Upload
others
View
11
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
Dr Iwona Lejcuś Dr inż. Mariusz Adynkiewicz-Piragas
Dr Iwona Zdralewicz
INSTYTUT METEOROLOGII I GOSPODARKI WODNEJ PAŃSTWOWY INSTYTUT BADAWCZY
Oddział we Wrocławiu
II międzynarodowa konferencja projektu NEYMO 17.11.2014 Görlitz
KATALOG DZIAŁAŃ ADAPTACYJNYCH
Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej – PIB
BADANIA WSTĘPNE
BAZA DANYCH
DIAGNOZA
PROJEKCJE KLIMATYCZNE
NUMERYCZNE MODELOWANIE
ZASOBÓW WODNYCH
KATALOG DZIAŁAŃ
TRANSFER WIEDZY
INSTYTUT METEOROLOGII I GOSPODARKI WODNEJ PAŃSTWOWY INSTYTUT BADAWCZY
Oddział we Wrocławiu
[Rys. opracowanie własne]
Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej – PIB
INSTYTUT METEOROLOGII I GOSPODARKI WODNEJ PAŃSTWOWY INSTYTUT BADAWCZY
Oddział we Wrocławiu
W najbliższych latach powinny być
podejmowane kroki zarówno w kierunku
przeciwdziałania zmianom klimatu, jak i
adaptacji do ich skutków.
Przy czym działania adaptacyjne trzeba
planować na długo przed wystąpieniem
spodziewanych zmian.
ADAPTACJA to przystosowanie do zmian
(np. klimatu lub użytkowania) i wywołanych
przez nie zmian oraz wykorzystanie w pełni
nowych możliwości.
Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej – PIB
INSTYTUT METEOROLOGII I GOSPODARKI WODNEJ PAŃSTWOWY INSTYTUT BADAWCZY
Oddział we Wrocławiu
System naturalny lub antropogeniczny
WRAŻLIWOŚĆ ZDOLNOŚĆ
ADAPTACYJNA
TOLERANCJA
Presje
ODDZIAŁYWANIE ANTROPOGENICZNE
ZMIANY KLIMATU
PODATNOŚĆ
RYZYKO/SZKODY SZANSE/KORZYŚCI
ADAPTACJE DO ZMIAN KLIMATU I ZMIAN ODDZIAŁYWANIA ANTROPOGENICZNEGO
Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej – PIB
INSTYTUT METEOROLOGII I GOSPODARKI WODNEJ PAŃSTWOWY INSTYTUT BADAWCZY
Oddział we Wrocławiu
Znając wyniki analiz klimatycznych i modelowania przepływów hydrologicznych (na podstawie wytypowanych projekcji klimatycznych) przystąpiono do wspólnych prac z LP nad katalogiem działań.
Nazwa działania
Działanie 1 Kontynuowanie i intensyfikacja dalszej współpracy między państwami
Działanie 2 Aktualizowanie danych dotyczących użytkowników i stanu badań zasobów wodnych
Działanie 3 Podnoszenie świadomości użytkowników wód o konsekwencjach zmian klimatu
Działanie 4 Opracowanie strategii zarządzania zasobami wodnymi, mającej na celu oszczędzanie wody
Działanie 5 Analiza aspektów prawnych i ich odpowiednie dostosowanie (zmiany)
Działanie 6 Poprawa stanu monitorowania i dokumentowania rzeczywistego użytkowania wód
Działanie 7 Zagwarantowanie bezpieczeństwa dostępności wód podziemnych i powierzchniowych dla
zakładów wodociągowych
Działanie 8 Określenie przepływów niskich
Działanie 9 Zapewnienie drożności cieków
Działanie 10 Zapewnienie istnienia bezpiecznych obszarów zalewowych
Działanie 11 Zwiększenie retencji przeciwpowodziowej z możliwością wykorzystania zgromadzonych wód w
okresach suchych
Działanie 12 Ochrona jakości zasobów wodnych
Działanie 13 Wykorzystanie wody opadowej w domach na potrzeby sanitarne
Działanie 14
INSTYTUT METEOROLOGII I GOSPODARKI WODNEJ PAŃSTWOWY INSTYTUT BADAWCZY
Oddział we Wrocławiu [Fot. źródło: Smith B.]
Propozycja hierarchii potrzeb wodnych w zlewni Nysy Łużyckiej:
•Zaopatrzenie w wodę ludności (woda do spożycia oraz woda na cele socjalno-bytowe) wśród nich pierwszeństwo w zaspokojeniu na wodę mają zakłady zajmujące się dostawą wody pitnej dla mieszkańców.
•Zapewnienie wymagań ekosystemów wodnych i od wody zależnych;
•Zaopatrzenie w wodę dla przemysłu (do produkcji artykułów żywnościowych i farmaceutycznych);
•Korzystanie z wód, które przyczyni się do zwiększenia retencji wód w zlewni;
•Pozostałe potrzeby wodne (m.in. zalewanie kopalni)
Działanie 7 Zagwarantowanie bezpieczeństwa dostępności wód podziemnych i
powierzchniowych dla zakładów wodociągowych
Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej – PIB
INSTYTUT METEOROLOGII I GOSPODARKI WODNEJ PAŃSTWOWY INSTYTUT BADAWCZY
Oddział we Wrocławiu
Zalecenia odnośnie kopalni odkrywkowych węgla brunatnego
•Koordynacja na poziomie polsko-niemieckim;
•Powstanie długoterminowego planu eksploatacji i rekultywacji kopalń.
•Stworzenie dynamicznego bilansu wodnego uwzględniającego oddziaływanie wszystkich kopalń w dorzeczu Nysy Łużyckiej oraz innych użytkowników.
Gubin
Nochten
Janschwalde
Turów
Reichwalde
Cottbus Nord
Janschwalde Nord
Berzdorf
Olbersdorf
Lusatian Neisse
Przerzut do Szprewy
Użytkownicy kategoria: KOP
Działanie 2 Aktualizowanie danych dotyczących użytkowników i stanu badań zasobów wodnych
Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej – PIB
INSTYTUT METEOROLOGII I GOSPODARKI WODNEJ PAŃSTWOWY INSTYTUT BADAWCZY
Oddział we Wrocławiu
Pobór na potrzeby kopalni Janschwalde-Nord
Pobór na potrzeby kopalni Turów
Przerzut do zlewni Szprewy
Pobór na potrzeby kopalni Gubin
Wraz z zakończeniem wydobycia zasobów węgla brunatnego planowana jest rekultywacja byłych odkrywek w kierunku wodnym. Stąd w przyszłości część wód powierzchniowych Nysy Łużyckiej będzie kierowana do ich zalewania. Zalecenie: skoordynowanie harmonogramu zalewania wyrobisk poeksploatacyjnych.
Planowane pobory wód powierzchniowych Użytkownicy kategoria: KOP
Działanie 2 Aktualizowanie danych dotyczących użytkowników i stanu badań zasobów wodnych
EW Gubin
EW Przysieka
EW Zieliska / Siedlec
EW Pieńsk
EW Bukówka
EW Żarki Wielkie
EW Zasieki
EW Sobolice
Km 16+185
Km 55+915
Km 69+200/69+240
Km 73+075
Km 92+990
Km 102+985
Km 111+630
Km 137+674
Użytkownicy kategoria: EW
INSTYTUT METEOROLOGII I GOSPODARKI WODNEJ PAŃSTWOWY INSTYTUT BADAWCZY
Oddział we Wrocławiu
Działanie 2 Aktualizowanie danych dotyczących użytkowników i stanu badań zasobów wodnych
INSTYTUT METEOROLOGII I GOSPODARKI WODNEJ PAŃSTWOWY INSTYTUT BADAWCZY
Oddział we Wrocławiu
Główne problemy związane z elektrowniami wodnymi: Niezachowanie przepływu nienaruszalnego w korycie rzeki; Zakłócenie ruchu rumowiska; Zamulenie i zarastanie odcinków rzeki na odcinku od jazu do wlotu kanału derywacyjnego.
SKUTEK: uniemożliwienie osiągnięcia dobrego stanu ekologicznego. Konieczność zmiany gospodarki wodnej w elektrowniach – zmiana pozwoleń wodnoprawnych.
")
")")
")
")
")")
")")
")")
")
")")
")")")
")
")
")
Forst
Gubin
Piensk
Lodenau
Bukówka
Zasieki
Sobolice
Zieliska
Griessen
PrzysiekaBad Muskau
Marientahl
Ludwigsdorf
Brehmenwerk
Zarki Wielkie
Niederneundorf
Gross Gastrose
Apelt-Muhle Leuba
Gorlitz-ObermuhleGorlitz-Vierradmuhle
Lusatian Neisse
Legenda
") elektrownie wodne
jazy
progi
dorzecze Nysy Łużyckiej
rzeki
Użytkownicy kategoria: EW
Działanie 2 Aktualizowanie danych dotyczących użytkowników i stanu badań zasobów wodnych
Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej – PIB
• Stosowanie turbin o szerokim zakresie przepuszczania lub
stosowanie większej ilości turbin (turbiny na małe przepływu i turbiny na duże przepływy) ze względu na zmieniające się warunki hydrologiczne i możliwość występowania dużych dysproporcji natężenia przepływu.
•Elektrownie powinny dostosować swoje turbiny do zmniejszonych ilości wody kierowanych na urządzenia. Mniejsza ilość wody kierowana na turbiny będzie wynikać na ze zmniejszonych przepływów oraz potrzeby pozostawienia przepływów w korycie głównym (by zachować organizmy wodne i siedliska wodne i od wody zależne). W pozwoleniu wodno-prawnym należy wpisać, iż korzystanie z wód nie może powodować redukcji przepływu w korycie cieku poniżej przepływu nienaruszalnego.
•Uaktualnianie pozwoleń wodnoprawnych dla elektrowni wodnych.
Zalecenia odnośnie elektrowni wodnych i związanych z nimi hydrowęzłów
Użytkownicy kategoria: EW
Działanie 2 Aktualizowanie danych dotyczących użytkowników i stanu badań zasobów wodnych
Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej – PIB
INSTYTUT METEOROLOGII I GOSPODARKI WODNEJ PAŃSTWOWY INSTYTUT BADAWCZY
Oddział we Wrocławiu
•Wprowadzenie zmian nad sposobami rozdziału wody na hydrowęzłach, zwłaszcza z dłuższymi kanałami derywacyjnymi w taki sposób, aby odpowiednio przepuszczać rumowisko i nie powodować jego nadmiernego odkładania, czyli dążyć do równowagi hydrodynamicznej oraz pozostawienie przepływu nienaruszalnego ekologicznie uzasadnionego.
•Dostosowanie funkcjonowania elektrowni do sygnalizowanych na przyszłe lata zmniejszonych przepływów, co oznacza, że mogą w ciągu roku pojawiać się okresy, kiedy elektrownie nie będą wytwarzać energii elektrycznej.
• Przeprowadzenie analiz ekonomicznej efektywności działania elektrowni wodnej w wypadku zwiększenia się ilości dni uniemożliwiających produkcję energii.
Użytkownicy kategoria: EW
Działanie 2 Aktualizowanie danych dotyczących użytkowników i stanu badań zasobów wodnych
Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej – PIB
•Instalowanie i modernizacja przepławek. Istotne jest również przeanalizowanie pracy istniejących przepławek oraz zalecenia do budowy nowych, zarówno pod względem konstrukcji, jak i ilości wody kierowanej na te urządzenia.
• Obecnie na 5 z 8 polskich elektrowni wodnych istnieją już przepławki, umożliwiające przemieszczanie się ryb i innych organizmów wodnych przez istniejące budowle poprzeczne. Na pozostałych 3 polskich elektrowniach przepławki powstaną przed 31.12.2015 r.
Użytkownicy kategoria: EW
Działanie 9 Zapewnienie drożności cieków
EW Gubin
EW Przysieka
EW Zielisko / Siedlec
EW Pieńsk
EW Bukówka
EW Żarki Wielkie
EW Zasieki
EW Sobolice
Km 16+185
Km 55+915
Km 69+200/69+240
Km 73+075
Km 92+990
Km 102+985
Km 111+630
Km 137+674 Przepławka ryglowa
Drożność cieku na polskich EW
Przepławka ryglowo-szczelinowa
Przepławka ryglowa
Przepławka ryglowa
Planowana przepławka ryglowa do XII.2015 r.
Przepławka ryglowa
Planowana przepławka ryglowa do XII.2015 r.
Planowana przepławka szczelinowa do XII.2015 r.
INSTYTUT METEOROLOGII I GOSPODARKI WODNEJ PAŃSTWOWY INSTYTUT BADAWCZY
Oddział we Wrocławiu
Działanie 9 Zapewnienie drożności cieków
Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej – PIB
INSTYTUT METEOROLOGII I GOSPODARKI WODNEJ PAŃSTWOWY INSTYTUT BADAWCZY
Oddział we Wrocławiu
Przywrócenie drożności Nysy Łużyckiej i Dolnej Odry pozwoli na odtworzenie stada certy i łososia w Nysie Łużyckiej. Są to gatunki dwuśrodowiskowe, anadromiczne - żyją w morzu, a na okres tarła wstępują do rzek. Górna Nysa Łużycka charakteryzuje się stosunkowo niewielką liczbą odcinków z dnem odpowiednim dla tarlisk łososiowatych, ale jest odpowiednią dla tarlisk certy.
Użytkownicy kategoria: EW
Gatunki ryb występujących w Nysie Łużyckiej, którym omawiane obiekty utrudniają migrację to:
• ryby anadromiczne: TROĆ, ŁOSOŚ, CERTA;
• ryby potamodromiczne: ŚWINKA, BRZANA,
LIPIEŃ, KLEŃ, BOLEŃ, JELEC.
Działanie 9 Zapewnienie drożności cieków
Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej – PIB
INSTYTUT METEOROLOGII I GOSPODARKI WODNEJ PAŃSTWOWY INSTYTUT BADAWCZY
Oddział we Wrocławiu
•Istotną wytyczną dla użytkowników indywidualnych lub małych instytucji (szkoły, szpitale, urzędy) czy przedsiębiorstwa może być wprowadzenie dobrej praktyki wykorzystywania wód opadowych z dachów budynków.
•Woda ta może być wykorzystana w obiegu wewnętrznym budynków (m.in. do instalacji WC) lub w ogrodach, parkach, stawach czy oczkach wodnych. Pozwoli to na efektywniejsze wykorzystanie wody, która bez tych zabiegów odpłynęłaby do wód powierzchniowych i odpłynęłaby ze zlewni.
•Kolejną wytyczną dla użytkowników w postaci przedsiębiorstw czy firm jest nieodzowne (niezbędne) stosowanie przy uruchamianiu firm nowoczesnych technologii, w których wykorzystuje się zamknięty obieg wody. Pozwala to zarówno na ograniczenie ilości wykorzystywanej wody, jak i na rozsądne gospodarowanie wody poprzez jej wielokrotne wykorzystywanie.
Działanie 13 Wykorzystanie wody opadowej w domach na potrzeby sanitarne
Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej – PIB
INSTYTUT METEOROLOGII I GOSPODARKI WODNEJ PAŃSTWOWY INSTYTUT BADAWCZY
Oddział we Wrocławiu
Działanie 11 Zwiększenie retencji przeciwpowodziowej z możliwością wykorzystania zgromadzonych
wód w okresach suchych działania zwiększające zatrzymywanie (retencję) wody w zlewni
•Działania zwiększające retencję mogą polegać na zwiększaniu procentowego udziału obszarów leśnych w zlewni.
W przypadku Nysy Łużyckiej działania rekultywacyjne prowadzone po zakończeniu eksploatacji węgla brunatnego w znacznej części polegają na wykorzystaniu leśnego kierunku rekultywacji.
•Dodatkowo w planach działających kopalń wykorzystujących wodny kierunek rekultywacji wskazane byłoby zwiększenie rezerwy retencyjnej (np. poprzez większą rezerwę powodziową).
•Tworzenie zbiorników retencyjnych (np. zaplanowanych jak: zbiornik Gubin, Raszyn, Stara Woda, Gręzawa). Ich instrukcje użytkowania powinny wskazywać na potrzebę przechwytywania wody w okresie kiedy prognozowane są zwiększone odpływy. Natomiast zasoby te mogłyby zostać wykorzystane następnie w okresach występowania przepływów niskich.
Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej – PIB
INSTYTUT METEOROLOGII I GOSPODARKI WODNEJ PAŃSTWOWY INSTYTUT BADAWCZY
Oddział we Wrocławiu
Dostosowanie gospodarki stawowej do potrzeb retencji wodnej.
•Wskazane byłoby dostosowanie gospodarki wodnej w kompleksach stawów rybnych do sygnalizowanych zmian przepływów w wodach powierzchniowych oraz prognozowanej zmiany rozkładu przestrzennego i spadku sumy opadów atmosferycznych w poszczególnych częściach zlewni. Po polskiej stronie stawy rybne występują głównie w północnej części zlewni (głównie w zlewni Lubszy), dla której prognozowany jest zmniejszenie opadów.
• Stąd w pozwoleniach wodno-prawnych należy umieścić zapis, iż korzystanie z wód dla napełniania, uzupełniania oraz opróżniania stawów dla hodowli ryb odbywać się powinno na zasadzie zależnego korzystania z wód (możliwe jest pobieranie tylko przy określonym przepływie) oraz opróżnianie stawów zostanie dostosowane do przepływów na rzece (to znaczy nie będzie się odbywać tylko w miesiącach jesiennych ale także w zimowych). Uzyskano by tym sposobem możliwość dodatkowego retencjonowania wód powierzchniowych na zasilanie przepływów w okresach o niskich przepływach (w czasie niżówek).
Działanie 11 Zwiększenie retencji przeciwpowodziowej z możliwością wykorzystania zgromadzonych
wód w okresach suchych działania zwiększające zatrzymywanie (retencję) wody w zlewni
Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej – PIB
INSTYTUT METEOROLOGII I GOSPODARKI WODNEJ PAŃSTWOWY INSTYTUT BADAWCZY
Oddział we Wrocławiu
Wśród zrealizowanych działań przedstawiciele PP1 przeprowadzili w maju 2014r. serię prezentacji multimedialnych (działania społeczno – edukacyjne) skierowaną do mieszkańców obszaru wsparcia i użytkowników zasobów wodnych zlewni Nysy Łużyckiej.
Tematyka prezentacji dotyczyła zasobów wodnych i problematyki zmian klimatycznych, ze szczególnym uwzględnieniem wagi jaką powinniśmy przykładać do ochrony ww. zasobów wodnych.
Działanie 3 Podnoszenie świadomości użytkowników wód o konsekwencjach zmian klimatu
Dziękuję za uwagę
Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej Państwowy Instytut Badawczy
Oddział we Wrocławiu 51-616 Wrocław, ul.: Parkowa 30
Tel.+48 71 328 41 11 Fax.+48 71328 41 07
E-mail: [email protected] www.imgw.pl
www.pogodynka.pl