INSTITUT ZA JAVNO ZDRAVLJE VOJVODINE

ARBOVIRUSI

Prof.dr IVANA HRNJAKOVIĆ CVJETKOVIĆ

ARBOVIRUSI Od arthropod borne “rođen u

artropodama” “prenošen artropodama”

REZERVOAR:kičmenjaci (čovek,domaće i divlje životinje i ptice)

VEKTORI:hematofagne artropode:krpelji,komarci,hematofagni insekti i muve. Prenose viruse sa jednog na drugog domaćina.Sišući krv obolelog kičmenjaka artropode se doživotno zaraze. U nekih artropoda vrši se transovarijalno prenošenje virusa na potomstvo u nekih se vrši seksualno prenošenje virusa.

Karakteristike ARBOvirusnih infekcija JAVLJAJU SE SAMO U ODREĐENIM

GEOGRAFSKIM PODRUČJIMA ( NISU KOSMOPOLITSKA)

NASTAJU SAMO U ODREĐENO GODIŠNJE DOBA (VEZANO ZA ŽIVOTNI CIKLUS VEKTORA)

MANIFESTACIJE ARBOVIRUSNIH INFEKCIJA

Subklliničke infekcije Laka bolest Teško oboljenje :GROZNICE,

ENCEFALITISI, ASEPTIČNI MENINGITISI, HEMORAGIČNE GROZNICE (SA ILI BEZ RENALNOG SINDROMA), OSIPNE PROMENE NA KOŽI, AKUTNI ARTRITIS, HEPATITIS I RETINITIS

U ARBOVIRUSE SPADAJU: TOGAVIRIDAE (genus Alphavirus) FLAVIVIRIDAE (genus Flavivirus) BUNYAVIRIDAE (genusi Bunyavirus,

Phlebovirus, Nairovirus, Uukuvirus, Hantavirus)

REOVIRIDAE (genus Orbivirus i genus predviđen za virus krpeljske Kolorado groznice)

RABDOVIRIDAE (genus Vesiculovirus)

PORODICA TOGAVIRIDAE Veličina: 60-70nm Simetrija: ikozaedarna Genom: RNK linearan, pozitivan lanac Strukturni polipeptidi: 3 ili4 Broj kapsomera: 32 ili 42 Spoljni omotač: prisutan sa

glikoproteinskim izdancima. To je hemaglutinin (virusna hemaglutinacija drugog tipa zavisna od ph)

PORODICA TOGAVIRIDAE GENUS ALPHAVIRUS (grupa A ARBOvirusa)

REZERVOAR: različite vrste divljih ptica i glodara

VEKTOR: komarci i u njima se razmnožavaju. PATOGENOST: komarac sišući krv

pljuvačkom unosi viruse u kapilare. Virusi se umnožavaju u endotelu, retikuloendotelnim ćelijama, limfnim čvorovima, jetri ili drugim organima. Zatim nastupa viremija.Ispoljava se groznicom,visokom temperaturom , glavoboljom , bolovima u mišićima i zglobovima.

INKUBACIJA: 4 – 7 DANA

PORODICA TOGAVIRIDAE GENUS ALPHAVIRUS

Virus istočnog konjskog encefalitisa

Virus zapadnog konjskog encefalitisa

Virus venecuelanskog konjskog encefalitisa

Virus chicungunya

VIRUS ISTOČNOG KONJSKOG ENCEFALITISA U ISTOČNIM DELOVIMA SAD REZERVOAR : DIVLJE PTICE VEKTOR : Culisetta melanura BOLEST U LJUDI I KONJA

DVOFAZNI TOK Prva faza NEKARAKTERISTIČNA Druga faza ENCEFALITIS SMRTNOST u ljudi 50 – 70%

CHICUNGUNYA PRENOSE GA KOMARCI Aedes

aegypti i Aedes albopictus Prvi put u Tanzaniji (1952) Nekoliko epidemija u Africi i Aziji

CHICUNGUNYA klinička slika IZNENADNI POČETAK VISOKA TEMPERATURA I ŽESTOK BOL U

ZGLOBOVIMA ČESTO :RAČ NA KOŽI,BOL U

MIŠIĆIMA,OTOK BENIGNI SLUČAJEVI SPONTANO PROLAZE BOL U ZGLOBOVIMA MOŽE POTRAJATI

MESECIMA ILI GODINAMA NEMA VAKCINE

Rasprostranjenost aedesa albopictusa u Evropi Španija, Francuska Italija Jadranska obala, Albanija Globalno zagrevanje olakšava

širenje komarca Postoje potencijali da se vektor

pojavi i kod nas Importovani slučajevi u Francuskoj

i Italiji

PORODICA FLAVIVIRIDAE Rod FLAVIVIRUS grupa B ARBOVIRUSA Veličina: 40- 50nm Simetrija: ikozaedarna Genom: jednostruka,linearna RNK,pozitivan

lanac Strukturni proteini: 3 velika popipeptida Broj kapsomera : 32-42 Spoljni omotač: prisutan, sa

hemaglutininskim izdancima (hemaglutinacija II tipa)

Razmnožavaju se u citoplazmi, omotač stiču od membrane endoplazmatskog retikuluma

PODELA PREMA VRSTI ARTROPODA KOJE IH PRENOSE

Flavivirusi koje prenose krpelji Flavivirusi koje prenose

komarci

FLAVIVIRUSI KOJE PRENOSE KRPELJI

Virus krpeljskog meningoencefalitisa

Virus šume Kyasanur Virus omske hemoragične groznice Virus bolesti skakutanja Virus powasan

FLAVIVIRUSI KOJE PRENOSE KOMARCI

Virus denge Virus žute groznice Virus groznice zapadnog

Nila Virus japanskog B

encefalitisa Virus encefalitisa St-Louis

VIRUS KRPELJSKOG MENINGOENCEFALITISA

Flavivirus Dva podtipa virusa: Evropski podtip srednjeevropski

krpeljski meniingoencefalitis Dalekoistočni podtip ruski

prolećno-letnji krpeljski meningoencefalitis (zapadni Sibir)

Virus srednje evropskog krpeljskog meningoencefalitisa

U alpskim predelima Slovenije i zapadnoj Hrvatskoj

Prenosilac: krpelj Ixodes ricinus i Dermacentor pictus

Rezervoar: divlji glodari

Virus srednje evropskog krpeljskog meningoencefalitisa

Prva faza: slična influenci Afebrilnost Druga faza: povišena

temperatura i znaci aseptičnog meningitisa, meningoencefalitisa ili encefalitisa

Subkliničke infekcije su česte Teški oblici oboljenja su retki

FLAVIVIRUSI KOJE PRENOSE KOMARCI VIRUS DENGE POSTOJI 6 SEROLOŠKIH TIPOVA TIP 1 U GRČKOJ REZERVOAR : ČOVEK VEKTOR :komarac AEDES aegypti I

albopictus KLINIČKI asimptomatski oblici lako oboljenje sa temperaturom, ospom,

mialgijom i glavoboljom teški oblici hemoragični sindrom

Imunotet :tipski specifičan

EPIDEMIOLOGIJA DENGE 35 – 60 miliona ljudi u svetu se godišnje

inficira virusom denge 2 000 – 6 000 dece umire godišnje od

denge Virus inficira ljudske leukocite i limfno

tkivo i oslobađa se u cirkulaciju GRČKA, FRANCUSKA i od 2010

HRVATSKA na Pelješcu 2010 autohtoni slučajevi Denge

FLAVIVIRUSI KOJE PRENOSE KOMARCI VIRUS ŽUTE GROZNICE

U tropskim krajevima tamo gde nema denge (interferencija?)

URBANI tip bolesti u gradovima, vektor Aedes aegypti prenosi bolest sa čoveka na čoveka

SILVATIČNI tip u prašumama, rezervoar su majmuni a prenosioci razne vrste komaraca

FLAVIVIRUSI KOJE PRENOSE KOMARCI VIRUS ŽUTE GROZNICE

KLINIČKA SLIKA Inaparentne infekcije Teška bolest sa naglim

početkom ,visokom temperaturom,glavoboljom,

bolovima u mišićima i zglobovima mukom i povraćanjem.Posle ove faze ozdravljenje ili se javi žutica,oštećenje jetre hemoragije i često smrt smrt

FLAVIVIRUSI KOJE PRENOSE KOMARCI VIRUS ŽUTE GROZNICE

KARANTINSKA BOLEST ZUŠTITA VAKCINACIJA

FLAVIVIRUSI KOJE PRENOSE KOMARCI VIRUS ZAPADNOG NILA

Rezervoar: DIVLJE PTICE Vektor: KOMARCI Rasprostranjenost: Afrika,

Australija ,Amerika (Njujork 1999.), EVROPA:FRANCUSKA, RUMUNIJA 1969 epidemija sa 1 desetine hiljada inficiranih i 17 smrtnih slučajeva

FLAVIVIRUSI KOJE PRENOSE KOMARCI VIRUS ZAPADNOG NILA

ČOVEK : slučajni domaćin Čovek se zarazi:

ubodom zaraženog komarca sa čoveka na čoveka: krvlju, transplantacijom organa sa majke na plod

Slučajni domaćini :konji, krave, psi, mačke i zečevi

FLAVIVIRUSI KOJE PRENOSE KOMARCI VIRUS ZAPADNOG NILA

KLINIČKA SLIKA 80% inficiranih je bez simptoma Simptomi:temperatura preko

39°C,malaksalost,gubitak apetita,mučnina,povraćanje,bolovi u zglobovima i mišićima,ospa,otok limfnih žlezda

1% NEUROLOŠKO OBOLJENJE

FLAVIVIRUSI KOJE PRENOSE KOMARCI VIRUS ZAPADNOG NILA

Rad na izradi vakcine je u toku Nespecifična prevencija smanjenje broja komaraca i

zaštita ljudi primenom repelenata, zaštitnih zastora na prozorima i vratima kao i nošenjem odgovarajuće odeće

PORODICA BUNYAVIRIDAE Veličina: 90-120nm, sferični Genom: jednostruka cirkularna

RNK, negativni lanac, segmentiran (3 segmenta), imaju RNK transkriptazu

Simetrija: helikalna Polipeptidi: 4 velika polipeptida Omotač: prisutan sa

glikoproteinskim izdancima (hemaglutinacija drugog tipa)

PORODICA BUNYAVIRIDAE Pripada više od 30 virusa U našoj zemlji izolovani su virusi

uzročnici hemoragične groznice sa bubrežnim sindromom koji spadaju u rod Hantan virus

U Vojvodini i južnoj Srbiji dokazani su virus papatačijeve groznice

VIRUS PAPATAČIJEVE GROZNICE Iz genusa Phlebovirus Prenosilac: Phlebotomus papatasii

hematofagni komarac (ženka sisa krv i prenosi virus sa bolesnog na zdravog čoveka)

Postoje dva serološki različita tipa virusa: napuljski i sicilijanski

Bolest počinje naglo, visokom temperaturom (40stC) koja traje 3 dana (trodnevna groznica),jaka glavobolja,malaksalost,bolovi u leđima i nogama,konjunktivitis

PORODICA RHABDOVIRIDAE

Na teritoriji Srbije u selu Jug Bogdanovac izolovan je virus Jug Bogdanovac iz nevida sakupljenih u ovom selu (Ana Gligić, Torlak)

LABORATOORIJSKA DIJAGNOZA ARBOVIRUSNIH INFEKKCIJA

Materijal za izolaciju krv, likvor, bris guše, nazofaringealni ispirak

IZOLACIJA na novorođenim miševima, hrčku, na kulturi ćelija (Vero, HeLa, primarna kultura ćelija hrčka). Identifikacija neutralizacionim testom

Serološke reakcije: RVK, neutralizacioni test, inhibicija hemaglutinacije, ELISA testovi i IIF

PREVENCIJA SUZBIJANJE ARTROPODA Za prevenciju žute groznice koristi

se atenuisana vakcina (Theiler,1930god.)