Internet Marketing Angiin Ajil

Удиртгал helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 2 1Онолын үндэслэл4

11 Интернэт сүлжээний түүхэн хөгжил helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip4

1 2 Интернэтийн сүлжээний талаарх үндсэн ойлголтhelliphelliphellip 5

13 Интернэтийн сүлжээний бизнесийн салбарт

үзүүлж буй нөлөөлөл өөрчлөлтүүд helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 6

14 Интернэт маркетингийн талаарх үндсэн

ойлголт зарчмууд helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip14

2 Манай улсын хувьд дараах үйлчилгээг түлхүү

эрхэлбэл зохих болов уу 17

21 Идэвхжүүлэлтийн хольцыг бүрдүүлэх helliphelliphelliphelliphelliphelliphellip17

22 Уламжлалт идэвхжүүлэлтийн арга хэрэгсэлhelliphelliphelliphelliphelliphellip19

23 Монголын е-зах зээлийн өнөөгийн байдал 20

24 Монголд и-бизнесийг хөгүүлэхэд тулгамдаж

буй асуудлууд20

25 Бидний өнөөгийн боломжhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 20

3Дүгнэлт helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip22

Сул тал22

Давуу талhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip23

4 Хавсралт

Вэб Хуудасны МаркетингийнТухай Нийтлэг Буруу

Ойлголтууд25

wwwzaluucomwwwzaluucom

- 2 -

Удиртгал

Интернэтийн сүлжээ нь бизнесийн болон бизнесийн бус салбаруудад асар их өөрчлөлт

нөлөөг үзүүлсэн бөгөөд энэ сонирхол татсан сэдвийг хөндөх судлах түүнд дасан зохицох

интернэтийн сүлжээнд тохирсон онол аргазүйг боловсруулсаар байна

Маркетингийн шинжлэх ухааны хүрээнд ч энэ чиглэлээр маркетингийн болон

удирдахуйн ухааны эрдэмтэн судлаачид мэргэжлийн холбоод их дээд сургуулиуд эрдэм

шинжилгээний байгууллагууд мэдээлэлийн технологийн мэргэжилтнүүд төр засгийн газар маш

өргөн далайцтай судалгаануудыг интернэтийн сүлжээ үүсч бий болсон цагаас хийж эхэлсэн

билээ

Интернэтийн маркетингийн болон удирдахуйн шинжлэх ухаанд үзүүлж буй нөлөө үр

ашгийн чиглэлээр судалгаа хийдэг гадаадын эрдэмтэн судлаачдыг цухас дурдвал Харвардын их

сургуулийн эрдэмтэн Майкл Портер1 Стратегийн үйл хөдлөлд үзүүлж интернэтийн нөлөөний

чиглэлээр Виржиниагийн их сургуулийн эрдэмтэн Жон Линдгрен2 Маркетингийн удирдлагад

үзүүлж буй интернэтийн нөлөө чиглэлээр Ральф Вилсон3 Вирал маркетинг болон интернэт

маркетингийн чиглэлээр Филипп Котлер4 Интернэт маркетингийн чиглэлээр Колин Неч5 Вэб

маркетингийн чиглэлээр судалгаа шинжилгээ хийж бүтээл туурвидаг байна Мөн энэ чиглэлээр

судалгаа шинжилгээ хийдэг гадаадын байгууллагуудыг дурдвал АНУ-ын Е-маркетингийн холбоо

нь энэ чиглэлээр маш олон судалгаа шинжилгээ тайлан илтгэл боловсруулж интернэт

маркетингийн менежерийн сургалтыг зохион байгуулдаг байна

1 Porter M Strategy and the Internet Harvard Business Review March 2001p 62-78

2 John H Lindgren Marketing on the internet Advanced Marketing Management p103-127

3 Ralph F Wilson Demystifying Viral Marketing August 2000

4 Philip Kotler and other Principles of Marketing second European edition 1999

5 Colin Knecth Discover how to promote your website Nov 2003p 1-3


- 3 -

1Онолын үндэслэл

1 1 Интернэт сүлжээний түүхэн хөгжил

Дэлхийн хэвлэл мэдээлэлийн салбарт тэргүүлэгч болох CNN телевиз 2004 онд нэгэн

сонирхолтой судалгааг нийт үзэгчдийнхээ дунд явуулсан байна Уг судалгаа нь сүүлийн 100

жилийн туршид хүн төрөлхтөний хийсэн хамгийн агуу бөгөөд хамгийн их нөлөө үзүүлсэн

шинжлэх ухааны нээлтийг тодруулах зорилготой байсан байна Нийтдээ 30 гаруй мянган хүн

телефон утсаар холбогдон уг судалгаанд хамрагдсан бөгөөд судалгаанд оролцогчид хамгийн

түрүүнд компьютерийн микро схемийг тодруулсан бөгөөд хоѐрдугаарт нь интернэтийн сүлжээ

гэж хариулсан байна Үнэхээр ч интернэтийн сүлжээ нь нийгмийн бүх хүрээнд асар их өөрчлөлт

нөлөөг үзүүлсэн юм

Интернэтийн сүлжээний суурь тавигдах үндэс нь6 XIX зууны сүүл үед байгуулагдсан

Европ Америк тивийг холбосон Транс-Атлантын кабель юм 1958 онд АНУndashын Батлан хамгаалах

яамны дэргэд Advanced Research Project Agency (ARPA) буюу Тэргүүлэх эрдэм шинжилгээний

төслийн агентлаг байгуулагдсан байна Энэ байгууллагын үндсэн зорилго нь цөмийн харилцан

цохилтын үед холбоо харилцааны аюулгүй байдлыг хангахад оршиж байлаа 1961 онд

Массачусетсийн технологийн институтийн (Massachusetts Institute of Technology) оюутан Леонард

Клейрок (Leonard Kleinrock) файлыг хэсэг багц болгон хувааж сүлжээгээр дамжуулах технологийг

зохион бүтээснээр сүлжээний технологид үндсэн эргэлт хийсэн бол 1963 он гэхэд ARPA ndashгийн

компьютерийн лабораторийн удирдагч Жон Ликлидер (JCRLicklider) компьютерийн сүлжээний

технологийг зохион бүтээснээ нийтэд зарласан байдаг Уг технологийг амьдралд хэрэгжүүлэх

зорилгоор ARPANET сүлжээг бий болгох төсөл эхэлж 1969 онд АНУ ndashын цэргийн болон тэргүүлэх

эрдэм шинжилгээний төвүүд энэхүү сүлжээнд холбогдсоноор тус сүлжээ ажиллаж эхэлжээ7

1974 онд ARPANET сүлжээний Telenet хэмээх арилжааны хувилбар гарснаар олон нийт

сүлжээнд холбогдох боломж бий болсон байна1976 онд Xerox компаний эрдэм шинжилгээний

ажилтан Роберт Меткалф(Robert Metcalfe)анхны дотоод сүлжээ болох Ethernet-ийг зохион бүтээсэн

нь компьютерийн сүлжээг ашиглах явцад хувьсгал хийсэн байдаг 1982 онд ARPA сүлжээний TCIIP

хэмээх стандарт протоколыг зохион бүтээснээр орчин үеийн Интернэтийн эх суурийг тавьсан

байна Харин 1989 онд CERN (European Organization for Nuclear research) буюу Европын цөмийн

физикийн лабораторийн программист Тим Бернес Ли (Tim Bernes Lee) чухал нээлтийг хийсэн нь

интернэт сүлжээний хөгжлийг шинэ шатанд гаргаж интернэтийн үсрэнгүй өсөлтийг бий

6 IgraveNtildeicirceumlicirciacuteatildeicirc Igraveicircaacuteegraveiacuteyacuteograve Egraveнogravearingethiacutearingograveegraveeacuteiacute iquesteacuteeumldivideegraveeumlatildeyacuteyacuteiacuteegraveeacute aacuteicircetheumloacuteoacuteeumlagraveeumlograveucircatilde iacuteyacuteigraveyacuteatildeaumliquestiquesteumlyacuteotilde ccedilagraveethegraveigrave agraventildeoacuteoacuteaumlagraveeuml 2002 он otildeoacuteoacuteaumlagraventilde 5 7 ЦДоку МБуянбадрах Интернэт вэб сайтын нэвтэрхий толь 2004 он хуу 3


- 4 -

болгосон юм Дээрх нээлт нь үндсэн 3 элементээс HTML URL HTTP бүрдэх бөгөөд эдүгээ

хүртэл дээрх хэлүүд нь хэрэглэгдэж байна8

1991 оны 5-р сарын 17-ны өдөр Европын цөмийн физикийн лабораторийн CERN (European

Organization for Nuclear research) тооцоолон бодох системд дэлхийн анхны Веб сервер тавигдсан

байнаЭнэ өдрийг Интернэт сүлжээний албан ѐсны төрсөн өдөр хэмээн тооцдог юм

1 2 Интернэтийн сүлжээний талаарх үндсэн ойлголт

1995 оны 10-р сарын 24-нд Холбооны Улсын сүлжээний зөвлөл Интернетийн асуудлаар

нэгэн шийдвэрийг санал нэгтэй баталсан бөгөөд энэхүү шийдвэрт нь Интернэт гэдэг нь

Интернетийн протокол болон түүний дэд өргөтгөлд үндэслэсэн дэлхий нийтийн нэгдмэл хаягаар

логик байдлаар холбогдсон

Дамжуулалтын хяналтын протоколинтернет протокол (TCPIP) болон түүний өргөтгөл

эсвэл түүнтэй тэнцэхүйц протоколуудыг ашиглан харилцаа холбоог дэмжих чадвартай

Өндөр түвшинд хувиараа болон олон нийтэд нээлттэй байдлаар ашиглаж болохуйц

дэлхий нийтийн мэдээллийн системийг хэлнэ гэжээ9

Зураг 1 Интернэтийн сүлжээ хэрхэн ажилладаг вэ

Дээрх бүгдээс Интернэтийг товчхон тодорхойлвол пүүс байгууллагын олон тооны

мэдээлэлийг world wide web буюу вэб хуудас болон е-mail буюу элекрон шуудангаар дамжуулан

түгээх сүлжээний хэрэгсэл юм Вэб буюу world wide web гэдэг нь ерөнхийдөө HTML буюу Hyper

Text Markup Language хэмээх тусгай форматаар бичигдсэн баримт зураг дуут дүрст

мэдээллүүдийг интернэт ашиглан дамжуулах боломж олгодог интернэт серверүүдийн систем юм

Вэбийн үндсэн бүрэлдэхүүн нь вэбээр мэдээлэл дамжуулах боломж олгодог Гипер текст формат

хандах боломж олгодог вэб сервер хялбараар үзэх боломж олгодог вэб браузер буюу вэб хөтлөгч

түүнчлэн вэбүүдийг нэгнээс нь ялгаж өгдөг вэб хаяг гэсэн ойлголтууд байдаг

Электрон шууданг 1971 оны 10 сард Bolt BeranekampNewman компаний программ зохиогч

Ray Tomlinson бүтээжээ Тэрбээр анх удаа гэсэн тэмдгийг ашиглаж компьютерийн гарны эхний

үсэг болох QWERTYUIOP гэх мэдээлэлийг нэг компьютерээс нөгөө компьютер дамжуулан

илгээсэн нь єнєєгийн бидний хэрэглэдэг E-mail-ийн эхлэл болсон юм E-mail нь энгийн текстэн

8 John H Lindgren Marketing on the Internet Advanced Marketing Management p105

9 БТунгалаг Online shopping СЭЗДС 2001 он хуу 4


- 5 -

хэлбэртэй бий болсон бєгєєд одоо ч энэ хэлбэрээ үндсэндээ хадгалсаар ирсэн билээ Attachment

буюу файл хавсаргах үйлдэл электрон шуудангийн боломжийг єргєтгєсєн хожим бий болсон зүйл

юм

13 Интернэтийн сүлжээний бизнесийн салбарт үзүүлж буй нөлөөлөл өөрчлөлтүүд

Бизнесийн практикт 1970-аад оноос эхлэн анх компьютерийг хэрэглэж эхэлсэн бөгөөд

ихэвчлэн нягтлан бодох бүртгэлээ хөтөлж явуулах төлбөр тооцоог хийж гүйцэтгэх

үйлдвэрлэлийн төлөвлөгөөг боловсруулах зэрэг үйлдэлд ашигладаг байсан байна Харин 1980-аад

оноос эхлэн томоохон пүүс компаниуд хувийн сүлжээнүүдийг ашиглах сонирхолтой болсон

бөгөөд уг сүлжээ нь худалдан авах захиалга хүлээн авах байгууллагын дотоод функцуудын

харилцаа холбоог сайжруулах мэдээлэл солилцох боломжийг нэмэгдүүлэх үндсэн үүрэг бүхий

байсан юм Дээрх хувийн сүлжээнд EDI Electron Data Interchange сүлжээг өргөн ашигладаг

байсан бөгөөд энэ нь компаний дотоод мэдээлэлийг хэлтэс нэгж салбаруудад дамжуулах үндсэн

үүрэгтэй Гэхдээ энэхүү сүлжээг ашиглах байгуулахад асар өндөр зардалтай байсан бөгөөд

зөвхөн томоохон фирмүүд ашиглах боломжтой байжээ10

Интернэтийн сүлжээг ашиглах болсноор

дээрх асуудлыг бүрэн шийдвэрлэж өгсөн бөгөөд интернэтийн сүлжээний бизнесийн салбарт

үзүүлсэн нөлөөг эрдэмтэн судлаач JHLindgren тодорхойлохдоо Интернэт нь шинэ боломжийг

том жижиг пүүсүүдэд ижилхэн олгосон юм гэжээ Интернэтийн сүлжээг бизнест ашиглахад маш

бага зардалтай бөгөөд зөвхөн өөрийн мэдээлэл бүхий вэбийн серверээ холбосон байхад хангалттай

юм

Интернэтийн сүлжээг бизнест ашиглах болсноор дараах үндсэн үр ашгууд11

бий болсон

байна

Зардал болон хөрөнгө оруулалтын хэмжээ буурсан

Интернэтийн сүлжээ ашиглах болсноор маш олон пүүсүүд зардал хөрөнгө оруулалтын хэмжээг

бууруулж чадсан бөгөөд вэб дээр суурилсан бизнесийн үйл ажиллагаа бага зардал хөрөнгө

оруулалтыг шаардах болсон байна Тухайлбал Amazoncom Cisco systems гэх мэт компаниуд нь

маш бага хөрөнгө оруулалттайгаар үйл ажиллагаагаа эхлэн эдүгээ үндэстэн дамнасан глобал

хэмжээний компаниуд болон өсөн дэвжсэн юм

Харилцагчийн үйлчилгээг сайжруулах боломжтой болсон

Харилцагчийн үйлчилгээг сайжруулах боломж ихээр нэмэгдсэн бөгөөд автоматжсан байдлаар

буюу вэбээр дамжуулан харилцагч хэрэглэгч нарт үйлчилгээ үзүүлэх харилцагчийн өөрөө өөртөө

үйлчлэх боломжийг нэмэгдүүлж өгсөн юм Ингэснээр борлууллтын ажилтнууд болон

10

The Emerging digital economy US department of Commerce 1997 11

John H Lindgren Marketing on the Internet Advanced Marketing Management p109-101


- 6 -

харилцагчийн үйлчилгээний ажилтнуудын тоо буурч тэднийг сургах борлуулалтын болон

үйлчилгээний зардлыг бууруулах боломжтой болж байгаа юм Үүний нэг тод жишээ нь их дээд

сургуулиуд интернэтийг ашиглан зайны сургалтыг явуулж байгааг дурдаж болох юм

Зах зээлийн болон бараа үйлчилгээний шинэ боломжууд нээгдсэн

Интернэтийн сүлжээ нь бизнест орон зай цаг хугацаанаас үл хамаарах зах зээлийн шинэ орон зай

буюу кибер зах зээлийг нээж өгч байгаа юм Мөн интернэтийг түшиглэн виртуаль бараа буюу

бодитой бус барааг бүтээх түүнийг зах зээлд нийлүүлэх өргөн боломжийг нээж өгч байгаа юм

Дээрхи үндсэн үр ашиг буюу интернэтийн бизнесийн салбарт үзүүлж буй нөлөөг

Харвардын их сургуулийн стратегийн удирдлагын шинжлэх ухааны тэргүүлэх эрдэмтэн Майкл

Портер өөрийн боловсруулсан Салбарын бүтэц буюу өрсөлдөөний 5 хүчин зүйлийн загварт

тулгуурлан дэлгэрэнгүй байдлаар Харвард бизнес ревью сэтгүүлд тодорхойлсон байна

МПортерийн үзсэнээр салбарын бүтцэд багтаж буй өрсөлдөөний 5 хүчин зүйлд дараах үндсэн

нөлөөг интернэт нь үзүүлж байна

Салбарын өрсөлдөөний хүчин зүйлд

Компаний хэмжээнээс хамаарах өрсөлдөх чадварын ялгааг бууруулж хувьсах зардлын хэмжээг

багасгаж цаг хугацаа орон зайн хувьд зах зээлийн хүрээг тэлж өрсөлдөөнийг ширүүсгэж байна

Орлуулах бараа үйлчилгээний хувьд

Интернэтийн сүлжээг ашиглан шинээр орлуулагч бараа бий болгох боломж нэмэгдэх бөгөөд

дээрх салбаруудын хувьд зах зээлийн потенциалаа өсгөх боломжийг интернэтийн сүлжээ нь олгож

байна

Худалдан авагч

Уламжлалт хувиарлалтын сувгийн давуу тал алдагдаж зуучлагчийн зүгээс үзүүлэх нөлөө нь

эцсийн хэрэглэгч рүү шилжин хөндлөнгийн үр ашиг багатай зуучлагчид шаардлагагүй болж

худалдан авагчид хямд зардлаар бараа үйлчилгээг хэрэглэх боломжтой болж байна

Салбарт шинээр нэвтрэх хориг саад

Салбарт шинээр нэвтрэх хориг саадыг багасгаж байгаа байгаа бөгөөд шинээр салбарт нэвтрэхэд

шаардагдах хувиарлалтын суваг борлуулалтын ажилтан бодит хөрөнгө зэргийг интернэтийн

сүлжээг ашиглан хямд зардлаар хялбархан шийдэх бололцоо бүхий болох юм Ингэснээр олон

салбарт шинээр пүүсүүд нэвтрэн орох бөгөөд өрсөлдөөний нөхцөл байдал ширүүсэнэ

Бэлтгэн нийлүүлэгчийн хүч

Бэлтгэн нийлүүлэгч хөндлөнгийн зуучлагчийн оролцоогүйгээр үйлчлүүлэгчдийнхээ хүрээг тэлж

зах зээлийн хэмжээгээ нэмэгдүүлэх боломжтой болох бөгөөд ингэснээр харилцагч компаниудын

эцсийн бүтээгдэхүүний ялгаралыг багасгах өрсөлдөөний давуу тал нь буурах юм Нөгөө талаас


- 7 -

пүүсүүд зөвхөн нэг буюу цөөн хэдэн бэлтгэн нийлүүлэгчээс хараат бус болж бэлтгэн

нийлүүлэгчийн зах зээлийн өрсөлдөөн нэмэгдэнэ (Зураг -2 )

Эх үүсвэр МEPorter Competitive

Strategy free press 1980

Салбарт Шинээр

Нэвтэрэгсэд

Нэвтрэлтийн хориг саадууд

Далайцынмасштаб хэмнэлт

Анхны хөрөнгө оруулалтын зардал

Бүтээгдэхүүний ялгаварлал

Брэндийн хүчтэй байршил

Хувиргалтшилжилтийн өртөг

Хуваарилалтын сувгийн өргөн тархалт

Капиталын шаардлага

Ашиглаж буй технологи

Туршлагын муруйн нөлөө

Засгийн Газрын хязгаарлалтууд

Салбарын хамгаалалт

Салбарын зохицуулалт ба Засгийн Газрын бодлого

Улс хоорон дахь капиталын шилжилт

Гаалын татвар ба Гадаад валют

Гадаадын хөрөнгө оруулалт

Өрсөлдөгчдөд өгсөн тусламж дэмжлэг

Шууд өрсөлдөгчид хоорондын өрсөлдөөн

Өрсөлдөгчид хоорондын тэнцэл ба харьцаа

Салбарын өсөлт

Маркетинг болон бизнесийн зардал

Салбар дахь тогтмол зардал


Корпорацийн стратегийн хэрэгжилт

Гарах хориг саадууд

Үндсэн хөрөнгийн төвлөрөл

Гарах үйл ажиллагааны зардал

Бусад бизнестэй харилцах стратегийн харилцаа

Салбарын эмоцийн дарамт

Засгийн газар болон нийгмийн хязгаарлалтууд Ш

ин

ээр

нэв

тэр

эгсд

ий

н а

юул

Бэлтгэн

Нийлүүлэгчид

Бэлтгэн

Нийлүүлэгчдийн

худалдааны хүч

Худалдан Авагчдын

худладааны хүч

Худалдан

Авагчид

Орлуулах бүтээгдэхүүн

нийлүүлэгчид

Бэлтгэн Нийлүүлэгчдийн хүч

Гол бэлтгэн нийлүүлэгчдийн тоо

Тэдний бүтээгдэхүүнийг орлуулах боломж

Тэдний бүтээгдэхүүний ялгаварлал

Тэдний давших интеграцийн аюул

Салбарын ухрах интеграцийн аюул

Тэдний салбарын бүтээгдэхүүний чанар болон

үйлилгээнд өгч буй үнэлэлт

Тэдэнд төлж буй салбарын нийт зардал

Тэдний ашиг дахь салбарын чухал байдал

Худалдан Авагчдын хүч

Гол худалдан авагчдын тоо

Орлуулах бүтээгдэхүүнийг хүлээж авч байгаа

байдал

Бүтээгдэхүүний ялгаварлалыг хүлээж авч байгаа

байдал

Худалдан авагчдын үйлдвэрлэгчид итгэх итгэл

Салбарын давших интеграцийн аюул

Бүтээгдэхүүний чанар ба үйлчилгээнд өгч байгаа

үнэлэлт

Нийт худалдан авагчдын салбарт зарцуулж буй

зардал

Худалдан авагчдийн худалдан авах чадвар

Орлуулагчдын чадвар

Орлуулах үйлдвэрлэгчдийн ашгийн чадвар

болон удирдлагын чадвар

Хэрэглэгчдэд үзүүлж буй үйлчилгээ

Орлуулах бүтээгдэхүүний үнэ цэнэ ба чанар

Салбарын өрсөлдөгчид

Өрсөлдөөний хүч


8

(+-) Үйлчлүүлэгчдийн хүрээг тэлэх

боломжийг бэлтгэн нийлүүлэгчдэд

олгох

(-) Интернэт нь бэлтгэн нийлүүлэгч

хэрэглэгчид үйлчлэхэд хөндлөнгийн

зуучлагчийг ашиглах шаардлагагүй

болгож байна

(-) Бүх компанийг бэлтгэн

нийлүүлэгчтэй ижил түвшинд

харилцах боломжийг олгож байна

Энэ нь ТЭМ-ийг стандарчлах

ингэснээр эцсийн бүтээгдэхүүний

ялгаралыг бууруулж байна

(-) Бэлтгэн нийлүүлэгчийн зах зээлд

нэвтрэн орох боломжийг

нэмэгдүүлж өрсөлдөөнийг

нэмэгдүүлж байна

Загвар 1-4

Салбарын бүтцэд интернэтийн үзүүлж

буй нөлөө

(-) Салбарт шинээр нэвтрэх хориг саадыг багасгаж

байна Тухайлбал хувиарлалтын суваг борлуулалтын

ажилтнууд биет хөрөнгө зэргийг интернэтийн

технологийг ашиглан хялбар бага зардлаар шийдэх

боломжтой болсон

(-) Олон салбарт пүүсүүд шинээр нэвтрэнэ

(+) Уламжлалт

хувиарлалтын

сувгийн ач

холбогдолыг

бууруулж байна

(-) Зуучлагчийн хүч

эцсийн хэрэглэгчид

шилжих

(-) Худалдан авах

зардлыг бууруулах

Худалдан авагч Зуучлагчийн Хэрэглэгчийн

хүч хүч

Салбарын

өрсөлдөөн өрсөлдөөн

Бэлтгэн

нийлүүлэгчийн

хүч

Салбарт шинээр

нэвтрэхэд учрах

хориг саад

Орлуулах бараа

үйлчилгээнээс

учрах аюул

(-) Компаний хэмжээнээс

хамааран өрсөлдөх

чадварын ялгааг

бууруулсан

(-) Үнийн өрсөлдөөн рүү

шилжсэн

(-) Газар нутгийн хувьд

зах зээлийг өргөжүүлж

өрсөлдөгчийн тоог

нэмэгдүүлсэн

(-) Хувьсах зардлыг


Эх үүсвэр Micheal Porter David Sutton Strategy and

Internet Harvard business review 2001 march p 67

(+) Бүх салбарын хувьд үр

ашигтайгаар зах зээлийн

хэмжээгээ өсгөх боломжтой

болсон

(-) Интернэтийн сүлжээг

ашиглан шинээр орлуулагч

бараа үйлчилгээг бий бүтээх




10

Үнэ цэний гинжин загварт интернэтийн үзүүлж буй нөлөөлөл

Туслах

Компаний бүтэц зохион байгуулалт

Вэб дээр тулгуурласан бүтэц зохион байгуулалт

Онлайнаар хөрөнгө оруулагч нартай харилцаа холбоо тогтоох Тухайлбал мэдээлэл түгээх конференц уулзалтыг

зохион байгуулах

Хүний нөөцийн удирдлага

Вэб дээр тулгуурласан сургалт

Интернэтийг ашиглан компаний талаарх мэдээлэлийг хүргэн түгээх

Ажлын тайланг илтгэх

Технологийн хөгжил дэвшил

Байгууллагын бусад функцийн талаарх мэдлэгтэй болох

Байгууллагынхаа болон бусад пүүсүүдтэй хамтран ажиллах боломжийг нээж өгөх

Барааны судалгаа хөгжүүлэлт нь онлайн худалдаа үйлчилгээтэй нягт уялдах боломж бүхий болох

Хангамж

Интернэт нь ТЭМ-ийн эрэлтийг төлөвлөх боломжоор хангана

Бэлтгэн нийлүүлэгчээс худалдан авах агуулах таамаглах системийг бүрдүүлнэ

Үндсэн

Дотоод орц

Компаний дотоод

орцын талаарх

мэдээлэлийн санг

бүх функцуудэд

хүргэх

Компани болон

бэлтгэн

нийлүүлэгчийн үйл

ажиллагааг нягт

уялдуулах

боломжийг

бүрдүүлнэ

Үйлдвэрлэл үйл

ажиллагаа

Шийдвэр

гаргалтанд

шаардлагатай

мэдээлэлийн

урсгалыг

зохицуулах

боломжийг

нэмэгдүүлнэ

Борлуулалт


сувгийг

мэдээлэлээр

хангана

Гадаад гарц

Хэрэглэгчтэй

шууд солилцоо

хийх

бололцоотой


электрон байдлар

гэрээ хэлэлцээр

хийх

Эрэлтийг

таамаглах

бололцоо бүхий

болох

Маркетинг болон борлуулалт

Вэб сайтаар дамжуулан

онлайн борлуулалт хийх

Хэрэглэгчдийг барааны

талаарх мэдээлэлээр хангах

үнийн хөнгөлөлт

урамшуулал үзүүлэх

захиалга хүлээн авах

Онлайн барааг бүтээх

Татах идэвхжүүлэлтийн

стратеги

Хэрэглэгчтэй эргэх холбоог

тогтоох буюу вэбээр

дамжуулан судалгаа хийх

идэвхжүүлэлтийн үр дүнг

үнэлэх

Борлуулалтын

дараах үйлчилгээ

Онлайнаар

хэрэглэгчийн

үйлчилгээг шууд

үзүүлэх

боломжтой

Тухайлбал э-

шуудан чат

интернэт

телефон вэб

камер зэргийг

ашиглах

Вэбийг ашиглан

хэрэглэгч өөрө

өөртөө үйлчлэх

боломжтой

болох



12

14 Интернэт маркетингийн талаарх үндсэн ойлголт зарчмууд

Интернэт маркетингийг маркетингийн шинжлэх ухааны суурь ойлголт зарчим дээр

тулгуурлан тодорхойлбол интернэтийн сүлжээг ашиглан пүүс маркетингийн үйл ажиллагаагаа

хөтлөн явуулахыг хэлэх юм Дээрх тодорхойлолтоос харахад интернэт маркетинг нь зөвхөн

электрон худалдаа интернэт зар сурталчилгаагаар хязгаарлагдахгүй бөгөөд кибер орон зайд

хэрэглэгчийн үнэ цэнэ сэтгэл ханамж ашигт байдлыг бий болгох маркетингийн шинжлэх ухааны

нэгэн салбар юм Энгийн үгээр илэрхийлбэл интернэт маркетинг гэдэг интернэт сүлжээний вэб

хуудсыг ашиглан маркетингийн функцээ хэрэгжүүлэхийг хэлэх юм Egraveeacuteigraveyacuteyacutentilde egraveiacuteogravearingethiacuteyacuteograve igraveagraveethecircaringograveegraveiacuteatildeegraveeacuteiacute

aacuteagraveeacuteethoslashegraveeuml otildeagraveethoacuteoacuteeumlaacuteagraveeuml

Atildeeumlicircaacuteagraveeumluuml ccedilagraveotilde ccedilyacuteyacuteeuml Icircethicirciacute iacuteoacuteograveatildeegraveeacuteiacute ccedilagraveotilde ccedilyacuteyacuteeuml

Yacuteoumlntildeegraveeacuteiacute otildeyacuteethyacuteatildeeumlyacuteatildedivide B2C буюу бизнес ба

хэрэглэгчийн зах зэл

B2C буюу бизнес ба

хэрэглэгчийн зах зээл

Aacuteegraveccediliacutearingntilde aacuteagraveeacuteatildeoacuteoacuteeumleumlagraveatildeagrave B2B буюу бизнесээс бизнест B2B буюу бизнесээс бизнест

Судлаач Ральф Вилсоны тодорхойлсноор интернэт маркетингийг байгууллага үйл ажиллагаандаа

нэвтрүүлснээр дараах боломжууд үүсэх юм12

Зах зээлийнхээ хувьд тэлж глобаль зах зээл дээр гарах

Кибер орон зай дахь өөрийн виртуаль оффисоо байгуулах

Шууд маркетингийн үйл ажиллагааг хэрэгжүүлэх

Харилцаа холбооны хувьд тэлэх

Өрсөлдөөнд давуу талыг олох боломжтой

Интернэт маркетингийг өөрийн үйл ажиллагаандаа нэвтрүүлэх гэж буй пүүсийн хувьд дараах

үндсэн үе шатын дагуу интернэт маркетингийн стратегийг хэрэгжүүлвэл оновчтой юм13

1 Нөхцөл байдлын шинжилгээ хийх

2 Зорилгоо дэвшүүлэх

3 Маркетингийн хольц бүрдүүлэлт

Дээрх үе шатууд нь логик дараалал зарим судлах зүйл нь уламжлалт маркетингтай төстэй

хэдий ч зарим талаар интернэт маркетингийн гэсэн өөрийн онцлог талыг агуулж байгаа юм Дээрх

үе шатуудыг тус бүрт нь авч үзвэл

1 Нөхцөл байдлыг шинжилгээ буюу орчныг судлахдаа интернэт маркетингийг хэрэгжүүлэх дэд

бүтэц буюу өндөр хурдаар хандах боломж бүхий вэб сайт чанартай интернэт үйлчилгээ үзүүлэгч

12

Ralph Wilson Web marketing Basic 2000 p14 13

Dr Dave Chaffey E-marketing strategy 2004 p 2


13

компани бий эсэх хэрэглэгчдийн интернэтийн сүлжээг ашиглах зан төлөв онлайнаар худалдаа

хийх мэдлэгтэй болсон эсэх интернэтээр борлуулахад бараа тань хэр зэрэг тохиромжтой эсэх

интернэтээр худалдан авах шийдвэрээ гаргаж буй эсэх өрсөлдөгчидийн интернэт дэхь үйл

ажиллагаа зорилтот зах зээлийн интернэт хэрэглээг зэргийг судалдаг байна

2Интернэт маркетингийг хэрэгжүүлэх зорилго буюу интернэт маркетингийг нэвтрүүлэх

шалтгааныг тодорхойлохдоо 5S-ийн зарчим буюу 5 үндсэн хэлбэрийн дагуу дэвшүүлдэг

байна14

SELL

Компаний болон брэнд вэб сайтын уламжлалт хэлбэртэй харьцуулахад илүү уян хатан

борлуулалтын сувгийг ашиглан хямд зардлаар бага үнээр хэрэглэгчидэд барааг санал болгох

бөгөөд ингэснээр борлуулалтын орлогын хэмжээ нэмэгдэх боломжтой юм Харин мэдээлэлд

чиглэсэн вэб сайтуудын хувьд энэ нь зорилгыг хэрэгжүүлэхдээ зар сурталчилгааны талбараа

худалдах ах дүү вэбүүдийн affiliate программын тусламжтайгаар орлогоо бий болгодог байна

Жишээ нь жижиглэн худалдааны Amazon компани өөрийн вэб сайт руу нь шууд дамжин ирүүлсэн

link вэб сайтанд тухайн хэрэглэгчээс орсон орлогын 5-ийг өгдөг байна15

SERVE

Хэрэглэгчдийн үнэ цэнийг өсгөх буюу виртуаль барааг хөгжүүлэх хэрэгчидэд үзүүлэх үйлчилгээг

боловсронгуй болгох дахин худалдан авалтыг урамшуулах дэмжих мэдээлээр хангадаг байна

SPEAK

Хэрэглэгчдийг шаардлагатай мэдээлэлээр хангах пүүсд шаардлагатай маркетингийн мэдээллийг

онлайн байдлаар цуглуулах Өөрөөр хэлбэл вэб дээр суурилсан судалгаа хэлэлцүүлэг ярилцлага

чатлах зэрэг хэлбэрээр мэдээллийг цуглуулах

SAVE

Интернэтийг ашиглан дараах зардлуудыг бууруулах боломжтой байдаг байна Үүнд хүний

нөөцийн зардал борлуулалтын зардал зар сурталчилгааны зардал шинээр бизнес эрхлэхэд гарах

зардлыг бууруулах боломжтой байдаг

SIZZLE

Онлайн байдлаар компаний болон брэндийн нэр хүндийг өсгөх

3 Маркетингийн хольцыг бiquestрдүүлэх

14

Dr Dave Chaffey E-marketing strategy 2004 p 6 15

Ralph Wilson Web marketing Basic 2000 p 24


14

Интернэт маркетингийн хольцын хувьд домэйн нэр буюу вэб хуудасныхаа нэрийг сонгох нь

уламжлалт маркетингийн хувьд хувиарлалтын сувгийн талаарх шийдвэрийг гаргахтай ижил зүйл

юм

Домэйн нэр вэб дизайны талаар шийдвэр гаргах

Зөв оновчтой домэйн нэр нь интернэт маркетингийн амжилтын нэг үндэс бөгөөд интернэт

маркетеруудын хувьд оновчтой домэйн нэрийг маш өндөр үнээр худалдаж авдаг байна16

Жишээ

нь wwwbusinesscom 75 wwwwinecom 25 сая доллараар худалдагдсан байна Оновчтой домэйн

нэрийг сонгохын тулд дараах үндсэн зарчмуудыг баримтлах хэрэгтэй17

Товчхон буюу бага тэмдэгтээс бүтсэн байх

Цээжилж тогтооход хялбар байх

Компаний нэр болон бизнесийн чиглэлтэй нь уялдаатай байх

Хэлэх дуудахад хялбар байх

Оновчтой домэйн нэрийг сонгон авсны дараа вэб дизайны дараах шийдвэрийг гаргах

шаардлагатай болох юм Вэб хуудас нь тухайн компаний кибер орон зай дахь дүр төрх нүүр царай

юм Вэб дизайныг боловсруулахдаа дараах үндсэн зарчмуудыг баримтлах шаардлагатай юм18

Барааны хольц бүрдүүлэлт

Вэб хуудас тань оновчтой домэйн нэр хэрэглэгчдэд тохиромжтой дизайнтай болчихсон

тохиолдолд барааны талаарх шийдвэрээ гаргах шаардлагатай юм Бараануудыг ерөнхийд нь 3

хэсэгт ангилан авч үзэж болно

a Электрон арилжаанд тохиромжтой бараа

b Электрон арилжаа ба уламжлалт арилжаанд тохиромжтой бараа

c Уламжлалт арилжаанд тохиромжтой бараа

Мөн интернэтээр борлуулах барааг мөн бодит шинж чанар мэдрэгдэх байдлаас нь хамааруулан

дараах 3 бүлэгт хуваан үзэж болох юм

a Виртуаль бараа буюу бодитой бус бараа

b Үйлчилгээ

c Бодитой бараа

Интернэтээр худалдаа борлуулалт хийх нь уламжлалт худалдаатай харьцуулахад зарчмын хувьд

дараах үндсэн ялгаануудтай юм

16

Өдрийн сонин 20041019 258 дугаар 17

Marty Foley Internet marketing goldmine 1999 p125 18

Shelley Lowery Killer marketing strategies p18


15

2 Igraveagraveiacuteagraveeacute oacuteeumlntildeucirciacute otildeoacuteacircuumlauml aumlagraveethagraveagraveotilde iquesteacuteeumldivideegraveeumlatildeyacuteyacuteatilde ograveiquesteumlotildeiquestiquest yacuteethotildeyacuteeumlaacuteyacuteeuml ccedilicircotildeegraveotilde aacuteicirceumlicircacirc oacuteoacute

Судлаач Marty Foley-ийн тодорхойлсноор otildeordmatildeaeligegraveatildeiquesteacute icircethiacuteoacuteoacuteauml интернэтээр дараах нэр төрлийн

бараа үйлчилгээнүүдийг борлуулах шийдвэрийг түлхүү гаргаж agraveaeligegraveeumlaacuteagraveeuml agraveigraveaeligegraveeumlograveograveagraveeacute agraveaeligegraveeumliacuteagrave atildeyacuteaelig iquestccedilntildeyacuteiacute

байна19

a Автомашин болон түүний эд анги тоног төхөөрөмж

b Зар сурталчилгааны баннер линк байрлуулах директортоо бүртгэх и-мэйл зар

сурталчилгаа эрхлэх

c Оффисийн бараа оффисийн үйлчилгээ үзүүлэх

d Эртний эдлэл ном зоос шуудангийн марк

e Компьютерийн тоног төхөөрөмж программ хангамж компьютерийн сургалт

явуулах

f Төрөл бүрийн бэлэн хувцас электрон бараа цэцэг үнэт эдлэл гоо сайхны

бүтээгдэхүүн тоглоом хүнсний зүйл гэх мэт өргөн хэрэглээний бараа

g Төрөл бүрийн үзвэр үйлчилгээний билет тоглоом хөгжим видео

h Интернэт банкны үйлчилгээ үнэт цаасны худалдаа хөрөнгө оруулалт зэрэг

санхүүгийн үйлчилгээ

i Улс төр нийгэм спортын мэдээ мэдээлэл сургалт семинар электрон сонин ном

зохиол зөвлөгөө өгөх үйлчилгээ

j Вэб дизайн вэб хостинг хийх электрон төлбөр тооцоо гүйцэтгэх

k Үйлдвэрлэлийн зориулалттай тоног төхөөрөмжийн худалдаа

l Аялал жуулчлалын захиалга хүлээн авах машин зочид буудал түрээслэх

Барааны талаарх шийдвэр гаргахын зэрэгцээ тухайн барааг борлуулахдаа интернэтээр төлбөр

тооцоог хэрхэн хийж гүйцэтгэх талаарх шийдвэрийг гаргах шаардлагтай болдог байна

21 Идэвхжүүлэлтийн хольцыг бүрдүүлэх

Вэб хуудсыг идэвхжүүлэх арга хэрэгслийг үндсэнд нь 2 хэсэгт хуваан авч үздэг байна20

Онлайн идэвхжүүлэлтийн арга хэрэгслүүд ашиглах

Уламжлалт идэвхжүүлэлтийн арга хэрэгслүүдийг ашиглах

Онлайн идэвхжүүлэлтийн арга хэрэгслүүд

Онлайн идэвхжүүлэлтийн арга хэрэгсэл буюу интернэт зар сурталчилгааны хэрэгсэл нь нь

уламжлалт идэвхжүүлэлтийн арга хэрэгсэлтэй харьцуулахад дараах үндсэн давуу талуудтай

байдаг21

19

Marty Foley Internet marketing goldmine 1999 p 81-84 20

Colin Knecht Discover how to promote your website 2003 p20


16

Targeted Энэ онцлог давуу тал нь єргєн хvрээний зар сурталчилгаанд илvv мєнгє

хєрєнгє зарцуулахгvйгээр рекламыг зорилгот хэсэг бvлэг хvмvvст хvргэх бvрэн

боломжийг олгодог

Interactive Хэрэглэгчидтэй шууд харилцах Интернэт рекламыг vзэж сонирхсон

хvн vргэлжлvvлэн бараа бvтээгдэхvvн vйлчилгээний талаар дэлгэрэнгvй мэдээлэл

авья гэвэл компанийн вэб сайтаас бvрэн мэдээлэл авах боломжтой Хэрэв нэмэлт

мэдээлэл хэрэгтэй бол и-мэйл бичиж болдог Мєн компанийн вэб сайтад хандсан

хvмvvсийн тоог найривчлан гаргах тэднээр товч анкет бєглvvлж мэдээлэл

цуглуулах зэрэг давуу талтай

24 hours Цаг хугацаа болон газар зvйн хязгаарлалтгvй Уламжлалт бусад тєрлийн

реклам сурталчилгааны хэлбэр нь хvмvvст тодорхой цагт хvрдэг бол Интернэт

рекламыг 24 цагаар хэрэглэгч Интернэтэд холбогдсон vед vзvvлэх боломжтой

Мєн дэлхийн аль ч єнцєг булангаас компьютероор дамжуулан холбогдох

боломжтой тул энд ямар нэгэн газар зvйн хvндрэл бэрхшээл vvсэхгvй

Creative Баннер рекламыг єнгє vзэмжтэй сонин содон байдлаар ямар ч

хувилбараар хийж болно

Хямд тєсєр Уламжлалт рекламны сувгийг бодвол Интернэт реклам чанарын

ялгаатай бєгєєд харьцангуй хямд

Онлайн идэвхжүүлэлтийн арга хэрэгслийг тус бүрт задлан авч үзвэл

a Интернэтийн сүлжээний мэдээлэлийн хэт их урсгалаас шалтгаалан хэрэглэгч

шаардлагатай вэб сайтаа олоход хүндрэлтэй байдаг Ийм ч учраас ихэнх вэб

сайтууд онлайн идэвхжүүлэлтийн арга хэрэгслүүдээс нэр хүндтэй хайлтын

системүүдэд бүртгүүлэх аргыг өргөн ашигладаг байна Хайлтын системийг

үндсэнд нь 3 хэсэгт хуваадаг22

Үүнд автомат хайлтын систем директор хайлтын

систем гибрид хайлтын систем юм Автомажсан хайлтын систем нь вэб сайтын

тодорхойлтыг ашиглан өөрөө өөртөө бүртгэн авдаг бөгөөд хайлтын бааз суурийн

хувьд бусад хайлтын системээ бодоход өргөн байдаг байна Директор хайлтын

систем нь бүртгүүлэх вэб сайтууд өөрөө буюу хайлтын систем нь өөрсдөө хандан

хайлтын бааз сууриа бүрдүүлдэг байна

b Өөрийн вэб сайтын үйл ажиллагаатай төстэй болон хэрэглэгч олонтой вэб сайттай

ах дүүгийн харилцаа тогтоох буюу линкээ байрлуулах замаар өөрийн вэб сайтаа

сурталчилдаг байна

21

wwwbooksurlcom 22

Компьютер Таймс сэтгүүл 20051 сар хуу 34


17

c Баннер болон зар сурталчилгааны зай худалдан авах Нэр хүндтэй хэрэглэгч

олонтой вэб сайтуудын зар сурталчилгааны зайг худалдан авах аргаар өөрийн вэб

хуудасны идэвхжүүлэлтийг хийдэг байна

d POP-Up window Интернэт рүү хэрэглэгч холбогдож буй тохиолдолд тусгай

жижигхэн программ ачаалагдаж вэб сайтны сурталчилгаа хийх аргыг хэлдэг

Гэхдээ энэ арга нь сүүлийн үед төдийлөн тохиромжтой бус аргын тоонд ороод

байгаа бөгөөд хэрэглэгчдийн вэб браузерийнхаа тусламжтайгаар энэ цонхыг

блоколж болдог болсон

e Электрон шууданг ашиглах Өөрийн зорилтот хэрэглэгчид рүүгээ хандан электрон

шуудангаар өөрийн вэб сайт болон бүтээгдэхүүний мэдээлэлийг явуулах Энэ арга

нь зорилтот хэрэглэгчидэдээ хүрч чадсан тохиолдолд үр дүнтэй идэвхжүүлэлтийн

арга хэрэгсэл юм Гэхдээ мөн л хэрэглэгчид spam гэж нэрлэгдэх хэрэггүй

захидлуудаас залхаж түүнийг ирүүлэхийг хориглодог программыг ажилуулах

болсон байна Сүүлийн үед дээрх аргыг арай боловсронгуй байдлаар буюу ямар

нэгэн виртуаль бараа худалдан авсан тохиолдолд update буюу сайжруулалт хийх

замаар вэбээ сурталчлах болсон байна

f Үнэгүй бараа үйлчилгээ мэдээлэлээр хангах Үнэгүй бараа үйлчилгээг

хэрэглэгчдэд вэб сайтны зүгээс санал болгох бөгөөд түүнтэй зэрэгцэн вэб

хуудсынхаа идэхжүүлэлтийн үйл ажиллагааг хийдэг байна

g Affilate программ ашиглах Өөрийн вэб сайт руу нь бусад вэб сайтаас дамжин орж

ирсэн байдлаас нь хамааран тухайн вэб сайтанд нь урамшуулал төлбөр төлөх

аргыг хэлэх юм Ингэснээр ах дүү вэб сайтуудын харилцаа холбоо улам нэмэгдэх

харилцан ашигтай ажиллах боломжийг нэмэгдүүлж байгаа юм

h Вэб дизайн баннерийн уралдаанд өөрийн вэбээ хуудсаа оролцуулах болон ийм

төрлийн уралдааныг зохион байгуулах замаар вэб сайтаа бусaumlagraveauml ntildeурталчлан

таниулдаг байна

22 Уламжлалт идэвхжiquestiquestлэлтийн арга хэрэгсэл

Уламжлалт байдлаар вэб хуудсынхаа идэвхжүүлэлтийг гүйцэтгэх гэж байгаа бол дараах үндсэн

аргуудыг ашиглаж болох юм

a Олон нийтийн мэдээлэлийн хэрэгсэл ашиглах Олон нийтийн телевиз радио

сонин сэтгүүл гудамжны самбарыг ашиглан вэб сайтныхаа идэвхжүүлэлтийг

хийж гүйцэтгэх

b Хэвлэмэл байдлаар буюу компаний ажилчдын нэрийн хуудас брошюрт вэб

сайтын нэрийг оруулах


18

c Мэргэжлийн чиглэлийн сэтгүүл интернэтийн шар номонд бүртгүүлэх

23 Igraveicirciacuteatildeicirceumlucirciacute aring-ccedilagraveotilde ccedilyacuteyacuteeumlegraveeacuteiacute ordmiacuteordmordmatildeegraveeacuteiacute aacuteagraveeacuteaumlagraveeuml

Реклам сурталчилгаа маш бага өндөр үнэтэй (зах зээлийн үнээс өндөр) энэ төрлийн бизнес

эрхлэгчид тийм ч олон биш өмнө нь иймэрхүү оролдлогууд нилээн хэд байсан боловч амжилтанд

хүрээгүй сонголт багатай хэрэглэчид энэ төрлийн үйлчилгээг хүлээн авахад хараахан

төлөвшөөгүй энэ нь хэд хэдэн хүчин зүйлээс шалтгаалж байна Үүнд

Хүн бүр интернет хэрэглэдэггүй

Интернетийн хэрэглэгчид энэ төрлийн үйлчилгээг сонирхдоггүй мэддэггүй

Интернетийн хэрэглэчдийн дийлэнх хэсэг нь залуучууд байдаг учраас өргөн хэрэглээний

бараа худалдаж авдаггүй

Монгол хүмүүийн юмыг заавал гараараа барьж үзэж байж худалдаа хийдэг сэтгэхүй

24 Монголд и-бизнесийг хөгүүлэхэд тулгамдаж буй асуудлууд

Интернетийн хэрэглээг ихэсгэх үүний тулд интернетийн үйлчилгээний үнийг бууруулах

Зар сурталчилгаа рекламыг сайн хийх

Web-site дахь мэдээллийг өдөр тутам шинэчлэх

Баталгаа гаргаж өгөх

Интернет бизнес өндөр хөгжсөн орнуудын туршлага и-бизнес явагдах зарчим (хууль эрх зүйн

орчин гм дэмжих зүйлс)

25 Aacuteegraveaumliacuteegraveeacute ordmiacuteordmordmatildeegraveeacuteiacute aacuteicirceumlicircigraveaelig

Хэрэглэгчид интернет ашиглан хэрэгтэй зүйлсээ худалдан авах нь олон давуу талтай

гэдгийг хүлээн зөвшөөрдөг боловч ингэх нь өндөр эрсдэл агуулдаг гэж үздэг учраас энэ тал дээр

маш болгоомжтой ханддаг Энэ нь интернет бизнесийн хөгжлийг удаашруулагч гол хүчин зүйл

юм Гэвч үүнийг шийдэх системийг судлаачид карт гаргагч байгууллагууд онлайн дэлгүүрүүд

хамтран боловсруулсан нь үр дүнтэй хэрэгжиж дэлхий даяар ашиглагдаж байна

Хэрэглэгч онлайнаар худалдаа хийх үедээ нууц үгээ оруулах шаардлага гардаг учраас

залилан мэхлүүлэх тохиолдол гардаг Харин шинэ системээр карт гаргач байгууллага нь нууц

үгийг автоматаар баталгаажуулдаг учраас картны дугаар буруу замаар ашиглагдахаас сэргийлдэг

Карт эзэмшигчийг баталгаажуулах үйлчилгээг дэлхийн шилдэг карт гаргагч байгууллагууд болох

Verified by Visa MasterCard явуулж байгаа нь интернет бизнесийн цар хүрээг улам өргөжүүлж


19

байна Эдгээр байгууллагууд аюулгүй байдлыг хангах провайдэр Arcot Systems Inc-тай хамтарч

дэлхий даяар үйлчилгээгээ нэвтрүүлж байна

Нөгөө талаас онлайн дэлгүүрүүд худалдан авалт бүрт карт эзэмшигчийн мэдээллийг

шалгах боломжгүй байдаг учраас хэн дуртай нь картныхаа дугаар дуусах хугацаагаа оруулаад

гүйлгээ хийх боломж байдаг Харин карт эзэмшигчийг баталгаажуулах байгууллага нь карт

эзэмшигчийг батлан дааснаар энэ асуудлыг шийдэж чаджээ

3Aumliquestatildeiacuteyacuteeumlograve

Интернэт маркетингийн талаарх онолын судалгаа интернэт маркетинг өндөр хөгжсөн бусад улс

оронтой харьцуулсан судалгаа монголын интернэт маркетингийн хөгжлийн түвшинг тодорхойлох

эмпирик судалгааг явуулсны үр дүнд миний бие монголын интернэт маркетингийн хөгжлийн

түвшнийг дараах байдлаар тодорхойлон дүгнэж байна Ингэхдээ эерэг буюу интернэт


20

маркетингийн хөгжилд түлхэц өгч буй хүчин зүйл болон сөрөг буюу интернэт маркетингийн

хөгжилд гарч буй саад бэрхшээл болж буй хүчин зүйлийг тус тусад нь дүгнэн авч үзсэн болно

Эхлээд интернэт маркетингийн хөгжилд учирж буй сөрөг дүгнэлтүүдийг авч үзье

Ntildeoacuteeuml ograveagraveeuml

1 Интернэт маркетингийн хөгжлийн дэд бүтэц хараахан бүрэлдэн тогтоогүй байна

Интернэт маркетингийн хөгжлийн гол дэд бүтэц болох мэдээлэлийн технологийн бэлэн байдал

Монгол улсын хувьд бусад улс орнуудтай харьцуулахад бүрэлдэн тогтож амжаагүй байна Үүнд

интернэтийн байнгын өндөр хурдтай сүлжээ буюу Broadband-ийн сүлжээ байхгүй интернэт

үйлчилгээний үнэ тариф хэт өндрөөс интернэт нь нийтийн хэрэглээ болж хараахан амжаагүй

байна

2 Интернэт худалдаанд өргөн ашиглагддаг электрон төлбөр тооцооны систем бүрэлдэн

тогтоогүй

Интернэт худалдаанд хамгийн өргөн ашигладаг дотоодын төлбөрийн карт нь 2005 оноос л эхэлж

ашиглах боломжтой болсон бөгөөд урьд өмнө нь ашиглаж байсан төлбөр тооцооны систем нь

томоохон худалдан авалт болон гадаадад оршин суугч нарт илүү тохиромжтой байсан

3 Интернэтийн талаарх мэдлэг муу хэрэглээний хувьд хязгаарлагдмал

Интернэт хэрэглэгчдийн тоо харьцангуй өсч байгаа ч гэсэн интернэт хэрэглээний түвшин нь

хязгаарлагдмал буюу зөвхөн бусадтай харилцах мэдээ мэдээлэлийг хүлээн авахаас өөр зорилгоор

нэг их интернэтийг ашиглахгүй байгаа нь интернэтд түшиглэсэн бизнес интернэт маркетингийн

хөгжилд сөргөөр нөлөөлж байна

4 Монгол вэб сайтуудын идэвхжүүлэлт муу вэбүүдийн хамтын ажиллагаа сул дорой

Бизнесийн байгууллагууд вэб сайтаа байгуулсан хэдий ч түүнийгээ сурталчлах кибер орон зай

дахь маркетингийн үйл ажиллагаагаа үр дүнтэй явуулахгүй байна Идэвхжүүлэлтийн үр дүнтэй

онлайн болон оффлайн арга хэрэгслүүдийг тэр бүр ашиглахгүй баннер төдийхөнөөр

идэвхжүүлэлтийн үйл ажиллагаагаа хязгаарлаж байна Мөн вэбүүд ижил төрлийн үйл ажиллагаа

эрхэлдэг болон нэр хүндтэй вэбүүдтэй ах дүүгийн харилцаа тогтоох явдал бага байгаа нь хамтдаа

хөгжих боломжийг багасгаж байна

5 Вэб сайтуудын мэдээлэлийн чанар агуулга цар хүрээ шинэчлэгдэж буй байдал

хангалтгүй байна

Вэб дээрх мэдээ мэдээлэлүүд нь зорилтот хэрэглэгчдийн хэрэгцээ шаардлагад нийцэхээргүй хэт

товч зурган болон бусад тайлбар багатай мэдээлэлээс хайлт хийх боломжгүй байдаг Мөн

түүнчлэн вэб дээрх мэдээллээ шинэчлэх нь удаан өдөр тутмын мэдээлэлээр хангадаггүй Нэг л хэл

дээр вэбээ боловсруулдаг болон хэрэглэгчтэйгээ харилцаа холбоо тогтоохдоо муу байна

6 Вэбүүд найдвартай байнгын ажиллагаатай байж чаддаггүй


21

Байгуулсан вэб болон түүний бусад линкүүдээ байнгын найдвартай ажиллагаатай байлгаж

чаддаггүй учраас хэрэглэгчдээ богино хугацаанд алддаг байна

7 Барааны хольцын талаарх шийдвэр гаргалт ядмаг

Электрон худалдаагаар хангагдсан вэб сайтуудын барааны талаарх шийдвэр гаргалт нь ихэвчлэн

бодит бараа буюу хоол хүнс бэлэг дурсгалаар хязгаарлагддаг

8 Зорилтот зах зээлээ үндэсний хэмжээнд л тодорхойлсон

Ихэнх вэб сайтуудын зорилтот хэрэглэгчид нь эх орондоо болон гадаад суугаа монголчууд руу л

чиглэсэн бөгөөд глобаль зах зээл дээр үйл ажиллагаагаа бага явуулдаг

9 Интернэт дэх оюуны өмчийн хамгаалалт сул23

Интернэтээр монгол хүний бүтээсэн дуу дүрс бичлэг ном зохиолыг зохиогчийн эрхийн

зөвшөөрөлгүйгээр хуулбарлан тавьдаг

10 Интернэт маркетингийн мэргэжлийн боловсон хүчнээр дутмаг

Интернэт маркетинг нь өөрөө маш хурдацтай хөгжиж байгаа учир маркетингийн болон

мэдээлэлийн технологийн мэргэжлийг давхар шаардах болсон байна Ийм мэргэжлийн э-

маркетерууд ховор тул дээрх үүргийг мэдээлэлийн технологийн мэргэжилтнүүд үүрч байна

11 Интернэт маркетингийн онол практик уялдахгүй байна

Интернэт маркетингийн талаар онолын болон практик эрдэм шинжилгээ судалгааны ажлууд

үгүйлэгдэж байна Ерөнхийдөө бизнесийн практик нь түрүүлж хөгждөг ч жамтай ч манай улсын

интернэт маркетингийн судалгааны ажлууд нь хэтэрхий оройтож хийгдэхээс гадна практикт

учирч буй асуудлуудыг бүрэн хамарч чадахгүй байна

Дээрхи сөрөг дүгнэлтүүдээс гадна интернэт маркетингийн хөгжилд түлхэц өгч буй дараах эерэг

хүчин зүйлүүд байна

Aumlagraveacircoacuteoacute ograveagraveeuml

1 Интернэт хэрэглэгчдийн тоо байнга өсч байна

Интернэт хэрэглэгчдийн тоо жил тутам 8-10 иар өсч зарим тоо баримтуудаас харахад 200

орчим мянган хүн интернэтийг хэрэглэдэг болсон байна

2 Томоохон байгууллагуудын дийлэнх нь өөрийн нэрийн вэб сайттай болсон байна

Санхүүгийн нөөц бололцоо өндөр томоохон бизнесийн байгууллагуудын дйилэнх нь өөрийн

нэрийн вэб сайтыг байгуулан интернэтийн ертөнцөд өөрийн маркетингийн үйл ажиллагаагаа

хөтөлж явуулж байна

3 Мэдээлэлийн технологийг төрөөс хүчтэй дэмжиж байна

23

ТХалтар Электрон худалдааны тулгамдсан асуудал


22

Төрөөс мэдээлэлийн технологийн хөгжлийг онцгой анхаарч Цахим монгол хөтөлбөрийг

боловсруулж хямд үнэтэй өндөр хурдтай сүлжээний төслийг хэрэгжүүлэх интернэтийн

үйлчилгээний үнийг бууруулах бүх нийтийг компьютерээр хангах зэрэг ажлуудыг хийхээр

төлөвлөөд байна

4 Мэдээлэлийн технологийн дэд бүтэц хөгжих суурь тавигдаж байна

Өргөн зурвасын сүлжээ байгуулах хөдөө орон нутгийг интернэтийн сүлжээнд холбох болон

интернэтийн үйлчилгээний үнийг бууруулах ажлууд эрчимтэй хийгдэж нийгэм эдийн засгийн бүх

салбарт электрон хувьсгалууд өрнөж байна

5 Дотоодын электрон худалдаанд өргөн ашиглагдах боломжтой төлбөрийн карт болон

онлайн санхүүгийн үйлчилгээнүүд ихээр нэвтэрч байна

Капитал банк Голомт банк зэрэг санхүүгийн байгууллагууд электрон төлбөр тооцооны

системүүдийг нэвтрүүлж байна

6 Электрон худалдааны вэб сайтууд ихээр байгуулагдаж байна

2002 оноос хойш электрон худалдааны вэб сайтууд ихээр байгуулагдах болсон бөгөөд эдгээр вэб

сайтууд нь өөрийн гэсэн харилцагчдын хүрээлэлийг бий болгож чадсан байна

4 Otildeagraveacircntildeethagraveeumlograve

Вэб Хуудасны Igraveagraveethecircaringograveegraveiacuteatildeegraveeacuteiacute Тухай Нийтлэг Буруу Ойлголтууд

Adapted from content excerpted from the American Expressreg OPEN Small Business Network

Вэб хуудасны маркетингийн талаархи түгээмэл буруу ойлголтууд нилээд байдаг Энэ нь олон

жижиг бизнесийн эздийн хувьд сүр дуулианийг жинхэнэ бодит байдлаас ялгахад төвөгтэй


23

болгодог байна Хамгийн гол нь Вэб танд үнэхээр хэрэгтэй эсэхийг тодорхойлж дараа нь түүний

маркетингийн хүч бололцоог бүрэн ашиглах аргыг сонгон хэрэглэх явдал юм World Wide Web

буюу Дэлхий Даяарх Сүлжээний талаархи зарим нийтлэг буруу ойлголтыг онлайн маркетингийн

программыг хэрхэн үр дүнтэй ашиглах тухай зарим зааварчилгааны хамтаар доор үзүүлэв

Буруу ойлголт 1 Жижиг бизнес эрхлэгч бүр Вэб хуудастай байх хэрэгтэй

Олон жижиг бизнес эрхлэгчдийн хувьд өөрийн Вэб хуудсыг бий болгож түүнийгээ байнга

сайжруулан ашиглах нь ашигтай байдаг боловч ийм хэлбэрийн маркетинг бүх бизнест

тохиромжтой биш гэдгийг ойлгох нь чухал Доорх нөхцлүүдэд Вэб хуудас ашиглах талаар бодож

үзэх хэрэгтэй Үүнд

Таны худалдан авагчид сүлжээнд холбогддог бол Хэрэв таны худалдан авагчид Вэб-ээр

дамжуулан бараа бүтээгдэхүүн худалдан авдаг эсвэл мэдээлэл авдаг бол та тэнд нь байх

хэрэгтэй болно Харин худалдан авагчид тань мэдээллээ ихэнхдээ бусад эх сурвалжуудаас

(бизнесийн лавлахууд сонин сэтгүүл худалдааны үзэсгэлэн болон бусад төрлийн

маркетингийн эх сурвалжууд)авдаг бол тэдгээр чиглэлээр нь илүү анхаарч ажилласан нь

дээр байж болно

Та үндэсний болон олон улсын хэмжээнд хэрэглэгчдэд түргэн шуурхай үр дүнтэй хүрэх

хүсэлтэй байгаа бол Вэб маркетинг бол орон нутгийн чанартай маркетинг биш Мөн

чанарын хувьд энэ нь өөрөө ихээхэн өргөн цар хүрээтэй зүйл учраас энэ давуу талыг нь

ашиглах бэлтгэлтэй байх хэрэгтэй Жишээлэхэд Нью-Йоркын захад байрлалтай нэгэн орон

байрны гэрээлэгч компанийн хувьд зөвхөн тухайн хязгаарлагдмал зорилтот зах зээлд

үйлчлэх тул Вэб хуудасны үр ашгийг бүрэн гаргаж чадахгүй байх нь магад Харин улиын

хэмжээнд түгээж хүргэх үйлчилгээ санал болгож байгаа чихэр борлуулагч компани Вэб-

ийн өргөн хамрах хүрээг ашиглах талаар хавьгүй илүү байх талтай

Вэб хуудас тань танай компанийн маркетингийн зорилтууд болон төсөвтэй уялдсан бол

Вэб хуудас нь тухайн компанийн маркетингийн цогц нэгдмэл төлөвлөгөө болон төсвийн

нэгэн бүрдэл хэсэг болсон байвал зохино Ашиглаж буй бүх арга хэрэгсэлийн гол агуулга

санаа нь харилцан уялдаатай тогтмол байх хэрэгтэй

Вэб нь маркетингийн бусад хувилбаруудыг орлохуйц эсвэл тэдгээрээс илүү үр дүнтэй

хэрэгсэл болж байгаа бол

Худалдан авагчид Вэб-ийг ашиглан өөр замаар бол олж авахад хэд хэдэн өдөр эсвэл долоо

хоног орох байсан мэдээллийг шууд хүлээн авах боломжтой болдог Жишээлбэл гэрэл

зурагчин өөрийн авсан зургийн загвар танилцуулгаа Вэб дээрээ тавьсан тохиолдолд


24

боломжит харилцагчдыг Вэб хуудастайгаа танилцахыг хүсэх бөгөөд ингэснээр ажил

бүрийн төлөө танилцуулгаа илгээх зардлаас чөлөөлөгдөх юм

Вэб хуудастай байж түүндээ цаг хөрөнгө зарах боломжтой бол

Вэб хуудас нь байнгын анхаарал шаарддаг зүйл Та түүнийгээ байнга шинэчилж байх

боломжтой юу Сар бүр шинэ зүйл нэмж оруулж чадах уу Вэб хуудсаа зүй ѐсоор нь

хадгалж шинэчлэхэд хангалттай цаг төсөв зарцуулж чадах уу Та үүнийг өөрөө хийх

боломжгүй бол тусгайлан хүн хөлслөн ажиллуулж болно Үгүй бол таны хичээл зүтгэл

талаар өнгөрөх нь тэр

Буруу ойлголт 2 Вэб хуудас нь жижиг бизнес эрхлэгчдэд томоохон өрсөлдөгчидтэй

өрсөлдөх тэгш боломж олгодог

Үнэн мэргэжлийн төвшинд хийгдсэн таны бизнесийг байгаагаас нь том мэт харагдуулж болно

Гэхдээ оновчтой төлөвлөгөө үр дүнтэй хэрэгжүүлэлтгүй бол Вэб хуудас тань таны бизнесийг бүр

жинхэнэ байдлаас нь дордуулан харагдуулж өрсөлдөх чадварыг тань доройтуулах боломжтой

Вэб-ийг ашиглан мэргэжлийн төвшингөө үзүүл Мэдлэг чадвараа дэлгэн харуулсанаар та бизнесээ

нарийн мэргэжлийн төвшинд тавьж худалдан авагчдыг татах тэдэнд өөрийн бүтээгдэхүүн

үйлччилгээг сонирхох сонирхол төрүүлэх боломжтой болно

Өөрийн бизнесээ байгаагаас нь том болгон харагдуулах нэг арга бол өөрийн гэсэн домэйн нэртэй

болох явдал wwwyourcompanynamecom гэсэн хаяг нь Интернэт үйлчилгээ Үзүүлэгч (ИҮҮ)

эсвэл ямар нэгэн онлайн үйлчилгээний компанийн дотоод

хаягаас(wwwyourISPcom~yourcompanyname)олоход хавьгүй хялбар бөгөөд таны компаний

талаар илүү мэргэжлийн имиж төрүүлдэг Домэйн-ээ бүртгүүлэхэд багахан хөлс төлөх ба таны

сайт-ыг бага хэмжээний сарын төлбөртэйгөөр байрлуулах ИҮҮ зөндөө олдоно Энэ талаар өөрийн

ИҮҮ-д хандах хэрэгтэй

Болгоомжлох ѐстой бас нэг зүйл бол хэт их технологи ашиглах гэж оролдох явдал Ганган хүнд

гархи нэмэр гэдгийн адилаар зүгээр л гоѐ санагдсан учраас хэрэглэж болох бүхнийг авчирч наах

гэж оролдох нь үнэн хэрэгтээ таны эсрэг ажиллаж болно Жишээлэхэд нэгэн зөвлөх үйлчилгээний

компанийн Вэб хуудас өнөөх алдартай хэдэн хүн уг хуудсыг үзсэнийг харуулдаг counter буюу

лангуу-тай байжээ Харамсалтай нь энэ нь уг Вэб-ийг цөөн хүн үздэгийг зарлаж тэгсэнээрээ өгч

байгаа мэдээлэл нь үнэхээр үнэн зөв үү эсвэл зөвхөн тийм сэтгэгдэл төрүүлэх гэж хэт оролдсон


25

байна уу гэдэгт эргэлзэхэд хүргэдэг Хэрэв тэр лангуу байхгүй байсан бол та тэгж бодолгүй унших

байсан байж магадгүй

Буруу ойлголт 3 Вэб хуудастай болсоноор танай компанид бөөн үйлчлүүлэгч цутган

орж ирнэ

Хүмүүс танай Вэб хуудсыг өөрсдөө олно гэж санасаны хэрэггүй Вэб хуудсандаа зочлох

хүмүүсийн тоог нэмэгдүүлэхийн тулд та Интернэтээр болон уламжлалт маркетингийн материалыг

ашиглан идэвхтэй идэвхжүүлэлт сурталчилгаа явуулах хэрэгтэй Доор үүнийг хийх зарим

аргуудыг дурдав

Вэб хуудсаа бүх томоохон хайлтын системүүдэд бүртгүүл Тухайлбал Yahoo Excite Infoseek

Lycos and Hotbotгэх мэт Мөн таны URL буюу сайт-ын нэрийг олон тооны хайлтын систем

мэдээллийн сангуудад бага төлбөртэйгөөр бүртгэдэг үйлчилгээнүүд байдаг Түгээмэл хэрэглэгддэг

нэг нь Үүнд бүртгүүлэх хэрэгтэй Харин өөрийн сайт-аа эдгээр үйлчилгээнд нэгэнт бүртгүүлсэн

тохиолдолд та сайт-аа хэрхэн танилцуулахыг хянах боломжгүй болно

Хослох бүтээгдэхүүн үйлчилгээтэй өрсөлдөгч бус компаниудтай холбоос толгой реклам (banner

ads) солилц Холбоо тогтоох хүсэлтэй байгаа сайт-ынхаа Вэбмастерт и-мэйл бичиж харилцан

холбоотой ажиллах санал тавь Энэхүү харилцааг тогтоох нь харилцан ашигтай гэдгийг захиандаа

онцлон тэмдэглэ Link Exchange (Холбоос Солилцоо) зэрэг үйлчилгээнд хамрагдсанаар бусад

бизнесүүдтэй холбоо тогтоож өөрийн Вэб хуудас дээр тэдний толгой рекламуудыг тавьсан

хэмжээгээрээ тэдний Вэб дээр өөрийнхийгөө тавих боломжтой болно

Сурталчилгаа танилцуулгын бүх хэрэгсэл дээрээ URL-аа танилцуул Хэрэглэж байгаа бүх төрлийн

реклам бүтээгдэхүүний танилцуулга нэрийн хуудас захианы толгойн дээр Вэб хуудасныхаа

хаягийг тавь Мөн и-мэйлийн гарын үсгийн доор Вэб хаягаа тавьбал худалдан авагчид таны захиан

дээрээс шууд Вэб хуудас руу тань орох боломжтой болно

41Онлайн борлуулалтад бэлд


Интернет бол идэвхжүүлэлтийн болон судалгааны гайхамшигтай хэрэгсэл ба үйлчлүүлэгч

худалдан авагчтай холбогдон харьцах суваг юм Гэхдээ өнөөдрийн зах зээлд жижиг бизнесүүд

интернет бодит ашигтай зүйл нь бол интернет худалдаа гэдгийг ойлгож эхэлж байна өөрийн

жижиг бизнесийн бүтээгдэхүүн үйлчилгээг Вэб ашиглан борлуулах Интернет борлуулалт нь


26

бизнесийн зардлыг бууруулж харилцагчийн хувьд таатай байдлыг нэмэгдүүлж таны бүтээгдэхүүн

үйлчилгээнд дэлхийн зах зээлийн үүд хаалгыг нээж өгдөг

Онлайн худалдаагаар амжилт олохыг хүсч байвал өөрийн бүтээгдэхүүнээ өрсөлдөөнт орон зайны

хаана нь байгааг ойлгож интернет борлуулалтын зорилтоо тодорхой болго Түүнчлэн виртуал

худалдан авагч нартаа хэрхэн хүрэх тэдний хэрэгцээг хэрхэн хангахаа мэдэх хэрэгтэй Интернет

борлуулалтын аялалаа эхлэхээс өмнө өөрөөсөө дараах таван асуултыг асуу

Миний бүтээгдэхүүн үйлчилгээ интернетээр борлогдох уу

Миний борлуулалтын ерөнхий стратегид миний вэбсайт ямар үүрэг гүйцэтгэх вэ

Өөрийн вэбсайтад ямар онцлог тодорхойлолт мэдээллийг багтаах вэ

Миний бүтээгдэхүүний хувьд хамгийн тохиромжтой байрлал юу вэ

Вэб борлуулалтынхаа мөнгөө хэрхэн цуглуулж авах вэ


Бүтээгдэхүүн болгон интернет худалдаагаар борлогдож чадахгүй Хамгийн их орлого бүрдүүлэх

бүтээгдэхүүнүүд бол хэрэглээний бараа (ном CD эсвэл видео гэх мэт) технологийн

бүтээгдэхүүнүүд (компьютер ба программ хангамж) олоход хэцүү бүтээгдэхүүнүүд эсвэл маш

онцгой хэрэглэгчтэй бүтээгдэхүнүүд (жишээлбэл ховор зоос нарийн гар урлалын бүтээгдэхүүн

орон нутгийн ба тансаг хүнсний зүйлс эсвэл цуглуулга) байдаг Ерөнхийдөө бүтээгдэхүүн нь

каталог эсвэл бусад шууд сувгаар борлогдож байвал Вэб дээр сурталчлагдаж болно гэсэн үг

Интернетэд орохоос өмнө өрсөлдөөнийг нарийн шинжил Хэрэв танай бүтээгдэхүнийг

интернетийн том борлуулагч аль хэдийн борлуулж эхэлсэн бол өөрийн вэбсайтаар ашиг олоход

бэрхшээлтэй байж болно Үүний оронд өөрийн зүтгэлээ нарийн орон зайнд чиглүүл Жишээлбэл

хэрвээ та жижиг номын дэлгүүртэй бол таны интернетийн өрсөлдөгч нар Amazoncom Barnes and

Noble зэрэг томчуул байх болно Харин та өөрийн вэбсайтаа хүүхдийн номны эсвэл бүр хүүхдийн

зурагтай номны тэргүүлэгч гэж сурталчилвал илүү борлуулалт хийх боломжтой болж болох юм


Өөрийн вэбсайтаа хийж эхлэхээс өмнө интернет худалдаагаар чухам юуг гүйцэлдүүлэхийг хүсч

байгаагаа бодож үз Вэб нь худалдааны голлогч хэрэгсэл тань байх уу эсвэл одоогийн орлогын

дагавар зүйл байх уу Энэ нь вэбсайтынхаа агуулгыг тодорхойлоход туслах ба сайтын байршил

бүтээгдэхүүний сонголт захиалга авч төлбөр хийлгэх зэрэг зүйлсийн талаар шийдвэр гаргахад


27

туслана Бизнесээ интернет дээр гаргахаа зөвхөн зорилго бүү болго санхүүгийн тооцооллууд

хүндрэлтэй санаа зовоож байгаа зүйлсээ шийдвэрлэхэд цаг зарцуул Энэ баримт нь Вэб

худалдаанд оруулсан таны хөрөнгө оруулалт эргэж нөхөгдөнө гэдгийг баталгаажулахад туслана


Өөрийн вэбсайтын агуулгыг зохион бүтээж байх үедээ худалдан авагч нар худалдан авалт хийхээс

өмнө ямар мэдээлэл шаардахыг бодож үз Танд ихэд таалагдсан Интернет худалдааны сайтуудыг

хар Сайн сайтуудад нийтлэг зүйлс байгааг та баттаяа олж харна Дүрснүүд нь тод бөгөөд таарсан

байх бөгөөд хурдан татаж авагддаг хайлт хийхэд эвтэйхэн ба захиалга өгөх алхамууд

ойлгомжтой бичигдсэн байна Өөрийн сайтын агуулга ба боломжуудын талаар санаа авахын тулд

өрсөлдөгчдийн сайтуудыг мөн өөрийн тань бизнестэй холбоогүй ч өндөр орлоготой сайтуудыг

үзэж болох юм Эдгээр вэбсайтууд ямар мэдээлэл урамшуулал болон баталгаа өгч байж

борлуулалтаа явуулж буйг шинжилж ойлголттой болно


Виртуал дэлгүүрийн байршил нь уламжлалт дэлгүүрийн байршлын нэгэн адил чухал Та өөрийн

талбараа интернет их дэлгүүрийн нэгэн хэсэг болгох уу эсвэл бусад борлуулагчдаас бие даасан

байлгах уу гэдгийг шийдэх хэрэгтэй Интернет дээр худалдааны талбай түрээслэн их дэлгүүр

ажиллуулсан тэдний олонх нь санаж байсан шигээ амжилттай байсангүй Гольф эсвэл усан завь

гэх мэтийн тодорхой сэдэвтэй бүтээгдэхүүн үйлчилгээг санал болгодог онцгой дэлгүүрүдийн

талбарууд л хэрэглэгчийн сонголтын эрэлт хурд таатай боломжийг илүү сайн хангаж чадахаа

харуулсан Бие даасан талбарыг бий болгох нь үйл ажиллагаа идэвхжүүлэлтэд хамгийн сайн

хяналт тавих боломж олгох боловч хамгийн их ажиллагаа шаардана Худалдан авагч нар хаана

байгааг тодорхойлох тэдэнд хүрэх арга замыг зохион бүтээх захиалга авалт ба биелүүлэлтийг

удирдах шаардлагатай болно

Вэб борлуулалтынхаа мөнгийг хэрхэн цуглуулж авах вэ

Интернет дээр худалдан авагч нарын төлбөр төлөлтийг хялбар болгох нь амжилтийн үндэс юм

Зээлийн ба төлбөрийн картууд бол хамгийн энгийн шийдэл Үүний тулд та карт төлбөрт хүлээн

авдаг данс нээлгэх эсвэл та аль хэдийн карт төлбөрт хүлээн авдаг статустай бол Интернетээр

төлбөр хүлээн авах зөвшөөрөл авах хэрэгтэй


28

Интернет төлбөр борлуулагч ба худалдан авагчийн хувьд таатай ч хэрэглэгчдийн зарим нь

интернетээр захиалга өгөхөд одоохондоо хэвшээгүй байж болно Эдгээр харилцагч нарт төлбөргүй

утасаар факсаар болон мэйлээр захиалга өгөх сонголтуудыг санал болго

42 Үйлчлүүлэгчдэд таны вэбсайтад итгэх итгэл өг


Интернет худалдааны эргэлт өсч байгаа нь тодорхой боловч олон хүмүүс Интернет худалдаанаас

болгоомжилсон хэвээр байна Тэдний санаа нь хувийн болон санхүүгийн мэдээллийг интернетээр

дамжуулахад зовнидог бөгөөд хариуцлагагүй этгээдүүдэд чухал мэдээллүүдээ дэлгэх эрсдэлтэй

гэж үздэг Хүсээгүй имэйлийн кампанит ажиллагаа хакерууд мэдээлэлд нэвтэрсэн тухай яриа ѐс

зүйгүй Вэб худалдааны хэргүүдийн талаарх сэтгүүлчдийн нэвтрүүлгүүд нь боломжит худалдан

авагчдыг улам сүрдүүлдэг

Худалдан авагч нарын интернет худалдааны талаар бодлыг ойлгож санаа зовж буй зүйлсийг нь

шийдвэрлэж өгөх нь таны жижиг бизнесийн Вэб худалдааг амжилтанд хүргэхэд нэн чухал

Интернет худалдан авалтыг туршиж үзэхэд харилцагчдад түлхэц өгөх зарим алхамуудыг энд

харууллаа

Хамгаалалтын талаар шууд арга хэмжээ ав

Вэбсайт дээрээ өөрийн бодлогыг худалдан авагч нартаа харуулах мэдэгдлийг тавь Энэ мэдэгдэлд

хоѐр зүйл маш чухал дамжуулсан мэдээллийг хамгаалахад ямар хамгаалалттай болон худалдан

авагчийн мэдээллийг юунд ашиглаж юунд ашиглахгуй байх талаар Ихэнх худалдан авагчид

тэдний холбоо барих мэдээллийг гуравдагч этгээдэд задлахгүй гэсэн хэн нэгнээс худалдан авалт

хийхдээ илүү сонирхолтой байдаг

Хамгаалалтаа баталгаажуул

Интернет худалдаанд өөрөө итгэдгээ харуул Төлбөрийн баталгаажуулалтыг санал болгохыг бод

Энэ нь худалдан авагч нар танай системд итгэх итгэлийг нэмэгдүүлнэ Төлбөрийн хариуцлагыг

баталгаажуулах нь интернетээр худалдан авалт хийхэд хамгийн түгээмэл санхүүгийн эрсдэлтэй

холбоотой саадыг арилгана

Хамгаалалтын түүхээ харуул


29

Ихэнх худалдан авагч нар хамгаалалтыг нэвтлэх явдал ховор тохиолддогийг мэдээд үнэхээр

гайхдаг Хэрэв танай сайтад нэг ч удаа хууран мэхлэх явдал тохиолдоогүй бол түүнийгээ бич

Жишээлбэл интернетээр ном борлуулагч Amazoncom тэдний 3 сая худалдан авагчийн нэг нь ч ном

худалдан авсанаас шалтгаалж зээлийн картаа хуурамчаар ашиглуулсан мэдэгдэл гаргаагүйг маш

тодорхой илтгэдэг

Хамгаалалтын үйл явцыг харуул

Худалдан авагчийн мэдээлэл хамгаалагдсан гэдгийг баталгаажуулахад та нэмэлт алхам хийж

байгаа бол зочидод түүнийгээ мэдэгд Жишээлбэл танай хамгаалалтын үйлчилгээ үзүүлэгч

хамгаалалтаа бэхжүүлэхийн тулд долоо хоног тутамд хамгаалалтаа нэвтлэх туршилтын оролдлого

хийдэг бол энэ мэдээллийг талбар дээрээ илтгэ Өөрт байгаа технологио та нэрээр нь нэрлэж болох

юм Хэрэглэгчидийн олонх нь гүйлгээнд оролцсон талуудыг тодорхойлодог Secure Socket Layer

(SSL) Secure Electronic Transaction Protocol (SET) болон дижитал гарын үсэгний сертификатуудыг

мэддэг

Хэрэглэгчийн байгууллагуудаас баталгаажуулалт олж ав

Зарим байгууллагууд өөрсдийн бизнесийн стандартыг хангасныг гэрчлэх тэмдгээ интернет

дэлгүүрт санал болгодог Эдгээр тэмдгүүдийн аль нэгийг өөрийн талбар дээрээ харуулах нь хоѐр

ач холбогдолтой та бол хууль ѐсны бизнес эрхлэгч гэдгийг илэрхилж мөн боломжит хакеруудад

манайхаас холхон бай гэж хэлнэ

Статистикийг ашигла

Интернетээр худалдан авалт хийх аюулгүй байдлыг баталгаажуулсан зарим тоог баримтыг

цуглуул Эдгээр статистикийг Gartner Group and Forrester Research гэх мэтийн судалгааны

байгууллагуудын Вэбсайтнаас түүнчлэн компьютерийн салбарын шинэ мэдээлэлд зориулагдсан

ZDNet мэтийн Вэбсайтнаас олж авч болно Та Вэб хуудасаа илүү мэдээллэр дүүргэхийг хүсэхгүй

учраас эдгээр статистиктай сайт руу ордог холболт хийж өг

Өөр сонголтуудаар ханга

Зарим худалдан авагч нар ямар ч баталгаа өгсөн Интернетээр хувийн мэдээллээ хэзээ ч

дамжуулдаггүй Эдгээр худалдан авагчдыг алдахгүйн тулд тэд нэгэнт танай танай компаний

саналуудтай интернетээр танилцсан учир танай бүтээгдэхүүн үйлчилгээг худалдаж авах өөр


30

сонголтуудыг тэдэнд санал болго Танай вэбсайтны нэг хуудас нь факс утас эсвэл шуудангаар

захиалга өгөхөд зориулагдаж мэдээллийг агуулж болно

43 Вэбсайтаар маркетинг хийх төлөвлөгөө боловсруулах


Вэб сайтыг хийхэд зарцуулсан мөнгө цагийг эргүүлэн олох боломж их байдаг болохоор

вэбсайтаар маркетинг хийх нь чухал Энэ дасгал гол шийдвэр болон зорилгоо гаргахад тань

удирдамж болж вэбсайт маркетингийн стратеги тактикийн төлөвлөгөөг хурдан хялбар

боловсруулахад тусална

Энэ дасгалыг та вэбсайт маркетингийн явцын аль ч хэсэгт ашиглаж болно Хэрвээ та нарийвчилсан

төлөвлөгөө гаргахыг хүсч байгаа бол Алхам 1-с эхлэн дасгал бүрийг хийнэ Хэрэв та өөрийн

өнөөгийн маркетинг хэрэгцээнд шаардлагтай тодорхой мэдээлэл авахыг хүсвэл дараах хүснэгтээс

тохирох алхамыг сонгоно уу Дасгалын эцэст та сургалтын бусад алхамыг хийх эсвэл хийсэн

дасгалынхаа хариуг принтлэж болно

Онлайн борлуулалтад бэлд

















31































32























- 2 -

Удиртгал

Интернэтийн сүлжээ нь бизнесийн болон бизнесийн бус салбаруудад асар их өөрчлөлт

нөлөөг үзүүлсэн бөгөөд энэ сонирхол татсан сэдвийг хөндөх судлах түүнд дасан зохицох

интернэтийн сүлжээнд тохирсон онол аргазүйг боловсруулсаар байна

Маркетингийн шинжлэх ухааны хүрээнд ч энэ чиглэлээр маркетингийн болон

удирдахуйн ухааны эрдэмтэн судлаачид мэргэжлийн холбоод их дээд сургуулиуд эрдэм

шинжилгээний байгууллагууд мэдээлэлийн технологийн мэргэжилтнүүд төр засгийн газар маш

өргөн далайцтай судалгаануудыг интернэтийн сүлжээ үүсч бий болсон цагаас хийж эхэлсэн

билээ

Интернэтийн маркетингийн болон удирдахуйн шинжлэх ухаанд үзүүлж буй нөлөө үр

ашгийн чиглэлээр судалгаа хийдэг гадаадын эрдэмтэн судлаачдыг цухас дурдвал Харвардын их

сургуулийн эрдэмтэн Майкл Портер1 Стратегийн үйл хөдлөлд үзүүлж интернэтийн нөлөөний

чиглэлээр Виржиниагийн их сургуулийн эрдэмтэн Жон Линдгрен2 Маркетингийн удирдлагад

үзүүлж буй интернэтийн нөлөө чиглэлээр Ральф Вилсон3 Вирал маркетинг болон интернэт

маркетингийн чиглэлээр Филипп Котлер4 Интернэт маркетингийн чиглэлээр Колин Неч5 Вэб

маркетингийн чиглэлээр судалгаа шинжилгээ хийж бүтээл туурвидаг байна Мөн энэ чиглэлээр

судалгаа шинжилгээ хийдэг гадаадын байгууллагуудыг дурдвал АНУ-ын Е-маркетингийн холбоо

нь энэ чиглэлээр маш олон судалгаа шинжилгээ тайлан илтгэл боловсруулж интернэт

маркетингийн менежерийн сургалтыг зохион байгуулдаг байна

1 Porter M Strategy and the Internet Harvard Business Review March 2001p 62-78

2 John H Lindgren Marketing on the internet Advanced Marketing Management p103-127

3 Ralph F Wilson Demystifying Viral Marketing August 2000

4 Philip Kotler and other Principles of Marketing second European edition 1999

5 Colin Knecth Discover how to promote your website Nov 2003p 1-3


- 3 -

































- 4 -































- 5 -



юм

















юм


бий болсон

байна











10




- 6 -




















байна















- 7 -





































ин

ээр

нэв

тэр

эгсд

ий

н а

юул

Бэлтгэн


Бэлтгэн





Худалдан

Авагчид
















байдал


байдал




үнэлэлт


зардал










8



олгох















Загвар 1-4


буй нөлөө









сувгийн ач





шилжих




хүч хүч

Салбарын


Бэлтгэн


хүч



хориг саад



учрах аюул






шилжсэн












болсон







10


Туслах













Хангамж



Үндсэн

Дотоод орц





хүргэх


бэлтгэн



уялдуулах

боломжийг

бүрдүүлнэ


ажиллагаа

Шийдвэр




урсгалыг


боломжийг




сувгийг


хангана




хийх





хийх

Эрэлтийг

таамаглах


болох











стратеги





үнэлэх



Онлайнаар



үзүүлэх

боломжтой


шуудан чат

интернэт



ашиглах




боломжтой

болох



12

































12




13







байна14

SELL








SERVE



SPEAK




SAVE




SIZZLE



14




14



юм




Жишээ
























16





15




байна19







явуулах




















байдаг21

19




16


































21

wwwbooksurlcom 22



17




































18































19













20










байна


тогтоогүй
























21
































23



22






















23


































24































25




орж ирнэ



























26































27






























28















харууллаа














29













мэддэг

















30































31































32























- 3 -

































- 4 -































- 5 -



юм

















юм


бий болсон

байна











10




- 6 -




















байна















- 7 -





































ин

ээр

нэв

тэр

эгсд

ий

н а

юул

Бэлтгэн


Бэлтгэн





Худалдан

Авагчид
















байдал


байдал




үнэлэлт


зардал










8



олгох















Загвар 1-4


буй нөлөө









сувгийн ач





шилжих




хүч хүч

Салбарын


Бэлтгэн


хүч



хориг саад



учрах аюул






шилжсэн












болсон







10


Туслах













Хангамж



Үндсэн

Дотоод орц





хүргэх


бэлтгэн



уялдуулах

боломжийг

бүрдүүлнэ


ажиллагаа

Шийдвэр




урсгалыг


боломжийг




сувгийг


хангана




хийх





хийх

Эрэлтийг

таамаглах


болох











стратеги





үнэлэх



Онлайнаар



үзүүлэх

боломжтой


шуудан чат

интернэт



ашиглах




боломжтой

болох



12

































12




13







байна14

SELL








SERVE



SPEAK




SAVE




SIZZLE



14




14



юм




Жишээ
























16





15




байна19







явуулах




















байдаг21

19




16


































21

wwwbooksurlcom 22



17




































18































19













20










байна


тогтоогүй
























21
































23



22






















23


































24































25




орж ирнэ



























26































27






























28















харууллаа














29













мэддэг

















30































31































32























- 4 -































- 5 -



юм

















юм


бий болсон

байна











10




- 6 -




















байна















- 7 -





































ин

ээр

нэв

тэр

эгсд

ий

н а

юул

Бэлтгэн


Бэлтгэн





Худалдан

Авагчид
















байдал


байдал




үнэлэлт


зардал










8



олгох















Загвар 1-4


буй нөлөө









сувгийн ач





шилжих




хүч хүч

Салбарын


Бэлтгэн


хүч



хориг саад



учрах аюул






шилжсэн












болсон







10


Туслах













Хангамж



Үндсэн

Дотоод орц





хүргэх


бэлтгэн



уялдуулах

боломжийг

бүрдүүлнэ


ажиллагаа

Шийдвэр




урсгалыг


боломжийг




сувгийг


хангана




хийх





хийх

Эрэлтийг

таамаглах


болох











стратеги





үнэлэх



Онлайнаар



үзүүлэх

боломжтой


шуудан чат

интернэт



ашиглах




боломжтой

болох



12

































12




13







байна14

SELL








SERVE



SPEAK




SAVE




SIZZLE



14




14



юм




Жишээ
























16





15




байна19







явуулах




















байдаг21

19




16


































21

wwwbooksurlcom 22



17




































18































19













20










байна


тогтоогүй
























21
































23



22






















23


































24































25




орж ирнэ



























26































27






























28















харууллаа














29













мэддэг

















30































31































32























- 5 -



юм

















юм


бий болсон

байна











10




- 6 -




















байна















- 7 -





































ин

ээр

нэв

тэр

эгсд

ий

н а

юул

Бэлтгэн


Бэлтгэн





Худалдан

Авагчид
















байдал


байдал




үнэлэлт


зардал










8



олгох















Загвар 1-4


буй нөлөө









сувгийн ач





шилжих




хүч хүч

Салбарын


Бэлтгэн


хүч



хориг саад



учрах аюул






шилжсэн












болсон







10


Туслах













Хангамж



Үндсэн

Дотоод орц





хүргэх


бэлтгэн



уялдуулах

боломжийг

бүрдүүлнэ


ажиллагаа

Шийдвэр




урсгалыг


боломжийг




сувгийг


хангана




хийх





хийх

Эрэлтийг

таамаглах


болох











стратеги





үнэлэх



Онлайнаар



үзүүлэх

боломжтой


шуудан чат

интернэт



ашиглах




боломжтой

болох



12

































12




13







байна14

SELL








SERVE



SPEAK




SAVE




SIZZLE



14




14



юм




Жишээ
























16





15




байна19







явуулах




















байдаг21

19




16


































21

wwwbooksurlcom 22



17




































18































19













20










байна


тогтоогүй
























21
































23



22






















23


































24































25




орж ирнэ



























26































27






























28















харууллаа














29













мэддэг

















30































31































32























- 6 -




















байна















- 7 -





































ин

ээр

нэв

тэр

эгсд

ий

н а

юул

Бэлтгэн


Бэлтгэн





Худалдан

Авагчид
















байдал


байдал




үнэлэлт


зардал










8



олгох















Загвар 1-4


буй нөлөө









сувгийн ач





шилжих




хүч хүч

Салбарын


Бэлтгэн


хүч



хориг саад



учрах аюул






шилжсэн












болсон







10


Туслах













Хангамж



Үндсэн

Дотоод орц





хүргэх


бэлтгэн



уялдуулах

боломжийг

бүрдүүлнэ


ажиллагаа

Шийдвэр




урсгалыг


боломжийг




сувгийг


хангана




хийх





хийх

Эрэлтийг

таамаглах


болох











стратеги





үнэлэх



Онлайнаар



үзүүлэх

боломжтой


шуудан чат

интернэт



ашиглах




боломжтой

болох



12

































12




13







байна14

SELL








SERVE



SPEAK




SAVE




SIZZLE



14




14



юм




Жишээ
























16





15




байна19







явуулах




















байдаг21

19




16


































21

wwwbooksurlcom 22



17




































18































19













20










байна


тогтоогүй
























21
































23



22






















23


































24































25




орж ирнэ



























26































27






























28















харууллаа














29













мэддэг

















30































31































32























- 7 -





































ин

ээр

нэв

тэр

эгсд

ий

н а

юул

Бэлтгэн


Бэлтгэн





Худалдан

Авагчид
















байдал


байдал




үнэлэлт


зардал










8



олгох















Загвар 1-4


буй нөлөө









сувгийн ач





шилжих




хүч хүч

Салбарын


Бэлтгэн


хүч



хориг саад



учрах аюул






шилжсэн












болсон







10


Туслах













Хангамж



Үндсэн

Дотоод орц





хүргэх


бэлтгэн



уялдуулах

боломжийг

бүрдүүлнэ


ажиллагаа

Шийдвэр




урсгалыг


боломжийг




сувгийг


хангана




хийх





хийх

Эрэлтийг

таамаглах


болох











стратеги





үнэлэх



Онлайнаар



үзүүлэх

боломжтой


шуудан чат

интернэт



ашиглах




боломжтой

болох



12

































12




13







байна14

SELL








SERVE



SPEAK




SAVE




SIZZLE



14




14



юм




Жишээ
























16





15




байна19







явуулах




















байдаг21

19




16


































21

wwwbooksurlcom 22



17




































18































19













20










байна


тогтоогүй
























21
































23



22






















23


































24































25




орж ирнэ



























26































27






























28















харууллаа














29













мэддэг

















30































31































32























8



олгох















Загвар 1-4


буй нөлөө









сувгийн ач





шилжих




хүч хүч

Салбарын


Бэлтгэн


хүч



хориг саад



учрах аюул






шилжсэн












болсон







10


Туслах













Хангамж



Үндсэн

Дотоод орц





хүргэх


бэлтгэн



уялдуулах

боломжийг

бүрдүүлнэ


ажиллагаа

Шийдвэр




урсгалыг


боломжийг




сувгийг


хангана




хийх





хийх

Эрэлтийг

таамаглах


болох











стратеги





үнэлэх



Онлайнаар



үзүүлэх

боломжтой


шуудан чат

интернэт



ашиглах




боломжтой

болох



12

































12




13







байна14

SELL








SERVE



SPEAK




SAVE




SIZZLE



14




14



юм




Жишээ
























16





15




байна19







явуулах




















байдаг21

19




16


































21

wwwbooksurlcom 22



17




































18































19













20










байна


тогтоогүй
























21
































23



22






















23


































24































25




орж ирнэ



























26































27






























28















харууллаа














29













мэддэг

















30































31































32
























10


Туслах













Хангамж



Үндсэн

Дотоод орц





хүргэх


бэлтгэн



уялдуулах

боломжийг

бүрдүүлнэ


ажиллагаа

Шийдвэр




урсгалыг


боломжийг




сувгийг


хангана




хийх





хийх

Эрэлтийг

таамаглах


болох











стратеги





үнэлэх



Онлайнаар



үзүүлэх

боломжтой


шуудан чат

интернэт



ашиглах




боломжтой

болох



12

































12




13







байна14

SELL








SERVE



SPEAK




SAVE




SIZZLE



14




14



юм




Жишээ
























16





15




байна19







явуулах




















байдаг21

19




16


































21

wwwbooksurlcom 22



17




































18































19













20










байна


тогтоогүй
























21
































23



22






















23


































24































25




орж ирнэ



























26































27






























28















харууллаа














29













мэддэг

















30































31































32























10


Туслах













Хангамж



Үндсэн

Дотоод орц





хүргэх


бэлтгэн



уялдуулах

боломжийг

бүрдүүлнэ


ажиллагаа

Шийдвэр




урсгалыг


боломжийг




сувгийг


хангана




хийх





хийх

Эрэлтийг

таамаглах


болох











стратеги





үнэлэх



Онлайнаар



үзүүлэх

боломжтой


шуудан чат

интернэт



ашиглах




боломжтой

болох



12

































12




13







байна14

SELL








SERVE



SPEAK




SAVE




SIZZLE



14




14



юм




Жишээ
























16





15




байна19







явуулах




















байдаг21

19




16


































21

wwwbooksurlcom 22



17




































18































19













20










байна


тогтоогүй
























21
































23



22






















23


































24































25




орж ирнэ



























26































27






























28















харууллаа














29













мэддэг

















30































31































32
























12

































12




13







байна14

SELL








SERVE



SPEAK




SAVE




SIZZLE



14




14



юм




Жишээ
























16





15




байна19







явуулах




















байдаг21

19




16


































21

wwwbooksurlcom 22



17




































18































19













20










байна


тогтоогүй
























21
































23



22






















23


































24































25




орж ирнэ



























26































27






























28















харууллаа














29













мэддэг

















30































31































32























12

































12




13







байна14

SELL








SERVE



SPEAK




SAVE




SIZZLE



14




14



юм




Жишээ
























16





15




байна19







явуулах




















байдаг21

19




16


































21

wwwbooksurlcom 22



17




































18































19













20










байна


тогтоогүй
























21
































23



22






















23


































24































25




орж ирнэ



























26































27






























28















харууллаа














29













мэддэг

















30































31































32























13







байна14

SELL








SERVE



SPEAK




SAVE




SIZZLE



14




14



юм




Жишээ
























16





15




байна19







явуулах




















байдаг21

19




16


































21

wwwbooksurlcom 22



17




































18































19













20










байна


тогтоогүй
























21
































23



22






















23


































24































25




орж ирнэ



























26































27






























28















харууллаа














29













мэддэг

















30































31































32























14



юм




Жишээ
























16





15




байна19







явуулах




















байдаг21

19




16


































21

wwwbooksurlcom 22



17




































18































19













20










байна


тогтоогүй
























21
































23



22






















23


































24































25




орж ирнэ



























26































27






























28















харууллаа














29













мэддэг

















30































31































32























15




байна19







явуулах




















байдаг21

19




16


































21

wwwbooksurlcom 22



17




































18































19













20










байна


тогтоогүй
























21
































23



22






















23


































24































25




орж ирнэ



























26































27






























28















харууллаа














29













мэддэг

















30































31































32























16


































21

wwwbooksurlcom 22



17




































18































19













20










байна


тогтоогүй
























21
































23



22






















23


































24































25




орж ирнэ



























26































27






























28















харууллаа














29













мэддэг

















30































31































32























17




































18































19













20










байна


тогтоогүй
























21
































23



22






















23


































24































25




орж ирнэ



























26































27






























28















харууллаа














29













мэддэг

















30































31































32























18































19













20










байна


тогтоогүй
























21
































23



22






















23


































24































25




орж ирнэ



























26































27






























28















харууллаа














29













мэддэг

















30































31































32























19













20










байна


тогтоогүй
























21
































23



22






















23


































24































25




орж ирнэ



























26































27






























28















харууллаа














29













мэддэг

















30































31































32























20










байна


тогтоогүй
























21
































23



22






















23


































24































25




орж ирнэ



























26































27






























28















харууллаа














29













мэддэг

















30































31































32























21
































23



22






















23


































24































25




орж ирнэ



























26































27






























28















харууллаа














29













мэддэг

















30































31































32























22






















23


































24































25




орж ирнэ



























26































27






























28















харууллаа














29













мэддэг

















30































31































32























23


































24































25




орж ирнэ



























26































27






























28















харууллаа














29













мэддэг

















30































31































32























24































25




орж ирнэ



























26































27






























28















харууллаа














29













мэддэг

















30































31































32























25




орж ирнэ



























26































27






























28















харууллаа














29













мэддэг

















30































31































32























26































27






























28















харууллаа














29













мэддэг

















30































31































32























27






























28















харууллаа














29













мэддэг

















30































31































32























28















харууллаа














29













мэддэг

















30































31































32























29













мэддэг

















30































31































32























30































31































32























31































32























32























Documents

Internet Marketing Angiin Ajil