© The McGraw Hill Companies, Inc., 2000

Integrimi Ekonomik Nderkombetar

© The McGraw Hill Companies, Inc., 2000

Çdo te thote Integrim Ekonomik Nderkombetar?

Marrveshje midis vendeve ne nje nje zone te caktuar gjeografike per te ulur dhe me tej hequr pengesat tarifore dhe jo tarifore per levizjen e lire te te mirave, sherbimeve dhe faktoreve te prodhimit midis njeri tjetrit, si dhe per te harmonizuar politikat ekonomike, financiare e monetare, shoqeruar mje perdorimin e nje monedhe te vetme

8-6

© The McGraw Hill Companies, Inc., 2000

c

Free Trade one of the greatest blessing a government can offer on a people is in almost every country unpopular

I say MAY BE to Free Trade, YES to Technology

© The McGraw Hill Companies, Inc., 2000

Nivelet e Integrimit Ekonomik

Zonë e tregtise së lirë

Bashkimi

doganor

Tregu

I përbashkët

Bashkimi

Ekonomik

Bashkimi

Politik

Nivelet e integrimit

Efta, Nafta

BE 1992Figura 1.1

© The McGraw Hill Companies, Inc., 2000

Zonat e Lira dhe Zona e Tregtise se Lire

MTL Zona e Tregtise se

Lire Zonat e Lira Tregtare

Zonat e Lira ne Turqi Parqet Industriale

© The McGraw Hill Companies, Inc., 2000

Efektet Ekonomike te Integrimit Nderkombetar

Stimulon rritjen ekonomike te vendeve Vendet specializohen per prodhimin e atyre

te mirave dhe sherbimeve qe i prodhojne ne menyre me efektive.

Perfitime shtese nga tregtia e lire si rezultat i marreveshjeve nderkombetare te GATT dhe OBT.

8-2

© The McGraw Hill Companies, Inc., 2000

Perfitimet Politike nga Integrimi Ekonomik Nderkombetar

Ndervartesia ekonomike nxit kooperimin politik dhe ul mundesine e konfrontimeve violente dhe te forces.

Kur jane bashke vendet kane aftesi ekonomike per te zgjeruar ne menyre konkurruese tregtine me vendet apo bloqet e tjera tregtare.

8-3

© The McGraw Hill Companies, Inc., 2000

Pengesat e Integrimit Ekonomik Nderkombetar

Mund te demtohen vende te veçanta ose grup vendesh.

Mundesi per humbjen ose kufizimin e sovranitetit kombetar dhe te kontrollit per çeshtjet vendase.

Diskutimi: Integrimi eshte “trade creation”? Integrimi eshte “trade diversion”?

8-4

© The McGraw Hill Companies, Inc., 2000

Trade creation – Trade diversion

Konkurrenca Produktiviteti – emigrimi i trurit Ekonomia e shkalles Cmimet e importit Sovraniteti kombetar

© The McGraw Hill Companies, Inc., 2000

Trade creation – trade diversion

Vendet A B C

Kosto 1 $ 0.9 $ 0.8$

Bashkimi Doganor AB efektet brenda dhe jashte Bllokut te integruar

Tarifa 15 %

© The McGraw Hill Companies, Inc., 2000

Harta Politike e Botes

8-5

© The McGraw Hill Companies, Inc., 2000

Rritja e Marreveshjeve Integruese Nderkomnbetare

0

100

200

86-91 92-96 47 -97 Sot

Marreveshjeintegruese

8-7

© The McGraw Hill Companies, Inc., 2000

Integrimi Ekonomik Evropian

Traktati i Romes

Zgjerimi BE

Kushtetuta e BE

Optimizem – pesimizem

© The McGraw Hill Companies, Inc., 2000

Be dhe Shqiperia

Instrumentet:

Marreveshjet e Tregtise se Lire

(Asimetrike --- Simetrike)

Integrimi rajonal

Stabilizimi – Asocimi, Marveshja Interim

Homogjenizimi politik ekonomik social

© The McGraw Hill Companies, Inc., 2000

Etapat per tu pranuar ne BE

Marreveshje Partneriteti Marreveshje Stabilizim asociimi Statusi i Kandidatit Negociatat e pranimit Traktati i pranimit Aprovimi dhe ratifikimi nga vendet anetare

© The McGraw Hill Companies, Inc., 2000 8-8

© The McGraw Hill Companies, Inc., 2000

1951 1973 1980

1995 2004

Zgjerimi i BE deri ne vitin 2005

© The McGraw Hill Companies, Inc., 2000 Harta 8.1 8-9

© The McGraw Hill Companies, Inc., 2000

Europe / European Union

European Union Europe

© The McGraw Hill Companies, Inc., 2000

GDP e Komunitetit Evropian

-2

0

2

4

90 91 92 93 94 95 96 97 98 99

%rritjes

8-10

© The McGraw Hill Companies, Inc., 2000

Komuniteti European dhe SHBA(Prill, 1998)

Evrope* SHBA

Popullsia mil 300 267.7 % rritjes GDP 19.4% 19.6% % rritjes se tregtise

18.6% 16.6%

Rritje e GDP 2.4% 3.8% Buxheti ( % ndaj GDP)

- 2.8% 0

*Countries likely to be part of common currency: Austria, Belgium, Finland, France, Germany, Ireland, Italy, Luxembourg, Netherlands, Portugal and Spain.

8-11

© The McGraw Hill Companies, Inc., 2000

Partneret tregtare evropiane me te medhenj te SHBA-se

0

0.5

1

1.5

2

2.5

3

3.5

Germany France Zvicra

Eksporte ne Importe ne

$ miliarde

8-12

© The McGraw Hill Companies, Inc., 2000

-5

0

5

10

15

1992 1993 1994 1995 1996 1997

BE

BE

SHBA

Ritmet vjetore te rritjes se GDP-se

BE dhe SHBA

%

8-13

© The McGraw Hill Companies, Inc., 2000

0

5

10

15

1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998SHBA

SHBA

BE

Papunesia

BE dhe SHBA

%

8-14

© The McGraw Hill Companies, Inc., 2000

0

1

2

3

4

5

1992 1994 1996 1998

BE

BE

SHBA

Inflacioni

BE dhe SHBA

%

8-15

© The McGraw Hill Companies, Inc., 2000

Qeverisja e BE

Kryetari i Shtetit dhe

Presidenti i Komisionit

1 Perfaqesues

nga çdo vend

20 Komisionere Emeruar nga

antaret per afat 4 vjet

Keshilli Evropian

Zgjidh çeshjte politike Orienton politikat.

Komisioni Evropian

Propozon, implementon, monitoron legjislacionin

Keshilli i MinistraveAutoriteti i fundit kontrollues. Nuk miraton ligje te BE. Parlamenti

Evropian 630

antare te zgjedhur

direkt

Propozon amendmente per ligjet, vendos veton per buxhetin dhe legjislacionin per tregun unik, emeron komisioneret.

1 gjykates per çdo vend

Gjykata e drejtesise

Shqyrton

Apelimet e

Ligjeve te BE.

8-16

© The McGraw Hill Companies, Inc., 2000

Kushtetuta e BE

Traktati i Romes per Kushtetuten

Europiane u firmos ne 29/10/04.

Per Kushtetuten e perbashket

Europiane kane votuar “po” 13

shtete, “jo” Franca dhe Hollanda.

Pas nje periudhe reflektimi qeverite

e 25 vendeve do te fillojne procesin

e ratifikimit ne 31/10/06.

Deri atehere duhet qe 4/5 e vendeve anetare

te votojne “po” , ne rast te kundert ceshtja do

i kaloje per shqyrtim Keshillit Europian.

© The McGraw Hill Companies, Inc., 2000 Harta 8.2 8-17

© The McGraw Hill Companies, Inc., 2000

NAFTA Themeluar ne Janar 1994 Per nje periudhe 15 vjeçare:

Ulur tarifat (99% e te mirave te tregtuara) Ulur barierat jotarifore Rritur mundesite e investimeve

Mbrojtja e pronave intelektuale. Aplikimi i standardeve kombetare te

mjedisit. Traktate te vecanta per mjasft industri

8-18

© The McGraw Hill Companies, Inc., 2000

0.4

0.55

0.7

0.85

1

1990 1992 1994 1996 1998

Maquiladora

NAFTA and MexicoMilionë punonjës

8-19

© The McGraw Hill Companies, Inc., 2000

Punësimi në Ndërmarrjet “Foreign-Operated” në Meksikë

400

450

500

550

600

650

700

750

800

93 94 95 96 97

Mijë

8-20

© The McGraw Hill Companies, Inc., 2000

Punonjes Kanadezë që kanë lëvizur në jug në sajë të NAFTA-s

0

5

10

15

20

25

30

1993 1994 1995 1996

Mijë

8-21

© The McGraw Hill Companies, Inc., 2000

PACTI Andean

8-22Map 8.2

© The McGraw Hill Companies, Inc., 2000

ANCOM: Andean Pact Bolivia, Colombia, Ecuador, Peru,

Venezuela Marrëveshja e Kartaggjenës, 1969. Një nga

organizatat më të vjetra integruese që jeton ende.

Popullsia: 97 milionë (14% of hemisphere) GNP: $122.6 miliardë Kaluar nga ZTL (FTA) në Bashkim

Doganor në vitin 19928-23

© The McGraw Hill Companies, Inc., 2000

0

5

10

15

20

25

1995 1996 1997

ImporteEkspote

$ Billions

Tregtia e SHBA-së me Komunitetin Andean

8-24

© The McGraw Hill Companies, Inc., 2000

Mercosur

8-25Map 8.2

© The McGraw Hill Companies, Inc., 2000

Marrëveshja Mercosur

1988: Argentina, Brazili. 1990: Paraguaj, Uruguaj

1995: U muarën vesh të kalojnë në bashkimin e plotë doganor.

Popullsia: 209 milion (27% e hemisferës) GNP: $656.6 miliardë (8% e hemisferës) U dyfishua tregtia brenda tre vjetëve të

parë.

8-26

© The McGraw Hill Companies, Inc., 2000

0

5

10

15

20

25

30

1995 1996 1997

ImporteEksporte

Miliardë $

Tregtia e SHBA-së me Mercosur

8-27

© The McGraw Hill Companies, Inc., 2000

Shoqata të tjera të hemisferës

Tregu i Përbashkët i Amerikës Qëndrore.

CARICOM Free Trade Area of the Americas

8-28

© The McGraw Hill Companies, Inc., 2000

ASEAN

8-29

© The McGraw Hill Companies, Inc., 2000

Shoqata e Vendeve të Azisë Juglindore

Krijuar në vitin 1967 400 milionë banorë Kooperim economic, politik dhe social. Brunei, Indonesia, Malaysia, the

Philippines, Singapore, Thailand and Vietnam.

8-30

© The McGraw Hill Companies, Inc., 2000

ASEAN

0

5

10

15

20

25

30

35

40

45

1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998

Rritja e GDPEksportet US

8-31

© The McGraw Hill Companies, Inc., 2000

Fluksi neto i kapitalit privat në Indonezi, Malajzi, Filippine, Koreae Jugut dhe Tailanda

-20

0

20

40

60

80

100

1991 92 93 94 95 96 97 98

Miliardë $

Thru April 30.

8-32

© The McGraw Hill Companies, Inc., 2000

0 5 10 15 20 25

Pjesa tjetër e botës

South Korea

Japan

NAFTA

%

Destinacioni i Eksportit

Burimi i Importeve

Fluksi tregtar i Azisë

8-33

© The McGraw Hill Companies, Inc., 2000Map 8.3 8-34

© The McGraw Hill Companies, Inc., 2000

Kooperimi Ekonomik i Azi-Paqësorit

Themeluar në vitin1989 për të ‘promovuar tregtinë e hapur dhe kooperimin praktik ekonomik’. ‘Promovimi i sensit te komunitetit’.

18 antarë GDP: $13 trilionë (1995) 50% të të gjithë të ardhurave botërore 40% të tregtisë botërore

8-35

© The McGraw Hill Companies, Inc., 2000

Marrveshja e Tregtise se Lire Amerikane

Zone e Tregtise se Lire te Dy Kontinenteve Amerikane???

Bush – Chavez