SISTEM KEWANGAN ISLAMPPPG2912

PENSYARAH :DR SHOFIAN BIN HJ. AHMAD

SESI 2007/2008

INSTITUSI KEWANGAN DALAM ISLAM

NAMA: ERIYANTI SORAYA BT ABD HALIM

NO MATRIK: A 112935

UNIVERSITI KEBANGSAAN MALAYSIA

FAKULTI PENDIDIKAN

PROGRAM AL-QURAN

Pengenalan

Institusi kewangan Islam ialah institusi yang mencipta dan memperniagakan

instrumen-instrumen kewangan, disamping memudahkan aliran sumber-sumber

antara peserta-peserta pasaran. Dalam melaksanakan peranannya sebagai pencipta dan

peniaga instumen kewangan, institusi kewangan merupakan peserta yang penting

dalam pasaran kewangan dan melaksanakan berbagai fungsi utama dalam sistem

kewangan.

Fungsi yang terpenting sekali ialah bertindak sebagai pengantara kewangan,

pengantara kewangan.1 memudahkan proses penyaluran dana tabungan untuk

pelaburan, iaitu proses penyaluran tabungan dari pada unit lebihan dari pada sesebuah

ekonomi dengan obligasi kewangan (janji untuk bayar) daripada unit kekurangan.

Dengan kata lain institusi kewangan itu adalah firma perniagaan yang asset utamanya

adalah aset-aset kewangan atau tuntutan-tuntutan ( seperti saham, bon dan pinjaman)

bukan asset yang nyata ( bankunan, peralatan dan bahan mentah). Ia memberikan

pinjaman kepada pengguna atau membeli sekuriti pelaburan dalam pemasaran

kewangan. Institusi kewangan dapat dibahagikan kepada dua kumpulan iaitu:

i. kumpulan pengantara-pengantara kewangan

ii. kumpulan institusi bukan kewangan2.

Sebenarnya pengantara kewangan melibatkan pembelian instrumen kewangan

oleh institusi kewangan dalam pasaran kewangan dari dana yang diperoleh daripada

penyimpan-penyimpan yang mengkehendaki sekuriti tidak langsung yang dikeluarkan

oleh pengantar tersebut. Begitu juga institusi kewangan ini memberikan pinjaman

kepada firma dan badan korporat yang hendak mengembangkan perusahaannya

dengan memegang cagaran kepada perusahaan itu.

1 Pengantara kewangan sebenarnya ialah institusi kewangan seperti bank simpanan, bank perdagangan,

kumpulan wang pencen dan lain sebagainya.

2 Dapat diklasifikasikan dengan bermacam-macam cara, satu cara pengelasan dan perbezaanya ialah

antara institusi pengdeposit seperti bank perdagangan, institusi berkontrak (seperti syarikat insurans) dan institusi pelaburan (syarikat pelaburan atau tabung haji)

1

Cagaran seperti ini biasanya dikenal dengan sekuriti secara langsung atau

dikenali juga sebagai sekuriti utama. Cagaran seperti ini agak sulit bagi kebanyakan

pelanggan terutamanya yang memiliki dana yang terhad dan banyak pengetahuan

tentang selok belok pasaran. Dan melalui pengantara kewangan dana daripada

penyimpan-penyimpan tadi dapat dikumpu melalui akuan simpanan dan seterusnya

dapat membiayai sejumlah pembiayaan diatas.

Pengantara kewangan dapat dikategorikan kepada tiga kategori seperti berikut :

I. Institusi deposit seperti bank bank

II. Institusi berbentuk kontrak seperti syarikat insurans. Kumpulan wang

simpanan pekerja dan pencen dan sebagainya.

III. Institusi pelaburan seperti syarikat pelaburan. Unit pelaburan amanah dan

sebagainya.

Dalam kertas kerja ini institusi perbankan islam dan institusi takaful akan dibahas

lebih terperinci disamping akan dibahas pula institusi-institusi kewangan Islam

lainnya di Malaysia seperti bank Islam Malaysia Berhad, skim perbankan tanpa

faedah ( SPTF) dan Tabung Haji.

2

INSTITUSI KEWANGAN ISLAM

1. Perbankan Islam

Perbankan Islam didefinisikan sebagai perbankan yang selaras dengan sistem nilai

dan etos Islam.

Ia juga dikatakan sebagai setiap pertumbuhan yang terlibat secara langsung

dengan amalan kewangan berdasarkan syariat Islam dan menggunakan kaedah-kaedah

Fiqh.

An- Nazar memberikan ta’rifan umum bagi perbankan Islam sebagai

pertumbuhan kewangan yang mengumpulkan dana dan menjalankan operasinya

dengan mengikuti syariat Islam dengan tujuan membina kesatuan masyarakat Islam

bagi merealisasikan keadilan pengagihan serta menggunakan dana-dana itu mengikut

ketentuan syariat Islam.

Suatu sistem perbankan yang prinsip dan amalannya berasaskan hukum Islam atau

hukum syariah.

Perbankan yang ditumbuhkan untuk menggerak dana-dana dan menggunakannya

selaras dengan syariat Islam bagi tujuan mengembankkan ikatan kesatuan Islam dan

memastikan keadilan pengagihan disamping mengunakan dana-dana tersebut selaras

denga prinsip-prinsip Islam.

1.1 Sejarah Perbankan Islam

Konsep perbankan Islam bermula sejak Akhir tahun 40an lagi dan model

perbankan tanpa bunga secara matang dan konprehensif mula muncul sekitar akhir

tahun 1960an, sebelumnya dan pada awal abad ke 20, perbankan Islam lebih

merupakan subjek perbincangan secara teori sahaja. Dan pada masa itu tiada sebarang

usaha dan inisiatif untuk merangka program pelaksanaan perbankan Islam secara

praktik dan menyumbang kepada penyelesaian masalah ekonomi semasa. Dan juga

dapat memberikan faedah kepada dunia Islam.3

3 Dalam John R. presley. Directory of Islamic financial Institutons, halaman 3

3

Sejarah bank Islam moden bermula apabila projek printis bagi meletakkan

prinsip-prinsip perbankan Islam dalam bentuk praktis dan ianya telah dibuat pada

tahun 1963 di pecan Mitghamr di Mesir. Projek percobaan ini menggabungkan ide

bank simpanan German dengan prinsip-prinsip luar Bandar ke dalam kerangka umum

nilai Islam. Tujuan utama percubaan ini adalah untuk menarik golongan yang

memiliki pendapatan rendah .

pada peringkat awal projek ini diberi nama dengan “pusat simpanan tempatan”

dan kemudian ditukar kepada nama ”bank simpanan tempatan” . Memandangkan Mit

Ghamr terletak di luar Bandar yang rata-rata penduduknya berpegang kuat kepada

Agama, mereka tidak ingin menyimpan wang di bank-bank, kerana wujudnya unsur

Riba. Oleh itu penubuhan bank Mit Ghamr bukan sahaja untuk menghapuskan unsur

riba malah juga mengajar masyarakat mengenai penggunaan perbankan.

Projek Mit Ghamr menjalankan operasi mengikut tiga jenis akaun berikut :

i Akuan Simpanan

ii Akuan Pelaburan

iii Akuan Zakat

Bank Islam yang pertama yang ditumbuhkan di Bandar ialah Nasser Sosial Bank di

Kaheran. Ia ditumbuhkan oleh kerajaan Mesir pada tahun 1971. objektif utama bank

ini ialah membentuk sosial dan ia mempunyai fungsi sosial dan bank ini telah diberi

kebenaran ( pengecualian) dari pada undang-undang perbankan dan kredit 1975 pada

peringkat permualaan operasinya.

Pada akhir 1972, menteri-menteri luar negara Islam luar negara-negara Islam

dijemput ke Jeddah untuk membentuk satu jawatan kuasa khas bagi menyediakan

perjanjian bank Islam bersama. Akhirnya dalam tahun 1973 dan 1974 menteri-menteri

kewangan negaa-negara Islam mengadakan dua menyuarat di Jedah dan terbentuklah

Bank Pembankunan Islam (IDB) yang beribu pejabat di Jeddah pada tahun 1975.

tujuan bank ini ditubuhkan untuk memupuk pembangunan ekonomi dan kemajuan

sosial negara-negara ahli dan masyarakat Islam sama ada secara persendirian

mahupun secara bersama berdasarkan prinsip-prinsip syariah. Dan berfungsi untuk

melibatkan diri dalam penyertaan modal saham dan mengeluarkan pinjaman untuk

4

projek-projek yang produktif disamping itu juga ia sebagai badan yang menyediakan

kewangan kepada negara-negara ahli.

Bank Islam yang berorientasikan perdagangan telah pun ditumbuhkan sejak

pertengahan tahun 1970-an. Dan tujuan penubuhan bank ini bertujuan untuk

menawarkan alternatif perbankan secara Islam kepada sistem perbankan konvensional

yang sedia ada. Dan terdapat dua jenis institusi berbentuk Islam iaitu :

i Bank perdagangan Islam

ii Syarikat-syarikat induk dan pelaburan Islam

institusi yang pertama iaitu bank perbankan Islam ialah seperti bank Islam

Dubai ( Dubai Islamic bank) yang ditumbuhkan pada tahun 1975. dan ia adalah bank

Islam persendirian yang ditubuhkan pertama dan ia merupakan syarikat awam terhad

yang menawarkan pengkhidmatan bank tradisi selaras dengan undang-undang syariat

Islam. Dalam tahun 1977, tiga buah bank Islam ditubuhkan sebagai syarikat awam

berhad, iaitu Kuwait Finance House, Bank Faisal di Mesir dan Bank Faisal di Sudan.

1.2 Teori dan Konsep Perbankan Islam

Terdapat kesamaan perbankan Islam dan konvensional iaitu dari fungsi dan

aktiviti antara keduanya. Namun konsep dan teorinya tidaklah sama, ini dikeranakan

terdapat perbezaan landasan disebalik penubuhannya. Tumbuhnya perbankan

konvesional semata-semata untuk memaksimumkan keuntungan sedangkan

penubuhan perbankan Islam berdasarkan dua faktor, iaitu faktor agama dan faktor

keuntungan dan titik keseimbangan harus ada diantara keduanya demi kelangsungan

penubuhannya. Dan perbankan Islam perlulah memenuhi dua kriteria berikut :

a. perbankan Islam mestilah dilaksanakan tanpa melanggar mana-mana hukum

syariah

b. perbankan Islam hendaklah membantu kearah pencapaian objektif-objektif

sosial ekonomi masyarakat Islam

banyak istilah-istilah yang digunakan bank Islam diseluruh dunia bagi

menggambarkan prinsip-prinsip syariah yang diterima pakai bagi sesuatu jenis

5

pengkhidmatan perbankan Islam. Ada yang menggunakan istilah Arab dan ada juga

yang cuba menyesuaikannya istilah tersebut dengan keadaan tempatan dan suasana

semasa. Walau apapun istilah yang digunakan akan tetapi prinsip syariah yang

terdapat dalam amalan perbankan Islam boleh dikelaskan kepada 4 kategori :

a. Berdasarkan kongsi sama keuntungan

b. Berdasarkan caj, komisen, yuran atau lain-lain bayaran yang ditetapkan

jumlahnya.

c. Pengkhidmatan yang diberi tanpa dikenakan bayaran.

d. Prinsip-prinsip yang ada kaitannya secara tidak langsung dengan sistem

perbankan.

Para ahli ekonomi Islam berpendapat bahawa prinsip atau kaedah operasi yang

diamalkan oleh perbankan Islam itu sebahagiannya digalakan (strongly Islamic) dan

sebagiannya lagi kurang digalakan (weakly Islamic). Prinsip atau kaedah operasi yang

digalakan Islam ini berarti hanya prinsip mudarobah dan musyarokah sahaja yang

tergolong dalam kelas ini, prinsip-prinsip lain hanya dicadangkan apabila kedua

prinsip diatas tidak dapat dilaksanakan.

Jenis-jenis kontrak yang terdapat dalam syariah yang ada kaitannya dengan

operasi perbankan Islam selain daripada kontrak-kontrak dalam pembiayaan ekuiti

dan pembiayaan hutang diatas, boleh dikategorikan kepada tujuh jenis kontrak, iaitu :

i kontrak-kontrak memberi hak milik ( ’Uqud al-Tamlikat)

kontrak ini adalah berhubung dengan pemberian hak milik sesuatu harta atau hak

bagi mendapatkan manfaat harta tersebut, kontrak ini terbahagi kepada dua kumpulan,

iaitu :

a) Kontrak pertukaran ( ‘Uqud al-Mu’awadat)

Kontrak ini melibatkan pertukaran antara dua pihak dalam memberikan hak

milik seperti jualbeli, sewaan, pertukaran wang dan sebagainya.

b) Kontrak kebajikan (Uqud al-Tabarru’at)

Kontrak ini memberikan hakmilik tanpa melibatkan pertukaran antara pihak

yang terlibat seperti hibah, hadiyah, sadaqah dan lain sebagainya.

ii Kontrak melepaskan hak (uqud al-Isqotat)

6

Kontrak ini adalah berhubungan dengan melepaskan hak terhadap pihak lain sama

ada dengan pertukaran tebus talak, kemaafan dari al-qiyas ataupun tidak dengan

pertukaran.

iii Kontrak Memberi izin (‘uqud al-Itlaqot)

Kontrak ini melibatkan pemberian kuasa. Kepada seseorang untuk menguruskan

kerja-kerjanya, kontrak ini seperti melantik wakil (Al-Wakalah), melantik pegawai

(al-Tawliyah) atau agensi.

iv Kontrak menyekat seseorang menjalankan tugas

Menegah seseorang daripada menjalankan sesuatu fungsi seperti dikenakan

kepada seseorang yang muflis. Penarikan tauliyah atau menamatkan pelantikan

sebagai wakil atau agen.

1.3 Model Pelaksanaan Perbankan Islam

Pelaksanaan sistem perbankan Islam di negara Islam terutamanya di Negara-

negara Islam terutama di 51 negara yang mengganggotai pertumbuhan persidangan

Islam (IOC) dapat dikelaskan kepada 4 kategori :

1) Mempunyai hanya satu sistem perbankan sahaja iaitu satu sistem perbankan

Islam. Negara ini ialah Iran, Pakistan dan sudan.

2) Mempunyai dwi-sistem (dual sistem) iaitu sistem perbankan Islam yang

beroperasi sesuai dengan sistem konvesional yang sedia ada. Contohnya

Malaysia yang merupakan negara Islam pertama yang mempunyai sistem

perbankan Islam yang komprehensif dan cekap yang beroperasi bersama-sama

dengan sistem perbankan konvensional.

3) Mempunyai sistem ”konvensional campur” ( Convensional Plus Sistem) iaitu

sistem perbankan yang pada asasnya sistem konvensional dengan beberapa

buah institusi Islam yang beroperasi di pinggiran. Negara tersebut ialah Arab

Saudi, Bahrain, Bankladesh, Brunei, Mesir. Dan Negara Islam lainnya.

4) Mempunyai hanya satu sistem perbankan Islam sahaja iaitu sistem

konvensional. Negara ini belum melaksanakan sistem perbankan Islam

walaupun ianya merupakan Negara Islam ataupun Negara yang paling ramai

berpenduduk muslim. Negara-negara tersebut ialah Afganistan, Albania,

Algeria, Azerbaijan, Benin, Bunkina faso, Chad, Cameroon, Comoros, nigeria,

7

Oman, Palestin, Somalia, Syria, Urganda dan masih banyak lagi negara-negara

lainnya.

Perbezaan juga berlaku di Negara-negara Islam yang melaksanakan sistem

perbankan Islam tentang pelesenan, pengawasan dan perbankan yang

dilaksanakan oleh setiap Negara Islam tersebut. Di Negara turki misalnya, bank

Islam diawasi oleh pembendaharaan Negara dan perlesenan dikendalikan di

bawah pindaan akta perbankan yang juga dinamakan “Institusi Kewangan Khas”.

Di Emirat Arab bersatu pula (UEA) bank Islam diawasi oleh kementrian Wakaf

Negara itu sendiri. Di Mesir, aktiviti yang dilaksanakan oleh syarikat pelaburan

Islam seperti A-Rayan diragui kerana kekurangan pihak berkuasa Mesir.

Dari aspek-aspek pengubalan akta dan peraturan bagi melasanakan sistem

perbankan Islam di Negara-negara yang melaksanakan perbankan Islam dapatlah

dibahagikan kepada tiga kategori :

1) Diberi kebenaran (pengecualian) sama ada secara nyata ataupun jaminan,

kesemua atau sebahagian daripada peraturan-peraturan perbankan yang

sedia ada. Contohnya seperti bank Islam di Dubai, Mesir, Kuwait, Bahrain

dan Jordan.

2) Pengubalan akta dan peraturan bagi menubuhkan bank Islam sama ada

akta tersebut bagi semua sistem di negaranya seperti apa yang berlaku di

Pakistan Sudan dan Iran atau penggubalannya hanya untuk menubuhkan

bank Islam dengan mengekalkan akta dan peraturan perbankan

konvensional sebagaimana yang berlaku di Malaysia.

3) Tanpa apa-apa fakta dan peraturan digubal untuk pelaksanaan perbankan

Islam dan juga tanpa pengecualian daripada akta perbankan konvensional

yang sedia ada sebagaimana contoh penubuhan-penubuhan bank Islam di

Negara Eropa.

Institusi Perbankan Islam di Malaysia

Bentuk terawal aktiviti perbankan Islam diketahui bermula pada bulan

September 1963 dengan tertubuhnya Perbadanan Wang Simpanan Bakal-Bakal Haji

8

(PWSBH). PWSBH telah ditubuhkan untuk dijadikan institusi bagi umat Islam

membuat simpanan sebagai persediaan mengerjakan ibadat Haji ke tanah suci Mekah.

Pada tahun 1969, PWSBH telah bergabung dengan Pejabat Urusan Haji bagi

membentuk Lembaga Urusan dan Tabung Haji (kini dikenali sebagai Lembaga

Tabung Haji).

Keputusan kerajaan menubuhkan Tabung haji adalah suatu kepustusan yang

tepat, dan kini bentuk dan operasi institusi ini menjadi model kepada Negara-negara

lain, tabung haji telah bergerak aktif dalam pelbagai sektor perdagangan, pertanian,

Industri dan hartanah. Dan pelaburannya pula merangkumi pelaburan saham,

pelaburan dalam syarikat hartanah, tabung amanah dan sijil pelaburan dalam syarikat

hartanah dan sijil pelaburan kerajaan. Dan sebahagian besar daripada dana yang

digerakan oleh lembaga ini dilaburkan dalam sekuriti korporat yang disebut harga dan

yang tidak disebut harga.

Bank Islam pertama telah ditubuhkan pada tahun 1983. Pada tahun 1993, bank

perdagangan, bank saudagar dan syarikat kewangan mula dibenarkan untuk

menawarkan produk-produk dan pengkhidmatan perbankan Islam di bawah Skim

Perbankan Tanpa Faedah (SPTF). Walau bagaimanapun, institusi-institusi ini

dikehendaki mengasingkan dana dan aktiviti urus niaga perbankan Islam daripada

urus niaga perbankan konvensional bagi memastikan tiada percampuran dana.

2. Takaful

Dewasa ini, masyarakat telah banyak didedahkan dengan Sistem Perlindungan

yang berteraskan Syariah atau lebih dikenali sebagai Sistem Takaful. Perkataan

Takaful di dalam bahasa Arab membawa maksud saling jamin-menjamin atau saling

pelihara-memelihara. Di dalam konteks ini, perkataan Takaful akan disandarkan

kepada Sistem Insurans yang berteraskan prinsip Islam.

Konsep ini pada hakikatnya menggambarkan satu rancangan insurans yang

berasaskan perpaduan, rasa tanggungjawab dan hubungan persaudaraan antara sesama

peserta yang berdasarkan konsep tabarru' (derma) yang Ikhlas kerana Allah s.w.t

kepada ‘Tabung’ yang diurus secara professional oleh syarikat Takaful bertujuan

membantu mana-mana peserta yang ditimpa musibah.

9

Dengan demikian definisi takaful ialah sistem insurans secara Islam, sebagai

institusi kewangan yang bergerak berdasarkan syariat hukum Islam, insurans secara

Islam dalam bentuk moden merupakan bidang perniagaan yang baru diterokai.

Sejarah bermula pada tahun 1979 apabila syarikat insurans secara Islam yang pertama

ditumbuhkan di Sudan. Iaitu syarikat insurans Islam sudan. Banyak Negara-negara

Islam yang telah berusaha menubuhkan syarikat Insurans yang menawarkan Insurans

secara Islam. Antaranya termasuklah syarikat insurans Islam Arab yang ditubuhkan

pada tahun 1979 di Arab Saudi, pada tahun 1983 diperbadankan syarikat takaful Islam

Luxembourg oleh Dar al-Maal Al-Islami dan Islamic Takaful Company4 . Syarikat ini

ditubuhkan oleh bank Islam faizal Sudan. Pada awal tahun penubuhan ia telah

menunujukan prestasi yang baik dimana ia telah dapat mengagihkan keuntungan

kepada para polisinya dengan kadar lima peratus pada tahun 1979. lapan peratus pada

tahun 1980 dan sepuluh peratus pada tahun 1981.5

Ajaran Islam tidak pernah sama sekali melarang umatnya untuk mencipta sesuatu

perkara di dalam aspek kemajuan urusan hidup manusia tetapi perlulah bertepatan

dengan prinsip dan kehendak Syariah Islam. Ini termasuklah dalam urusan

perlindungan risiko. Walaubagaimanapun, sistem perlindungan risiko tersebut

perlulah diuruskan mengikut lunas dan prisip yang telah diputuskan oleh Syara’ atau

dengan kata lain ia mestilah sejajar dengan kehendak Allah s.w.t., barulah kita bakal

memperolehi keuntungan duniawi dan ukhrawi sekaligus.

2.1 Sistem Takaful yang berdasarkan kontrak (aqad) Tabarru’

1. Saling bertanggungjawab

Peserta-peserta Takaful bersetuju untuk saling bertanggungjawab antara satu

sama lain. Memikul tanggungjawab dengan niat baik adalah merupakan satu ibadah

4 Nor Mohamed Yakcop, Globalisation of Islamic Financial Sistem 1996 halaman 4-5

5 Laporan Badan Petugas Penubuhan Syarikat takaful Di Malaysia (K.Lumpur : jabatan perdana

menteri 1984) hal 8

10

dan hal ini dituntut dalam Islam. Lihatlah maksud sabda Nabi s.a.w. ini:

"Perumpamaan hubungan orang-orang beriman dari segi kasih-sayang, kecintaan, dan

perasaan mereka adalah ibarat satu tubuh (jasad). Apabila satu dari anggotanya tidak

sihat, maka seluruh anggota badannya akan berjaga malam dan demam (panas)."

(Hadith Riwayat Bukhari dan Muslim)

2. Saling bekerjasama dan bantu membantu

Peserta-peserta rancangan Takaful bersetuju untuk bekerjasama dan bantu

membantu antara satu sama lain dalam menguruskan perlindungan dengan baik. Allah

s.w.t. telah berfirman dalam dengan maksudnya:"Bekerjasamalah kamu pada perkara-

perkara kebajikan dan taqwa dan janganlah kamu bekerjasama dalam perkara-perkara

dosa dan yang boleh menimbulkan permusuhan."

3. Saling lindung-melindungi dari sebarang kesusahan dan musibah

Melalui konsep ini, peserta-peserta Takaful mengambil sikap untuk saling

jamin-menjamin di antara satu sama lain, di mana sebahagian daripada wang caruman

mereka yang dikenal sebagai wang Tabarru' (derma) akan diperuntukkan untuk

membantu mana-mana peserta yang ditimpa musibah dan pengendali Takaful

bertugas untuk mengendalikan wang caruman tersebut dengan penuh amanah.

Maksud sabda Nabi s.a.w. yang diriwayatkan oleh Ibnu Majah "Seseorang yang

beriman itu ialah sesiapa yang boleh memberi keselamatan (perlindungan) terhadap

harta dan jiwa raga manusia."

Inilah kekuatan yang ada pada Sistem Takaful yang berperanan menyelamatkan umat

Islam daripada terus menerus dibelenggu oleh sistem yang tidak diredhai oleh Allah

s.w.t. Semoga dengan wujudnya pengendali-pengendali Takaful dan penglibatan kita

semua di dalam sistem perlindungan yang berteraskan Syariah ini, akan memberi

manfaat untuk kesejahteraan bersama di dunia dan di akhirat

11

2.2 Insurans dan takaful

Yang dimaksudkan Insurans ialah satu sistem yang berlandaskan perjanjian

antara sekumpulan manusia yang sama-sama bersetuju mengikuti sistem ini. Dan

menanggung segala bentuk bencana yang menimpa salah seorang dari dan berkongsi

menyumbangkan wang bagi mengatasi bencana ataupun musibah dan membayar

pampasan kerana ditimpa sesuatu bencana.

Kontrak insurans bolehlah ditakrifkan sebagai satu kontrak dimana seseorang

itu menanggung, sebagai balasan kepada persetujuan membayar kepada orang lain.

Sejumlah wang atau nilaian yang setara dengannya apabila terjadi sesuatu kejadian

terhadapnya.

Pada tahun 1985 ditubuhkan satu syarikat takaful di Malaysia dan merupakan

Negara pertama di Asia yang merintis perniagaan Insurans secara syariat Islam

dengan nama Takaful Malaysia Sdn. Bhd (STM). Industri takaful di Malaysia terdiri

daripada dua buah syarikat iaitu, STM, sebuah anak syarikat BIMB yang memulakan

operasinya pada 15 julai 1985 sebagai sebuah syarikat insurans Islam pertama di

Malaysia. Dan yang kedua ialah MNI takaful Sdn Bhd (MNI) dengan membayar

modal RM25 juta.

Latar belakang penubuhan syarikat insurans secara Islam di malaysia bermula

apabila sebuah jawatankuasa kecil diminta oleh badan perunding Islam untuk

menyediakan satu kertas kerja yang lengkap mengenai kemungkinan mewujudkan

syarikat Insurans mengikut lunas-lunas Islam. Dan badan perunding Islam seterusnya

telah bersetuju dengan perakuan-perakuan jawatankuasa kecil tersebut.

Syarikat takaful di Malaysia menyediakan dua jenis perlindungan takaful

i. Takaful keluarga

ii. Takaful am

Takaful keluarga merupakan satu skim yang berupa simpanan dan pelaburan oleh

orang ramai. Mereka yang mengikuti skim ini dipanggil peserta-peserta takaful.

Jumlah wang caruman yang disumbankkan secara berangsur oleh peserta-peserta

takaful akan menanggung dan membantu peserta-peserta yang ditimpa sesuatu

bencana atau kematian atau kemalangan dan lebihnya akan dilaburkan dalam bidang-

12

bidang yang dibenarkan oleh syariat. Dan peserta-peserta berhak mendapatkan balik

daripada keuntungan pelaburan tersebut. Perlindungan takaful malaysia ini adalah

salah satu bentuk perlindungan bagi individu yang ingin berusaha membuat

persediaan menghadapi bencana yang akan menimpa dirinya.

Dan adapun takaful am ialah satu skim mengadakan perlindungan ke atas

barang-barang tertentu seperti harta benda dan sebagainya. Dengan mengadakan suatu

kumpulan wang disumbangkan oleh orang ramai yang menyertai skim ini. Kumpulan

wang ini akan digunakan untuk membayar ganti rugi atau pampasan kepada peserta-

peserta yang mengalami kesusahan kerana ditimpa sesuatu risiko seperti kemalangan.

Sebahagian besar ulama’ mengatakan kontrak syarikat insurans konvensional

tidak selaras dengan kehendak-kehendak hukum syarak kerana ianya dikatakan

mengandungi unsur-unsur berikut :

i Unsur gharar

Grarar bermaksud bencana. Nasib atau risiko dan dari segi bahasanya

bermaksud membawa bencana nyawa atau harta benada seseorang tanpa

diketahui. Ulama fiqh memberikan definisi yang pelbagai akan tetapi

mempunyai makna yang agak sama, seperti Al-Sarakhsi mengatakan bahawa

gharar ialah tidak jelas akibatnya; Al-Qarafi pula mengatakan sesuatu yang

tidak diketahui sama ada berhasil ataupun tidak, As-Syirasi mengatakan

sesuatu yang tersembunyi dan tidak diketahui akibatnya. Manakala Ibn Hazm

mengatakan gharar ialah pembeli tidak mengetahui benda yang dibelinya dan

penjual tidak mengetahui perkara yang dijualnya.6

i Unsur maysir atau perjudian7

Pembayaran pampasan yang tertakluk kepada bencana yang pasti terjadi itu

menjadi kontrak insurans sebagai suatu pertaruhan. Islam menganggap sebagai

suatu perjudian apabila seseorang pemegang polis insurans meninggal dunia

sedangkan tempoh perjanjiannya belum lagi tamat dan hanya membayar

sebagian daripada insurans caruman yang dipersetujui.

6 al-Syarakhsi, Syam al-Din, kitab al-Mabsut, 30 jil., Cet. 3, Beirut: Dar al-ma’rifaf, 1978

7 Perkataan maysir dalam istilah bahasa arab biasanya digunakan kepada pertaruhan (Qimar)

13

i Unsur Muamalah Riba

Kontrak Insurans termasuk kepada kontrak sarf iaitu pertukaran nilai wang

dengan nilai wang yang mengikut kaedah riba, nilainya mestilah sama dan

segera ( tidak boleh diatangguh), semasa kontrak itu dibuat, pampasan dan

premium dalam kontrak insurans tidak sama dan sekalipun sama, ia tidak

dilakukan dalam bentuk segera. Oleh itu ia adalah bentuknya haram kerana

wujudnya unsur Riba al-Fadl dan Riba al-Nasai.

Pada dasarnya perbezaan antara syarikat takaful dan syarikat insurans

konvensional adalah dari segi pelaburan dan dari segi konsep penjaminan. Urus niaga

takaful hanya dibenarkan untuk melabur dana yang diterima daripada peserta dalam

pelaburan yang dibenarkan oleh syariah. Dalam perkara penjaminan yang menjamin

peserta-peserta takaful bukanlah syarikat takaful akan tetapi peserta-peserta itu

sendiri. Segala bayaran tuntutan dikeluarkan daripada tabung yang telah terkumpul

dan syarikat takaful hanya berfungsi sebagai pengusaha tabung wang peserta-peserta

takaful. Dan inilah yang menjadi perbezaan dengan syarikat konvensional dimana

syarikat insurans itu sendiri yang menjamin peserta-peserta insurans.

Sistem saling membantu yang menjadi prinsip syarikat insurans, pada

dasarnya tidak bercanggah dengan syariah. Apa yang membezakannya ialah dari

aspek wujudnya unsur-unsur yang merosakan kontrak tersebut. Dan ini sesuai dengan

kesepakatan para ‘Ulama yang menyatakan perlindungan kepada anggota masyarakat

bagi menghadapi kemungkinan bencana , dan ini boleh disediakan selaras dengan

kehendak syariah melalui konsep al-Takaful.8

8 Mohm.Fazli yusof, takaful sistem insurans Islam. K.lumpur: utusan publication&distributor Sdn

Bhd. 1996

14

3. Institusi-institusi kewangan Islam di Malaysia

3.1 Bank Islam Malaysia Berhad (BIMB)

Pada julai 1983 telah tubuhkan Bank Islam Malaysia Berhad (BIMB) yang

pertama dan mulai beroperasi Januari 1992. selaras dengan matlamatnya, semua

aktiviti-aktiviti bank tersebut dijalankan sesuai dengan landasan syariah. Dan

matlamat utama penubuhan bank ini ialah untuk berusaha sedaya upaya menjalankan

operasinya sebagai bank perdagangan berlandaskan hukum-hukum syarak. Bagi

memudahkan pengkhidmatan dan kemudahan bank kepada semua umat Islam dan

rakyat negara ini. dengan mencapai keteguhan dan keupayaan berkembang maju dari

semasa ke semasa9

BIMB menawarkan pengkhidmatan seperti mana yang ditawarkan oleh bank-

bank konvensional lain tetapi operasi pengkhidmatannya berdasarkan prinsip-prinsip

syariah. BIMB mempunyai anak- anak syarikat yang tersendiri iaitu Al-Wakalah

Sendirian Berhad yang dimiliki sepenuhnya oleh BIMB, Syarikat Al-Ijarah Sendirian

Berhad dan Syarikat Takaful Malaysia Sendirian Berhad.

3.2 Skim Perbankan tanpa Faedah (SPTF)

Skim Perbankan tanpa Faedah (SPTF) ialah satu skim yang dirangka untuk

membenarkan institusi kewangan konvensional menawarkan khidmat perbankan

syariat Islam. Ia dilaksanakan secara berperingkat-peringkat yang melibatkan

beberapa fasa. Semua bank perdagangan, bank saudagar dan syarikat kewangan

adalah layak untuk menyertai SPTF dengan syarat mereka memenuhi keperluan

umum tertentu. Dan operasi skim ini berasakan prinsip syariah dan tidak ada

penghasilan kaunter dengan sistem konvensional. Ini bermakna kaunter yang sama

akan menawarkan kemudahan produk konvensional dan produk tanpa riba.

9 Bank Islam Malaysia Berhad, Bank Islam Malaysia berhad: penubuhan dan operasi (kualalumpur:

percetakan hasan&sons Sdn. Bhd. Hal 8

15

3.3 Tabung Haji

Penubuhan lembaga tabung haji asalnya berkait rapat dengan penglibatan yang

rendah dari kalangan masyarakat Islam di Malaysia dalam sistem perbankan di negara

ini. Tabung Haji ialah singkatan bagi 'Lembaga Urusan dan Tabung Haji' (LUTH)

Malaysia yang peranan asalnya menguruskan perjalanan jemaah haji dari Malaysia

pergi ke Mekah setiap tahun. Bangunan pejabat utama Tabung Haji terletak di Jalan

Tun Abdul Razak, Kuala Lumpur , Malaysia. Tabung Haji merupakan institusi

kewangan yang terbukti berkesan menguruskan perbelanjaan pergi dan balik dari

Mekah . Rakyat Malaysia tidak perlu lagi bimbang dengan sistem bank konvensional

yang riba dan tidak perlu lagi bergolok-gadai tanah sawah untuk pergi ke Mekah.

Bagi mengelakkan unsur riba' yang haram di sisi Islam, berbagai kaedah

tradisional menyimpan wang diamalkan. Ada juga yang menjual ternakan dan harta

benda warisan bagi mencukupkan perbelanjaan ke Tanah Suci, yang mana akhirnya

mengakibatkan tekanan ekonomi ke atas diri sendiri dan keluarga, semasa dan

sekembalinya mereka dari menunaikan fardhu haji. Amalan ini juga secara tidak

langsung turut merosakkan struktur ekonomi luar bandar serta mengancam

pertumbuhan ekonomi negara.

Atas kesedaran dan keinsafan ini, serta bagi membantu mereka menyimpan sedikit

demi sedikit tanpa melibatkan perkara-perkara yang haram, maka Perbadanan Wang

Simpanan Bakal-bakal Haji ditubuhkan pada bulan November tahun 1962, dan

beroperasi pada 30 September tahun 1963. Perbadanan ini wujud hasil penerimaan

kertas kerja Yang Mulia Profesor Di Raja Ungku Aziz bertajuk "Rancangan

Membaiki Ekonomi Bakal-bakal Haji" pada tahun 1959.

Untuk mempertingkatkan lagi perkhidmatan dan kemudahan kepada bakal-bakal

haji, dalam tahun 1969 perbadanan tersebut dicantumkan dengan Pejabat Urusan Hal

Ehwal Haji yang beroperasi di Pulau Pinang, dan dengan itu lahirlah Lembaga Urusan

dan Tabung Haji atau ringkasnya Tabung Haji, yang ditubuhkan di bawah Akta 8,

Akta Lembaga Urusan dan Tabung Haji 1969 dengan tujuan untuk :

Membolehkan orang-orang Islam menyimpan secara beransur-ansur bagi

memenuhi perbelanjaan menunaikan fardhu haji atau lain-lain perbelanjaan

bermanfaat.

16

Membolehkan orang-orang Islam melalui wang simpanan mereka mengambil

bahagian yang lebih berkesan di bidang penanaman modal melalui cara yang

halal di sisi Islam, dan

Memberi perlindungan, pengawalan dan kebajikan kepada jemaah haji yang

menunaikan fardhu haji dengan menadakan pelbagai kemudahan dan

perkhidmatan.

Berasaskan kepada tujuan-tujuan itu Tabung Haji telah menetapkan

matlamatnya iaitu memberi perkhidmatan yang baik, sempurna dan amat

memuaskan kepada jemaah haji Malaysia dalam urusan menunaikan fardhu

haji, memberi keuntungan yang maksimum kepada pendeposit-pendeposit atas

wang simpanan mereka.

Kenyataan ini adalah jelas menunujukkan bahawa Tabung Haji ditubuhkan

bukan sahaja untuk menguruskan pemergian jemaah haji ke Tanah Suci, tetapi

ia juga berfungsi sebagai suatu badan alternatif kepada umat Islam Malaysia

untuk menyimpan wang sambil melabur secara halal dan mengikut lunas-lunas

Islam.

17

Penutup

Kebangkitan semula Islam telah mendorong Negara-negara Islam, terutama

para ilmuwannya berfikir untuk mengkaji dan mencari jalan untuk menggantikan

sistem kehidupan ke arah sistem yang selari dan sesuai dengan tuntutan syariat Islam.

Kebangkitan Islam ini bukan sekadar unsur politik , malah ia menjadi suatu

perubahan penting dalam dunia Islam sekarang. Iaitu satu usaha untuk keluar dari

kebudayaan yang berlandaskan kebudayaan barat yang telah berakar umbi dalam

masyarakat Islam kearah melahirkan kembali Islam sebagai asas sistem social,

kebudayaan dan peradaban baru untuk masa hadapan.

Walaupun sejak lebih tiga dekade yang lalu, umat Islam telah menyaksikan

kemunculan lebih 40 buah Negara Islam yang merdeka, akan tetapi sistem ekonomi

dan politik yang terdapat di Negara-negara itu masih berasaskan model kebaratan.

Dan fakta inilah yang menjadi cabaran bagi umat Islam untuk kebangkitan semula.

Kebangkitan ini adalah merupakan usaha untuk membina semula masyarakat dan

ekonomi umat yang sesuai dengan syariat Islam dan berlandakan Al-Quran dan

sunnah.

Persoalan riba merupakan satu persoalan besar dalam Islam kerana amalan

riba salah satu dosa yang besar, Dalam Al-Quran Allah telah memberi ancaman

kepada orang-orang yang mengamalkan riba, pengharaman riba yang merupakan ciri

terpenting dalam pencorakan semula sistem kewangan dan perbankan ke arah sistem

bunga, telah menjadi cabaran besar bagi para ahli-ahli ekonomi.

Dengan demikian tugas kita sebagai Umat Islam dan khususnya Da’i

hendaklah memberi penyadaran kepada masyarakat tentang bahayanya riba dan

memberi pendedahan terhadap sistem perekonomian Islam.

18

Rujukan :

Ab. Mumin Ab. Ghani, Sistem Kewangan Islam dan Pelaksanaannya di Malaysia,

k.lumpur, Jabatan Kemajuan Islam Malaysia 1999.

The Word bank, Financial System and develovment, Wasingthon : The Word Bank

1990

http://ms.wikipedia.org/wiki/Tabung_Haji

Abd. Ghafar Ismail, Pasaran wang, Alat, Peranan Institusi dan dasar kewangan,

K.Lumpur: dewan bahasa dan Pustaka, 1991.

19