INSTRUKCJA PROJEKTOWANIA I WYKONYWANIAinstalacjebudowlane.pl/pdf/poliplast1.pdf · 5 Instrukcja projektowania i wykonywania instalacji kanalizacji zewnętrznej z PVC-U SPIS TREŚCI

INSTRUKCJA

PROJEKTOWANIA I WYKONYWANIA••••• Instalacji kanalizacji zewnętrznej z PVC-UInstalacji kanalizacji zewnętrznej z PVC-UInstalacji kanalizacji zewnętrznej z PVC-UInstalacji kanalizacji zewnętrznej z PVC-UInstalacji kanalizacji zewnętrznej z PVC-U

••••• Instalacji kanalizacji wewnętrznej z PPInstalacji kanalizacji wewnętrznej z PPInstalacji kanalizacji wewnętrznej z PPInstalacji kanalizacji wewnętrznej z PPInstalacji kanalizacji wewnętrznej z PP

••••• Instalacji sieci wodociągowych z PVC-UInstalacji sieci wodociągowych z PVC-UInstalacji sieci wodociągowych z PVC-UInstalacji sieci wodociągowych z PVC-UInstalacji sieci wodociągowych z PVC-U

POLIPLAST Sp. z o.o.56-400 Oleśnica – Spalice 6 A

tel. (0-71) 314-26-71, 314-40-41, 314-40-46fax (071) 314-94-88www.poliplast.pl

e-mail: [email protected]ład Produkcyjny

Oleśnica ul. Energetyczna 4(0-71) 314-35-02

Oleśnica 2003

2

3

SPIS TREŚCISPIS TREŚCISPIS TREŚCISPIS TREŚCISPIS TREŚCI

5

33

57

Instrukcja projektowania i wykonywania Instrukcja projektowania i wykonywania Instrukcja projektowania i wykonywania Instrukcja projektowania i wykonywania Instrukcja projektowania i wykonywania instalacji kanalizacji zewnętrznej z PVC-Uinstalacji kanalizacji zewnętrznej z PVC-Uinstalacji kanalizacji zewnętrznej z PVC-Uinstalacji kanalizacji zewnętrznej z PVC-Uinstalacji kanalizacji zewnętrznej z PVC-U

Instrukcja projektowania i wykonywania instalacji kanalizacji wewnętrznej z PPInstrukcja projektowania i wykonywania instalacji kanalizacji wewnętrznej z PPInstrukcja projektowania i wykonywania instalacji kanalizacji wewnętrznej z PPInstrukcja projektowania i wykonywania instalacji kanalizacji wewnętrznej z PPInstrukcja projektowania i wykonywania instalacji kanalizacji wewnętrznej z PP

Instrukcja projektowania i wykonywania Instrukcja projektowania i wykonywania Instrukcja projektowania i wykonywania Instrukcja projektowania i wykonywania Instrukcja projektowania i wykonywania instalacji sieci wodociągowych z PVC-Uinstalacji sieci wodociągowych z PVC-Uinstalacji sieci wodociągowych z PVC-Uinstalacji sieci wodociągowych z PVC-Uinstalacji sieci wodociągowych z PVC-U

4

5

Instrukcja projektowania i wykonywania Instrukcja projektowania i wykonywania Instrukcja projektowania i wykonywania Instrukcja projektowania i wykonywania Instrukcja projektowania i wykonywania instalacji kanalizacji zewnętrznej z PVC-Uinstalacji kanalizacji zewnętrznej z PVC-Uinstalacji kanalizacji zewnętrznej z PVC-Uinstalacji kanalizacji zewnętrznej z PVC-Uinstalacji kanalizacji zewnętrznej z PVC-U


WPROWADZENIEWPROWADZENIEWPROWADZENIEWPROWADZENIEWPROWADZENIE 6

Zakres stosowania i charakterystyka rur PVC-U 6

Własności techniczne i użytkowe rur z PVC-U 7

Odporność chemiczna PVC-U 9

Symbole i skróty ujęte przy oznaczaniu i wymiarowaniu wyrobów 9

Wykaz norm krajowych i zagranicznych 9

Aprobaty Techniczne uzyskane przez POLIPLAST Sp. z o. o. POLIPLAST Sp. z o. o. POLIPLAST Sp. z o. o. POLIPLAST Sp. z o. o. POLIPLAST Sp. z o. o. 10

Zestawienie asortymentowe wyrobów 10

Rury kanalizacyjne z PVC-U 11

Kształtki kanalizacyjne z PVC-U 14

Studzienki kanalizacyjne 18

PROJEKTOWANIEPROJEKTOWANIEPROJEKTOWANIEPROJEKTOWANIEPROJEKTOWANIE 20

Uwagi ogólne 20

Obliczenia hydrauliczne średnic i spadków przewodów 20

Obliczenia statyczno-wytrzymałościowe 22

WYKONANIE SIECI KANALIZACYJNEJ Z PVC-UWYKONANIE SIECI KANALIZACYJNEJ Z PVC-UWYKONANIE SIECI KANALIZACYJNEJ Z PVC-UWYKONANIE SIECI KANALIZACYJNEJ Z PVC-UWYKONANIE SIECI KANALIZACYJNEJ Z PVC-U 25

Składowanie materiałów 25

Transport 25

Wykonywanie wykopów 26

Wykonywanie połączeń 27

Układanie rur 27

Montaż studzienek z PVC-U 28

Zasypywanie wykopów 30

Określenie czynników wpływających na wystąpienie odkształceń 30

Odbiór sieci kanalizacyjnej 31

Próba szczelności na eksfiltrację 31

6

WPROWADZENIEWPROWADZENIEWPROWADZENIEWPROWADZENIEWPROWADZENIE

POLIPLAST Sp. z o.o.POLIPLAST Sp. z o.o.POLIPLAST Sp. z o.o.POLIPLAST Sp. z o.o.POLIPLAST Sp. z o.o. rozpoczęła swojądziałalność w 1989 r. od uruchomienia produkcji kształtekwtryskowych z polipropylenu (PP) przeznaczonych dobudowy wewnętrznych instalacji kanalizacyjnych. Napoczątku lat dziewięćdziesiątych w uzupełnieniuasortymentu podjęto produkcję rur kanalizacyjnychz niezmiękczonego (nieplastyfikowanego) poli(chlorkuwinylu) (PVC-U). Najpierw uruchomiono małe średnice(50÷110 mm), a później produkcję tę rozszerzonoo średnice większe (110÷500 mm) o różnych grubościach(sztywności obwodowej), przeznaczone do budowyzewnętrznych sieci kanalizacyjnych z PVC-U.

Późniejszym programem produkcyjnym jest systemrur ciśnieniowych z PVC-U dostosowany do przesyłaniawody pitnej o średnicach 90÷160 mm dla ciśnieniaroboczego PN 10 (10 bar) mogący mieć równieżzastosowanie do przepompowywania pod ciśnieniemścieków. Rury i kształtki kielichowe do budowy sieciwodociągowych wyposażone są w uszczelki gumowez elastomeru produkcji MOL-Romgum w Suchym Lesie.

Ostatnią nowością jest uruchomienie produkcji rurz polipropylenu do kanalizacji wewnętrznej orazmodernizacja produkcji kształtek z PP dostosowanej doaktualnych wymogów norm europejskich opracowanychprzez Europejski Komitet Normalizacji – CEN w Brukseli.

Aktualnie po 12 latach rozwoju POLIPLAST Sp. z o.o.POLIPLAST Sp. z o.o.POLIPLAST Sp. z o.o.POLIPLAST Sp. z o.o.POLIPLAST Sp. z o.o.oferuje: szeroki asortyment rur i kształtek z PP do wykonywaniawewnętrznych instalacji kanalizacyjnych dla budownictwamieszkalnego, przemysłowego i ogólnego, system ruri kształtek z PVC-U do budowy zewnętrznych siecikanalizacyjnych do odprowadzania ścieków bytowo –gospodarczych podziemnych przewodów odpływowychw budownictwie ogólnym i drogowym, systemywodociągowe mające zastosowanie przy budowiekanalizacji ciśnieniowej - podciśnieniowej.

Wszystkie rury i kształtki z PVC-U i PP sąprzeznaczone do łączenia kielichowego – wciskowego,z uszczelką gumową ( o różnych profilach w zależnościod przeznaczenia) usytuowaną w rowku kielicha rury lubkształtki. Ponieważ za podstawę przyjęto średnicęzewnętrzną rur, możliwe jest łączenie wzajemne ruri kształtek o tej samej średnicy z różnych programóww zależności od wymagań i potrzeb. Wyroby produkowane

przez POLIPLAST Sp. z o.o.POLIPLAST Sp. z o.o.POLIPLAST Sp. z o.o.POLIPLAST Sp. z o.o.POLIPLAST Sp. z o.o. posiadają aprobaty technicznestwierdzające przydatność do stosowania w budownictwie,wydane przez Centralny Ośrodek Badawczo-RozwojowyTechniki Instalacyjnej INSTAL w Warszawie oraz atestyPaństwowego Zakładu Higieny.

Zakres stosowania i charakterystyka rurZakres stosowania i charakterystyka rurZakres stosowania i charakterystyka rurZakres stosowania i charakterystyka rurZakres stosowania i charakterystyka rurz PVC-Uz PVC-Uz PVC-Uz PVC-Uz PVC-U

System kanalizacji zewnętrznej z rur, kształteki studzienek z PVC-U, oferowany przez POLIPLASTPOLIPLASTPOLIPLASTPOLIPLASTPOLIPLASTSp. z o.o.Sp. z o.o.Sp. z o.o.Sp. z o.o.Sp. z o.o., przeznaczony jest do odprowadzania ściekówkomunalnych i wód deszczowych do oczyszczalni ściekówlub do innych odbiorników z gospodarstw domowych,z osiedli wiejskich i miejskich, jak również w budownictwieogólnym i przemysłowym.

Dzięki kompleksowości system spełnia wysokiewymagania, stawiane tego typu przewodom:

• trwałość rur minimum 50 lat; coraz częściejuważa się, że okres użytkowania rur z PVC-U układanychw ziemi będzie praktycznie kilkakrotnie dłuższy, przewidujesię, że wyniesie 100-400 lat,

• przewody z PVC-U mają bardzo gładkie ścianki,co wpływa na:- nieodkładanie się osadów w taki sposób, jak w rurachz tradycyjnych materiałów,- znacznie mniejszą możliwość powstawania zatorów,- mniejsze opory hydrauliczne przepływających ścieków,

• wysoka szczelność połączeń kielichowychz uszczelkami gumowymi gwarantuje, że nie wystąpizjawisko eksfiltracji (przesiąkania ścieków przez złącza dogruntu), jak również infiltracji wód gruntowych(przedostawania się ich do środka rurociągów).Stwierdzono przy tym, że korzenie drzew i roślin niewrastają do środka rur poprzez bardzo szczelne połączeniakielichowe,

• mniejszy ciężar rur - kilkakrotnie mniejszy niżrur betonowych, kamionkowych czy żeliwnych pozwalana łatwe układanie rur o standardowych długościach(6 m) bez specjalnych urządzeń dźwigowych, ułatwiającychopuszczanie rur do wykopu; radykalnie zmienia to sposóbprowadzenia robót ziemnych, ograniczając częstokonieczność obniżenia poziomu wód gruntowychze względu na szybkie prowadzenie robót montażowychw przygotowanych wykopach,

7

• możliwość stosowania studzienek małowymiarowych o średnicy 400 mm, które mają fabryczniewykonane szczelne kinety o bardzo korzystnychhydraulicznych układach przepływowych, co pozwala naich obsługę (czyszczenie) i przegląd przewodówz powierzchni terenu przy pomocy samochodów WUKOz elastycznym przewodem zakończonym dyszą, która wodąpod wysokim ciśnieniem ok. 10 MPa rozdrabnia zanie-czyszczenia,

Natomiast do wad przewodów z PVC-Unależy zaliczyć:

• w porównaniu do materiałów takich, jakkamionka czy beton rury z tworzywa mają mniejsząsztywność. Rury te w przekroju poprzecznym są sprężystei wskutek obciążenia gruntem podlegają odkształceniu.Przy układaniu przewodów ważny jest rodzaj gruntu wstrefie przewodu— jego zdolność do zagęszczenia, jakrównież konieczna jest staranność przy prowadzeniuzasypki po to, aby odkształcenie rury nie przekroczyło 5%średnicy rury,

• mała odporność na podwyższone temperaturyogranicza stosowanie rur z PVC-U do kanalizacjizewnętrznej do występowania trwałej temperatury powyżej+40 ÷ 60° C w zależności od grubości ścianek i średnicyrur,

• zwiększona kruchość tworzywa w tempe-raturach ujemnych ograniczająca ich transport i układaniew temperaturach poniżej minus 15°C.

Trzeba jednak zaznaczyć, że temperaturypodwyższone bardzo rzadko występują w sposób trwaływ kanalizacji zewnętrznej. Przypadki takie mogąwystępować jedynie przy zakładach przemysłowychlub usługowych, gdzie w procesach technologicznychwystępują podwyższone temperatury, co związane jest zezrzutem ścieków o podwyższonych temperaturachz pominięciem odstojników.

Transportu oraz układania rur w temperaturachponiżej minus 15°C należy unikać, przypadki takiewystępują dość rzadko.

Własności techniczne i użytkowe rur z PVC-UWłasności techniczne i użytkowe rur z PVC-UWłasności techniczne i użytkowe rur z PVC-UWłasności techniczne i użytkowe rur z PVC-UWłasności techniczne i użytkowe rur z PVC-U

Do budowy kanalizacji zewnętrznej POLIPLAST Sp.POLIPLAST Sp.POLIPLAST Sp.POLIPLAST Sp.POLIPLAST Sp.z o.o.z o.o.z o.o.z o.o.z o.o. produkuje rury z niezmiękczonego poli(chlorkuwinylu) - PVC-U z kielichami wciskowymi z rowkiem nagumową uszczelkę wargową. Do wytwarzania tych rurużywany jest poli(chlorek winylu) o stałej charakterystycei wysokiej czystości z dodatkami technologicznymii barwnikiem. Dostawcami PVC są zakłady Anwil S.A.Włocławek, BorsodChem RT, ELF ATOCHEM, EVC, SHELL.

Rury do kanalizacji zewnętrznej z PVC-Uprodukowane są w barwie pomarańczowo brązowej(oranż – RAL 8023) o długościach montażowych 1÷6 m,o grubościach (sztywności obwodowej) SN2, SN4, SN8.

8

TABLICA 1. Własności techniczne i użytkowe z rur PVC-U

Lp. Określenie własności Jednostka Wartość Warunki Metody badań

1 Gęstość kg/m3 1350-1460 PN-92/C-89035

2 Wytrzymałość materiału,

z którego wykonano rury,

na działanie wewnętrznego h – 1000 godz.

ciśnienia hydrostatycznego MPa 10 temp. 600C PN-EN 921

3 Temperatura mięknienia

wg Vicata 0C ≥≥≥≥≥ 79 PN-EN 727

4 Rzeczywisty stopień

udarności (TIR) % ≤≤≤≤≤ 10 temp. 00C PN-EN 744

5 Skurcz wzdłużny % ≤≤≤≤≤ 5 temp. 1500C PN-EN 743

6 Sztywność obwodowa SN kN/m2 SN16

zależna od grubości ścianek SN8

SN4

SN2 temp. 230C PN-EN ISO 9969

7 Szczelność połączeń bez przecieków PN-EN 1277

8 Współczynnik przewodności

cieplnej W/mh0C 0,16

9 Współczynnik rozszerzalności

liniowej (praktyczny) dla rur mm/m0C 0,06 EN 1456-6

10 Oporność elektryczna ΩΩΩΩΩ >1012

11 Moduł sprężystości

krótkotrwałej MPa E ≥≥≥≥≥ 3000

długotrwałej MPa E ≥≥≥≥≥ 1400 temp. 200C

Na rurach w odległości, co 1 m jest napis zawierający:• nazwę i znak producenta - POLIPLAST Sp. z o.o.POLIPLAST Sp. z o.o.POLIPLAST Sp. z o.o.POLIPLAST Sp. z o.o.POLIPLAST Sp. z o.o. (logo)• symbol surowca - PVC-U• średnicę zewnętrzną x grubość ścianki - np. 315 x 6,2• sztywność obwodową - np. SN2• numer linii produkującej i zmianę - np. 3 C• datę produkcji - np.1999.08.02• nr Aprobaty Technicznej - AT/98-01-0296.

Rury z PVC-U, pomimo że są zaliczane ze względuna niski współczynnik przewodności cieplnej do materiałówizolacyjnych, to jednak po dłuższym czasie w przypadkubraku przepływu wody i niskiej temperatury, ulegajązamarzaniu, co może być powodem ich zniszczenia.

Pod wpływem ognia rury palą się, czemutowarzyszy wydzielanie toksycznego chlorowodoru. Pousunięciu płomienia PVC-U nie pali się, dzięki czemuuważany jest za materiał samogasnący.

9

Odporność chemiczna PVC-UOdporność chemiczna PVC-UOdporność chemiczna PVC-UOdporność chemiczna PVC-UOdporność chemiczna PVC-U

System kanalizacji zewnętrznej z PVC-Ucharakteryzuje się wysoką odpornością chemiczną nadziałanie ścieków zarówno z gospodarstw domowych, jakrównież na większość ścieków przemysłowych. Ustalono,że odporność na ścieki, od kwasów (pH 2) do zasad (pH12), jest dobra zarówno dla rur, kształtek, studzienek, jaki gumowych uszczelek.

Przy ściekach przemysłowych należy prze-analizować występujące substancje chemicznei porównać je z wykazem substancji ujętych w PN-80/C-89205 opracowanej na podstawie ISO/TR 7473.

Podana tam tabela określa klasyfikacje odpornościzadowalającej, ograniczonej i niezadowalającej. Poprzeglądzie tabeli można stwierdzić, że PVC nie jestodporny na działanie rozpuszczalników organicznych (np.dichlorometanu, acetonu) występujących w ilościachwyraźnych (nieśladowych).

Symbole i skróty ujęte przy oznaczaniuSymbole i skróty ujęte przy oznaczaniuSymbole i skróty ujęte przy oznaczaniuSymbole i skróty ujęte przy oznaczaniuSymbole i skróty ujęte przy oznaczaniui wymiarowaniu wyrobówi wymiarowaniu wyrobówi wymiarowaniu wyrobówi wymiarowaniu wyrobówi wymiarowaniu wyrobów

Przyjęto ustalenia normalizacji europejskiej ujętew aktualnych normach PN-EN:PVC-U — niezmiękczony (nieplastyfikowany) poli(chlorek

winylu)dn — nominalna średnica zewnętrznaen — nominalna grubość ściankiDN — wymiar nominalnyDN/OD — wymiar nominalny odniesiony do średnicy

zewnętrznejDN/ID — wymiar nominalny odniesiony do średnicy

wewnętrznejPN — ciśnienie nominalne (maksymalne trwałe ciśnienie wewnętrzne w temp. 20°C przez 50 lat)

S — seria rurn

nn

e

edS

2

−=

SDR — szereg wymiarowy (znormalizowany stosunek wymiarów)

n

n

e

dSDR = SDR = 2S + 1

SN — nominalna sztywność obwodowa rur [kN/m2].

Wykaz norm krajowych i zagranicznychWykaz norm krajowych i zagranicznychWykaz norm krajowych i zagranicznychWykaz norm krajowych i zagranicznychWykaz norm krajowych i zagranicznych

Normy krajowe:PN-87/B-01070 Sieć kanalizacyjna zewnętrzna.

Obiekty i elementy wyposażenia.Terminologia

PN-92/B-10735 Kanalizacja. Przewody kanaliza-cyjne. Wymagania i badania przyodbiorze

PN-92/B-01707 Instalacje kanalizacyjne. Wyma-gania w projektowaniu

PN-EN 1401-1:1998 Systemy przewodowe z tworzywsztucznych – podziemne bezciśnie-niowe systemy przewodowez niezmiękczonego poli(chlorkuwinylu) (PVC-U) do odwadniania i kanalizacji – wymaganiadotyczące rur, kształtek i systemu.

PN-91/B-10729 Studzienki kanalizacyjnePN-81/B-03020 Grunty budowlane. Określenia,

symbole, podział i opis gruntówPN-82/B-02004 Obciążenia budowli. Obciążenia

zmienne technologiczne. Obcią-żenia pojazdami

pr EN 1456-6:1994 Plastics piping systems for underground drainage and sewerageunder pressure - Unplasticizedpoly(vinyl chloride) (PVC-U). Part6: Recommended practice for in-stallation. (Systemy przewodowez tworzyw sztucznych do podzi-emnych odwodnień i kanalizacjiciśnieniowej - Niezmiękczonypoli(chlorek winylu). Część 6: Za-lecana praktyka budowy prze-wodów

10

Aprobaty Techniczne uzyskane przez POLIAprobaty Techniczne uzyskane przez POLIAprobaty Techniczne uzyskane przez POLIAprobaty Techniczne uzyskane przez POLIAprobaty Techniczne uzyskane przez POLI-----PLASTPLASTPLASTPLASTPLASTSp. z o. o.Sp. z o. o.Sp. z o. o.Sp. z o. o.Sp. z o. o.

POLIPLAST Sp. z o.o.POLIPLAST Sp. z o.o.POLIPLAST Sp. z o.o.POLIPLAST Sp. z o.o.POLIPLAST Sp. z o.o. w wyniku postępowaniaakceptacyjnego przeprowadzonego w Centralnym OśrodkuBadawczo-Rozwojowym Techniki Instalacyjnej INSTALw Warszawie otrzymał Aprobaty Techniczne stwierdzająceprzydatność do stosowania w budownictwie:

• Aprobata Techniczna AT/98-01-0296 dotyczącaRur z PVC-U do kanalizacji zewnętrznej ważna do 15stycznia 2003 r.

• Aprobata Techniczna COBRTI INSTAL Nr AT/2001-02-1063 dotycząca rur z PVC-U typu RKZ-A ześcianką z rdzeniem spienionym do kanalizacji zewnętrznejważna do 04.03.2006 r.

• Aprobata Techniczna COBRTI INSTAL Nr AT/99-02-0743 dotycząca kształtek z PVC-U do kanalizacjizewnętrznej bezciśnieniowej ważna do 19.09.2004 r.

• Aprobata Techniczna COBRTI INSTAL Nr AT/97-01-0282-01 dotycząca kształtek REDI z PVC-U dokanalizacji zewnętrznej ważna do 07.12.2007 r.

Zestawienie asortymentowe wyrobówZestawienie asortymentowe wyrobówZestawienie asortymentowe wyrobówZestawienie asortymentowe wyrobówZestawienie asortymentowe wyrobów

W ramach systemu kanalizacji zewnętrznejPOLIPLAST Sp. z o.o.POLIPLAST Sp. z o.o.POLIPLAST Sp. z o.o.POLIPLAST Sp. z o.o.POLIPLAST Sp. z o.o. oferuje szeroki asortyment wyrobówpozwalający na budowę kanalizacji zewnętrznejbezciśnieniowej w zakresie średnic 110÷500 mm.

W przypadku występowania konieczności budowylokalnej przepompowni ścieków oferowane są również ruryz PVC-U ciśnieniowe.

Rury i kształtki do kanalizacji zewnętrznej mająbarwę pomarańczowobrązową (oranż) zgodną ze skaląwybarwień RAL 8023, natomiast rury i kształtki ciśnieniowemają barwę szarą (popielatą) RAL 7011. Wszystkieoferowane w ramach systemu kanalizacji zewnętrznejwyroby mają fabrycznie wstawione w rowki kielichówuszczelki wargowe z gumy.

11

Rury kanalizacyjne z PVC-URury kanalizacyjne z PVC-URury kanalizacyjne z PVC-URury kanalizacyjne z PVC-URury kanalizacyjne z PVC-U

Symbole klasyfikacyjne wyrobówPKWiU: 25.21.21-57.22PCN: 3917 23 10 0SWW: 1363 – 122

Szereg grubości (sztywności obwodowej) SN2 (SDR51, S25).Szereg grubości (sztywności obwodowej) SN2 (SDR51, S25).Szereg grubości (sztywności obwodowej) SN2 (SDR51, S25).Szereg grubości (sztywności obwodowej) SN2 (SDR51, S25).Szereg grubości (sztywności obwodowej) SN2 (SDR51, S25).rys. 1

TABLICA 2 (rys. 1)

Średnicazewnętrzna

dn

160+0,4

200+0,5

250+0,5

315+0,6

400+0,7

500+0,9

Grubośćścianki

en

3,2+0,6

3,9+0,6

4,9+0,7

6,2+0,9

7,9+1,0

9,8+1,2

Wymiary kielicha

Średnicawewnętrzna

Di

160,5

200,6

250,8

316,0

401,2

501,5

Cmax

32

40

70

70

80

80

Długośćbosegokońca

L1

81

99

125

132

150

160

Długośćrury

L

500100020003000400050006000500100020003000400050006000100020003000400050006000100020003000400050006000100020003000400050006000100020003000400050006000

Amin

42

50

55

62

70

80

Długości

12

Szereg grubości (sztywności obwodowej) SN4 (SDR41, S20).Szereg grubości (sztywności obwodowej) SN4 (SDR41, S20).Szereg grubości (sztywności obwodowej) SN4 (SDR41, S20).Szereg grubości (sztywności obwodowej) SN4 (SDR41, S20).Szereg grubości (sztywności obwodowej) SN4 (SDR41, S20).

TABLICA 3 (rys. 1)


dn

110+0,3

160+0,4

200+0,5

250+0,5

315+0,6

400+0,7

500+0,9

Grubośćścianki

en

3,2+0,6

4,0+0,6

4,9+0,7

6,2+0,9

7,7+1,0

9,8+1,2

12,3+1,5

Wymiary kielicha


Di

110,4

160,5

200,6

250,8

316,0

401,2

501,5

Cmax

26

32

40

70

70

80

80


L1

60

81

99

125

132

150

160

Długośćrury

L

500100020003000400050006000500

100020003000400050006000100020003000400050006000100020003000400050006000200030004000500060002000300040005000600020003000400050006000

Długości

Amin

32

42

50

55

62

70

80

13

Szereg grubości (sztywności obwodowej) SN8 (SDR34, S16,7)Szereg grubości (sztywności obwodowej) SN8 (SDR34, S16,7)Szereg grubości (sztywności obwodowej) SN8 (SDR34, S16,7)Szereg grubości (sztywności obwodowej) SN8 (SDR34, S16,7)Szereg grubości (sztywności obwodowej) SN8 (SDR34, S16,7)

TABLICA 4 (rys. 1)


dn

110+0,3

160+0,4

200+0,5

250+0,5

315+0,6

400+0,7

500+0,9

Grubośćścianki

en

3,2+0,6

4,7+0,7

5,9+0,8

7,3+1,0

9,2+1,2

11,7+1,4

14,6+1,7

Wymiary kielicha


Di

110,4

160,5

200,6

250,8

316,0

401,2

501,5

Cmax

26

32

40

70

70

80

80


L1

60

81

99

125

132

150

160

Długośćrury

L

500100020003000400050006000500100020003000400050006000500100020003000400050006000100020003000400050006000200030004000500060002000300040005000600020003000400050006000

Długości

Amin

32

42

50

55

62

70

80

14

Kształtki kanalizacyjne z PVC-UKształtki kanalizacyjne z PVC-UKształtki kanalizacyjne z PVC-UKształtki kanalizacyjne z PVC-UKształtki kanalizacyjne z PVC-U

KolanaKolanaKolanaKolanaKolana

rys. 2

TABLICA 5 (rys. 2)


dn

160

200

250

315

400

500

Grubośćścianki

emin

3,6

4,5

6,1

7,7

9,8

12,2

WymiaryKąt

a

150

300

450

67,50

87,50

150

300

450

67,50

87,50

150

300

450

87,50

150

300

450

87,50

150

300

450

87,50

150

300

450

87,50

Z1

1223375883294679

12415566

12518741785

13019646270

14022551796

184276625

L1

88

108

124

155162

191

205

Masa

kg

0,5850,6450,7150,8150,9301,1201,2551,4951,7042,0654,005,506,5010,006,509,7013,0014,308,8012,5019,5025,0023,7031,4039,1062,40

Z2

1829426487194680124155721312014107314621647088160236525112178268598

15

TrójnikiTrójnikiTrójnikiTrójnikiTrójniki

rys. 3

TABLICA 6 (rys. 3)


dn

160

200

250

315

400

500

Średnicaodgałęzienia

DN/ID

110

160

110

160

200

110

160

200

250

110160

200

250

315

110160200

250315400500

Grubośćścianki

emin

3,6

4,5

6,1

7,7

12,2

Masa

kg

1,101,051,541,501,631,602,102,052,702,603,703,603,903,804,604,506,156,006,106,606,508,708,4011,0010,5014,0013,5010,6012,8013,6013,4019,0023,0028,0050,00

Kąt

a

450

87,50

450

87,50

450

87,50

450

87,50

450

87,50

450

87,50

450

87,50

450

87,50

450

87,50

450

450

87,50

450

87,50

450

87,50

450

87,50

450

450

450

87,50

450

450

450

450

Wymiary

Z1

2603684-1761188645105-3665-3892410857140-66-3293-5

1122813572166-104-69-42116-93492114

L1

88

108

134

155

155

179

Z3

16065

20090

180110226135245153262150250150310170334195280350140350180360200378228340370400155350510550650

Z2

16887

20090

201153226153245153278261260195334195334195325378228378228378228378228382410550270550550550650

rys. 4

Rewizja (czyszczak)Rewizja (czyszczak)Rewizja (czyszczak)Rewizja (czyszczak)Rewizja (czyszczak)

TABLICA 7 (rys. 4)

dn

160200

D

152188

WymiaryGrubość

emin

3,64,5

L1

88108

Masa

kg

2,4253,930

L

386487

Średnicanominalna

16

rys. 5

Korek (zaślepka)Korek (zaślepka)Korek (zaślepka)Korek (zaślepka)Korek (zaślepka)

TABLICA 8 (rys. 5)

Grubość

emin

3,64,56,17,79,812,2

Masa

kg

0,3450,6201,3003,0006,0008,800

dn

160200250315400500

Średnicanominalna

Wysokość

h

587698103105115

Redukcja asymetryczna (jednostopniowa)Redukcja asymetryczna (jednostopniowa)Redukcja asymetryczna (jednostopniowa)Redukcja asymetryczna (jednostopniowa)Redukcja asymetryczna (jednostopniowa)

TABLICA 9 (rys. 6)

dn

160200250315400500

WymiaryGrubośćścianki

emin

3,64,56,17,79,8

12,1

Z1

331312161822

Masa

kg

0,4550,5351,8304,0007,60012,444

L

92106128155183200


Średnicakielicha

DN/ID

110160200250315400 rys. 6

Redukcja asymetryczna (wielostopniowa)Redukcja asymetryczna (wielostopniowa)Redukcja asymetryczna (wielostopniowa)Redukcja asymetryczna (wielostopniowa)Redukcja asymetryczna (wielostopniowa)

TABLICA 10 (rys. 7)

dn

250

315


emin

6,1

7,7

Z1

8

10

Masa

kg

1,751,683,703,50

L

172154186174


Średnicakielicha

DN/ID

160110200160

rys. 7

Zasuwa burzowa (zwrotna)Zasuwa burzowa (zwrotna)Zasuwa burzowa (zwrotna)Zasuwa burzowa (zwrotna)Zasuwa burzowa (zwrotna)

TABLICA 11 (rys. 8)

dn

160200


emin

3,64,5

Z1

190270

Masa

kg

3,24,2

L

340460


rys. 8

1

1

17

rys. 10

Złączka przelotowaZłączka przelotowaZłączka przelotowaZłączka przelotowaZłączka przelotowa

TABLICA 13 (rys. 10)

Grubośćścianki

emin

3,64,56,17,79,8

12,2

Masa

kg

0,4801,0201,9603,9307,30012,100

DN/ID

160200250315400500

Średnicanominalna

Długość

L

183226263330390426

rys. 11

Kielich piaskowanyKielich piaskowanyKielich piaskowanyKielich piaskowanyKielich piaskowany


Grubośćścianki

emin

3,23,64,56,17,79,8

Masa

kg

0,250,400,851,652,104,10

DN/ID

110160200250315400

Średnicanominalna

Długość

L

6286

108130150165

rys. 12

Dołącznik do rur kamionkowychDołącznik do rur kamionkowychDołącznik do rur kamionkowychDołącznik do rur kamionkowychDołącznik do rur kamionkowych


Grubość

emin

3,23,64,5

Masa

kg

0,3800,5601,560

DN/ID

110160200

Średnica nominalna Długość

L

109121226

rury PVC-U rury kamionkowej

D1

136187242

rys. 9

Złączka dwukielichowaZłączka dwukielichowaZłączka dwukielichowaZłączka dwukielichowaZłączka dwukielichowa

TABLICA 12 (rys. 9)

Grubośćścianki

emin

3,64,56,17,79,8

12,2

Masa

kg

0,460,961,903,806,8011,00

DN/ID

160200250315400500

Średnicanominalna

Długość

L

172212250293324362

18

Studzienki kanalizacyjneStudzienki kanalizacyjneStudzienki kanalizacyjneStudzienki kanalizacyjneStudzienki kanalizacyjne

Studzienka kanalizacyjna składa się z następujących ele-mentów:• rury teleskopowej (dn = 315) z pokrywą żeliwną• rury trzonowej (dn = 400)• kinety.Wszystkie elementy wykonane są w kolorze pomarańczo-wobrązowym (oranż — RAL 8023).

Rura teleskopowa z pokrywą żeliwnąRura teleskopowa z pokrywą żeliwnąRura teleskopowa z pokrywą żeliwnąRura teleskopowa z pokrywą żeliwnąRura teleskopowa z pokrywą żeliwną


Rodzaj

L

850

850

850

850

ton

12,540

12,540

12,540

12,540

Wymiary

D1

440485

440485

440485

440485

dn

315

315

315

315

H

120140

120140

120140

120140

D2

330330

330330

330330

330330

Nośność

Pokrywy żeliwne

Średnica Długość

minimum

200

200

200

200

Wsunięcie

Okrągła bezodpowietrzenia

Okrągłaz odpowietrzeniem

Prostokątnaz kratką

Wpust ulicznyz kratką

Rury teleskopowe

rys. 13

Rury trzonowe bezkielichowe z PVC-U do wmontowa-Rury trzonowe bezkielichowe z PVC-U do wmontowa-Rury trzonowe bezkielichowe z PVC-U do wmontowa-Rury trzonowe bezkielichowe z PVC-U do wmontowa-Rury trzonowe bezkielichowe z PVC-U do wmontowa-nia w kielich pionowy kinetynia w kielich pionowy kinetynia w kielich pionowy kinetynia w kielich pionowy kinetynia w kielich pionowy kinety


Grubośćścianki

emin

7,9

9,8

dn

400

400


Długość

L

1000200030004000600010002000300040006000

rys. 14

19

rys. 15

Kinety do studzienek przelotowychKinety do studzienek przelotowychKinety do studzienek przelotowychKinety do studzienek przelotowychKinety do studzienek przelotowych

rys. 16

Kinety do studzienek zbiorczych przelotowychKinety do studzienek zbiorczych przelotowychKinety do studzienek zbiorczych przelotowychKinety do studzienek zbiorczych przelotowychKinety do studzienek zbiorczych przelotowych


dn

160200

Dopływ z kielichem

i odpływ poziomy średnica

DN/ID

400400

H

550550

wysokość

Kielich do rury trzonowej


DN/ID

160160

Dopływy z kieli-chami poziomy-

mi średnica

DN/ID

400400

dn

160200

H

550550

wysokość

Kielich do rury trzonowejOdpływ

poziomy

20

PROJEKTOWANIEPROJEKTOWANIEPROJEKTOWANIEPROJEKTOWANIEPROJEKTOWANIE

Uwagi ogólneUwagi ogólneUwagi ogólneUwagi ogólneUwagi ogólne

Przewody kanalizacyjne z PVC-U nadają się dobudowy kanalizacji zewnętrznej zarówno rozdzielczej(ściekowej lub deszczowej), jak i ogólnospławnej. Wybórrodzaju kanalizacji wynika z przyjętych założeń dotyczącychsystemu odprowadzania i oczyszczania ścieków i nie jestprzedmiotem niniejszej Instrukcji.

W projektowaniu sieci kanalizacyjnej z rur,kształtek i studzienek kanalizacyjnych z PVC-U należyprzyjąć, że sieć kanalizacyjna dostosowana będzie doczyszczenia wyłącznie urządzeniami hydraulicznymi przezwprowadzenie przewodów elastycznych z głowicąciśnieniową do rozdrabniania i wypłukiwania (lubwysysania) powstałych zatorów. Zapewniona musi byćrównież możliwość przeglądu przewodów za pomocąkamery telewizyjnej wprowadzanej przez studzienkirewizyjne. Z tych więc powodów system studzienekrewizyjnych umieszczonych na trasie przewodu,obsługiwanych z powierzchni terenu, powiniengwarantować dostęp do każdego miejsca na trasieprzewodów. Odległość pomiędzy studzienkami niepowinna być w praktyce większa niż 100 m. Natomiastmożliwość wprowadzenia urządzeń do hydraulicznegoczyszczenia przewodów oraz urządzeń telewizyjnych doich przeglądu eliminuje budowę tradycyjnych włazowychstudni betonowych o średnicy 1÷1,2 m. Budowę tego typustudni należy ograniczyć tylko do przypadków koniecznychlub na wyraźne życzenie inwestora.

Przy projektowaniu przewodów, szczególniew gruntach nawodnionych na głębokościach poniżej2,5÷4 m należy przeanalizować możliwość zastosowaniamałych, lokalnych, automatycznych przepompowni dotransportu ścieków rurami ciśnieniowymi na teren wyżejpołożony. Ten kierunek projektowania mieszanychukładów kanalizacyjnych grawitacyjnych i ciśnieniowychjest ze względów ekonomicznych coraz częściejstosowany.Przy przesyłaniu ścieków przemysłowych należyprzeanalizować skład chemiczny ścieków i sprawdzićodporność chemiczną PVC-U na składniki ścieków,

a szczególnie rozpuszczalniki organiczne.Przewody z PVC-U ułożone w ziemi nie są

wykrywane przez urządzenia elektromagnetyczne napowierzchni terenu. Aby było możliwe ustalenie trasyprzebiegu przewodów w celu ograniczenia możliwościuszkodzenia przez koparki przy wykonywaniu innych prac,zaleca się umieszczenie w pionie w odległości 30÷50 cmnad wierzchem przewodu taśm z paskami metalowymiwykrywalnymi przez urządzenia elektromagnetyczne.Taśmy te umieszcza się nad wierzchem przewodu podokonaniu zagęszczenia gruntu w strefie przewodu.

Obliczenia hydrauliczne średnicObliczenia hydrauliczne średnicObliczenia hydrauliczne średnicObliczenia hydrauliczne średnicObliczenia hydrauliczne średnici spadków przewodówi spadków przewodówi spadków przewodówi spadków przewodówi spadków przewodów

Obliczenia przeprowadza się na podstawienatężenia przepływu i przyjętych spadków, z jakimi będąułożone przewody.

Przyjmuje się założenie, że przyjęty przepływobliczeniowy nie zmienia się na całym rozpatrywanymodcinku. W przekroju strumienia występuje jednakowazałożona średnia prędkość V.

Do obliczenia przepływu ścieków przy całkowiciewypełnionym przewodzie zaleca się przyjąć wzór Prandtla-Colebrooka:

iddd

k

iddQ ii

iii

⋅

⋅+

⋅⋅−= 2

6 71,310

74,0log95.6

[m3/s]

Q – przepływ przy całkowicie napełnionym przewodzie [m3/s]k – współczynnik szorstkości bezwzględnej [m]di – średnica wewnętrzna przewodu [m]i – spadek przewodu [m/m]

21

[m3/s]

Nomogram 1 k = 0,25 mm

Nomogram 2 k = 0,4 mm

Przy częściowo napełnionym przewodzie możnaużyć do obliczenia wzór Brettinga:

+

−=

i

n

i

n

d

h

d

h

Q

q ππ 2cos04,0cos5,046,0

q – przepływ przy częściowym napełnieniu przewoduhn – wysokość częściowo napełnionego przewodu [m].

Minimalne spadki przewodów wynikająz konieczności tzw. samooczyszczenia się przewodówinie zalegania osadów przy minimalnych prędkościachprzepływu ścieków. Można je przyjąć z praktycznego wzoru

idi

1min =

Zakłada się minimalne prędkości przepływu:• dla kanalizacji deszczowej V = 0,6 m/s• sanitarnej V = 0,8 m/s• ogólnospławnej V = 1,0 m/s

Przyjmuje się współczynnik szorstkości(chropowatości) dla rur z PVC-U:• dla przewodów z bocznymi dopływami i studzienkami

rewizyjnymi k = 0,4 mm (0,0004 m)• dla przewodów tranzytowych bez dopływów i studzienek

k = 0,25 mm (0,00025 m).

Wielkość przepływu przy całkowicie napełnionymprzewodzie odczytujemy z nomogramów. Zależy ona odwartości założonych spadków i [‰], szybkości przepływui średnicy przewodu. Nomogramy dotyczą przyjętychwspół-czynników szorstkości oraz temperaturyprzepływających ścieków t = 10°C.

22

Rys. 20. Krzywe sprawności przekroju kołowego

TABLICA 25

dn

110160200250315400500

Średnica

zewnętrznakanalizacja deszczowa

Vmin = 0,6 [m/s]

Spadek iiiii [‰]

kanalizacja sanitarnaVmin = 1,6 [m/s]

kanalizacja ogólnospławnaVmin = 0,8 [m/s]

k = 0,25

4,02,72,01,51,20,850,6

k = 0,4

5,13,42,51,81,41,00,8

k = 0,25

6,74,53,52,62,01,51,2

k = 0,4

9,06,04,53,42,52,01,5

k = 0,25

9,86,55,24,03,02,32,0

k = 0,4

14,59,57,05,24,03,02,5

Przy częściowo wypełnionych przewodach (a takipowinien być w praktyce przepływ ścieków, aby zapewnićim wietrzenie) należy wyznaczyć zależności pomiędzyprzepływami rzeczywistymi q i prędkościami rzeczywistymiVn w odniesieniu do przepływów Q i prędkości V przycałkowitym napełnieniu przewodów. Zależności te ustalasię na podstawie krzywych sprawności dla przekrojukołowego pokazanych na rys. 20. Można przyjąć, żeoptymalne wypełnienie przewodu jest na poziomie 0,6wysokości średnicy rury.

W tablicy 25 ujęto minimalne spadki przewodów,jakie można przyjmować dla najmniejszych prędkościprzepływu dla zachowania warunku samooczyszczaniaprzewodów.

Obliczenia statyczno-wytrzymałościoweObliczenia statyczno-wytrzymałościoweObliczenia statyczno-wytrzymałościoweObliczenia statyczno-wytrzymałościoweObliczenia statyczno-wytrzymałościowe

Tworzywa termoplastyczne (PVC-U, PE, PP)w porównaniu z materiałami sztywnymi takimi, jak: beton,żeliwo czy kamionka, są materiałami sprężystymii wymagają zupełnie innego podejścia w projektowaniuprzewodów układanych w gruncie. Przy obciążeniumateriałów sprężystych (a ściślej lepko sprężystych) ulegająw czasie działania obciążenia znacznemu odkształceniupostępującemu, tzw. pełzaniu. Zjawisko to początkowojest znaczne, jednak z upływem czasu ulega zmniejszeniu.Następuje relaksacja naprężeń, polegająca na zmniejszeniunaprężeń i wzrostu odkształceń. Istotną rolę odgrywa przytym elastyczność gruntu otaczającego przewód. Dlategoteż przy określaniu grubości rury i jej sztywności

obwodowej, należy uwzględniać warunki otoczeniaprzewodu, rodzaj gruntu – jego stopień zagęszczenia oraztechnikę wykonywania robót ziemnych dla zapewnieniaokreślonej sztywności gruntu. Na przewód ułożony wgruncie działa obciążenie pionowe, które powoduje, żerura odkształcając się przyjmuje postać elipsy. To powodujereakcje gruntu położonego po bokach ruryw poziomie w zależności od wartości sztywności gruntu(rodzaj gruntu i stopień jego zagęszczenia), która niepozwala na powstawanie poziomych zbyt dużychodkształceń.

Obciążenia pionowe działające na przewód, toprzede wszystkim ciężar gruntu znajdującego się nadprzewodem oraz obciążenia dynamiczne (zależnie od ruchudrogowego) na poziomie terenu. Obciążenie gruntu nad

23

przewodem qz można obliczyć ze wzoru:

Hq zz ⋅= γ

γz - ciężar właściwy gruntu wynoszący 17 – 23 kN/m3

(bez wody gruntowej)H - wysokość gruntu nad przewodem.

Natomiast przy przewodzie znajdującym sięponiżej występowania wód gruntowych całkowiteobciążenie qzw zwiększa się o parcie wody

( ) hhhHq wzwzzw ⋅+⋅=−= γγγ

H – wysokość gruntu nad przewodemh – wysokość wody gruntowej nad przewodemγzw – ciężar gruntu nawodnionegoγz – ciężar właściwy wody (10 kN/m3).

Obciążenia dynamiczne qd występujące napoziomie terenu można wyliczyć ze wzoru:

22

3

H

PCqd ⋅

⋅=π

C – współczynnik uwzględniający wpływ kilku kół (wartości1÷1,5) w zależności od wartości HP – nacisk na kołoH – wysokość gruntu nad przewodem.

Obciążenia drogowe i tramwajowe należyprzyjmować zgodnie z PN-85/S-10030 stosującwspółczynnik dynamiczny O = 1,3 niezależnie odgłębokości posadowienia przewodu.

Poza drogami obciążenia dynamiczne przyjmujesię zgodnie z PN-82/B-02004, jak dla możliwości obciążeniasamochodem ciężkim, nie mniej niż 5 kN/m2.Ugięcie pionowe przewodów f ułożonych w grunciesprawdza się na podstawie stanów granicznychużytkowania ze wzoru Spanglera:

z

k

t E

q

kD

y

D

xf ⋅

+⋅===

061,0083,0

125,0

Dopuszczalne odkształcenie zgodnie z EN 1456-6, niepowinno przekraczać 5% f Ł 0,05.

qk – całkowite charakterystyczne obciążenie pionowe [kPa]kt – współczynnik sztywności przy obciążeniu długotrwały

×

=

r

e

E

Ek

z

tt

Et – długotrwały moduł sprężystości rury (1400 kPa)Ez – moduł odkształcenia gruntu w strefie przewodu [kPa]

r – promień wewnętrzny przewodu [ ]mdi

2e – grubość ścianki przewodu.

Wartość modułu odkształcenia gruntuw strefie przewodu Ez w zależności od stopniazagęszczenia wg standardowej próby Proctora,charakteryzującej własności gruntów, podanow tablicy 26. Przez strefę przewodu rozumie się gruntod dna przewodu, jeżeli dno przewodu nie byłonaruszone (lub 15 cm pod przewodem, jeżeli byłonaruszone lub zmienione), po bokach przewodu dowypełnienia wykopu oraz 30 cm nad wierzchemprzewodu.

Jak podano we wzorze na obliczeniewspółczynnika sztywności kt przy danym obciążeniu,decydujące znaczenie ma odkształcenie przewodu

na stosunek

id

e

r

e 2 grubości rury do jej średnicy.

Wartości te wzależności od sztywności obwodowej

rur (SN2, SN4, SN8) są wielkościami stałymi. Ich

odwrotnością jest liczba. e

dSDR i=

Sztywność obwodową rur ustala się w celu

oceny jakościowej wyprodukowanej rury z tworzywtermoplastycznych (PVC-U, PE) zgodniez założeniami normy PN-EN ISO 9969:1997.Określenie wartości sztywności obwodowej [kN/m2]wyznaczone jest przez pomiar siły i odkształcenia rurypodczas ściskania rury ze stałą szybkością przez dwierównoległe płyty. Wartość sztywności obwodowejoblicza się ze wzoru, gdzie podstawą jest siłapotrzebna do wywołania aż 3% odkształceniaśrednicy przekroju rury:

YL

F

d

YSN

i ⋅⋅

+= 025,00186,0

Y – odkształcenie [m] odpowiadające 3% ugięciudi – średnica wewnętrzna rury

03,0=id

Y

F – siła w kiloniutonach odpowiadająca 3% ugięciururyL – długość próbki [m].Dla wstępnego dobrania szeregu grubości rurkanalizacyjnych można oprzeć się na tablicy 27, gdziepodano dla poszczególnych szeregów grubości rurdopuszczalne wielkości zagłębienia przewodów

24

TABLICA 26Moduł odkształcenia gruntu w strefie przewodu Ez [kPa] w zależności od stopnia zagęszczenia Is [%] oraz jego spoistościi rodzaju

859092949698

100

Stopień

zagęszczenia

Is [%]

Grunty niespoiste

Rodzaj gruntu

Grunty spoisteGrunty słabospoiste

2,469

13192540

1,23

4,56,591420

0,823

4,57

1013

0,61,52

3,55810

Grunty spoiste (mieszanki)

żwiry, mieszanki żwirówi piasku, żwirów i pyłówpiasków, żwirów i gliny

piaski, mieszanki piaskui żwiru, piasku i pyłupiaszczystego, piasku

i gliny (5¸15%)

mieszanki żwiru i pyłupiaszczystego, żwiru i gli-ny, piasku i pyłu, piasku

i gliny (5¸40%)

pyły słabo- i średniopla-styczne, gliny słabo- i ni-skoplastycze z domieszką

organiczną

TABLICA 27Dopuszczalne zagłębienie przewodów [m] kanalizacyjnych z PVC-U dla szeregów (grubości) sztywności obwodowej (SN2,SN4, SN8) w zależności od obciążenia ruchomego oraz modułu odkształcenia gruntu Ez w strefie przewodu

Klasa AKlasa BKlasa C

TramwajPoza drogami

Obciążenie ruchome

(dynamiczne) wg

PN-85/S-10030

4 MPa

Moduł obciążenia obsypki Ez

16 MPa8 MPa

————2,3

Szeregi (grubości ) sztywności obwodowej

SN2 SN4 SN8 SN2 SN4 SN8 SN2 SN4 SN8

——2,02,52,8

—2,32,83,13,3

—2,32,83,13,3

3,74,14,34,54,7

4,54,85,25,25,3

3,03,74,14,24,3

5,25,76,06,06,1

7,07,37,57,47,4

w zależności od obciążenia dynamicznego na poziomieterenu oraz modułu odkształcenia gruntu w strefieułożonego przewodu. Przyjęto założenie, że minimalnagłębokość ułożenia przewodów ze względu naprzemarzanie w zależności od strefy wynosi 1÷1,6 m orazciężar objętościowy gruntu stosowanego do zasypki g=20 kN/m3. W przypadku użycia gruntu g=18kN/m3dopuszczalnegłębokości ułożenia przewodów zwiększą się o około 10%.

Na podstawie przyjętych tu rozważań można dojśćdo wniosku, że bardzo istotnym zagadnieniem w doborze

szeregu grubości rur jest grunt zastosowany do obsypkiw strefie przewodu oraz warunki i nadzór przyzagęszczaniu. Wymaga to szczegółowej analizy w trakcieprojektowania. Należy przeprowadzić rachunekekonomiczny, który odpowie na pytanie, czy obsypkęw strefie przewodu wykonać z gruntu rodzimego, czy teżdostarczonego dodatkowo o lepszej charakterystyce orazjakie są realne możliwości wykonawcy związanez prawidłowym zagęszczeniem gruntu.

25

Wykonywanie sieci kanalizacyjnejWykonywanie sieci kanalizacyjnejWykonywanie sieci kanalizacyjnejWykonywanie sieci kanalizacyjnejWykonywanie sieci kanalizacyjnejz PVC-Uz PVC-Uz PVC-Uz PVC-Uz PVC-U

Składowanie materiałówSkładowanie materiałówSkładowanie materiałówSkładowanie materiałówSkładowanie materiałów

Rury z PVC-U powinny być podczas składowaniaukładane w stosy na płaskiej wyrównanej powierzchniwolnej od wystających ostrych przedmiotów mogącychspowodować ich uszkodzenie lub deformację. Poziomymipodporami pod stosami powinny być łaty drewnianeo szerokości co najmniej 5 cm rozłożone w odstępach niewiększych niż 1,5 m.

Najlepszym rodzajem składowania rur jestpodparcie na całej długości kielichami wysuniętymi na boknaprzemianlegle. Jeżeli rury są w wiązkach opasanycho wymiarach około 1 x 1 m, to odstępy podpór mogą byćwiększe i wynosić do 3 m.

Rury o różnych średnicach i różnych grubościachścianek powinny być składowane oddzielnie. Jeżeli jest toniemożliwe, to rury o największych średnicach i grubo-ściach powinny być na spodzie.

Jeżeli rury są dostarczane z zaślepkami lubw wiązkach opasane taśmą z podkładkami drewnianymi,to powinny być składowane w takim stanie aż domomentu montażu.

Rury składowane w wiązkach nie powinny byćukładane wyżej niż 2 m w taki sposób, aby ramy drewnianeoplatające wiązkę opierały się na podłożu lub na ramachinnych wiązek. Należy również zapewnić boczne oparcie,aby zapobiec zwaleniu się stosu przy manewrach usuwaniawiązek ze składowiska. Odległość poprzeczna pomiędzypodporami bocznymi nie powinna być większa niż 3 m.

Stosy ułożone z pojedynczych rur na składowiskachnie powinny przekraczać 7 warstw przy maksymalnejwysokości do 1,5 m, jednak na miejscu budowy wysokośćta nie powinna przekraczać 1 m.

Sposób układania w stosy powinien zapewniaćrównomierne podparcie wzdłużne z wystającymi kielichamina przemian po obu końcach stosu tak, aby kielichy nieopierały się na sąsiednich rurach lub na łatach drewnianychna spodzie stosu. Sztywne boczne podpory powinnyzapobiegać obsuwaniu się rur ze stosu na boki.

Długotrwałe działanie promieni słonecznych(promieniowanie ultrafioletowe) może w niewielkim

stopniu obniżyć odporność rur na uderzenia orazspowodować ich odbarwienie. Składowanie bez osłon niemoże przekroczyć (łącznie u producenta, dystrybutorai na placu budowy) okresu 12 miesięcy. Jeżeliprzewidujemy, że wystąpi konieczność przekroczenia tegoczasu, to zaleca się zabezpieczenie rur przez przykrycie ichosłonami z nieprzezroczystych tkanin lub folią czarną z PE.

Rury nie powinny być narażone na działanie olejunapędowego, farb oraz rozpuszczalników, na które są małoodporne. Przy składowaniu należy przestrzegać zasadęzapewniającą właściwą rotację zapasu „starszy zapasnajpierw na budowę”.

TransportTransportTransportTransportTransport

W czasie prac przeładunkowych rur nie wolnorzucać. Rury o średnicach do 315 mm mogą być beztrudności przenoszone przez dwie osoby. Natomiast ośrednicach większych oraz pakowane w wiązki wymagająprzy przeładunkach urządzeń podnośnikowych. Sposóbtransportu nie powinien powodować ich uszkodzeń. Wózkiwidłowe powinny być wyposażone w płaskiezabezpieczenia wideł. Nie wolno stosować zawiesi z linstalowych lub łańcuchów, konieczne jest stosowaniedwuciągowych zawiesi z tkanin bawełnianokonopnychz odpowiedniej długości trewersą.

Odporność na uderzenia rur jest zmniejszona wobniżonych temperaturach, a transport w temperaturachotoczenia poniżej 0°C wymaga szczególnej ostrożności.Dopuszcza się jednak transport do temperatur minus 15°Cpod warunkiem zwiększonej uwagi; nie można dopuścićdo powstawania gwałtownych wstrząsów.

Do przewożenia rur należy używać pojazdówz płaską platformą. Rury powinny spoczywać równomierniena całej długości. W czasie transportu powinny byćzabezpieczone przed przesuwaniem. Wszystkie podporyi zabezpieczenia powinny być płaskie bez żadnychwystępów. Podczas załadunku rury kielichowe, powinnybyć układane tak, aby kielichy nie były dodatkowoobciążone. Jeżeli rury wystają poza skrzynię pojazdu, todługość części wystających nie powinna przekraczać 1 m.

Obowiązuje zasada, że w czasie transportu,podobnie jak przy składowaniu, na spodzie stosu powinnyznajdować się rury o większej sztywności, a więc rury

26

rys. 17

o większych średnicach i większych grubościach.Przy transporcie kształtek i studzienek

kanalizacyjnych należy zwrócić uwagę, aby nie ulegały oneprzemieszczeniom w skrzyniach ładunkowych w czasie jazdy.

Jeżeli kształtki i studzienki (kinety) znajdują sięw osobnym opakowaniu, to powinny w nim pozostaćrównież na placu budowy, łącznie ze wszystkimiakcesoriami, takimi jak uszczelki, nakładki itp. Należyszczególną uwagę zwrócić na elementy żeliwne (pokrywystudzienek), które powinny być transportowane oddzielnie.Nie można ciężkich elementów żeliwnych transportowaćna stosie rur z PVC-U.

Kształtki i studzienki z PVC, podobnie jak rury,w temperaturach poniżej 0°C mają zmniejszoną odpornośćna uderzenia i należy zachować ostrożność przy ichprzenoszeniu i pracach przeładunkowych. Należy unikaćprac transportowych i przeładunkowych w temperaturzeponiżej minus 15°C.

Wykonywanie wykopówWykonywanie wykopówWykonywanie wykopówWykonywanie wykopówWykonywanie wykopów

Prace ziemne powinny być prowadzone zgodniez przyjętymi zasadami. Najczęściej stosowane są wykopyciągłe wąskoprzestrzenne o ścianach pionowychz rozpartym odeskowaniem. Jeżeli teren nie jest gęstozabudowany i pozwala na to miejsce, można równieżstosować wykopy o skarpach skośnych, jednak nie głębszeniż do strefy przewodu, tj. 30 cm ponad wierzch rury.

Strefa przewodu rury powinna być wykonana jakwykop wąskoprzestrzenny ze szczelnym odeskowaniem(rys. 17). Niedopuszczalne jest zastosowanie w strefieprzewodu wykopów szerokoprzestrzennych, ponieważ niejest wówczas w praktyce możliwe uzyskanie dobrego

zagęszczenia gruntu w strefie przewodu.Dobór techniki wykonania wykopu i zabez-

pieczenie jego ścian zależy od głębokości wykopu iwarunków poziomu wód gruntowych w terenie.

Minimalna głębokość wykopu wynika z zabez-pieczenia rur przed przemarzaniem i zgodnie z ustaleniamiPN-92/B-10735 wierzch ułożonej rury powinien być głębiejo 0,2 m niż głębokość przemarzania gruntu dla danej strefyklimatycznej kraju (0,8) – (1,4 m) podanego w normie PN-81/B-03020.

Natomiast maksymalna głębokość wynikaz wymaganych spadków przewodów w celu„samooczyszczenia”, poziomu wód gruntowych(konieczności ich obniżenia na czas prowadzonych robótziemnych) oraz dopuszczalnych maksymalnych zagłębieńprzewodów ze względu na obliczenie wytrzymałościowe.

Z wydobytego z wykopu urobku, jeżeli jest tomożliwe, należy przygotować odpowiedni rodzaj gruntuzarówno na podłoże (jeżeli będzie zmieniane), jak i nawypełnienia boczne i wstępną zasypkę (grunt na strefęprzewodu). Odpowiednim materiałem jest gruboziarnisty,luźny i przepuszczalny piasek, żwir i grunt o luźnejkonsystencji. Urobek wydobyty z wykopu przygotowywanydo zasypki w strefie przewodu nie powinien zawieraćkamieni, głazów, krzemieni z ostrymi krawędziami, bryłgliny, wapna oraz zmarzniętej ziemi. Należy równieżwyeliminować ziemię skażoną oraz wszelkie materiałyorganiczne. Jeżeli z wydobytego urobku nie możemywykorzystać gruntu, to właściwy materiał należysprowadzić z innego terenu.

27

rys. 18

Wykonywanie połączeńWykonywanie połączeńWykonywanie połączeńWykonywanie połączeńWykonywanie połączeń

Rury, kształtki oraz studzienki kanalizacyjne z PVC-U dostarczane przez POLIPLAST Sp. z o.o.POLIPLAST Sp. z o.o.POLIPLAST Sp. z o.o.POLIPLAST Sp. z o.o.POLIPLAST Sp. z o.o. przeznaczonesą do łączenia przez kielichy z usytuowaną w rowkuuszczelką z elastomeru. Łączenie polega na wciskaniubosego końca rury w kielich z uszczelką. Wymiary kielichai uszczelki są tak dobrane, że wykazują absolutnąszczelność przy niskich i wysokich ciśnieniachwewnętrznych. Połączenia te nie są dostosowane doprzenoszenia sił osiowych, lecz w przypadku układania ichw ziemi możliwość wysunięcia rury z kielicha przy ciśnieniudo 5 m słupa wody w praktyce nie występuje. Blokioporowe na łukach, trójnikach czy zaślepkach wymaganesą jedynie przy przewodach ciśnieniowych.

Prawidłowe wykonanie połączenia wymaga, abybosy koniec rury lub kształtki był sfazowany pod kątem30° do połowy grubości rury (rys. 18) i pokryty środkiempoślizgowym na bazie silikonu lub mydła bezpośrednioprzed wciśnięciem w kielich.

Rury i kształtki wykonane fabrycznie majązukosowane bose końce i nie wymagają dodatkowejobróbki. Przy wykonywaniu połączeń rurowych zachodziczęsto konieczność skracania rur kielichowych. Cięcie rurwykonujemy prostopadle do osi i wówczas obcięty koniecrury należy fazować za pomocą pilnika – zdzieraka (200).

Należy również smarować pierścień gumowy postarannym sprawdzeniu jego ułożeniu w rowku. Nie wolnostosować olejów lub smarów jako środka poślizgowego.Należy również sprawdzić, czy pierścień i rowek nie sązanieczyszczone. W przypadku zanieczyszczenia, np.piaskiem, należy pierścień wyjąć z rowka, zanurzyć

w wodzie z mydłem. Wyczyścić również rowek i ponowniewstawić pierścień zwracając uwagę na odpowiednią stronęjego wstawienia.

Bosy koniec rury powinien mieć zaznaczonągłębokość wcisku w kielich. Nieprawidłowe jest zestawianiepołączeń do oporu. Głębokość montażowa wciskupowinna dawać możliwość kompensacji wydłużeń rur przyzmianach temperatur przepływających ścieków. W praktyceprzyjmuje się, że głębokość wcisku bosej rury w kielichpowinna być o 0,5÷1 cm mniejsza od maksymalnejgłębokości kielicha.

W systemie łączenia rur kielichowych, pomimo żenie jest to konieczne, dobrą praktyką jest wykonywaniepołączeń w ten sposób, żeby bose końce rur wciskane byływ kielichy zgodnie z kierunkiem przepływu ścieków.

Układanie rurUkładanie rurUkładanie rurUkładanie rurUkładanie rur

Dno wykopu powinno być starannie wyrównanei oczyszczone z wystających ostrych przedmiotów i kamieni.Jeżeli grunt nie jest odpowiedni, to należy podkład nagłębokości 10÷15 cm wymienić. Rury powinny byćukładane na przygotowanym podłożu wzdłuż osi środkawykopu w linii prostej. Możliwe jest nieznaczne odchylenieprzewodu od osi, wynikające z niewielkiego odchyleniaw kielichu na połączeniu z uszczelniającym pierścieniemgumowym oraz przez uzyskanie krzywizny rury na większejjej długości. Odchylenie w kielichu w praktyce nieprzekracza 1°. Natomiast uzyskanie niewielkiej krzywiznyrury możliwe jest dla średnic 110÷160 mm. Ruryo średnicach od 200 mm uważane są za rury sztywne i niepowinny być poddawane żadnym wyginaniom wwarunkach budowy.

Do wykonywania połączeń należy używaćurządzenia dźwigniowego do wciskania (rys. 19). Możnarównież używać klocka drewnianego i dźwigni. Należyzwracać szczególną uwagę na prawidłowe usytuowaniew rowku uszczelki, aby nie dopuścić do jej przemieszczenialub uszkodzenia.

28

rys. 19

Bardzo ważną czynnością jest sposób zasypywaniaułożonych przewodów. Nie wolno używać dobezpośredniego otoczenia (w strefie 15 cm podprzewodem i 30 cm po bokach i nad przewodem) gruntuzbrylonego w wyniku zamrożenia. Niedopuszczalne jestrównież zalewanie rur betonem. Skorupa betonowaprzekształca sprężystą rurę w sztywną, bez możliwościodkształceń, która łatwo ulega pęknięciu w przypadkuosiadania lub innych ruchów podłoża. Przy dużychobciążeniach statycznych oraz dynamicznych ważne jestdobranie rury o odpowiedniej sztywności (grubości), abydeformacja początkowa nie przekraczała 5%. Przewodyobciążone w sposób ciągły ciśnieniem wewnętrznymulegają mniejszej deformacji niż przewody bezciśnieniowe.

Pierwsza warstwa gruntu wypełnienia bocznegorury powinna być położona do wysokości połowy średnicyprzewodu i dobrze zagęszczona. Dla rur o średnicy do 250 mmzwykle wystarczającym sposobem jest ręczne zagęszczaniei udeptywanie. Następnie należy układać dalsze warstwygruntu o grubości 7,5 cm i zagęszczać je po bokach rury.Dopiero po zasypaniu warstwy 15 cm ponad wierzchprzewodu można grunt użyty do zasypki zagęszczać lekkimiubijakami ręcznymi. Przy stosowaniu materiału podatnegona samozagęszczanie (żwir, gruboziarnisty piasek) możnazasypanie ponad wierzchem przewodu (15 cm) wykonaćjedną warstwą. Deskowanie wykopu powinno byćusuwane stopniowo podczas wypełniania bocznegoprzewodu i ponad wierzch przewodu tak, aby niepowstawały niezagęszczone przestrzenie w strefieprzewodu.

Montaż studzienek z PVC-UMontaż studzienek z PVC-UMontaż studzienek z PVC-UMontaż studzienek z PVC-UMontaż studzienek z PVC-U

Miejsce usytuowania studzienki rewizyjnej orazgłębokość jej posadowienia powinny być zgodnez projektem, co jest szczególnie ważne dla zachowania

prawidłowości założonych spadków rur.Kolejność prac montażowych jest następująca

(rys. s. 29):• Usytuowanie kinety. Kinety posiadają najczęściej

od spodu puste przestrzenie uzależnione od kształtu. Teprzestrzenie muszą być dokładnie wypełnione przez dobrzezagęszczoną odpowiednią podsypkę. Po usytuowaniukinety należy sprawdzić poziomicą prawidłowość jejustawienia. Zagęścić grunt pod kinetą i dookoła kinety.

• Następnie podłącza się przewody poziome,a otwory kinet, które na razie nie będą wykorzystane, trzebazabezpieczyć korkami. Zasypać kinetę na wysokość ok. 15cm powyżej dolotów.

• Należy obliczyć i przygotować rurę trzonowąz PVC-U (bezkielichową) dn = 400 o odpowiedniejdługości. Rura teleskopowa dn = 315 ma długość stałą(880 mm).

Na koniec rury trzonowej wstawia się uszczelkęmanszetową o wysokości 70 mm. Rura teleskopowapowinna być wstawiona w rurę trzonową poprzezuszczelkę manszetową na głębokość co najmniej 200 mm.Rurę trzonową przed wstawieniem do kinety należyzukosować pilnikiem do połowy grubości, posmarowaćśrodkiem poślizgowym i wstawić do kinety po uprzednimsprawdzeniu, czy uszczelka w kinecie jest czystai prawidłowo usytuowana.

• Rurę teleskopową z włazem i pokrywą wstawićpoprzez uszczelkę manszetową w rurę trzonową. Zasypaćwykop do odpowiedniej wysokości warstwami po ok. 30 cmjednocześnie zagęszczając grunt wokół studzienek.

• Po zakończeniu robót ziemnych i prze-prowadzeniu prób odbiorczych systemu kanalizacyjnegoprzeprowadza się roboty drogowe. W czasie tych pracwstawia się włazy studzienkowe.

W czasie montażu włazów należy przestrzegaćponiższych zasad:

• Rama włazu musi przejmować obciążeniawynikającego z ruchu ulicznego i jej typ powinien byćdobrany do wielkości występujących obciążeń (12,5–40 ton).

• Zatopienie włazu w gorącym asfalcie powinnonastąpić na głębokości minimum 100 mm. Asfalt musiściśle przylegać na całym obwodzie do żeliwnego włazu.

• Górna płaszczyzna włazu powinna być dokładnieusytuowana w płaszczyźnie nawierzchni. Walcowanienawierzchni należy wykonywać łącznie z włazami studzienek.

29

30

Przy stosowaniu studzienek z kratką do wlotuwody deszczowej zachodzi konieczność wykonaniaosadnika na piasek. Osadnik taki uzyskuje się poprzezzagłębienie (30—50 cm) rury trzonowej (dn = 400) poniżejosi rur kanalizacyjnych. Dla uzyskania dna osadnikamożemy jako rurę trzonową użyć rurę kielichową z korkiemlub rurę bezkielichową z kinetą przelotową z zaślepionymidolotami. Natomiast w osi przewodu kanalizacyjnegowstawiamy trójnik (dn = 400) z odgałęzieniem oodpowiedniej średnicy.Warunek szczelności całości sieci kanalizacyjnej z PVC-Uwymaga w przypadku wykonywania studni włazowychz betonu doprowadzenia rur z PVC-U do takich studni przezkielichy piaskowane z PVC-U. Studnie betonowe powinnybyć w zakresie występowania wód gruntowych wykonanew systemie monolitycznym, natomiast powyżejwystępowania wody, mogą być wykonane z prefa-brykowanych kręgów betonowych. Całość studni powinnabyć zabezpieczona od zewnątrz izolacją bitumiczną.Możliwe jest również stosowanie studni włazowych z PVC-U lub PE o średnicach 0,8–1,2 m, które gwarantująutrzymanie szczelności systemu kanalizacyjnego.

Zasypywanie wykopówZasypywanie wykopówZasypywanie wykopówZasypywanie wykopówZasypywanie wykopów

Najważniejszą operacją mająca istotny wpływ najakość wykonanych prac jest zasypanie i zagęszczeniegruntu w strefie przewodu, a więc stan podsypkizagęszczenia gruntu po bokach przewodu oraz 30 cm nadwierzchem przewodu. Od prawidłowości wykonania tychprac zależy trwałość sieci kanalizacyjnej, jej szczelność orazprawidłowe działanie.

Sposób zagęszczenia gruntu ponad strefąprzewodu będzie miał również wpływ na zapadanie sięjezdni lub powstawanie prutomów.

Zasypywanie wykopów można podzielić na dwa etapy:• Wykonanie zasypania w strefie przewodu, kiedy

bardzo ważny jest grunt użyty do zasypki. Zagęszczeniegruntu po bokach przewodu, czyli ubicie tzw. pach obokrurociągu, w wyniku czego nastąpi odkształcenie ruryw poziomie. Zagęszczenie to należy wykonywać ubijakamiręcznymi zachowując odległość od rury minimum 10 cm.Następnie zagęszczenie gruntu nad przewodemw podobny sposób, stopniowo usuwając deskowanie.

• Wykonanie zasypania wykopu gruntemrodzimym do poziomu terenu warstwami 20—30 cm.Można tu stosować mechaniczne ubijaki wibracyjne. Przyzbyt małym zagęszczeniu gruntu (poniżej 90% skaliProctora) należy się spodziewać powstawania zapadnięćlub uszkodzeń nawierzchni w czasie 1 roku.

Określenie czynników wpływającychOkreślenie czynników wpływającychOkreślenie czynników wpływającychOkreślenie czynników wpływającychOkreślenie czynników wpływającychna wystąpienie odkształceńna wystąpienie odkształceńna wystąpienie odkształceńna wystąpienie odkształceńna wystąpienie odkształceń

Ustalono na podstawie pomiarów, że ugięcia ruruzależnione są od wielu czynników. Do najważniejszychz nich należy rodzaj gruntu, dokładność wykonania pracziemnych związanych z zagęszczeniem oraz sztywnośćobwodowa (szereg grubości) zastosowanych rur. Znaczniemniejszy wpływ ma wysokość przykrycia i obciążenieruchem drogowym. Wyniki pomiarów odkształcenia rurzestawił Frans Alferink i przedstawił na konferencji SystemyInstalacyjne z Tworzyw Sztucznych w Poznaniu w lutym 1997 r.

Dokonano klasyfikacji jakości wykonania pracziemnych:

A.A.A.A.A. Podsypka wyrównana niezagęszczona wolnaod kamieni. Obsypka wykonana warstwowo o grubości25 cm dokładnie zagęszczona. Uzyskiwane zagęszczenieco najmniej 95% skali Proctora.

B .B .B .B .B . Podsypka względnie równa, a obsypkawykonywana warstwowo i zagęszczona w zakresie 85-95%skali Proctora.

C.C.C.C.C. Podłoże bez podsypki, a obsypka to jedyniewypełnienie wykopu gruntem. Ściany wykopu mogą sięobsuwać, a zagęszczenie jest tylko sporadyczne.Uzyskiwane zagęszczenie poniżej 85% skali Proctora.

W tablicy 28 zebrano wartości ugięć rur, jakiemogą wystąpić przy różnych typach gruntu użytego doobsypki, przyjętej klasyfikacji jakości prac ziemnych orazgrubości (sztywności obwodowej) rur z PVC-U.

31

* Rury o sztywności SN16 to rury z szeregu grubości SDR 26 (ciśnieniowe PN-10).

TABLICA 28

Drobny żwir

Piasek

Glina

Typ gruntu Prace ziemne Ugięcia rur z PVC-U [%] przy sztywności obwodowej rur [kNm2]

SN16*SN2

ABCABCABC

35736

105

7,512

2351

3,55

3,54

6,5

12

3,51333

3,54

SN4SN4

2,54

6,52

4,57,5459

Jeżeli przyjmiemy, że dopuszczalne ugięcie rur niepowinno przekraczać 5%, to jedynie rury z szeregu grubościSN8 i SN16 nie wymagają specjalnego nadzoru przy ichukładaniu.

Przy rurach o mniejszych grubościach ścianekbardzo ważny jest dobór typu gruntu na obsypkę w strefieprzewodu oraz dokładność zagęszczenia przy pracachziemnych.

Odbiór sieci kanalizacyjnejOdbiór sieci kanalizacyjnejOdbiór sieci kanalizacyjnejOdbiór sieci kanalizacyjnejOdbiór sieci kanalizacyjnej

Podstawą formalną do przeprowadzenia odbiorurobót są ustalenia normy PN-92-B-10735 – Kanalizacja.Przewody kanalizacyjne. Wymagania i badania przyodbiorze. Norma ta jednak dostosowana jest do specyfikirur tradycyjnych – sztywnych. Własności PVC-U, z któregowykonane są przewody i studzienki obsługiwanez powierzchni terenu, wymagają innego podejścia.Sprawdzenie szczelności przewodów na eksfiltracjęi infiltrację jest ważne, lecz przy połączeniach wciskowychi obecnej technologii wytwarzania rur kielichowych orazdostatecznym nadzorze technicznym w czasie układaniaprzewodów, wymagania szczelności są łatwe do spełnienia.

Ważnym zagadnieniem jest dobór gruntu w strefieprzewodu oraz prawidłowe jego zagęszczenie. Dlategokonieczne jest, szczególnie w trakcie wykonywanych pracziemnych, pobieranie próbek gruntu przez służbygeodezyjne, ocena jego własności do zagęszczenia orazpomiar stopnia zagęszczenia. Należy przy tym sprawdzić

zgodność z projektem: rodzaj gruntu w strefie przewodu,stopień jego zagęszczenia, wszelkie niezgodności mogąw konsekwencji doprowadzić do nadmiernego stopniadeformacji rury.

Deformacje rury określa się specjalnymurządzeniem pomiarowym działającym rozprężnie w rurze.Pomiar dokonuje się w odległości co najmniej 3 m od końcadostępnej rury. Przeprowadza się pomiar pionowy i pozio-my. Odkształcenia rur występuje najczęściej w pionie,chociaż przy rurach o małych grubościach i zbyt małymzagęszczeniu nad wierzchem rury może się zdarzyć, żeśrednica wewnętrzna w poziomie będzie mniejsza niżw pionie.

Próba szczelności na eksfiltracjęPróba szczelności na eksfiltracjęPróba szczelności na eksfiltracjęPróba szczelności na eksfiltracjęPróba szczelności na eksfiltrację

Badany odcinek rurociągu powinien miećzaślepione pęcherzami powietrznymi wszystkie otwory:w studzienkach rewizyjnych, przy kanalikach (jeżeli sąwykonane), odpowietrznikach, studzienkach wódopadowych. Obecnie odchodzi się od badania szczelnościw trakcie częściowego przykrycia przewodówz pozostawieniem nie zakrytych połączeń kielichowych.Badanie przeprowadza się najczęściej etapami dlaodcinków 100 do 500 metrów przewodów ułożonychi zasypanych, lecz bez wykonywania nawierzchnidrogowych. W takim przypadku nie ma koniecznościzabezpieczania łuków i trójników przed działaniem siłpoosiowych, w wyniku których mogłoby dojść do

32

rozłączenia połączenia kielichowego.Przewód napełnia się powoli wodą z otwartego

zbiornika z zapewnieniem odpowietrzenia.Czas próby powinien wynosić co najmniej 1 godz.

tak, aby można było odpowietrzyć wszystkie wyżejpołożone zaślepione otwory. Ciśnienie próbne 5 m słupawody ponad poziom przewodów uzyskuje się za pomocąpionowej przezroczystej rurki lub innego urządzeniapomiarowego. W przypadku dużego zagłębieniaprzewodów wysokość słupa wody powinna być o 0,5 mwyższa od poziomu terenu. W czasie przeprowadzaniapróby nie powinny występować przecieki, a ubytki wodyw czasie 15 minut nie powinny być większe niż 2 dm3 nakażde 100 m przewodu.

33

Instrukcja projektowania i wykonywania instalacji kanalizacji wewnętrznej z PPInstrukcja projektowania i wykonywania instalacji kanalizacji wewnętrznej z PPInstrukcja projektowania i wykonywania instalacji kanalizacji wewnętrznej z PPInstrukcja projektowania i wykonywania instalacji kanalizacji wewnętrznej z PPInstrukcja projektowania i wykonywania instalacji kanalizacji wewnętrznej z PP


ZALETY STOSOWANIA POLIPROPYLENU DO WEWNĘTRZNYCHZALETY STOSOWANIA POLIPROPYLENU DO WEWNĘTRZNYCHZALETY STOSOWANIA POLIPROPYLENU DO WEWNĘTRZNYCHZALETY STOSOWANIA POLIPROPYLENU DO WEWNĘTRZNYCHZALETY STOSOWANIA POLIPROPYLENU DO WEWNĘTRZNYCH

INSTALACJI KANALIZACYJNYCHINSTALACJI KANALIZACYJNYCHINSTALACJI KANALIZACYJNYCHINSTALACJI KANALIZACYJNYCHINSTALACJI KANALIZACYJNYCH 34

Własności techniczne i użytkowe rur i kształtek z PP 34

Odporność chemiczna 36

Symbole i skróty przyjęte w dokumentach normalizacyjnych i aprobacyjnych 39

Wykaz norm 39

Norma przedmiotowa dotycząca produkcji rur i kształtek 39

Normy dotyczące metod badań jakości rur i kształtek 40

Normy dotyczące wykonywania instalacji 40

Aprobaty Techniczne uzyskane przez POLIPLAST Sp. z o. o.POLIPLAST Sp. z o. o.POLIPLAST Sp. z o. o.POLIPLAST Sp. z o. o.POLIPLAST Sp. z o. o. 41

Asortyment wyrobów. 42


Określenia 48

Zasady odprowadzania ścieków 48

Zasady doboru średnic przewodów i ich prowadzenia 51

Podejścia do przyborów sanitarnych 52

Piony (przewody spustowe) 52

Poziomy (przewody odpływowe wewnątrz budynku)

i przykanaliki (podłączenia zewnętrzne) 53

Wyposażenie instalacji kanalizacyjnej 54

WYTYCZNE WYKONYWANIA INSTALACJIWYTYCZNE WYKONYWANIA INSTALACJIWYTYCZNE WYKONYWANIA INSTALACJIWYTYCZNE WYKONYWANIA INSTALACJIWYTYCZNE WYKONYWANIA INSTALACJI 55

Pakowanie, przechowywanie i transport wyrobów 55

Wykonywanie połączeń 55

Montaż instalacji 56

Odbiór instalacji kanalizacyjnych 56

34

Zalety stosowania polipropylenu do wewnę-Zalety stosowania polipropylenu do wewnę-Zalety stosowania polipropylenu do wewnę-Zalety stosowania polipropylenu do wewnę-Zalety stosowania polipropylenu do wewnę-trznych instalacji kanalizacyjnychtrznych instalacji kanalizacyjnychtrznych instalacji kanalizacyjnychtrznych instalacji kanalizacyjnychtrznych instalacji kanalizacyjnych

Rury wytłaczane z polipropylenu oznaczaneskrótem PP oraz kształtki wykonywane metodą wtryskuz PP produkowane przez firmę POLIPLAST Sp. z o.o.POLIPLAST Sp. z o.o.POLIPLAST Sp. z o.o.POLIPLAST Sp. z o.o.POLIPLAST Sp. z o.o.stanowią podstawę systemu wewnętrznej instalacjikanalizacyjnej. W skład tego systemu wchodzą instalacjeodprowadzające nieczystości i ścieki bytowo –gospodarcze, przewody wentylacyjne związane z tymiinstalacjami oraz instalacje deszczowe umieszczonewewnątrz konstrukcji i budowli.

System charakteryzuje się tym, że można gostosować również w przypadku występowania trwałych,wysokich do 95°C temperatur ścieków. W Niemczech dlatego systemu używany jest symbol HT (hoch temperatur).

Zaletą stosowania rur i kształtek z polipropylenudo budowy wewnętrznych instalacji kanalizacyjnych jest:• wysoka trwałość instalacji projektowana na minimum50 lat, pozwalająca przy prawidłowym wykonaniu naumieszczania przewodów w bruzdach i zakrywaniu np.glazurą bez ryzyka wystąpienia awarii;• niewielki ciężar rur i kształtek, łatwość łączenia orazszeroki asortyment pozwala na szybki montaż nawetskomplikowanych węzłów;• ze względu na gładkie ścianki nie występuje zaleganieosadów i tylko w przypadkach wyjątkowo nieprawidłowejeksploatacji mogą wystąpić wypadki przerwaniaprzepustowości (drożności) przewodów;• wysoka odporność na uderzenia pozwala nawykonywanie prac montażowych nawet w temperaturachujemnych;• ze względu na własności wygłuszające podczasprzepływu ścieków, w znacznie mniejszym stopniu,w porównaniu do innych materiałów, występuje zjawiskohałasu;• precyzyjność wykonania kielichów z uszczelkamigumowymi do połączeń wciskowych eliminuje przypadkiwystąpienia nieszczelności zarówno ciekłych jaki gazowych. Łatwość wykonania tych połączeń poprzezdobór odpowiedniego kształtu uszczelek upraszczaznacznie prace montażowe.

Własności techniczne i użytkowe rur i kształtekWłasności techniczne i użytkowe rur i kształtekWłasności techniczne i użytkowe rur i kształtekWłasności techniczne i użytkowe rur i kształtekWłasności techniczne i użytkowe rur i kształtekz PPz PPz PPz PPz PP

System kanalizacji wewntrznej z PP produkowanyjest z granulatu z dodatkiem koncentratu barwiącegoi wszczególnych wypadkach uniepalniacza. Ruryprodukowane są metodą wytłaczania a kształtki metodąwtrysku. Do kielichów rur i kształtek z PP stosowane sąidentyczne uszczelki jednowargowe. Rury i kształtki mająbarwę jasnoszarą (RAL 7037) lub białą.

Na rurach w odległości nie większych niż 1 mznajduje się napis zawierający:• numer normy – EN 1451• nazwę i znak producenta – POLIPLAST Sp. z o.o.POLIPLAST Sp. z o.o.POLIPLAST Sp. z o.o.POLIPLAST Sp. z o.o.POLIPLAST Sp. z o.o. (logo)Oleśnica• nominalna średnica zewnętrzna x minimalna grubośćścianki – np. 110 x 2,7• symbol surowca – PP• data produkcji – np. 02.2001Na kształtkach cechowanie zawiera napis:• numer normy / seria grubości1 – EN 1451 / S 20• nazwęi znak producenta – POLIPLAST Sp. z o.o. POLIPLAST Sp. z o.o. POLIPLAST Sp. z o.o. POLIPLAST Sp. z o.o. POLIPLAST Sp. z o.o. (logo) Oleśnica• nominalna średnica i kąt – np. 50/45O• symbol surowca – PP• data produkcji (rok miesiąc) – np. 01.12

35

TABLICA 1. Wymagane właściwości techniczne dotyczące rur i kształtek z PP.

L.p. W³aœciwoœci Wymagania Parametry Metoda

Rury Kształtki badania badania

1. Czas indukcji utleniania

surowca do produkcji (OIT) < 8 min temp. 200OC PN-EN 728

2. Odporność na uderzenia

metodą spadającego ciężarka TIR<10% - temp.(0±1)OC PN-EN 744

typ d 25 (TIR)

3. Skurcz wzdłużny < 2% - temp.(150±2)OC PN-EN 743

bez zmian4. Wpływ grzania

i uszkodzeń temp.(150±2)OC

czas 30 minPN-EN 763

5. Zmiana masowego

wskaźnika szybkości płynięcia <0,2 g/10 min 230OC/2,16 kg PN ISO 4440

(MFR) w wyniku przetwórstwa

6. Szczelność połączeń wodą zawarte w PN-EN 1053 PN-EN 1053

lub powietrzem brak przecieków zawarte w PN-EN 1054 PN-EN 1054

TABLICA 2. Ogólne właściwości dotyczące materiału stosowanego do produkcji rur i kształtek.

L.p. Właściwość materiału Jednostka Wartość

1. Gęstość średnia kg/m3 900

2. Moduł elastyczności E1min MPa >1200

3. Współczynnik rozszerzalności liniowej mm/mK 0,14

4. Przewodność cieplna W/mK 0,2

5. Pojemność cieplna właściwa J/kgK 2000

6. Odporność powierzchniowa Ω >1013

Jak już wspomniano ze względu na własnościpolipropylenu rury i kształtki z tego materiału możnastosować w warunkach ciągłego przepływu ścieków (bezograniczeń ilościowych) o temperaturach do 95°C.Natomiast w normie PN-EN 476 : 2000 określono ogólnewymagania użytkowe dotyczące elementów stosowanychw systemach grawitacyjnych rur odwadniających

i kanalizacyjnych wewnątrz budynków, które spełniająrównież rury i kształtki z PP. Wewnętrzne instalacjekanalizacyjne powinny zgodnie z PN-EN 476 wytrzymaćbez przecieków wewnętrzne ciśnienie hydrostatycznew zakresie od 0 kPa do 50 kPa oraz badanie ciśnieniowepowietrzem o ciśnieniu rosnącym od 0 kPa do 1 kPa.

36

Nazwa substancji chemicznej stężenie PP

20OC 60OC 95OC

Aceton 100% Z O

Akrylan etylu 100% N N

Aldehyd benzoesowy 0,1% Z

Aldehyd krotonowy 100% N N

Aldehyd octowy 40% 100% N

Alkohol amylowy Z Z

Amoniak, gaz suchy 13% Z Z

Amoniak, płyn 100% Z Z

Amoniak roztwór wodny Rozcieńcz. Z Z

Amonowy azotan Roztwór nasyc. Z Z Z

Amonowy chlorek Roztwór nasyc. Z Z Z

Amonowy siarczan Roztwór nasyc. Z Z Z

Anilina 100% Z O

Anilina Roztwór nasyc. Z O

Aniliny chlorowodorek Roztwór nasyc. O O

Antymonawy chlorek 90% Z Z

Benzen 100% O N

Benzyna (węglowodory alifatyczne) O N

Benzyna (węglowodory alifatyczne) benzen 80/20 O N

Bezwodnik octowy 100% Z

Boraks Roztwór nasyc. Z Z

Brom, płyn 100% N N

Butan, gaz 100% Z Z

Butanole do 100% Z Z

Chlor, gaz suchy 100% N N

Chlor, roztwór wodny Roztwór nasyc. N N

Cukier Roztwór nasyc. Z Z O

Cykloheksanol 100% Z Z

TABLICA 3. Odporność chemiczna PP

Odporność chemicznaOdporność chemicznaOdporność chemicznaOdporność chemicznaOdporność chemiczna

Obecny stan wiedzy na temat odpornościchemicznej tworzyw sztucznych oparty jest nadługotrwałych badaniach laboratoryjnych orazdoświadczeniach praktycznych. Podana ocena może byćwstępnym wskazaniem co do możliwości zastosowaniapolipropylenu (PP) do transportu płynów, w tym takżew podwyższonych temperaturach.

W zasadzie rury i kształtki z PP oraz uszczelkigumowe przewidziane są do transportu ścieków odkwasowości (pH 2) do zasad (pH 12), które występująw gospodarstwach domowych. Jednakże przy ściekach

przemysłowych należy przeanalizować skład chemicznyścieków oraz ich stężenia.

W Tablicy 3 ujęto zestaw chemikaliów i określonoodporność chemiczną dla PP. Przyjęto następujące kryteriaoceny:Z – odporność zadowalającaO – odporność ograniczonaN – odporność niezadowalająca.

Tablicę 3 opracowano dla rur i kształtek z PP napodstawie dokumentu ISO/TR 10358:1993. Natomiastodporność uszczelek gumowych zawarta jest w doku-mencie ISO 7620:1986.

37


20OC 60OC 95OC

Cykloheksanon 100% Z N

Cynawy chlorek Roztwór nasyc. Z Z Z

Cynku chlorek Roztwór nasyc. Z Z

Dekstryna Roztwór nasyc. Z

Dwuchlorometan (dichlorometan) 100% O N

Etanol 95% Z

Etylowy eter 100% O

Etylenowy glikol Roztwór przem. Z Z

Fenol 90% Z Z

Formaldehyd Roztwór rozc. Z Z

Formaldehyd 40% Z Z

Gliceryna 100% Z Z

Heksan 100% Z O

Ksylen 100% O N

Kwas azotowy do 45% Z Z

Kwas azotowy 50 do 98% O N

Kwas benzoesowy Roztwór nasyc. Z Z Z

Kwas borowy Roztwór rozc. Z Z

Kwas chlorosulfonowy 100% N N

Kwas chlorowodorowy (solny) 20% Z Z

Kwas chlorowodorowy (solny) > 30% Z Z

Kwas chromowy 1÷50% Z O

Kwas cytrynowy Roztwór nasyc. Z Z Z

Kwas cytrynowy Roztwór nasyc. Z Z Z

Kwas fluorowodorowy 40% Z Z

Kwas fluorowodorowy 60% Z Z

Kwas fluorowodorowy, gaz 100% Z Z

Kwas glikolowy 30% Z Z

Kwas mlekowy 10% Z Z Z

Kwas mlekowy 10÷90% Z Z

Kwas mrówkowy 1÷50% Z Z

Kwas octowy 25% Z Z Z

Kwas octowy 60% Z Z

Kwas octowy Lodowaty Z O

Kwas oleinowy 100% Z

Kwas siarkowy 96% Z O

Kwas siarkowy 40÷90% Z Z

Kwas siarkowy dymiący (oleum) 10% SO3 N Z

Kwas szczawiowy Roztwór nasyc. Z Z Z

Kwas szczawiowy Roztwór rozc. Z Z

Kwas taninowy Roztwór nienas. Z Z

Kwas winowy do 10% Z Z

Magnezowy chlorek Roztwór nasyc. Z Z

38


20OC 60OC 95OC

Magnezowy siarczan Roztwór nasyc. Z Z

Metanol 100% Z Z

Miedziowy chlorek Roztwór nasyc. Z Z

Miedziowy fluorek 2% Z Z

Miedziowy siarczan Roztwór nasyc. Z Z

Mleko Z Z O

Mocz Z Z

Mocznik 10% Z Z

Mydło Roztwór nienas. Z Z

Niklawy siarczan Roztwór nasyc Z Z

Ocet Do 8% Z Z

Octan butylu 100% Z O

Octan etylu 100% O O

Oleje i tłuszcze Z

Ozon 100% Z O

Pirydyna Do 100% Z O

Piwo Z

Potasowy azotan Roztwór nasyc. Z Z

Potasowy bromek Roztwór nasyc. Z Z

Potasowy chlorek Roztwór nasyc. Z Z Z

Potasowy chromian 40% Z Z Z

Potasowy cyjanek Roztwór nienas. Z Z

Potasowy dwuchromian 40% Z Z Z

Potasowy nad/dwutleno/siarczan Roztwór nasyc. Z

Potasowy nadmanganian 20% Z O

Potasowy wodorotlenek Roztwór nienas. Z

Potasowy żelazicyjanek Roztwór nasyc. Z

Potasowy żelazocyjanek Roztwór nasyc. Z

Propan ciekły 100% Z

Siarki dwutlenek, ciecz 100% Z Z

Siarki dwutlenek, suchy 100% Z Z

Siarkowodór, gaz 100% Z Z

Sodowy benzoesan 35% Z

Sodowy chloran Roztwór nasyc. Z Z

Sodowy chlorek Roztwór nasyc. Z Z Z

Sodowy podchloryn (13% chloru) 100% Z Z

Sodowy siarczyn Roztwór nasyc. Z Z

Sodowy wodorosiarczek Roztwór nasyc. Z Z

Sodowy wodorotlenek Roztwór nasyc. Z Z

Sodowy żelazicyjanek Roztwór nasyc. Z

Sodowy żelazocyjanek Roztwór nasyc. Z

Srebra azotan Roztwór nasyc. Z

Tlen 100% Z Z

Toluen 100% O N

39


20OC 60OC 95OC

Trójchloroetylen (TRI) 100% O N

Wapniowy azotan 50% Z Z

Węgla dwusiarczek 100% O N

Wino Z Z

Woda morska Z Z Z

Wodoru nadtlenek 30% Z O

Wywoływacze fotograficzne Roztwór przemysł. Z Z

Symbole i skróty przyjęte w dokumentachSymbole i skróty przyjęte w dokumentachSymbole i skróty przyjęte w dokumentachSymbole i skróty przyjęte w dokumentachSymbole i skróty przyjęte w dokumentachnormalizacyjnych i aprobacyjnychnormalizacyjnych i aprobacyjnychnormalizacyjnych i aprobacyjnychnormalizacyjnych i aprobacyjnychnormalizacyjnych i aprobacyjnych

PP – polipropylenPP-H – polipropylen (homopolimer)MFR – masowy wskaźnik szybkości płynięciaOIT – czas indukcji utlenianiaTIR – rzeczywisty wskaźnik udarnościDN – wymiar nominalnyDN/OD – wymiar nominalny odniesiony do średnicyzewnętrznejDN/ID – wymiar nominalny odniesiony do średnicywewnętrznejdn – nominalna średnica zewnętrzna (minimalna)de – średnica zewnętrzna w dowolnym punkciedem – średnia średnica zewnętrznads – średnica wewnętrzna kielichaen – nominalna (minimalna) grubość ściankiem – średnia grubość ściankie2 – grubość ścianki kielichae3 – grubość ścianki kielicha w strefie rowkaA – głębokość kielichaC – głębokość strefy uszczelniania kielichaL – długość montażowa ruryL1 – długość bosego końcaZ – długość projektowa (części) kształtkiα – kąt kształtki

Wykaz normWykaz normWykaz normWykaz normWykaz norm

Norma przedmiotowa dotycząca produkcj i rurNorma przedmiotowa dotycząca produkcj i rurNorma przedmiotowa dotycząca produkcj i rurNorma przedmiotowa dotycząca produkcj i rurNorma przedmiotowa dotycząca produkcj i ruri kształteki kształteki kształteki kształteki kształtek• PN-EN 1451-1: 2001 ( EN 1451-1:1998)Systemy przewodowe z tworzyw sztucznych.Systemy przewodowe z polipropylenu (PP) doodprowadzania nieczystości i ścieków (o niskiej i wysokiejtemperaturze) wewnątrz konstrukcji budowli.Arkusz 1: Wymagania dotyczące rur, kształtek i systemu.• pr ENV 1451-2:2000Plastics piping systems for soil and waste discharge (lowand high temperature) within the building structure.Polypropylene (PP).Part 2: Guidance for the assessment of conformity.(Arkusz 2: Zalecana ocena zgodności).

40

Normy dotyczące metod badań jakości rur i kształtekNormy dotyczące metod badań jakości rur i kształtekNormy dotyczące metod badań jakości rur i kształtekNormy dotyczące metod badań jakości rur i kształtekNormy dotyczące metod badań jakości rur i kształtek

• PN-EN 728 :1999Rury i kształtki z poliolefin. Oznaczanie czasu indukcjiutleniania.• PN-EN 743 :1996Systemy przewodowe z tworzyw sztucznych. Rury i kształtkiz tworzyw termoplastycznych. Oznaczanie skurczuwzdłużnego.• PN-EN 744:1997Systemy przewodowe z tworzyw sztucznych. Ruryz tworzyw termoplastycznych. Badanie odporności nauderzenia zewnętrzne metodą spadającego ciężarka.• PN-EN 763:1998Systemy przewodowe z tworzyw sztucznych. Kształtkiwtryskowe z tworzyw termoplastycznych. Metodawizualna oceny zmian w wyniku ogrzewania.• PN-EN 921:1998Systemy przewodowe z tworzyw sztucznych. Ruryz tworzyw termoplastycznych. Oznaczanie wytrzymałościna wewnętrzne ciśnienie w stałej temperaturze.• PN-EN 1053:1998Systemy przewodowe z tworzyw sztucznych. Systemy rurz tworzyw termoplastycznych do zastosowańbezciśnieniowych. Metoda badania szczelności wodą.• PN-EN 1054:1998Systemy przewodowe z tworzyw sztucznych. Systemy rurz tworzyw termoplastycznych do kanalizacji wewnętrznej.Metoda badania szczelności połączeń powietrzem.• PN-EN 1055:1998Systemy przewodowe z tworzyw sztucznych. Systemy rurz tworzyw termoplastycznych do kanalizacji wewnętrznej.Metoda badania odporności na cykliczne działaniepodwyższonej temperatury.• PN-EN 1277:1999Systemy przewodowe z tworzyw sztucznych. Systemy rurz tworzyw termoplastycznych do podziemnych zastosowańbezciśnieniowych. Metoda badania szczelności połączeńz elastomerowym pierścieniem uszczelniającym.• PN ISO 4440Rury i kształtki z tworzyw termoplastycznych. Oznaczaniemasowego wskaźnika szybkości płynięcia1. Metoda badania2. Warunki badania.

Normy dotyczące wykonywania instalacjiNormy dotyczące wykonywania instalacjiNormy dotyczące wykonywania instalacjiNormy dotyczące wykonywania instalacjiNormy dotyczące wykonywania instalacji

• PN- EN 476:2001• (EN 476:1997)Wymagania ogólne dotyczące elementów stosowanychw systemach kanalizacji grawitacyjnej• pr EN 1451-6:1994Part 6 : Recommended pratice for installation.(Arkusz 6 : Zalecana praktyka instalacji (w przygotowaniuprzez CEN – Europejski Komitet Normalizacyjny ENV 1451-3.)• PN-EN 1329-1:2001Systemy przewodowe z niezmiękczonego poli(chlorkuwinylu) (PVC-U) do odprowadzania nieczystości i ścieków(o niskiej i wysokiej temperaturze) wewnątrz konstrukcjibudowli.Arkusz 1: Wymagania dotyczące rur, kształtek i systemu.• pr EN 1329-3:1998Part 3: Guidance for installation.(Arkusz 3: Wskazówki instalowania).• PN-EN 752:2000Zewnętrzne systemy kanalizacyjne.Arkusz 1: Pojęcia ogólne i definicjeArkusz 2: WymaganiaArkusz 3: Planowanie.Arkusz 4: Obliczenia hydrauliczne i oddziaływanie naśrodowisko.Arkusz 5: Modernizacja.Arkusz 6 : Instalacje pompowe.Arkusz 7: Obsługa i eksploatacja.• pr EN 12056Gravity drainage systems inside buildings.(Systemy kanalizacji grawitacyjnej wewnątrz budowli).• PN-B-01707:1992Instalacje kanalizacyjne. Wymagania w projektowaniu.• PN-B-10735:1992Kanalizacja. Przewody kanalizacyjne. Wymagania i badaniaprzy odbiorze.• PB-B-10700:1981Instalacje wewnętrzne wodociągowe i kanalizacyjne.Wymagania i badania przy odbiorze• –00Wspólne wymagania i badania.• –01

41

Instalacje kanalizacyjne.• PN-B-01058:1988Budownictwo mieszkaniowe. Pomieszczenia sanitarnew mieszkaniach. Wymagania koordynacyjne elementówwyposażenia i powierzchni funkcjonalnych.

Aprobaty Techniczne uzyskane przezAprobaty Techniczne uzyskane przezAprobaty Techniczne uzyskane przezAprobaty Techniczne uzyskane przezAprobaty Techniczne uzyskane przezPOLIPLAST Sp. z o. o.POLIPLAST Sp. z o. o.POLIPLAST Sp. z o. o.POLIPLAST Sp. z o. o.POLIPLAST Sp. z o. o.

• Aprobata Techniczna nr AT/98-02-0552. Rury z PVC-Udo instalacji kanalizacyjnych wewnętrznych. CentralnyOśrodek Badawczo - Rozwojowy Techniki InstalacyjnejINSTAL Warszawa. Aprobata ważna do 23.11.2003 r.• Aprobata Techniczna nr AT/98-02-0590. Kształtkiz polipropylenu do instalacji kanalizacyjnych. CentralnyOśrodek Badawczo – Rozwojowy Techniki InstalacyjnejINSTAL Warszawa. Aprobata ważna do 23.12.2003 r.• Rury i kształtki z PP produkowane są zgodniez Europejską Normą PN-EN 1451.

Asortyment wyrobówAsortyment wyrobówAsortyment wyrobówAsortyment wyrobówAsortyment wyrobów

W ramach systemu kanalizacji wewnętrznej firmaPOLIPLAST Sp. z o.o.POLIPLAST Sp. z o.o.POLIPLAST Sp. z o.o.POLIPLAST Sp. z o.o.POLIPLAST Sp. z o.o. oferuje szeroki asortyment wyrobówpozwalający na budowę instalacji z rur i kształtek PPo średnicach 32÷110 mm mających barwę jasnoszarą (RAL7037) lub białą. Wszystkie oferowane rury i kształtki bezwzględu na grubość ścianek nadają się do wzajemnychpołączeń. Rowki w kielichach mają profil prostokątny,w który wstawiane są uszczelk i jednowargowe.

42

Średnica zewnętrzna Grubość ścianek DługośćNominalna Maksymalna Wymiary kielicha bosego(minimalna) (średnia) Seria S 20 końca

dn dem, max em, min em,max ds,min e2,min* e3,min* Amin Bmin Cmax L1min

32 32,3 1,8 2,2 32,3 1,6 1,0 24 5 18 4240 40,3 1,8 2,2 40,3 1,6 1,0 26 5 18 4450 50,3 1,8 2,2 50,3 1,6 1,0 28 5 18 4675 75,4 1,9 2,3 75,4 1,7 1,1 33 5 18 51110 110,4 2,7 3,2 110,4 2,4 1,5 36 6 22 58

TABLICA 4 (Rys. 1)

Rys. 1

TABLICA 5

Nominalna Nominalnaśrednica (minimalna) Długość montażowa Masa

zewnętrzna grubość ściankidn en l kg/szt

32 1,8 150 0,03250 0,05500 0,091000 0,171500 0,26

40 1,8 150 0,04250 0,07500 0,121000 0,231500 0,33

Wymiary kielichów rur i kształtek z PPWymiary kielichów rur i kształtek z PPWymiary kielichów rur i kształtek z PPWymiary kielichów rur i kształtek z PPWymiary kielichów rur i kształtek z PP

*/ grubości kielicha e2 i e3 dotyczą kielichów formowanychz rur. W przypadku kształtek wtryskowych dopuszcza sięjedynie pocienienie ścianki kielicha w miejscu rowka douszczelki o 5% w odniesieniu do em, min.

Asortyment rur kielichowych z PPAsortyment rur kielichowych z PPAsortyment rur kielichowych z PPAsortyment rur kielichowych z PPAsortyment rur kielichowych z PP

Symbole klasyfikacyjne wyrobów:PKWiU : 25.21.-55.19PCN : 3917 22 990SWW : 1363-993

Rury polipropylenowe z kielichem i uszczelką gumowąosadzoną w rowku o barwie jasnoszarej (RAL 7037) orazbiałej (tylko średnice zewnętrzne 32, 40, 50 mm)o grubościach ścianek S 20 (seria rur) podano w tablicy 5.

43

Nominalna Nominalnaśrednica (minimalna) Długość montażowa Masa

zewnętrzna grubość ściankidn en l kg/szt

50 1,8 150 0,06250 0,09315 0,11500 0,161000 0,301500 0,442000 0,583000 0,84

75 1,9 250 0,14315 0,17500 0,251000 0,481500 0,702000 0,923000 1,364000 1,80

110 2,7 250 0,30315 0,37500 0,531000 1,001500 1,472000 1,943000 2,874000 3,826000 5,70

44

Asortyment kształtek wtryskowych z PPAsortyment kształtek wtryskowych z PPAsortyment kształtek wtryskowych z PPAsortyment kształtek wtryskowych z PPAsortyment kształtek wtryskowych z PPSymbol klasyfikacji wyrobów:PKWiU : 25.21.21-70.1PCN : 39.1740.10SWW : 1363 – 21

KKKKKolano z kielichem z PPolano z kielichem z PPolano z kielichem z PPolano z kielichem z PPolano z kielichem z PP

TABLICA 6 (Rys. 2)

Średnica Kąt Wymiary Masazewnętrzna dn αO Z11111 Z22222

32 15 3 5 0,03530 5 7 0,03745 8 10 0,038

87,5 18 20 0,045

40 15 4 7 0,04330 7 10 0,04645 10 14 0,048

87,5 23 26 0,056

50 15 5 9 0,05430 9 12 0,05745 12 16 0,060

67,5 20 23 0,06587,5 28 31 0,070

75 15 7 10 0,1030 12 15 0,1140 18 21 0,12

67,5 28 31 0,1387,5 40 43 0,13

110 15 9 14 0,1530 17 22 0,1645 25 29 0,18

67,5 40 44 0,2087,5 57 61 0,22

Rys. 2

45

Trójnik z kielichami i bosym końcemTrójnik z kielichami i bosym końcemTrójnik z kielichami i bosym końcemTrójnik z kielichami i bosym końcemTrójnik z kielichami i bosym końcem

TABLICA 7 (Rys. 3)

Średnica Nominalna Kąt Wymiary Masazewnętrzna średnica kielicha

dn odgałęzienie ds2 αO Z1 Z2 Z3

32 32 45 8 40 40 0,0487,5 20 21 21 0,04

40 40 45 10 50 50 0,0787,5 23 25 25 0,06

50 40 45 5 54 54 0,0867 14 39 35 0,07

87,5 21 30 25 0,07

50 45 12 62 62 0,0867 20 41 41 0,08

87,5 28 30 30 0,08

75 50 45 -1 79 74 0,1367 14 54 46 0,12

87,5 27 42 30 0,12

75 45 18 91 91 0,1867 28 59 59 0,15

87,5 38 42 42 0,14

110 50 45 -17 104 92 0,2467 8 73 54 0,22

87,5 28 60 32 0,21

75 45 1 116 109 0,2867 22 78 67 0,26

87,5 38 60 43 0,25

110 45 25 134 34 0,4067 40 86 86 0,35

87,5 57 62 62 0,31

Rys. 3

46

Czwórnik jednopłaszczyznowy z kielichami i bosym końcemCzwórnik jednopłaszczyznowy z kielichami i bosym końcemCzwórnik jednopłaszczyznowy z kielichami i bosym końcemCzwórnik jednopłaszczyznowy z kielichami i bosym końcemCzwórnik jednopłaszczyznowy z kielichami i bosym końcem

RedukcjaRedukcjaRedukcjaRedukcjaRedukcja

TABLICA 8 (Rys.4)

Nominalna średnica Średnice Kąt Wymiary Masazewnętrzna (przelotu) odgałęzień

dn (ds) ds1 ds2 αO Z11111 Z22222 Z33333 kg/szt

50 50 50 45 12 62 62 0,1067 20 41 41 0,10

110 50 50 45 -17 104 104 0,27

110 110 45 25 134 134 0,5267 40 86 86 0,51

TABLICA 9 (Rys. 5)

Złączka rewizyjna z otworem do czyszczeniaZłączka rewizyjna z otworem do czyszczeniaZłączka rewizyjna z otworem do czyszczeniaZłączka rewizyjna z otworem do czyszczeniaZłączka rewizyjna z otworem do czyszczenia

Nominalna Średnicaśrednica kielicha Wymiar Masa

zewnętrzna zredukowanegodn ds11111 Z11111 kg/szt50 40 10 0,0475 50 20 0,06

110 50 40 0,12110 75 26 0,13

Rys. 4

Rys. 5

TABLICA 10 (Rys. 6)

Nominalna Średnicaśrednica otworu Wymiar Masa

zewnętrzna do czyszczeniadn do Z11111 kg/szt50 45 28 0,08075 68 38 0,160

110 100 57 0,362 Rys. 6

47

KorekKorekKorekKorekKorek

TABLICA 11 (Rys. 7)

NominalnaDługość Masa

średnica zewnętrznadn L kg/szt50 40 0,0275 45 0,04

110 64 0,07 Rys. 7

Złączka dwukielichowa (z przegrodą)Złączka dwukielichowa (z przegrodą)Złączka dwukielichowa (z przegrodą)Złączka dwukielichowa (z przegrodą)Złączka dwukielichowa (z przegrodą)

TABLICA 12 (Rys. 8)

NominalnaDługość Masa

średnica kielichadsssss L kg/szt50 105 0,0575 110 0,07

110 128 0,14

Nasuwka (złączka bez przegrody)Nasuwka (złączka bez przegrody)Nasuwka (złączka bez przegrody)Nasuwka (złączka bez przegrody)Nasuwka (złączka bez przegrody)

TABLICA 13 (Rys. 9)

Nominalna Długość Masaśrednica kielicha

dsssss L kg/szt50 105 0,0575 110 0,07

110 128 0,14

Akcesoria !Akcesoria !Akcesoria !Akcesoria !Akcesoria !

• Uchwyty do rurszare dn 40, 50, 75, 110białe dn 32, 40, 50

• Napowietrzacze dn 50, 75, 110

• Uszczelki gumowe redukcyjne 40/32do syfonów umywalkowych 50/40do pralek 50/30do urządzeń do zmywania naczyń 50/50, 50/40• Środki poślizgowe silikonowe do wykonywania połączeńkielichowych tuby 150 g, 250 g, 500 g.

Rys. 8

Rys. 9

48


System kanalizacji wewnętrznej (Rys.10) dotyczyprzewodów służących do odprowadzania nieczystościi ścieków (o niskiej i wysokiej temperaturze) wewnątrzbudynków oraz przewodów podziemnych w obszarzekonstrukcji budowli i w strefie do 1 m. Instalacje wykonanez rur i kształtek z polipropylenu mogą być przeznaczonedo odpływu ścieków bytowo-gospodarczych, przewodówwentylacyjnych związanych z tymi przewodami orazsystemu przewodów do odprowadzania wodypowierzchniowej (deszczowej) umieszczonych wewnątrzkonstrukcji budowli. (Przewody do od-prowadzania wodydeszczowej na zewnątrz budowli (6,9) nie wchodzą w składinstalacji wewnętrznej).

OkreśleniaOkreśleniaOkreśleniaOkreśleniaOkreślenia

Przybory sanitarne – są to urządzenia bezpośrednioodbierające ścieki takie jak umywalki (8), zlewozmywaki,miski ustępowe, wanny, kratki ściekowe (posadzkowe) orazpisuary, bidety, pralki, zmywarki do naczyń.

Podejścia do przyborów sanitarnych (7) – są toprzewody łączące przybory sanitarne z pionem lubpoziomem poprzez zamknięcia wodne (syfony)zabezpieczające wydostawaniu się gazów z instalacjikanalizacyjnych do pomieszczeń.

Przewód spustowy (pion) (4) – służy doodprowadzania ścieków z podejść do przyborówsanitarnych na danej kondygnacji.

Przewód odpływowy (poziom) (3) – służy doodprowadzania ścieków i / lub wód powierzchniowychz przewodów spustowych (pionów) do systemu kanalizacjizewnętrznej (1).

Przykanalik – przewód odprowadzający ściekiz budowli do systemu kanalizacji zewnętrznej (kanału).

Wewnętrzna instalacja kanalizacyjna powinna byćzaopatrzona w przewody wentylacyjne (5) wyprowadzoneponad dach do atmosfery, służące do wentylowania całegosystemu instalacji oraz wyrównywania ciśnieniapowstającego miejscowo wewnątrz instalacji. Ażeby niedopuścić do przedostawania się gazów do pomieszczeńwszystkie przybory odbierające ścieki powinny posiadaćzamknięcia wodne a wszystkie połączenia rur, kształtek

i innych elementów kanalizacyjnych powinny być szczelne,zarówno na płyny jak i gazy.

Na specjalne życzenie inwestora mogą byćzainstalowane, na pionach pod stropami lub na niektórychpoziomach przed przegrodami budowlanymi, metaloweobejmy przeciw-pożarowe w celu niedopuszczenia dorozprzestrzeniania się ognia w przypadku pożaru obiektu.

W celu usuwania ewentualnych zatorówwewnętrzna instalacja kanalizacyjna powinna byćwyposażona w złączki rewizyjne z otworami do czyszczeniaumożliwiającymi dostęp urządzeń czyszczących do wnętrzaprzewodów. Na zewnątrz budynku powinny być studzienkiinspekcyjne (2) (włazowe lub nie włazowe) do czyszczeniai kontroli przewodów.

Jeżeli istnieje prawdopodobieństwo, że w czasienp. dużych opadów wystąpi stan przeciążenia siecikanalizacyjnej zewnętrznej, w którym ścieki lub wodypowierzchniowe transportowane normalnie grawitacyjniewytworzą wzrost ciśnienia w sieci, co może spowodowaćzalanie piwnic lub niższych kondygnacji budynków tokonieczne jest wstawienie na przykanalikach urządzeńprzeciw zalewowych (tzw. klapek burzowych).

Zasady odprowadzania ściekówZasady odprowadzania ściekówZasady odprowadzania ściekówZasady odprowadzania ściekówZasady odprowadzania ścieków

W zależności od lokalnych wymagań może byćzaprojektowany system ogólnospławny służący doodprowadzania ścieków bytowo-gospodarczych i wódpowierzchniowych tym samym przewodem. Ścieki bytowo-gospodarcze są to ścieki odprowadzane z kuchni, pralni,umywalni, łazienek, ustępów i innych urządzeńgospodarczych.

Najczęściej jednak ze względu na duże ilościścieków powstałych z wód powierzchniowych(opadowych) projektuje się system rozdzielczy składającysię zazwyczaj z dwóch niezależnych układówkanalizacyjnych, z których jeden służy do odprowadzaniaścieków (wód zużytych) do oczyszczalni ścieków, natomiastdrugi układ służy do odprowadzania wódpowierzchniowych (opadowych) systemem odwadniają-cym ze zlewni (z powierzchni, z której odprowadzane sąwody) do odbiornika.

Może również wystąpić system częścioworozdzielczy składający się z dwóch układ w kanalizacyjnych,

49

z których jeden służy do odprowadzania ścieków orazprojektowanej (ściśle określonej) ilości wódpowierzchniowych, natomiast drugi układ służy doodprowadzania nadmiaru wód powierzchniowych.

Ścieki bytowo-gospodarcze odprowadzane sąsystemem kanalizacji zewnętrznej do oczyszczalni ściekówlub innego miejsca utylizacji. Można stosować lokalneoczyszczalnie ścieków dla grupy budynków lubpojedynczych budynków i system rozsączania. Musi byćprzy tym spełnionych szereg warunków dotyczącychobróbki ścieków, odpowiednia wielkość terenu dorozsączania oraz wymagana jest zgoda władz lokalnych.Przepisy dotyczące projektowania, budowy i użytkowaniamałych oczyszczalni ścieków zawarte są w Ustawie z dnia7 lipca 1994 r. – Prawo budowlane (Dz. Ustaw Nr 89 poz.414 z późniejszymi zmianami). Przy braku systemu siecikanalizacyjnej grawitacyjnej ścieki odprowadza się dozbiornika (bez-odpływowego) retencyjnego, z któregocyklicznie wywozi się taborem asenizacyjnym lubprzepompowuje systemem kanalizacji ciśnieniowej do siecikanalizacyjnej grawitacyjnej lub oczyszczalni.

Natomiast ścieki powstałe z wód powie-rzchniowych (opadowych) zbierane z dachów, tarasów,balkonów, fon-tann, basenów itp. oraz części posesji, któresą uszczelnione doprowadza się systemem odwadniającymdołów chłonnych w taki sposób, ażeby nie powodowałyzalewania terenu sąsiednich posesji lub podtapianiabudynków. Nie wolno wód powierzchniowych(opadowych) kierować do systemu kanalizacji bytowo-gospodarczej chyba, że jest na to formalna zgodaprzedsiębiorstwa eksploatującego sieć kanalizacyjną.

Wewnętrzna instalacja kanalizacyjna w budynkupowinna być tak wykonana, ażeby zapewniałaodprowadzanie ścieków bez żadnych przecieków płynnychi gazowych w sposób gwarantujący bezpieczeństwoobiektu budowlanego, gruntu otaczającego orazzapewniała komfort przebywających w obiektach ludzi.Każda nieruchomość powinna mieć podłączeniekanalizacyjne z podanymi warunkami, jakim powinnyodpowiadać przekazywane ścieki (skład chemiczny,temperatura, zagrożenie wybuchowe i pożarowe,szkodliwość na trwałość przewodów itp.). W przypadkuwystępowania ścieków nie spełniających tych wymagań,należy zastosować urządzenia do wstępnego oczyszczania

lub inny system utylizacji. Do systemu kanalizacyjnego niewolno również odprowadzać żadnych stałych odpadówlub innych odpadów gospodarczych mogącychpowodować osadzanie się na przewodach utrudniającychich samooczyszczanie. Przybory sanitarne (z wyjątkiemmisek ustępowych) powinny być zaopatrzone w kratki lubsita ponad zamknięciem wodnym.

50

51

Rodzaj przyborówUmywalka, bidetPisuarZlewozmywak, zlew, pralka do 6 kg, zmywarka do naczyńNatrysk, brodzik, umywalka do nógPralka 6-12 kgWpusty podłogowe:

d = 50d = 75d = 110

Wanna lub natrysk podłączone do pionu podejściem o długoścido 1 m nad stropemWanna lub natrysk połączone przez wpust podłogowy podejściem do 2 mWanna lub natrysk przy długości podejścia ponad 2 mPisuary zbiorowe – ilość stanowisk:

246ponad 6

Miska ustępowa

TABLICA 15. Równoważnik odpływu (AWS) oraz średnice podejść do pojedynczych przyborów sanitarnych

AWS

0,3-0,50,3-0,50,5-0,80,6-1,01,0-1,5

1,01,52,0

1,01,01,0

0,51,01,52,02,5

Średnica podejścia dn [mm]32-4040-5040-5040-5050-75

5075110

405075

40-7550-75

7575-110

110

Przeznaczenie budynku K [dm3/s]

Mieszkalne, biurowe, hotele, restauracje 0,5

Szkoły, szpitale, duże hotele i gastronomia 0,7

Pralnie, łaźnie 1,0

Laboratoria o dużym nasileniu ścieków 1,2

TABLICA 14. Wartości K

Zasady doboru średnic przewodówZasady doboru średnic przewodówZasady doboru średnic przewodówZasady doboru średnic przewodówZasady doboru średnic przewodówi ich prowadzeniai ich prowadzeniai ich prowadzeniai ich prowadzeniai ich prowadzenia

W celu określenia optymalnych średnic przewodówzgodnie z zaleceniami norm: PN-B-01707:1992 oraz PN-EN 752-4:2000 przyjmuje się przepływ obliczeniowyzgodnie z wzorem:

∑= Ss AWKq

gdzie:qS – przepływ obliczeniowy w instalacji sanitarno-bytowej [dm3/s]K – odpływ charakterystyczny [dm3/s] zależny odprzeznaczenia budynku (tab. 14)ΣAWS – suma równoważników przepływu zależnaod rodzaju przyborów

Obliczeniowa wartość qS [dm3/s] powinna być większa lubco najmniej równa wartości maksymalnego równoważnikaodpływu dla pojedynczego przyboru (AWSmax):

maxSs AWq ≥

W Tablicy 15 ujęto wartość równoważnikaodpływu AWS oraz średnice podejść do pojedynczychprzyborów sanitarnych.

52

TABLICA 16. Sumy równoważników odpływu i długości podejść zbiorowych

Średnica Maksymalna Równoważniki odpływu (AWS) podejścia dn długość podejścia [m] podejście bez wentylacji z wentylacją dodatkową

50 6 1 1,575 10 3 4,5

110 10 16 25,0

Spadki podejść powinny wynosić co najmniej 2%.

TABLICA 17. Dopuszczalne obciążenie pionów

Dopuszczalne obciążenie pionuŚrednica

z wentylacją główną z dodatkową wentylacją bocznąpionu de

ΣAWS Liczba misek Odpływ ΣAWS Liczba misek Odpływ[mm]

ustępowych [szt.] ścieków [dm3/s] ustępowych [szt.] ścieków [dm3/s]75 9 — 1,5 18 — 2,1

110 64 13 4,0 125 25 5,6125 154 31 6,2 300 60 8,7160 408 82 10,1 800 160 14,1

Podejścia do przyborów sanitarnychPodejścia do przyborów sanitarnychPodejścia do przyborów sanitarnychPodejścia do przyborów sanitarnychPodejścia do przyborów sanitarnychŚrednice podejścia do przyboru sanitarnego należy

dobrać zgodnie z tab. 15 (wyjątek stanowi miska ustępowazaopatrzona w zbiornik z rozdrabniaczem i pompką doprzepompowywania ścieków na wyższy poziom), jednakśrednica ta nie może być mniejsza od wylotu przyboru.

Odpływ każdego przyboru sanitarnego powinienbyć zaopatrzony w zamknięcie wodne zabezpieczającewydostawanie się gazów z instalacji. Zamknięcie wodnestanowią najczęściej syfony wchodzące w skład przyborulub można je wykonać z odpowiednio dobranych kolanek.Długość podejścia nie powinna przekraczać 3 m dlaśrednicy 50 mm, oraz 5 m dla średnicy 75 mm przy różnicywysokości pomiędzy syfonem a miejscem podłączenia dopionu mniejszym niż 1 m. Przy większych odległościachprzyboru od pionu należy zwiększyć średnicę podejścia lubwykonać dodatkową wentylację.

Podejście do miski ustępowej bez dodatkowejwentylacji nie może być oddalone od pionu więcej niż 1m, a różnica wysokości nie może przekraczać 3 m. W przy-padku kilku misek ustępowych dodatkowa wentylacja jestkonieczna, gdy wysokość podłączenia do pionu przekracza1 m. Podejścia do misek ustępowych należy wykonywaćoddzielnie i włączać do pionu za pomocą trójnika najniżejpołożonego na danej kondygnacji.

Przy podejściach zbiorowych do przyborówsanitarnych długość podejść bez dodatkowej wentylacjidla średnicy 50 mm nie powinna przekraczać 6 m, dlaśrednic 75 i 110 mm dopuszcza się maksymalnie 10 m(różnica wysokości do 1 m).

Dopuszczalne wartości równoważników odpływu(AWS) podano w tab. 16. Przypadki przekraczające tewymiary wymagają dodatkowej wentylacji.

Piony (przewody spustowe)Piony (przewody spustowe)Piony (przewody spustowe)Piony (przewody spustowe)Piony (przewody spustowe)Minimalna średnica pionu z wentylacją główną

odprowadzającego ścieki wynosi 75 mm, natomiastśrednica pionu, do którego podłączona jest miskaustępowa nie może być mniejsza od 110 mm. W celu

zwiększenia przepustowości pionów można stosowaćdodatkowy (oprócz głównego) boczny przewódwentylacyjny. Średnica pionu w części odpływowejpowinna być jednakowa na całej wysokości i nie mniejszaod maksymalnej średnicy podejścia.

53

TABLICA 18

Średnica Spadki przewodów

poziomu1:20 (5%) 1:33 (3%) 1:50 (2%) 1:100 (1%)

dn

qSAWS

qSAWS

qSAWS

qSAWS[dm3/s] [dm3/s] [dm3/s] [dm3/s]

75 2,4 23 1,9 14 1,5 9 — —110 6,3 158 4,9 96 4 64 2,8 31125 11,4 520 8,9 316 7,2 207 5,1 104160 18,5 1370 14,4 830 11,7 548 8,2 269200 38,0 5780 30,9 3820 25,1 2520 17,7 1253

W przypadku zastosowania pionu o niewy-starczającej przepustowości tworzą się korki wodne niepozwalające na wydostawanie się gazów. Przy dłuższymwystępowaniu (jeżeli nie ma wentylacji bocznej) następujena niższych kondygnacjach przedostawanie się gazówprzez zamknięcie wodne (syfony) na przyborachsanitarnych powodując charakterystyczne bulgotanie.Zjawisko to trwa aż do momentu „wydmuchania” wodyz syfonu i wówczas utworzona jest „dodatkowa”wentylacja dająca nieprzyjemne zapachy.

Boczny pion wentylacyjny może mieć średnicęmniejszą od pionu głównego i powinien być połączonyz pionem głównym na dolnych kondygnacjach, a naostatniej kondygnacji budynku może być ponowniewłączony do pionu głównego do wspólnej rury wywiewnejwychodzącej ponad dachem budynku.

W przypadku pionów wyższych niż 10 m, niemożna w piwnicach do wysokości 2 m podłączać dopionów przyborów sanitarnych. Może wówczas w miejscuprzejścia pionu w poziom powstać słup wodny, któryspowoduje wybicie ścieków w zainstalowanym tamprzyborze sanitarnym.

Dodatkowym rozwiązaniem doprowadzeniawentylacji do pionów są zawory napowietrzające, któremożna montować ponad najwyżej usytuowanymprzyborem sanitarnym. Zawór taki umożliwia wlotpowietrza do pionu bez możliwości wydzielania się gazówpowstałych w instalacji. Zawory takie nie mogą zastępowaćjednak wywiewek dachowych.

W budynkach niskich zawory można montowaćna kończących się pionach na strychu, jednak musi być conajmniej jeden pion główny (ostatni na przewodzie

odpływowym – poziomie) wyprowadzony ponad dach,z wywiewką.

Zawory napowietrzające mogą być również użytew piwnicach, jako wkład zaślepiający „lokalny” pionpodłączony do przewodu odpływowego, wykonany dojednostkowego przyboru sanitarnego.

Gdy na najniższej kondygnacji są przyborysanitarne, to należy je podłączyć do przewoduodpływowego z wykonaniem obejścia wentylacyjnego dopionu na wysokości minimum 2 m.

Piony kanalizacyjne nie mogąnie mogąnie mogąnie mogąnie mogą być wyprowadzaneponad dach przez przewody kominowe, dymowe,spalinowe czy wentylacyjne pomieszczeń.

Przejście pionu do poziomu ze względu nakonieczność zmniejszenia oporów przepływu powinno byćwykonane pod kątem co najmniej 45° (dwóch kolanek 45°).

Piony deszczowe wewnątrz budynku możnaprowadzić tylko przez pomieszczenia niemieszkalne i mogąbyć tylko podłączone do przewodów instalacji kanalizacjideszczowej odprowadzanej do dołów chłonnych lub dokanalizacji ogólnospławnej.

Poziomy (przewody odpływowe wewnątrzPoziomy (przewody odpływowe wewnątrzPoziomy (przewody odpływowe wewnątrzPoziomy (przewody odpływowe wewnątrzPoziomy (przewody odpływowe wewnątrzbudynku) i przykanal ik i (podłączeniabudynku) i przykanal ik i (podłączeniabudynku) i przykanal ik i (podłączeniabudynku) i przykanal ik i (podłączeniabudynku) i przykanal ik i (podłączeniazewnętrzne)zewnętrzne)zewnętrzne)zewnętrzne)zewnętrzne)

Średnicę poziomów można wyznaczyć napodstawie określonego przepływu obliczeniowego (qs) lubsumy równoważników odpływu (AWS) oraz zakładanychspadków.

Wartości obliczone na podstawie wzoru Chézy dlaprzepływu ścieków bytowych przy napełnieniu do połowyśrednicy, chropowatości k = 1 mm i temperatury ścieków

54

T = 10°C przedstawiono w tab. 18. Minimalna średnicapoziomów wewnątrz budynku wynosi 110 mm, natomiastprzykanalika (na zewnątrz budynku) wynosi 160 mm.

Wartości przepływu obliczeniowego q dlapoziomów i przykanalików kanalizacji ogólnospławnej sąo 50% wyższe od podobnych przepływów dla kanalizacjiścieków bytowo-gospodarczych, co wynika z możliwościprzepłukiwania przewodów.

Minimalne spadki poziomów powinny wynosićw zależności od średnicy:• dn = 110 mm – 2%• dn = 160 mm – 1,5%• dn = 200 mm – 1%.

Dopuszcza się jednak dla mniej obciążonychprzewodów mniejsze spadki, tak jak podano w tab. 18.

Natomiast maksymalne spadki przewodówkanalizacyjnych bytowych w zależności od średnicy niepowinny przekraczać:• dn = 160 mm – 15%• dn = 200 mm – 10%.Dopuszcza się stosowanie uskoków (kaskad), jednak przeduskokiem powinna znajdować się złączka rewizyjna z ot-worem do czyszczenia.

Przewody odpływowe można łączyć w obrębiebudynku w zbiorcze przewody odpływowe. zasadą jest,że najdłuższy i najbardziej obciążony przewód stanowiprzewód główny, do którego podłączone są w łagodnysposób zgodnie z kierunkiem przepływu inne przewody.Zmiany kierunku należy wykonywać za pomocą kilkukolanek o kątach do 45°, a także dołączenia do przewodugłównego powinno być łagodne pod kątem do 45°zgodnie z kierunkiem przepływu. Odcinek przewodugłównego od budynku do kanalizacji zewnętrznejnazywany jest przykanalikiem i powinien byćwyprowadzony z budynku (jeżeli to jest możliwe) drogąnajkrótszą z zachowaniem odpowiedniego spadku.

Przewody kanalizacyjne na zewnątrz budynku przywystępowaniu równoległym innych przewodów i kablipowinny być układane w odległościach nie mniejszych niż:• 1,5 m od przewodów gazowych i wodociągowych,• 0,8 m od kabli energetycznych,• 0,5 m od kabli telekomunikacyjnych.

Nad przewodem kanalizacyjnym na wysokości0,35÷0,5 m powinna być położona taśma wskaźnikowa(z wkładką metalową) do znakowania trasy rurociągów

z możliwością wykrywania z powierzchni terenu za pomocąspecjalnych urządzeń elektromagnetycznych.

Wyposażenie instalacji kanalizacyjnejWyposażenie instalacji kanalizacyjnejWyposażenie instalacji kanalizacyjnejWyposażenie instalacji kanalizacyjnejWyposażenie instalacji kanalizacyjnej

Złączki rewizyjne z otworami do czyszczenia zwanerównież czyszczakami należy umieszczać:• na przewodzie odpływowym przed wyjściem z budynku,• na przewodach odpływowych w zależności od średnicy:dn = 110÷160 mm – co 15 mdn = 200 mm – co 25 m• przed uskokiem (kaskadą) przewodu odpływowego,• na pionach przed przejściem do przewodówodpływowych,• na podejściach o długości ponad 2,5 m bezpośrednioprzed włączeniem ich do pionu.

Zabezpieczenia przeciwzalewowe zwane równieżzabezpieczeniami przeciwburzowymi (w sieciachkanalizacji ogólnospławnej) należy instalować naprzewodach, do których są podłączone przybory sanitarnepołożone poniżej maksymalnego awaryjnego poziomuścieków w zewnętrznej sieci kanalizacyjnej, jednak w takisposób, aby był możliwy odpływ ścieków z pozostałychczęści instalacji.

Odtłuszczacze stosuje się w lokalachprzygotowujących zbiorowe żywienie albo centralnie nacałości instalacji lub przy poszczególnych przyborach, gdziejest to wymagane.

Neutralizatory należy montować tam, gdziewystępują ścieki agresywne, których nie można bezwstępnej obróbki kierować do instalacji kanalizacyjnej.

Odbenzyniacze i łapacze błota – należy montowaćw myjniach i stacjach obsługi samochodów.

Studzienki rewizyjne zewnętrzne – inspekcyjnewłazowe lub niewłazowe należy umieszczać:• na podłączeniu kanalizacyjnym możliwie blisko granicynieruchomości,• przy zmianie kierunku, średnicy lub spadku, odległośćmiędzy studzienkami uzależniona jest od sprzętu doudrażniania przewodów i wynosi od 30 do 80 m.

Wpusty podłogowe należy umieszczaćw pomieszczeniach, gdzie może wystąpić duży chwilowyodpływ ścieków, np. kuchniach zbiorowego żywienia,pralniach, łaźniach. Wpusty powinny być zaopatrzonew ruszt, a tam gdzie mogą wystąpić zanieczyszczenia stałe

55

TABLICA 19

dn 40 75 125 160

b 3,5 4,0 5,0 6,0

konieczne są również osadniki. Na życzenie inwestoramogą być instalowane na pionach pod stropami lub przyprzegrodach budowlanych na przewodach odpływowychmetalowe obejmy przeciwpożarowe, niedopuszczającew przypadku pożaru obiektu do rozprzestrzeniania sięognia

WYTYCZNE DO WYKONYWANIA INSTALACJIWYTYCZNE DO WYKONYWANIA INSTALACJIWYTYCZNE DO WYKONYWANIA INSTALACJIWYTYCZNE DO WYKONYWANIA INSTALACJIWYTYCZNE DO WYKONYWANIA INSTALACJI

Pakowanie, przechowywanie i transportPakowanie, przechowywanie i transportPakowanie, przechowywanie i transportPakowanie, przechowywanie i transportPakowanie, przechowywanie i transportwyrobówwyrobówwyrobówwyrobówwyrobów

Rury w zależności od wielkości dostaw i ustaleńz odbiorcą pakowane są pojedynczo lub w wiązki. Każdawiązka owinięta jest taśmą zabezpieczającą przedrozsypywaniem. Rury w krótkich odcinkach mogą byćpakowane w worki foliowe. Kształtki pakowane są wkartony lub worki foliowe.

Rury należy składować na równym podłożu wpołożeniu poziomym na wysokości do 1,5 m. Wszystkiewyroby powinny być zabezpieczone przed działaniempromieni słonecznych. Dopuszcza się składowanie rur ikształtek w otwartych magazynach bez zabezpieczeniaprzez okres do 12 miesięcy. Niewielkie odbarwienia niemają wpływu na wytrzymałość. Rury i kształtki powinnybyć składowane od-dzielnie w poszczególnychasortymentach zarówno średnicowych, jak idługościowych.

Rury powinny być transportowane w pozycjipoziomej. Podczas rozładunku wyroby należy zabezpieczyćprzed uszkodzeniami mechanicznymi, szczególniew temperaturze poniżej minus 5°C.

Rury składowane na miejscu budowy powinny byćw opakowaniu fabrycznym. Rury i kształtki nie mogą byćzrzucane i przeciągane po podłożu, lecz powinny byćprzenoszone.

Wykonywanie połączeńWykonywanie połączeńWykonywanie połączeńWykonywanie połączeńWykonywanie połączeń

Rury i kształtki są fabrycznie przygotowane dowykonywania bezpośrednio połączeń przez wcisk„bosego” końca w kielich z uszczelką gumową. Przedwykonaniem takiego połączenia należy jedynie sprawdzić,czy jest zachowana czystość części łączonych.

POLIPLAST Sp. z o.o.POLIPLAST Sp. z o.o.POLIPLAST Sp. z o.o.POLIPLAST Sp. z o.o.POLIPLAST Sp. z o.o. oferuje rury kielichowez PP o długościach montażowych 150, 250, 315, 500 mmoraz 1, 2, 3, 4, 5 i 6 m, jednak w praktyce występująprzypadki skracania tych długości (nie można skracaćdługości kształtek). Do przecinania rur używać należy piłkio drobnych zębach lub urządzenia chomontowe. Abyzachować prostopadłość obcięcia rur, zaleca się stosowaćkorytka drewniane lub metalowe osobne dla każdejśrednicy rur. Rurę obciętą należy zukosować pilnikiem doconajmniej połowy grubości pod kątem około 15¸45°. Przytakim sfazowaniu długość, na jakiej będzie zukosowanakońcówka rury (b) powinna być zgodna z wartościamipodanymi w tab. 19.

Po wykonaniu zukosowania „bosego” końcanależy go oczyścić z opiłków, natrzeć silikonowym środkiempoślizgowym (nie wolno używać towotu lub innego smaru)i zestawić połączenie. Po wciśnięciu rury do oporu,zaznaczyć położenie i wysunąć z powrotem około 10 mm.Środkiem poślizgowym może być również płyn FF, szaremydło lub pasta do mycia rąk. Przewody kanalizacyjnemontuje się kielichami w kierunku przeciwnym do kierunkuprzepływu („bosy” koniec wciskany jest w kielich zgodniez przepływem ścieków).

56

Montaż instalacjiMontaż instalacjiMontaż instalacjiMontaż instalacjiMontaż instalacji

Piony instalacyjne prowadzi się na ścianachwewnętrznych budynku w szybach instalacyjnych lubbruzdach przygotowanych do zabudowania. Nie wskazanejest prowadzenie instalacji kanalizacyjnych nazewnętrznych ścianach budynku ze względu naprzemarzanie ścian (szczególnie w głębokich bruzdach).

Ze względu na powstawanie hałasu przezprzepływające ścieki, szczególnie w budynkach wysokich,zaleca się izolowanie akustyczne pionów poprzez zakrycieekranem.

Odległość pionu od instalacji ciepłej wody i central-nego ogrzewania (szczególnie prowadzonych w rurachmetalowych) powinna wynosić co najmniej 5 cm.

Piony prowadzone przez strop powinny prze-chodzić przez tuleje ochronne wystające nad posadzkęok. 3 cm, uszczelnione kitem stale elastycznym lub piankąpoliuretanową.

Podejścia do przyborów sanitarnych możnaprowadzić na ścianie lub bruzdach szerszych odmaksymalnej średnicy kielicha w miejscu rowka). Ponieważinstalacje z tworzyw sztucznych mają rozszerzalnośćtermiczną 10-krotnie większą od muru, należy umożliwićich wydłużanie. W przypadku bezpośredniego ichzamurowania tworzą się na powierzchni ścian pęknięcia.Rozwiązań może być kilka:• bruzdę można pokryć siatką metalową i otynkowaćpozostawiając swobodnie rurę z PP• można wstawić rurę ochronną o większej średnicy lubowinąć rurę z tworzywa w „tekturę” falistą z polipropylenui dopiero wtedy zamurować• rury układane w bruzdach można otulić ruramipiankowymi stosowanymi do izolowania termicznego rurz gorącą wodą;podejścia poziome powinny być mocowanew odległościach 0,5-0,8 m, z zachowaniem możliwościwydłużeń.

Piony powinny być mocowane specjalnymiuchwytami w co najmniej 2 punktach na każdejkondygnacji, z czego jeden powinien stanowić punkt stały.Punkty stałe najczęściej lokalizuje się na kielichach rurponiżej rowka na uszczelkę za pomocą uchwytuwspornikowego – stalowego z zastosowaniem podkładkigumowej. Szerokość obejmy powinna wynosić co najmniej

3 cm. Punktem stałym pionu będzie również trójnikzamurowany w stropie.

W przypadku wykonywania pionów w budynkachwysokich powyżej 8 kondygnacji, należy stosować odsadzkipionu wykonane z dwóch kolan w celu zmniejszeniaprędkości spływających ścieków.

Połączenie pionu (przewodu spustowego)z poziomem (przewodem odpływowym) może byćwykonane nad posadzką w części podziemnej budynku,względnie pod posadzką (w gruncie). Kształtki (kolana,trójniki) nie powinny być narażone na obciążenia wskutekprzenoszenia ciężaru przewodów oraz wydłużeniatermicznego przewodów.

W przypadku układania przewodów odpływowychw gruncie należy szczególną uwagę zwrócić na prawidłowezagęszczenie gruntu w strefie przewodu oraz dobór gruntuw zależności od jego zdolności zagęszczania.

Odbiór instalacji kanalizacyjnychOdbiór instalacji kanalizacyjnychOdbiór instalacji kanalizacyjnychOdbiór instalacji kanalizacyjnychOdbiór instalacji kanalizacyjnych

Wymagania dotyczące odbioru instalacjikanalizacyjnej ujęte są w normie PN-B-10700.

Mogą to być wynikające z technologii prowadzeniabudowy odbiory częściowe, dotyczące odcinków, którepowinny być wykonane w pierwszej kolejności i zakryte.Do takich prac zalicza się przewody odpływowezlokalizowane w gruncie, w budynku i poza budynkiem.

Jeżeli nie ma takiej konieczności, to po zakończeniurobót instalacyjnych dokonuje się jedynie odbiorukońcowego.

Badania obejmują sprawdzenie:• zgodności wykonania z projektem technicznym• rodzaju zastosowanego materiału i wymiarówprzewodów• spadków przewodów, kompensacji, sposobówzamocowania• usytuowanie przyborów sanitarnych• jakości wykonanych prac• szczelności instalacji.

Przewód odpływowy (poziom) należy na wylociezaślepić i napełnić wodą do poziomu podejść doprzyborów.

57

Instrukcja projektowania i wykonywania Instrukcja projektowania i wykonywania Instrukcja projektowania i wykonywania Instrukcja projektowania i wykonywania Instrukcja projektowania i wykonywania instalacji sieci wodociągowych z PVC-Uinstalacji sieci wodociągowych z PVC-Uinstalacji sieci wodociągowych z PVC-Uinstalacji sieci wodociągowych z PVC-Uinstalacji sieci wodociągowych z PVC-U


ZALETY STOSOWANIA RUR I KSZTAŁTEK Z PVC-UZALETY STOSOWANIA RUR I KSZTAŁTEK Z PVC-UZALETY STOSOWANIA RUR I KSZTAŁTEK Z PVC-UZALETY STOSOWANIA RUR I KSZTAŁTEK Z PVC-UZALETY STOSOWANIA RUR I KSZTAŁTEK Z PVC-U 58

Odporność chemiczna rur z PVC-U 58

Własności techniczne i użytkowe rur z PVC-U 58

Symbole przyjęte przy oznaczaniu wyrobów 60

Wykaz norm krajowych i zagranicznych 61

Aprobaty techniczne uzyskane przez POLIPLAST Sp. z o. o.POLIPLAST Sp. z o. o.POLIPLAST Sp. z o. o.POLIPLAST Sp. z o. o.POLIPLAST Sp. z o. o. 62

Asortyment wyrobów 62

Rury ciśnieniowe z PVC-U 62

Kształtki uzupełniające 65


Dopuszczalne ciśnienia robocze rur 67

Sztywność obwodowa rur 67

Obliczenia hydrauliczne 67

Wymagania i badania 68

Układanie przewodów 69

Głębokość układania 69

Wydłużanie termiczne przewodów 69

WSKAZANIA DO WYKONANIA BUDOWYWSKAZANIA DO WYKONANIA BUDOWYWSKAZANIA DO WYKONANIA BUDOWYWSKAZANIA DO WYKONANIA BUDOWYWSKAZANIA DO WYKONANIA BUDOWY 71

Transport i przechowywanie rur 71

Wykonanie wykopów 71

Wykonanie połączeń 72

Układanie przewodów w wykopie 73

Próba szczelności przewodu 73

58

Zalety stosowania rur i kształtek z PVC-UZalety stosowania rur i kształtek z PVC-UZalety stosowania rur i kształtek z PVC-UZalety stosowania rur i kształtek z PVC-UZalety stosowania rur i kształtek z PVC-U

Rury i kształtki z poli(chlorku winylu) niezawierającego zmiękczaczy (plastyfikatorów), oznaczaneskrótem międzynarodowym PVC-U, produkowane przezPOLIPLAST Sp. z o.o.POLIPLAST Sp. z o.o.POLIPLAST Sp. z o.o.POLIPLAST Sp. z o.o.POLIPLAST Sp. z o.o., stanowią główny człon systemuwykonywania sieci wodociągowych oraz kanalizacjiciśnieniowej–przepompowej.

System ten spełnia wysokie wymagania dziękiniewątpliwym zaletom przewodów, które wymieniamyponiżej:• wysoka trwałość, przewidywana na minimum 50 lat;obecnie, obserwując zachowanie się rur z tego materiałupo ponad 60-letnim okresie użytkowania w Niemczech,a blisko 50-letnim w Polsce uważa się, że trwałość rurz PVC-U układanych w ziemi, gdzie nie są narażone nadziałanie promieni UV i zmiany temperatur, może byćprognozowana na 100 do 400 lat,• przewody z PVC-U mają bardzo gładkie ścianki, niegromadzą się na nich osady i nie zmniejsza się ichprzepustowość i opory przepływu nawet po dłuższymokresie użytkowania,• niewielki ciężar rur, pozwalający na łatwy montaż bezkonieczności użycia urządzeń dźwigowych podczasopuszczania rur do wykopu, radykalnie przyspiesza praceziemne, ograniczając często konieczność obniżaniapoziomu wód gruntowych,• szczelność i łatwość wykonywania połączeń kielichowychz uszczelkami gumowymi znacznie przyspiesza pracemontażowe.

Dokładne wymiary kielichów i uszczelekgumowych wykonanych na precyzyjnym oprzyrządowaniuz ciągłą kontrolą fabryczną eliminują w praktyce nieszczelnepołączenia ułożonych przewodów.

Odporność chemiczna rur z PVC-uOdporność chemiczna rur z PVC-uOdporność chemiczna rur z PVC-uOdporność chemiczna rur z PVC-uOdporność chemiczna rur z PVC-u

Rury i kształtki z PVC-U oraz uszczelki gumowecharakteryzują się wysoką odpornością chemiczną nadziałanie wody i roztworów wodnych, a także na działaniedużej liczby związków chemicznych. Spełniają wysokieaktualne wymagania sanitarne dotyczące transportu wodydo picia – nie mają wpływu na zmianę smaku i zapachuwody. Jak już wspomniano, producent posiada zgodę

odpowiednich organów służby zdrowia na przesyłanieswoimi rurami wody do picia. Ze względu na wysokąodporność chemiczną PVC-U nie stwierdzononegatywnego działania na te rury związków stosowanychdo uzdatniania wody takich, jak siarczany, chlor, dwutlenekwęgla. Wysoka odporność rur z PVC-U na działaniebezwodnych kwasów, tłuszczów, olejów i gazówprzemysłowych umożliwia ich szerokie zastosowanie dotransportu różnych mediów przemysłowych.

Trzeba jednak pamiętać, że rury z PVC-U nie sąodporne na działanie rozpuszczalników organicznych ta-kich, jak: aceton, benzen, chlorek metylenu, cykloheksanol,cykloheksanon trójchloroetylenu (TRI) oraz kwas octowy.Substancje te przenikają przez masę rury powodując jejpęcznienie oraz zmiękczenie.

Rury z PVC-U nie mogą być pokrywane farbamirozpuszczalnikowymi ze względu na możliwość osłabieniaich struktury.

Pełny zestaw substancji chemicznych, na które ruryz PVC-U są odporne w stopniu zadowalającym,ograniczonym lub niezadowalającym podano w normiePN-80/C-89205, która została opracowana na podstawiezaleceń ISO/ TR 7473.

Własności techniczne i użytkowe rur z PVC-UWłasności techniczne i użytkowe rur z PVC-UWłasności techniczne i użytkowe rur z PVC-UWłasności techniczne i użytkowe rur z PVC-UWłasności techniczne i użytkowe rur z PVC-U

POLIPLAST Sp. z o.o.POLIPLAST Sp. z o.o.POLIPLAST Sp. z o.o.POLIPLAST Sp. z o.o.POLIPLAST Sp. z o.o. produkuje rury ciśnieniowez poli(chlorku winylu) nie zawierającego zmiękczaczy(plastyfikatorów). Do produkcji tych rur używany jestpoli(chlorek winylu) suspensyjny produkowany przezzakłady ANWIL S.A. z Włocławka (dawniej ZakładyAzotowe) o nazwie handlowej Polanvil S-67 HBD lubwęgierskie zakłady BorsodChem RT z Kazincbarcikao nazwie handlowej Ongrovil. Ponadto do produkcji stosujesię w niewielkich ilościach stabilizatory, barwniki,wypełniacze i środki smarne dostarczane przez firmy: StaloChemicals, Chemson, Akcros i Bärlocher.

W czasie produkcji na rurach formowane są (naurządzeniach włoskiej firmy SICA) kielichy z rowkami nauszczelki gumowe z elastomeru. Uszczelki dostarczane sąprzez firmę MOL-Romgum z Suchego Lasu koło Poznania.

59

TABLICA 1. Badania własności rur z PVC-U

Określenie własnościGęstośćWytrzymałość rur na działanie ciśnieniawewnętrznego

Zawartość wolnego monomeru chlorkuwinylu (VCM)Wygląd – stan powierzchni, barwa,cechowanie, sprawdzenie wymiarówTemperatura mięknienia wg Vicata (VST)Rzeczywisty stopień udarności (TIR)Skurcz wzdłużnyOdporność na dichlorometan (DCMT)Nieprzezroczystość (nie dotyczy rur ukła-danych w gruncie)Szczelność połączeń kielichowych

Wpływ na jakość wody

Lp.12

3

4

56789

10

11

Warunki badań28°C

temp. 20°C, czas 1 htemp. 20°C, czas 100 htemp. 60°C, czas 1000 h

temp. 0°Ctemp. 150°C

temp. 15°C, czas 30 min.

Atest PHZ

Metody badańPN-C-

89035:1992PN-EN 921:1998

PN-C-89294:1996(ISO 6401)

PN-C-89218:1993

PN-EN 727:1998PN-EN 744:1997PN-EN 743:1996PN-EN 580:1996

PN-EN 578:1996pr EN ISO 13845pr EN ISO 13844

Wymagania1350–1460 kg/m3

42 MPa35 MPa

12,5 MPa

VCM < 1 ppm

VST 3 80°CTIR < 10%

< 5%brak oddziaływania

< 0,2%bez uszkodzeń

bez zmian smaku, za-pachu i barwy wody

Rury kielichowe ciśnieniowe z PVC-U mają barwęciemnoszarą (RAL 7011), wyposażone są w uszczelkęwargową (do wody) wstawioną w rowek kielicha;produkowane są w długościach montażowych 6 m i o gru-bościach dostosowanych do ciśnienia roboczego PN 10,PN 8 i PN 6 (bar).

Na rurach w odległości co 1 m drukowany jestnapis zawierający:• nazwę, znak i adres producenta – POLIPLAST Sp. z o.o.POLIPLAST Sp. z o.o.POLIPLAST Sp. z o.o.POLIPLAST Sp. z o.o.POLIPLAST Sp. z o.o.(logo) Oleśnica• symbol surowca – PVC-U

• średnicę zewnętrzną x grubość ścianki – np. 315x11,9• nominalne ciśnienie robocze – PN 10• datę produkcji, nr linii – np. 99.06.30 4.

Produkcja rur podlega systematycznym badaniomsprawdzającym. Przeprowadzane są badania okresowe(typu TT), konieczne przy każdej zmianie surowca lubtechnologii produkcji (lecz nie rzadziej niż co 12 miesięcy)oraz badania odbiorcze (BRT – bieżąca kontrola produkcji).W ramach tych badań przeprowadza się sprawdzaniewłasności zgodnie z danymi z tab. 1.

60

TABLICA 2. Własności techniczne rur z PVC-U

Własności materiałoweWytrzymałość na rozciąganieWydłużenia przy zerwaniuModuł sprężystości

krótkotrwałejdługotrwałej

Współczynnik przewodności cieplnejWspółczynnik rozszerzalności liniowej

dla PVC-Upraktyczny dla rur z PVC-U

Nasiąkliwość wodyOporność elektryczna

Lp.123

45

67

Wartość44 N/mm2

80%

3000 N/mm2 (MPa)1400 N/mm2 (MPa)

0,16 W/m h °C

0,08 mm/m °C0,06 mm/m °C< 4 mg/cm3

> 1012 W

W tab. 2 podano własności techniczne rur z PVC-U, które nie są badane w czasie produkcji, lecz mająznaczenie dla stosowania rur do transportu wody lubinnych substancji płynnych, układanych w gruncie lub winny sposób.

Rury z PVC-U zaliczane są, ze względu na niskiwspółczynnik przewodności cieplnej, do materiałówizolacyjnych, jednak po dłuższym czasie działania niskichtemperatur i zatrzymaniu przepływu woda w nich zamarza,co może być powodem ich zniszczenia.

Natomiast pod wpływem płomienia topią się,czemu towarzyszy intensywne wydzielanie toksycznegochlorowodoru. Po usunięciu płomienia PVC-U niepodtrzymuje palenia, dzięki czemu zaliczany jest domateriałów samogasnących.

Symbole przyjęte przy oznaczaniu wyrobówSymbole przyjęte przy oznaczaniu wyrobówSymbole przyjęte przy oznaczaniu wyrobówSymbole przyjęte przy oznaczaniu wyrobówSymbole przyjęte przy oznaczaniu wyrobów

Przyjęto symbole stosowane w aktualnych dokumentachnormalizacyjnych i aprobatach technicznych:PVC-U – niezmiękczony poli(chlorek winylu)DN – wymiar nominalnyDN/OD – wymiar nominalny odniesiony do średnicyzewnętrznejDN/ID – wymiar nominalny odniesiony do średnicywewnętrznejdn – nominalna średnica zewnętrznade – średnica zewnętrzna w dowolnym punkciedem – średnia średnica zewnętrznadi – średnica wewnętrzna kielicha

en – nominalna (minimalna) grubość ściankie – grubość ścianki w dowolnym punkciem – długość cylindrycznej części kielichac – długość strefy uszczelnieniaL – długość montażowaL1 – długość bosego końcaSN – nominalna sztywność obwodowa rur (kN/m2)S – seria rurSDR – (szereg wymiarowy) znormalizowany stosunekwymiarówPN – ciśnienie nominalne (maksymalne trwałe ciśnieniewewnątrz rury dla wody w temp. 20°C przez okres 50 lat,wyrażone w barach).

61

Wykaz norm krajowych i zagranicznychWykaz norm krajowych i zagranicznychWykaz norm krajowych i zagranicznychWykaz norm krajowych i zagranicznychWykaz norm krajowych i zagranicznych

Normy dotyczące badań jakościowych rurNormy dotyczące badań jakościowych rurNormy dotyczące badań jakościowych rurNormy dotyczące badań jakościowych rurNormy dotyczące badań jakościowych rur

• pr EN 1452:1994Plastics piping systems for water supply – Unplasticizedpoly(vinyl chloride) (PVC-U)Part 1: GeneralPart 2: PipesPart 3: FittingsPart 4: Valves and acillary equipmentPart 5: Fitness for purpose of the systemPart 6: Recommended practice for installationPart 7: Assessment of conformitySystemy przewodowe z tworzyw sztucznych do przesyłaniawody. Niezmiękczony poli(chlorek winylu) (PVC-U)Część 1: OgólneCzęść 2: RuryCzęść 3: KształtkiCzęść 4: Zawory i sprzęt pomocniczyCzęść 5: Przydatność do celów systemuCzęść 6: Zalecona praktyka wykonywania instalacjiCzęść 7: Ocena zgodności• WTO-2/96Warunki technicznego odbioru POLIPLAST Sp. z o.o.POLIPLAST Sp. z o.o.POLIPLAST Sp. z o.o.POLIPLAST Sp. z o.o.POLIPLAST Sp. z o.o. –Rury ciśnieniowe do przesyłania wody pitnej• PN-EN 578:1999Systemy przewodowe z tworzyw sztucznych. Rury i kształtkiz tworzyw sztucznych. Oznaczanie nieprzezroczystości• PN-EN 580:1996Systemy przewodowe z tworzyw sztucznych. Rury z PVC-U. Metoda badania odporności na dichlorometanw określonej temperaturze (DCMT)• PN-EN 727:1998Systemy przewodowe z tworzyw sztucznych. Rury i kształtkiz tworzyw termoplastycznych. Oznaczanie temperaturymięknienia Vicata (VST)• PN-EN 743:1996Systemy przewodowe z tworzyw sztucznych. Rury i kształtkiz tworzyw termoplastycznych. Oznaczanie skurczuwzdłużnego• PN-EN 921:1998Systemy przewodowe z tworzyw sztucznych. Ruryz tworzyw termoplastycznych. Oznaczanie wytrzymałości

na wewnętrzne ciśnienie w stałej temperaturze• PN-EN ISO 9969:1997Rury z tworzyw termoplastycznych. Oznaczanie sztywnościobwodowej.

Normy dotyczące wykonywania sieci wodociągowychNormy dotyczące wykonywania sieci wodociągowychNormy dotyczące wykonywania sieci wodociągowychNormy dotyczące wykonywania sieci wodociągowychNormy dotyczące wykonywania sieci wodociągowych

• PN-B-01060:1987Sieć wodociągowa zewnętrzna. Obiekty i elementywyposażenia.Terminologia• PN-B-10725:1997Wodociągi. Przewody zewnętrzne. Wymagania i badania• PN-B-10736:1999Roboty ziemne. Wykopy otwarte dla przewodówwodociągowych i kanalizacyjnych. Warunki technicznewykonania• PN-S-02205:1998Drogi samochodowe. Roboty ziemne. Wymagania ibadania• PN-M-34034:1976Rurociągi. Zasady obliczania strat ciśnienia• PN-B-10728:1991Studzienki wodomierzowe• PN-B-03020:1981Grunty budowlane. Posadowienie bezpośrednie budowli.Obliczenia statyczne i projektowanie.• PN-B-02004:1982Obciążenia budowli. Obciążenia zmienne technologiczne.Obciążenia pojazdami• PN-B-02014:1988Obciążenia budowli. Obciążenia gruntu

62

TABLICA 3. Szeregi grubości rur

Zakres Szereg wymiarowy dla ciśnienia roboczego

średnic PN 10 PN 8 PN 6

90 S10 S12,5 S16,7

SDR21 SDR26 SDR33,4

SN32 SN16 SN8

110–160 S12,5 S16 S20

SDR26 SDR33 SDR41

SN16 SN8 SN4

Aprobaty techniczne uzyskane przez Aprobaty techniczne uzyskane przez Aprobaty techniczne uzyskane przez Aprobaty techniczne uzyskane przez Aprobaty techniczne uzyskane przez POLIPLASTPOLIPLASTPOLIPLASTPOLIPLASTPOLIPLASTSp. z o. o.Sp. z o. o.Sp. z o. o.Sp. z o. o.Sp. z o. o.

• Aprobata Techniczna COBRTI INSTAL Nr AT/98-01-0295dotycząca rur z PVC-U do rurociągów ciśnieniowychdo wody ważna do 15.01.2003 r.• Aprobata Techniczna COBRTI INSTAL Nr AT/99-02-0602dotycząca kształtek ciśnieniowych z PVC-U do wody ważnado 20.01.2004 r.

Asortyment wyrobówAsortyment wyrobówAsortyment wyrobówAsortyment wyrobówAsortyment wyrobów

POLIPLAST Sp. z o.o.POLIPLAST Sp. z o.o.POLIPLAST Sp. z o.o.POLIPLAST Sp. z o.o.POLIPLAST Sp. z o.o. oferuje rury oraz kształtkiformowane z rur kielichowych z PVC-U do wykonywaniasystemów przewodów ciśnieniowych do przesyłania wodylub innych mediów. Rury produkowane są w kolorzeciemnoszarym (RAL 7011) z uszczelkami gumowymiwstawionymi w rowkach kielichów.

Rury ciśnieniowe z PVC-URury ciśnieniowe z PVC-URury ciśnieniowe z PVC-URury ciśnieniowe z PVC-URury ciśnieniowe z PVC-U

Symbole klasyfikacjiPKWiU: 25.21.21-57.21PCN: 3917 23 10SWW: 1363-121

Szeregi grubości rur ciśnieniowych z PVC-USzeregi grubości rur ciśnieniowych z PVC-USzeregi grubości rur ciśnieniowych z PVC-USzeregi grubości rur ciśnieniowych z PVC-USzeregi grubości rur ciśnieniowych z PVC-U

W zależności od średnicy rur oraz minimalnegociśnienia roboczego przyjęto zgodnie z normą pr EN1452:1994 podane w tab. 3 szeregi grubości rur.

Zestawienie różnych szeregów wymiarowych dlaposzczególnych średnic wynika z przyjęcia w pr EN1452:1994 ogólnego (obliczeniowego) współczynnikapracy C, który uwzględnia warunki pracy i wynosi dlaśrednic:

do 90 mm – c = 2,5do 110 mm – c = 2,0.

63

Wymiary kielichów rur ciśnieniowych z PVC-UWymiary kielichów rur ciśnieniowych z PVC-UWymiary kielichów rur ciśnieniowych z PVC-UWymiary kielichów rur ciśnieniowych z PVC-UWymiary kielichów rur ciśnieniowych z PVC-U

rys. 1

TABLICA 4. Wymiary kielichów rur z PVC-U

Nominalna średnicazewnętrzna rury

Nominalna średnicawewnętrzna kielicha

Maksymalna dopuszczalnaowalność średnicy di kielicha

Minimalnadługość

cylindrycznakielicha

za uszczelką

Długośćstrefy

uszczelnienia

dn dim min. S20÷S16 S12,5÷S10 Amin CSDR41÷SDR33 SDR26÷SDR24

90 90,4 1,4 0,9 61 36110 110,5 1,7 1,1 64 40160 160,6 2,4 1,5 71 48

TABLICA 5. Rury PVC-U o nominalnym ciśnieniu roboczym PN 10Rury kielichowe o nominalnym ciśnieniu roboczym PN 10 (10 bar, 10 kg/cm2, 1 MPa, 100 kN/cm2), długościach monta-żowych 6 m z uszczelkami gumowymi

Średnica zewnętrzna Grubość ścianki

nominalna(minimalnaśrednica)

dn

odchyłka(średniejśrednicy)

nominalna(minimalna)

en

odchyłka

Masa rurykielichowej

L=6 mkg/szt.

90

110

160

+0,3

+0,4

+0,5

+0,7

+0,7

+0,9

4,3

4,2

6,2

10,9

13,1

28,1

64

TABLICA 6. Rury PVC-U PN 8Rury kielichowe o nominalnym ciśnieniu roboczym PN 8 z uszczelkami gumowymi



dn



en

odchyłka


L=6 mkg/szt.

90

110

160

+0,3

+0,4

+0,5

+0,6

+0,6

+0,7

3,5

3,4

4,9

8,9

10,6

22,2

TABLICA 7. Rury PVC-U PN 6Rury kielichowe o nominalnym ciśnieniu roboczym PN 6 z uszczelkami gumowymi



dn



en

odchyłka


L=6 mkg/szt.

90

110

160

+0,3

+0,4

+0,5

+0,5

+0,5

+0,6

2,7

2,7

4,0

6,8

8,4

18,1

TABLICA 8. Łuki jednokierunkowe

Nominalna Minimalny Kąt wygięcia Minimalna

średnica promień łuku długość

zewnętrzna montażowa

dn r αo Z

90 315 11o 66

22o 97

30o 120

45o 166

60o 218

90o 351

rys. 2

z

z

α

d

r

Kształtki formowane z rur PVC-UKształtki formowane z rur PVC-UKształtki formowane z rur PVC-UKształtki formowane z rur PVC-UKształtki formowane z rur PVC-U

Kształtki formowane są z rur kielichowycho grubości ścianek przeznaczonych dla ciśnienia roboczegoPN 10 (10 bar). Średnice, grubości ścianek oraz

dopuszczalne odchyłki są identyczne jak dla rur, z którychsą wykonane. Kielichy mają wstawione uszczelki gumowei korki (możliwy jest również zakup kształtek bez uszczeleki korków).

65

rys. 3

L

dn

L

d n

TABLICA 8. Łuki jednokierunkowe (c.d. ze str. 64)

Minimalna

długość

montażowa

Z

Kąt wygięcia

αo

Minimalny

promień łuku

r

Nominalna

średnica

zewnętrzna

dn

11°

22°

30°

45°

60°

90°

11°

22°

30°

45°

60°

90°

110

160

385

560

81

119

147

203

266

429

118

173

214

296

387

624

TABLICA 9 (rys. 3)

Złączki dwukielichoweZłączki dwukielichoweZłączki dwukielichoweZłączki dwukielichoweZłączki dwukielichowe

rys. 4

TABLICA 10 (rys. 4)

Złączki przelotowe (nasuwki)Złączki przelotowe (nasuwki)Złączki przelotowe (nasuwki)Złączki przelotowe (nasuwki)Złączki przelotowe (nasuwki)

Minimalna

długość montażowa

L [mm]

Nominalna średnica

zewnętrzna

dn

90

110

160

266

285

341

Długość całkowita

L [mm]

Nominalna średnica

zewnętrzna

dn

90

110

160

266

285

341

Trójniki kielichowe równoprzelotowe lub odgałęzienieTrójniki kielichowe równoprzelotowe lub odgałęzienieTrójniki kielichowe równoprzelotowe lub odgałęzienieTrójniki kielichowe równoprzelotowe lub odgałęzienieTrójniki kielichowe równoprzelotowe lub odgałęzienieredukcyjneredukcyjneredukcyjneredukcyjneredukcyjne (rys. 5)

rys. 5

PVC-U dn = 63 ÷ 225żeliwo, Al dn = 63 ÷ 400

Trójniki kielichowe z odgałęzieniem kołnierzowymTrójniki kielichowe z odgałęzieniem kołnierzowymTrójniki kielichowe z odgałęzieniem kołnierzowymTrójniki kielichowe z odgałęzieniem kołnierzowymTrójniki kielichowe z odgałęzieniem kołnierzowym(rys. 6)

rys. 6


dn

Kształtki uzupełniająceKształtki uzupełniająceKształtki uzupełniająceKształtki uzupełniająceKształtki uzupełniające

Do budowy sieci wodociągowych z rur z PVC-Ukonieczne są kształtki uzupełniające. Większość armaturyi zaworów produkowana jest z żeliwa odpowiedniozabezpieczonego (powłoki epoksydowe, powłoki ogniowez cynku lub aluminium). Głównie ze względówekonomicznych kształtki uzupełniające mogą byćwykonane z PVC-U lub metalu (żeliwo, metale kolorowe).Związane jest to również z zakresem średnic, ponieważnajczęściej średnice małe (do 225 mm) mogą byćalternatywne, natomiast średnice większe wykonuje siętylko z metali.

Na krajowym rynku dostępny jest następującyasortyment kształtek uzupełniających, których systemłączenia oparty jest na kielichach „wciskowych” z wargową uszczelką umieszczoną w rowku kielicha:

66

rys. 11

rys. 12

Zasuwy kielichoweZasuwy kielichoweZasuwy kielichoweZasuwy kielichoweZasuwy kielichowe (rys. 11)

PVC-U dn = 90 ÷ 160żeliwo dn = 63 ÷ 400

Trójniki kielichoweTrójniki kielichoweTrójniki kielichoweTrójniki kielichoweTrójniki kielichowe (rys. 12)

żeliwo, Al dn = 110 ÷ 160

Trójniki kielichowe z odgałęzieniem z gwintem R11”÷ 2”Trójniki kielichowe z odgałęzieniem z gwintem R11”÷ 2”Trójniki kielichowe z odgałęzieniem z gwintem R11”÷ 2”Trójniki kielichowe z odgałęzieniem z gwintem R11”÷ 2”Trójniki kielichowe z odgałęzieniem z gwintem R11”÷ 2”(rys. 7)

rys. 7


Zwężki redukcyjne kielichoweZwężki redukcyjne kielichoweZwężki redukcyjne kielichoweZwężki redukcyjne kielichoweZwężki redukcyjne kielichowe (rys. 8)

rys. 8


dn

d 1

Złączki kielichowo-kołnierzoweZłączki kielichowo-kołnierzoweZłączki kielichowo-kołnierzoweZłączki kielichowo-kołnierzoweZłączki kielichowo-kołnierzowe (rys. 9)

rys. 9


dn

dn

Złączki kołnierzowo-cylindryczneZłączki kołnierzowo-cylindryczneZłączki kołnierzowo-cylindryczneZłączki kołnierzowo-cylindryczneZłączki kołnierzowo-cylindryczne (rys. 10)

rys. 10


Do mocowania (bosych) rur z PVC-U do armaturyi zaworów kołnierzowych metalowych można stosowaćżeliwne kołnierze z gumową tuleją klinującą (dociskającą)rurę z PVC-U (rys. 13) dla średnic dn = 63 ÷ 400. Śrubydo wszystkich połączeń kołnierzowych powinny byćstarannie zabezpieczone przed korozją w gruncie lubwykonane ze stali nierdzewnej.

Do wykonywania przyłączy domowych stosowanesą siodełka z nawiertką (rys. 14). Dla średnic dn = 63 ÷ 160mogą być wykonane z PVC-U, gdzie obejma mocowanajest do rury z PVC-U klinem zaciskowym lub wykonanym zżeliwa dla średnic 63 ÷ 400 mm.

67

rys. 14rys. 13

d n

d 1

rur PVC-U E = 3 • 106 kN/m2

I – moduł bezwładności dla rur dla 1 m długościde – nominalna średnica zewnętrznaen – nominalna (minimalna) grubość ściankiS – szereg rur.

Wartość obliczeniowa sztywności obwodowej jestzbliżona do sztywności obwodowej określanej przybadaniach odbiorczych wykonywanych zgodnie z PN-ENISO 9969: 1997, gdzie próbki rur są odkształcane o 3%swojej średnicy. Zagadnienie sztywności obwodowej rurjest szeroko omówione w Instrukcji projektowania iwykony-wania kanalizacji zewnętrznych z rur PVC-U nastronie 23 InstrukcjiInstrukcjiInstrukcjiInstrukcjiInstrukcji.

W przypadku rur ciśnieniowych z PVC-Uszczególną uwagę należy zwrócić na układane w gruncierury o małych grubościach o SN ≤ 4 (PN 6, S20, SDR41),aby uniknąć nadmiernych ich odkształceń. Dopuszcza sięw praktyce odkształcenia do 5% średnicy rury.

Obliczenia hydrauliczneObliczenia hydrauliczneObliczenia hydrauliczneObliczenia hydrauliczneObliczenia hydrauliczne

Ilość przesyłanej wody dla projektowanej sieciokreśla się na podstawie wymagań inwestora. Dobórśrednic należy dokonać przy założonych dla nichwielkościach przepływu Q [dm3/s] z uwzględnieniemoptymalnych szczytowych prędkości przepływui związanych z tym spadków ciśnienia. Obliczanie należydokonać zgodnie z PN-M-34034:1976 – Rurociągi. Zasadyobliczeń strat ciśnienia.

Na rysunku 15 (str. 16) podano dobór spadkówliniowych ciśnienia [‰] słupa wody [m/km] w zależnościod natężenia przepływu Q [dm3/s] prędkości wody [m/s]oraz średnicy zewnętrznej rury. Przy sporządzaniu wykresubrano pod uwagę średnicę wewnętrzną rur o grubościścianek PN 10. Dla średnic do dn=200 przyjętowspółczynnik szorstkości k=0,02 mm, a dla średnicwiększych k=0,05 mm, temperaturę wody 10°C.


Dopuszczalne ciśnienie robocze rurDopuszczalne ciśnienie robocze rurDopuszczalne ciśnienie robocze rurDopuszczalne ciśnienie robocze rurDopuszczalne ciśnienie robocze rur

Do ustalania maksymalnego dopuszczalnegociśnienia roboczego dla rur, określanego w skrócie PN,przyjęto, że przy eksploatacji temperatura materiału,z którego wykonano rury nie przekroczy 25°C, a okresużytkowania przewodów przy takim ciśnieniu wyniesie conajmniej 50 lat.

Dla rur o średnicy do 90 mm włącznieuwzględniono obliczeniowy współczynnik pracy C = 2,5,a dla średnic od 110 mm przyjęto C = 2. W przypadkuprzesyłania mediów o temperaturze wyższej (do 45°C)konieczne jest zmniejszenie dopuszczalnego ciśnieniaroboczego (przy temp. 30°C – 0,9, przy temp. 35°C – 0,8,przy temp. 40°C – 0,71, przy temp. 45°C – 0,63). Natomiastprzy temperaturze poniżej 25°C i niższym niż normalneciśnieniu eksploatacji trwałość przewodów wydłuży się.Dopuszczalne ciśnienie robocze może być okresowoprzekraczane o 50%, np. przy próbie ciśnieniowej,wahaniach ciśnienia w czasie zbyt gwałtownego zamykaniazaworów, uszkodzonego systemu zasilania.

Sztywność obwodowa rurSztywność obwodowa rurSztywność obwodowa rurSztywność obwodowa rurSztywność obwodowa rur

Dla każdego szeregu grubości rur określona jestsztywność obwodowa, która wynika ze sprężystościmateriału oraz stosunku średnicy do grubości. Sztywnośćpoczątkową można obliczyć ze wzoru:

( )S

E

edI

IESC

ne 96=

−⋅⋅=

gdzie:SC– obliczeniowa sztywność obwodowa (początkowa)E – moduł sprężystości (krótkotrwałej) przy zginaniu dla

68

rys. 15Nomogram doboru parametrów hydraulicznych dla rur ciśnieniowych

Spadek [‰]

Śred

nic

a p

rzew

od

u

Prze

pływ

[dm

3 /s]

Wymagania i badaniaWymagania i badaniaWymagania i badaniaWymagania i badaniaWymagania i badania

Jeżeli w stadium projektowania wiadomo, żeprzewód będzie w czasie użytkowania rozbierany lubprzewiduje się dalszą rozbudowę sieci, to należy w tychmiejscach zastosować odpowiedni typ połączeń. Ruryz PVC-U są odporne na normalne warunki panującew gruncie i nie wymagają ochrony przed korozją.

Jeżeli zabezpieczane są sąsiadujące z rurami PVC-U elementy metalowe, należy zapobiec zetknięciu się PVC-U z nakładanymi na gorąco lub na zimno pokryciami lublakierami zawierającymi rozpuszczalniki.

Przewody z PVC-U ułożone w gruncie nie sąwykrywane z powierzchni terenu przez urządzenieelektromagnetyczne. Aby ułatwić ustalenie trasy ich

przebiegu, zarówno w czasie napraw, jak i układaniainnego uzbrojenia oraz aby nie dopuścić do ich uszkodzeniaprzez koparki podczas prac ziemnych, konieczne jest poułożeniu i wstępnym zasypaniu umieszczenie w pionieponad grzbietem rury w odległości 35–50 cm taśmwskaźnikowych (z wkładką metalową) do znakowania trasyrurociągów.

Materiał PVC-U, z którego wykonane są przewody,nie przewodzi prądu elektrycznego i dlatego nie może byćstosowany do uziemienia. Jeżeli istniejąca sieć wykonanajest z rur metalowych z ochroną katodową i część jej zostajezastąpiona rurami PVC-U, należy zapewnić ciągłośćobwodu elektrycznego przez jego zmostkowanie.

69

Układanie przewodówUkładanie przewodówUkładanie przewodówUkładanie przewodówUkładanie przewodów

Usytuowanie trasy sieci wodociągowej powinnobyć tak dobrane, aby nie kolidowało z przebiegiem innegouzbrojenia podziemnego już ułożonego oraz projekto-wanego w przyszłości. Najczęściej wodociągi buduje się,gdy ułożone są w ziemi kable telekomunikacyjne ewentu-alnie sieć gazowa. Trzeba się liczyć z tym, że będzie równieżw przyszłości ułożona sieć kabli energetycznych, a przedewszystkim sieć kanalizacji bytowej i kanalizacji deszczowej.

W celu ustalenia przebiegu trasy sieciwodociągowych konieczne jest posiadanie:• planu terenu z inwentaryzacją istniejącego uzbrojeniaterenu,• profili podłużnych i poprzecznych tras z ustalonymprzebiegiem linii rozgraniczających, istniejące lubprojektowane jezdnie, chodniki, zieleńce.

Lokalizacja przebiegu sieci wodociągowychzarówno na etapie projektowania, jak i w fazie projektutechnicznego musi być uzgodniona z regionalnymi(powiatowymi) Zespołami Uzgodnień Dokumentacji. Wpracach projektowych i wykonawstwie przewodówwodociągowych szczególnie ważna jest znajomośćaktualnych polskich norm:• PN-B-10725:1997 Wodociągi. Przewody zewnętrzne.Wymagania i badania.• PN-B-10736:1999 Roboty ziemne. Wykopy otwarte dlaprzewodów wodociągowych i kanalizacyjnych. Warunkitechniczne wykonania.• PN-S-02205:1998 Drogi samochodowe. Roboty ziemne.

Głębokość układaniaGłębokość układaniaGłębokość układaniaGłębokość układaniaGłębokość układania

Przewody wodociągowe z PVC-U należy układać,podobnie jak i przewody wodociągowe z innychmateriałów, na głębokości o 0,4 m większej odprzemarzania gruntu. Wysokość przykrycia przewodówwodociągowych powinna zgodnie z PN-B-10725:1997wynosić:• w strefie o hz = 0,8 m – 1,2 m• w strefie o hz = 1,0 m – 1,4 m• w strefie o hz = 1,2 m – 1,6 m• w strefie o hz = 1,4 m – 1,8 m.

Mapa kraju z podziałem na strefy podana jest wPN-B-03020:1981.

Wykop powinien mieć taką szerokość, aby pokażdej stronie przewodu lub jego uzbrojenia pozostawało20–30 cm wolnego miejsca na prace montażowe. Jeżelidno wykopu składa się z gruntu o słabej nośności (0,05MPa) (glina, torf) oraz występują ostre kamienie, należywymienić podłoże na podsypkę o grubości 10 cm z piaskudowiezionego lub lepszego gruntu wydobywanegoz wykopu. Możliwe jest również wzmocnienie podłożaprzez ułożenie tkanin wzmacniających. Zasadą jest, abyprzewód ułożony był na zagęszczonym podłożu z dobrymoparciem po bokach. Pod jezdnią, na której występuje ruchpojazdów, nie powinno się stosować rur o sztywnościobwodowej poniżej SN 8 kN m2.

Przejście pod stałymi przeszkodami (drogi i ulice oruchu ciężkich pojazdów, z torami tramwajowymii kolejowymi) wymagają stosowania rur ochronnych, którepowinny być zakończone studzienkami przystosowanymido demontażu przewodu. Przewody powinny być ułożonew rurach ochronnych na podporach w odległościach 1,5÷ 2,0 m, opasujących co najmniej 1 obwód rur. Kielichyrur nie powinny stanowić punktów podparcia. Jeżeli jestto konieczne, kielichy wciskowe z uszczelką gumowąpowinny być zabezpieczone obejmami kielichowymiuniemożliwiającymi wysunięcie się bosego końca ruryz kielicha.

Wydłużanie termiczne przewodówWydłużanie termiczne przewodówWydłużanie termiczne przewodówWydłużanie termiczne przewodówWydłużanie termiczne przewodów

Współczynnik wydłużenia liniowego dla rur z PVC-U wynosiw przybliżeniu 60 x 10-6 m/m K (0,06 mm/m K)do obliczania zmiany wymiarów można stosować wzór:∆L = 0,06 x L x ∆T

gdzie:∆L – zmiana długości (mm)L – długość (m)∆T – różnica temperatur (K)

Przykład:Różnica temp. 20 K, długość rury L = 6 m. Zmiana długościwyniesie:∆L = 0,06 x 6 x 20 = 7,2 mm.Z tego powodu zaleca się nie wpychać rury w kielich dooporu, lecz pozostawiać około 5–10 mm luzu. Rury

70

rys. 16

TABLICA 11. Wielkość sił osiowych działających na zaślepki (trójniki) i łuki przy połączeniach rur kielichowych z uszczel-kami gumowymi

Średnica Siła osiowa na zaślepiony Siły promieniowe działające na łukach o kątach

nominalna koniec lub trójnik kN/bar

dn kN/bar1) 90° 60° 45° 30° 22° 11°

90 0,64 0,90 0,64 0,49 0,33 0,25 0,12

110 0,95 1,34 0,95 0,73 0,50 0,37 0,19

160 2,01 2,84 2,01 1,54 1,05 0,78 0,39

1) Wartości dla ciśnienia 1 bar.

powinny być układane w ten sposób, aby wielkościnaprężeń spowodowanych wydłużeniem były jaknajmniejsze.

Połączenia kielichowe rur z uszczelkamiprofilowymi (wargowymi) umieszczonymi w rowku kielichanie mają zdolności przenoszenia sił osiowych powstającychw wyniku działania ciśnienia wewnątrz rury.Przeciwdziałaniem tych sił jest tarcie pomiędzy uszczelkąa bosym końcem rury oraz znacznie większe tarcie wynikłez nacisku gruntu na rurę. Przeciwdziałanie to jest jednakniewystarczające w przypadku występowania naprzewodach zaślepek, łuków, trójników i redukcji.W zastosowaniach podziemnych można zapobiegaćrozsuwaniu się połączeń przenoszących takie osioweobciążenia poprzez wstawianie obejm kielichowych lubbloków oporowych z betonu. W pewnych okolicznościachoddziaływanie tarcia pomiędzy powierzchnią rury a dobrzezagęszczonym gruntem w strefie przewodu (przy małychśrednicach rur) może być wystarczające do przeniesienia

sił osiowych. W tabeli 11 ujęto wartości sił osiowych, jakieoddziałują na zaślepki i łuki przy połączeniach kielichowychz uszczelkami gumowymi. Siły podano w kN w odniesieniudo ciśnienia w rurze 1 bara. Przy obliczeniu powierzchnibetonowych bloków oporowych (rys. 16), należy wziąć poduwagę maksymalne wzrosty ciśnienia (1,5 x PN) oraznośność gruntu. Powstający nacisk należy rozłożyć naodpowiednio dużą powierzchnię bloków oporowych, którestosuje się do zabezpieczania zaślepek, trójników, łuków(gdzie największa siła występuje przy łukach 90°), zwężkachredukcyjnych. Fundamentowania wymagają równieżzasuwy żeliwne zarówno ze względu na swój ciężar,działanie ciśnienia wody w czasie zamknięcia, jak i siływynikające z momentu obrotowego przy zamykaniui otwieraniu. Do obliczeń powierzchni bloków oporowychprzyjmuje się najczęściej dopuszczalny nacisk na grunt 200kN/m2. Bloki oporowe muszą być posadowione w grunciew taki sposób, aby nie obciążały przewodów.

71

WSKAZANIA DO WYKONANIA BUDOWYWSKAZANIA DO WYKONANIA BUDOWYWSKAZANIA DO WYKONANIA BUDOWYWSKAZANIA DO WYKONANIA BUDOWYWSKAZANIA DO WYKONANIA BUDOWY

Transport i przechowywanie rurTransport i przechowywanie rurTransport i przechowywanie rurTransport i przechowywanie rurTransport i przechowywanie rur

Rury pakowane są przez producenta POLIPLASTSp. z o.o. w pakiety o szerokości 1 m, wysokości 0,5 mi długości ok. 6,5 m. W pakietach są rury o tych samychśrednicach i grubościach, układane naprzemianleglekielichami. Każdy pakiet jest w co najmniej trzech miejscachspinany taśmą stalową z podkładkami drewnianymio szerokości minimum 5 cm.

Na życzenie odbiorcy rury mają w rowki kielichówwstawione uszczelki, a w kielichach korki zaślepiające.Kształtki formowane z rur pakowane są luzem.

POLIPLAST Sp. z o.oPOLIPLAST Sp. z o.oPOLIPLAST Sp. z o.oPOLIPLAST Sp. z o.oPOLIPLAST Sp. z o.o. posiada własny transport zwyszkolonym personelem, który dostarcza do odbiorcówna terenie całego kraju wyroby w ilościach hurtowych.Dostawa rur może się odbywać bez ograniczeń przytemperaturach wyższych od minus 5°C. Natomiast przytemperaturach niższych, do minus 15°C jest możliwa, leczprzy zachowaniu zwiększonych środków ostrożności.

Pakiety mogą być ładowane na czas transportudo wysokości 2 m. Przy transporcie luzem rury muszą byćułożone na podkładkach drewnianych w skrzynisamochodu naprzemianlegle, z wysuniętymi kielichami, dowysokości 1,5 m. Wymagane jest zabezpieczenie dolnejwarstwy przed przesuwaniem się i zarysowaniem odłańcuchów lub lin spinających skrzynię samochodową.Całość ładunku powinna być zabezpieczona przedwypadaniem czy przemieszczaniem się rur przezodpowiednie ich zamocowanie.

Podczas prac wyładunkowych rur z PVC-U niewolno zrzucać. W składowiskach lub magazynach ruryw pakietach nie powinny być układane wyżej niż na 2 mw ten sposób, aby obramowania drewniane opierały sięwzajemnie. Należy przy tym zapewnić oparcie boczne, abyzapobiec zwaleniu się stosu.

Na miejscu budowy wysokość stosu pakietów niepowinna przekraczać 1,5 m, a w przypadku składowaniarur luzem 1 m. Sposób układania rur luzem w stosypowinien zapewniać równomierne ich podparciewzdłużne. Kielichy powinny wystawać naprzemianleglepoza podparciem na podporach co max 2 m.

Rury z PVC-U powinny być składowane z dala od

źródeł ciepła i bez kontaktu z czynnikami szkodliwymi, jakolej napędowy, farby lub rozpuszczalniki.

Przedłużone działanie światła słonecznego (silnepromieniowanie ultrafioletowe) może doprowadzić doodbarwienia powierzchni, skutkiem czego może byćw niewielkim stopniu obniżenie odporności na uderzenia.Nie powoduje to jednak obniżenia wytrzymałości naciśnienie wewnętrzne rur.

Dozwolone jest składowanie rur bez zabezpieczeńprzez okres 12 miesięcy. Dotyczy to składowania łącznego,u producenta, w hurtowni i na placu budowy. W przypadkuprzewidywania dłuższego okresu składowania koniecznejest zabezpieczenie poprzez wentylowane osłonynieprzezroczyste (tkanina lub czarna folia polietylenowa).Rury z PVC-U mają cechowanie z podaną data produkcjii należy przestrzegać zasady „wcześniejsza produkcja nabudowę”.

Szczególnie ważne jest, aby przy transportowaniuczy przenoszeniu rur nie ulegały one porysowaniu,ponieważ poważnie obniża to ich wytrzymałość. Nie wolnorur ciągnąć. Przy rozładunku należy używać podnośnikaz zabezpieczonymi płaskimi widłami przesuwającymi siępo podkładach drewnianych. Pakietów nie można podnosićprzy użyciu zawiesi z lin stalowych czy łańcuchów, lecz zapomocą belki trawersowej z linami bawełniano-konopnymi.

Ciężkie kształtki, zawory i inna armatura żeliwnanie powinna być transportowana na stosie rur, leczoddzielnie, w osobnym opakowaniu.

Wykonanie wykopówWykonanie wykopówWykonanie wykopówWykonanie wykopówWykonanie wykopów

Prace ziemne powinny być prowadzone zgodniez obowiązującymi normami, a przede wszystkim PN-B-10736:1999 i PN-S-02205: 1998, oraz zgodnie z ogólnieprzyjętymi zasadami. Najczęściej wykonuje się wykopywąskoprzestrzenne ciągłe o ścianach pionowychz rozpartym odeskowaniem. Wybór rodzaju wykopu orazkonieczność zabezpieczenia ścian są uzależnione odgłębokości wykopu, występowania i poziomu wódgruntowych oraz spoistości i rodzaju gruntu oraz lokalnegoruchu komunikacyjnego.

Głębokość wykopu wynika z projektu. Przywykonywaniu wykopu koparką nie należy dopuszczać doprzekraczania projektowanej głębokości, szczególnie jeżeli

72

nie ma koniecznoœci wykonywania podsypki. Je¿eli istnieje

konieczność wykonania podsypki (nośność podłoża jestniewystarczająca lub występują kamienie), to wówczaswykop wykonujemy o 0,2 m głębszy od projektowanego.Podsypkę wykonujemy z gruntu wykopanego, jeżeli się dotego nadaje – ma zdolności do zagęszczenia i nie zawieraziaren większych od 20 mm, lub dostarczonegododatkowo. Wypoziomowana podsypkapowinna być dobrze zagęszczona i powinna zapewniaćpodparcie rury na całej długości. W czasie wykonywaniawykopu, jeżeli to jest możliwe, należy rozdzielić urobek,który może być przydatny do wykonania z niego podsypki.

Wykonanie połączeńWykonanie połączeńWykonanie połączeńWykonanie połączeńWykonanie połączeń

Podstawowym połączeniem w budowieprzewodów wodociągowych z rur, kształtek oraz armaturyz PVC-U, żeliwa i aluminium są połączenia kielichowez uszczelką gumową. Przed wykonaniem takiegopołączenia należy bosy koniec oczyścić i sprawdzić, czykielich jest czysty. W przypadku zanieczyszczonego kielicha,należy wyjąć uszczelkę, oczyścić ją przez włożenie do wody,oczyścić dokładnie kielich wraz z rowkiemi ponownie wstawić uszczelkę, zwracając uwagę na kształtjej profilu. Na bosym końcu rury lub kształtki należyzaznaczyć miejsce, do którego ma być wsunięty kielich(wyjątkiem jest armatura żeliwna lub aluminiowa, którąwsuwa się do oporu).

Bosy koniec (jeżeli rury nie skracamy) jest fabryczniesfazowany. Jeżeli rurę trzeba skrócić, to obcinamy jąprostopadle do osi i fazujemy do połowy grubości podkątem około 14 ÷ 45°. Bosy koniec smarujemy silikonowymśrodkiem poślizgowym (nie wolno używać towotu,wazeliny lub innych substancji oleistych) i wciskamy dooznaczonej głębokości. Jeżeli przy wciskaniu rur jakodźwigni używamy łomu, to należy na koniec rury(z kielichem) umieścić klocek drewniany, aby nie uszkodzić rury.

Warunkiem poprawnego wykonania połączeniajest takie ułożenie rur, aby ich osie znajdowały się na jednejprostej.

Połączenia kołnierzowe występują przyzastosowaniu armatury w rodzaju zasuw, kształtekprzejściowych i hydrantów. Szczelne połączenie uzyskujesię przez ściśnięcie podkładki lub pierścienic pomiędzypowierzchniami czołowymi obu kołnierzy. Ponieważ rury

z PVC-U mają trwałość obliczoną na minimum 50 lat, a sąjuż podstawy do twierdzenia, że w praktyce będzie onakilkakrotnie dłuższa, obecnie stawia się znacznie wyższewymagania względem zabezpieczeń antykorozyjnychwyrobów metalowych. Sto-sowanie lakierów asfaltowychdo wyrobów żeliwnych jest niewystarczające.

Inwestor poważnie traktujący inwestycjęwodociągową musi podjąć właściwą decyzję o doborzekształtek uzupełniających, aby w budowanej sieciwodociągowej nie było punktów słabych o znacznie niższejtrwałości. Do połączeń kołnierzowych powinny byćstosowane śruby ze stali nierdzewnej, a kształtki żeliwnepowinny posiadać wysokiej jakości powłoki ochronne.

Połączenia klejone, jeżeli występują, to powinnybyć wykonane zgodnie z wymaganiami producenta kleju.Zaleca się stosowanie klejów agresywnych (np. produkcjiSpółdzielni „Centralne Laboratorium Chemiczne”,Warszawa, tel. (0-22) 812-08-84). Powierzchnie klejonenależy odtłuścić i wytrawić chlorkiem metylenu. Klejnakłada się pędzlem. Ze względu na szybkie odparowanienależy nałożenie kleju i zestawienie połączenia wykonaćw czasie nie dłuższym od 1 minuty. Nadmiar kleju pozestawieniu połączenia trzeba usunąć. Klej agresywny mawłasności spęcznienia powierzchni i nadaje się do łączeniaz luzem do 0,6 mm. Połączenie uzyskuje wysokąwytrzymałość po kilkunastu minutach. Klejkonfekcjonowany jest w tubach 0,075 kg i puszkach 0,35kg i 0,65 kg. Ze względu na szybkie odparowanie należyniezwłocznie po użyciu zamykać opakowanie. Rurykielichowe z uszczelkami gumowymi ze względu na zbytszerokie tolerancje nie nadają się do klejenia.

Połączenia gwintowe kształtek PVC-U gwintamimetalowymi. Należy do uszczelnienia połączeńgwintowych stosować taśmę teflonową lub kityuszczelniające.

Rury z PVC-U nie nadają się do gwintowania.Łączenia rur z PVC-U z rurami i armaturą żeliwną najczęściejwykonuje się kształtkami kołnierzowymi. Jednakże mogąwystąpić przypadki, gdy zachodzi konieczność połączeniaprzewodów z PVC-U z rurami i armaturą żeliwnąz tradycyjnymi kielichami żeliwnymi uszczelnianymisznurem i folią aluminiową lub ołowiem. Musimy wówczasdysponować kształtkami przejściowymi, w których jedenkoniec ma średnicę o wymiarach bosej rury żeliwnej, a drugi(cieńszy, obrabiany) do kielichów rur z PVC-U.

73

Do wykonania takiego połączenia konieczne jest posiadaniesznura (białego) uszczelniającego dla odpowiedniejśrednicy złącz kielichowych oraz dobijaka do szczeliwatwardego (folia aluminiowa, ołów).

Możliwości zginania rur z PVC-U w warunkachbudowy są dość ograniczone. Dopuszczalne jest niewielkieodchylenie od ciągłej linii prostej, wynikłe z nieznanegoodchylenia na połączeniu kielichowym w ramach ugięciauszczelki gumowej oraz uzyskanie krzywizny w ramachsprężystości rury. Odchylenie w kielichu możliwe jestw granicach 1°, a promień krzywizny w wyniku ugięciarury na zimno, można oszacować jako 200-krotnośćśrednicy zewnętrznej rury. Można przyjąć w praktyce, żerury o średnicy większej od 160 mm są uważane zarury sztywne.

Możliwości wygięcia rury o długości 6 m wynoszą:dn = 90 mm–0,8 mdn = 110 mm–0,6 mdn = 160 mm–0,4 m.

Układanie przewodów w wykopieUkładanie przewodów w wykopieUkładanie przewodów w wykopieUkładanie przewodów w wykopieUkładanie przewodów w wykopie

Dno wykopu powinno być starannie wyrównane,oczyszczone (jeżeli nie wykonujemy podsypki)z wystających kamieni lub innych twardych, ostrychprzedmiotów. Przewody powinny być układane wzdłużwykopu z wymaganym uzbrojeniem. Jeżeli w wykopiewykonujemy połączenia rur kielichowych, należy zwrócićuwagę na czystość kielichów i bosych końców.Bezpośrednio przed zestawieniem połączenia usuwamyz rur korki zaślepiające. Chociaż nie jest to konieczne, należyprzyjąć zasadę, że bose końce rur wchodząw kielichy zgodnie z kierunkiem przepływu.

W przypadku wykonywania połączeń pozawykopem należy zwrócić uwagę, aby w czasie opuszczaniaprzewodów do wykopu bose końce częściowo niepowysuwały się z kielichów. Na wszystkich zmianachkierunku przewodu – trójniki, łuki oraz zaślepki i dużeredukcje, powinny być wstawione bloki oporowe doprzenoszenia sił osiowych.

W miejscu oparcia o betonowy blok oporowy rurapowinna być zawinięta w materiał odkształcalny w celurównomiernego przeniesienia obciążenia. Po ułożeniu ruri sprawdzeniu, czy zachowane są projektowe rzędne

wysokościowe należy przystąpić do zasypania przewodudo połowy średnicy i zagęszczania przez udeptywanie orazręczne ubijanie. W następnej kolejności warstwamio grubościach około 7,5 cm zasypuje się przewód z jedno-czesnym ręcznym zagęszczaniem, lecz nie bezpośrednionad rurą, do wysokości około 15 cm ponad wierzchołekrury. Grunt użyty do dosypki w całej strefie przewodupowinien spełniać te same wymagania, co użyty do pod-sypki, a więc nie mogą to być grunty plastyczne (gliny, iły),piaski pyliste, grunty o małej nośności (muły, torfy), jakrównież grunty z kamieniami większymi od 20 mm.

Po ręcznym zagęszczeniu strefy przewodu na conajmniej 15 cm powyżej wierzchołka rury można wypełnićwykop warstwą 25–30 cm i stosować lekkie płytoweurządzenia wibracyjne do zagęszczania gruntu. Dopieropo uzyskaniu nad rurą warstwy 30–40 cm zagęszczonejzasypki mogą być stosowane ciężkie ubijaki wibracyjne.Trzeba również pamiętać o wstawieniu na wysokości 35–50 cm ponad przewodem taśmy znakującej przebieg trasy.Wszystkie połączenia rur należy pozostawić odkryte dokontroli w czasie próby ciśnieniowej. Po zakończeniu próbyciśnieniowej można zakończyć zasypywanie wykopów.

Aby uniknąć osiadania gruntu pod drogaminiezależnie od kategorii ruchu zgodnie z PN-S-02205:1998,grunt powinien być zagęszczony do wskaźnikazagęszczenia 0,97.

Próba szczelności przewoduPróba szczelności przewoduPróba szczelności przewoduPróba szczelności przewoduPróba szczelności przewodu

Próbę hydrauliczną szczelności przewoduprzeprowadza się po ułożeniu przewodu i wykonaniuwarstwy ochronnej i podbiciu rur po obu stronach(zagęszczenie) gruntu w strefie przewodu. Wymaganiadotyczące tej próby podaje norma PN-B-10725:1997.

Szczelność odcinka lub całego przewodu bezwzględu na średnicę obliczeniową powinna być taka, abyprzy próbie hydraulicznej ciśnienie przez 30 min. nie spadłoponiżej ciśnienia próbnego.

Ciśnienie próbne dla odcinka tłocznego o ciśnieniuroboczym do 1 MPa powinno wynosić 1,5 ciśnieniaroboczego, lecz nie mniej niż 1 MPa. Dla odcinka przewoduo ciśnieniu roboczym wyższym niż 1 MPa, ciśnienie próbnewynosi ciśnienie robocze +0,5 MPa.

74

Natomiast dla odcinka ułożonego w rurzeochronnej, kanale zbiorczym czy tunelu, ciśnienie próbnewynosi dwukrotność ciśnienia roboczego.

Próba hydrostatyczna powinna spełniaćnastępujące warunki:• być przeprowadzona w temperaturze otoczenia,• powinna trwać co najmniej 1 godz., lecz nie dłużej niż24 godz.,• ciśnienie próbne nie powinno przekraczać 1,5-krotnościnajwyższego ciśnienia nominalnego dla najsłabszej częściprzewodu.

Można więc różnie interpretować ciśnienie próbne.Zgodnie z założeniami prEN 1456-6:1994 należy przyjąćwyższą wartośćwyższą wartośćwyższą wartośćwyższą wartośćwyższą wartość, która wynika z:• nominalnego ciśnienia PN systemu rurowego,• 1,5-krotnej wartości ciśnienia roboczego.

Podczas napełniania i podnoszenia ciśnieniamożna się spodziewać niewielkich ruchów przewodupomiędzy blokami oporowymi z następujących powodów:• wzrostu ciężaru rury napełnionej wodą,• niewielkich zmian wymiarów (temperatura wody,sprężystość rur) i tendencja przewodu do „prostowaniasię” w czasie wzrostu ciśnienia.

W związku z powyższym cały przewód powinienbyć pozostawiony pod działaniem ciśnienia roboczego dlastabilizacji przez 2 do 3 godz.

Próba może być uznana za zadowalającą, jeżeli:• nie wystąpi spadek ciśnienia (możliwy jest nawet niewielkiwzrost ciśnienia w wyniku zmian temperatur),• zmierzona ilość wody, wymagana do doprowadzeniaponownie do pierwotnego ciśnienia próbnego jestmniejsza od dopuszczalnej obliczeniowej zgodnie z PN-B-10725 na 1 km długości przewodu oraz średnicąobliczeniową przewodu.

75

Poliplast Sp. z o.o.PL 56-400 Oleśnica-Spalice 6Atel. +48 (071) 314-26-74

+48 (071) 314-40-41+48 (071) 314-40-46

fax +48 (071) 314-94-88Znajdziesz nas również w interneciewww.poliplast.ple-mail: [email protected]

Twój lokalny dystrybutor:

Documents

INSTRUKCJA PROJEKTOWANIA I WYKONYWANIAinstalacjebudowlane.pl/pdf/poliplast1.pdf · 5 Instrukcja projektowania i wykonywania instalacji kanalizacji zewnętrznej z PVC-U SPIS TREŚCI