H YRJE Tendenca e integrimit ekonomik ndërkombëtar dhe rindërtimi i vendeve të shkatërruara nga lufta domosdoshmëri në zhvillimin e ekonomisë botërore bashkëkohore Organizatat ekonomike ndërkombëtare me karakter universal dhe rajonal Qëllimi kryesor: shtimi i bashkëpunimit ekonomik Tendencat e integrimeve ekonomike - më të shprehura në kontinentin evropian kundërthënia mes potencialit të forcave prodhuese dhe tregut të ngushtë nacional të shkohet në mënyrë më të guximshme në lidhjen ekonomike të shteteve evropiane zhvillimi dinamik tekniko-teknologjik Në këto themele u formua Bashkësia Ekonomike Evropian (BEE) qëllimi afatgjatë krijimi i një unioni të vërtetë ekonomik Procesi i integrimeve ekonomike ndërkombëtare - një ndër fenomenet më të rëndësishme të

ekonomisë bashkëkohore botërore Pyetje e reja karakter strategjik të botës së zhvilluar Inkuadrimi në Unionin Evropian- një ndër qëllimet strategjike të çdo vendi në Evropë Shkatërrimi i sistemit komunist në Evropën Juglindore dhe tranzicioni i filluar Gatishmëria e Unionit për ndihmën në rrugën drejt demokracisë, ekonomisë së tregut dhe

ristrukturimit të ekonomisë Përgatitjet e Unionit Evropian të për sfidën më të madhe në historinë e saj- Zgjerimin Njohja më e mirë e problematikës së BEE dhe Unionit Evropian

1. FORMIMI DHE QËLLIMET

Ideja mbi Evropën e bashkuar Kristalizimi i saj në projekt politik-qëllim afatgjatë politik “Shtetet e Bashkuara të Evropës”-ideal në kohën e Viktor Hygosë Lufta e I Botërore -viktimat njerëzore dhe shkatërrimet materiale Lufta e II Botërore – ringjallje e idesë për nevojën e bashkimit evropian Përkrahja nga politikanët evropian: - Konrad Adenauer - kancelar i RF Gjermane- Aleide de Gasperi - premieri i Italisë - Robert Shumani- Bashkësia Evropiane për Thëngjill dhe Çelik (18.4.1951 - Paris)

- Jean Monnet - Komiteti Nacional për Bashkimin e Shteteve Evropiane Formimi i Bashkësisë Evropiane për energji atomike (Euroatom) dhe i BEE-së Marrëveshja e Romës: 25.3.1957 (hyri në fuqi më 1.1.1958) Nënshkruesit e Marrëveshjes: Franca, R.F. Gjermane, Italia, Belgjika, Holanda dhe Luksemburgu Qëllimi: krijimi i tregut të përbashkët për thëngjill dhe çelik ruajtja e paqës - sjellja e palëve të konfrontuara në një strukturë institucionale - mundësimi i bashkëpunimit si partnerë të barabartë 1973: Britania e Madhe, Irlanda dhe Danimarka

- zgjërimi i fushëveprimit: politikë sociale, rajonale, të mjedisit 1981: Greqia 1986: Spanja dhe Portugalia

- nevoja për programe strukturale Rënia e murit të Berlinit (1990)- demokratizimi i vendeve të EQJL- ndryshimet në strukturën politike të Evropës

Vendet anëtare-të vendosura për forcimin e lidhjeve reciproke Fillimi i bisedimeve për reformimin e Marrëveshjes së Romës Marrëveshja e Mastrihtit (1991) Paraqitje e planit ambicioz: Unioni monetar deri më 1999 Politikat e reja të përbashkëta të sigurisë dhe me jashtë 1995: Austria, Finlanda dhe Suedia-anëtare të reja Konferenca e Kelnit- kthesë e madhe në historinë e UE-së(1999) Të themelohet Pakti i Stabilitetit për Evropën Juglindore nis ekspansioni i Bashkimit Evropian drejt Lindjes dhe Juglindjes Maj 2004- Zgjerimi më i madh në historinë e UE-së Qëllimet themelore ekonomike: përparimi i zhvillimit të aktiviteteve ekonomike mes vendeve anëtare ekspansioni i përhershëm dhe i balansuar i ekonomisë stabiliteti më i madh ekonomik përmirësimi i standardit jetësor forcimi i raporteve ekonomike mes vendeve anëtare Realizimi i qëllimeve të parashtruara realizohet përmes: eliminimit të barrierave dhe sigurimit të lëvizjes së lirë të fuqisë punëtore, qarkullimit të kapitalit

dhe shërbimeve vendosjes së tarifës së përbashkët doganore për vendet e BEE-së Nevoja për interakcion të vazhdueshëm të interesave të përbashkëta dhe atyre nacionale respektimi i llojllojshmërisë së traditave dhe identitetit kombëtar

2. ORGANET KRYESORE DHE INSTITUCIONET E BEE Struktura unike institucionale Gatishmëria për bartjen e të drejtave në institucionet e BE-së Ndarja e kompetencave - qartë e përcaktuar Bartëse e pushtetit legjislativ- Këshilli Ministror Asnjë akt juridik nuk mund të miratohet pa marrë qëndrimin e Parlamentit Evropian Komisioni Evropian- aprovon aktet legjislative Gjyqi i Nderit- kujdeset për respektimin e të gjitha të drejtave Ligjshmëritë komunitare: Aktet juridike për politikën e përgjithshme të BEE-së:- rekomandimet, rezolutat, rregullat, vendimet, direktivat Bartja e pjesërishme e kompetencave për çështjet e caktuara

2.1. Komisioni Evropian - Komisioni Evropian paraqet: Organi ekzekutiv Përbërja nga dy përfaqësues të shteteve anëtare më të mëdha nga një përfaqësues prej vendeve anëtare më të vogla Përfaqësuesit nacional janë të obliguar që të veprojnë në bazë të interesit të përbashkët Detyrat e Komisionit: përpunon detajisht politikën vijuese të BEE-së vazhdimisht merr iniciativën për politikën e re aplikon politikën e Marrëveshjes së Romës kontrollon respektimin e dispozitave të Marrëveshjes së Romësdhe atyre që janë miratuar më vonë ka të drejtë të marrë pjesë në mbledhjet e Këshillit Ministror ka të drejtë t'i prezentojë qëndrimet e veta me qëllim të sigurimit të ligjshmërisë ka autorizim ta paraqesë BEE në organizata të ndryshme ndërkombëtare dhe në sferën e

marrëdhënieve të jashtme me vendet joanëtare

2.2. Këshilli Ministror - Këshilli ministror është: Organi më i rëndësishëm për marrjen e vendimeve Institucioni i vetëm që në mënyrë direkte paraqet qeverinë e vendeve anëtare Bie vendimet definitive mbi politikën e BEE-së: në bazë të propozimit të Komisionit të BEE-së duke marrë parasysh mendimin e Parlamentit Evropian dhe

Komitetit Ekonomik dhe Social Procedurat e vendimmarrjes: shumica shumica e kualifikuar njëzëri

Drejtoria gjenerale A: Personeli dhe administrata Protokolli dhe sigurimi Përkthimet dhe dokumentacioni Drejtoria gjenerale B: Politika bujqësore Strukturat bujqësore Peshkataria Drejtoria gjenerale C: Unioni doganor, konkurrenca Politika e legjislac.industrial E drejta e themel.ndërmarrjeve, shërbimet Drejtoria gjenerale D: Hulumtimet Energjetika Komunikacioni, ambienti Drejtoria gjenerale E: Mardh.e jasht.E.L, Azia Vendet e ACP Mesdheu, Amerika Latine Drejtoria gjenerale F: Parlamenti Evropian Buxheti, kontabiliteti Drejtoria gjenerale G: Pol.soc,shëndetësia, arsimi, kultura Punët ek, financiare, sistemi tatimor

2.3. Parlamenti Evropian - Parlamenti Evropian kryesisht ka: Ka karakter konsultativ Është i autorizuar për kontrollin e Komisionit të BEE-së nga viti 1970- për kontrollin e të hyrave

dhe të dalave Struktura e parlamentit:

- 10 grupe politike,18 komisione parlamentare, një byro, një Administratë 2.4. Komiteti Ekonomik dhe Social

Ka karakter këshilldhënës Roli i tij-paraqitja e pjesëtarëve të grupeve të ndryshme:

-përfaqësuesit e ndërmarrësve dhe punëtorëve -grupeve të tjera nga sferat e :bujqësisë, transportit, tregtisë,ndërmarrjeve të vogla të profesioneve të ndryshme dhe grupi i konsumatorëve

Patjetër konsultohet në lëmitë: politika bujqësore qarkullimi i lirë i punëtorëve e drejta në vendbanim komunikacioni tregu i brendshëm politika sociale fondi social evropian hulumtimet dhe zhvillimi teknologjik ambienti jetësor Anëtarët nominohen nga ana e qeverive të tyre nacionale

2.5. Gjyqi i Nderit Përbëhet nga gjyqtarët e vendeve anëtare të cilët nuk janë të varur nga ndikimet e qeverive të tyre

nacionale Aktvendimet i bie gjyqi e jo gjyqtarët individualisht Funksioni kryesor i Gjyqit të Nderit është: të sigurojë aplikimin e ligjshëm të dispozitave dhe rregullave të vendeve anëtare në mënyrë sa më

korrekte të sigurojë veprimin e institucioneve të BEE-së respektimin e plotë të obligimeve që dalin nga marëveshjet mbi themelimin e institucioneve të

BEE-së 2.6. Kontrolli Financiar (Gjyqi Financiar)

U themelua me Marrëveshjen e Brukselit të vitit 1975 Përbëhet prej ekspertëve të pavarur Gjyqi Financiar kontrollon të gjitha të hyrat dhe të dalat e Bashkësisë dhe secilit organ të tij, Detyrë e Gjyqit Financiar është që: në fund të çdo viti të hartojë raportin vjetor t'ia prezantojë këtë raport organeve të tjera të Bashkësisë ta botojë në Fletoren Zyrtare të BEE-së

2.7. Banka Qendrore Evropiane (BQE) U themelua më 30 qershor 1998 Detyra e Bankës qendrore është: të udhëheqë politikën monetare evropiane të vendosur nga

Sistemi Evropian i Bankave Qendrore (SEBQ) Bartës i vendimeve të BQE-së është : Këshilli i Guvernatorëve dhe Drejtoria Kjo Bankë është pasardhëse e Institutit Monetar Evropian

2.8. Banka Evropiane për Rindërtim dhe Zhvillim (EBRD) U themelua në prill të vitit 1991 Banka ka raporte të afërta me qeveritë e shteteve të rajonit me qëllim të përurimit të programeve

për përkrahjen e rrethinës afariste Reformat për transformimi struktural në vendet e Evropës Qendrore dhe Lindore Karakteristikat kryesore të EBRD-së: kreditimi dhe investimi i kapitalit përkrahja e zhvillimit të institucioneve demokratike të drejtat e njeriut BEE-ja - aksionari kryesorë me 51 për qind të kapitalit të gjithmbarshëm Jo më pak se 40 % të mjeteve orientohen në projektet e infrastrukturës publike- në përcaktimin dhe përkrahjen e një zhvillimi të shëndoshë ekologjik

Projektet që i financon banka duhet të kontribuojnë në: zhvillimin e sektorit privat privatizimin e ndërmarrjeve shtetërore nxitjen e investimeve të huaja direkte krijimin dhe forcimin e institucioneve financiare ristrukturimin e sektorit industrial formimin e infrastrukturës moderne për zhvillimin e sektorit privat dhe kalimin në ekonominë e

tregut avansimin e ndërmarrjeve të vogla dhe të mesme ruajtjen e ambientit jetësor Kërkesat kreditore vlerësohen në bazë të kritereve të Bankës Kërkesat mund të miratohen po qe se dëshmohet se: është fjala për prodhime apo shërbime që kanë gjasa për realizim se do të ndihmojë në përmirësimin e aftësisë konkurruese se ndërmarrjet që kërkojnë kredi janë të përshtatshme nga aspekti financiar se do t'i kushtohet rëndësi ruajtjes së ambientit

2.9.Banka Evropiane Investive U themelua më 1958 ndërsa punën e filloi më 1959 për shkak të Nevojës se zgjidhjes së

problemeve që kishin të bëjnë me: realizimin e tregut të përbashkët të BEE-së dhe aplikimin e politikës së zhvillimit të përbashkët të vendeve anëtare. Banka shërben si mekanizëm për lehtësimin e mobilizimit të kapitalit nga vendet jashtë Bashkësisë Lejon kredi për: financimin e projekteve të zhvillimit të rajoneve më pak të zhvilluara në vendet e Bashkësisë për modernizimin e ekonomisë së vendeve anëtare financon projektet që kanë interes të përbashkët për disa vende anëtare Anëtarët e bankës-vendet anëtare të BEE-së

2.10. Fondi Evropian për Zhvillim

Ky fond u formua për ta ndihmuar rajonin e vendeve tejdetare dhe të vendeve shoqëruese Vepron pavarësisht nga Fondi Evropian për Zhvillimin Rajonal Ndihma për zhvillim nga ky Fond - pjesë e kornizës Evropiane për programin e ndihmave

2.11.Fondi për Bashkëpunimin Monetar Evropian Ka filluar punën nga 1 qershori i vitit 1973 Detyrat prioritare të këtij fondi ishin qw: të mundësojë funksionimin e rregullt të zvogëlimit gradual të marzhave intervenimet në valutat e shteteve anëtare të BEE (para hyrjes në fuqi të valutës së përbashkët

evropiane) ndihma që të rregulloheshin pagesat mes bankave qendrore

2.12. Europoli (Policia Evropiane) Korrik 1995 - u nënshkrua marrëveshja për themelimin e Europolit - hyri në fuqi më 1 tetor të vitit

1998 Qëllimi:të avansohet lufta ndaj të gjitha formave të kriminalitetit ndërkombëtar në hapsirën e UE-

së, lufta kundër terrorizmit, drogës Me marrëveshjen e Amsterdamit Europolit iu caktuan edhe këto detyra: koordinimi i ndërmjetsimeve në rastet speciale kur janë të përfshira disa shtete anëtare, zhvillimi dhe përsosja e njohurive profesionale për luftën ndaj krimit të organizuar vendosja e kontakteve në mes të gjykatësve dhe nëpunësve të specializuar në luftën ndaj krimit të

organizuar.

II. POLITKAT E PËRBASHKËTA TË UE-së 1. POLITIKA E PËRBASHKËT BUJQËSORE (PPB)

PPB- një ndër detyrat më të vështira-disa herë solli deri te kufiri i shthurrjes Dallimet e mëdha në shpërndarjen e fitimit në tregun e përbashkët Themelimi i PPB-së- i bazuar në kërkesat e shteteve anëtare për : sigurimin e kontinuitetit në mbrojtjen e bujqësisë sigurimin e standardit jetësor të prodhuesve bujqësorë mbrojtjen nga konkurrenca e prodhuesve bujqësorë më efikasë jashtë BEE-së mbrojtjen nga çmimet jostabile në tregun botëror të produkteve primare Formimi i BEE-së nuk nwnkuptonte edhe fillimin e funksionimit të politikës së përbashkët

bujqësore, e cila fillioi të funksionoj nga viti 1962. Arsyet e vonesë: bujqësia – lëmi e ndieshme e ekonomisë dallimet në mes të vendeve anëtare në efikasitetin e produkteve bujqësore dallimet në mënyrën e mbrojtjes nga konkurrenca e jashtme Dy mundësi për BEE-në: çdo vend (edhe pas hyrjes në BEE), të mbajë mekanizmin e vet nacional të përkrahjes financiare- tregtia me produktet bujqësore – objekt i marrëveshjeve tregtare bilaterale (vetëm një mundësi

teorike) pranohet mekanizmi i përbashkët për drejtimin e politikës bujqësore në nivelin mbinacional - përkrahja unike financiare e çmimit unik - mbrojtja unike nga konkurrenca e jashtme

Parimet themelore të PPB-së PPB: një grumbull rregullash dhe mekanizmash që rregullojnë: prodhimin, shitjen dhe plasimin e prodhimeve bujqësore në UE Theksi i veçantë: zhvillimi i vendbanimeve rurale Rëndësia e PPB-së - bartja e sovranitetit nacional në nivel evropian në bujqësi Për realizimin e qëllimeve të parashtruara parashihet formimimi i Organizatave të Përbashkëta të

Tregut, për drejtimin e : rregullave të përbashkëta të konkurrencës koordinimit të obligueshëm të organizatave tregtare nacionale  ndikimi i fatkeqësive elementare (thatësirat, vërshimet, sëmundjet e bagëtive)- prodhimi më i

vogël se sa që pritej Në rast të kushteve të volitshme natyrore-prodhimi më i madh se që ishte paraparë Pozita ekonomike e prodhuese bujqësorë në vendet e BEE, ashtu siç ndodhë në të gjitha vendet e

zhvilluara, ishte nën ndikimin e fuqishëm të ecurisë së kërkesës për produkte bujqësore. Rëndësia e bujqësisë nga aspekti i pavarësisë nacionale për sigurimin e ushqimi

-përvoja e fituar nga dy luftëra botërore:nuk është e arsyeshme mbështetja,varësia nga burimet e jashtme të ushqimit

1960 - me propozimin e Komisionit të BEE-së, Këshilli Ministror miraton parimet themelore të PPB-së:

hapësira tregtare unike qarkullimi i lirë i produkteve bujqësore doganat unike çmimet e përbashkëta në tregun e brendshëm preferencat në raportet tregtare shpërndarja e barrës financiare rreth PPB-së  Qëllimet e PPB-së: të sigurojë produktivitetin e bujqësisë në një nivel të caktuar

-përmes progresit teknik, zhvillimit më racional të prodhimtarisë bujqësore, shfrytëzimit optimal të faktorëve të prodhimit

të sigurojë nivelin e standardit jetësor të popullsisë bujqësore - rritjen e të ardhurave individuale të të punësuarve në bujqësi

të stabilizojë tregun të sigurojë çmime të arsyeshme për konsumatorët Dy sferat e funkcionimit të PPB-së: politika e çmimeve politika e përmirësimit të strukturës së bujqësisë në BEE Politika e çmimeve – e bazuar në fiksimin e çmimeve në tregun e brendshëm të produkteve

bujqësore për shumicën e produkteve kryesore sistemi i çmimeve ishte i përcaktuar, për këto çmime - çdo

vjet vendoste Këshilli Ministror Çdo produkt nën regjimin e PPB - nënkuptonte organizimin përkatës të tregut orientimi në fiksimin e çmimit të përbashkët në tërë hapësirën e BEE Njësia llogaritare agrare – njësia për barazimin e çmimeve të përbashkëta të produkteve bujqësore masë e përbashkët e vlerës për produkte bujqësore Njësia llogaritare agrare = vlerën e dollarit amerikan Vlera monetare kompensuese - taksa kufizuese dhe subvencione për ruajtjen e interesit të disa

pjesëmarrësve në procesin e prodhimit, konsumit dhe qarkullimit të produkteve bujqësore në kuadër të BEE-së

Çmimet e produkteve bujqësore për prodhues - të fiksuara në njësi llogaritare agrare të konvertueshme në valuta nacionale sipas kursit të "gjelbër" devizor

Njësia agrare llogaritare gjer më 1973- e bazuar në $ Kalimi në revalorizimin e saj - mesatarja e disa valutave evropiane Vlerat monetare kompensuese - instrumente të volitshme për eliminimin e dobësive në tregtinë me

prodhime bujqësore Rritja e buxhetit për 1/4 e shpenzimeve të gjithëmbarshme të PPB-së Ndryshimet dhe reformat për të mundësuar implementimin e parimeve të Agjendës 2000 (kah

mesi i vitit 2003) u zvogëluan ndihmat për prodhim dukshëm u rritën pagesat direkte për farmerët kusht për pagesa:lidhej me respektimi i rregullave për ambientin, standardet e higjienës dhe

mbrojtjen e fshatrave UE financon një numër të konsiderushëm të hulumtimve: hulumtimet për prodhim të qëndrueshëm për shfrytëzimin racional të burimeve natyrore Si dhe për studimet mbi sëmundjet e bimëve dhe kafshëve Procesi i zgjerimit të UE-së – do të jetë sfidues sjellë dyfishimin e fuqisë punëtore bujqësore dhe tokës së punueshme tregu i përbashkët rritet për afërsisht 100 milionë konsumatorë Zgjerimi do t’u mundësojë shteteve të reja shfrytëzimin më të mirë të potencialeve të tyre

bujqësore plotësimi i parakushteve për ristrukturimin dhe modernizimin e sektorit të bujqësisë

III. POLITIKA E PËRBASHKËT INDUSTRIALE 1. Evolucioni i politikës industriale

Në fillim të funksionimit të BEE-së, politika industriale ishte më tepër një ide se sa një program i definuar

Marrëveshja e Romës nuk e parasheh politikën industriale rregullat dhe dispozita që kanë të bëjnë me sferen e industris:

- çështja e konkurrencës në BEE- harmonizimi i standardeve teknike- specializimi Shkaqet e një mungese të tillë: teza se vendosja e tregut të përbashkët spontanisht do të çojë deri te transformimi i industrisë në këtë mënyrë politika industriale do të zhvillohet si një proces i natyrshëm Dekada e parë e ekzistimit të BEE-së vërehet jointeresimi për politikën industriale Strategjia kryesore e Komisionit të BEE-së në sferën e zhvillimit industrial ishte krijimi i tregut

unik mes vendeve anëtare Dhjetor 1973- Këshilli i BEE-së miraton Programin Aksional të Politikës Industriale por munguan

rezultatet e realizimit të saj Kah mesi i viteteve të shtatëdhjeta vërehet një përparimi në: sferën e tregut të brendshëm dhe sferën e konkurrencës Pengesat kryesore për zhvillimin e politikës industriale: mungesa e forcës politike të Drejtoratit për punët industriale ndikimit të pamjaftueshëm të Drejtoratit në marrjen e vendimeve industriale në vendet anëtare Tendencat themelore në zhvillimin e politikës industriale janë: formimi i tregut të përbashkët me eliminimin e barrierave teknike dhe tregtare riorganizimi i industrisë që ka përjetuar krizë stimulimi i industrisë së re

2. Qëllimet e politikës industriale

BEE- të bëhet konkurrente me SHBA dhe Japoninë Të formojë një bazë unike industriale E tëra kjo ka të bëjm me eliminimi i të gjitha barrierave në tregun e brendshëm të BEE Stimulimi i formimit të kompanive evropiane Modernizimi i industrisë tradicionale (anijendërtimtaria, industria e letrës, e tekstilit etj) Realizimi i këtij qëllimi, në pajtim me sistemine tregut të hapur, kërkon: shpejtimin e adaptimit të industrisë në ndryshimet strukturale nxitjen e zhvillimit të ndërmarrjeve në tërë Bashkësinë- sidomos të NVM-ve nxitjen e bashkëpunimit mes ndërmarrjeve  shfrytëzimin sa më të mirë të potencialit industrial në politikën e inovacioneve, hulumtimeve dhe

zhvillimit teknologjik Shtetet anëtare konsultohen mes veti dhe harmonizojnë veprimin Qëllimet e kësaj politike ndryshonin,varësisht se për cilin vend anëtar bëhej fjalë. 1950-1960:politika industriale konsiderohej si instrument për realizimin e qëllimeve

makroekonomike: Gjermania, Britania e Madhe, Holanda: punësimin e plotë Italia - stabilizimin e investimeve Gjermania - stabilizimin e çmimeve të gjitha vendet anëtare - ekuilibrin e bilancit të pagesave Vendi i parë i cili përveç qëllimeve të përgjithshme formuloi edhe qëllimet specifike ishte Franca themelimi i konglomerateve të mëdha nacionale të orientuara në tregun ndërkombëtar Kriza e thellë ekonomike dhe joefikasiteti i politikës industriale (vitet e tetëdhjeta) sollën deri te

një debat i gjerë për këtë politikë Në Francë ishin të shprehura tri qëndrim:

1. se politika industriale duhet të orientohet në zgjedhjen e kampionëve nacionalë;2. se politika industriale duhet ta sigurojë koncentrimin e prodhimit;

3. se përveç asaj gjenerale, duhet të ekzistojë edhe politika industriale specifike, ashtu që çdokush që refuzon masat e politikës specifike s'ka të drejtë të marrë pjesë në politikën industriale globale

Rregullat e BEE-së mbi konkurrencën –janë paraqitur në nenet 85 dhe 86 të Marrëveshjes së Romës

ndalohen veprimet të cilat mund të dëmtojnë tregtinë mes shteteve anëtare apo ta pengojnë/kufizojnë

shtetet më të zhvilluara nuk guxojnë ta keqpërdorin pozitën e tyre në tregun e përbashkët Politika e konkurrencës rregullon sjelljen e kompanive dhe shteteve në këto sfera: pengon kompanitë që t'i keqpërdorin pozitat e tyre dominante - me eliminimin e barrierave shtetërore tregtare-kompanitë mund të bien në sprovë - mund të mirren vesh mes tyre për ndarjen e tregut - mund të keqpërdorin pozitën e tyre dominante për të eliminuar konkurrencën - përparësitë që më parë i gëzonte shteti (taksat importuese)- mund të kalojnë në duart e partnerëve

privatë - Duhet penguar një keqpërdorim i tillë i kompanive

strukturat e tregut mbeten konkurrente - tregu i përbashkët paraqet nxitje të re për kompanitë

Shmangiet nga rregullat e konkurrencës përmes instrumenteve të politikës ekonomike siç janë: subvencionet premitë eksportuese Qëllimi i Marrëveshjes së Romës ishte: të pengojë mundësinë që disa produkte t'i ketë vetëm tregu nacional i një shteti anëtar që këto produkte të mos shiten me çmime më të ulta se produktet e prodhuesve të vendit të

shteteve anëtare Neni 86 i Marrëveshjes së Romës:- pengon keqpërdorimin e pozitës dominante në tregun e përbashkët- po qe se ekziston rreiku i çrregullimit të tregtisë mes vendeve anëtare Definimi i nocionit të pozitës dominante të një prodhuesi në tregun e përbashkët po qe se ndonjë prodhues/kompani mban nën kontroll 50 % të tregut Komisioni i BEE-së apo Gjyqi i saj, përcjellin ecurinë e pozitës së vendeve anëtare në tregun e

përbashkët, reagojnë në rast nevoje ndihma shtetërore nuk guxon të ndikojë negativisht në ecuritë e tregut të përbashkët Detyrat e Komisionit të BEE-së: të mos lejojë keqësimin serioz të pozitës së industrisë në ndonjë vend-që do të shkaktojë probleme

sociale të pengojë çrregullimin e marrëdhënieve të shëndosha të konkurrencës

4. Nxitja e krijimitë kompanive evropiane Në fillim të funksionimit të saj-BEE vuri theks të posaçëm në krijimin e firmave të mëdha numri i këtyre firmave në industrinë e BEE ishte shum me i vogël se sa në SHBA Ideja për formimin e firmave të mëdha në sferën e industrisë- më së shumti e përkrahur nga

qeveria franceze Roli i Komisionit të BEE-së në procesin e nxitjes së formimit të kompanive të mëdha evropiane në

industri Qëllimi: në mënyrë direkte t'i nxisë firmat e mëdha t’i eliminojnë faktorët që kanë penguar koncentrimin e

prodhimit dhe qarkullimit Komisioni i BEE-së ka përqendruar vëmendje të posaçme në sferën e tatimeve dhe të ligjeve të

kompanive:- të sigurohen kushtet e neutralitetit

Qëndrimi i Komisionit: sistemi i tatimit në vlerën e shtuar ndikon neutralisht në madhësinë e firmës

- as nuk e nxitë, as nuk e pengon koncentrimin e prodhimit dhe qarkullimit Sfera e dytë e Komisionit: nxitja e marrëveshjeve integruese ndërkombëtare (Mergers)

- proçes i bashkimit të firmave të ndryshme në një firmë të vetme, me një emër të ri pengesat fiskale për realizimin e këtij synimi:- obligimi i pagimit të tatimit likuidues në diferencën mes vlerës së kontabilitetit dhe vlerës reale të

pronës së kompanisë - kompania e re themelohet dhe regjistrohet

- tatimi i madh rrit shpenzimet e bashkimit të kompanive të disa vendeve anëtare - destimulohet integrimi ndërkombëtar i subjekteve ekonomike të vendeve anëtare

pengesat juridike - dispozitat ligjore të disa vendeve anëtare që nuk u lejonin kompanive të vendit të bashkohen me

kompanitë e huaja 1970 - BEE propozon që pos ligjeve nacionale mbi kompanitë të miratohen edhe ligjet e

kompanive në nivel të BEE-së Qëllimi: të mundësohen marrëveshjet ndërkombëtare integruese Konkurrenca jashtë BEE-së detyron prodhuesit evropianë të orientohen kah një strategji e re racionalizimi i programeve prodhuese ndarja më e madhe e mjeteve për hulumtime dhe zhvillim Shkaqet e dështimit të bashkëpunimit mes kompanive evropiane (vitet e shtatëdhjeta): tendencat integruese nacionale synonin krijimin e monopoleve nacionale monopoli nacional shpie drejt shkatërrimit të bashkëpunimit evropian:- Dunlop-Pirelli (marrëveshje integruese e formuar më 1971, e ndërprerë më 1981) formulimin e rregullave të përbashkëta lidhur me veprimtarinë e organizatave që lëshojnë

certifikata të ndryshme në marrëveshjet mbi konsultimet e mëhershme në nivel të Bashkësisë, po qe se masat

nacionale/propozimet për masa të reja mund të çrregullojnë veprimin e tregut të brendshëm në zgjerimin e kompetencave të Bashkësisë për definimin e karakteristikave teknike

evropiane/standardeve nacionale në sferat me interes shoqëror- shëndetësia- sigurimi- mbrojtja e punëtorëve në vendin e punës - ruajtja e ambientit të njeriut në përkrahjen e zhvillimit industrial,forcimi i shpejtë i kapaciteteve të nevojshme për aplikimin e

standardeve të përbashkëta evropiane Vendosja e tregut të përbashkët-eliminimi i barrierave teknike në këmbimin e mallit mes vendeve

anëtare Komisioni inicon themelimin e organizatave të specializuara për përgatitjen e propozimet për

harmonizimin teknik dhe standardizimin:- CEN/CENELEC - Zyra Evropiane për Patent Detyrat: përgatitja e propozimet për harmonizimin teknik dhe standardizimin bashkëpunimi me organizatat ndërkombëtareë Problematika e eliminimit të barrierave nga aspekti i ndërmarrjeve: prodhuesi merr mbi vete përgjegjësinë për kualitetin e prodhimit: - për cilësinë teknike- aspektin e plotësimit të kërkesave për mbrojtjen e konsumatorëve - ruajtjen e ambientit njerëzor Keqpërdorimi i standardeve teknike:

refuzimi të bëhet servisimi i aparateve-po qe se janë blerë në ndonjë vend tjetër disa produkte industriale- mund të jenë dy herë më të shtrenjta në njërin se sa në vendin tjetër

anëtar të BEE-së Shkaku: qeveritë nacionale praktikojnë barrierat jodoganore që i sigurojnë prodhuesit të vendit

pozitën dominante Sigurimi i mjeteve për intervenimet aktive rajonale- formimi i mekanizmit të posaçëm- Fondet

strukturale Rajonet që duhet ndihmuar me mjetet e Fondeve strukturale: Rajonet që kanë ngecje në zhvillim Greqia, Portugalia, Italia Jugore (Sicilia dhe Sardinja) Korzika, pjesa dërmuese e Spanjës Territoret industriale që shënojnë rënie në zhvillim rajonet kufitare, pjesë rajonale që plotësojnë këto kriteriume: - norma mesatare e papunësisë gjatë tri viteve të fundit duhet të jetë mbi mesataren e BEE-së- pjesëmarrja në përqindje e të punësuarve në industri-e njëjtë apo më e madhe nga mesatarja e BEE

për çdo vit (duke filluar nga viti 1975)- rënia e punësimit në industri në krahasim me vitin”referent” Territoret fshatare niveli i lartë i të punësuarve në bujqësi niveli i ulët i të ardhurave nga bujqësia niveli i ulët i zhvillimit shoqëror-ekonomik

5. INDIKATORËT MAKROEKONOMIK TË UE-së Bruto Produkti i Brendshëm (GDP) Prodhimi i përgjithshëm i prodhuar në një vend brenda vitit Treguesi kryesor i potencialit të tregut Fuqia blerëse e konsumatorëve = GDP/nr i banorëve Fuqia blerëse dhe luhatjet e valutës së vendit Niveli i standardit të jetesës Fuqia blerëse-sasia e mallrave,shërbimeve që një njësi valutore do të blej në vendet tjera Konsumi Numri i popullsisë-tregues i madhësisë së tregut të atij vendi Tregues i kërkesës së mundshme Korrelacioni i konsumit të numrit të produkteve dhe numrit të banorëve Analiza e popullsisë së një vendi:- numri i popullsisë - norma e shtimit të saj - struktura e popullsisë sipas grup moshave

-dendësia e banimit -shkalla e urbanizimit

Pjesëmarrja e të ardhurave që shpenzohen për produkte dhe shërbime ekzistenciale –indikator i shkallës zhvillimore të një vendi

Mallrat e domosdoshme dhe mallrat luksoze Diferencat në strukturën e konsumit sipas vendeve- Ligji i Engelit Investimet publike Gjendja dhe kualiteti i sistemeve të ndryshme të infrastrukturës së komunikacionit: rrugor,

hekurudhor, ujor, ajror Gjendja, kualiteti dhe çmimi furnizues me energji lektrike Gjendja, kualiteti dhe çmimi furnizues me ujë, veçmas me ujin teknologjik Gjendja, kualiteti dhe çmimi i shërbimeve të PTT-së Inflacioni Rënia e aftësisë blerëse të konsumatorëve

Shkalla e papunësisë Bilanci tregtar Eksporti / Importi

5.1.Indikatorët makroekonomik në vendet e zhvilluara SHBA

Rënia e rritjes ekonomike 2005/2004 për 0.7% rritja e çmimeve të naftës ngritjet e normave të kamatës në afat të shkurtër ndikimet negative të uraganit Deficiti në llogaritë rrjedhëse vlerësohet në 6.1% të GDP-së Inflacioni është rritur në 3.1% (në vitin paraprak 2.7%) Shkalla e papunësisë bie në 5.2% Pritet që rritja ekonomike në të ardhmen të mbetet mjaft stabile

UNIONI EVROPIAN Shkalla e rritjes ekonomike më 2005 ishte 1.6% Problemi kryesor i Evropës: “shumë kursime e pak investime (N.Walter-Deutche Bank Research)” Eksporti shenon rritje më të shpejtë në gjysmën e dytë të 2005 Inflacioni- akoma i ulët Shkalla e papunësisë –arrinë në 9.0 %  Pritet një rritje e aktiviteteve ekonomike

Indikatorët kryesorë makroekonomik të UE (25 )   Krahasimi i indikatorëve makroekonomik

IV. TREGU UNIK FINANCIAR DHE SISTEMI MONETAR EVROPIAN  Procesi i shndërrimit të "tregut të përbashkët Evropian" në "tregun unik”dhe integrimi i tregut

financiar Pa treg unik financiar - nuk mund të ketë as hapësirë unike financiare Shkaku kryesor për ngecjen e integrimi në sferën financiare- rëndësia e sistemit financiar- lënia pas dore e autonomisë në sferën financiare Ecuritë në ekonominë botërore dhe ndikimi në rrjedhën e liberalizimit të sektorit financiar. Kriza e dollarit, e naftës dhe kthimi kah kontrolli i qarkullimit të kapitalit- humbja e besimit në dollarin amerikan- abrogimi i konvertibilitetit të dollarit në ari në SHBA (1971)- vërshimi i Evropës Perëndimore me dollarë spekulativ- anëtarët e BEE-së reagojnë me vendosjen e "kursit të përbashkët rrëshqitës" të valutave të tyre

ndaj dollarit çrregullimet e shkaktuara nga kriza e naftës - shtyjnë vendet anëtare t'i kthehen kontrollit devizor Marrëveshja e Romës - vendosja e themeleve të tregut unik financiar krijimi i kushteve juridike dhe politike për integrimin e tregjeve nacionale financiare në tregun

unik financiar Shkaqet kryesore që ndikuan në këtë dukuri janë: goditjet me ”politikën e dollarit” nevoja për t'u mbrojtur nga ndikimet e jashtme nga çrregullimet në ekonominë botërore nga konkurrenca e SHBA dhe Japonisë Ekspanzion i lartë i tregjeve financiare ndërkombëtare gjatë viteve 1980 Ndryshimi i strukturës së tregut ndërkombëtar financiar paraqitja e instrumenteve të reja financiare (currency, swap, interest rate swap,etj) shpejtohet qarkullimi në tregun e parasë dhe kapitalit

Teknologjia e re lidhë tregjet nacionale në një treg botëror financiar BEE rrezikohet të mbetet jashtë procesit të internacionalizimit të kapitalit dhe modernizimit të

sistemit financia projekti mbi formimin e "tregut unik financiar“ - një qendër financiare e hapur dhe efikase

1.    PËRMBAJTJA E TREGUT UNIK FINANCIAR Tregu unik financiar përfshin tri liritë kryesore: liria e qarkullimit të kapitalit liria e shërbimeve liria e hapjes së ndërmarrjeve të vogla Lidhshmëria e ngushtë mes tyre: qarkullimi i lirë i kapitalit - kusht i domosdoshëm për një treg të integruar financiar shërbimet financiare mund të realizohen plotësisht vetëm po qe se ekziston "liria e hapjes së

ndërmarrjeve të vogla" Liria e qarkullimit të kapitalit do të thotë bartja e vlerës nga një shtet anëtar në shtetin tjetër Liria e shërbimeve paraqet shërbimet e kryera me kompenzim, nga ana e ndërmarrjeve apo individëve nga një shtet

anëtar në shtetin tjetër Dhënia e shërbimeve financiare nuk është ngusht e lidhur me qarkullimin e kapitalit

- shërbimi i kryer përmes kartelës kreditore Shërbimet financiare kanë për funksion: Mundësojnë apo lehtësojnë pagesat- pa marrë parasysh se për çfarë transaksioni është fjala:- për qarkullimin e kapitalit,apo - pagesat vijuese Bëjnë ndërmjetësimin rreth punëve të huazimit apo të berzës Shërbimet financiare: - shërbimet bankiere - qarkullimi i letrave me vlerë - sigurimi Qarkullimi i kapitalit bën pjesë në dy kategori:

- në "qarkullimin e kapitalit“- në "shërbimet financiare"

Liria e hapjes së ndërmarrjeve të vogla kryerja e veprimtarisë në shtetin anëtar nga i cili nuk është themeluesi i ndërmarrjes së vogël shtetasi i një vendi anëtar:- mund të hapë ndërmarrjen e vogël - mund të themelojë ndërmarrje të posaçme në shtetin tjetër anëtar, me kushte identike, të cilat

vlejnë për shtetasit e atij vendi Realizimi i "tri lirive“ - "tregut unik financiar evropian“:- rezidentët e të gjitha vendeve anëtare mund të zgjedhin se në cilin vend në kuadër të BEE-së

dëshirojnë t'i investojnë mjetet e tyre, të hapin llogari, të marrin hua Një treg i tillë financiar - do të ishte më atraktiv për derdhjen e kapitalit nga mbarë bota

2. SISTEMI MONETAR EVROPIAN Formimi i unionit monetar- nuk është përmendur në Marrëveshjen e Romës Integrimi nuk mund të realizohet pa ecurinë paralele të procesit të integrimit monetar Ballafaqimi i shteteve anëtare me çrregullimet e shpeshta monetare - ndikimi i çrregullimeve monetare në bashkëpunimin ekonomik mes shteteve anëtare Formimi i unionit doganor dhe vendosja e politikës së përbashkët bujqësore (PPB-së) Paraqitja e nevojës për forcimin e bashkëpunimit në sferën e marrëdhënieve monetare 1970- Arrihet marrëveshja për formimin e unionit të vërtetë monetar

Unioni monetar duhej të realizohej deri më 1980 Në BEE mbisundonte mendimi:- se unioni monetar do ta shpejtojë integrimin ekonomik mes vendeve anëtare - kështu do të kontribuohej në formimin e unionit ekonomik Zgjerimi i BEE-së dhe thellimi i krizës monetare ndërkombëtare reflektimi i krizës monetare në shtyerjen e vendosjes së unionit monetar për një periudhë tjetër Ideja për formimin e unionit monetar për një afat të shkurtër - u tregua joreale Orientimi drejt programit të bashkëpunimit monetar: Sistemit Monetar Evropian (SME) hapi i parë drejt realizimit të unionit monetar Çka dëshmon pamundësia e realizimit të unionit monetar në kohën e paraparë? se ende nuk ishin pjekur kushtet që sovraniteti nacional në sferën e politikës monetare, të bartet në

organet e përbashkëta të BEE dilema e vendit anëtar rreth çështjes se a do të ketë më shumë humbje nga integrimi ekonomik

2.1. Formimi dhe zhvillimi i SME-së Konferenca e Hagës (1969) parashihet mundësia e formimit të unionit ekonomik dhe monetar deri në fund të viteve të

shtatëdhjeta plani i realizimit të këtij unioni – u parapa të jetë i ndarë në faza Faza e I duhej të realizohej (1.1.1971-31.12.1972) Detyrat kryesore të Fazës së I-rë : konsultimet paraprake mbi masat e politikës ekonomike standardizimi fiskal dhe harmonizimi i tatimeve harmonizimi i buxheteve nacionale vendosja e procedurës për rregullimin e marrëdhënieve mes organeve të BEE-së eliminimi i kufizimeve të tjera devizore dhe i barrierave në qarkullimin e kapitalit standardizimi i instrumenteve të politikës monetare, me rolin aktiv të Komitetit të Guvernatorëve

të Bankave Qendrore "Raporti i Vernerit“

- Ky dokument flet për domosdoshmëria e unionit ekonomik dhe monetar realizimi gradual-në formë të qarkullimit plotësisht të lirë të fuqisë punëtore, mallit, shërbimeve

dhe kapitalit- pa kufizimin e konkurrencës dhe pa jobalansimet strukturale dhe rajonale Në sferën e politikës monetare është: planfikimi i formimit të një mekanizmi unik monetar në kuadër të sistemit ndërkombëtar që do të bazohej në konvertibilitetin e plotë të valutave Eliminimi i fluktuimit të kurseve devizore Krijimi i kushteve për aplikimin e njësisë së përbashkët monetare Organizimi i Bankave Qendrore në nivel të BEE-së Kompetencat: - politika monetare dhe kreditore- politika monetare ndaj vendeve jashtë Unionit- politika në tregun e përbashkët të kapitalit,qarkullimi i kapitalit politika buxhetore dhe tatimore,si dhe- masat rajonale për zhvillimin e balansuar të Unionit Miratimi i Raportit të Vernerit- nën ndikimin e dy koncepcioneve mbi udhëheqjen e politikës së

përbashkët monetare koncepcioni i "monetaristëve" të cilët shrehnin interesat e Francës - insistimi në përcaktimin e kurseve fikse devizore në kuadër të BEE-së- kontrolli rigoroz i qarkullimit të kapitalit Qëndrimi i “monetaristëve:

- koordinimi dhe harmonizimi i politikës ekonomike të vendeve anëtare- duhet të aplikohet vetëm në fazat e mëtejme të integrimit

koncepcioni i përfaqësuar nga "ekonomistët“- shprehje e interesit të Gjermanisë - preferohet qarkullimi krejtësisht i lirë i kapitalit- koordinimi i politikës ekonomike të vendeve anëtare Qëndrimi i “ekonomistëve”:

-vetëm në këtë mënyrë do të krijoheshin kushtet për vendosjen e kurseve fikse devizore Raporti i Vernerit - përpjekje drejt intensifikimit të integrimit monetar në kuadër të BEE-së Qëllimi: në një periudhë të ardhme - të arrihet unioni monetar Aktualizimi i integrimit monetar - për shkak të krizës së sistemit monetar ndërkombëtar Përkrahja e procesit të integrimit monetar me qëllim të vendosjes së reformës së sistemit monetar

ndërkombëtar-integrimi monetar - mjet për arritjen e unitetit politik në BEE

Faza e parë e bashkëpunimit monetar – 1972 valutat e vendeve anëtare mund të këmbeheshin me devijime prej +- 2,25% këmbimi i valutave kryesisht ishte i lidhur për dollarin u formua Fondi Evropian për Kooperimin Monetar (EMCF)- embrioni i Bankës Qendrore Evropiane - detyra: rregullimi i mekanizmit valutor dhe aranzhmanet kreditore Vendet anëtare pajtohen se për valutën e përbashkët mund të flitet vetëm pasi të përfundojë

procesi i vendosjes së UME Arrihet marrëveshja për veprim në kushtet jostabile të marrëveshjeve ndërkombëtare monetare vendosja e aranzhmaneve që vendeve anëtare të BEE-së do t'i mundësojë:- koordinimin e politikës ekonomike - fiksimin e kurseve të tyre devizore deri në kufijt e lejuar nga ana e FMN-së Ky aranzhman monetar krijoi hapësirën për aplikimin e skemës valutore të BEE-së braktisja e Britanisë së Madhe, Italisë (1973), Francës (1974) Nevoja për nxitjet reja në sferën e bashkëpunimit monetar domosdoshmëria e marrjes parasysh të dallimeve strukturale dhe rajonale mes vendeve anëtare Firencë 1977- ringjallje e koncepcionit të unionit monetar mes vendeve anëtare (Roy Jenkins) propozohen masa të reja për forcimin e koordinimit afatshkurtër të politikës ekonomike mes

vendeve anëtare për përsosjen e tregut të përbashkët Qëllimi: arritja e stabilitetit monetar në Evropë Argumente ekonomike për përtërirjen e idesë mbi forcimin e bashkëpunimit monetar në kuadër të

BEE-së: Politika e përbashkët monetare - kushti themelor për zgjidhjen e problemeve kryesore ekonomike zvogëlimi i dallimeve strukturale rajonale ndihma rajoneve më pak të zhvilluara në disa vende anëtare Propozohet Deklarata për formimin e Sistemit Monetar Evropian (6 -7 korrik 1978- Bremen)   Miratimi i Deklaratës nga Këshilli Ministror (15.12.1978,Bruksel)

2.2. Qëllimet dhe mekanizmat e SME-së SME – është paramenduar si element fundamental i strategjisë së orientuar drejt zhvillimit

ekonomik kontinuel dhe stabil Sigurimi i punësimit të plotë, harmonizimi i standardit jetësor Zvogëlim i dispariteteve rajonale në kuadër të BEE-së Nxitje e procesit të integrimit evropian me ndikim në stabilizimin e marrëdhënieve

ndërkombëtare ekonomike dhe monetare

Qëllimi kryesor i SME-së ishte: vendosja e bashkëpunimit më të ngushtë monetar mes vendeve anëtare valuta e përbashkët dhe udhëheqja e përbashkët monetare shpejtimi i ecurisë drejt unionit monetar dhe zonës së stabilitetit monetar në Evropë SME – është shprehje e përpjekjeve të përbashkëta për tejkalimin e kufizimeve nevojë e vendeve anëtare për një kurs stabil devizor dhe harmonizimin e politikës monetare Shndërrimi i Fondit Evropian për Kooperim Monetar - në Fondin Monetar Evropian Përdorimi i njësisë valutore evropiane (ECU) miratohet më 17 shkurt 1986 në Luksemburg Motivet e formimit të SME-së janë: Vendosja e kurseve devizore fleksibile shkaktoi pasiguri dhe moskënaqësi të përgjithshme Kurset devizore karakterizoheshin me fluktuime të tepërta Subjektet ekonomike humbën besimin në stabilitetin monetar

- efekte negative në investime Jostabiliteti i theksuar i dollarit amerikan - konvertimi masovik i dollarit në markën gjermane - marka gjermane i ekspozohet presioneve të forta për revalvim, e valutat tjera - për devalvim lëvizjet e tilla- të papranueshme për Gjemaninë - kërcënohet zvogëlimi i eksportit dhe profitit Gjermania – e motivuar për forcimin e bashkëpunimit monetar evropian

- ofrimi i mundësisë reale për ndarjen e presionit artificial në markën gjermane me valutat e vendeve tjera evropiane

SME u vendos më 13.3.1979- me përjashtim të Britanisë së Madhe, Norvegjisë - Greqia - nuk u pranua menjëherë në SME Karakteristikat kryesore të mekanizmit të SME-së: formë e bashkëpunimit monetar isht, si një aranzhman monetar mes vendeve evropiane Parakushtet esenciale për integrimin e mëtejmë ekonomik mes vendeve të BEE-së: Krijimi i zonës së stabilitetit në Evropë duhet bazuar në shpenzime dhe çmime fikse zhvillimi ekonomik, zvogëlimi i dallimeve në shkallën e zhvillimit Shkurt 1986 - vendet anëtare vendosën që të realizojnë tregun e brendshëm të përbashkët deri më

1992 eliminimi i plotë i barierave në qarkullimin e mallit, shërbimeve, kapitalit dhe fuqisë punëtore- një hap përpara në zvhillimin e integrimit - në drejtim të ndërtimit të unionit ekonomik Përsosja e mëtejme e SME-së shndërrimin e tij në Union Monetar-pjesë e pandarë dhe e paevitueshme e Unionit Ekonomik Humbja e sovranitetit nacional monetar - mundësisë që politika monetare të shfrytëzohet si instrument i politikës ekonomike nacionale- me krijimin e UME-së, pushtetet nacionale humbin një pjesë të mundësive që të udhëheqin

politikën nacionale ekonomike - pushtetet nacionale humbin instrumentin kryesor për kontrollin e kërkesës Politikën e UME-së do ta zbatojë SEBQ

- do të ndryshonte edhe mekanizmi i koordinimit ndërkombëtar të politikave monetare dhe devizore Përparësitë e SME-së: me aplikimin e valutës unike BEE avancon statusin e saj në tregun ndërkombëtar financiar dhe në

marrëdhëniet monetare ndërkombëtare valuta e BEE-së - njëra nga tri valutat më atraktive në botë kontributi në pavarësimin monetar të vendeve evropiane- kursi i valutave evropiane ndaj dollarit

Dobësitë e SME-së janë: nuk arriti t'i mbledhë të gjitha valutat e vendeve anëtare nuk ishte tërheqës për vendet tjera anëtare që ishin jashtë SME

3. UNIONI MONETAR EVROPIAN (UME) Procesi i formimit të UME- fillon nga viti 1979 me formimin e SME Shtetet anëtare shpejtojnë procesin e ndërtimit të "tregut unik" krahas "tregut unik" – krijimi i unionit ekonomik monetar dhe politik BEE- të shndërrohet në një Union Evropian me të gjitha atributet ekonomike, politike dhe

ushtarake të një superfuqie 3.1. Unioni Ekonimik si parakusht i Unionit Monetar

Elemente themelore të Unionit Ekonomik janë: tregu unik i mallrave, shërbimeve, kapitalit dhe fuqisë punëtore politika e konkurrencës dhe masat tjera për sigurimin e funksionimit normal të mekanizmave të

tregut politika e përbashkët ndaj ndryshimeve strukturale harmonizimi i shkallës së zhvillimit në kuadër të BEE-së koordinimi i politikës makroekonomike (rregullat e politikës buxhetore) 

3.1.1 Përmbajtja e Unionit Monetar Evropian (UME) Unioni monetar nënkupton:   valutën unike bankën qendrore dhe politikën monetare unike krahas unionit ekonomik - edhe ate politik  Procesi i ndërtimit të UME-heqje dorë nga sovraniteti monetar e pjesërisht edhe nga ai politik Domosdoshmëria e përmbajtjes së parimeve: ndërtimit të unionit monetar duhet t’i paraprijë unioni ekonomik gjatë aprovimit të vendimeve vlen parimi i subsidiaritetit,kjo d.m.th. se:- në organet e BEE-së barten vetëm punët të cilat më mirë kryhen në kuadër të BEE-së, se sa në

instanca më të ulëta (kombëtare, rajonale apo lokale)- vendimet duhet marrë në një nivel sa më të afërt me qytetarët- gjithnjë duhet verifikuar nëse një veprim i përbashkët është i arsyeshëm duke pasur parasysh

mundësitë kombëtare, rajonale apo lokale të veprimit Vendosja e UME-së dhe Sistemi Evropian i Bankave Qendror

- roli kryesor për qeverisje në sferën monetare të BEE-së Detyrat kryesore: qeverisja në sferën monetare ruajtja e stabilitetit të çmimeve vendosja dhe shfrytëzimi i instrumenteve të politikës monetare Kushtet e domosdoshme për aplikimin e valutës unike: stabiliteti i çmimeve - shkalla e inflacionit jo më shumë se 1,5% të mesatares së 3 vendeve anëtare

me shkallë më të ulët të inflacionit norma e kamatës - normat afatgjata të kamatës-më së shumti 2% mbi mesataren e normave të

kamatës së 3 vendeve anëtare me normë më të ultë kamatore deficiti i buxhetit - deficiti i buxhetit nacional nuk mund të jetë mbi 3% të bruto produktit

shoqëror borxhi publik - borxhet publike të gjithmbarshme- të mos kalojnë 60% të bruto produktit njëvjeçar

të vendit; stabiliteti i parasë - valuta nacionale të mos jetë e devalvuar në 2 vitet e fundit- divergjencat eventuale të kursit të saj- në suaza plus - minus 2,25% Kriteriumet e konvergjencës dhe Marrëveshja e Mastrihtit

lejohet mundësia diskrete e të drejtës së vendeve anëtare që t’i vlerësojnë kushtet për inkuadrimin në valutën unike

anëtare e UME-së mund të bëhej edhe vendi anëtar që nuk i plotësonte një ose dy kushte nëse ai vend kishte realizuar përparim të dukshëm drejt plotësimit të tyre

3.1.2.  Etapat e vendosjes së Unionit Monetar Evropian Vendosja e UME-së: në mënyrë graduale Arësyet: procesi i formimit të unionit monetar - kufizimi i sovranitetit monetar dhe atij politik adaptimi psikologjik, politik dhe ekonomik Etapat e realizimin të Unionit Monetar dhe Ekonomik: Etapa e parë (1990- 1993) Etapa e dytë (1994-1999) Etapa e tretë (pas vitit 1999)

V. UNIONI EVROPIAN- HAP I RI NË NDËRTIMIN E MËTEJMË TË ARKITEKTURËS SË BEE-së

 Marrëveshja mbi Unionin Evropian është nënshkruar në Mastricht (Holandë) më 7.2.1992 Vendet nënshkruese: Gjermania, Franca, Britania e Madhe, Italia, Belgjika, Holanda,

Luksemburgu, Danimarka, Irlanda, Spanja, Portugalia dhe Greqia Kjo marrëveshje ndryshoi dhe plotësoi Marrëveshjen për themelimin e tri Bashkësive Evropiane:

për Çelik dhe Thëngjill, Energji Atomike dhe Bashkësisë Ekonomike Revizioni më radikal që është bërë në Marrëveshjen mbi themelimin e Bashkësisë Ekonomike

Evropiane Përmban elemente të reja në bashkëpunimin mes vendeve anëtare në shumë sfera Hapi i parë për të qenë pjesë e Unionit është pranimi i konceptit dhe mekanizmit të tregut unik

evropian tregu unik funksionon si një treg i brendshëm i vendeve anëtare UE - një nga potencialet më të mëdha tregtare në botë

- pjesëmarrja në tregtinë botërore: 20 % Në vitin 2002 “pesëmbëdhjetsha evropiane” - më se 370 milionë banorë Sipërfaqja prej 3.25 milionë kilometra katrorë UE - një treg me fuqi të madhe blerëse Bruto produkti i brendshëm (GDP) në vlerë prej 8.145,5 miliardë dollarë- 25,9 % të vlerës së përgjithshme të GDP-së botërore

Struktura e tregëtisë botërore më 2002 1. ETAPAT THEMELORE NË ZHVILLIMIN E GJERTANISHËM TË UE-së

Marrëveshja e Parisit (18 prill,1951)- formimi i Bashkësisë Evropiane për çelik dhe thëngjill Marrëveshja e Romës (25 mars 1957) – themelimi i BEE-së dhe Bashkësisë Evropiane për Energji

Atomike (EURO-ATOM) Miratimi i Aktit Unik Evropian (3 dhjetor 1985 dhe hyrja në fuqi më 1 korrik 1987) ndërrimi i parë rrënjësor i Marrëveshjes së Romës parashikimi i krijimit të "tregut të brendshëm" (më së largu deri më 31 dhjetor 1992) Ndryshimet në Aktin Unik Evropian bëhet thjeshtësimi dhe harmonizimi i ligjshmërive - aplikimi i një qasjeje të re të harmonizimit me qëllim të realizimit të unionit ekonomik dhe atij

monetar miratohet parimi i shumicës kualifikuese për marrjen e vendimeve që janë me rëndësi për krijimin

e tregut unik evropian Parlamenti Evropian fiton autorizime të reja në sferën e aktiviteteve legjislative - Parlamentit i bartet autorizimi për marrjen e të gjitha vendimeve të rëndësishme për formimin e

Unionit Ekonomik dhe Monetar

Ndërmirren aksione të ndryshme në procesin e formimit të unionit ekonomik dhe monetar me qëllim të:

- konsolidimit të bazës shkencore dhe teknologjike- harmonizimit të ligjshmërive për sigurim dhe shëndetësi- ruajtjes së ambientit jetësor Dinamika e krijimit të "tregut të brendshëm" – sjell deri te propozimi për vazhdimin e mëtejmë të

integrimit Qëllimi: realizimi i plotë i Unionit Ekonomik dhe Monetar Zhdukja e komunizmit dhe e ndarjes në blloqe të Evropës- nxitje

për krijimin e "Unionit politik” 1.1. Etapat e themelimit të Unionit Ekonomik dhe Monetar Etapa e I-rë

Vëmendje e posaçme - Fondit për adaptime strukturale Stimulimi i zhvillimit rajonal dhe eliminimin e dallimeve ekzistuese Kalimi prej sistemit të konvergjencave në sistemin e koordinimit të politikave ekonomike: marrëveshjet reciproke mbi metodat, masat dhe instrumentet e politikës makroekonomike të

vendeve të ndryshme mbikqyrja multilaterale e politikës ekonomike dhe realizimi i saj Procesi i gjatë dhe i vështirë i ratifikimit referendumi i përsëritur në Danimarkë dhe Francë Hyn në fuqi Marrëveshja mbi Unionin Evropian(1 nëntor 1993) Fundi i etapës së parë të zhvillimit të Unionit Evropian Arritjet: liberalizimi i plotë i qarkullimit të kapitalit në BEE

E tapa e II -të (1.1.1994)

Tri drejtimet themelore: përcaktimi i qëllimeve buxhetore, monetare dhe fiskale themelimi i mekanizmit evropian të bankave qendrore Bashkësia tejkalon rolin e koordinatorit të thjeshtë në përcaktimin e politikës së përgjithshme

monetare Forcimi i institucioneve ekzistuese monetare Themelimi i Institutit Monetar Evropian (1.1.1994, Frankfurt) - paraardhëse e Bankës Qendrore Evropiane ( Sistemit të Bankave Qendrore të UE-së) Anëtaret e Institutit: Bankat Qendrore Nacionale (BQN) Detyrat themelore të Institutit: forcimi i bashkëpunimit në mes të BQN-ve forcimi i harmonizimin të politikës monetare të shteteve anëtare sigurimi i stabilitetit të çmimeve mbikqyrja e funksionimit të Sistemit Monetar Evropian marja mbi vete e funksioneve që ishin nën kompetencën e Fondit Evropian për Bashkëpunimin

Monetar lehtësimi i përdorimit të ECU-t përgatitja e instrumenteve dhe procedurës për zbatimin e politikës unike monetare Instituti të pushojë së ekzistuari - pas fillimit të funksionimit të Bankës Qendrore Evropiane Emetimi i banknotave- Banka Qendrore Evropiane Kapitali themelues i BQE u vendos të jetë 5 miliardë ECU Obligimi i vendeve anëtare për t’i siguruar BQE-së rezervat devizore në vlerë prej 50 miliardë

ECU Operacionet devizore të Bankave Qendrore Nacionale - do t’i nënshtroheshin lejes së BQE-së

- sigurimi i harmonizimit të tyre me politikën monetare të UE-së

Shpërndarja e të hyrave monetare të BQE-së 20% - fondit rezervë 80% aksionarëve - Bankave Qendrore Nacionale

- proporcionalisht me pjesëmarrjen e aksioneve Qëllimi i aksioneve në sferën ekonomike në këtë fazë: forcimi i politikës së zhvillimit rajonal dhe ndryshimeve strukturale forcimi i bashkëpunimit në planin global makroekonomik Në sferën monetare: formimi i Sistemit Evropian të Bankave Qendrore krijimi i një politike monetare të përbashkët Në fazën kalimtare – Këshilli i Guvernatorëve autorizohet për koordinimin e politikës monetare Hyrja definitive në UM me valutën unike (ECU) dhe me një BQ

- do të varet nga plotësimi i kriteriumeve të konvergjencës Analiza e UNCTAD-it më 1994: kah fundi i vitit 1992 vetëm dy shtete (Franca dhe Luksemburgu) plotësonin dy kushte (deficiti i

buxhetit dhe borxhi publik) Italia, Belgjika, Holanda, Portugalia dhe Greqia- nuk plotësonin asnjërin nga këto kushte Gjermania, Britania e Madhe dhe Spanja- kishin deficit të buxhetit Danimarka dhe Irlanda- pjesëmarrja e borxhit publik në produktin shoqëror mbi kriteriumet e

parapara Tri opcionet për zgjidhjen e këtij problemi: shtyrja e konstituimit të Unionit Monetar modifikimi i kriteriumeve të konvergjencës inkuadrimi në Union - edhepse nuk plotësohen kriteriumet fiskale, por që në vitet e fundit i

afrohen këtyre kriteriumeveEtapa e III-të

Nënkupton vendosjen e politikës unike monetare dhe pushtetit qendror monetar SEBQ udhëheqë me valutën unike

- Banka Qendrore Evropiane (European Central Bank) dhe - Bankat Qendrore të vendeve anëtare të BEE-së

Detyra kryesore e BQE dhe SEBQ: ruajtja e stabilitetit të çmimeve formulimi i politikës së përbashkët monetare dhe realizimi i saj ruajtja dhe udhëheqja e rezervave

devizore të vendeve anëtare    2. PËRMBAJTJA THEMELORE E MARRËVESHJES SË MASTRIHTIT

Pjesët kryesore të Marrëveshjes së Mastrihtit janë: 1) Dispozitat e përbashkëta të Marrëveshjes 2) Dispozitat që kanë të bëjnë me ndryshimet e Marrëveshjes për themelimin e Bashkësisë Ekonomike Evropiane me qëllim të formimit të Unionit Evropian 3) Dispozitat që kanë të bëjnë me ndryshimet e Marrëveshjes mbi themelimin e Bashkësisë Evropiane për Thëngjill dhe Çelik4) Dispozitat që kanë të bëjnë me ndryshimet e Marrëveshjes mbi themelimin e Bashkësisë Evropiane për Energji Atomike 5) Dispozitat që kanë të bëjnë me politikën e përbashkët të jashtme dhe të sigurisë 6) Dispozitat mbi bashkëpunimin në sferën e jurispodencës dhe të brendshme 7) Dispozitat përfundimtare

„Tri shtyllat" e bashkëpunimit të përfshira në Marrëveshjen mbi Unionin Evropian janë: Tri Bashkësitë Evropiane

Bashkëpunimi në politikën e jashtme të përbashkët dhe të sigurisë Bashkëpunimi në sferën e jurispodencës dhe punëve të brendshme të vendeve anëtare Politika sociale - lëndë e një protokolli të veçantë vendet nënshkruese duhet t’i përkrahin dhe plotësojnë aktivitetet e tyre në drejtim të :- përmirësimit të kushteve të punës së punëtorëve- informimit dhe konsultimeve me punëtorët- çështjeve të tjera me rëndësi nga sfera e interesit të punëtorëve Rëndësia e Marrëveshjes së Mastrihtit: zhvilloi mekanizmin e tregut të brendshëm unik funksionimi i tregu unik si një treg i brendshëm i vendeve anëtare

- tregu i mallrave, shërbimeve, punës dhe kapitalit 5. QËLLIMET THEMELORE TË UNIONIT EVROPIAN

Qëllimet themelore të UE-së janë: nxitja e zhvillimit ekonomik dhe shoqëror krijimi i një hapsire pa kufij të brendshëm forcimi i kohezionit ekonomik dhe shoqëror vendosja e Unionit Ekonomik dhe Monetar me valutën unike udhëheqja e politikës së përbashkët me jashtë dhe të sigurisë

- politika e përbashkët e mbrojtjes që mund të shndërrohet në mbrojtje të përbashkët mbrojtja e të drejtave dhe interesit të qytetarëve të shteteve anëtare zhvillimi i bashkëpunimit mes punëve të jurisprodencës dhe punëve të brendshme ruajtja dhe zhvillimi i të arriturave të Unionit Unioni Evropian respekton identitetin nacional të vendeve anëtare si dhe të drejtat dhe liritë e

njeriut Unioni siguron mjetet e domosdoshme për realizimin e qëllimeve të veta Qëllimet e politikës strukturale dhe kohezioni ekonomik – shoqëror janë:

1. Zhvillimi i rajoneve të cilat kanë ngecur në zhvillim:- Fondi Evropian për Zhvillim Rajonal (ERDF),- Fondi Social Evropian (ESF)- Fondi për Ndihmë Bujqësisë (EAGF)- Banka Investive Evropiane (EIB) - Bashkësia Evropiane për Çelik dhe Thëngjill (ECSC)

2. Ristrukturimi i rajoneve të ngarkuara me industri të vjetruar me mjetet e ERDF, ESF dhe ECSC3. Zgjidhja afatgjatë e problemit të papunësisë me mjetet e ESF, EIB SEBQ4. Integrimi i gjeneratave të reja në popullatën e punësuar me mjetet e ESF, EIB dhe ECSC5. Ndryshimi i strukturave agrare dhe zhvillimi i mesit fshatar me mjetet e EAGF, ERDF, ESF dhe EIB 1) Rëndësia e dimensionit rajonal:

realizimi i zhvillimit ekonomik, social dhe progresi shkencor-teknik filozofia e ndërtimit të "Evropës pa kufij“:- çdo pjesë e saj duhet t’i ndijë përparësitë e integrimit Identifikimi i zonave më pak të zhvilluara Përcaktimi i politikës së përbashkët aktive rajonale Formimi i Fondeve strukturale Kombinimi i dhënieve pa kthim dhe huave

- rritja e efikasitetit të investimeve në rajonet më pak të zhvilluara Qëllimi i masave të politikës rajonale: Zvogëlimi i dispariteteve rajonale

2) Realizimi i ristrukturimit të rajoneve të ngarkuara me industri të vjetëra: ndarja e mjeteve pa kthim (për ndërtesat industriale, makinat dhe paisjet

garancionet për hua dhënia e trollit dhe lokacionit industrial ndihma për bartjen dhe transferimin e fuqisë punëtore koncesionet fiskale për obligimet shtetërore lehtësimet fiskale për investime ndihma për ndërtimin e fabrikave Domosdoshmëria e harmonizimit të planeve nacionale Zgjidhja e problemeve rajonale dhe sociale

3) Problemi i papunësisë është në qendër e vëmendjes në çdo vend të zhvilluar me ekonomi të tregut norma mesatare e papunësisë, ka shenuar rritje të vazhdueshme deri në vitin 1995 1970-1974 : 2,6% deri 10,0% 1991-1995 1996-2001 - rënie në 9,4%

4) Gjetja e mundësive për zvogëlimin e papunësisë Punësimi i gjeneratave të reja dhe punësimit të femërave Orientimi i masave të politikës ekonomike drejt zhvillimit ekonomik Nxitja e ndërmarrjeve të vogla dhe të mesme për zhvillim më të shpejtuar Rritja a investimeve Aftësimi profesional dhe rikualifikimi i të papunësuarve Zvogëlimi i ngarkesave tatimore për fuqinë punëtore të punësuar Qëndrimet e disa vendeve anëtare: Belgjika: apelohet për shuarjen e "berzës së zezë të punës" Britania e Madhe: apelon në përgatitjen e masave për forcimin e aftësisë konkurruese të industrisë

Evropiane Suedia: papunësia e madhe e bjen në pyetje kredibilitetin e Unionit -kërkon harmonizimin e

programeve nacionale të punësimit 5) Ndryshimi i strukturave agrare dhe zhvillimi i mesit fshatar realizohet përmes mjeteve nga EAGF, ERDF, ESF dhe EIB

Kriteriumet për hyrjen në kategorinë e "meseve fshatare“: Kriteriumet kuantitative:

1. niveli i lartë i të punësuarve në bujqësi në krahasim me numrin e përgjithshëm të të punësuarve 2. niveli i ultë i të ardhurave nga bujqësia 3. niveli i ulët i zhvillimit shoqëror-ekonomik i vlerësuar në bazë të bruto produktit të vendit për banor

Kriteriumet kualitative: 1.dendësia e vogël e popullsisë apo depopullacioni në ato vise2. gjendja jo e volitshme në viset malore apo më pak të stimuluara

Neni 130 d. i Marrëveshjes së Romës – formimi i Fondit të Kohezionit (31.12.1993) Detyrat kryesore - financimi i projekteve në sferat:- Ekologji- Rrjeta transevropiane të infrastrukturës në transport

6. NDRYSHIMET E PARAPARA ME MARRËVESHJEN E MASTRIHTIT Forcohen kompetencat e Bashkësisë në disa sfera:

- politika sociale (pa Britaninë e Madhe) - sfera e kohezionit ekonomik dhe social (politika e zhvillimit rajonal) - mbrojtja e ambientit jetësor - hulumtimet shkencore-teknike dhe zhvillimi teknologjik - aftësimi i kuadrove 

Sferat që për herë të parë hynë në kompetencën e Bashkësisë: - politika e vizave - arsimimi

- mbrojtja e konsumatorëve - politika e bashkëpunimit për zhvillim - rrjeta transevropiane në sferën e komunikacionit,telekomunikimit dhe infrastrukturës energjetike - kultura dhe politika industriale

Roli i ri i Këshillit Evropian si trup politik udhëheqës i politikës së zhvillimit t ë Unionit në të gjitha sferat

Risitë në sferën e Këshillit Ministror- marrja e vendimeve me shumicën kualifikuese Zgjatet mandati i Komisionit Evropian prej 4 në 5 vjet Forcohet roli i Parlamentit Evropian në procesin e miratimit të dispozitave ligjore në BEE Parlamenti Evropian vendosë bashkë me Këshillin Ministror për:- ambientin e njeriut- hulumtimet shkencore- zhvillimin teknologjik - realizimin e tregut të brendshëm Risi në Gjyqin e Nderit- dënimet në të holla Formohet Gjyqi Financiar (Kontrolli Financiar) dhe Komiteti i Rajoneve Parashihen organet e ardhshme të Unionit Monetar: Instituti Monetar Evropian Banka Qendrore Evropiane

7. IDETË E REJA NË KUADËR TË UEM-së   Ndryshimi i koncepcionit të tregut të përbashkët të BEE-së Tregu unik - mbështetja kryesore e unionit ekonomik Eliminimi i të gjitha kufizimeve dhe shlyerja e kufijve mes hapësirave ekonomike nacionale Tregu unik i Unionit Evropian përfshinë të gjitha tregjet e mallrave dhe shërbimeve dhe faktorëve

të prodhimit Amandamenti i nenit 8a të Marrëveshjes së Romës:

"Tregu unik duhet të paraqes një hapësirë pa kufij të brendshëm, brenda të cilit duhet të sigurohet qarkullimi i lirë i mallit, njerëzve, shërbimeve dhe kapitalit, në pajtim me dispozitat e kësaj Marrëveshjeje“

Ndryshimet në politikën bujqësore Zvogëlimi i normave fikse doganore për 30% Zvogëlimi i shkallës së subvencionimit të eksportit të produkteve bujqësore Eliminimi i barierave doganore mes vendeve anëtare - njëra nga detyrat më të vështira të mos aplikohen dogana të reja eksportuese/importuese nga shtetet anëtare,po shkuarje drejt

krijimit të unionit doganor Shuarja graduale e doganave importuese mes vendeve anëtare Themelimi i unionit doganor-kontribut në: zhvillimin e harmonizuar të tregtisë botërore eliminimin gradual të kufizimeve në tregtinë ndërkombëtare eliminimin e barrierave doganore Politika e përbashkët tregtare i dha rëndësi eliminimit të doganave mes shteteve anëtare rritjes së aftësisë konkurrente të ndërmarrjeve Politika e përbashkët tregtare bazohet në parimet unike: lidhjen e marrëveshjeve doganore dhe tregtare harmonizimin e masave të liberalizimit politikën e eksportit dhe masave për mbrojtjen e tregtisë Marrëveshjet për politikën e përbashkët tregtare dhe Unionin doganor, mund të jenë të ndara në

faza Harmonizimi i tatimeve-detyrë e rëndësishme në procesin e krijimit të tregut unik

Tatimi në vlerën e shtuar (TVSH) Tatimi në qarkullim Tatimi i ndërmarrjeve Shkallët e ndryshme të tatimeve në vendet anëtare Qershor 1991- Marrëveshja mbi ndryshimet në mekanizmin tatimor aplikimi i shkallës standarde të TVSH-së- jo më e ulët se 15% Parimi i subsidiaritetit ndarje e kompetencave mes shteteve anëtare aty ku ekziston mundësia për ndarjen e tyre rregullimi i marrëveshjeve institucionale - vendimet duhet të miratohen në nivelin më të ulët Bashkësia intervenon vetëm po kur qëllimet mund të realizohen më me sukses në nivel të

Bashkësisë se sa në nivel të pushteteve nacionale aplikohet në sferat:- punët shkencore-hulumtuese- politika e ambientit jetësor- politika rajonale,- në kuadër të unionit ekonomik dhe monetar Valuta e ardhshme e përbashkët- Euro Hyrja në përdorim e valutës unike- nga më se 300 milionë banorë të 12 shteteve anëtare Tri fazat e kalimit në Euro:

Faza e përgatitjes teknike dhe operative (1.1.1999-31.12.2001) Faza Tranzitore

- veçimi i Euro-s si tregues kryesor- çmimi në DM është përdorur si tregues plotësues Fazë që barti peshën e kalimit në sistemin e ri valuator Bëri përgatitjet për implementimin e valutës së përbashkët

Faza e qarkullimit paralel (1.1.2002- 28.2.2002) Qarkullim paralel DM-së dhe Euro-s Pagesat në të gatshme -në Euro Pagesat e detyruara (doganimei,akciza,tatimi,etj.) në Euro apo DM

Periudha e zëvendësimit (1.3.2002) Faza e tërheqjes së DM dhe valutave tjera nacionale Zëvendësimi me Euro Jetësim i kalimit në sistemin e ri valuator

8. POZITA E VENDEVE QË NUK JANË ANËTARE TË TREGUT UNIK EVROPIAN Integrimi Evropian në kohën kur u nënshkrua Marrëveshja e Romës Zgjerimi i Unionit Evropian- maj, 2004 Deri në fund të vitit 2007, 27 shtete do t’i takojnë Unionit "Agjenda 2000“-Programi për shekullin e ardhshëm Kriteret themelore që plotësuan: Hungaria, Polonia, Çekia, Estonia, Qiproja dhe Sllovenia: rendi shoqëror demokratik institucionet stabile ekonomia e tregut Për Rumuninë, Bullgarinë dhe Shqipërinë - gjasa për forma të ndryshme të bashkëpunimit Marrëveshjet mbi bashkëpunimin ekonomik me vendet e Afrikës, Karaibeve dhe Pacifikut 1961- Konventën e Jaundea-s me 18 vende afrikane,e përtrirë më 1969 Hap i madh drejt zgjerimit të bashkëpunimit:

–1975, Konventa e Lome-së me 46 vende afrikane, të Karaibeve dhe Pacifikut Konventa rregullon:- çështjet e bashkëpunimit tregtar

- depërtimi i prodhimeve të këtyre vendeve, në tregun e Evropës Perëndimore Rëndësia e Konventës së Lome-së: theksohet interesi i UE-së për territoret e dikurshme të metropolet evropiane dëshmojnë për përpjekjet e Evropës të ndihmojë zgjidhjen e problemeve të vendeve në zhvillim Plani multilateral- roli udhëheqës i UE-së gjatë bisedimeve për liberalizimin e tregtisë në kuadër të

GATT-it- tregtisë Veri-Jug në kuadër të Kombeve të Bashkuara Plani bilateral- marrëveshjet e shumta mbi bashkëpunimin me: vendet e Mesdheut vendet e Evropës Qendrore dhe Juglindore disa vende të Azisë dhe Amerikës Latine Marrëveshjet për bashkëpunim me vendet e EQJL- bërthamë e të gjitha formave ekzistuese të

bashkëpunimit Këto marrëveshje ofronin: përmirësimin e kushteve për pjesëmarrje në tregun e produkteve bujqësore vendosjen e tregtisë së lirë (pa doganë) për produktet industriale për një periudhë dhjetëvjeçare ndihmën teknike dhe financiare mundësinë e zhvillimit të tregtisë së lirë në sferën e shërbimeve Adaptimi i këtyre shteteve-kushteve të tregut unik evropian angazhim i madh në sferën e harmonizimit të ligjshmërive ekonomike Detyrat më të rëndësishme për vendet e EQJL-së: qarkullimi i lirë i kapitalit- nuk është ekonomi e tregut ajo ekonomi që nuk është e hapur për tregun e mallrave, shërbimeve

dhe faktorëve të prodhimit- ekzistimi i tregut financiar: testi kryesor që tregon shkallën deri ku ka arritur një vend i caktuar,

me ekonomi të hapur të tregut qarkullimi i lirë i produkteve industriale- adaptimi i ndërmarrjeve normave të tregut unik në procesin e prodhimit dhe të qarkullimit politika e konkurrencës

-domosdoshmëri në ekonominë e tregut-mundësia që disa vende të EQJL-së t’i aplikojnë ligjshmëritë e saj në mënyrë graduale-shtyerja (prolongimi) i afatit të hyrjes së tyre në fuqi

politika sociale-segmenti komplementar i politikës ekonomike në ekonominë bashkëkohore të tregut

tatimet direkte dhe indirekte -harmonizimi i ligjshmërive tatimore - detyrë mjaft e vështirë-ekzistimi i ekonomisë spekulative -nevoja e sigurimit të sistemit efikas të pagesës së tatimit

e drejta e kompanive - harmonizimi i të së drejtës së kompanive - nuk ishte e vështirë për vendet e EQJL-së

- ligjet relativisht të reja mbi ndërmarrjet - siguronin ushtrimin e veprimtarive ekonomike ndërmarrjeve, personave të huaj në vendet e EQJL-

së Qëllimi i të gjitha këtyre detyrave - krijimi i një Evrope stabile Luftërat e fundit dhe dëshmia për rëndësinë e ruajtjes së paqës, demokracisë dhe respektimin e të

drejtave të njeriut Vendet e EQJL-së - të orientuara drejt tregut unik evropian UE - garancioni për zhvillimin e tyre ekonomik Unioni Evropian - modeli i vërtetë që duhet ta ndjekin në rrugën e tranzicionit

 

 7. FINANCIMI I UNIONIT EVROPIAN Financimi i UE-së – i bazuar në Marrëveshjen e Parisit të vitit 1951 dhe të BEE-së (1957) Parimet e burimit të të hyrave dhe mekanizmi i të dalave - të pandryshuara deri më 1970 1970 -"Pakoja e Luksemburgut"

- ndarja e kompetencave mes Këshillit dhe Parlamentit vendosja e sistemit të sigurimit të mjeteve vetanake

-parakusht për sigurimin e pavarësisë financiare të Bashkësisë 1982 - Deklarata e përbashkët mbi masat për zgjedhjen e metodave më të mira gjatë procedurës së

miratimit të buxhetit 1988 – u arrit marrëveshja mbi ngritjen e disiplinës buxhetore dhe përmirësimin e metodave për

financimin e buxhetit Risitë në financim: miratimi i kontributeve plotësuese të bazuara në bruto të ardhurat nacionale të çdo vendi anëtar parashikimi i buxhetit për një periudhë të caktuar kohore (1988-1992 e më vonë edhe për

periudhën 1993-1999) Shpërndarja e mjeteve të buxhetit të UE-së pëson ndryshime zgjerimi me anëtare të reja harmonizimi i nivelit të zhvillimit ekonomik Buxheti i Unionit-dokument unik mbi: të gjitha të ardhurat dhe të dalat shpenzimet për punën e organeve të Unionit Plani i të dalave përmban 5 plane të veçanta Planet miratohen nga: - Parlamenti evropian- Këshilli Ministror përfshirë edhe:- Komitetin për çështje ekonomike dhe sociale - Komisionin Evropian- Gjyqin e Drejtësisë- Gjuqin Financiar Planet përbëhen prej dy pjesëve: A dhe B Në pjesn A përfshihen: shpenzimet e personelit, ndërtesat, seancat, hulumtimet, botimi i revistave,

përpunimi i të dhënave dhe nevojat e delegacioneve pjesa B: përbëhet nga 8 pjesë të veçanta- në B1: harxhimet e Fondit Evropian për garancionet në bujqësi (EAGF) Deri më 1987 - afër 2/3 e buxhetit të Bashkësisë shpenzoheshin për bujqësi

Pjesa e mbetur: për shpenzimet e afarizmit, politikën rajonale dhe sociale, energjetikë, industri, komunikacion dhe në bashkëpunimin me vendet tjera Qershor 1988 - Këshilli Evropian miratoi direktivën e posaçme me të cilën parashihet limiti i fundit (i lartë) në shpenzimet për bujqësi - në pajtim me konkluzat e disiplinës Buxhetore

Me planin e veçantë (B 2)përfshihen Fondet Strukturale Evropiane- elementi themelor për forcimin e kohezionit ekonomik dhe social Fondi Social Evropian Fondi për Garancionet e Bujqësisë dhe peshkatari Reforma e strukturës ekzistuese të fondeve – e bazuar në tri parime themelore: dyfishimi i mjeteve të fondit orientimi i ndihmave në vendet më të varfëra dhe më të rrezikuara dhënia e prioritetit këtyre qëllimeve:

-rajoneve tek të cilat vërehet ngecja e zhvillimit ekonomik- produkti shoqëror për banor >75% të mesatares së UE-së;

- vendeve në të cilat pjesëmarrja e industrisë është nën, ndërsa papunësia mbi mesataren e UE-së; - problemeve të papunësisë kronike dhe inkuadrimit te të rinjve në popullsinë e aftë për punë (që

këto rajone nuk mund t’i zgjedhin vetë) - modernizimit të bujqësisë

- territoreve bujqësore që ballafaqohen me probleme serioze të zhvillimit Për lartësinë e shpenzimeve dhe të hyrave të Unionit – bëhen vlerësimet vjetore, përfshihen në

buxhet Respektimi i parimeve të Buxhetit: parimi i unitetit- të gjitha shpenzimet/të hyrat paraqiten në një dokument parimi i vitit buxhetor- të gjitha proceset e buxhetimit duhet të përfundojnë brenda vitit buxhetor të dalat nuk guxojnë t’i tejkalojnë të hyrat

Mjetet vetanake të Unionit Evropian Të hyrat fiskale në dispozicion të UE-së për kryerjen e detyrave të parashtruara Vëllimi i tërësishëm i të hyrave nuk guxon të tejkalojë 1,27% të bruto të ardhurave kombëtare të

Unionit Format e mjeteve vetanake: të hyrat nga bujqësia dhe prodhimi i sheqerit dhe izoglukozës, në kuadër të organizimit të tregut të

përbashkët të sheqerit mjetet nga dogana të grumbulluara sipas parimit të tarifave të përbashkëta doganore ndaj vendeve

të treta mjetet nga TVSH-ja         bruto e hyra kombëtare - si burim shtesë i përbërë nga mbetja e buxhetit të përbashkët Burimet tjera të të hyrave: tatimet e ndryshme nga shërbimet civile nga kompanitë e ndryshme të cilat nuk i kanë respektuar rregullat e konkurrencës tepricat nga vitet paraprake

7.1. Fondet Strukturale  Huatë pa kthim në periudha të caktuara programore mjetet nuk ndahen në mënyrë direkte, për programet individuale të miratuara nga Komisioni

Evropian kjo çështje është nën kompetencat e autoriteteve nacionale dhe rajonale Procedura e ndarjes së mjeteve: çdo shtet/rajon, propozon planin e vet zhvillimor për ndihmë rajoneve që kanë vështirësi - për grupe të caktuara sociale planet zhvillimore i dërgohen Komisionit Evropian Komisioni së bashku me shtetet tjera anëtare shqyrton: - përmbajtjen e këtyre dokumenteve - mjetet e nevojshme për realizimin e tyre po qe se dakordohen –Komisioni miraton planet dhe programet zhvillimore Planet detale të programeve - hartohen nga autoritetet nacionale shqyrtimi se cilat nga projektet janë në përputhje me programin zhvillimor Autoritetet nacionale janë të obliguara që të raportojnë para Komisionit Evropian për ecurinë e

programit Të gjitha aktivitetet e fondeve strukturale bazohen në këto parime: parimi i koncentrimit: koncentrimi gjeografik- i definuar me objektivat e fondeve strukturale parimi i planifikimit programor – programet shumëvjeçare të shpërndarjes së mjeteve për

politikën rajonale parimi i asociimit- politika rajonale e UE-së plotëson politikat nacionale të zhvillimit rajonal

parimi i partneritetit- procesi i bisedimeve mes Komisionit Evropian dhe shteteve anëtare për aktivitetet e politikës rajonale

parimi i efikasitetit- ekziston procesi i mbikqyrjes dhe kontrollit të shpenzimit të mjeteve të politikës rajonale

Me qëllim të sigurimit të rezultateve sa më të mira, 94% të fondeve strukturale të UE-së janë të koncentruara në tri objektiva

objektivat janë të definuara si prioritete katër iniciativa të UE-së që kanë për qëllim zgjidhjen e problemeve specifike

Objektiva 1 (territoriale) Synohet të ndihmohen rajonet, zhvillimi i të cilave ka ngecje në krahasim me ato më të zhvilluara

- u sigurohet infrastruktura bazike për nxitjen e investimetve në aktivitetet ekonomike 22% të popullatës së përgjithshme e UE-së ( 50% të territorit të Unionit) marrin afër 70% të

mjeteve të këtij fondi këto rajone kanë shumë tregues negativ:- shkalla e ulët e investimeve- shkalla e lartë e papunësisë dhe mbi mesataren e UE-së- shërbime të pamjaftueshme për qytetarët dhe ndërmarrjet

Objektiva 2 (territoriale) Territoret që kanë vështirësi strukturale: ristrukturimi i sektorit industrial dhe atij të shërbimeve vështirësitë në peshkatari Shtetet anëtare marrin 11.5 % nga mjetet e këtij Fondi për tejkalimin e vështirësive këto shtete mbulojnë 18% të popullsisë së Unionit Objektivi 2 nxitë transformimin ekonomik dhe social në rajonet industriale, rurale, urbane dhe

peshkatare Objektiva 3 (tematike)

Përfshinë: zhvillimin e burimeve njerëzore modernizimin e sistemit të trajnimeve mbështetjen e punësimit Ky Objektiv absorbon 12.3% të mjeteve të këtij Fondi Iniciativat (Interreg III, Urban II, Leader dhe Equal) 5.35% të mjeteve të Fondit për: - bashkëpunimin ndërrajonal- zhvillimin e qëndrueshëm urban/rural- evitimin e jobarazisë dhe diskriminimit në tregun e punës

VI. BASHKËSIA EKONOMIKE EVROPIANE DHE RAPORTI I SAJ ME VENDET E TRETA Një ndër qëllimet më kryesore të Bashkësisë është: "t'i kontribuojë zhvillimit të harmonizuar të tregtisë botërore në emër të interesit të përbashkët,

eliminimit gradual të barrierave në tregtinë ndërkombëtare dhe zvogëlimit të normave doganore“ Krijimi i një rrjeti të gjërë të marrëdhënieve tregtare multilaterale, rajonale dhe bilaterale Raportet specifike: për shkaqe të afërsisë gjeografike:- marrëveshjet me anëtaret e EFTA-s- me vendet e Evropës Lindore - me vendet mesdhetare për shkak të shkallës së ngjashme të zhvillimit ekonomik:- SHBA- Japonia- vendet tjera të OECD-së

statusi i vëzhguesit në Kombet e Bashkuara (KB), agjencitë dhe institucionet e specializuara:-UNCTAD, UNESCO, UNIDO1. BRITANIA E MADHE DHE BEE-ja

Pjesëmarrja e Britanisë së Madhe në rindërtimin e pas luftës dhe rekonstruimit të mbrojtjes së përbashkët

Bashkëpunimi britanik- vetëm deri në masën deri ku nuk rrezikohej humbja e pavarësisë nacionale- sovranitetit

Britania e Madhe nuk e nënshkroi Marrëveshjen për themelimin e BEE-së përpjekjet për zvogëlimin e rëndësisë së saj - propozimi për formimin e zonës së tregtisë së lirë Efektet pozitive të integrimit kah fundi i viteve të pesëdhjeta dhe ndryshimi i qëndrimit të

Britanisë së Madhe ndaj proceseve të integrimit ekonomik Roli i faktorit politik -ecuria e suksesshme e integrimit mes vendeve të Evropës Perëndimore kërcënoimi që Britania e Madhe të izolohej nga ky proces Injorimi i këtij grupacioni politik dhe ekonomik- u tregua se mund të jetë një gabim kardinal madhësia, numri i banorëve dhe fuqisë blerëse – shndërrimi në një ndër subjektet më të

rëndësishme të marrëdhënieve ekonomike- ndërkombëtare Në vendet e BEE-së, pas uljes së doganave për 30 % (deri më 1960)- prodhimi rritet për më shumë

se 50 % prodhimi industrial në Britaninë e Madhe u rrit për vetëm 20 % Investimet amerikane filluan të përqendrohen kah vendet e BEE-së para formimit të BEE-së, nga investimet e përgjithshme amerikane në Evropë, 50 % ishin të

plasuara në Britaninë e Madhe prej vitit 1960 vetëm 41 % BEE- do të bëhet superfuqia e tretë në ekonominë botërore Më 1961 premieri Makmilan - paraqet kërkesën për anëtarësim në BEE Këshilli Ministror i BEE-së vendosi që ta pranojë këtë kërkesë për shkak të kundërshtimit të Francës- shthet deri në vitin 1963- sërish refuzohet me veton e De Golit Shkaqet e refuzimit - Marrëveshja e Otavës (1932) mes Britanisë së Madhe dhe vendeve të

Bashkësisë së Kombeve Qëllimi: ruajtja e strukturës ekzistuese ekonomike në vendet e Bashkësisë britanike të kombeve këto vende edhe më tej ta furnizonin industrinë britanike me lëndën e parë Britania e Madhe synonte t'i plasonte produktet e veta industriale në tregjet e këtyre vendeve Produktet primare të këtyre vendeve nëpërmjet tregut të Britanisë së Madhe - shumë lehtë mund të

depërtonin në tregjet e vendeve të tjera të Bashkësisë Ekonomike Evropiane Me ndryshimet në qeverinë franceze dhe përmirësimi i klimës politike në marrëdhëniet evropiane u krijuan kushte më të volitshme për hyrjen e Britanisë së Madhe në BEE nga 1 janari i vitit 1973 - Britania e Madhe bëhet anëtare e plotfuqishme në BEE Raportet ekzistuese ndërkombëtare: Britania e Madhe ka një autoritet politik pjesë përbërëse e BEE-së mund të prezantohet si subjekt individual shtetëror në skenën botërore politike

2. BEE-ja DHE JAPONIA Politika e BEE-së ndaj Japonisë është zhvilluar në tri drejtime kërkesa për hapjen më të madhe të tregut të brendshëm japonez (produktet ushqimore, industriale,

shërbimet bankiere dhe financiare) përcjellja e vazhdueshme e eksportit të Japonisë në BEE nga Komisioni

përpjekjet për realizimin e nivelit më të lartë të bashkëpunimit dhe kooperimit me Japoninë (shkencë, teknologjisë,prodhim industrial, investime)

Japonia-një nga tri tregjet më të mëdha eksportuese të UE-së- 1998, të hyrat: 4,2 miliardë Yen Vështirësitë në bashkëpunim barrierat e ndryshme administrative, teknike për importimin e mallit evropia ndryshimet në rregullat e sjelljes (në prodhim dhe në shpërndarje) shprehitë, zakonet dhe afiniteti drejt konsumit Samiti i X-të (Bruksel, 2001) UE –Japonia- një kthesë e madhe Plani Aksional për përforcimin e kooperimit në dhjetë vitet e ardhshme Objektivat bazike të Planit Aksional Promovimi i paqës dhe sigurisë Forcimi i partneritetit ekonomik dhe tregtar Ballafaqimi me sfidat globale Afrimi reciprok i popujve dhe kultur 1993-2001- Eksporti i Japonisë në UE rritet për më se 40% (nga 50.1 miliardë € në 72.3 miliardë€) Dyfishohet eksporti i UE-së në Japoni ( nga 28.8 miliardë € në 53.7 miliardë €) Samiti i Tokios (22 qershor 2004)- Japonia dhe UE rikonfirmojnë rëndësinë e krijimit të

partneriteti të plotë strategjik 3. BEE-ja DHE VENDET MESDHETARE DHE TË LINDJES SË AFËRME

Si grupacion- një ndër partnerët më të mëdhenj tregtarë të UE- së Ekzistimi i lidhjeve të ngushta historike dhe kulturore Shumë marrëveshje të ndryshme për bashkëpunim UE- një nga donatorët më të mëdhenj të Palestinës rindërtimi i infrastukturës së shkatërruar (Bregdeti Perëndimor dhe Rripi i Gazës) Ndihma Jordanit, Libanit, Sirisë dhe Egjiptit Marrëveshjet për bashkëpunim me: Arabinë Saudite, Kuvajtin, Katarin, Emiratet e Bashkuara

Arabe, Omanin, Marokun, Tunisin, Jordaninë, Qeverinë Palestineze dhe Izraelin marrëdhënie tregtare, bashkëpunim industrial dhe teknik, ndihma financiare lejohet eksporti i pakufizuar dhe pa doganë për produkte industriale me prejardhje prej këtyre

vendeve ndihma financiare përmes Bankës Investive Evropiane - në formë të huave- dhënie pa kthim e mjeteve nga buxheti Vendosja e Partneritetit Euro- Mesdhetar (1995 Konferenca e Barcelonës) krijimi i zonës së gjerë të tregtisë së lirë deri në vitin 2010 UE- e gatshme të investojë 6.2 miliardë dollarë Konventa e Lome-së programi më i madh i ndihmave në botë raport specifik mes të vendeve të BEE-së dhe 69 shteteve të Afrikës, Karaibeve Pacifikut (ACP),

vendeve më të varfëra të botës Konventa I-1975, e fundit -1990 më kohë zgjatje deri më 2000 bashkëpunimi industrial dhe teknik-kontributi më i rëndësishëm i zhvillimit të marëdhënieve Veri-

Jug bashkëpunim mes ACP-së dhe UE-së vazhdon edhe sot- Deklarata për Qëllimet Zhvillimore të Mileniumit (shtator 2000,New York)- iniciativa me dimensionet politike, tregtare dhe zhvillimore

4.RAPORTI I UE-së ME VENDET NË ZHVILLIM NGA AZIA raporti me keto vende është më pak i zhvilluar nga raporti me vendet e ACP dhe të Mesdheut

Raportet bilaterale - formë e marrëveshjeve mbi bashkëpunimin në mes të UE-së dhe vendit për të cilin është fjala

marrëveshjet e kufizuara - nuk përfshijnë ndihmën financiare- e drejta e shfrytëzimit të mjeteve të caktuara në vlera jo aq të larta- e drejta për pjesëmarrjeje në ndihmat e procesit të industrializimit të vendeve në zhvillim - kanë të drejtë të konkurrojnë për ndihmë në kuadër të programit "Ndihma në ushqim" Ndihma këtyre vendeve - qysh nga viti 1976 mjete relativisht modeste – pa kthim, për ndihmë teknike Bashkëpunimi tregtar i UE-së me vendet aziatike- realizohet përmes Shoqatës së Vendeve të

Azisë Juglindore (ASEAN) 5. RAPORTI I UE-së ME AMERIKËN LATINE

BEE ka marrëveshje mbi bashkëpunimin me Meksikën (nga viti 1975) dhe Brazilin (1980) Më 1984 ka lidhur marrëveshje me Uruguajin Marrëveshjet përmbajnë një numër masash të orientuara drejt përparimit të tregtisë Marrëveshjet me Meksikën dhe Brazilin - të orientuara drejt përparimit të bashkëpunimit, siç janë: industria energjetika shkenca teknologjia Realizimi i marrëveshjes mbikëqyret nga një komision i përbërë nga përfaqësuesit e të dy palëve Marrëveshja me vendet e Paktit të Andeve

- Bolivia, Ekuadori, Kolumbia, Peru dhe Venezuela 6. BEE-ja DHE SHBA-të

SHBA-të ndihmojnë formimin e BEE-së përkrahja politike

- motivet politike - lidhur me Aleancën Atlantike ndihma financiare - ndihmat pa kthim (Plani i Marshalit) "Plani i madh" - Kenedi në vitet e gjashtëdhjeta përkrahja amerikane fillon të ketë karakter të paqëndrueshmërisë frika nga efektet negative të integrimit të BEE-së Fillojnë protestat e palës amerikane Politika e Përbashkët Bujqësore e BEE-së Problemet ekonomike të SHBA-ve pozita e dollarit abrogimi i konvertimit të dollarit në ari aplikimi i taksave importuese pasojat negative në tregtinë me BEE-në Marrëveshja mbi pagesën e kompenzimeve partnerëve tregtarë të BEE-së për tregjet e humbura-

(1 janar 1995) - hapi i parë në ndërtimin e marrëdhënieve të reja mes dy palëve

Qëllimi: mbulimi i shpenzimeve të krijuara me humbjen e tregjeve në sektorët:- bujqësi- industri kimike- industri të kompjuterëve Deklarata Transatlantike (1990) -rifillimi i bashkëpunimit Qëllimet e “Programit të Ri Transatlantik” paqja dhe stabiliteti në mbarë botën gatishmëria ndaj sfidave globale

kontributi në zgjerimin e tregtisë botërore krijimi i lidhjeve të ngushta mes partnerëve Dimensioni i ri i partneritetit – 1998 eliminimi i barrierave teknike në tregti avansimi i liberalizimit multilateral Deklarata e Bonit (1999)-kurorëzim i “partneritetin e plotë dhe të barabartë” në çështjet

ekonomike, politike dhe sociale SHBA-të sot- ndër partnerët më të mëdhenj të Unionit Evropian bashkëpunimi i ngushtë: tregti, politikë të jashtme dhe të sigurisë bashkëpunimi në suazat e organizatave ndërkombëtare:- Kombet e Bashkuara- Organizata Botërore e Tregëtisë, NATO, G-8

Pjesëmarrja e SHBA-ve dhe partnerëve të tjerë në tregtinë e UE-së me mallra dhe shërbime 4. BEE-ja DHE VENDET E EVROPËS QENDRORE DHE JUGLINDORE (EQJL)

Ngjarjet dramatike dhe ndryshimet radikale të vitit 1989 Gjermania u bashkua

-nevoja e hartimit të një plani urgjent për inkuadrimin e territorit të ish RD Gjermane në suazat e BEE-së vendet tjera të rajonit përcaktohen për demokraci dhe ekonomi të tregut

- qëllimi i fundit - hyrja në Bashkësi si anëtare të plotfuqishme sinjalet e paralajmërimit të ndryshimeve radikale të vitit 1989 ardhja në pushtet e Mihail Gërbaçovit - ritmi i bashkëpunimit filloi të shpejtohet lidhja e marrëveshjeve tregtare me të gjitha vendet e Evropes Lindore dhe Bashkimin Sovjetik,

gjatë viteve 1988 - 1989 ”Marrëveshjet evropiane”-formë e posaçme e marrëveshjeve mbi asociim, që përfshinin: tregtinë e lirë

-vendosjen e zonës së liruar nga dogana për tregtinë me produktet industriale për një periudhë 10 vjeçare - mundësinë e formimit të zonës së lirë për tregti në sferën e shërbimeve

bashkëpunimin ekonomik dhe teknik- qasja më e volitshme tregut të produkteve bujqësore

- ndihma financiare dhe teknike vendosjen e dialogut politik bashkëpunimin në lëmin e kulturës harmonizimin e ligjshmërive me ato të Unionit Evropian- masat kundër konkurrencës jolojale, ligjshmërive antimonopoliste Samiti ekonomik i Parisit (1989)- Komisioni i BEE-së mori për detyrë koordinimin e ndihmën nga

OECD-ja Ndihma i dedikohej Hungarisë dhe Polonisë - dhënë nga 24 shtete - G-24 ndërsa - shfrytëzuesit u emëruan me emrin PHARE më vonë zgjerohet numri i shfrytëzuesve të kësaj ndihme dedikuar restrukturimit të ekonomisë- inkuadrohen: Çekosllovakia, Bullgaria dhe Shqipëria ndihma në ushqim dhe barëra për Poloninë, Bullgarinë dhe Rumaninë Parashihet periudha kalimtare për aneksimin dhe harmonizimin e ligjshmërive ekonomike të

vendeve të EQJL-së me standardet e Unionit Evropian Marrëveshjet evropiane bënë ndarjen e prodhimeve në tri kategori: 1. produktet industriale2. produktet bujqësore pa produktet e peshkatarisë3. produktet e peshkatarisë Marrëveshjet e para: me Poloninë, Çekosllovakinë, Hungarinë Samiti i Kopenhagës- qershor 1993

- intenca e vendeve të EQJL-së për anëtarsim në UE Libri i Bardhë i BEE-së (1985)- përmbledhje e të gjitha ligjeve për përgatitjen për inkuadrim në

tregun intern më se 300 masa për eliminimin e barrierave fizike, teknike dhe doganore në territorin e BEE-së projekt me rëndësi vendimtare për formimin e shkallës më të lartë të integrimit ekonomik rajonal

të njohur gjer tani në botë “Libri i Bardhë” numër 2 i dedikohet vendeve të EQJL harmonizimi i ligjshmërive ekonomike i këtyre vendeve me ligjshmëritë e UE-së

4.1. UE-ja dhe Rusia me shtetet e pavarura të ish BRSS-së

Marrëveshja e UE-së me Rusinë –1999- dokumenti i parë i sferës së politikës me jashtë të ish BRSS-së - ndërtimi i strategjisë së përbashkët për katër vitet e ardhshme “Marrëveshjet mbi partneritetin dhe bashkëpunimin” – UE dhe shtetet e reja të pavarura të ish

BRSS-së Qëllimi i këtyre marrëveshjeve: forcimi i demokracisë institucioneve publike ndihma shtetetve të posaformuara për integrim në “hapësirën e përbashkët evropiane ekonomike

dhe sociale”- vendosja e zonës së tregtisë së lirë me UE-në

Nismat më të rëndësishme-çarmatimi dhe lufta kundër krimit të organizuar Programet për ndihmë këtyre shteteve -“Tacis” Përfshinë: Armeninë, Azerbejxhanin, Bellorusinë, Gruzinë, Kazakstanin, Kirgistanin, Moldavinë,

Mongolinë, Rusinë, Taxhikistanin, Turkmenistanin, Ukrainën dhe Uzbekistanin dhënia e ndihmës profesionale gjatë periudhës së tranzicionit për lëvizje drejt ekonomisë së tregut

dhe forcimit të demokracisë Përmbajtja e Programit: reformat e qeverisjes publike zhvillimi i sektorit privat pasojat e kalimit në ekonominë e tregut siguria nukleare

4.2. Pakti i Stabilitetit për Evropën Juglindore Konferenca e Köln-it, 1999- miratohet Pakti i Stabilitetit për Evropën Juglindore Objektivat e Paktit: parandalimi dhe dhënia fund e tensioneve- parakusht për një stabilitet të qëndrueshëm sjellja e një procesi politik demokratik të pjekur krijimi i marrëdhënieve paqësore të fqinjësisë së mirë në rajon krijimi i ekonomisë të tregut nxitja e bashkëpunimit ekonomik në rajon nxitja e kontakteve të papenguara mes qytetarëve luftimi i krimit të organizuar, i korrupsionit dhe terrorizmit parandalimi i shpërnguljes me forcë të popullsisë shkaktuar nga lufta sigurimi i kthimit të sigurt dhe të lirë të të gjithë refugjatëve krijimi i kushteve për t’u integruar plotësisht në strukturat politike, ekonomike dhe të sigurisë Tryeza Rajonale - trupi udhëheqës dhe më i rëndësishëm i Paktit koordinimi i aktiviteteve e veta përmes Tri Tryeza Punonjëse: - Tryeza e Punës I - Tryeza e Punës II - Tryeza e Punës III

Aktivitetet e Tryezës së Punës I demokratizimi dhe mbrojtja e lirive dhe të drejtave të njeriut të drejtat e minoriteteve aktivitetet e mediave të lira dhe të pavarura ndërtimi i shoqërisë civile mbisundimi i ligjit ndërtimi i institucioneve dhe administrimi efikas mbrojtja dhe kthimi i refugjatëve dhe personave të zhvendosur

Aktivitetet e Tryezës së Punës II zhvillimi dhe bashkëpunimi ekonomik- bashkëpunimi ekonomik mes vendeve të rajonit Evropës dhe botës promovimi i zonës së tregtisë së lirë investimet e huaja direkte qarkullimi tejkufitar furnizimi me energji Lëmenjtë kryesore në kuadër të Tryezës së Punës II: eliminimi i barrierave në tregti infrastruktura zhvillimi i ndërmarrjeve dhe reformat ekonomike mbrojtja e mjedisit kohezioni social zhvillimi i strukturës së teknologjisë informative

Aktivitetet e Tryezës së punës III ngritja e besimit dhe bashkëpunimit mes vendeve të EJL-së në fushën e mbrojtjes, punëve të

brendshme dhe drejtësisë deminimi,kontrolli dhe grumbullimi i armatimit pengimi dhe gatishmëria ndaj të gjitha formave të fatkeqësive reformat në sistemin e mbrojtjes dhe përmirësimit të bashkëpunimit ushtarak lufta ndaj korrupcionit dhe krimit të organizuar, trafikimit, azilit dhe emigracionit bashkëpunimi rajonal në sferën e punëve të brendshme

4.3. Procesi i stabilizimit dhe asociimit Strategji e UE-së ndaj shteteve të Evropës Juglindore Përfshihen: Shqipëria, Bosnja dhe Hercegovina, Kroacia, Serbia dhe Mali i Zi dhe Maqedonia U ofron shteteve të rajonit gjasat afatgjate për integrim evropian Paraprakisht duhet t’u përmbahen kërkesave politike dhe ekonomike Elementet kryesore të këtij instrumenti politik: Marrëveshja për stabilizim dhe asociim- formë e re e marrëdhënieve kontraktuese Zhvillimi i raporteve ekzistuese ekonomike dhe tregtare në rajon Programi “CARDS”-unioni ofron ndihma për rindërtim, zhvillim dhe stabilizim Ndihma për demokratizim, zhvillim të shoqërisë civile, arsim dhe ndërtim të institucioneve Shfrytëzimi i mundësive për bashkëpunim në të gjitha lëmenjtë (jurispodenca dhe punët e

brendshme) Zhvillimi i dialogut politik (dialogu mbi baza rajonale) Marrëveshja mbi stabilizim-asociimin- udhërrëfyese drejt anëtarësimit në Unionin Evropian Kriteriumet e Kopenhagës “Partneriteti evropian” - kthesë e madhe në raportet mes UE-së dhe Ballkanit Perëndimor Prioritetet e përbashkëta: forcimi i bashkëpunimit rajonal lufta ndaj krimit të organizuar demokratizimi i institucioneve

4.4. BEE-ja dhe Shqipëria 1992: Marrëveshja për tregti dhe kooperim në mes të UE-së dhe Shqipërisë. Shqipëria pranohet që

të jetë pjesëmarrëse në marrjen e ndihmave nga programi PHARE i UE-së 1995 : Shqipëria u pranua si anëtare me të drejta të plota në Këshillin e Evropës 1997: Qasja rajonale - Këshilli Ministror i UE-së vendos për

parakushtet ekonomike dhe politike për zhvillimin e bashkëpunimitbilateral

1999: UE propozon Procesin e Stabilizimit dhe Asociimit (PSA) për pesë shtetet e Evropës Juglindore, përfshirë këtu edhe Shqipërinë

2000: hyrja pa taksa doganore e produkteve nga Shqipëria në tregun e UE-së

2000 : Këshilli Evropian shpall se të gjitha shtetet e PSA-së janë kandidatë potencial për anëtarësim në UE

2001: Viti i parë i programit të ri CARDS, të dizajnuar për vendet e PSA-së

2001: Komisioni konkludon se është momenti i përshtatshëm që të vazhdohet me Marrëveshjen për Stabilizim dhe Asociim me Shqipërinë

Miratohet Direktiva për Marrëveshjen e Stabilizim-Asociimit me Shqipërinë 2003: Më 31 janar kryetari Prodi zyrtarisht komunikoi për

bisedimet për PSA në mes të UE-së dhe Shqipërisë 2004: Ndihma Shqipërisë në kuadër të programit CARDS, rritet për 5 milionë €, si nxitje për

prioritetet e definuara në planet aksionale Ndihma e Unionit Evropian dhënë Shqipërisë

Nga viti 1991-2004, Unioni Evropian i ka shpërndarë Shqipërisë një ndihmë prej 1273.1 milionë € në kuadër të Programit PHARE Nga viti 2001-në kuadër të Programit CARDS Pjesa tjetër e ndihmës - përmes kredive të Bankës Investive Evropiane në kuadër të Programit të

Asistencave humanitare ( ka përfunduar në vitin 2001) Unioni Evropian i ofron Shqipërisë ndihmë në lëmenjët: Forcimi i administratës publike dhe gjygjësisë Policia Dogana Statistikat  Zhvillimi i infrastrukturës Zhvillimi i bashkësive lokale Bujqësia Kooperimi ndërkufitar Ambienti Arsimimi Demokracia dhe të drejtat e njeriut

4.5. UE dhe Kosova Unioni Evropian një nga donatorët më të mëdhenj Qëllimi: rindërtimi i jetës së përditshme për tërë popullin e Kosovës Prezenca e UE-së në Kosovë:

ECHO(Zyra e UE-së për Ndihmë Humanitare) 1999 për rajonin e goditur nga lufta: 378 mil Euro Riparimet emergjente të vendbanimeve rurale Ndihma për vendosjen kolektive për të kthyerit(personat e zhvendosur) Riparimet emergjente të pajisjeve për 200 shkolla Furnizimi me ujë, barëra, vaksina

Projektet e ndryshme në sferën e bujqësisë Agjensia Evropiane për Rindërtim (AER)

Programet për rindërtim dhe zhvillim Energjetika - furnizimi me energi elektrike - riparimet energjetike - riparimi i TC Kosova B- mihjet e thëngjillit - TMK- Shërbimet e PTT-së Çështjet prioritare për Kosovën: Reforma e institucioneve (vendosja e pluralizmit politik) Zhvillimi i tregut dhe institucioneve financiare Rregullimi dhe zhvillimi i tregut Ndërtimi i sistemit të ri fiskal

-kalimi në forma të reja të tatimeve sipas kërkesave të ekonomisë së tregut CARDS

Program i UE-së për të ndihmuar vendet e Ballkanit Perëndimor Qëllimi: Ndërtimi i institucioneve Rindërtimi ekonomik Shoqëria civile

CARDS në Kosovë Rindërtimi i shtëpive Trajnimi i mjekëve familjarë Përmirësimi i shërbimeve publike Reformat në administratën publike Mbështetja e policisë në luftën kundër krimit Administrimi i taksave dhe mbledhja e të ardhurave Krijimi i vendeve të reja të punës Ndihma e hapjes së bizneseve të reja në ekonominë rurale Projektet për zhvillimin e shoqërisë civile RTK-për shndërrimin e tij në transmetues publik të pavarur privatizimi i ekonomisë dhe formimi i fondeve investicionale jashtë vendit- qëllimi: shpejtimi i lidhjes mes tregut të vendit dhe tregut evropian të kapitalit Zhvillimi i ardhshëm i Kosovës – afrimi drejt proceseve integruese ekonomike

  4. PRIORITETET E STRATEGJISË ZHVILLIMORE NË TREGUN E PËRBASHKËT EVROPIAN

“Strategjia e Tregut të Përbashkët Evropian” - një nga dokumentet më të rëndësishme të Komisionit Evropian (XI 1999)

përcaktonte qëllimet që duhet të arrihen gjatë tri viteve të ardhshme që të arrihet maksimumi i dobishmërisë nga Tregu i Përbashkët dhe zgjerimi i tij Strategjia e Tregut të Përbashkët Evropian - një nga instrumentet kyçe të politikës ekonomike Strategjia bën kombinimin e qëlimeve afatgjata dhe atyre afatmesme, të ndara në katër grupe: përmirësimi i kualitetit të jetesës - përmirësimi i ligjshmërive në sferën e mbrojtjes së konsumatorit - në politikën e njohjes së diplomave dhe kualifikimeve rritja e efikasitetit të tregut të mallrave dhe atij financiar - plani aksional i shërbimeve financiare

- revizioni i akteve nga sektori i telekomunikimit përmirësimi i rrethinës afariste

- masat mbi modernizimin e TVSH-së - aktet e reja për ndihmën shtetërore ekonomive të vogla - për thellimin e bashkëpunimit mes shteteve anëtare në sferën e ligjshmërive të Tregut të

Përbashkët shfrytëzimi i përparësive të Tregut të Përbashkët

- Komisioni i BEE-së ka paralajmëruar pjesëmarrje më të madhe të shteteve kandidate në punën e organeve të UE-së - që kanë të bëjnë me Tregun e Përbashkët

Arsyet kryesore që ndikuan në domosdoshmërinë e përmirësimit të funksionimit të Tregut të Përbashkët Evropian:

ambiciet që deri në vitin 2010 ky treg të shndërrohet në tregun më konkurrent në botë zgjerimi i UE-së do të jetë një nxitje e madhe për 25 shtete të Unionit UE së bashku me pjesën tjetër të botës, është duke u ballafaquar me një ngadalësim në rritjen

ekonomike dhe në krijimin e vendeve të reja të punës  4.1. Zbatimi i drejtë i rregullave të Unionit Evropian

Ekzistojnë shkelje dhe vonesa në implementimin e ligjeve të Unionit Evroipan Për relizimin e zbatimit të drejtë të ligjeve të Unionit Evropian, Komisioni Evropian propozon: nxitjen e shteteve anëtare që të punojnë së bashku për të zgjedhur problemet e paraqitura (psh.

rrjeti SOLVIT) monitorimin më të mirë në nivel nacional të zbatimit të ligjeve të Unionit ndjekjen dhe sanksionimin e shkeljes së procedurave

4. 2. Qarkullimi i lirë i mallit  Tregtia e mallrave përtej kufirit - ende mbetet mënyra më e shtrenjtë dhe më e vështirë - se sa që është tregtia brenda vetë shtetit anëtar. Shpesh, për të shitur jashtë shtetit, kompanitë duhet të bëjnë ritestimin e produkteve të tyre apo t’i

modifikojnë - intensiteti i kontrollave dhe mbikqyrjes së tregjeve - i ndryshëm në mes të shteteve anëtare Në Evropën e zgjeruar- duhet të vijë te forcimi i besimit në veprimin e kornizave ligjore për

qarkullimin e lirë të mallit. përmes disiplinave të ndryshme që do t’i bëjnë rregullat më transparente dhe më të

parashikueshme inkurajimit të autoriteteve nacionale të shteteve anëtare që të kenë më shumë besim reciprok Pranimi reciprok - gurëthemeli i Tregut të Përbashkët Evropian Në sferat më komplekse ku pranimi reciprok nuk mjafton: harmonizimi i rregullave nacionale në nivel të UE-së forcimi i kooperimit administrativ dhe mbikqyrja e tregut ndërmarrja e aksioneve efikase kur produktet nuk i plotësojnë kërkesat esenciale,nuk janë në

përputhje me Standardet Evropiane 4. 3. Integrimi i tregut të shërbimeve

Shërbimet janë të përfshira me afër 70% në GDP dhe në punësimin e popullatës në kuadër të Unionit Evropian

Integrimi në Tregun e Përbashkët të Shërbimeve është shumë i kufizuar Shkaktarët kryesorë të ngecjes së qarkullimit të lirë të shërbimeve: ndryshimet e konsiderueshme në sistemet ligjore mes shteteve anëtare mënyrat e ndryshme të ofrimit të shërbimeve shumë nga shërbimet nuk janë subjekt i politikës së Tregut të Përbashkët.\ Strategjia e Tregut të Përbashkët:

integrimi i tregut të shërbimeve do të bazohet në kooperimin dhe njohjen reciproke mes shteteve anëtare

në harmonizimin dhe përkrahjen e rregullave evropiane nevoja e kompletimit të Planit Aksional për Shërbimet Financiare Tregu i Përbashkët më efikas - do të ndihmojë në: krijimin e vendeve të reja të punës rritjen e të ardhurave Kjo nënkupton: pensionet shtetërore mbrojtjen më të mirë të pensionistëve krijimin e mundësive për kompanitë multinacionale për hapjen e fondeve pensionale në nivel të

Unionit Evropian Rritja e përkujdesit shëndetësor për popullatën më të moshuar

- në vitin 2000 numri i popullatës në UE mbi 65 vjet ishte 61 milionë mundësia e sigurimit të shërbimeve shëndetësore kudo në hapësirën e Unionit

4. 5. Shërbimet më të mira vitale Shërbimet vitale: energjia, uji, transporti, posta, telekomunikimi - të rëndësishme për kualitetin e jetesës dhe mirëqenies së qytetarëve të UE-së dhe për bizneset në

përgjithësi Startegjia e Tregut të Brendshëm - garanton shërbime jetike për të gjithë qytetarët e Unionit

pavarësisht nga të ardhurat e tyre Realizohet një përparim në hapjen e tregut të këtyre shërbimeve rezultat i bashkveprimit të Legjislacionit të Unionit dhe zhvillimit teknologjik

- gjatë vitit 1998, çmimet e thirrjeve të brendshme telefonike shënuan një rënie prej afër 50%, ndërsa ato internacionale prej 40%- konsumatorët vendës në tregun e liberalizuar paguajnë 15% më pak për energjinë elektrike, në krahasim me konsumatorët e tregut të mbyllur

Rëndësi e veçantë do t’i kushtohet investimeve për përmirësimin e kualitetit të infrastrukturës roli i rëndësishëm sektori privat gjatë financimit, modernizimit të infrastrukturës për shërbimet

vitale 4.6. Përmirësimi i kushteve të biznesit  

Integrimi i tregut, eliminimi i barrierave teknike dhe fiskale- një nga çështjet vendimtare për ndërtimin e rrethinës së përshtatshme për biznes

Politika dhe masat për përmirësimin e ndërmarrësisë dhe inovacioneve -çështje që janë nën përgjegjësinë e shtetit anëtar

Me planet aksionale - të krijohen kushtet më të volitshme, që kreativiteti të shndërrohet në investime dhe aktivitete konkurruese ekonomike

Investitorëve duhet t’u garantohet se investimet e tyre do të jenë të siguruara , të mbrojtura nga piratizmi dhe falsifikimet

Rregullorja mbi Statutin e Kompanive Private Evropiane për ndërmarrjet e vogla dhe të mesme ndihmon NVM-të vetorganizohen në mënyrë sa më efikase dhe në nivel evropian

4.7. Zvogëlimi i barrierave tatimore Operimi në 25 sisteme të ndryshme tatimore komplikon ushtrimin e bizneseve të ndryshme Kërkesat e kompanive për harmonizimin e sistemeve tatimore në mbarë territorin e Unionit

Evropian Duhet modernizuar dhe thjeshtësuar rregullat e TVSH-së për lehtësimin e ushtrimit të bizneseve

jashtë kufirit kompanive që ushtrojnë biznes jashtë kufirit - t’u mundësohet pagimi i TVSH-së në vendin e tyre

- pagimi i TVSH-së në shtetin anëtar ku kryejnë veprimin/shërbimin, një nga barrierat kryesore për zgjerimin e funksionimit të Tregut të Përbashkët

4.8. Hapja e tregut të prokurimeve publike Tregu i prokurimeve publike në nivel të Unionit Evropian - nuk është ende mjaft konkurrent dhe i

hapur Prokurimi publik ka rëndësi të madhe për ekonominë evropiane Miratimi dhe implementimi i ligjshmërive - çështje esenciale për modernizimin e Sistemit

Evropian të Prokurimit Publik Shtetet anëtare - të kujdesen për zbatimin efektiv të ligjeve, të cilat vetë i kanë miratuar të thjeshtësojnë rregullat e tyre nacionale të standardizojnë procedurat sa më shumë që të jetë e mundur të lehtësojnë pjesëmarrjen e kompanive në thirrjet për tender të intensifikohet kooperimi administrativ mes të shteteve anëtare, bazuar në rrjetin e Prokurimit

Evropian 4.9. Sigurimi më i mirë i informatave

Qytetarët dhe bizneset duhet të kenë sa më shumë informata: për mundësitë dhe të drejtat si konsumatorë dhe si shfrytëzues të shërbimeve të ndryshme për mënyrën e realizimit dhe jetësimit të drejtave të tyre Informimi i qytetarëve - çështje e përgjegjësisë së shtetit anëtar planet nacionale për ngritjen e vetëdijes së qytetarëve lidhur me mundësitë në Tregun e

Përbashkët Strategjitë e komunikimit Komisioni Evropian ka hapur web site-in “Dialogu me qytetarët dhe bizneset” kontaktimi përmes telefonit me “Europe Direct” - numër kontakti për tërë Evropën

- përgjigjet në pyetjet e qytetarëve për Tregun e Përbashkët 4.10. Thjeshtësimi i rregullativave 

Komisioni Evropian prezantoi Planin Aksional të Rregullativave dhe Programin e Thjeshtësimit të tyre

synohet të realizohet “arkitektura legjislative” më e mirë e Tregut të Përbashkët- do të sigurojë se UE ka zgjedhur çasjen më të drejtë për secilën situatë me të cilën ballafaqohet

nxjerrja e ligjeve duhet të jetë e qartë, e thjeshtë dhe efektive Komisioni do të zhvillojë idenë e Parlamentit për “testin e kompatibilitetit” objektiva: parandalimi i konfliktit të të gjitha ligjeve të reja nacionale me rregullat e Tregut të

Përbashkët Komisioni do të angazhohet për caktimin e indikatorëve të progresit drejt rregullativave të

kualitetit më të lartë  Prioritetet- aksione gjithpërfshirëse, të inicuara: me qëllim të forcimit të Tregut të Përbashkët përballimit të sfidave të zgjerimit të Unionit Evropian Detyrat komplekse të UE-së - reformat strukturale reformat do të sigurojnë një bazë më të fortë ekonomike që do të mundësojë ballafaqimin me

sfidat e mëdha të zgjerimit VIII. E ARDHMJA E UNIONIT EVROPIAN 1. OBJEKTIVAT STRATEGJIKE TË UE-së PËR PERIUDHËN 2005-2009

 Mbledhja e Komisionit Evropian - 26.1.2005 në Bruksel u miratuan objektivat strategjike të UE-së 2005-2009 dokumenti i quajtur “ Strategjia e politikës vjetore për vitin 2006” - u propozuan prioritetet për vitin 2006 Për herë të parë qëllimet strategjike u propozuan në partneritet me Këshillin dhe Parlamentin

Evropian

- këto institucione qysh në fillim u kyçën në angazhimet për aplikimin e prioriteteve Në bazë të prioriteteve të Stretegjisë, do të përcaktohen:- iniciativat- përllogaritjet- planet për miratimin e ligjeve - plani i punës së Komisionit Prioritetet strategjike 2005-2006 u definuan nga Komisioni Prosperiteti Nënkupton:- jetësimin e Strategjisë së Lisabonit- Paktit të Stabilitetit- politikave sektoriale në kuadër të Strategjisë së zhvillimit të qëndrueshëm- realizimin e synimeve në sferën e punësimit- Agjendës sociale- përparimin e veprimit të tregut të përbashkët- nxitjen e investimeve - ngritjes së gatishmërisë në arsimim Njëra nga çështjet më urgjente të UE-së - zhvillimi dhe hapja e vendeve të reja të punës- do të sigurojë standardin jetësor - mbrojtjen sociale për qytetarët e Unionit Tregu i përbashkët evropian dhe valuta e saj hapën dyert për arrijtjen e një efikasiteti më të madh Objektivë e UE-së - të shndërrojnë ekonominë evropiane në njërën nga ekonomitë më tërheqëse

në botë Modernizimi i tregut evropian të punës dhe ballafaqimin me sfidat që paraqiten në këtë drejtim:  Ambienti i favorshëm afarist - përshtatja e rregulloreve me të cilat do të arrihet prosperiteti ekonomik- kompanive evropiane duhet t’u mundësohet operimi me të drejta të barabarta për fillimin e

bizneseve- rregullat e drejta (fer) tatimore dhe të konkurrencës do të sigurojnë shlyerjen e barrierave, hapjen e

tregjeve të të mirave dhe shërbimeve  Investimi në emër të prosperitetit- Prosperiteti dhe rritja nuk mund të arrihen pa investime- teknologjia moderne, ngritja e aftësive, hulumtimet dhe zhvillimi, rrjeti efikas- Përspektiva Financiare dhe Buxheti në të ardhmen, duhet fokusuar më shumë në rritjen

ekonomike dhe të punësimit- Evropa duhet të jetë më tërheqëse për hulumtuesit , shkenctarët Pranimi i ndryshimeve - Adaptimi i tregut të punës me qëllim të nxitjes së hapjes së vendeve të reja të punës Solidariteti Esenca e Unionit Evropian - puna për arrijtjen e zhvillimit të qëndrueshëm- qëllimi: përmbushja e nevojave të tanishme dhe të gjeneratave të reja- E ardhmja e shëndoshë e shoqërisë evropiane- varet shumë nga përmbushja e këtij objektivi Solidariteti nënkupton:

- kohezionin që do t’i ndihmojë sferat apo grupet e jofavorizuara të popullsisë së UE-së në zvogëlimin e dispariteteve

- menaxhimin e qëndrueshëm dhe mbrojtjen e ambientit, burimeve natyrore dhe sigurimin afatgjatë të furnizimit me energji elektrike - luftën kundër ndryshimeve klimatike

- - respektimin e të drejtave të njeriut dhe luftën kundër diskriminimit - - qasjen gjitjpërfshirëse të çështjeve të migracionit

Kohezioni ekonomik dhe social - dallimi në mes të rajoneve më të pasura dhe më të varfëra brenda Evropës - pothuajse është trefishuar - Përmes politikës së kohezionit synohet të arrihet qëllimi i konvergjencës ekonomike dhe promovimi i ngritjes së aftësive konkurruese.

- Në qendër të vëmendjes për solidaritetin - përgjigja në nevojat e ndryshme të shoqërisë (si të popullatës së re ashtu edhe asaj të moshuar) 

- Deri kah mesi i këtij shekulli, raporti në mes të popullatës së pensionuar dhe popullatës së aftë për punë do të dyfishohet nga 24% sa është sot, në afër 50 % në vitin 2050

Solidariteti me gjeneratat e ardhshme- Mbrojtja e ambientit - në planin e parë - Ndryshimet klimatike paraqesin një kërcënim, i cili dita ditës vjen duke u rritur - Evropa është kontinent që ka mjaft pasuri natyrore- Menaxhimi me këto resurse -çështje esenciale,me interes afatgjatë Përgjegjësia e përbashkët për vlera të përbashkëta - Në ballë të të gjitha akcioneve në Evropë: mbrojtja e të drejtave themelore dhe lufta kundër

diskriminimit - iniciativa të reja për themelimin e Agjencionit Evropian për të Drejtat Themelore Rrjedhat e përgjithshsme të të gjitha aksioneve evropiane: - lufta për të drejtat e barabarta të të gjithë qytetarëve të saj - lufta kundër çdo lloj diskriminimi - promovimi i barazisë gjinore - mbrojtja efektive e të drejtave të fëmijëve - lufta kundër eksploatimit të fëmijëve dhe çdo forme tjetër të abuzimit Një nga vlerat më të mëdha evropiane - mbrojtja dhe promovimi i dallimeve kulturore duhet të kultivohen edhe më tutje pasuritë kulturore të popujve të Unionit, përmes aksioneve të

ndryshme Solidariteti nuk duhet të përfundojë vetëm me qytetarët e Unionit. - duhet zhvilluar qasja e

përbashkët ndaj të drejtave dhe obligimeve të emigrantëve - emigrantëve brenda dhe jashtë vendeve të Unionit, duhet t’u ofrohet përkrahje për integrim në

shoqëri Siguria Detyra kryesore në kuadër të këtij prioriteti- Mbrojtja dhe siguria e jetës dhe pronës së qytetarëve

të Evropës Siguria personale e qytetarëve të Evropës dhe mbrojtja nga krimet dhe terrorizmi

- jetësimi i Planit aksional për luftimin e terrorizmit Siguria e qytetarëve të Evropës në jetën e përditshme:- fatkeqësitë natyrore - çrregullimet e ambientit - rrezikimi i shëndetit - lehtësimi i udhëtimit të shtetasve të vendeve tjera joanëtare brenda UE-së - përparimi i bashkëpunimit në mes të organeve gjyqësore, policore dhe doganore - ngritja e sigurisë në qarkullimin rrugor, ajror dhe detar - rritja e sigurisë gjatë shfrytëzimit të shërbimeve të internetit - sigurimi i furnizimit me energji elektrike Roli i Unionit në këtë aspekt:- parandalimin i rreziqeve me kohë - menaxhimi i krizave - veprimet në pajtim me solidarizimin me viktimat e fatkeqësive Siguria dhe drejtësia në Evropë

Implementimi i Programit të Hagës (miratuar më 2004 - një përgjigje e koordinuar ndaj rrezikut të mundshëm të qytetarëve të Evropës

Përbërja e Programit:- një varg masash të domosdoshme që cilat kanë të bëjnë me parandalimin dhe masat në luftën

kundër terrorizmit - bashkëpunimin e plotë operacional mes shteteve anëtare dhe qasjen strategjike ndaj krimit të

organizuar Domosdoshmëria e përforëcimit të cilësisë së veprimit në nivel evropian në sferën e autoriteteve

të drejtësisë, policisë dhe doganave Integrimi i Europol-it në Union - do të jetë një hap përpara në luftimin e trafikimit njerëzor,

drogës dhe krimit Çështje esenciale mbetet edhe menaxhimi i kufijve të jashtëm dhe politika e përbashkët e vizave  Menaxhimi i rrezikut Menaxhimi i rrezikut që mund të kërcnojnë shëndetin dhe ambientin, rreziqet potenciale

biologjike, kimike apo radiologjike Një rrezik i tillë mund të menaxhohet në dy mënyra: - me mundësinë e ofrimit të parandalimit të hershëm dhe reagimit të menjëhershëm në ndonjë krizë

të tillë - përmes parandalimit afatgjatë Marrëdhëniet me jashtë Në kuadër të këtij prioriteti, Unioni duhet të arrijë një koherencë më të madhe politike në aksionet

e jashtme, dhe atë: - koherencën mes lëmenjve të ndryshme të politikës së jashtme - koherencën mes politikave të jashtme dhe të brendshme - koherencën në akcionet bilaterale mes shteteve anëtare të UE-së

Evropa duhet të vazhdojë me përpjekjet për një multilateralizëm efektiv - si mënyrën më të mirë për bashkëpnimin me partnerët global

Arkitektura e organizimit ndërkombëtar duhet të konsolidohet me procesin e vazhdueshëm të reformave

Roli i Evropës në ekonominë botërore Zgjerimi i UE-së do të shpie drejt rritjes së rolit të Evropës në ekonominë botërore Përpjekjet e UE-së kryesisht u përqëndruan në:- përgatitjet për anëtarësim për Bullgarinë dhe Rumuninë dhe bisedimeve me Turqinë (që ndërlidhet

me qëllimin e prosperitetit)- përparimin e politikës zhvillimore, ndihmës viktimave të tsunamit (ndërlidhet me qëllimin e

solidaritetit)- përparimin e dialogut me prodhuesit më të mëdhenj të energjisë elektrike - përparimin e marrëdhënieve me Rusinë dhe Amerikën ( që lidhet me qëllimin e sigurisë)  Solidariteti global Marrëdhëniet me jashtë - mënyra më e mirë për promovimin dhe ruajtjen e vlerave evropiane

jashtë kujfijve të saj Qëllimet e Zhvillimit të Mileniumit (të përcaktuar deri në vitin 2015)- duhet të jenë udhërrëfyese

të politikës zhvillimore të UE-së - një hap shumë cilësor për një politikë të re zhvillimore, përmes së cilës do të promovohej zhvillimi i qëndrueshëm dhe rënia e varfërisë

Kontributi në sigurinë mbarëbotërore Evropa nuk mund të mbijetojë si një oazë e paqës në një botë jostabile Politika e jashtme e UE-së duhet të rregullohet në pajtim me zhvillimin ndërkombëtar dhe

ballafaqimin me sfidat e sigurisë globale