i innych) i popieranie powstawania nierolniczych, zrównoważonych przedsięwzięć produkcyjnych i usługowych.

• Gminy (powiat) do realizacji tych celów muszą pozyskać partnerów. Wydaje się potrzebna pomoc środowiska naukowego (np. Uniwersytet Rzeszowski, Politechnika Rzeszowska, Polskie Towarzystwo Inżynierii Ekologicznej), organizacje ekologiczne, lokalna prasa, radio i telewizja i inne.

• Opisane działania mają szansę oddziaływać korzystnie na społeczno-gospodarcze i przyrodnicze płaszczyzny zrównoważonego rozwoju. Jednocześnie tworzyć będą nowe miejsca pracy przy realizacji proekologicznych zadań np. sortowanie i przetwarzanie surowców powstałych z odpadów, termomodernizacja budynków, produkcja płyt parkingowych przepuszczających wodę (np. jombo, płyt pcv i kratek plastikowych), wytwarzanie kolektorów słonecznych, nowoczesne usługi edukacyjne, itp.

Biogazownie rolnicze

Fotowoltaika w obszarach wiejskich

Fermy

wiatrowe

w obszarach wiejskich możliwe jest prowadzenie

proekologicznych i prospołecznych działań

przynoszących dochody …

Kompostowanie

Ekologiczne parkingi

• Wyżej opisany zespół działań można traktować łącznie jako innowacyjną akcję zmieniającą sposób myślenia lokalnej społeczności tak aby podnieść rangę usług ekosystemowych z perspektywą ich długoterminowego wykorzystywania. Aby to osiągnąć trzeba móc sięgać po wszystkie dostępne środki pomocowe umożliwiające jej realizację.

• Autorzy opracowania przedstawili powyższą propozycję innowacji władzom powiatu łańcuckiego. Uznali oni jej wykonalność, choć twierdzili, że jest to niełatwe, głównie ze względu na przewidywany opór społeczny – konformizm. Warunkiem sukcesu wydaje się być uzyskanie zewnętrznych funduszy do jego realizacji.

LOLA - Looking for Likely

Alternatives

http://www.perlprojects.org/Project-

sites/PERL/Resources/Teaching-guidelines-

methods-and-materials/Teaching-learning-

methods-and-materials/LOLA-Looking-for-Likely-

Alternatives

• LOLA

Looking for Likely Alternatives• A didactic tool to approach sustainability by investigating Lifestyles

Searching for cases of social

innovation as a didactic process

to raise sustainability awareness

LOLA

Looking for Likely

Alternatives

A didactic tool to approach sustainability

by investigating Lifestyles

Victoria W. Thoresen ; François Jégou; Ezio Manzini ;

Sara Girardi; Carla Cipolla

• What is LOLA’s purpose?

discover, approach and give visibility to new

sustainable lifestyles

Dla kogo przygotowano LOLA ?

5 preparation cards

20 session cards

Session

Card

activity

kindtask

alternative

1. Prezentujemy obserwacje

własne (krótki = 3 min opis na

kartce i prezentacja ustna)

2. Wybieramy najciekawsze

przypadki (redukując liczbę

przypadków do połowy-

tworzymy dalej raporty

w grupach dwuosobowych)

Prezentacja na zaliczenie

PP =15-20 min każda grupa

Social innovation for sustainability

Paris_Supported traditional farming…

Innowacyjne rozwiązania

Food purchase group_Brussels

Innowacyjne rozwiązania

Tallinn, Estonia _Self Help

Communitysocially positive

Innowacyjne rozwiązania

Ekobiuro i zrównoważony styl życia –

Uniwersytet Rzeszowski

Fundacja Fabryka Dobra

Znany celebryta i katolik, Szymon

Hołownia, założył Fundację Fabryka

Dobra, która pomaga ludziom w

Afryce. Właśnie otworzył sklep

internetowy, w którym, jak wyjaśnia,

można "kupić dobre uczynki":

Zrobiliśmy kilkadziesiąt pozycji. Na

przykład: 2 zł konsultacja u lekarza w

Kongo, 35 zł worek krwi do transfuzji.

Można zafundować kobiecie

kongijskiej poród za 60 zł, jeśli to

jest z cesarskim cięciem to już 270 zł.

Pieniądze przesyłamy do sióstr,

kupują to na miejscu.

Henryk Skolimowski (ur. 1930 w Warszawie),

polski filozof. Ukończył studia techniczne,

muzykologiczne i filozoficzne.

• Uczeń Tadeusza Kotarbińskiego i Kazimierza Ajdukiewicza, specjalizował się w logice i filozofii języka. Doktorat uzyskał na Uniwersytecie Oksfordzkim, gdzie także wykładał, zanim zaczął nauczać na Uniwersytecie Południowej Kalifornii w Los Angeles, a następnie na Uniwersytecie Michigan, gdzie przez wiele lat był profesorem filozofii.

Obecnie uważany jest za jednego z najwybitniejszych twórców ekofilozofii.

/pl.wikipedia.org/wiki/Henryk_Skolimowski

Henryk Skolimowski w 1992 r. pisał:

• „Człowiek to brzmi dumnie. Nie wolno nam o tym zapominać. Człowiek to przyroda, to Bóg, to inni ludzie. Jesteśmy wszyscy wpleceni w kanwę tego samego życia, Życia z wielkiej litery, życia wspaniałego, nie kończącego się w swym bogactwie.

• Ostatnie dziesięciolecia to anomalia. Człowiek zuboża życie przyrody i życie swoje. Jest to przeciwne naturze. Dewastacja przyrody jest grzechem przeciw różnorodności życia.

• Nasze działania muszą zatrzymać ten patologiczny proces, który wiedzie do zniszczenia przyrody i nas samych. Właściwa ekologia to nie tylko oczyszczenie kominów, ile oczyszczenie naszych umysłów i dusz. Ochrona środowiska zaczyna się od uzdrowienia umysłu. Zdrowy umysł prowadzi do właściwej percepcji, do właściwego myślenia, do właściwej akcji - do właściwej współpracy z naturą.

• Nie ma uleczenia planety bez zmian świadomości. Planeta to my. Jej uleczenie wiedzie przez stworzenie i krzewienie świadomości ekologicznej”.

Kosmiczny skafander

Drogi z recyklingowanego plastiku

Pomysł narodził się w głowach

pracowników VolkerWessels i

KWS Infra. Idea z jednej strony

obniża koszt kładzenia

nawierzchni, a z drugiej sprawia,

że drogi staną się bardziej

przyjazne środowisku.

Projekt ekologicznej jezdni zakłada

cienką konstrukcję wyposażoną

w specjalne jamy. Dzięki nim

instalacje sanitarne czy

elektryczne mogłyby być

przeprowadzone zaraz pod

powierzchnią drogi. Dodatkowo

plastikowa jezdnia miałaby się

składać z gotowych elementów.

To zdecydowanie skróciłoby czas

jej ewentualnej wymiany.

Pojazd do zbierania plastiku z oceanów

bezzałogowe pojazdy podwodne

• Latający samochód to

marzenie wielu kierowców

stojących codziennie w

korkach. Na przeciw tym

potrzebom wychodzi

słowacki AeroMobil, który

opracował projekt latającego

pojazdu. Firma stara się, aby

pojazd pojawił się na rynku

już w 2017 roku.

Latający samochód przyszłości

Innowacje…

Ponieważ termin ten ma obecnie i w przyszłości decydować o przyznawaniu finansowania dla wielu działań, należałoby jego interpretację upowszechnić w znaczeniu jak najkorzystniejszym dla przyszłych beneficjentów różnych środków finansowych.

Nie ma innowacyjności bez kreatywności

Wszystko co nas otacza miało swój

początek w czyjeś głowie …

Alfred Adler – austriacki psychiatra, psycholog i pedagog, twórca psychologii

indywidualnej. Wychowywał się w Wiedniu. Ukończył w 1895 roku studia w Szkole

Medycznej Uniwersytetu Wiedeńskiego, docent uniwersytetu w Wiedniu.

… wrogowie istnieją: są nimi fałszywe, samoutrwalające się

schematy umysłowe i przestarzałe oparte na nich

instytucje…

Wszyscy jesteśmy komórkami ogromnego

ewoluującego superorganizmu, jakim jest

ludzkość. Ponieważ człowiek ma wolną

wolę, możemy zdecydować, czy chcemy

wznieść się na nowy poziom rozwoju, czy

wyginąć, jak dinozaury. Uwalniając się od

starych przekonań, które utrzymują

istniejący stan rzeczy, i zyskując nową

świadomość, możemy dokonać

,,spontanicznej ewolucji" i stworzyć

wspaniałą, twórczą cywilizację.

DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ

bibliografia

• Merton R. K., 2002, Teoria socjologiczna i struktura społeczna.

Warszawa, Wydawnictwo Naukowe PWN.

• Milenijna ocena ekosystemów, 2005, [dok. elektroniczny:

http://ec.europa.eu/environment/basics/natural-

capital/biodiversity/index_pl.htm, data wejścia 29.09. 2016].

• Kostecka J., Kostecki A.W. 2016. Transformacja wsi oparta o

innowacje w zakresie ochrony środowiska. Biuletym KPZK PAN.

• Śpionek A., 2016, Innowacyjność - definicja, ogólne informacje o

innowacyjności w regionie. Uniwersytet Łódzki, Wydział

Ekonomiczno - Socjologiczny, Katedra Międzynarodowych

Stosunków Gospodarczych [dok. elektroniczny:

http://dspace.uni.lodz.pl:8080/xmlui/bitstream/handle

/11089/17092/11_pdf_Innowacje2010.pdf? sequence=1&isAllowe,

data wejścia 3.10 2016]