introduction 2008- report-3-20-convert

1

САНГИЙН ЯАМ

МОНГОЛ УЛСЫН 2008 ОНЫ НЭГДСЭН ТӨСВИЙН

ГҮЙЦЭТГЭЛИЙН ТОВЧ ТАНИЛЦУУЛГА

УЛААНБААТАР 2009 он

2

НЭГ. МОНГОЛ УЛСЫН 2008 ОНЫ ТӨСВИЙН БОДЛОГЫН ХЭРЭГЖИЛТ

3

Монгол Улсын 2008 оны төсвийн бодлого нь макро эдийн засгийн өсөлт болон

төсвийн тогтвортой, тэнцвэрт байдлыг бататгаж, санхүүгийн үндэсний нөөц, гадаад эх үүсвэрийг оновчтой хуваарилах замаар хүн амын бодит орлого, нийгмийн үйлчилгээний хүртээмжийг нэмэгдүүлэх, бодит салбарын хөгжлийг дэмжихэд чиглэгдэж ирлээ. Монгол Улсын 2008 оны төсвийн гүйцэтгэлийн онцлох арга хэмжээний үр дүн

• Монгол Улсын нэгдсэн төсөв нь 2008 оноос эхлэн Монгол Улсын, Монгол Улсыг

хөгжүүлэх сангийн, Нийгмийн даатгалын сангийн, орон нутгийн гэсэн 4 хэсгээс бүрддэг болсон;

• Нийт 10 орчим хуулинд нэмэлт өөрчлөлт оруулах замаар төсвийн харилцаанд шинээр гарч буй асуудлуудыг боловсронгуй болгох, төсвийн шинэчлэлийг эрчимжүүлэх арга хэмжээг авсан;

• Төсөвт байгууллагын ажиллагсдын цалинг 28.5 хувиар нэмэгдүүлсэн нь 2008 онд өмнөх оноос 109 тэрбум төгрөгөөр өссөн.

• Ажил олгогчийн татварын дарамтыг бууруулах, ажил эрхлэлтийг дэмжих, далд эдийн засгийн түвшинг бууруулах зорилгоор ажил олгогчоос төлөх НДШ -ийн хувь хэмжээг 9 пунктээр бууруулж хувийн хэвшил, аж ахуйн нэгжийг нийгмийн даатгалын шимтгэлийн татварын дарамтаас 10 хувиар бууруулах арга хэмжээг авлаа;

• Стратегийн барааны үнийг тогтворжуула х чиглэлээр, тухайлбал, гурилын хангамжийг нэмэгдүүлэх, үнийг тогтворжуулах зорилгоор 2008.07.01 хүртэл импортлосон хүнсний 40.0 мянган тонн гурилын НӨАТ, гаалийн албан татварын хувь хэмжээг тэглэх шийдвэрийг УИХ-аар гаргуулснаар гурилын үнийг тогтвортой байлгаж, үнийн хөөрөгдлөөс хамгаалсан зохицуулалт хийв.

• Засгийн газар 2008 оныг “Хүнсний хангамж, аюулгүй байдлын жил” болгон зарлаж энэхүү арга хэмжээг зохион байгуулах, хяналт тавих үүрэг бүхий ажлын хэсгийг байгуулж, энэ жилийн хvрээнд хийх ажлын төлөвлөгөөнд 4 чиглэлийн 63 үйл ажиллагааг тусган ажилласнаар хэрэгжилт 83.6 хувьтай гарсан байна.

• Жилийн ажлын хүрээнд нийтдээ 13.2 тэрбум төгрөгийн зээлийн хүүгийн хөнгөлөлтийг үзүүлж хүнсний салбарт 39.8 тэрбум төгрөгийн хөрөнгө оруулалт хийснээр салбарт ажиллагсдын орон тоо 10.6 хувиар нэмэгдэж, хүнсний боловсруулах салбарын үйлдвэрлэл 19.1 хувиар өслөө.

• Салбарын жижиг дунд үйлдвэрлэлийг зээлийн бодлогоор дэмжихэд Засгийн газраас ихээхэн анхаарч ажиллалаа.

• Байгаль орчныг хамгаалах, цаг агаарыг урьдчилан таамаглах чиглэлээр Улсын төсвийн болон Монгол Улсыг хөгжүүлэх сангийн хөрөнгөөр 3.0 тэрбум төгрөг, агаарын бохирдлыг судлах лабораторын тоног төхөөрөмж худалдан авахад 1.2 тэрбум төгрөгийг санхүүжүүлсэн;

• Эрүүл мэндийн салбарын үйлчилгээг сайжруулах , эрүүл мэндийн үндэсний хөтөлбөрүүдийн хэрэгжилтийг хангахад нийт батлагдсан төсвийн 12 хуви йг зарцуулсан байна;

• Шүүх прокурорын бие даасан байдлыг хангахад 19.8 тэрбум төгрөгийг зарцууллаа; • Төсөвт байгууллага хэвийн үйл ажиллагаа явуулахад хүрэлцэхүйц зардлыг

хуваарилж, үр дүнгийн хяналтыг өндөрсгөн өмнөх оны давсан орлого, зардлын хэмнэлтээс ажиллагсадын нийгмийн асуудлыг шийдвэрлэх, өмнөх оны өрийг барагдуулах чиглэлээр 11.4 тэрбум төгрөгийг захиран зарцуулах эрхийг төсөвт

4

байгууллагын ерөнхий м енежер нарт олгож, хуулийн хүрээнд хэрэгжүүлж ажиллалаа.

• Боловсролын үйлчилгээ ний чанар хүртээмжийг дээшлүүл эх, сургалтын тав тухтай орчинг бүрдүүлэх, үндэсний хэмжээнд хэрэгжиж буй төсөл, хөтөлбөрүүдийг амжилттай үргэлжлүүлэн зохион байгуулахад зориулан батлагдсан төсвийн хүрээнд зохион байгуулан зорилтот түвшинд хүрч чадлаа.

• Засгийн газраас төсвийн байгууллагад ажиллагсдын цалин болон хөдөлмөрийн хөлсний доод хэмжээг нэмэгдүүлж төрийн албан хаагчдийн дундаж цалинг 300 мянган төгрөгт хүргэв. Мөн иргэдийн тэтгэвэр, тэтгэмжийн дундаж хэмжээг 2008 онд 20 хувиар нэмэгдүүлсэн.

1.2 МОНГОЛ УЛСЫН 2008 ОНЫ НЭГДСЭН ТӨСВИЙН ГҮЙЦЭТГЭЛИЙН ҮР ДҮН

Нийгэм, эдийн засгийн хүрээнд авч хэрэгжүүлсэн арга хэмжээний үр дүн болон дэлхийн зах зээл дээрх зэсийн үнийн огцом уналт, бараа, таваарын эргэлт удааширсантай холбогдуулан импортын татварын хэмжээ буурсан зэрэг шалтгаанаас үү дэн Монгол улсын 2008 оны нэгдсэн төсвийн гүйцэтгэлээр нийт орлого 2,170.4 тэрбум төгрөг, нийт зарлага 2,466.8 тэрбум төгрөгт хүрч, орлогын төлөвлөгөө 334.6 тэрбум төгрөгөөр буюу 13.3 хувиар дутуу, өнгөрсөн оны мөн үеийн орлогын гүйцэтгэлтэй харьцуулахад нийт орлого 289.9 тэрбум төгрөгөөр буюу 13.3 хувиар өссөн байна.

Улсын нэгдсэн төсвийн орлого, тусламжийн дүн 2008 оны эцэст 2170.4 тэрбум төгрөг буюу ДНБ-ий 35.4 хувьд хүрчээ. Зураг 1. Төсвийн орлого, түүний ДНБ-д эзлэх хувь

713.1 837.91360.4

1880.52170.4

33.1

30.1

36.6

40.2

35.4

20

25

30

35

40

45

0

500

1000

1500

2000

2500

2004 2005 2006 2007 2008

Нийт орлого ба тусламжийн орлогын дүн

Нийт орлого ба тусламжийн орлогын ДНБ-д эзлэх хувь

Улсын нэгдсэн төсвийн зарлага, эргэж төлөгдөх цэвэр зээлийн хэмжээ 2008 оны

эцэст 2462.0 тэрбум төгрөг буюу ДНБ-ий 40.2 хувьд хүрчээ.

5

Зураг 3. Төсвийн зарлага, түүний ДНБ-нд эзлэх хувь

752.5 764.61237

1749.2

2466.8

35

27.5

33.3

3840.2

20

25

30

35

40

45

0

500

1000

1500

2000

2500

3000

2004 2005 2006 2007 2008

Нийт зарлага ба цэвэр зээлийн дүн

Нийт зарлага ба цэвэр зээлийн дүнгийн ДНБ-д эзлэх хувь

Монгол Улсын нэгдсэн төсөв сүүлийн 3 жил эерэг үзүүлэлттэй гарч байсан бол 2008 оны сүүлийн улирлаас эхлэн дэлхийн зах зээл дээр алт, зэсийн үнийн огцом уналтаас шалтгаалан төсвийн орлогын бүрдүүлэлт саарч улмаар эдийн засгийн хүндрэлээс үүдэн 2008 оны нэгдсэн төсвийн урсгал тэнцэл 389.8 тэрбум төгрөгийн ашигтай, нийт тэнцэл 296,4 тэрбум төгрөгийн алдагдалтай гарснаар төсвийн урсгал тэнцлийн ашиг ДНБ -ий 6.4 хувь, нийт тэнцлийн алдагдал ДНБ-ий 4.8 хувьтай тэнцэж байна.

Зураг 4. Нэгдсэн төсвийн тэнцэл, ДНБ-нд эзлэх хувь

7.8 8.4

10 10.5

6.3

-1.8

2.63.3

2.2

-4.8-6

-4

-2

0

2

4

6

8

10

12

Урсгал тэнцэл Нийт тэнцэл

Монгол Улсын 2008 оны төсвийн гүйцэтгэл болон нийгэм эдийн засгийн гол гол үзүүлэлтүүдийг харьцуулан дүгнэж үзэхэд: 1. Улсын төсвийн болон Монгол Улсыг хөгжүүлэх сангийн 2008 оны хөрөнгө оруулалтын санхүүжилтийн хэмжээ 2005 онтой харьцуулахад 7.8 дахин, өмнөх оныхоос даруй 1.2 дахин өссөн дүнтэй гарлаа.

Улсын төсвийн хөрөнгө оруулалтаар 2008 онд нийт 218.2 тэрбум төгрөгийн хөрөнгө

оруулалтын төсөл, арга хэмжээг авч хэрэгжүүл эхээр төлөвлөснөөс 2 11.5 тэрбум төгрөгийн

6

санхүүжилт хийгдэж, хөрөнгө оруулалтын төлөвлөгөөг 96.9 хувиар биелүүлсэн нь 2007 оны гүйцэтгэлээс 71.2 тэрбум төгрөгөөр буюу 53.4 хувиар нэмэгдэж байна.

2. Бүс нутаг, орон нутгийн хөгжлийг дэмжих ажлыг эрчимжүүлж, орон нутгийн хөрөнгө оруулалтын эх үүсвэр, санхүүгийн эрх мэдлийг нэмэгдүүлэх арга хэмжээг авч хэрэгжүүлэв.

Үүний үр дүнд Монгол Улс ыг хөгжүүлэх сан болон улс, орон нутгийн төсвөөс бүс, нутаг хөдөөгийн хөгжлийг дэмжихэд 61.4 орчим тэрбум төгрөгийн хөрөнгө оруулалт хийсэн, мөн 500.0 сая төгрөгнөөс доош төсөвт өртөг бүхий хөрөнгө оруулалтын санхүүжилтийг орон нутагт хуваарилан ажлын хариуцлагыг нэмэгдүүлэх, ажлын уялдаа холбоог сайжруулах чиглэлээр энэхүү ажлыг амжилттай зохион байгууллаа.

3. Засгийн газраас төсвийн байгууллагад ажиллагсдын цалин болон хөдөлмөрийн

хөлсний доод хэмжээг нэмэгдүүлж төрийн албан хаагчдын дундаж цалинг 300 мянган төгрөгт хүргэв. Мөн иргэдийн тэтгэвэр, тэтгэмжийн дундаж хэмжээг 2008 онд 20 хувиар нэмэгдүүлсэн. Амжиргааны доод түвшинг 108.0 мянган төгрөгт хүргэсэн.

7

ХОЁР. МОНГОЛ УЛСЫН 2008 ОНЫ ЭДИЙН ЗАСАГ,

НИЙГМИЙН ХӨГЖЛИЙН ҮНДСЭН ЧИГЛЭЛИЙН ЗОРИЛТЫН ХЭРЭГЖИЛТ

2.1 Эдийн засгийн өсөлт, ДНБ-ий хэмжээ Манай улсын бодит салбарт 2008 онд багагүй өсөлт гарлаа. Тухайлбал, хөдөө аж ахуй 5.0

хувь, боловсруулах үйлдвэр 4.7 хувь, тээвэр, холбоо 19.5 хувь, үйлчилгээ 15.9 хувь өсч, 2008 оны урьдчилсан гүйцэтгэлээр эдийн засгийн бодит өсөлт 8.9 хувьд хүрээд байна. Энэ нь дэлхий нийтээр санхүү эдийн засгийн хямралд өртөөд буй өнөөгийн нөхцөлд чамлахааргүй өсөлт юм. 2008 оны урьдчилсан гүйцэтгэлээр ДНБ зэрэгцүүлэх үнээр 3620.5 тэрбум төгрөг, нэг хүнд ногдох ДНБ-ий хэмжээ 1972.8 ам.долларт хүрч 2007 онтой харьцуулахад 31 хувиар өссөн байна.

2008 оны ДНБ-ий 8.9 хувийн өсөлтөд малын тоо толгой 43.3 саяд хүрсэн, газар

тариалангийн салбарын үйлдвэрлэл өмнөх онтой харьцуулахад 21.0 хувиар өссөн түүнчлэн үйлчилгээний салбар 15.9 хувиар өссөн нь голлон нөлөөлжээ.

Зураг 1. Эдийн засгийн өсөлт, нэг хүнд ногдох ДНБ-ий хэмжээ

2008 оны эхний гурван улиралд гадаад дотоод хүчин зүйлсийн нөлөөгөөр хэрэглээний

барааны үнийн өсөлт харьцангуй өндөр байснаас ДНБ -ий дефляторын өөрчлөлт 22.1 хувьд хүрч, ДНБ-ий хэмжээ оны үнээр 6130.3 тэрбум төгрөгт хүрлээ.

Хүснэгт 1. Эдийн засгийн өсөлтөд гол хувь нэмэр оруулсан салбарууд

2007 2008*

Салбар Оруулсан

хувь нэмэр

Салбар Оруулсан*

хувь нэмэр

Нийт бодит өсөлт 10.2 Нийт бодит өсөлт 8.9 Mал аж ахуй 3.36 Мал аж ахуй 0.8 Холбоо 2.32 Холбоо 2.04 Худалдаа 0.58 Худалдаа 1.64 Санхүүгийн гүйлгээ хийх үйл ажиллагаа 0.97

Санхүүгийн гүйлгээ хийх үйл ажиллагаа 0.57

Газрын тос, шатдаг хий олборлолт 0.7

Газрын тос, шатдаг хий олборлолт 0.5

Газар тариалан 0.05 Газар тариалан 0.34

720.9 905.11221.4

1503.1

1972.810.6

7.2 8.6

10.2 8.9

0.0 2.0 4.0 6.0 8.0 10.0 12.0 14.0 16.0

0.0

500.0

1000.0

1500.0

2000.0

2500.0

2004 2005 2006 2007 2008*

Нэг хүнд ногдох ДНБ /ам.доллар/

ДНБ-ий бодит өсөлт /хувь/

8

2.2 Мөнгөний нийлүүлэлт, үнэ, ханш

Мөнгөний нийлүүлэлт 2008 оны эцэст мөнгөний нийлүүлэлт 2007 оноос 2.5 хувиар буурч 2341.4 тэрбум төгрөгт

хүрчээ. Энэ нь 2007 оны сүүлчээс эрчтэй өссөн үний өсөлтийг зогсоох зорилгоор заавал байлгах нөөцийн нормыг нэмэгдүүлэх, суурь хүүг өсгөх зэргээр мөнгөний бодлогыг чангатгасны илрэл юм. Төгрөгийн харилцах данс 24.7 тэрбум төгрөгөөр өсч, гүйлгээнд байгаа бэлэн мөнгө 2007 оны мөн үеээс 43.1 тэрбум төгрөгөөр нэмэгдсэн байна.

Иргэд байгууллагын төгрөгийн хадгаламж 944.1 тэрбум төгрөг болж 2007 онтой харьцуулахад 169.6 тэрбум төгрөг буюу 15.2 хувиар буурсан бол гадаад валютын хадгаламж 452.8 тэрбум төгрөгт хүрч, 2007 оны мөн үеэс 76.8 тэрбум төгрөг буюу 20.4 хувиар нэмэгдсэн байна.

Зураг 5. Мөнгөний нийлүүлэлт, тэрбум төгрөг

Үнийн өсөлт, ханшны өөрчлөлт

2008 онд нэг талаас хөрөнгө оруулалт, зээл тусламж, нэмэгдсэнээс, нөгөө талаас төмөр замын тээврийн тариф, гадаад зах зээл дээр улаан буудайн үнэ, хүнсний зарим бүтээгдэхүүний үнэ, газрын тос, нефть бүтээгдэхүүний үнэ өссөнөөс шалтгаалж хэрэглээний бараа, үйлчилгээний үнэ тариф эрчимтэй өсч жилийн дундаж инфляцийн түвшин 28.0 хувь гарсан ч дөрөвдүгээр улиралд бараа, үйлчилгээний үнэ буурч 2008 онд бараа, үйлчилгээний үнийн ерөнхий түвшин 22.1 хувиар өсчээ.

Зураг 6. Инфляцийн түвшин, хөрш орнууд, хувь

2008 онд төгрөгийн гадаад валюттай харьцах ханш харьцангуй тогтвортой, өөрчлөлт бага байсан хэдий ч оны сүүлчээр ам.долларын ханш огцом нэмэгдэж жилийн эцэст 1267.51 төгрөгт

0.0500.0

1,000.01,500.02,000.02,500.03,000.0

2004 2005 2006 2007 2008*

Нийт мөнгө (M2)

Төгрөгийн харилцах ба банкнаас гадуурхи мөнгө (M1)

11.0 9.56.0

15.1

22.1

3.2 1.4 25.7 6.3

11.7 10.99

8

14.1

-2.0

3.0

8.0

13.0

18.0

23.0

2004 2005 2006 2007 2008*

Монгол Хятад Орос

9

хүрсэн нь гадаад валютын нөөц 2007 онтой харьцуулахад 360 гаруй тэрбумаар буурсан, иргэд байгууллага дахь валютын нөөц багассан зэрэг нь нөлөөлжээ.

Зураг 7. Зарим гадаад валютын ханш,төгрөгөөр

2.3 Гадаад худалдаа

2008 онд манай улс дэлхийн 114 оронтой худалдаа хийж, гадаад худалдааны нийт бараа эргэлт 6.2 тэрбум ам.доллар болсноос экспорт 2539.3 сая ам.доллар, импорт 3615.8 сая ам.долларт хүрч, гадаад худалдааны тэнцэл ихээхэн алдагдалтай гарлаа. Экспорт 2007 оноос 30.3 хувь, импорт 66.6 хувь тус тус өссөн байна.

2007 онтой харьцуулахад эрдэс бүтээгдэхүүний экспорт 224.1 сая ам.доллараар, сувд, үнэт ба

хагас үнэт чулуу, үнэт металл, гоёлын зүйлс, зоосны экспорт 365.3 сая ам.доллараар тус тус нэмэгдсэн бөгөөд эрдэс бүтээгдэхүүний экспортын 75.9 хувийг зэсийн баяжмал, молибдений баяжмал, хайлуур жонш болон чулуун нүүрсний экспорт эзэлж байна.

Гадаадын шууд хөрөнгө оруулалтын өсөлт нь дотоод эрэлтийн өсөлтөд тодорхой

хэмжээгээр нөлөөлж байна. Гадаадын шууд хөрөнгө оруулалт 2006 онд 366.5 сая ам.доллар, 2007 онд 499.9 сая ам.доллар байсан бол 2008 оны урьдчилсан гүйцэтгэлээр 2007 оныхоос 208.1 сая ам.доллараар нэмэгдэж 708.9 сая ам.долларт хүрчээ.

Зураг 8. Гадаад худалдаа, сая ам.доллар

12091221

1165 1170

1268

1647

1449 1535

1717 1787

100011001200130014001500160017001800

2004 2005 2006 2007 2008*

Ам доллар

Евро

524 616870 1065

15431949

2539.3

691 801 1021 11841486

2170

3615.8

-167 -185 -152 -11957

-221

-1077

-2000

-1000

0

1000

2000

3000

4000

2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008*

Export Import Balance

10

2.4 Төлбөрийн тэнцэл

Монгол улсын төлбөрийн тэнцлийн урсгал данс 200 8 оны урьдчилсан гүйцэтгэлээр 904.2 сая ам.долларын алдагдалтай, хөрөнгө ба санхүүгийн данс 508.0 сая ам.долларын ашигтай гарч улмаар нийт төлбөрийн тэнцэл -390.2 сая ам.долларын ашигтай гарлаа.

Хэдийгээр төлбөрийн тэнцлийн урсгал данс 2007 оны байдалтай харьцуулахад эрс буурч алдагдалтай гарсан ч гадаадын шууд хөрөнгө оруулалтын хэмжээ эрс өссөн нь хөрөнгө ба санхүүгийн данс 2007 онтой харьцуулахад 1.75 дахин нэмэгдсэн байна.

Урсгал данс алдагдалтай гарахад импорт их хэмжээгээр нэмэгдэж гадаад худалдааны тэнцэл алдагдалтай гарсан мөн цэвэр орлогын дүнгийн алдагдал нэмэгдсэн нь нөлөөлжээ.

2.5 Гадаад валютын цэвэр албан нөөц

Монгол Улсын гадаад валютын цэвэр албан нөөцийн хэмжээ 200 7 онд 975.3 сая ам долларт

хүрч импортын 24.0 долоо хоногийн хэрэгцээг хангахуц хэмжээтэй байсан бол 2008 онд 579.1 сая ам.доллар болж буурлаа. Энэ нь манай улсын импортын 8.3 долоо хоног буюу 2 сарын хэрэгцээг хангахуйц хэмжээтэй байна.

Зураг 9. Гадаад валютын цэвэр албан нөөц /сая ам.доллар/, импортын долоо хоног

2.6 Ажил эрхлэлт, ядуурлын түвшин

Засгийн газраас 2008 онд шинээр 80 мянган ажлын байр бий болгох зорилт тавин ажиллалаа. 2008 онд нийт 73957 ажлын байр шинээр бий боллоо. Уг ажлын байрны 11.9 хувь нь хөдөө аж ахуйн ан агнуур, ойн аж ахуйн салбарт, 6.9 хувь нь уул уурхай олборлох үйлдвэрлэлийн салбарт, 13.6 хувь нь боловсруулах аж үйлдвэрийн салбарт, 1.2 хувь нь цахилгаан дулаан үйлдвэрлэл, усан хангамжийн салбарт, 16.0 хувь нь барилгын салбарт, 21.7 хувь нь бөөний ба жижиглэнгийн худалдааны салбарт 5.3 хувь нь зочид буудал, зоогийн газарт, 3.5 хувь нь тээвэр холбоо, агуулахын аж ахуйн салбарт, 2.1 хувь нь санхүүгийн гүйлгээ хийх үйл ажиллагааны салбарт, 1.3 хувь нь үл хөдлөх хөрөнгө, түрээс бизнесийн үйл ажиллагааны салбарт, 2.2 хувь нь төрийн удирдлага, батлан хамгаалах салбарт, 4 хувь нь боловсролын салбарт, 2.2 хувь нь эрүүл мэнд, нийгмийн хамгааллын с албарт, 8.3 хувь нь нийгэм, бие хүнд үзүүлэх бусад үйлчилгээний салбарт тус тус бий болсон байна. Шинээр бий болсон нийт ажлын байрны 49.7 хувь буюу 36.8 мянган ажлын байр нь хөдөө, орон н утагт бий болжээ. Шинээр бий болсон ажлын байрны 47.5 хувийг эмэгтэйчүүд, 52.5 хувийг эрэгтэйчүүд эзэлж байна.

163.6

298.6

687.3975.3

579.1

8.313.1

24.1 24.0

8.3

0.0

5.0

10.0

15.0

20.0

25.0

30.0

0.0

200.0

400.0

600.0

800.0

1000.0

1200.0

2004 2005 2006 2007 2008*

Гадаад валютын цэвэр албан нөөц, сая ам.долларИмпортын долоо хоног

11

Ядуурлын түвшин Монгол Улсын Мянганы хөгжлийн зорилтуудад амьжиргааны доод түвшнээс доогуур

орлоготой иргэдийн эзлэх хувь хэмжээг 1990 онтой харьцуулахад 2015 онд 2 дахин бууруулж, 18 хувьд хүргэх зорилт дэвшүүлсэн болно. Өрхийн нийгэм, эдийн засгийн 2007-2008 оны судалгааны дүнгээр ядуурлын түвшин 2008 онд 35.3 хувь болж, 2002-2003 оныхоос 0.8 пунктээр буурч, 2007 оныхоос 6 пунктээр өссөн байна.

Зураг 10. Ядуурлын үндсэн үзүүлэлтүүд, хувь

Эх сурвалж: Үндэсний статистикийн хороо, 2008

Цалин, тэтгэвэр, тэтгэмж болон хөдөлмөрийн хөлсний доод хэмжээ

Цалин, тэтгэвэр, тэтгэмж

Эдийн засгийн өсөлт, инфляцийн түвшин, төсөвт байгууллагын зардлын хэмнэлттэй

уялдуулан Засгийн газраас төрийн албан хаагчдын цалинг 2008 оны 1 дүгээр сарын 1 -ний өдрөөс эхлэн 20 хувиар нэмэгдүүлж, дундаж цалинг 300.0 мянган төгрөгт хүргэлээ. Энэ арга хэмж ээнд 129.8 мянган төрийн албан хаагч болон 18.7 мянган гэрээт ажилчин хамрагдлаа.

ҮСХ-ноос хийсэн 2008 оны түүвэр судалгаагаар аж ахуйн нэгж, байгууллагад

ажиллагчдын дундаж цалин 272.4 мянгад хүрсэн байна. Ажиллагсдын сарын дундаж цалинг аж ахуйн нэгж хариуцлагын хэлбэрээр авч үзэхэд, төсөвт байгууллага болон төрийн өмчит үйлдвэрийн газарт ажиллагсдын сарын дундаж цалин хамгийн их байна. Аж ахуйн нэгж байгууллагад ажиллагсдын дундаж цалинг эдийн засгийн салбараар авч үзвэл, санхүүгийн үйл ажиллагааны зууучлалын салбарт ажиллагсдын цалин 471.4 мянган төгрөг, төрийн удирдлага, батлан хамгаалах, нийгмийн даатгалын салбарт ажиллагсдын цалин 327.3 мянган төгрөг, уул уурхайн олборлох аж үйлдвэрийн салбарт ажиллагсдын цалин 328.6 мянган төгрөг, боловсролын салбарт ажиллагсдын цалин 289.2 мянган төгрөг, эрүүл мэнд, нийгмийн халамжийн салбарт ажиллагсдын цалин 295.8 мянган төгрөг байна.

Хөдөлмөрийн хөлсний доод хэмжээг эдийн засгийн өсөлт, бүтээмжийн түвшин, ажил эрхлэлтийн байдал, хүн амын амьжиргааны өртөг, тэдний бодит орлогын өөрчлөлт, нийгмийн даатгал, халамжийн шугамаар олгож буй тэтгэвэр, тэтгэмжийн хэмжээ, улсын хэмжээний цалин хөлсний ерөнхий түвшинг харгалзан Засгийн газар жилд нэгээс доошгүй удаа шинэчлэн тогтоож байгаа бөгөөд хөдөлмөрийн хөлсний доод хэмжээг 2007 онд сард 90 мянган төгрөг байсныг 2008 оны 1 дүгээр сараас эхлэн нэмэгдүүлэн, 108 мянган төгрөгт хүргэлээ.

Зураг 11. Дундаж цалин, хөдөлмөрийн хөлсний доод хэмжээ, төгрөг

36.132.2

29.3

35.3

11 10.1 8.8 10.1

4.7 4.5 3.8 4

05

10152025303540

2002-2003 2006 2007 2007-2008

Ядуурлын түвшин

Ядуурлын гүнзгийрэлт

Ядуурлын мэдрэмж

12

Нийгмийн даатгал Өнөөгийн байдлаар зохион байгуулалттай салбарт ажиллагсдын 87.4 хувь нь заавал

даатгалд, малчид хувиараа хөдөлмөр эрхлэгчдийн 4 хувь нь сайн дурын даатгалд хамрагдаж байна. Харин эрүүл мэндийн даатгалд нийт хүн амын 85 гаруй хувь нь хамрагдаж байна. Засгийн газрын 2007 оны 355 дугаар тогтоолын дагуу нийгмийн даатгалын сангаас олгох тэтгэврийн хэмжээг нэмэгдүүлж, нэгдсэн программ хангамжид холбогдох өөрчлөлтийг оруулах чиглэлийг өгч ажиллав. Уг тогтоолоор тэтгэвэр нэмэгдүүлэх арга хэмжээнд Нийгмийн даат галын сангаас тэтгэвэр авч байгаа нийт 293.7 мянган хүн хамрагдлаа. Бүрэн тэтгэврийн доод хэмжээгээр тэтгэвэр авч байгаа 157.7 мянган хүнд 25.6 тэрбум төгрөг, хувь тэнцүүлсэн тэтгэврийн доод хэмжээгээр тэтгэвэр авч байгаа 41.5 мянган хүнд 4.6 тэрбум тө грөг, бүрэн болон хувь тэнцүүлсэн тэтгэврээс дээш хэмжээний тэтгэвэр авч байгаа 94.5 мянган хүнд 26.4 тэрбум төгрөг тус тус зарцууллаа. Тэтгэвэр нэмэгдүүлэх арга хэмжээний дүнд улсын дундаж тэтгэврийн хэмжээ 93,0 мянган төгрөгт хүрлээ.

1995 оноос өмнө ц эргийн тэтгэвэрт гарсан албан хаагчдад олгох нэг удаагийн буцалтгүй тусламжинд 5015 иргэн хамрагдаж, 5.0 тэрбум төгрөгийг олголоо.

Хүснэгт 2. Нийгмийн даатгалын сангаас олгож буй тэтгэврийн хэмжээ, төгрөг

Үзүүлэлтүүд 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008*

Бүрэн

тэтгэврийн доод

хэмжээ

16000 18850 22600 22600 32000 32000 40000 67500 81000

Хувь тэнцүүлсэн

тэтгэврийн доод

хэмжээ

10000 12375 14860 15000 20000 20000 27500 45000 54000

Дундаж тэтгэвэр 18200 19500 21900 25700 33700 37400 47000 80200 93000

Эх сурвалж: Нийгмийн хамгаалал, хөдөлмөрийн яам

Нийгмийн халамж

Нийгмийн халамжийн тэтгэвэр нь нийгмийн даатгалын сангаас тэтгэвэр авах эрх үүсээгүй, асарч халамжлах хүнгүй, амьдралын хүнд нөхцөлд амьдарч буй ахмад настнууд, хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэд, олон хүүхэдтэй өрх толгойлсон эцэг, эх зэрэг нийгмийн эмзэг бүлгийн иргэдэд олгогдож байна. Халамжийн тэтгэвэрт 2008 онд нийт 51.3 мянган иргэнд 23.1 тэрбум төгрөгийг олголоо.

0300006000090000

120000150000180000210000240000270000300000330000 Хөдөлмөрийн

хөлсний доод хэмжээ

Төрийн болон төсөвт байгууллагад ажиллагчдын дундаж цалин

13

Хүснэгт 3. Нийгмийн халамжийн сангаас олгож буй тэтгэвэр, тэтгэмжийн хэмжээ, төгрөг

Үзүүлэлтүүд 2003 2004 2005 2006 2007

2008*

Тэтгэвэр 14400 14400 15480 26500 34500

41400

Тэтгэмж 10350 12420 12420 20000 20000

24000 Эх сурвалж: Нийгмийн хамгаалал, хөдөлмөрийн яам

Нийгмийн халамжийн тухай хуулиар олгож байгаа нөхцөлт мөнгөн тэтгэмжийн хэмжээг

амьжиргааны доод түвшин, инфляци, тэтгэвэр, тэтгэмжийн өөрчлөлттэй уялдуулан жил бүр нэмэгдүүлж, 2008 онд 24.0 мянган төгрөгт хүргэлээ. Нөхцөлт мөнгөн тэтгэмжинд нийт 17.5 мянган иргэн хамрагдаж, 3.8 тэрбум төгрөгийг зарцуулав.

Олон нийтийн оролцоонд түшиглэсэн халамжийн үйлчилгээ нь Нийгмийн халамжийн тухай хуулинд шинээр туссан нийгмийн халамжийн шинэчлэлийн гол цөм, эмзэг хэсгийг дэмжих, хөгжүүлэх, бие даалгахад чиглэсэн үйлчилгээний нэг хэлбэр юм. Олон нийтийн оролцоонд түшиглэсэн халамжийн үйлчилгээнд 18 мянган иргэн хамрагдаж, 1.1 тэрбум төгрөг зарцууллаа.

Нийгмийн халамжийн дэмжлэг туслалцаа шаардлагатай иргэнд үзүүлэх хөнгөлөлт, нөхцөлт

мөнгөн тусламжинд 19.7 мянган иргэн хамрагдаж, 2.6 тэрбум төгрөгийг зарцууллаа. Хүн амын хөгжлийг дэмжих чиглэлээр 87.8 тэрбум төгрөгийг 1.3 сая иргэнд олголоо. Тухайлбал, 952.5 мянган хүүхдэд 32.8 тэрбум төгрөг, шинээр төрсөн 63.4 мянган хүүхдэд 6.3 тэрбум төгрөг, шинээр гэр бүл болсон 34.6 мянган өрхөд 17.3 тэрбум төгрөгийг тус тус олголоо.

Ахмад настны нийгмийн хамгааллын тухай хуулийн дагуу олгогдож байгаа нэг удаагийн хөнгөлөлт тусламжинд 139.1 мянган иргэн хамрагдаж, 6.3 тэрбум төгрөгийг зарцуулав.Мөн Хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэний нийгмийн хамгааллын тухай хуулийн дагуу олгогдож байгаа хөнгөлөлт тусламжинд 57.8 мянган иргэн хамрагдаж, 3.3 тэрбум төгрөгийг зарцууллаа.

Монгол Улсыг хөгжүүлэх сангаас 2008 онд 952.5 мянган хүүхдэд 89.1 тэрбум төгрөгийг олголоо.

14

ГУРАВ. МОНГОЛ УЛСЫН 2008 ОНЫ ТӨСВИЙН

ОРЛОГЫН ГҮЙЦЭТГЭЛ

3.1 Төсвийн орлогын зарчим, түүний бодлогын хэрэгжилтийн үр дүн

Монгол Улсын төсвийн орлогыг бүрдүүлэхэд баримталсан бодлого нь 2008 онд төсвийн тэнцвэрт харьцааг хадгалах хэмжээнд орлогын боломжит эх үүсвэрүүдийг бүрэн дайчлах, төсвийн орлогын тогтвортой бааз суурийг өргөжүүлэх, татвар хураалтыг эрчимжүүлэх арга хэмжээнүүдийг хэрэгжүүлэх, нийгэм, эдийн засгийн хөгжлийн зорилтуудыг биелүүлэхэд төсвөөс санхүүжигдэх ажиллагааг хэвийн явуулах эх үүсвэрийг бүрдүүлэхэд чиглэгдсэн.

Дээрх төсвийн бодлогыг хэ рэгжүүлэх үүднээс 2008 онд төсвийн орлогын боломжит эх

үүсвэрүүдийг бүрэн дайчилж, өнөөгийн мөрдөж буй хууль эрх зүйн орчинг сайжруулж, татвар төлөгчдөд татварын хууль тогтоомжийг сурталчилах, татвар төлөгчдийн талаарх хөндлөнгийн мэдээллийн бааз суурийг өргөжүүлэх, татварын хяналт шалгалтыг үр дүнтэй болгох, татвар төлөгчийн хариуцлагыг чангатгах, ногдуулсан татварыг хугацаанд нь бүрэн төсөвт төвлөрүүлэх зэрэг олон арга хэмжээг авч хэрэгжүүлсний дүнд Монгол улсын нэгдсэн төсвийн орлого 2.2 триллион төгрөг буюу ДНБ-ний 35.4 орчим хувийг эзлэх боллоо.

УИХ-аар шинэчлэгдэн батлагдсан татварын багц хуулийн өөрчлөлтийн дүнд татварын ачаалал буурч, бизнесийн үйл ажиллагаа өргөжих таатай боломж бүрдэж , нөгөө талаар ажлын байр бий болгох, татварын тэгш шударга байдлыг хангах, хуулийг энгийн хялбар болгож нэг мөр ойлгох, олон улсын жишигт нийцүүлэх алхамуудыг авч хэрэгжүүллээ.

УЛСЫН ТӨСВИЙН ОРЛОГЫН ТАЛААР: Монгол Улсын 2008 оны төсвийн тухай хуулиар Улсын төсөвт 1720.3 тэрбум төгрөг

төвлөрүүлэхээс гүйцэтгэлээр 1463.9 тэрбум төгрөгийн орлого төвлөрч, төлөвлөснөөс 256.4 тэрбум төгрөгөөр улсын төсвийн орлого тасарсан дүнтэй гарлаа.

2007 2007Гүйц Төлөв Гүйц Зөрүү Гүйц Төлөв Гүйц

1 2 3 4=3-2 5 6 7

НИЙТ ОРЛОГО БА ТУСЛАМЖИЙН ДҮН 1,781.6 1,720.3 1,463.9 -256.4 39.4 29.8 23.9 А. УРСГАЛ ОРЛОГЫН ДҮН 1,735.2 1,610.9 1,364.7 -246.2 38.3 27.9 22.3

1. Татварын орлого 1,401.3 1,279.7 1,126.2 -153.5 31.0 22.1 18.41.1. Орлогын албан татвар 636.6 414.0 355.1 -58.9 14.1 7.2 5.81.2. Нийгмийн даатгалын шимтгэл, хураамж 165.8 0.0 0.0 0.0 3.7 0.0 0.01.3. Өмчийн татвар 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.01.4. Нэмэгдсэн өртгийн албан татвар 251.3 377.5 338.3 -39.1 5.6 6.5 5.51.5. Онцгой албан татвар 133.8 193.2 178.5 -14.7 3.0 3.3 2.91.6. Тусгай зориулалтын орлого 6.7 9.0 7.9 -1.1 0.1 0.2 0.11.7. Гаалийн албан татвар 102.5 159.5 140.8 -18.7 2.3 2.8 2.31.8. Бусад татвар (төлбөр, хураамж) 104.6 126.6 105.6 -21.0 2.3 2.2 1.7

2. Татварын бус орлого 334.0 331.2 238.5 -92.7 7.4 5.7 3.9Б. ТУСЛАМЖИЙН ОРЛОГО 46.4 109.4 99.2 -10.2 1.0 1.9 1.6

2008ҮЗҮҮЛЭЛТ

2008

(тэрбум.төг) ДНБ-д эзлэх хувь

Улсын төсвийн орлогын тасралтын 59 .9 хувь нь бую у 153.5 тэрбум төгрөг нь татварын

орлогын, 36.2 хувь нь буюу 92.7 тэрбум төгрөг нь татварын бус орлогын тасралт байна. Улсын төсвийн орлого нь дараах үндсэн гол шалтгааны улмаас 2008 онд 256.4 тэрбум

төгрөгөөр тасарсан байна. Үүнд:

ДНБ-д эзлэх далд эдийн засгийн хувийг

15

Нэгдүгээрт. Олон улсын санхүүгийн хямрлын улмаас манай улсын экспортын гол нэр төрлийн бүтээгдэхүүн болох зэсийн үнэ дэлхийн зах зээл дээр огцом буурсантай холбоотой. Монгол Улсын 2008 оны төсвийн тухай хуулинд дэлхийн зах зээл дэх зэсийн дундаж үнийг 7500.0 ам доллараар, оны сүүлийн 4 сарын дундаж үнийг 6400 ам доллараар тооцож тусгасан боловч 2008 оны гүйцэтгэлээр дэлхийн зах зээл дэх зэсийн үнэ дунджаар 6900 ам.доллар, 2008 оны сүүлийн 4 сарын үнэ дунджаар 4000 ам.долларын хэмжээнд байсан байна.

Хоёрдугаарт. Монгол Улсын 2008 оны төсвийн тухай хуулинд Эрдэнэт үйлдвэрийн 2007

оны цэвэр ашгаас улсын төсөвт ногдол ашгийн орлогоор 109.8 тэрбум төгрөгийг төвлөрүүлэхээр хуульчилагдан батлагдсан. Гэвч Төлөөлөн удирдах зөвлөлийн хурлаар 84.5 тэрбум төгрөгийн ногдол ашгийн орлогыг улсын төсөвт төвлөрүүлэхээр баталсан хэдий ч дэлхийн зах зээл дээрх зэсийн үнийн бууралтын улмаас Эрдэнэт үйлдвэрт мөнгөн хөрөнгийн хомсдол үүссэнтэй холбоотойгоор 2008 онд улсын төсөвт тус хөрөнгийг төвлөрүүлээгүй.

Гуравдугаарт. Монгол Улсын нийт импортын өсөлтийн хурд 2008 оны сүүлийн хагас жилд

оны эхнээс эрс буурсан нь гаалийн татварын орлого төлөвлөсөн хэмжээнээс тасрахад гол нөлөө үзүүлсэн байна. Тухайлбал, 2008 оны эхний хагас жилийн нийт импортын өсөлтийг өмнөх онтой харьцуулахад 60 гаруй хувьтай байсан бол 2008 оны сүүлийн саруудад 47 орчим хувь болтлоо огцом буурсан нь гаалийн орлогын төлөвлөгөө тасрахад нөлөөлжээ. Мөн 2008 онд импортын зарим барааны татварыг тэглэх, чөлөөлөх тухай хууль тогтоомж гарсан б өгөөд үүнтэй холбоотойгоор гаалийн албан татвараар 20.9 тэрбум төгрөг, нэмэгдсэн өртгийн албан татвараар 49.8 тэрбум төгрөг, онцгой албан татвараар 15.2 тэрбум төгрөгийн, нийт дүнгээрээ 85.9 тэрбум төгрөгийн орлогыг чөлөөлсөн нь гаалийн орлогыг төлөвлөсөн хэмжээнээс буурахад гол нөлөө үзүүлсэн байна.

Дөрөвдүгээрт. Нийслэлийн Багануур дүүрэгт гарсан архины хордлогын улмаас бүх төрлийн

архи, спирт үйлдвэрлэгчдийн үйл ажиллагааг бүтэн нэг сараар зогсоосны улмаас дотоодын архины онцгой албан татварын орлого 11.9 тэрбум төгрөгөөр тасарсан байна.

Төлөвлөгөөний биелэлтийг татварын төрлөөр нь авч үзвэл аж ахуй нэгжийн орлогын албан

татвар 74,1 тэрбум төгрөгөөр, импортын барааны нэмэгдсэн өртгийн албан татвар 36,7 тэрбум төгрөг, дотоодын онцгой албан татвар 13,1 тэрбум төгрөг, гаалийн албан татвар 16,4 тэрбум төгрөг, автобензин дизелийн түлшний онцгой албан татвар 7,4 тэрбум төгрөг, экспортын татвар 2.3 тэрбум төгрөгөөр тус тус тасарсан бол хувь х үний орлогын албан татвар 10,2 тэрбум төгрөг,

ЗЭСИЙН ҮНЭ 2008 ОНД

$2 000.0

$3 000.0

$4 000.0

$5 000.0

$6 000.0

$7 000.0

$8 000.0

$9 000.0

$10 000.0

2008

.01.02

2008

.01.15

2008

.01.28

2008

.02.08

2008

.02.21

2008

.03.05

2008

.03.18

2008

.04.2

2008

.04.15

2008

.04.28

2008

.05.12

2008

.05.23

2008

.06.06

2008

.06.19

2008

.07.02

2008

.07.15

2008

.07.28

2008

.08.08

2008

.08.21

2008

.09.04

2008

.09.17

2008

.09.30

2008

.10.13

2008

.10.24

2008

.11.06

2008

.11.19

2008

.12.02

2008

.12.15

2008

.12.30

16

суудлын автомашины онцгой албан татвар 6.4 тэрбум төгрөгөөр, өөрийн орлого 13,8 тэрбум төгрөгөөр, тэмдэгтийн хураамж 0,6 тэрбум төгрөгөөр тус тус давж биелсэн үзүүлэлт гарчээ.

Хүн амын албан татварын орлогоор 2008 оны гүйцэтгэлээр 101,9 тэрбум төгрөг төсөвт

төвлөрсөн нь төлөвлөснөөс 11,1 хувиар буюу 10,2 тэрбум төгрөгөөр төлөвлөгөө давж биелсэн байна. Мөн үеийн гүйцэтгэлтэй харьцуулбал Хүн амын орлогын албан татварын орлого 27,8 тэрбум төгрөгөөр нэмэгдсэн байна.

Харьцангуй тогтмол байдаг ХХОАТ-ын орлогын биелэлт цалин, хөдөлмөрийн хөлсний өсөлттэй холбоотой байна.

Улсын төсөвт 2008 оны жилийн эцсийн байдлаар аж ахуйн нэгж байгууллагын орлогын

албан татвараар 253,3 тэрбум төгр өг орсон нь төлөвлөснөөс 22,6 хувиар буюу 74,1 тэрбум төгрөгөөр тасарсан байна.

Улс, орон нутгийн төсвийн орлогод ихээхэн хувь эзэлдэг Монгол Улсын стратегийн гол

бүтээгдэхүүнүүд болох зэс, молбидени, цайрын үнийн огцом уналт, алт, жонш, нүүрс, төмрийн хүдрийн дэлхийн зах зээлийн үнийн хэлбэлзэл, дэлхийд тэргүүлэгч гол импортлогч АНУ -ын санхүүгийн хямрал, банк, санхүүгийн зээллэгийн чадварын доройтол гадаад, дотоодын хөрөнгө оруулалт, худалдааны эргэлтийн түр саатал, татварын өршөөлийн хуулиудын хэрэгжилт зэрэг шалтгаанууд нь аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татварын орлого, ашигт малтмалын нөөц ашигласны төлбөрийн орлогын бүрдүүлэлтэнд сөргөөр нөлөөлсөн байна.

Аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татварын орлогын 2008 оны төлөвлөгөө тасарсан

томоохон аж ахуйн нэгжүүдийн судалгааг харвал “Бороогоулд” ХХК 31,7 тэрбум төгрөгөөр, УБҮ “Эрдэнэт” ХХК 19,3 тэрбум төгрөгөөр, “Цайртминерал” ХХК 6.3 тэрбум төгрөгөөр, “Эрдмин” ХХК 5.6 тэрбум төгрөгөөр, “Мобиком” ХХК 3.4 тэрбум төгрөгөөр, Скайт ел 1,2 тэрбум төгрөгөөр, “Шим технолоджи” ХХК 3.0 тэрбум төгрөгөөр, Худалдаа хөгжлийн банк 1.9 тэрбум төгрөгөөр, Монголросцветмет нэгдэл 1.7 тэрбум төгрөгөөр тус тус төлөвлөгөөг дутуу төвлөрүүлсэн байна.

Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын орлогоор 338.3 тэрбум төгрөг орсон нь төлөвлөснөөс

10,4 хувиар буюу 39.1 тэрбум төгрөгөөр тасарсан байна. Үүний 36.7 тэрбум төгрөг нь импортын НӨАТ татварын тасалдлаас шалтгаалжээ.

/тэрбум.тєгрєгєєр/

тєлєв урьдчилсан гїйц зєрїї

1,720.3 1463,9 -256,4 Їїнээс: 1.Татварын орлого 1,279.7 1126,2 -153,5 Аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татвар 327.3 253,3 -74,1 Импортын барааны НЄАТ 326.3 289,6 -36,7 Дотоодын архины онцгой албан татвар 64.7 52,8 -11,9 Автобензин, дизель тїлшний онцгой албан татвар 27.5 20,1 -7,4 Автобензин, дизелийн тїлшний албан татвар 9.0 7,9 -1,1 Импортын гаалийн албан татвар 148.4 132,1 -16,4 Ашигт малтмалын нєєц ашигласны тєлбєр 91.3 72,2 -19,1 2.Татварын бус орлого 331.2 238,5 -92,7 Хувьцааны ногдол ашиг 112.6 26,7 -85,8 Газрын тосны орлого 34.0 33,8 -0,2 Навигацийн орлого 31.0 19,1 -11,9 Монгол банкны ашиг 5.0 - -5.0

УЛСЫН ТЄСВИЙН ОРЛОГО

Улсын тєсвийн 2008 оны жилийн эцсийн орлогын тєлєвлєгєє, гїйцэтгэл

17

Засгийн газар болон Сангийн сайдаас Монгол Улсын 2008 оны төсвийн тухай хуулийг

ханган биелүүлэх талаар УГЕГ -т оны эхнээс үү рэг өгөн гаалийн улсын байцаагчийн ажлын хариуцлагыг өндөржүүлэх, гаалийн хилээр нэвтрүүлэх бараа, тээврийн хэрэгслийг гаалийн хяналтад бүрэн хамруулж боломжит бүхий л эх үүсвэрийг дайчлан ажиллахыг даалган гүйцэтгэлд нь хяналт тавин ажилласан билээ. Энэ хүрээнд гаалийн байгууллагын хяналтыг чангатгаж үндэсний аюулгүй байдлыг хангахад ихээхэн анхаарч “Гаальтай машин”-ыг таслан зогсоох, гадаад худалдаанд оролцогчидод мэдээлэл тараах, хууль сурталчлах замаар ойлголт өгөх, гаалийн зөрчлийн талаар судалгаа хийж эрсдэл тооцох замаар гаалийн зөрчилтэй тэмцэх таслан зогсоох арга хэмжээг шуурхай авч ажилласны үр дүнд орлогын төлөвөлгөө биелсэн үзүүлэлт гарч байсан.

Гэвч дэлхийн зах зээл дэх өргөн хэрэглээний бараа бүтээгдэхүүний үнийн өсөлт,

нийлүүлэлтийн хомсдол гэх мэт гадаад хүчин зүйлсийн нөлөөллөөр дотоодын зах зээл дээр бий болсон үнийн огцом өсөлтийг саармагжуулах, дотоодын боломжит үйлдвэрлэлээр хэрэгцээгээ хангах үйл ажиллагааг дэмжих арга хэмжээг УИХ болон ЗГ -аас авч зарим хууль тогтоомжид нэмэлт, өөрчл өлт оруулсан . Жишээ нь: Импортоор оруулж ирж байгаа хөдөө аж ауйн зориулалттай шинэ трактор, комбайн, машин механизм, гурлын үйлдвэрийн болон усалгааны тоног төхөөрөмж, бордоо, ургамал хамгааллын бодисыг гаалийн болон нэмэгдсэн өртгийн албан татвараас, импортын хүнсний буудай болон 40.0 мянган тонн буудайн гаалийн болон нэмэгдсэн өртгийн албан татавараас чөлөөлсөн, импорын гол нэрийн хүнсний бүтээгдэхүүний гаалийн татварыг “0” хувь, автобензин, дизелийн түлшний нэмэгдсэн өртгийн албан татвар, онцгой албан татвар, гаалийн албан татварыг тус тус “0” хувьтай тэнцүү байхаар өөрчилснөөр 2008 онд дээрх хуулийн өөрчлөлтийн дагуу нийт 85.9 тэрбум төгрөгийн татварын хөнгөлөлт хийгдсэн байна.

Түүнчлэн оны сүүлийн хагаст дэлхийн зах зээл дээр үүссэн эдийн зас гийн хүндрэл болон

санхүүгийн хямрал манай улсад ч нөлөөсөн бөгөөд нийт импортын өсөлтийн хурд огцом буурах үндэслэл болсон юм. Оны эхний 5 сарын байдлаар нийт импорт үнийн дүнгээр өнгөрсөн оны мөн үетэй харьцуулахад 72,5 орчим хувиар өссөн бол оны сүүлээр 47 орчим хувь болтлоо буурсан байгаа нь улсын төсөвт төвлөрүүлэх татварын орлого тасрахад хүчтэй нөлөөлсөн.

Санхүүгийн хямралаас үүдэн 2008 оны сүүлээс арилжааны банкууд зээл олголтоо зогсоох

бууруулах арга хэмжээ авч байсан нь бизнес эрхлэгч иргэн, аж ахуйн нэгжүүдийг эргэлтийн хөрөнгийн дутагдалд оруулж гаалийн газар хороодод бүрдүүлэлт хийгдээгүй татвар төлөгдөөгүй ихээхэн хэмжээний чингэлэг бөөгнөрч он дамжих нөхцөл үүсгэсэн нь тухайн онд төвлөрөх татварын орлогод сөргөөр нөлөөлсөн байна.

Онцгой албан татварын орлогыг 193,2 тэрбум төгрөгөөр төлөвлөснөөс 178,5 тэрбум

төгрөгийн гүйцэтгэлтэй гарч 14,7 тэрбум төгрөгөөр буюу 7,6 хувиар төлөвлөгөө тасарсан байна. Оны эхнээс архи согтууруулах ундаа үйлдвэрлэгч аж ахуйн нэгжүүдийн үйл ажиллагааг түр

зогсоон, нэр бүхий зарим аж ахуйн нэгжүүдийн үйл ажиллагааг УМХГ-ын дүгнэлтээр түдгэлзүүлсэн, тусгай зөвшөөрлийг хүчингүй болгосон, татварын өршөөлийн хуулиуд хэрэгжсэн зэрэг нь онцгой албан татварын орлогын төлөвлөгөө тасрахад нөлөөлөв. “Спирт бал бурам” ХХК 14.7 тэ рбум төгрөгөөр, “Боршоон буянт” ХХК 4.2 тэрбум төгрөгөөр төлөвлөгөө тасалсан байна.

Бусад татвар, төлбөр хураамжийн орлогоор 105,6 тэрбум төгрөг орж төлөвлөг өө 21,0

тэрбум төгрөг буюу 16,6 хувиар тасарсан үзүүлэлт гарчээ. Улсын тэмдэгтийн хураамжийн орлогоор 10,8 тэрбум төгрөгөөр төлөвлөснөөс 10,1 тэрбум төгрөгийн, ашигт малтмалын нөөц ашигласны төлбөр 91,3 тэрбум төгрөгөөр төлөвлөснөөс 72,2 тэрбум төгрөгийн гүйцэтгэлтэй байна.

Ашигт малтмалын нөөц ашигласны төлбөрийн орлогын 2008 оны төлөвлөгөөнөөс тасарсан

томоохон аж ахуйн нэгжүүдийн судалгааг харвал УБҮ “Эрдэнэт” ХХК 12,2 тэрбум төгрөг, “Цайртминерал” ХХК 4.9 тэрбум төгрөгөөр, “Бороогоулд” ХХК 3.3 тэрбум төгрөг, “Эрдмин” ХХК 0.9 тэрбум төгрөг, “Чинхуа Мак ” ХХК 0.4 тэрбум төгрөгөөр тус тус төлөвлөгөөг дутуу төвлөрүүлсэн байна.

18

Татварын бус орлогыг 331,2 тэрбум төгрөгөөр төлөвлөснөөс 238,5 тэрбум төгрөгийн

гүйцэтгэлтэй гарч 92,7 тэрбум төгрөгөөр тасарсан байна. Хувьцааны ногдол ашгийн орлогоор 112,6 тэрбум төгрөг төвлөрүүлэхээр төлөвлөснөөс 24,0 тэрбум төгрөг төвлөрчээ.

Төрийн өмчийн ногдол ашгийн орлого тасарсан нь Эрдэнэт УБҮ-ээс 85,5 тэрбум төгрөг төвлөрүүлэхээр Төлөөлөн удирдах зөвлөлөөс шийдвэрлэсэн боловч санхүүгийн боломжоос шалтгаалан төлөөгүйтэй холбоотой.

2006 оноос газрын тосны хайгуулын ажил ихээхэн эрчимжиний үр дүнд газрын тосны

олборлолт, экспортын хэмжээ нэмэгдэж байгаатай холбоотойгоор газрын тосны орлого нэмэгдэж байна. Энэ жилийн байдлаар 34.0 тэрбум тө грөг төлөвлөснөөс 33,8 төгрөгийн орлого оржээ.

Урсгал тусламжийн орлогод 109,4 тэрбум төгрөгөөр төлөвлөгдснөөс 99,2 тэрбум төгрөгийн

гүйцэтгэлтэй гарч 10,2 тэрбум төгрөгөөр тасарсан. Энэ орон нутгаас улсын тө сөвт төвлөрүүлэх шилжүүлгийн тасалдалтай холбоотой байна. Өмнө говь аймаг 2,1 тэрбум төгрөгөөр, Сүхбаатар аймаг 2,9 тэрбум тєгрєгєєр, Орхон аймаг 5,7 тэрбум төгрөгөөр тус тус орлогын төлөвлөгөөг тасалсантай холбоотой байна.

3.2 Төсвийн орлогын төлөвлөгөө,гүйцэтгэл

Улсын нэгдсэн төсвийн нийт орлогын гүйцэтгэлийг сүүлийн 5 жилийн байдлаар харуулбал дараах байдалтай байна.

671.9

793.5

1299.4

1781.6

1463.9

0 500 1000 1500 2000

2004 гүйц

2005 гүйц

2006 гүйц

2007 гүйц

2008 гүйц

19

ДӨРӨВ. ТӨСВИЙН ЕРӨНХИЙЛӨН ЗАХИРАГЧДЫН 2008 ОНЫ ТӨСВИЙН ГҮЙЦЭТГЭЛ

4.1 Улсын төсвийн зарлагын төлөвлөгөө, гүйцэтгэл түүнд хийсэн дүн шинжилгээ

Монгол улсын 2008 оны төсвийн тухай хуулинд нэмэлт өөрчлөлт оруулах тухай хуулиар

1,815.6 тэрбум төгрөгийн зарлага санхүүжилт батлагдсанаас гүйцэтгэлээр 1,745.8 тэрбум төгрөгийн зарлага, санхүүжилт хийж 70.1 тэрбум төгрөг буюу 3,8 хувиар нийт төсөв хэмнэгдсэн үзүүлэлт гарчээ.

Өмнөх онтой харьцуулахад урсгал зардал 61,4 хувиар, 2004 онтой харьцуулахад 2,7 дахин, хөрөнгө оруулалтын зардал 2004 онтой харьцуулахад 3,4 дахин өссөн байгаа нь төсвийн зарлага сүүлийн жилүүдэд ихээхэн хэмжээгээр нэмэгдэж байгаа нь харагдаж байна.

Төсвийн зарлагын хэмжээ ихсэх тусам төсвийн зарлагын удирдлагыг сайжруулах,

бүтээгдэхүүн нийлүүлэлтийг чанартай ард түмэнд хүртээмжтэй хүргэх асуудалд анхаарч, түүний гүйцэтгэлд тавих хяналтыг улам сайжруулах нь зүйтэй юм.

2008 оны төсвийн нийт зардал 1997 онтой харьцуулахад 4.2 дахин нэмэгдэж байхад

өнгөрсөн 10 жилийн хугацаанд ДНБ (оны үнээр) 3.9 дахин өсч байгаа болно. Зарлагын өсөлт ийнхүү эдийн засгийн өсөлтөөс түрүүлэнгүй болж байгаа нь эдийн засаг дахь төрийн оролцоог зохистой хязгаарлах, хувийн салбарын цар хүрээг өргөжүүлэхэд төсвийн дунд хугацааны бодлогыг чиглүүлэх шаардлагатай нь харагдаж байна. Энэ хүрээнд төрийн албаны шинэчлэл, бүтцийн өөрчлөлтийг цаашид эрчимжүүлж, төсвийн санхүүжилтийг оновчтой хуваарилах замаар үр дүнг нэмэгдүүлэхэд анхаарах нь зүйтэй байна.

Монгол Улсын төсвийн зарлагын төлөвлөгөө, гүйцэтгэл

/сая.төгрөг/ ҮҮЛЭЛТ 2007 2008 2007 2008

Гүйц Төлөв Гүйц Зөрүү Гүйц Төлөв Гүйц1 2 3 4=3-2 5 6 7

(тэрбум.төг) ДНБ-д эзлэх хувьНИЙТ ЗАРЛАГА БА ЦЭВЭР ЗЭЭЛИЙН ДҮН 1,653.0 1,815.6 1,745.5 -70.1 36.5 31.4 28.5 А. УРСГАЛ ЗАРЛАГА 1,317.8 1,459.8 1,415.5 -44.3 29.1 25.3 23.1

1. Бараа, үйлчилгээний зардал 609.2 998.3 983.3 -15.0 13.5 17.3 16.01.1. Цалин, хөлс 275.7 506.5 497.2 -9.3 6.1 8.8 8.11.2. Нийгмийн даатгалын шимтгэл, хураамж 0.0 43.6 42.7 -0.9 0.0 0.8 0.71.3. Бараа, үйлчилгээний бусад зардал 333.5 448.2 443.4 -4.8 7.4 7.8 7.2

2. Зээлийн үйлчилгээний төлбөр 18.6 20.4 19.9 -0.5 0.4 0.4 0.33. Татаас ба урсгал шилжүүлэг 690.1 441.1 412.2 -28.9 15.2 7.6 6.7

3.1. Татаас 278.6 211.7 210.1 -1.6 6.2 3.7 3.43.2. Урсгал шилжүүлэг 411.5 229.4 202.1 -27.3 9.1 4.0 3.3

Б. ХӨРӨНГИЙН ЗАРДАЛ 255.0 282.2 248.8 -33.4 5.6 4.9 4.11. Хөрөнгө оруулалт 204.5 192.7 186.5 -6.2 4.5 3.3 3.02. Их засвар 18.8 28.2 26.9 -1.3 0.4 0.5 0.43. Хөрөнгийн бусад зардал 8.4 15.1 15.2 0.1 0.2 0.3 0.24. Төслийн зээлээр санхүүжих автозам 23.3 46.2 20.2 -26.0 0.5 0.8 0.3

В. ЭРГЭЖ ТӨЛӨГДӨХ ЦЭВЭР ЗЭЭЛ 80.1 73.6 81.2 7.6 1.8 1.3 1.31. Эргэж төлөгдөх дотоод цэвэр зээл 7.4 -13.2 16.7 29.9 0.2 -0.2 0.32. Эргэж төлөгдөх гадаад цэвэр зээл 72.7 86.7 64.5 -22.3 1.6 1.5 1.1

ТӨСВИЙН - Урсгал 417.4 151.1 -50.7 -201.8 9.2 2.6 -0.8ТЭНЦЭЛ : - Нийт 128.6 -95.3 -281.5 -186.3 2.8 -1.6 -4.6

Монгол Улсын төсвийн зарлагын гүйцэтгэлийг судлан авч үзвэл нийт зардал хэмнэлттэй

гарахад дараах хэд хэдэн хүчин зүйлс нөлөөлсөн гэж үзлээ. Үүнд:

20

1. Улсын төсвийн байгууллагуудын 200 7 онд хэмнэсэн зардал болон төлөвлөгөөнөөс давсан орлогын тооцоог хийж холбогдох журмын дагуу хянан Сангийн сайдын 2008 оны 219 тоот тушаалаар 9,2 тэрбум төгрөгий г 2008 онд шилжүүлэн зарцуулах шийдвэр гаргаж, улмаар 2008 оны Төсвийн тухай хуулинд өөрчлөлт оруулах замаар төсвийн тодотгол хийж УИХ-аар батлуулсантай холбогдуулан өмнөх онуудад гарч байсан төсвийн хэтрэлт сүүлийн 2 жилд үгүй болсон. Энэ нь төсөвт байгууллагын төсвийг үр ашигтай зарцуулах хэмнэлтийн зарчим баримтлах, нэмэлт орлого олох, бүтээгдэхүүн үйлчилгээг иргэдэд хүртээмжтэй чанартай хүргэх сонирхол бий болгох үндсэн нөхцөлийг бүрдүүлснээр нийт бараа үйлчилгээний зардал 4.8 тэрбум төгрөгөөр хэмнэгдлээ.

2. Татаас, шилжүүлгийн зардал төсөвлөгдсөн хэмжээнээс 28.9 тэрбум төгрөгөөр хэмнэгдсэн байгаа нь нийгмийн халамжийн тухай болон ахмад настны нийгмийн хамгаалалын тухай, хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэний нийгмийн хамгаалалын тухай хуульд нэмэлт өөрчлөлт оруулах хуулийн төслийг санаачлан 7 дугаар сарын 1-нээс эхлэн хэрэгжсэнтэй холбоотойгоор нийгмийн халамжийн зардал 25.5 тэрбум төгрөгөөр хэмнэгдсэн байна.

3. Нийт хөрөнгийн зардал 33.4 тэрбум төгрөгөөр дутуу байгаа нь гадаад төслийн зээлээр авто, замын салбарт хэрэгжиж буй төслийн хэрэгжилт у дааширалтай байгаагаас 26.0 тэрбум төгрөгөөр төлөвлөгдсөн дүнгээс дутуу ашигласан байгаа нь нөлөөлжээ.

4. Мөг Улсын төсвийн х өрөнгө оруулалтын ажлын гүйцэтгэл төлөвлөсөн хэмжээнээс хангалтгүй, тендерийн үйл ажиллагаа удааширалтай зэрэг үйл ажиллагаанаас шалтгаалан хөрөнгө оруулалтын санхүүжилт төлөвлөгдсөн хэмжээнээс 4.3 хувиар буюу 9.4 тэрбум төгрөгөөр дутуу хийгдсэнээс нийт зардал хэмнэлттэй гарахад нөлөөлсөн байна.

Нийт зардлын бүтцийг авч үзвэл Сангийн сайд, Нийгмийн хамгаалал хөдөлмөрийн

сайд,Эрүүл мэнд, Боловсрол, Соёл, Шинжлэх ухааны сайдын төсвийн багцын зардал нийт зардлын 74 хувийг эзэлж байна.

Ерөнхийлөн захирагчдын нийт зардалд эзлэх хувь

24%

19%

12%10%

9%

4%

4%

4%3%

11%БСШУС

НХХС

ЭМС

Сангийн сайд

ХЗДХС

ЗТБХБС

ХХААХҮС

БХС

Шадар сайд

Бусад

2008 оны улсын төсвийн нийт зардалд эзлэх хувь хэмжээгээрээ Боловсрол, соёл, шинжлэх ухааны сайдын багц 24 хувийг эзлэж байгаа нь боловсролын салбарыг сүүлийн 4 жилд ихээхэн дэмжлэг үзүүлж байгаатай холбоотой байна.

Улсын төсвийн нийт зардлын 31.0 хувийг цалин, нийгмийн даатгалын шимтгэлийн зарлага,

25.0 хувийг Засгийн газрын бараа, ү йлчилгээ худалдан авалтын зарлага, 15.0 хувь нь хө рөнгийн зардал, 5.0 хувь нь эргэж тө лөгдөх цэвэр зээлийн дүн, 24.0 хувь урсгал татаас шилжүүлэг эзэлж байна.

21

ТӨСВИЙН ЕРӨНХИЙЛӨН ЗАХИРАГЧДЫН 2008 ОНЫ ТӨСВИЙН ГҮЙЦЭТГЭЛ

/сая.төгрөгөөр/ ТӨСВИЙН ЕРӨНХИЙЛӨН ЗАХИРАГЧИД Төлөв Гүйц Зөрүү Хувь

A. НИЙТ ЗАРЛАГА БА ЦЭВЭР ЗЭЭЛИЙН ДҮН 1,822,013.0 1,751,870.6 70,142.4 96.21. НИЙТ ТӨСВИЙН ЗАРЛАГЫН ДҮН 1,748,447.2 1,670,676.6 77,770.6 95.6

Ї ндэсний аудитын газар 554.2 539.3 14.9 97.3

Ї ндэсний аюулгї й байдлын зєвлєлийн дарга 440.9 440.5 0.4 99.9

Ї ндэсний статистикийн газар 2,491.4 2,482.7 8.7 99.6

Авилгалтай тэмцэх газар 2,853.2 2,621.1 232.1 91.9

Байгаль орчин Аялал жуулчлалын яам 26,282.1 25,889.0 393.1 98.5

Батлан хамгаалахын сайд 67,339.7 66,614.1 725.7 98.9

Боловсрол Соёл Шинжлэх ухааны сайд 418,193.6 408,871.9 9,321.7 97.8

Гадаад харилцааны сайд сайд 22,555.7 19,493.2 3,062.4 86.4

Зам тээвэр, Аялал жуулчлалын сайд 701.6 568.6 133.0 81.0

Зам тээвэр, Барилга хот байгуулалтын сайд 99,834.0 73,097.0 26,736.9 73.2

Засгийн газрын хэрэг эрхлэх газар 12,357.2 11,803.5 553.7 95.5

Ї йлдвэр, худалдааны сайд 1,950.5 2,084.5 (133.9) 106.9

Монгол Улсын Ї ндсэн хуулийн цэц 746.1 734.2 11.9 98.4

Монгол Улсын Ерєнхий сайд 18,256.7 17,490.1 766.6 95.8

Монгол Улсын Ерєнхийлєгч 1,924.1 1,758.3 165.8 91.4

Монгол Улсын Их Хурал 7,501.8 6,615.5 886.2 88.2

Монгол Улсын Шадар сайд 57,620.8 57,381.9 238.8 99.6

Нийгмийн хамгаалал хєдєлмєрийн сайд 355,557.1 328,229.8 27,327.3 92.3

Орон нутгийн тєсвийн ерєнхийлєн захирагч 9,322.3 8,546.5 775.8 91.7

Сангийн сайд 143,455.6 139,277.3 4,178.3 97.1

Санхї ї гийн зохицуулах хороо 620.6 743.4 (122.8) 119.8

Сонгуулийн Ерєнхий хороо 5,633.9 5,546.3 87.7 98.4

Тєрийн захиргааны албаны зєвлєлийн дарга 307.7 278.4 29.3 90.5

Монголын олон нийтийн үндэсний радио ,телевиз 9,401.2 9,742.7 (341.4) 103.6

Тэргї ї н шадар сайд 7,365.4 6,834.1 531.3 92.8

Улсын Дээд шї ї х 957.8 939.9 17.9 98.1

Улсын Ерєнхий прокурор 7,502.0 7,494.7 7.4 99.9

Хї ний эрхийн ї ндэсний комисс 269.6 264.7 4.9 98.2

Хї нс хєдєє аж ахуй, Хєнгєн ї йлдвэрийн сайд 66,759.0 65,855.0 904.0 98.6

Хууль зї й дотоод хэргийн сайд 125,746.3 125,586.8 159.5 99.9

Цагаатгах ажлыг удирдан зохион б/ комисс 658.8 509.4 149.4 77.3

Шї ї хийн ерєнхий зєвлєл 12,325.3 12,321.0 4.4 100.0

Эрї ї л мэндийн сайд 213,504.2 211,669.2 1,834.9 99.1

Эрдэс баялаг, эрчим хї чний сайд 47,456.8 48,352.0 (895.2) 101.9

2. Эргэж төлөгдөх төлбөрийг хассан цэвэр зээлийн дүн 73,565.8 81,194.0 -7,628.3 110.4

Боловсрол Соёл Шинжлэх ухааны сайд 7,044.8 5,371.7 1,673.1 76.3Сангийн сайд 32,517.9 43,319.7 (10,801.8) 133.2Хї нс хєдєє аж ахуй, Хєнгєн ї йлдвэрийн сайд 2,881.2 1,381.0 1,500.2 47.9Хууль зї й дотоод хэргийн сайд 31,121.9 31,121.6 0.3 100.0

Монгол улсын 2008 оны төсвийн нийт урсгал ба хөрөнгө оруулалтын зарлагын гүйцэтгэлээс

харахад нийт 34 тө свийн ерөнхийлөн захирагчдаас Монголын олон нийтийн радио, телевизийн хэрэг эрхлэх газар, Санхүүгийн зохицуулах хороо, Үйлдвэр худалдааны сайд, Эрдэс баялаг, эрчим

22

хүчний сайдын багц батлагдсан төсөвт зарлагыг 122.8-895.2 сая төгрөгөөр хэтрүүлсэн нь төсвийн тухай хуулийн хэрэгжилт эрс сайжирч, төсвийн сахилга бат өмнөх жилүүдээс эрс сайжирч байгаа нь харагдаж байна.

Төсөв хэтрүүлэн зарцуулсан төсвийн ерөнхийлөн захирагчдын төсвийн зарлагын хэтрэлтэд

дүн шинжилгээ хийж үзэхэд Санхүүгийн зохицуулах хороо, Монголын үндэсний олон нийтийн радио, телевиз нь арилжааны банкин дахь харилцах дансаараа дамжуулан өөрийн бие даасан хуулийн дагуу өөрийн орлогоос түүгээрээ зарцуулснаас, Эрдэс баялаг, эрчим хүчний сайд ын харъяа төрийн өмчит үйлдвэрийн газрын гэрчилгээтэй Эрчим хүчний судалгаа, хөгжлийн төвийн 2008 онд төлөвлсөн орлого давж зайлшгүй шаардлагатай цахилгаан, эрчим хүчний салбарт хийгдэх нийт хөрөнгө оруулалтын з ахиалагчийн хяналтыг хэрэгжүүлж, өөрийн орлогоос захиран зарцуулсантай холбоотойгоор зардал хэтэрч батлагдсан төсөвт зардлын дүн хэтрэхэд нөлөөлсөн байна.

Эргэж төлөгдөх цэвэр зээлийн дүнгээр Сангийн сайдын төсвийн багцын дүн 10.8 тэрбум төгрөгөөр дутуу харагдаж байгаа нь Хадгаламж зээлийн хоршоодын хохиролын 50 хувийг барагдуулахад төсвөөс олгосон 33.0 тэрбум төгрөгийг Улсын төсөвт 2008 онд буцаан төвлөрүүлэхээр тусгасан боловч Хадгаламж зээлийн хоршоодын шүүхийн шийдвэрийн явц удааширалтай, улмаар хурааж авсан бараа материал хэтэрхий өндөр үнэлгээтэй, чанаргүй

Бусад төсвийн ерөнхийлөн захирагчид төсвийн багцын хэмжээгээр хэтрүүлэн зарцуулаагүй хэдий ч зардал хооронд ихээхэн хэмжээгээр шилжүүлэн зарцуулсан байна. Ялангуяа орон нутгийн харъяа сургууль, эмнэлгийн байгууллагууд зардал хооронд шилжүүлэн бараа, материал, эд хогшил худалдан авах зардлыг ихээхэн хэмжээгээр хэтрүүлсэн байгааг цаашид төсвийн ерөнхийлөн захирагчид анхааралдаа авч нэн тэргүүнд бүтээгдэхүүн ажил үйлчилгээний чанар, түүний үр өгөөжийг сайжруулахад төсвийн зарлагыг чиглүүлэх нь зүйтэй байна.

4.2 Төсвийн ерөнхийлөн захирагчдын 2008 оны төсвийн гүйцэтгэлд хийсэн дүн шинжилгээ

Үндэсний аюулгүй байдлын зөвлөлийн дарга

Үндэсний аюулгүй байдлын зөвлөлийн даргын багцад 440.8 сая төгрөгийн зардал батлагдсанаас 440.5 сая төгрөгийн гүйцэтгэл гарч 0.3 сая төгрөгийн зардлын хэмнэлт гарсан байна.

Үндэсний статистикийн хорооны дарга Үндэсний статистикийн хорооны даргад 2008 онд 2,491.5 сая төгрөгийн зардал батлагдсанаас 2,482.7 сая төгрөгийн гүйцэтгэл гарч 8.7 сая төгрөгийн зардлын хэмнэлт бий болсон байна.

Монгол Улсын үндсэн хуулийн цэцийн дарга Монгол Улсын үндсэн хуулийн цэцийн даргад 2008 онд 746.1 сая төгрөгийн зардал батлагдсанаас 734.2 сая төгрөгийн гүйцэтгэл гарч 11.9 сая төгрөгийн зардлын бий болсон байна.

Төрийн албаны зөвлөлийн дарга Төрийн албаны зөвлөлийн даргад 2008 онд 307.7 сая төгрөгийн зардал батлагдсанаас 278.4 сая төгрөгийн гүйцэтгэл гарч 29.3 сая төгрөгийн зардлын хэмнэлт бий болсон байна.

Улсын дээд шүүхийн ерөнхий шүүгч Улсын дээд шүүхийн ерөнхий шүүгчид 2008 онд 957.8 сая төгрөгийн зардал батлагдсанаас 939.9 сая төгрөгийн гүйцэтгэл гарч 17.8 сая төгрөгийн зардлын хэмнэлт бий болсон байна.

23

Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн тамгын газрын дарга Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн тамгын газрын даргад 2008 онд 1,924.8 сая төгрөгийн зардал батлагдсанаас 1,758.3 сая төгрөгийн гүйцэтгэл гарч 165.8 сая төгрөгийн зардлын хэмнэлт үлдсэний 88.9 сая төгрөг нь цалингийн 76.9 сая төгрөгийн зардлын хэмнэлт нь бараа үйлчилгээний бусад зардал тээвэрэ шатахуун, шуудан холбоо, урсгал засвар, эрдэм шинжилгээний ажил, гадаад дотоод томилолтын зардлын хэмнэлт гарсан байна.

Монгол Улсын Их Хурлын тамгын газрын дарга Монгол Улсын Их Хурлын тамгын газрын даргад 2008 онд 7,501.8 сая төгрөгийн зардал батлагдсанаас 6,615.5 сая төгрөгийн гүйцэтгэл гарч 886.2 сая төгрөгийн зардлын хэмнэлт үлдсэний 605.2 сая төгрөг нь цалингийн, 129.3 сая төгрөг нь тээвэр шатахуун, шуудан холбоо, томилолт, эрсдлийн сан тэтгэмж зэргийн хэмнэлт бий болсон байна.

Гадаад харилцааны сайд Гадаад харилцааны сайдын багцад 2008 онд 22,555.6 сая төгрөгийн зардал батлагдсанаас 19,493.3 сая төгрөгийн гүйцэтгэл гарч 3,062.4 сая төгрөгийн зардлын хэмнэлт гарсны 2,241.4 сая төгрөг хөрөнгө оруулалтын , 291 сая төгрөг нь олон улсын гишүүний татварын хэмнэлт гарсан байна.

4.2.5 Шүүхийн ерөнхий зөвлөлийн төсвийн багц

Шүүхийн ерөнхий зөвлөлийн багцад 12 325,3 сая төгрөг зарцуулагдахаар

батлагдсанаас 12 321,0 сая төгрөгийн зардлын гүйцэтгэл гарч төсөвт зардлаа 4,4 сая төгрөгөөр хэмнэсэн байна. Батлагдсан төсөвт зардлын гүйцэтгэлийг зардлын нэр төрлөөр авч үзвэл: Ажил олгогчоос төлөх нийгмийн даатгалын шимтгэлийн зардал 43,3 сая төгрөгөөр хэтэрсэн байна.Бараа үйлчилгээний бусад зардал дотор: бичиг хэргийн зардал 14,4 сая төгрөгөөр, томилолтын зардал 6,6 сая төгрөгөөр, эд хогшил худалдан авах зардал 274,7 сая төгрөгөөр, ном хэвлэл 7,0 сая төгрөгөөр төлбөр хураамж 7,8 с ая төгрөгөөр тус тус хэтэрчээ. Бичиг хэргийн зардал хэтэрсэн нь: 2008 онд нэхэмжлэгч, хариуцагчтай, ээдрээ маргаан ихтэй иргэний болон эрүүгийн хэргийн тоо нэмэгдсэнтэй холбоотой. Ном хэвлэлийн зардал хэтэрсэн нь: Хууль зүйн үндэсний төвөөс хэвлүүлсэн “ Монгол Улсын хуулиудын эмхтгэл “ гарын авлагаар шүүгч нарыг хангасан. Төлбөр хураамжийн зардал хэтэрсэн нь: Шүүхийн тухай хуулийн 6 дугаар зүйлийн 6,1 дэхь хэсэг, ЭБШХуулийн 34 дүгээр зүйлийн 34,1 дэхь хэсэг, ИХШХШТХ-н 86 дүгээр зүйлийн 86,1 дэхь хэсэгт тус тус заасныг үндэслэн шүүхийн зардалд гэрч, орчуулагч, шинжээчийн зардал өссөнтэй холбоотой. Эд хогшил худалдан авах зардал хэтэрсэн нь: Батлагдсан төсвийг шүүхийн үйл ажиллагааг хэвийн тасралтгүй явуулах, хараат бусаар ажиллах нөхцлийг хангах зорилгоор зайлшгүй шаардлгатай орон нутгийн шүүхүүдэд тоног төхөөрөмж ийн шинэчлэл хийсэнтэй холбоотой бий болсон байна.

24

Улсын ерөнхий прокурорын төсвийн багц Улсын ерөнхий прокурорын газар нь 2008 онд 7502,0 сая төгрөг батлагдсанаас 7494,7 сая төгрөгний

гүйцэтгэл гарч тухайн жилд батлагдсан төсвийг 7,4 сая төгрөгөөр хэмнэсэн байна. Прокурорын байгууллага нь Прокурорын хяналт гэсэн нэг хөтөлбөрийн дор: Õýðýã á¿ðòãýõ àæèëëàãààíä õÿíàëò òàâèõ, Ìºðäºí áàéöààõ àæèëëàãààíä õÿíàëò тàâèõ, Ø¿¿õýä òºðèéã òºëººëºõ àæèëëàãààíä õÿíàëò òàâèõ, ßë ýäë¿¿ëýõ àæèëëàãààíä õÿíàëò òàâèõ чиглэлээр, Áîäëîãî çîõèöóóëàëò, åðºíõèé óäèðäëàãûí ¿éë àæèëëàãàà ãýñýí 5 òºðëèéí á¿òýýãäýõ¿¿íèé àíãèëàëààð 10 òºðëèéí á¿òýýãäýõ¿¿í õèéæ ã¿éöýòãýõ, àæèëëàãàà ÿâóóëæ øèéäâýðëýñýí õýðãèéí òîî áóþó á¿òýýãäýõ¿¿íèé òîî íü 2008 îíä íèéò 182,3 ìÿíãàí á¿òýýãäýõ¿¿í íèéë¿¿ëýõýýð òºëºâëºñºíººñ 220,7 ìÿíãàí á¿òýýãäýõ¿¿í íèéë¿¿ëæ òºëºâëºãººãºº 38,3 ìÿíãàí á¿òýýãäýõ¿¿íýýð áóþó 121.1 õóâèàð äàâóóëàí áèåë¿¿ëñýí áàéíà.

/сая төгрөг /Д/Д ҮЗҮҮЛЭЛТ ТӨЛ ГҮЙЦ ХУВЬ ЗӨРҮҮ

1 2 3 4=3/2 5=3-2НИЙТ ЗАРЛАГА БА ЦЭВЭР ЗЭЭЛИЙН ДҮН 12,325.3 12,321.0 100.0 4.4

НИЙТ ЗАРЛАГЫН ДҮН 12,325.3 12,321.0 100.0 4.4 УРСГАЛ ЗАРДЛЫН ДҮН 9,367.6 9,363.3 100.0 4.3

Бараа үйлчилгээний зардал 9,060.0 9,122.7 100.7 (62.6) Öàëèí õºëñ 6,687.0 6,610.7 98.9 76.3 Íèéãìèéí äààòãàëûí øèìòãýë 668.7 712.0 106.5 (43.3) Áàðàà, ¿éë÷èëãýýíèé áóñàä çàðäàë 1,704.3 1,800.0 105.6 (95.7)

Татаас ба урсгал шилжүүлэг 307.6 240.6 78.2 67.0 ХӨРӨНГИЙН ЗАРДАЛ 2,957.7 2,957.7 100.0 0.0

ЗАРДЛЫГ САНХҮҮЖҮҮЛЭХ ЭХ ҮҮСВЭР 12,325.3 12,300.5 99.8 24.8 ЭМД-аас санхүүжих - - - - Үндсэн үйл ажиллагааны орлогоос санхүүжих - Туслах үйл ажиллагааны орлогоос санхүүжих 8.4 (8.4) Оны эхний үлдэгдлээс санхүүжүүлэх 12.2 12.2 Төсвөөс санхүүжих 12313.1 12292.1 99.8 21.0

/сая төгрөг /Д/Д БАЙГУУЛЛАГЫН НЭР ТӨЛ ГҮЙЦ ХУВЬ ЗӨРҮҮ

1 2 3 4=3/2 5=3-29,167.7 9,163.6 100.0 4.2

199.9 199.8 99.9 0.1 2,957.7 2,957.7 100.0 0.0

НИЙТ 12,325.3 12,321.0 4.4

Орон нутгийн шүүхШүүхийн ерөнхий зөвлөлШЕЗ-ийн хөрөнгө оруулалт, их засвар

ШҮҮХИЙН ЕРӨНХИЙ ЗӨВЛӨЛИЙН 2008 ОНЫ ТӨСВИЙН ГҮЙЦЭТГЭЛ

ШҮҮХИЙН ЕРӨНХИЙ ЗӨВЛӨЛИЙН 2008 ОНЫ ТӨСВИЙН ГҮЙЦЭТГЭЛ /БАЙГУУЛЛАГААР/

25

Батлагдсан төсөвт зардлын гүйцэтгэлийг зардлын нэр төрлөөр авч үзвэл: Гэрээт ажилчдын цалингийн зардал 5,2 сая төгрөгөөр, ажил олгогчоос төлөх нийгмийн даатгалын

шимтгэлийн зардал 12,2 сая төгрөгөөр, нэг удаагийн тэтгэмжийн зардал 46,8 сая төгрөгөөр, бараа, үйлчилгээний бусад зардал 104,2 сая төгрөгөөр хэтэрсан байна.

Бараа үйлчилгээний бусад зардал дотор: бичиг хэргийн зардал 21,3 сая төгрөгөөр, тээвэр шатахууны зардал 35,1 сая төгрөгөөр, эд хогшил худалдан авах зардал 88,8 сая төгрөгөөр, урсгал засварын зардал 9,7 төлбөр хураамж 9,8 сая төгрөгөөр тус тус хэтэрчээ. Бичиг хэргийн зардал хэтэрсэн нь: Байгууллагын үндсэн үйл ажиллагаа нь Эрүүгийн байцаан шийтгэх хуулийн дагуу прокурорт өргөдөл гаргагчид түүний хүсэлтийг хангасан эсэх тогтоол, эрүүгийн хэрэг үүсгэхийг татгалзсан тогтоол, эрүүгийн хэрэг хэрэгсэхгүй болгосон тогтоол, ард иргэдэд хүргүүлэх хариу мэдэгдэх хуудас, яллах дүгнэлт хэргийн хүний тоогоор хэргийн матераил бүрдүүлэх, шүүх хуралдаан дээр гаргадаг прокурорын санал дүгнэлт зэрэг 70-аад төрлийн маягт бичиж хэргийн материалд үдэж дүгнэлт гаргаг тул тэдгээрийн цахим хэлбэрээр хийгдэж дамжуулагдах боломжгүй байдаг зэрэг нь нөлөөлсөн байна.

Шатахууны зардал хэтэрсэн нь: 2008 оны 8 дугаар сарын 4-ны өдрөөс эхлэн дунджаар 1 л тутамд 883,0 төгрөгөөр буюу 68,9 хувиар нэмэгдсэн, прокурор хэргийн газрын үзлэгт заавал явдаг зэрэг нь нөлөөлсөн байна.Эд хогшил худалан авах зардал хэтэрсэн нь: Прокурорын байгууллагын тухай хуулийн дагуу Улсын Ерөнхий Прокурорын 2007 оны тушаалаар “ Олон нийт “-тэй харилцаж, хэргийн талаар лавлагаа, мэдээлэл өгдөг Мэдээлэл лавлагааны цэгийг орон нутаг буюу 41 газар шинээр байгуулж түүнд зориулж эд хогшил, тоног төхөөрөмж авсан байна.

Урсгал засвар хэтэрсэн нь: Сүхбаатар, Багануур, Өмнөговь аймагуудад барилгын гадна тал дээвэр сантехникийн засвар хийсэн байна. Төлбөр хураамж хэтэрсэн нь: аймаг орон нутгийн прокурорын байгууллагуудын автомашины төлбөр мөн аудитын төлбөр төлсөн нь нөлөөлсөн байна.

4.2.7 Монгол Улсын Ерөнхий сайдын төсвийн багц




Бараа үйлчилгээний зардал 5,897.9 5,847.9 99.2 50.0 Öàëèí õºëñ 4495.1 4328.8 96.3 166.4 Íèéãìèéí äààòãàëûí øèìòãýë 439.3 451.5 102.8 (12.2) Áàðàà, ¿éë÷èëãýýíèé áóñàä çàðäàë 963.4 1067.7 110.8 (104.2)

Татаас ба урсгал шилжүүлэг 99.5 146.2 147.0 (46.8) ХӨРӨНГИЙН ЗАРДАЛ 1504.7 1500.5 99.7 4.2

ЗАРДЛЫГ САНХҮҮЖҮҮЛЭХ ЭХ ҮҮСВЭР 7,502.0 7,428.9 98.9 73.1 ЭМД-аас санхүүжих - - - - Үндсэн үйл ажиллагааны орлогоос санхүүжих - Туслах үйл ажиллагааны орлогоос санхүүжих 0.0 13.0 (13.0) Оны эхний үлдэгдлээс санхүүжүүлэх 1.4 1.4 Төсвөөс санхүүжих 7500.6 7415.9 98.9 84.7


1 2 3 4=3/2 5=3-2269.7 269.7 100.0 0.0

5,727.6 5,724.5 99.9 3.2 1,504.7 1,500.5 99.7 4.2

НИЙТ 7,502.0 7,494.7 299.7 7.4

УЛСЫН ЕРӨНХИЙ ПРОКУРОРЫН 2008 ОНЫ ТӨСВИЙН ГҮЙЦЭТГЭЛ

Мєрдєн байцаах албаПрокурорын байгууллагаПрокурорын хєрєнгє оруулалт, их засвар

УЛСЫН ЕРӨНХИЙ ПРОКУРОРЫН 2008 ОНЫ ТӨСВИЙН ГҮЙЦЭТГЭЛ /БАЙГУУЛЛАГААР/

26

Монгол улсын Ерөнхий сайдын багцад 2008 онд нийт 18,256.7 сая төгрөгийн зардал батлагдсанаас 17,490.1 сая төгрөгийн гүйцэтгэл гарч 766.6 с ая төгрөгийн төсвийн зардлын хэмнэлт бий болсон байна.

Ерөнхий сайдын багцын харъяа байгууллагын бүтцийн өөрчлөлт, томилгоотой холбогдуулан цалин, нийгмийн даатгалын шимтгэлийн зардал, орон нутагт шинээр баригдаж байгаа барилгууд оны сүүлчээр ашиглалтанд орсон болон дулаан цахилгаан усны тоолууртай болсноор тогтмол зардлууд зэрэг хэмнэгдсэн байна.

Ерөнхий сайдын багцын нийт зардлын 46 хувь буюу 7,981.9 сая төгрөгийг үндэсний аюулгүй байдлыг тагнуулын аргаар хангахад зориулан Тагнуулын улаанбаатар дахь төвийн 5, орон нутгийн 22, нийт 27 байгууллагын үйл ажиллагаанд зориулан зарцуулсан байна.

Сайдын багцын нийт зардлын 38 хувь буюу 6,217.6 сая төгрөгийг Төрийн нийтлэг үйлчилгээ, төрийн өмчийн төлөөлөл, удирдлагыг хэрэгжүүлэх, төрийн өмчийн ашиглалт, хангамж бүртгэл хяналт шинжилгээ, төрийн тусгай хамгаалалт анд авахаар тогтоосон төрийн байгууллага, тэдгээрийн хамгаалалтын үйл ажиллаг аа, албан тушаалтан, иргэний амь,бие, ордон өргөө, зориулалтын орон сууц, тээврийн хэрэгсэл, бусад зүйлийг хамгаалах, тусгай үйлчилгээгээр үйлчлэх үйл ажиллагаанд зориулан зарцуулсан байна.

ЕРӨНХИЙ САЙДЫН БАГЦЫН 2008 ТӨСВИЙН ГҮЙЦЭТГЭЛ




Бараа үйлчилгээний зардал 13,594.5 12,962.8 95.4 631.7 Öàëèí õºëñ 8,198.1 8,050.5 98.2 147.5 Íèéãìèéí äààòãàëûí øèìòãýë 345.5 330.8 95.7 14.7 Áàðàà, ¿éë÷èëãýýíèé áóñàä çàðäàë 5,051.0 4,581.5 90.7 469.5

Татаас ба урсгал шилжүүлэг 650.2 693.0 106.6 (42.8) ХӨРӨНГИЙН ЗАРДАЛ 4,012.0 3,834.3 95.6 177.7

ЗАРДЛЫГ САНХҮҮЖҮҮЛЭХ ЭХ ҮҮСВЭР 18,256.7 17,935.0 324.2 321.7 Тєрийн албан хаагчын 1 хїїхдийн сургалтын тєлбєр - 3.0 (3.0)

Үндсэн үйл ажиллагааны орлогоос санхүүжих 1,157.7 1,185.4 102.4 (27.7) Туслах үйл ажиллагааны орлогоос санхүүжих 355.5 440.8 124.0 (85.3) Төсвөөс санхүүжих 16,664.9 16,305.7 97.8 359.1 Оны эхний їлдэгдлээс санхїїжих 78.6 - - 78.6

27

Төрийн өмчийн менежемент хийж төрийн өмчийн хөрөнгийн үр ашгийг дээшлүүлэх,

хувийн өмч давамгайлсан эдийн засгийг бий болгох ажлыг хэрэгжүүлж 2008 оны төсвийн жилд 11 нэгэн аж ахуйн нэгж үл хөдлөх хөрөнгө хувьчилсан байна. Үүнд "Õ¿íñòåõ" êîðïîðàöè, "Àýðîãåîäåçè"ÒªÕÊ, "Çóðàãç¿é"ÕÕÊ, ÝÕÒÒÒÒ¯éëäâýð, Áàðèëãà àðõèòåêòóð êîðïîðàöè, Òàðíè àìðàëò, Ìîíãîë÷åõìåòàëë ÕÕÊ, Óëñûí öèðê зэрэг 9 аж ахуйн нэгж, Ìàë ýìíýëýãèéí õ¿ðýýëýíãèéí áèîöåõèéí áàðèëãà, Áàðèëãûí òåõíîëîãèéí êîëëåæèéí áàðèëãà, "Åâðîëàéí" ÕÕÊ-èéí ò¿ðýýñýýð ýçýìøäýã áàðèëãà зэрэг үл хөдлөх хөрөнгө хуювчлагдаж худалдаалагдсаны төлбөр улсын төсөвт орж ирсэн байна.

.

Хадгаламжийн банкийг хувьчилсны дараа ихээхэн хэмжээний мөнгө шамшигдсан нь тогтоогдсон тул банкийг дампуурахаас сэргийлэх зорилгоор Òºðèéí ºì÷èéí õîðîî Ñàíãèéí ñàéäаас холбогдох зөвшөөрөл авсны үндсэн дээр 2007 îíû 10 äóãààð ñàðä тус áàíêèíä харилцах данс нээж, 3,000,000 (Ãóðâàí ñàÿ) àì. äîëëàð áàéðøóóëñàí бөгөөд 2007 оны жилийн эцсийн тайлангаар харилцах дансны үлдэгдлээр гарсан билээ. Үүнээс хойш хугацааг сунгана 2008 оны харилцах дансны үлдэгдэл хэлбэрээр байршиж байсан.

×èíãýëòýé ä¿¿ðãèéí ø¿¿õèéí 2008 îíû 101 ä¿ãýýð øèéòãýõ òîãòîîëûн дагуу Çàñãèéí ãàçàð 13.5 òýðáóì òºãðºãèéã Òºðèéí ºì÷èéí õîðîî Õàäãàëàìæèéí áàíêèíä òºëºõººð áîëñîí þì. Íèéñëýëèéí øèéäâýð ã¿éöýòãýõ àëáàíààñ 2008 îíû 11 ä¿ãýýð ñàðûí 27-íû ºäºð манайд

ЕРӨНХИЙ САЙДЫН БАГЦЫН 2008 ТӨСВИЙН ГҮЙЦЭТГЭЛ /БАЙГУУЛЛАГААР/


1 2 3 4=3/2 5=3-21 Цємийн энергийн комисс 802.2 736.0 91.7 66.2 2 Тагнуулын ерєнхий газар 7,982.5 7,981.9 100.0 0.6 3 Тєрийн тусгай хамгаалалтын газар 6,636.4 6,217.6 93.7 418.8 4 Тєрийн ємчийн хороо 511.3 453.4 88.7 57.9 5 Мэргэжилтэй ажилтан бэлтгэх, аутосорсинг хєгжүүлэх 179.8 179.8 100.0 0.0 6 Мэдээлэл, харилцаа холбоо, технологийн газар 1,084.3 876.3 80.8 208.0 7 МОНЦАМЭ агентлаг 1,022.0 1,009.3 98.8 12.7 8 Жэндэрийн тэгш байдлыг хангах үндэсний хороо 38.3 35.9 93.6 2.5

НИЙТ 18,256.7 17,490.1 95.8 766.6

28

èð¿¿ëñýí “Ø¿¿õèéí øèéäâýð, òîãòîîëûã áèåë¿¿ëýõ òóõàé” 08/101 òîîò ìýäýãäýëä ×èíãýëòýé ä¿¿ðãèéí ø¿¿õèéí 2008 îíû 101 ä¿ãýýð øèéòãýõ òîãòîîëûн дагуу 13.5 òýðáóì òºãðºãèéã Õàäãàëàìæèéí áàíêèíä 2008 îíû 12 äóãààð ñàðûí 5-íû äîòîð òºëºõèéã шаардсан байñàí. Ãýòýë Íèéñëýëèéí øèéäâýð ã¿éöýòãýõ àëáà ìýäýãäýëä çààñàí õóãàöàà äóóñààã¿é áàéõàä буюу 2008 îíû 11 ä¿ãýýð ñàðûí 28-íû ºäºð Хадгаламж банкин дахь харилцах дансанд байсан 3,000,000 àì. äîëëàðûã íèéò 3,511,920,000.00 òºãðºãөөр худалдан Õàäãàëàìæ áàíêèí äàõü НШГАлбаны 1700062781 òîîò äàíñàíä òàòàæ àâñàí áàéíà Татаж авсан өдөр 2008- оны 11 сарын 30-ны өдрийн ханшаар тооцож 3,540,150,000.00 төгрөгийг хадгаламж банкнаас авах авлага улсын төсөвт төлбөх өмч хувьлалын орлого гэж тайланд тусгагдсан байна.

Ерөнхий сайдын багцын улсын төсвийн байгууллагууд 2007 оны эцсийн харилцах дансны зарцуулагдаагүй үлдэгдэл 98.3 сая төгрөгийг улсын төсөвт төвлөрүүлсэн байна. Төрийн өмчийн хорооны байгууллагт үлдэх өмнөх оны жилийн эцсийн үлдэгдлээс 628 сая төгрөгийн өмнөх он дэнчингийн өр барагдуулсан байна. Ерөнхий сайдын багцын үндсэн хөрөнгө өмнөх оныхоос 6,4 тэрбум төгрөгөөр нэмэгдсэн байна. 4.2.8 Монгол Улсын Шадар сайдын төсвийн багц

Монгол улсын Шадар сайдын багцад 2008 оны төсвийн тухай хуулиар нийт 57,620.8

сая төгрөгийн төсөв батлагдсанаас 57,381.9 сая төгрөгийн гүйцэтгэл гарч 238.8 сая төгрөгийн хэмнэлттэй байна. Улсын төсвийн хөрөнгө оруулалтаар хийгдэж байгаа ажлуудын гүйцэтгэлээс шалтгаалан үлдэх санхүүжилт аваагүйгээс хөрөнгийн зардлын төсөв 172.8 сая төгрөгийн хэмнэлт үүссэн байна.

Шадар сайдын төсвийн багцын төсвийн гүйцэтгэлийг байгууллаг а тус бүрээр харуулвал дараахь байдалтай байна.

ШАДАР САЙДЫН БАГЦЫН 2008 ТӨСВИЙН ГҮЙЦЭТГЭЛ




Бараа үйлчилгээний зардал 37,466.6 37,356.9 99.7 109.7 Öàëèí õºëñ 24,876.7 24,617.6 99.0 259.1 Íèéãìèéí äààòãàëûí øèìòãýë 1,405.5 1,393.3 99.1 12.2 Áàðàà, ¿éë÷èëãýýíèé áóñàä çàðäàë 11,184.3 11,346.0 101.4 (161.7)


ЗАРДЛЫГ САНХҮҮЖҮҮЛЭХ ЭХ ҮҮСВЭР 57,620.8 55,969.6 97.1 1,651.2 ЭМД-аас санхүүжих - - - - Үндсэн үйл ажиллагааны орлогоос санхүүжих 5,535.9 6,820.2 123.2 (1,284.3) Туслах үйл ажиллагааны орлогоос санхүүжих 626.6 494.6 78.9 132.0 Төсвөөс санхүүжих 50,583.3 48,654.8 96.2 1,928.5 Оны эхний їлдэгдлээс санхїїжих 874.9 - - 874.9

29

Шадар сайдын багцын 2008 төс вийн гүйцэтгэлийн 25 х увь буюу 1 4,322.2 сая

төгрөгийг монгол улсын нутаг дэвсгэр дэр, хүний эрүүл аюулгүй орчинд ажиллаж амьдрах, чанартай бүтээгдэхүүн ү йлчилгээ үзүүлэх, бизнес эрхлэх таатай орчинг бүрдүүлэх хууль тогтоомж стандартыг хэрэгжүүлэх нөхцөлийг хангах, хуулиар олгогдсон хэмжэ энд төрийн хяналтыг явуулах, шалгалтын үр өгөөжийг дээшлүүлэх зэрэгт зориулан зарцуулсан байна.

Сангийн Сайд, Улсын Мэргэжлийн Хяналтын Асуудал эрхэлсэн Сайдын хамтарсан 2005 оны 208/108 дугаар тушаалаар Мэргэжлийн хяналтын байгууллагын чадавхыг бэхжүүлэх зорилгоор Мэргэжлийн хяналтийн байгууллагаас торгууль, шийтгэвэр, акт нөхөн төлбөр тооцож төсөвт оруулсан орлого болон ариутгалын орлогын 20 хувьтай тэнцэх хэмжээний орлогыг Мэргэжлийн хяналтын байгууллагын чадавхыг бэхжүүлэх зорилгоор зарцуулах шийдвэрийн дагуу орлогыг дахин хуваариласантай холбоотойгоор эд хогшил бэлтгэх зардал, төлбөр хураамж, тэтгэмж, урсгал засварын зардал хэтэрсэн байна.

Цаашид дээрх орлогыг төсвийн өөрийн орлогоор тусгуулан зардлын зүйл тус бүрээр

төсөвт нэмж батлуулах нь хууль эрх зүйн хувьд зүйтэй байна.

Шадар сайдын багцын 2008 оны нийт зардлын 11 хувь буюу 6,402.8 сая төгрөгийг хүүхдийн эрхийг хангах, хамгаалах, хөгжил оролцоог дэмжих,хүүхдийн өнөөгийн болон хэтийн хөгжил, оролцоо, эрх хамгаалалтын тогтолцоог бэхжүүлэхэд з орхиулсан байна. Хүүхдийн төлөө үндэсний газар хүүхдийн хүчирхийлэлийг хамгаалах чиглэлээр анхан шатны нэгжид хамтарсан багийн загвар бий болгох мэргэжил арга зүйн удирдлагаар хангаж ажиллах арга хэмжэээ зохион байгуулж Иргэний бичг баримтгүй хүүхэд, гэмт хэрэгт

ШАДАР САЙДЫН БАГЦЫН 2008 ТӨСВИЙН ГҮЙЦЭТГЭЛ /БАЙГУУЛЛАГААР/


1 2 3 4=3/2 5=3-21 Монголын хүүхдийн байгууллага 6,595.3 6,402.8 97.1 192.5 2 Монгол улсын шадар сайдын ажлын алба 176.7 157.1 88.9 19.7 3 Онгой байдлын ерөнхий газар 36,388.7 36,191.8 99.5 196.9 4 Мэргэжлийн хяналтын газар 14,130.7 14,322.2 101.4 (191.5) 5 Бүсийн зөвлөл 329.4 308.1 93.5 21.3

НИЙТ 57,620.8 57,381.9 99.6 238.8

11%0%

63%

25%

1%

Шадар сайдын багцын 2008 оны төсвийн гүйцэтгэлийн бүтэц

Монголын хүүхдийн байгууллага

Монгол улсын шадар сайдын ажлын алба

Онгой байдлын ерөнхий газар

Мэргэжлийн хяналтын газар

Бүсийн зөвлөл

30

холбогдсон хүүхэд, үрчлүүлэх хүүхэд, гэр бүлийн хүчирхийлэлд өртсөн эх хүүхдийн асуудлаар Хан-Уул, Баянгол, Сонгинохайрхан дүүргийн хүүхдийн асуудлаарх хамтарсан багийн үйл ажиллагаатай танилцаж хүрэл тогоот ,Нүхтэд болсон сургалт -семинарын хүрээнд мэргэжил арга зүйн зөвлөгөө өгсөн.

Амьдрах ухаан төв ТББ-тай Хүүхдийн эрхийн тухай конвенцийг сурталчлах, сургалт, ном хэвлүүлж олны хүртээл болгох зорилготой хамтран ажиллах гэрээг 2008-5-28-ны өдөр байгуулсан. Хараа хяналтгүй, төлбөрийн чадваргүй гэмт хэрэгт холбогдсон болон хохирогч хүүхдүүдэд хууль зүйн зөвлөгөө болон өмгөөлөх баг байгуулж өмгөөлөх үйлчилгээ үзүүлсэн. Нийслэлийн дүүргийн цагдаагийн газруудад очин танилцаж газруудад Насанд хүрээгүй хүмүүсийн хэрэг эрхлэх хороог ажиллуулж эхэлсэн.

Кейс менежментийн арга зүйг Өвөрхангай аймгийн 19 суманд хэрэгжүүлсэн. “Аймаг хүүхдийн нэгдсэн зөвлөл” гарын авлагыг 1000 хувь хэвлүүлж орон нутаг нийслэлийн ТББ-уудад тараасан.Гарын авлагыг танилцуулах уулзалтыг сүлжээний баыгууллагуудтай хамтран Улаанбаатар зочид буудалд зохион байгуулж олон нийтин хүртээл болгосон.

Хөрш орны хүүхдийн байгууллагатай хүүхдийн байгууллагатай туршлага солилцох уулзалт хэлэлцүүлэг зохион байгуулж Сөүл хотноо Ази дахь цагаач хүүхдүүд ба бүс нутгийн хамтын ажиллагаа сэдвийн хүрээнд зохион байгуулсан Азийн хүний эрхийн ээлжит III чуулга уулзалтад оролцсон.

Миний нэрийн хуудас аяныг орон даяар өрнүүлсэн. Хөвсгөл аймагт Цаатан хүүхдийн чуулганыг “Хязгаар нутгийн хүүхдийн байдал” нэрийн дор анх удаа зохион байгуулсан.

Хүүхдийн хөгжил, хамгаалалын асуудлаар УИХ дахь Лобби бүлгийн гишүүдэд зориулсан сургалт мэдээлэлийн тэнхим бий болгон шаардагдах техник хэрэгсэлийг бэлэн болгосон.

Орон нутгийн болон нэгжийн болон байгууллага ажилтнуудыг цахим хуудас, Хүүхдийн эрх хөгжил сэтгүүлээр дамжуулан мэдээлэлээр байнга хангаж ажилласан.

Шадар сайдын багцын 2008 оны нийт зардлын 63 хувь буюу 36,191.8 сая төгрөгийг

гамшгаас хамгаалах үйл ажиллагааг дэлхийн байгаль экэлогийн өөрчлөлт, цаг уурын дулаарал, хүний зохисгүй үйл ажиллагаатай улбаатай гамшиг аюул ослоос хүн ардаа хамгаалах, хор уршгийг арилгах эмзэг байдал эрсдэлийг бууруулах, хойшлуулалгүй сэргээн босгох арга хэмжээг хэрэгжүүлж улс орны хөгжлийн тогтвортой байдалд дэмжлэг үзүүлэх уулын нөөц бүрдүүлэх сэргээн босгоход зориулан зарцуулсан байна.

Улсын нөөц бүрдүүлэлт сэргээн босголтын үйл ажиллагааг явуулах улсын нөөцийн байгуулагын 32 салбар улсын төсвөөс санхүүжин үйл ажиллагаагаа явуулдаг бөгөөд үндсэн үүрэг болох Засгийн газрын нууц тогтоолд заасан хэмжээнд улсын нөөцийн барааг бүрдүүлэх чанал стандартын түвшинд хадгалах сэлгэх шинэчлэх, улс оронд гамшиг тохиолдсон үед гамшгийн нөөцийг бүрдүүлэн улсын нөөцийн барааны бэлэн байдлыг хангаж ажилласан. Онцгой байдлын ерөнхий газар нь “Улсын нөөцийн тухай” хуулийн хэрэгжилтийг хангаж Улсын нөөцийн барааны бүрдүүлэлтийг хуулийн дагуу зохион байгуулж 165 нэрийн 14 тэр бум 500 гаруй сая төгрөгийн бараа материалыг төв орон нутгийн 32 салбар, 6 гэрээт хадгалагч байгууллага дээр төвлөрүүлэн хадгалж байна.

Онцгой байдлын ерөнхий газрын 2008 оны төс вийн гүйцэтгэлээр Улсын нөөц бүрдүүлэлт, сэлгэлт, шинэчлэлтийн үйл ажиллагааны төсвийн төлөвлөгөө 100,0%-ийн биелэлттэй тайлагнагдсан байна. Улсын нөөцийн барааны төрлөөр авч үзвýл нийт нөөц бүрдүүлэлтийн багцад Хүнс барааны нөөц 19,1%, Үрийн нөөц 15,0%, Өвс тэжээлийн нөөц 14,6%, Шатахууны нөөц 51,3%-ийн гүйцэтгэлтэй байна.

Улсын нөөцийн бараа шинэчлэлтийн орлого Улсын нөөцийн бараа сэлгэлт, шинэчлэлтийн үйл ажиллагааны орлого болон өмнөх

онуудад дээрх үйл ажиллагаанаас үүссэн авлагын барагдуулахад ихээнэхн анхаарч ажилласан байна.

31

Өвс тэжээлийн нөөц бүрдүүлэлт Өвс тэжээлийн нөөцийн бүрдүүлэлтийг “Төрийн болон орон нутгийн өмчийн

хөрөнгөөр бараа ажил үйлчилгээ худалдан авах тухай” хуулийн дагуу харьцуулалтын аргаар зохион байгуулж 999,6 сая төгрөгөөр 3300 тн малын тэжээл, 797,1 сая төгрөгөөр 6500 тн өвс худалдан авч 2008 оны 10 дугаар сарын 15 -ны өмнө харьяа сал баруудад байршуулахаар бэлтгэн нийлүүлэгч аж ахуйн нэгж байгууллагуудтай гэрээ байгуулан ажиллаж байгаагаас эхний 604,9 сая төгрөгийн 2275 тн тэжээл, 252,6 сая төгрөгийн 1849,7 тн өвсийг нөөцөлж үүнээс 145 сая төгрөгийн төлбөрийг гэрээний дагуу хийсэн байна. Мөн түүнчлэн “Улсын нөөцийн тухай” хуулийн дагуу улсын нөөцийн өвс тэжэлийг сэлгэлт шинэчлэлт, даатгалын зардалд 73,9 сая төгрөг зарцуулаад байна. 2008 онд “Алтан тариа” ХК-аас худалдан авч шинээр нөөцөлсөн тэжээлийг орон нутгийн Улсын нөөцийн салбаруудад дахин байршуулахад 85,1 сая төгрөгийн тээврийн зардлыг Засгийн газрын 2008 оны 155 дугаар тогтоолоор олгогдсон хөрөнгөөс санхүүжүүлсэн.

Шатахууны нөөцийн бүрдүүлэлт

2008 онд төлөвлөгдсөн шатахуун бүрдүүлэлтийн санхүүжилтýýр 100,0%, сýлгýлт шинýчлýлтийн орлогоор 94,7% шатахууны нөөц бүрдүүлж гэрээт хадгалагчид байршуулаад байна. Биет байдлаар нь авч үзэхэд 83,6 мянган тонн шатахууныг төлөвлөгдсөн хэмжээнээс дутуу бүрдүүлсэн нь үнийн өсөлтөөс шалтгаалсан байна.

Үрийн нөөцийн бүрдүүлэлт

Гадаад дотоодын зах зээл дээрээс үрийн будаа худалдан авах жишиг үнийг Сангийн яам, Хүнс Хөдөө аж ахуй, хөнгөн үйлдвэрийн яам хамтран тогтоох бөгөөд одоогийн байдлаар хараахан тогтоогдоогүй байна. Иймд 2008 онд бүрдүүлэх үрийн нөөцийн 30% -ийг дотоодын зах зээл дээрээс, 70%-ийг гадаад зах зээлээс худалдан авахаар “Улсын нөөцийн тухай” хуульд заасны дагуу үнийн судалгааг хийж төлөвлөсөн хэмжээгээр нөөцөлсөн байна. Мөн түүнчлэн 2008 онд Засгийн газрын шийдвэрээр улсын нөөцөд 100,0 мянган тонн хүнсний улаан буудай худалдан авч нөөцлөх бэлтгэлийг хангах ажлын хүрээнд агуулах, элеваторын ариутгал цэвэрлэгээг мэргэжлийн байгууллагуудаар хийлгэх, шаардлагатай урсгал засвар хийх болон барааны бүтээлэг худалдан авахад 22,5 сая төгрөг зарцуулаад байна.

Хүнс барааны нөөц бүрдүүлэлт Хүнсний нөөцийн бараа бүрдүүлэлтийн санхүүжилт, сэлгэлт шинэчлэлтийн орлогоор 881 сая төгрөгийн цагаан будаа, гурил худалдан авсан бөгөө д 196,0 сая төгрөгийн төлбөрийг төлсөн байна. Хүнс барааны нөөцийн барааны сэлгэлт шинэчлэлтийн зардалд холбогдох хууль тогтоомжийн дагуу 5,8 сая төгрөгийг зарцуулаад байна. 4.2.9 Засгийн газрын хэрэг эрхлэх газрын даргын төсвийн багц

Засгийн газрын хэрэг эрхлэх газрын даргад 2008 онд 12,357.2 сая төгрөгийн зардал

батлагдсанаас 11,803.5 сая төгрөгийн гүйцэтгэл гарч 232.1 сая төгрөгийн зардлын хэмнэлт үлдсэн байна.

32

Ус дулаан цахилгаан тогтмол зардлууд хэмнэгдсэн байна. Засгийн газрын хэрэг эрхлэх газар нь Ерөнхий сайд, Тэргүүн Шадар сайд, Шадар сайдын Үндсэн хууль, бусад хууль тогтоомжид заасан бүрэн эрхээ хэрэгжүүлэх болон мөрийн хөтөлбөрөө биелүүлэхэд бүх талын дэмжлэг үзүүлж ажилладаг билээ.

Засгийн газрын хэрэг эрхлэх газрын даргын 2008 оны нийт зардлын 74 хувь буюу 8,714.1 сая төгрөгийг төрийн захиргааны төв байгууллагуудын нийтлэг үйлчилгээг хангахад зориулж, 13 хувь буюу 1,543.1 сая төгрөгийг бодлогын шинжилгээ сургалт судалгаа, 9 хувь буюу 1,057.4 сая төгрөгийг Засгийн газрын хэрэг эр хлэх газрын үйл ажиллагаа, 2 хувийг тус тус Ерөнхий сайдын хууль д заасан бүрэн эрхээ хэрэгжүүлэхэд, эртний түүхийн үйл хэрэг, ес заншил, соёл иргэншил, түүхэн үйл явцыг харуулах музейн үйл ажиллагааг явуулж эхлүүлэхэд зарцуулсан.

ЗАСГИЙН ГАЗРЫН ХЭРЭГ ЭРХЛЭХ ГАЗРЫН ДАРГЫН 2008 ТӨСВИЙН ГҮЙЦЭТГЭЛ




Бараа үйлчилгээний зардал 6,142.5 5,627.6 91.6 514.9 Öàëèí õºëñ 2,560.3 2,386.9 93.2 173.4 Íèéãìèéí äààòãàëûí øèìòãýë 256.0 305.4 119.3 (49.4) Áàðàà, ¿éë÷èëãýýíèé áóñàä çàðäàë 3,326.2 2,935.3 88.2 390.8


ЗАРДЛЫГ САНХҮҮЖҮҮЛЭХ ЭХ ҮҮСВЭР 12,357.2 11,040.0 89.3 1,317.2 Тєрийн албан хаагчын 1 хүүхдийн сургалтын тєлбєр 550.0 550.0 100.0 - Үндсан үйл ажиллагааны орлогоос санхүүжих 690.5 848.0 122.8 (157.5)

Туслах үйл ажиллагааны орлогоос санхүүжих 406.2 95.6 23.5 310.5 Төсвөөс санхүүжих 10,333.4 9,546.3 92.4 787.1 Оны эхний үлдэгдлээс санхүүжих 377.1 - - 377.1

33

Төрийн түүхийн музей, Төрийн ёслол хүндэтгэлийн өргөө ашиглалтанд ороогүйгээс шалтгаалан ашиглалтын зардал нь Төр засгийн үйлчилгээ аж ахуйн хэрэг эрхлэх газар хэмнэгдэн үлдсэн байна.

4.2.11 Сангийн сайдын төсвийн багц

Сангийн сайдын төсвийн багцын 2008 оны нийт зарлага гүйцэтгэлээр 139.3 тэрбум

төгрөг болж батлагдсан төсвийг 4.1 тэрбум төгрөгөөр хэмнэж, цэвэр зээлийн дүнгээр 32.5 тэрбум төгрөгийн ашиглалт гарахаар төлөвлөгдснөөс гүйцэтгэлээр 42.6 тэрбум төгрөгийн цэвэр зээлийн дүнтэй гарч батлагдсан төсөв нийт дүнгээрээ 6.6 тэрбум төгрөгөөр хэтэрсэн харагдаж байна.

Зардлын төлөвлөгөө, гүйцэтгэл /сая.төгрөг/

Тєлєв Гїйц Зєрїї Хувь

I. НИЙТ ЗАРЛАГЫН ДЇН 143,455.6 139,277.3 4,178.3 97.1 УРСГАЛ ЗАРДЛЫН ДЇН 132,167.8 128,369.3 3,798.5 97.1

Бараа, їйлчилгээний зардал 69,472.1 65,950.1 3,522.0 94.9 Цалин хєлс болон нэмэгдэл урамшил 13,768.3 13,561.2 207.1 98.5 Ажил олгогчоос нийгмийн даатгалд тєлєх шимтгэл 1,377.8 1,370.7 7.0 99.5 Бараа, їйлчилгээний бусад зардал 54,326.0 51,018.2 3,307.9 93.9

Зээлийн їйлчилгээ \хїї\ 20,447.4 19,949.0 498.4 97.6 Татаас ба урсгал шилжїїлэг 42,248.3 42,470.2 (221.9) 100.5

ХЄРЄНГИЙН ЗАРДАЛ 11,287.8 10,908.0 379.8 96.6 II. ЭРГЭЖ ТЄЛЄГДЄХ ТЄЛБЄРИЙГ ХАССАН ЦЭВЭР ЗЭЭЛ 32,517.9 43,319.7 (10,801.8) 133.2

III. НИЙТ ДҮН 175,973.5 182,597.0 (6,623.5) 103.7 Энэ нь 2007 онд улсын төсвөөс Хадгаламж зээлийн хоршоодын хохиролын 50

хувийг барагдуулахад олгосон 33.0 тэрбум төгрөгийг 2008 онд улсын төсөвт буюу Сангийн сайдын багцын дүнд улсын төсөвт буцаан төвлөрүүлэхээр төсвийн тухай хуулинд тусгасан бөгөөд харин г үйцэтгэлээр 4.0 тэрбум төгрөг улсын төсөвт төвлөрсөн нь сайдын багцын эргэж төлөгдөх цэвэр зээлийн гүйцэтгэлд нөлөөлж улмаар нийт сайдын төсвийн багцын төсөв хэтэрч харагдах нөхцлийг бүрдүүлсэн байна.

ЗАСГИЙН ГАЗРЫН ХЭРЭГ ЭРХЛЭХ ГАЗРЫН 2008 ТӨСВИЙН ГҮЙЦЭТГЭЛ /БАЙГУУЛЛАГААР/


1 2 3 4=3/2 5=3-21 Тєр засгийн үйлчилгээ, аж ахуй эрхлэх газар 8,992.3 8,714.1 96.9 278.2 2 Удирдлагын академи 1,622.7 1,543.1 95.1 79.6 3 Тєрийн түүхийн музей 367.5 263.5 71.7 104.0 4 Монгол Улсын Ерєнхий сайдын тєсєв 298.6 225.4 75.5 73.2 5 Засгийн газрын хэрэг эрхлэх газар 1,076.2 1,057.4 98.3 18.7

НИЙТ 12,357.2 11,803.5 95.5 553.7

34

Эргэж төлөгдөх цэвэр зээлийн задаргааг авч үзвэл дараах байдалтай байна:

Байгууллагаар Тєлєвлєгєє Гїйцэтгэл Зєрїї

НИЙТ ЦЭВЭР ЗЭЭЛИЙН ДЇН 32,517.9 43,319.7 -10,801.8

Аж ахуйн нэгж байгууллага

280 ЭРГЭЖ ТЄЛЄГДЄХ ТЄЛБЄРИЙГ ХАССАН ЦЭВЭР ЗЭЭЛ

-54,227.6 -21,150.6 -33,077.0

281 I Эргэж тєлєгдєх зээл -54,227.6 -21,150.6 -33,077.0

282 Дамжуулан зээлдїїлсэн зээлээс эргэж тєлєгдєх -20,966.6 -18,702.5 -2,264.1

283 Дотоод эх їїсвэрээс олгосон зээлээс эргэж тєлєгдєх

-33,261.0 -2,448.1 -30,812.9

Гадаадын тєслийн зээл

280 ЭРГЭЖ ТЄЛЄГДЄХ ТЄЛБЄРИЙГ ХАССАН ЦЭВЭР ЗЭЭЛ

86,745.5 64,470.3 22,275.2

285 III Гадаадын тєслийн зээлээс санхїїжих 86,745.5 64,470.3 22,275.2

286 Гадаад зээлээс санхїїжїїлэх дамжуулан зээлдїїлэх зээл

86,745.5 64,470.3 22,275.2

Урсгал зардал 132 167,8 сая төгрөг батлагдсанаас 128 369,3 сая төгрөгийн гүйцэтгэл

гарч 3 798,5 сая төгрөгийн хэмнэлттэй, хөрөнгийн зардалд 11 287,8 сая төгрөг батлагдсанаас 10 908,0 сая төгрөгийн гүйцэтгэл гарч 379,8 сая төгрөг буюу 3,4 хувийн хэтрэлттэй харагдаж байна.

Бараа үйлчилгээний зардал 69 472,1 сая төгрөг батлагдсанаас 65 950,1 сая төгрөгийн гүйцэтгэл гарч 3 522,0 сая төгрөгийн хэмнэлт гарсан байна.

Дээрхи зардлыг санхүүжүүлэхэд төсөвт байгууллагын өөрийн орлогоор 1468,4 сая төгрөгийн орлого орж, гадаад төслийн зээлээс 70 994,7 сая төгрөг, төсөв болон дамжуулан зээлдүүлэн зээлээс эргэж төлөгдсөн 21 150,6 сая төгрөг орж, 136 618,6 сая төгрөгийн санхүүжилтийг улсын төсвөөс олгожээ.

Төсвийн гүйцэтгэлийг байгууллага нэг бүрээр харуулбал дараахь байдалтай байна.

35

Урсгал үйл ажиллагааны санхүүжилтээс гадна дараах хөтөлбөр арга хэмжээг Сангийн сайдын багцаас санхүүжүүлсэн байна. Тухайлбал,

1. Хөрөнгө оруулалт хөгжлийн сан: УИХ-аас өгсөн чиглэлийн дагуу нийт хуваариласан 20.7 тэрбум төгрөгийг хөдөө аж ахуйн салбарын үйлдвэрлэгч болон зам тээвэр, аялал жуулчлал, үйлдвэр, худалдаа, эрчим хүчний салбарын үйлдвэрлэгчдэд 5-аас доошгүй жилийн хугацаатай, жилийн 15-аас дээшгүй хувийн хүүтэй зээлийг арилжааны банкнаас олгосон нөхцөлд хүүгийн 50 хувийн төлбөрийг төр хариуцах буюу “Хөрөнгө оруулалт, хөгжлийн сан”-гаас санхүүжүүлэхээр шийдвэрлэсний хїрээнд зээлийн холбогдох баримт материалыг хянан 20,7 тэрбум төгрөгийг олгосон байна. Сангийн удирдах зөвлөл нь арилжааны банкуудын болон салбарын яамдын төлөөллийг байлцуулан, УИХ-аас өгсөн чиглэлийн хүрээнд хэрхэн хамтран ажиллах талаар харилцан зөвшилцөж, дээрх үйл ажиллагааг хамтран хэрэгжүүлэхэд мөрдөж ажиллах “Хөрөнгө оруулалт, хөгжлийн сангийн хөрөнгөөр санхүүжүүлэх болон зээлийн хүүгийн төлбөрийн урамшуулал олгох төслийг шалгаруулах, санхүүжүүлэх журам”-ыг батлан хэрэгжүүлэн үйл ажиллагаандаа мөрдлөг болгон ажиллаж байна. Энэ журмын агуулгыг товч дурдвал, үйлдвэрлэл эрхлэгчдээс зээл хүсч боловсруулсан бизнесийн төслийг арилжааны банк хүлээн авч, холбогдох са лбарын яамнаас энэ төсөл нь зээлийн хүүгийн төлбөрийн урамшуулалд хамрагдах эсэх талаар мэдэгдлийг авсны үндсэн дээр судлан үзэж, зээлийн хороогоороо хэлэлцүүлэн дэмжүүлж “Хөрөнгө оруулалт, хөгжлийн сан”-д ирүүлснийг Зөвлөл хянан шийдвэрлэж, уг төслийг хэрэгжүүлэх нийт хугацааны хүүгийн төлбөрийг 50 хувийг санхүүжүүлэх зарчмаар ажиллах гэсэн гол зарчмыг баримталсан болно.

Улсын төсвийн Эрсдлийн сан: Улсын төсвийн Эрсдлийн сангаас 2008 оны 6 дугаар сарын 11-ны өдрийн 247 тоот Засгийн газрын тогтоолыг үндэслэн АМГТХЭГ-тай гэрээ байгуулан импортлогч компаниудад газрын тосны бүтээгдэхүүний 2008 оны 4,5 сарын жижиглэн худалдаалах үнийн зөрүүгийн алдагдалыг санхүүжүүлэхэд 7.9 тэрбум төгрөгийг хянан бодит гүйцэтгэлээр 3 504,4 сая төгрөгийг шатахууны үнийн өсөлтийн зөрүүд санхүүжүүлсэн байна.

САНГИЙН САЙДЫН БАГЦЫН 2008 ОНЫ ТӨСВИЙН ГҮЙЦЭТГЭЛ /БАЙГУУЛЛАГААР/


1 2 3 4=3/2 5=3-21 I. НИЙТ ЗАРЛАГА БА ЦЭВЭР ЗЭЭЛИЙН ДҮН 175,973.5 182,597.0 103.8 6,623.5 1 Үндэсний татварын ерөнхий газар 1,123.0 1,094.8 97.5 (28.2)2 Үндэсний татварын ерөнхий газар орон нутгийн салбар 9,954.9 10,268.8 103.2 313.9 3 Улсын Гаалийн ерөнхий газар 9,529.9 9,335.1 98.0 (194.8)4 Улсын төсвөөс орон нутгийн төсөвт өгөх шилжүүлэг 28,033.8 28,033.6 100.0 (0.2)5 Засгийн газрын нөөц хөрөнгө 20,000.0 18,955.4 94.8 (1,044.6)6 Улсын төсвийн хуваарилагдаагүй зардал - 48.1 48.1 7 Аж ахуйн нэгж байгууллага (54,227.6) (21,150.6) 39.0 33,077.0 8 Гадаад зээлийн үйлчилгээний төлбөр 19,447.4 19,026.8 97.8 (420.6)9 Засгийн газрын зээл ба бонд 2,229.5 1,180.6 53.0 (1,048.9)10 УГЕГ-ын хөрөнгө оруулалт, их засвар 5,995.7 5,812.8 96.9 (182.9)11 ҮТЕГ-ын хөрөнгө оруулалт, их засвар 2,729.3 2,729.1 100.0 (0.2)12 Сангийн яам 2,680.8 1,754.0 65.4 (926.9)13 Сангийн яамны хөрөнгө оруулалт, их засвар 2,262.8 2,075.3 91.7 (187.5)14 Улс, орон нутгийн төсөвт байгууллагууд 400.0 387.2 96.8 (12.8)15 Гадаадын төслийн зээл 86,745.5 64,470.3 74.3 (22,275.1)16 Сангийн яам (VSAT сүлжээ ) 1,705.4 1,217.6 71.4 (487.9)17 ТАХБ хангах 300.0 290.7 96.9 (9.3)18 Эрсдлийн сан 3,509.0 3,504.4 99.9 (4.6)19 Мянганы сорилтын сан - 1.1 1.1 20 Хөрөнгө оруулалт хөгжлийн сан 20,700.0 20,700.0 100.0 - 21 Төсвийн байгууллагуудын хэмнэсэн зардал, давсан

орлогоос буцаан олгох - 492.0 492.0

22 Хөтөлбөрийн төлөвлөлтийн хэрэгжилт 272.8 35.2 12.9 (237.6)23 Шатахууны үнийн татаас 12,300.0 12,265.3 99.7 (34.7)24 Бүтцийн өөрчлөлтийн зардал 281.2 69.3 24.7 (211.9)

36

4.2.12 Хууль, зүй дотоод хэргийн сайдын төсвийн багц

Монгол улсын Хууль зүй, дотоод хэргийн сайдын төсвийн багцад 200 8 оны төсвийн тухай хуваариар нийт 156,868.2 сая төгрөгийн төсөв батлагдсанаас 156,708.4 сая төгрөгийн гүйцэтгэл гарч 159.8 сая төгрөгийн төсвийн зардлын хэмнэлттэй харагдаж байна.

Дээрхи хүснэгтээс харахад Төрийн тусгай албан хаагчдын нэгдсэн эмнэлэг, Цагдаагийн ерөнхий газар нь төсвийн зардлыг хэтрүүлэн зарцуулсан байна.

Төрийн тусгай хамгаалалтын газрын нэгдсэн эмнэлэг Эрүүл мэндийн даатгалын сангаас эмнэлэгүүдэд олгох санхүүжилт төлөвлөгөөнөөс 345 сая төгрөгөөр илүү төлөгдсөнийг эмнэлэгийн албан хаагчийн цалинд зориулан зарцуулснаас төсвийн зардал 100.3 сая төгрөгөөр хэтэрэхэд хүрсэн байна.

Хууль зүй, дотоод хэргийн сайдын багцын 2008 оны төсвийн ийн 34 хувь буюу 52,762.7 сая төгрөгийг цагдаагийн байгууллага нь гэмт хэрэгтэй тэмцэх, нийгмийн хэв журам хамгаалах төрийн бодлогыг хэрэгжүүлэх, цагдаагийн байгууллагын ажлыг улсын хэмжээгээр нэгтгэн зохион байгуулж, харъяа албад, орон нутгийн цагдаагийн байгууллагыг мэргэжлийн удирдлагаар хангах, боловсон хүчний бодлого боловсруулж, хэрэгжүүлэх алба хаагч бусад ажиллагсадын эрх, хууль ёсны ашиг сонирхлыг хамгаалах, байгууллага, албан хаагчийн үйл ажиллагааг үндсэн хууль тогтоомжинд нийцүүлэн хэрэгжүүлэх зориулан зарцуулсан байна. Аймаг, нийслэл, дүүргийн нутгийн өөрөө удирдах байгууллага Засаг даргын нутаг дэвсгэрийн эрүү хэв журмыг нөхцөл байдлын талаарх мэдээлэлийг тогтмол хүргэж, гэмт хэрэг зөрчлөөс урьдчилан сэргийлэх т алаар хамтран ажиллаж орон нутагт гэрээгээр гүйцэтгэсэн ажил үйлчилгээний орлогоороо цалингаа санхүүжүүлсэн мөн, орлогоо дур мэдэн зарцуулснаас шалтгаалж 85.1 сая төгрөгөөр хэтэрсэн байна. Гэмт хэрэг зөрчлөөс урь дчилан сэргийлэх, таслан зогсоох, илрүүлэр чиглэлээр “Илрүүлэлт-2008”, “Хаалт нээлт”, “Зэвсэг-2008” нэгдсэн арга хэмжээг зохион байгуулсны үр дүнд Áàòëàí õàìãààëàõ, Õèë õàìãààëàõ, Òàãíóóë, Ãààëü, Áàéãàëü îð÷èí, Ìýðãýæëèéí õÿíàëò,Òàòâàðûí áàéãóóëëàãóóäòàé õàìòðàí çîõèîí áàéãóóëæ, óëñûí õýìæýýíä èðãýí, õóóëèéí ýòãýýäýä 38355 ãàëò çýâñýã ºì÷ëºãäºæ áàéãààãààñ 32358 ãàëò çýâñãèéã á¿ðòãýë òîîëëîãîä õàìðóóëæ, 1290 ãàëò çýâñãèéí õîøóó, õîíãèîã Ø¿¿õ øèíæèëãýýíèé ¿íäýñíèé òºâä õ¿ðã¿¿ëæ, 494 ãàëò çýâñãèéí ãýð÷èëãýý îëãîæ, 512 ãàëò çýâñãèéí øèëæèëò õºäºëãººí õèéæ, á¿ðòãýëä îðîîã¿é íóóãäìàë áàéñàí 438 ãàëò çýâñãèéã èëð¿¿ëýí á¿ðòãýëä õàìðóóëñàí мөн

ХУУЛЬ ЗҮЙ , ДОТООД ХЭРГИЙН САЙДЫН БАГЦЫН 2008 ТӨСВИЙН ГҮЙЦЭТГЭЛ /БАЙГУУЛЛАГААР/


1 2 3 4=3/2 5=3-21 Ї ндэсний архивын газар 1,364.3 1,341.5 98.3 22.8 2 Гадаадын иргэн харъяатын асуудал эрхлэх алба 2,140.2 2,080.7 97.2 59.6 3 Замын цагдаагийн газар 2,011.1 2,011.1 100.0 0.0 4 Иргэний бї ртгэл мэдээллийн улсын тєв 2,242.8 2,188.6 97.6 54.2 5 Тєрийн тусгай албан хаагчдын нэгдсэн эмнэлэг 1,535.5 1,635.8 106.5 (100.3)

6Хадгаламж зээлийн хоршооны хохирогчдын өр барагдуулах ажлын алба 31,326.1 31,325.1 100.0 1.0

7 Хил хамгаалах ерєнхий газар 41,675.4 41,611.0 99.8 64.5 8 Хилийн цэргийн сургууль 930.1 930.1 100.0 0.0 9 Хорихын эмнэлэг 1,183.4 1,106.8 93.5 76.6

10 Хууль зї й, дотоод хэргийн яам 1,177.5 1,146.0 97.3 31.4 11 Цагдаагийн академи 1,840.2 1,837.1 99.8 3.0 12 Цагдаагийн ерєнхий газар 48,829.4 48,914.5 100.2 (85.1) 13 Шї ї хийн шийдвэр гї йцэтгэх ерєнхий газар 19,040.2 19,009.3 99.8 30.9 14 Шї ї хийн шинжилгээний ї ндэсний тєв 1,572.0 1,570.8 99.9 1.2

НИЙТ 156,868.2 156,708.4 99.9 159.9

37

ÿëëàãäàã÷ààð òàòàãäâàë çîõèõ ýòãýýä íü òîãòîîãäîîã¿é ¿íäýñëýëýýð ò¿äãýëç¿¿ëñýí õýðýã 11241, ñýæèãòýí, ÿëëàãäàã÷ íü îðãîí çàéëñàí ¿íäýñëýëýýð ò¿äãýëç¿¿ëñýí 730 õýðãèéã óíøèæ, ÿëëàãäàã÷ààð òàòàãäâàë çîõèõ ýòãýýä íü òîãòîîãäîîã¿é ¿íäýñëýëýýð ò¿äãýëç¿¿ëñýí 417 õýðýã íºõºí èëð¿¿ëñíýýñ 195 õýðýãò ÿëëàõ ä¿ãíýëò ¿éëä¿¿ëýõ ñàíàëòàéãààð ïðîêóðîðûí õÿíàëòàä øèëæ¿¿ëæ, ýðýí ñóðâàëæëàãäàæ áàéñàí 336 ñýæèãòýí, ÿëëàãäàã÷èéã îëæ áàðèâ÷ëàí, 211 õýðãèéã ñýðãýýí øàëãàæ øèéäâýðëýí îäîî 56 õýðýãò ìºðäºí áàéöààëòûí àæèëëàãàà ÿâóóëсан байна.

Хууль зүй, дотоод хэргийн сайдын багцын 2008 оны төсвийн гүйцэтгэлийн 27.1 хувь буюу 42,541.1 сая төгрөгийг монгол улсын хилийн халдашгүй дархан байдал, хил орчмын нутаг дэвсгэрийн аюулгүй байдлын нутаг дэвсгэрийн аюулгүй байдалын эсргэ чиглэсэн аливаа үйлдлээс сэргийлэх, цаг алдалгүй илрүүлэх, таслан зогцоох арга хмжээг цогц байдлар хэрэгжүүлэх үйл ажиллагааг зохицуулахад зориулан зарцуулсан байна . Õèëèéí çºð÷ëèéí áîëîí öýðãèéí òîî á¿ðòãýëèéí ïðîãðàììûã øèíý÷èëæ, óòàñíû æàãñààëòûí ïðîãðàìì, ñ¿ëæýýíèé íóóöëàëòûã õàíãàõ òóñãàé ïðîãðàìì, äîòîîä ñ¿ëæýýíèé íýðèéã øèíý÷èëæ, ìàéë ñåðâåðèéã àøèãëàí áè÷èã áàðèìò áîëîâñðóóëàõ, ìýäýý äàìæóóëàõ “Outlook” ïðîãðàììóóäûã êîìïüþòåðò ñóóëãàí àøèãëàæ ажилласан áàéíà.

Èðãýíèé á¿ðòãýë ïàñïîðòûí õÿíàëòûí íýãäñýí ñ¿ëæýý” òºñëèéí õ¿ðýýíä ÕÕÅÃ, ÈÁÌÓÒ, ÖÅÃ, ÒÅÃ, îëîí óëñûí 5 áîîìò á¿ðýí õîëáîãäñîí. Àçèéí õºãæëèéí òåõíèêèéí òóñëàëöààíû òóñëèéí øóãàìààð õàìòðàí àæèëëàæ Áóÿíò-Óõàà, Çàìûí -¯¿ä, Ñ¿õáààòàð áîîìòóóäàä êîìïüþòåð òåõíèê õýðýãñëèéã àâ÷ ñ¿ëæýýíä õîëáîâ.

Õèëèéí öýðãèéí äýýä ñóðãóóëüä 2008 îíä 393, Áàòëàí õàìãààëàõ óäèðäëàãûí àêàäåìè, áóñàä èõ äýýä ñóðãóóëüä 31, òºðºë ìýðãýæëèéí äàìæààíä 433, ÎÕÓ, ÁÍÕÀÓ-ûí èõ äýýä ñóðãóóëü, àêàäåìè òýäãýýðèéí äýðãýäýõ äýýä êóðñýä 161, ºíäºð õºãæèëòýé îðíóóäàä 39 õ¿í, á¿ãä 1057 õ¿íèéã ñóðãàæ áýëòãýж ÎÕÓ áîëîí ÕÁÍÃÓ, ÁÍÑÓ, Ýíýòõýã, Ìàëàéç óëñóóäàä 43 àëáàí õààã÷ áîãèíî õóãàöààíû ñóðãàëòàä õàìðàãäàâ.

Õèëèéí îòðÿä àíãèóäûí õ¿íèé íººöèéí òàñãèéí äàðãà íàðûí öóãëàðàëòûã Óëààíáààòàð õîòîä 14 õîíîãèéí õóãàöààòàé çîõèîí áàéãóóëæ Òºðèéí àëáàí õààã÷èéí íýãäñýí á¿ðòãýëèéí öàõèì áàðèìò ïðîãðàììûã àøèãëàí õèë õàìãààëàõ áàéãóóëëàãûí áèå á¿ðýëäýõ¿¿íèé àíêåòûã öàõèì õýëáýðò îðóóëæ, ñóðãàëò çîõèîí áàéãóóëàâ. ÕÖÄÑ äýýð àíõ óäàà ìàãèñòðûí 2 æèëèéí ñóðãàëò çîõèîí áàéãóóëæ 15 ìàãèñòð áýëòãýæ төгсãºâ.

Ýðõ ç¿éí øèíýòãýëèéí øààðäëàãàä íèéöñýí, õóóëü÷äûí ñóðàëöàõ, ìýäëýã ìýðãýøëýý äýýøë¿¿ëýõ ýðýëò õýðýãöýýíä íèéö¿¿ëñýí ñóðãàëòûã Õóóëü ç¿éí ¿íäýñíèé òºâººñ äàãíàí 121 óäààãèéí 2466 öàãèéí áàãòààìæòàé, äàâõàðäñàí òîîãîîð 2709 îðîëöîã÷òîé õàìòàðñàí ñóðãàëò çîõèîí áàéãóóëñàí íü ºíãºðñºí îíûõîîñ 20.8 õóâèàð, öàãèéí áàãòààìæ 4.7 õóâèàð, õàìàðñàí

ХУУЛЬ ЗҮЙ , ДОТООД ХЭРГИЙН САЙДЫН БАГЦЫН 2008 ТӨСВИЙН ГҮЙЦЭТГЭЛ




Бараа үйлчилгээний зардал 109,603.4 109,513.4 99.9 90.0 Öàëèí õºëñ 68,778.1 68,952.1 100.3 (174.1) Íèéãìèéí äààòãàëûí øèìòãýë 3,412.4 3,051.7 89.4 360.8 Áàðàà, ¿éë÷èëãýýíèé áóñàä çàðäàë 37,412.9 37,509.7 100.3 (96.7)

Татаас ба урсгал шилжүүлэг 3,661.9 3,672.1 100.3 (10.2) ХӨРӨНГИЙН ЗАРДАЛ 12,481.0 12,401.3 99.4 79.7 ЭРГЭЖ ТЄЛЄГДЄХ ТЄЛБЄРИЙГ ХАССАН ЦЭВЭР ЗЭЭЛ 31,121.9 31,121.6 100.0 0.3

ЗАРДЛЫГ САНХҮҮЖҮҮЛЭХ ЭХ ҮҮСВЭР 156,868.2 126,362.3 80.6 30,505.9 Тєрийн албан хаагчын 1 хїїхдийн сургалтын тєлбєр - 33.7 (33.7)

ЭМД-аас санхүүжих 626.1 902.5 - (276.4) Үндсэн үйл ажиллагааны орлогоос санхүүжих 660.6 1,002.5 151.8 (341.9) Туслах үйл ажиллагааны орлогоос санхүүжих 4,268.0 4,794.9 112.3 (526.9) Тєсєв болон дамжуулан зээлдїїлсэн зээлээс эргэж тє - 920.9 (920.9) Төсвөөс санхүүжих 150,474.9 118,708.0 78.9 31,767.0 Оны эхний їлдэгдлээс санхїїжих 838.6 - - 838.6

38

õ¿íèé òîî 32.8 õóâèàð òóñ òóñ ºññºí áàéíà. Ãàðûí àâëàãà ìàòåðèàëûã áýëòãýí àøèãëàõ çýðãýýð ñóðãàëòûí àðãà, õýëáýðèéã ñàéæðóóëñíààð ýäãýýð ¿ç¿¿ëýëò óðüä îíûíõîîñ ºññºí õýäèé ÷ òºëºâëºñºí çàðèì ñóðãàëò òàñàëäñàíä ä¿ãíýëò õèéæ, ñóðãàëòûí òºëºâëºëòèéã óëàì ñàéæðóóëæ àæèëëàõ øààðäëàãàòàé áàéíà

Сайдын багцын 2008 оны төсвийн гүйцэтгэлийн 12.1 хувь буюу 19,009.3 сая төгрөгийг ш¿¿õèéí øèéäâýð ã¿éöýòãýëèéí òîãòîëöîîã áîëîâñðîíãóé áîëãîí øèéäâýð ã¿éöýòãýëèéí áîäèò áèåëýëòèéí õóâü õýìæýýã íýìýãä¿¿ëýõýä ÷èãëýñýí àðãà õýìæýýã àâ÷ õýðýãæ¿¿ëэд ажлыг гүйцэтгэхэд зарцуулсан байна . Øèéäâýð ã¿éöýòãýõ áàéãóóëëàãàä øèíýýð àæèëä îðîõ, øèéäâýð ã¿éöýòãýã÷èéí ñîíãîí øàëãàðóóëàëòàä îðîõ õ¿ñýëòýé õ¿ì¿¿ñ, àæèëäàà àëäàà, çºð÷èë ãàðãàñàí àæèëòíóóäûã òóñ á¿ð ñóðãàëòûí òóñãàé òºëºâëºãººòýéãýýð ñóðãàëòàä õàìðóóëж аëáàí õààã÷äûí ìýðãýæëèéí óð ÷àäâàðûã äýýøë¿¿ëýõ çîðèëãîîð Åâðîïûí õîëáîîíû óëñûí Íèéãìèéí àæèëòíû õîëáîîíû äýä åðºíõèéëºã÷ òýðã¿¿òýé òºëººëºã÷äèéã õ¿ëýýí àâ÷ àëáà, àíãèéí àõëàõ òºëººëºã÷ áîëîí íèéãìèéí àæèëòíóóäàä ñóðãàëò çîõèîí áàéãóóëñàí. Ìºí 2005 îíä ØØÃÅÃ-ûí õàðüÿà øèéäâýð ã¿éöýòãýõ àëáà, òºâëºðñºí õîðèõ àíãèóäûí åðºíõèé /àõëàõ/ íÿãòëàí áîäîã÷ íàðûí ñóðãàëò, “Òýðãýë òåõ” êîìïàíèòàé õàìòðàí õàðüÿà òºâëºðñºí õîðèõ àíãèóäûí õîëáîî÷èä, òåõíèê÷èä íèéò 69 àæèëòàíä õîëáîîíû òåõíèê õýðýãñýë äýýð àæèëëàõ, ìýäýý øóóðõàé äàìæóóëàõ ÷èãëýëýýð îíîë, äàäëàãûí ñóðãàëò, ÕÁÍÃÓ-ûí Àëäàæ ýíäýãñäýä òóñëàõ “Øàéäåâåã” íèéãýìëýãèéí õàìòàðñàí “Õîðèõ áàéãóóëëàãûí íèéãìèéí àæèë” ñýäýâò íèéãìèéí àæèëòíû ñóðãàëòûã òóñ òóñ çîõèîí áàéãóóëæ, ØØÃÀ-íû äàðãà, òºâëºðñºí õîðèõ àíãèéí õàðóóë, õàìãààëàëò ýðõýëñýí äýä äàðãà íàðûã ÎÕÓ-ûí Ðÿçàíü õîò äàõü Óäèðäëàãûí àêàäåìèä ìýðãýæèë äýýøë¿¿ëýõ 21 õîíîãèéí ñóðãàëòàíä õàìðóóëàâ.

Хадгаламж зээлийн хоршооны өрийг барагдуулах ажил сайдын багцын нийт

зардлын 20 хувь болж байгаа нь хадгаламж зээлийн хоршоодын хохирогчдын хохиролын 50 хувийг барагдуулахаар 2007 онд 33.0 тэрбум төгрөгийн зээлийн эх үүсвэр батлагдсан боловч оны эцэст Жигүүр инвест, Ажилчны бөх, Бизнес кредит, Монгол торго, Оюу Алт, ББ Хөгжлийн сан, Европын хөгжил, Нью болор, Төгс-Эрдэнэ, Хөрөнгө оруулалт Хөгжлийн сан, Глоб кредит гэсэн 11 хадгаламж зээлийн хоршооны 535 хохирогчдод 1,878.1 сая төгрөгийг зөвхөн олгосон байна. Хадгаламж зээлийн хоршоодын хохирогчдын баримт материал шаардлага хангахгүй арилжааны банкнаас төлбөр нь шилжсэн ч тухайн хадгаламж

1% 3%

34%

2%

20%

27%

12%

1%

Хууль зүй, Дотоод хэргийн сайдын 2008 төсвийн гүйцэтгэлийн бүтэц Төрийн архив албан хэрэг хөтлөлтийн үйл ажиллагаа-0.86%Улсын бүртгэл мэдээлэлийн үйл ажиллагаа-2.72%

Цагдаагийн үйл ажиллагаа-33.67%

Эрх зүйн бодлогын төлөвлөлт, зохицуулалт-2.48%

Хадгаламж зээлийн хоршооны хохирогчдын өр барагдуулах ажлын алба-19.99%Хил хамгаалах ерєнхий газар-27.15%

Шүүхийн шийдвэр гүйцэтгэх ерєнхий газар-12.13%

39

эзэмшигчдын нэр данс зөрүүтэй зэргээс шалтгаалан ихээхэн хэмжээний төлбөр буцаж дансандаа оны өмнө орсон, зарим хоршоодын шүүхийн шийдвэр гараагүйн улмаас хохиролыг бүрэн олгох боломжгүйгээс 2008 оны эхэнд 31,121.9 сая төгрөгийн үлдэгдэлтэй байсан. Хадгаламж зээлийн хоршоодын хохирогчдын хохиролын 50 хувийг барагдуулахаар 2008 онд 6048 хохирогчдын 31.1 тэрбум төг рөгийн хохиролыг барагдуулсан болно.

Хадгаламж зээлийн хоршооны хохирогчдын хохиролыг барагдуулсан байдлыг

хоршоо тус бүрээр харуулбал дараах байдалтай байна.

Хадгаламж зээлийн хоршоодын битүүмжлэгдсэн эд хөрөнгөнөөс дэлгүүрийн журмаар, дуудлага худалдаагаар тус тус борлуулж 3,050.0 сая төгрөгийг улсын төсөвт төвлөрүүлсэн.

4.2.14 Батлан хамгаалахын сайдын төсвийн багц

Батлан хамгаалах сайдын 2008 онд 67339,7 сая төгрөг батлагдсанаас 66614,1 сая

төгрөгний гүйцэтгэл гарч тухайн жилд батлагдсан төсвийг 725,7 сая төгрөгөөр хэмнэсэн байна. Батлан хамгаалах сайдын багц нь õîëáîãäîõ õóóëü, òîãòîîìæ áîëîâñðóóëàõ, õýðýãæèëòèéã çîõèîí áàéãóóëàõ, õÿíàëò òàâèх, Óëñûí äàé÷èëãààíû òºëºâëºãºº áîëîâñðóóëàõ,òîäîòãîõ , ñóðãàëò ÿâóóëàõ, Çýâñýãò õ¿÷íèé ¿éë àæèëëàãàà, Ñàëáàðûí áîëîâñîí õ¿÷íèé ñóðãàëò ¿éë àæèëëàãàà, Çýâñýãò õ¿÷íèéã õºãæ¿¿ëýõ øèíæëýõ óõààí òåõíèçèéí ¿éë àæèëëàãàà, Ñàëáàðûí ñî¸ë óðëàãûí ¿éë÷èëãýý, Ñàëáàðûí ýð¿¿ë ìýíä, ñïîðòûí ¿éë àæèëëàãàа, Áîäëîãûí çºâëºãºº ºãºõ ¿éë àæèëëàãàà, Áóñàä ¿éë àæèëëàãàà гэсэн бүтээгдэхүүний ангилалаар үйл ажиллагаагаа явуулж ирсэн байна.

/сая төгрөгөөр/

д/д Хадгаламж зээлийн хоршооны нэр Хүний тоо 2007 2008 Хэмжээ

1 Хохиролын 50 хувийн төлбөр /Ажилчны бөх ХЗХ/ 31 59.4 108.6 168.02 Хохиролын 50 хувийн төлбөр /Жигүүр инвест ХЗХ/ 201 401.0 332.6 733.63 Хохиролын 50 хувийн төлбөр /Бизнес кредит ХЗХ/ 48 75.3 6.1 81.44 Хохиролын 50 хувийн төлбөр /Монгол торго ХЗХ/ 12 35.1 1.7 36.85 Хохиролын 50 хувийн төлбөр /Оюу Алт ХЗХ/ 87 214.8 44.6 259.46 Хохиролын 50 хувийн төлбөр /ББ Хөгжлийн сан ХЗХ/ 1272 543.6 7,130.7 7,674.37 Хохиролын 50 хувийн төлбөр /Европын хөгжил ХЗХ/ 84 34.3 352.8 387.18 Хохиролын 50 хувийн төлбөр /Нью болор оргил ХЗХ/ 446 125.5 1,592.0 1,717.59 Хохиролын 50 хувийн төлбөр /Төгс-эрдэнэ ХЗХ/ 172 10.5 571.9 582.4

10 Хохиролын 50 хувийн төлбөр /Хө оруулалт Хөгжлийн сан ХЗХ/ 134 15.0 352.4 367.411 Хохиролын 50 хувийн төлбөр /Глоб кредит ХЗХ/ 1139 363.7 5,337.2 5,700.912 Хохиролын 50 хувийн төлбөр /Улаан загалмай ХЗХ/ 68 466.4 466.413 Хохиролын 50 хувийн төлбөр /Үйлс үржихүй ХЗХ/ 4 21.3 21.314 Хохиролын 50 хувийн төлбөр /Ти Эс Би ХЗХ/ 7 11.2 11.215 Хохиролын 50 хувийн төлбөр /Баян Өндөр сан ХЗХ/ 1161 7,758.9 7,758.916 Хохиролын 50 хувийн төлбөр /Гэр хороололын барилгажилт ХЗХ/ 1283 4,829.6 4,829.617 Хохиролын 50 хувийн төлбөр /Нэм ундрага ХЗХ/ 30 129.1 129.118 Хохиролын 50 хувийн төлбөр /Хаан түшиг ХЗХ/ 10 24.0 24.019 Хохиролын 50 хувийн төлбөр /Цэн Алт ХЗХ/ 55 139.3 139.320 Хохиролын 50 хувийн төлбөр /Си М Си ХЗХ/ 118 1,036.0 1,036.021 Хохиролын 50 хувийн төлбөр /ЗИБ ХЗХ/ 159 624.7 624.722 Хохиролын 50 хувийн төлбөр /Эрхэст инвест ХЗХ/ 62 249.2 249.2

НИЙТ 6583 1,878.2 31,120.4 32,998.6

40

Батлагдсан төсөвт зардлын гүйцэтгэлийг зардлын нэр төрлөөр авч үзвэл:

Багцын хэмжээнд хэмнэж байгаа боловч Батлан хамгаалах эмгэг судлал, шүүх эмнэлэг 0,3 сая төгрөг, Монгол цэргийн музей 5,2 сая төгрөг, Цэргийн дуу бүжгийн эрдмийн чуулга 7,5 сая төгрөгөөр тус тус хэтэрсэн байна. Монгол цэргийн музей 2007 оны замд яваа мөнгөн хөрөнгийн хэмжээгээр, Цэргийн дуу бүжгийн эрдмийн чуулга, Батлан хамгаалах эмгэг судлал шүүх эмнэлэг кассаар орлого авч зарцуулсан зэрэг нь тухайн байгууллагын төсөв хэтэрэхэд нөлөөлсөн байна. 4.2.15 Боловсрол, соёл, шинжлэх ухааны сайдын төсвийн багц

Боловсрол, соёл, шинжлэх ухааны сайдын багц 425 238,3 сая төгрөгийг захиран

зарцуулахаар төсөв батлагдсанаас 414 243,6 сая төгрөгний зардлын гүйцэтгэл гарч төсөвт зардлаа 10 994,8 сая төгрөгөөр хэмнэсэн байна. Зардал хэмнэгдсэн учир шалтгааныг тодруулж үзвэ л цалин гүйцэтгэлээр 4.6 тэрбум төгрөгөөр, сургалтын төрийн сангийн зээлийн эх үүсвэрээс 1.7 тэрбум төгрөг, хөрөнгө оруулалтын хэрэгжүүлээгүй ажлын гүйцэтгэлээр 2.9 тэрбум төгрөгийг дутуу санхүүжүүлсэнтэй холбоотой байна. Үүнийг байгууллагаар нь задлан авч үзвэл: Булган аймаг 20,3 сая төгрөг, Дорноговь 4,3 сая төгрөг Дундговь 22,2 сая төгрөг, Улаанбаатар 55,5 сая төгрөг Боловсролын төвлөрсөн арга хэмжээ 740,8 сая төгрөгийг санхүүжүүлээгүйгээс үүссэн хэмнэлт байна.




Бараа үйлчилгээний зардал 60,398.7 59,703.2 98.8 695.5

Öàëèí õºëñ 35271.6 35271.6 100.0 0.0

Íèéãìèéí äààòãàëûí øèìòãýë 1904.2 1882.9 98.9 21.3

Áàðàà, ¿éë÷èëãýýíèé áóñàä çàðäàë 23222.8 22548.7 97.1 674.2

Татаас ба урсгал шилжүүлэг 1530.7 1528.8 99.9 1.9 ХӨРӨНГИЙН ЗАРДАЛ 5410.4 5382.1 99.5 28.3

ЗАРДЛЫГ САНХҮҮЖҮҮЛЭХ ЭХ ҮҮСВЭР 67,339.7 66,616.5 1,586.1 723.2

ЭМД-аас санхүүжих 1451.3 1147.2 793.1 304.1

Үндсэн үйл ажиллагааны орлогоос санхүүжих 435.3 698.2 396.5 (262.8)

Туслах үйл ажиллагааны орлогоос санхүүжих 704.0 867.1 198.3 (163.1)

Оны эхний үлдэгдлээс санхүүжүүлэх 286.4 99.1 286.4

Төсвөөс санхүүжих 64462.6 63904.0 99.1 558.6

БАТЛАН ХАМГААЛАХ САЙДЫН БАГЦЫН 2008 ОНЫ ТӨСВИЙН ГҮЙЦЭТГЭЛ /БАЙГУУЛЛАГААР/


1 2 3 4=3/2 5=3-2

1 Батлан хамгаалах яам 11,612.0 11,429.6 98.4 182.4

2 Батлан хамгаалахын их сургууль 3,177.1 3,176.1 100.0 1.0

3 Батлан хамгаалахын тєв архив 141.7 137.1 96.8 4.6

4 Батлан хамгаалахын эмгэг судлал, шї ї х эмнэлэг 66.3 66.6 100.5 (0.3)

5 Зэвсэгт хї чний жанжин штаб 43,326.8 43,041.3 99.3 285.5

6 Монгол цэргийн музей 180.0 185.2 102.9 (5.2)

7 Цэргийн дуу бї жгийн эрдмийн чуулга 749.8 757.3 101.0 (7.5)

8 Цэргийн клиникийн тєв госпиталь 2,675.7 2,438.8 91.1 236.9

9 БХ-ын хєрєнгє оруулалт, их засвар 5,410.4 5,382.1 99.5 28.3

НИЙТ 67,339.7 66,614.1 725.7

БАТЛАН ХАМГААЛАХ САЙДЫН БАГЦЫН 2008 ОНЫ ТӨСВИЙН ГҮЙЦЭТГЭЛ

41

Батлагдсан төсөвт зардлын гүйцэтгэлийг зардлын нэр төрлөөр авч үзвэл: Гэрээт ажилчдын цалингийн зардал 4619,5 сая төгрөгөөр, ажил олгогчоос төлөх нийгмийн даатгалын шимтгэлийн зардал 260,1 сая төгрөгөөр, нэг удаагийн тэтгэмжийн зардал 1673,1 сая төгрөгөөр, сургалтын төрийн сангийн зээлийн эх үүсвэр 1673,1 сая төгрөгөөр хэмнэсэн бол бараа, үйлчилгээний бусад зардал 26,1 сая төгрөгөөр хэтэрсан байна.

Бараа үйлчилгээний бусад зардал дотор: бичиг хэргийн зардал 336,8 сая төгрөгөөр, тээвэр шатахууны зардал 204,3 сая төгрөгөөр, эд хогшил худалдан авах зардал 2483,1 сая төгрөгөөр, хоол 2546,6 сая төгрөгөөр, төлбөр хураамж 1184,0 сая төгрөгөөр тус тус хэтэрчээ. Õýäèéãýýð 2008 îíû òºñâèéí ã¿éöýòãýë õýìíýñýí ¿ç¿¿ëýëòòýé ãàðñàí áîëîâ÷ çàðäëûí

ç¿éëýýð çàðèì çàðäàë èõýýð õýòýð÷ çàðèì çàðäàë õýìíýãäýæ áàéãàà íü Ñàíãèéí ñàéäûí 2005 îíû 5 äóãààð ñàðûí 04-íû ºäðèéí 123 äóãààð òóøààëààð áàòëàãäñàí ‘’Òºñâèéí çàðöóóóëàëòûí ýðõèéí òóõàé’’ æóðàìä çààñíû äàãóó çàðäëûã ýäèéí çàñãèéí àíãèëàë õîîðîíä øèëæ¿¿ëýí çàðöóóëñàí áàéíà. -Ñóðãóóëèéí ºìíºõ áîëîâñðîë- Ñóðãóóëèéí ºìíºõ áîëîâñðîë îëãîõ õ¿¿õäèéí öýöýðëýãò 2008 îíä ñàíõ¿¿æèõ äóíäàæ 135.8 ìÿíãàí õ¿¿õäýýð òîîöîæ 67500.1 ñàÿ òºãðºãèéí òºñºâ áàòëàãäñàíààñ 127.3 ìÿíãàí õ¿¿õýä õ¿ì¿¿æèæ 63757,2 ñàÿ òºãðºãèéí ã¿éöýòãýë ãàðñàí áàéíà. Öàëèí õºëñ 2561,4 сая òºãðºãººð õýìíýñýí øàëòãààí íü ñóìûí öýöýðëýã¿¿äèéí îðîí òîîã áàéõ ¸ñòîé íîðìàòèâààð íü òºñºâëºäºã áîëîâ÷ áîäèò àìüäðàë äýýð îðîí òîîã õýìíýæ àæèëëàäàã, íºãºº òàëààð õ¿¿õäèéí òîîã èë¿¿ ìýäýýëäýãòýé õîëáîîòîé. Ìºí õóâèëáàðò ñóðãàëòûã õàëäâàðò ºâ÷íèé óëìààñ á¿ðýí õè÷ýýëë¿¿ëýýã¿é áàãøèéí öàëèí îëãîãäîîã¿éãýýñ õýìíýëò ¿¿ññýí. Õ¿¿õäèéí õîîëíû çàðäàë 1525,8 ñàÿ òºãðºãººð õýìíýñýí íü õ¿¿õýä ºäðèéí òºëºâëºãººíèé áèåëýëò èíòåðîâèðóñ ºâ÷íèé óëìààñ 88,5 õóâü áîëæ /2008-05-09-ººñ õè÷ýýë õààæ 15 õîíîã õè÷ýýëëýýã¿é/ 11,5 õóâèàð òàñàðñíààñ øàëòãààëñàí çàðäëûí õýìíýëò þì. Òîãòìîë çàðäàë íèéò ä¿íãýýðýý 346,3 ñàÿ òºãðºãººð õýìíýæ õàëààëòûí çóóõíóóäûí ãýìòýë áîëîí öàõèëãààíû òºðºë á¿ðèéí çàñâàðóóäûã õèéæ òýð õýìæýýãýýð óðñãàë çàñâàðûí çàðäàë õýòэрхэд нөлөөлсөн áàéíà. -Åðºíõèé áîëîâñðîëûí ñóðãóóëü-

2008 îíä åðºíõèé áîëîâñðîëûí ñóðãóóëèóäàä 548.0 ìÿíãàí õ¿¿õýä ñóðàëöàõààð òºëºâëºæ 204000,6 ñàÿ òºãðºãèéí òºñºâ áàòëàãäñàíààñ 2008 îíä 550.3 õ¿¿õýä ñóðàëöàæ 205132,2 ñàÿ òºãðºãèéí ã¿éöýòãýë ãàð÷ áàòëàãäñàí òºñºâ íèéò ä¿íãýýðýý 1131,6 ñàÿ òºãðºãººð õэтэрсэн áàéíà.

-Ìýðãýæëèéí ñóðãàëò-¿éëäâýðëýëèéí òºâ-


1 2 3 4=3/2 5=3-2НИЙТ ЗАРЛАГА БА ЦЭВЭР ЗЭЭЛИЙН ДҮН 425,238.3 414,243.6 97.4 10,994.8

НИЙТ ЗАРЛАГЫН ДҮН 418,193.6 408,871.9 97.8 9,321.7 УРСГАЛ ЗАРДЛЫН ДҮН 379,945.7 373,531.6 98.3 6,414.1

Бараа үйлчилгээний зардал 357,574.5 352,721.0 98.6 4,853.5 Öàëèí õºëñ 201,973.2 197,353.7 97.7 4,619.5 Íèéãìèéí äààòãàëûí øèìòãýë 20,197.3 19,937.2 98.7 260.1 Áàðàà, ¿éë÷èëãýýíèé áóñàä çàðäàë 135,404.0 135,430.1 100.0 (26.1)

Татаас ба урсгал шилжүүлэг 22,371.2 20,810.6 93.0 1,560.5 Төрийн сургалтын сангийн зээлийн эх үүсвэр 7,044.8 5,371.7 76.3 1,673.1

ХӨРӨНГИЙН ЗАРДАЛ 38,247.9 35,340.3 92.4 2,907.6 ЗАРДЛЫГ САНХҮҮЖҮҮЛЭХ ЭХ ҮҮСВЭР 425,238.3 415,018.3 97.6 10,220.0

ЭМД-аас санхүүжих - - - - Үндсэн үйл ажиллагааны орлогоос санхүүжих 10,426.4 11,507.4 (1,081.1) Туслах үйл ажиллагааны орлогоос санхүүжих 1,318.2 2,192.7 (874.5) Оны эхний үлдэгдлээс санхүүжүүлэх 2,504.5 2,504.5 Төсвөөс санхүүжих 410,989.2 401,318.1 97.6 9,671.1

БСШУЯАМНЫ БАГЦЫН 2008 ОНЫ ТӨСВИЙН ГҮЙЦЭТГЭЛ

42

Áîëîâñðîëûí áàãö õóóëü, Ìîíãîë Óëñûí Çàñãèéí ãàçðûí ¿éë àæèëëàãààíû õºòºëáºðèéí çîðèëòóóäûã õýðýãæ¿¿ëýõ ¿¿äíýýñ ñóðãàëòûí îð÷èí, ñóðãàëòûí ÷àíàðûã ñàéæðóóëàõ òàëààð áîëîâñðîëä òýðã¿¿ëýõ à÷ õîëáîãäîë ºã÷ 2008 îíû òºñºâò òóñãàí àæèëëàñíû ¿ð ä¿íä ìýðãýæëèéí ñóðãàëò ¿éëäâýðëýëèéí òºâèéí íèéò çàðäàë 29314,6 сая òºãðºãººð òîîöîãäîæ áàéãàà íü áîëîâñðîë, ñî¸ë, øèíæëýõ óõààíû ñàëáàðûí òºñâèéí íèéò óðñãàë çàðäëûí 7,1 õóâü áàéíà. Ìýðãýæëèéí ñóðãàëò-¿éëäâýðëýëèéí òºâèéí íèéò çàðäëûí 92.7 õóâèéã óëñûí òºñâèéí òàòààñààð 7.3 õóâèéã ñóðãàëòûí áàéãóóëëàãûí ¿íäñýí áîëîí òóñëàõ ¿éë àæèëëàãààíû îðëîãî áîëîí Ñóðãàëòûí òºðèéí ñàíãèéíхààñ õºíãºëòòýé çýýë, áóöàëòã¿é òóñëàìæààð ñóðàëöàã÷äûí ñóðãàëòûí òºëáºðººð ñàíõ¿¿æ¿¿ëñýí áàéíà.

Òºðèéí ºì÷èéí 34 ìýðãýæëèéí ñóðãàëò ¿éëäâýðëýëèéí òºâ, Õºãæèì á¿æãèéí êîëëåæ, Çàâõàí àéìàã äàõü Õºãæèì á¿æãèéí êîëëåæèéí çàðäëûí ñàíõ¿¿æ¿¿ëñýí байна. 2008 îíä 30858,1 сая òºãðºãèéí óëñûí òºñâèéí ñàíõ¿¿æèëò îëãîõîîð òºëºâëºñíººñ 29314,6 сая òºãðºãèéí ã¿éöýòãýëòýé áóþó 1543,6 сая òºãðºãèéí õýìíýëòòýé ãàð÷ýý. Íèéò çàðäëûí 3.5 õóâèéã õîîëíû çàðäàë, 9.3 õóâèéã òîãòìîë çàðäàë, 54.4 õóâèéã õóâüñàõ çàðäàë, 0.3 õóâèéã òýòãýâðèéí çàðäàë, 1.1 õóâèéã óðüä îíû òºñâèéí õýìíýëò, 31.4 õóâèéã ñóðàëöàã÷äûí òýòãýëýãò òóñ òóñ çàðöóóëñàí áàéíà.

-Áîëîâñðîëûí òºâëºðñºí àðãà õýìæýý- Áîëîâñðîëûí òºâëºðñºí àðãà õýìæýýíèé çàðäàëä 12626.5 ñàÿ òºãðºãèéí òºñºâ

áàòëàãäñàíààñ 12252.8 ñàÿ òºãðºãèéí ã¿éöýòãýë ãàð÷ тухайн жилд төсөвт зардлаа 373,7 сая төгрөгөөр õýìíэсэн байна. Ýìçýã á¿ëãèéí ºðõèéí 85.5 ìÿíãàí õ¿¿õäýä 1000.0 ñàÿ òºãðºãèéí õè÷ýýëèéí õýðýãëýëèéã îëãîëîî. Ñóðàëöàã÷äûí àíãëè õýëíèé ìýäëýãèéã ñàéæðóóëàõ ¿¿äíýýñ ìýäýýëýëèéí òåõíîëîãèéí ÷èãëýëýýð ã¿íçãèéð¿¿ëñýí àíãëè õýëíèé ñóðãàëòûã 2007-2008 îíû õè÷ýýëèéí æèëýýñ õýðýãæ¿¿ëýõ àæèë çîõèîí áàéãóóëàãäñàíû ¿ðãýëæëýë 1700.0 ñàÿ òºãðºã òºñºâëºñíººñ 1620.0 ñая òºãðºãººð ãýðýý áàéãóóëàí îëãîсон. Ñóìäûí ñî¸ëûí òºâ¿¿äèéí íîìûí ñàíãèéí íîìûí ôîíäûã áàéæóóëàõ çîðèëãîîð 300.0 ñàÿ òºãðºãèéã 326 ñóìäàä îëãîæ íîìûí ôîíäûã áàÿæóóëëàà. Åðºíõèé áîëîâñðîë, õ¿¿õäèéí öýöýðëýãèéí áàãø óäèðäàõ àæèëòàí 29.1 ìÿíãàí õ¿íèéí ìýðãýæèë äýýøë¿¿ëýõ çàðäàëä 251.0 ñая òºãðºãèéã çàðöóóëëàà.

2008-2009 îíû õè÷ýýëèéí æèëä ýìçýã á¿ëãèéí ºðõèéí 115.0 ìÿíãàí õ¿¿õäýä ñóðãóóëèéí íîìûí ñàíãààð îëãîõ 13 òºðëèéí ñóðàõ áè÷ãèéí òºëáºðò 449.0 ñàÿ òºãðºãèéã çàðöóóëсан байна.Ерөнхий боловсролын сургуулийг интернэтэд холбох төслийн хүрээнд нийт 220 сургуулийн хичээлийн байрыг интернэтэд холбоод байна. Энэ төслийн хүрээнд алслагдсан 50 сумын сургуулийг хиймэл дагуулийн VISAT төхөөрөмж ашиглан интернэтэд холбосон, интернэтэд холбогдох боломжтой байсан 54 сумын сургууль аймаг, нийслэлийн сургуулиудийн хичээлийн байрыг интернэтэд холбосон. Òºðèéí ºì÷èéí 22 èõ äýýä ñóðã¿¿ëèéí òîãìîë çàðäëûã 2008 îíîîñ ýõëýí санхүүжүүлж байна. Сургалтын төрийн сан

Сургалтын төрийн сан нь Монгол Улсын Засгийн Газрын /цаашид ЗГ гэнэ/ 2008 оны 5 сарын 14-ны өдрийн 177,178 Засгийн газрын 2000 оны,201-р тогтоолын дагуу Их дээд сургууль коллежууд-д ‘’суралцагчидын сургалтын төлбөрийн зээл, буцалтгүй тусламж олгох үйлчилгээг үзүүлж ирлээ. 2008 оны төсвийн жилд 26869,9 сая төгрөг батлагдсанаас, нийт 23724,0 сая төгрөг зарцуулж төсөвт зардлаа 3145,8 сая төгрөгөөр хэмнэсэн байна Батлагдсан төсөвт зардлын гүйцэтгэлийг зардлын нэр төрлөөр авч үзвэл:. 1. ЗГ-ын 2008 оны 177,178-р тогтоолын дагуу 9585 суралцагчдад 3781,1 сая төгрөг : Үүнд: - Хөнгөлөлтэй зээлээр 7048 суралцагчдад 2780,3 сая төгрөг - Буцалтгүй тусалмжаар 2424 суралцагчдад 956,2 сая төгрөг - Шагнал олимпиад 113 суралцагчдад 44,6 сая төгрөг 2. Засгийн газрын 2008 оны 177 –р тогтоолын дагуу 14703 суралцагчдад 5514,4 сая төгрөг Үүнд -Нэн ядуугаар 11117 суралцагчдад 4169,5 сая төгрөг

- Малчин 3021 суралцагчдад 1133,0 сая төгрөг - 3-н суралцагч 565 суралцагчдад 211,9 сая төгрөг зарцуулсан байна.

43

3. ЗГ-ын 2000 оны 201-р тогтоолын дагуу мэргэжлийн боловсролын сургуульд 15830 суралцагчдад 6036,3 сая төгрөг 4. Засгийн гарзрын 2008 оны 178-р тогтоолын дагуу Өндөр хөгжилтэй оронд 256 суралцагчдад 2879,3 сая төгрөг тус тус зарцуулсан. 5. Бусад санхүүжилтийн талаар :

- Сумдад төрийн албан хаагч бэлтгэх зардал 350,0 сая төгрөг, - МСҮТөвүүдэд 8329 суралцагчдад 4753,6 сая төгрөг, - Баруун 5 аймгийн замын зардалд 11313 суралцагчдад 422,5 сая төгрөгийг тус тус

зарцуулсан байна. Ñî¸ë, óðëàã õºãæ¿¿ëýõ ñàí Соёл урлаг хөгжүүлэх сан нь 2008 онд 1747,8 сая төгрөг батлагдсанаас 1696,7 сая төгрөгний гүйцэтгэл гарч тухайн жилд батлагдсан төсвийг 51,0 сая төгрөгөөр хэмнэсэн байна. 2008 онд дараахь хөтөлбөрийн хүрээнд үйл ажиллагаагаа явуулж ирсан байна.Морин хуур, уртын дуу үндэсний хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэхэд 32,0 сая төгрөг, Ñîíãîäîã óðëàã õºòºëáºðèéã õºãæ¿¿ëýõýä 25,0 сая төгрөг, х¿¿õäýä çîðèóëñàí óðàí á¿òýýëèéã äýìæèõýä 131,0 сая төгрөг, уðëàãèéí ñóðãóóëèéí ñóðàã÷èä, óðàí á¿òýýë÷äèéã îëîí óëñûí óðàëäààн òýìöýýíä îðîëöóóëàõàä 25.0 ñàÿ òºãðºг, Ìîíãîë õººìèé õºòºëáºðèéã õýðýãæ¿¿ëýõýä 14.0 ñàÿ òºãðºã, шèíý óðàí á¿òýýë õèéõýä 28.0 ñàÿ òºãðºг,оëîí óëñûí óðàëäààí òýìöýýíä òýðã¿¿í áîëîí øàãíàëò áàéр ýçýëñýí óðàí á¿òýýë÷äèéí øàãíàëä 30.8 ñàÿ òºãðºã,Ñî¸ë, óðëàãèéí àæèëòíû ìýðãýæèë äýýøë¿¿ëýõýä 29.7 ñàÿ òºãðºг, Çàñãèéí ãàçðûí òîãòîîëûã õýðýãæ¿¿ëýõýä 283,3 ñàÿ òºãðºã, Ñî¸ë, óðëàãèéí óðàëäààí òýìöýýíä ñàíõ¿¿ãèéí äýìæëýг ¿ç¿¿ëýõýä áîëîí óðàí á¿òýýë÷èéã øàãíàæ óðàìøóóëàõад 14.7 ñàÿ òºãðºã, Ñî¸ë, óðëàãèéã ñóðòàë÷èëàõ, òàíèí ìýäýõ¿éí íîì õýâë¿¿ëýõýд 18.6 ñàÿ òºãðºã,Ò¿¿õ ñî¸ëûí äóðñãàëûã õàìãààëàõ, ñýðãýýí çàñâàðëàõ àðãà õýìæýýíд 164.4 ñàÿ òºãðºã, Ñî¸ë, óðëàãèéí áóñàä àðãà õýìæýýíèé çàðäàëä 762.3 ñàÿ òºãðºã òóñ òóñ çàðöóóëñàí áàéíà.

ШИНЖЛЭХ УХААН ТЕХНОЛОГИЙ САН

Шинжлэх ухаан технологийн сан нь 13829,5 ñàÿ òºãðºãèéí òºñºâ áàòëàãäñàíààñ 13640,7 ñàÿ òºãðºãèéí ã¿éöýòãýë ãàð÷ төсөвт зардлаа 189,1 ñàÿ òºãðºгөөр õýìíýсэн байна. Шинжлэх ухаан, технологийн сан шинжлэх ухаан, технологийн судалгааны ажилд зориулсан улсын төсвийн хөрөнгийг төвлөрүүлэн “Засгийн газрын тусгай сангийн тухай” хуулийн 20.4-т заасан арга хэмжээг тэргүүн ээлжинд санхүүжүүлдэг. Тус сангийн хөрөнгийн эх үүсвэр нь техник, нийгэм, байгаль, анагаах, хөдөө аж ахуйн эрдэм шинжилгээний байгууллагуудын төсөв болон сангийн аппаратын төсөв гэсэн нийт 6 багц төсвөөс бүрддэг. Шинжлэх ухаан, технологийн арга хэмжээнд 2008 онд төрийн өмчийн нийт 66 эрдэм шинжилгээний хүрээлэн болон их дээд сургуулиудад 374, хувийн эрдэм шинжилгээний хүрээлэн, их дээд сургуулиудад 10 судалгаа туршилт үйлдвэрлэл, боловсруулалтын 5 корпорацид 9, яамдын харъяа агентлаг, хүрээлэнд 53 судалгааны ажил, төрийн бус байгууллагад 7, аж ахуйн нэгж байгууллагад 19, бие даасан эрдэмтэд судлаачид 22 судалгааны ажил тус тус хэрэгжүүлсэн байна. Нийлбэр дүнгээрээ улсын захиалгатай төсөл 126, суурь судалгааны сэдэвт ажил 210, инновацийн судалгааны төсөл 50, гадаадын байгууллага, судлаачидтай хамтарсан төсөл 65, судлаачдын грант 33, зэхэц ажил 10 бөгөөд нийт дүнгээрээ 494 судалгааны ажил хэрэгжжээ. 4.2.21 Эрүүл мэндийн сайдын төсвийн багц

Эрүүл мэндийн сайдын төсвийн багцын төсвийн байгууллагуудын нийт зарлага 2008 онд 213,504.2

сая төгрөг зарцуулагдахаар батлагдсанаас 211,669.2 сая төгрөгийн буюу 9 9.1 хувийн зарлагыг санхүүжүүлсэн байна. Улсын төсвөөс 16,673.9 сая төгрөгийн хөрөнгө оруулалтын зардлын, 153,224.1 сая төгрөгийн урсгал зардлын санхүүжилтийг авахаар төлөвлөснөөс, 15,641.4 сая төгрөгийн хөрөнгө

44

оруулалтын, 152,038.9 сая төгрөгийн урсгал зардлын санхүүжилтийг олгосон байна. Эрүүл мэндийн сайдын багцын нийт байгууллагууд нь 2007 оны төсвийн хэмнэлт болох 1,103.5 сая төгрөгийг улсын төсөвт төвлөрүүлсэн байна.


1 2 3 4=3/2 5=3-2НИЙТ ЗАРЛАГА БА ЦЭВЭР ЗЭЭЛИЙН ДҮН 213,504.2 211,669.2 99.1 1,834.9

НИЙТ ЗАРЛАГЫН ДҮН 213,504.2 211,669.2 99.1 1,834.9 УРСГАЛ ЗАРДЛЫН ДҮН 196,830.3 195,738.4 99.4 1,091.8

Бараа үйлчилгээний зардал 183,125.7 182,026.6 99.4 1,099.1 Öàëèí õºëñ 94,466.5 92,982.4 98.4 1,484.1 Íèéãìèéí äààòãàëûí øèìòãýë 9,446.7 9,248.6 97.9 198.1 Áàðàà, ¿éë÷èëãýýíèé áóñàä çàðäàë 79,212.5 79,795.7 100.7 (583.1)

Татаас ба урсгал шилжүүлэг 13,704.5 13,711.8 100.1 (7.3) ХӨРӨНГИЙН ЗАРДАЛ 16,673.9 15,930.8 95.5 743.1

ЗАРДЛЫГ САНХҮҮЖҮҮЛЭХ ЭХ ҮҮСВЭР 213,504.2 212,071.1 99.3 1,433.0 ЭМД-аас санхүүжих 38,007.5 38,212.4 - (204.9) Үндсэн үйл ажиллагааны орлогоос санхүүжих 3,874.4 4,815.1 124.3 (940.7) Туслах үйл ажиллагааны орлогоос санхүүжих 879.1 1,363.4 155.1 (484.3) Төсвөөс санхүүжих 169,898.0 167,680.3 98.7 2,217.7 Оны эхний үлдэгдлээс санхүүжих 845.2 - 845.2

ЭРҮҮЛ МЭНДИЙН САЙДЫН БАГЦЫН 2008 ТӨСВИЙН ГҮЙЦЭТГЭЛ

Эрүүл мэндийн сайдын багцын нийт зардал нь 1,834.9 сая төгрөгийн хэмнэлттэйгээр тайлагнагдаж байна. Үүнд, цалингийн зардал 1, 484.1 сая, НДШ-ийн зардал 198.1 сая, хөрөнгийн зардал 743.1 сая төгрөгөөр тус тус хэмнэгдэж, бараа, үйлчилгээний бусад зардал 583.1 сая төгрөгөөр хэтэрсэн байна. Бараа, үйлчилгээний бусад зардлыг задалж үзвэл, тогтмол зардал 1,943.7 сая, хоолны зардал 115.4 сая, хөтөлбөр болон төслийн дотоод зардал 312.4 сая, эмнэлгийн ажилтны мэргэжил дээшлүүлэх зардал 87.2 сая, төвлөрсөн арга хэмжээний зардал 96.7 сая төгрөгөөр тус тус хэмнэгдэж, бичиг хэргийн зардал 155.5 сая, тээвэр шатахууны зардал 235.9 сая, эд хогшил худалдан авах зардал 1,068.2 сая, эмийн зардал 1,007.9 сая, урсгал засварын зардал 341.3 сая, төлбөр хураамж болон бусад зардал 346.4 сая төгрөгөөр тус тус хэтэрсэн байна. Цалингийн зардлын хэмнэлтийн 79.8 хувь буюу 1,184.5 сая, нийгмийн даатгалын шимтгэлийн зардлын хэмнэлтийн 46.5 хувь буюу 92.1 сая төгрөгийн хэмнэлт нь 21 аймгийн эрүүл мэндийн салбарын байгууллагууд ихэвчлэн эмнэлгүүд дээр үүссэн байна. Энэ нь орон нутагт ажилл ах сонирхолтой нарийн мэргэжлийн болон дунд мэргэжлийн боловсон хүчин дутагдалтай байгаатай холбоотой юм. Эрүүл мэндийн хөгжлийн үндэсний төв нь 2008-2009 оны хичээлийн жилд суралцаж байгаа эмнэлгийн ажилтнуудад олгох тэтгэлгийг бүрэн олгоогүйгээс эмнэл гийн ажилтны мэргэжил дээшлүүлэх зардал хэмнэгдсэн байна. Эрүүл мэндийн болон спортын төвлөрсөн арга хэмжээний зардлыг гүйцэтгэлээр санхүүжүүлдэг бөгөөд зарим хэрэгжээгүй төсөл, арга хэмжээний зардал нь хэмнэлт болон үлдсэн байна. 2008 он олимпын жил байсан болон тамирчид олимтод амжилттай оролцсонтой холбогдуулан спортын төвлөрсөн арга хэмжээний зардлыг батлагдсан төсвийн дагуу бүрэн санхүүжүүлсэн бөгөөд шаардлагатай байсан нэмэлт хөрөнгийг Засгийн газрын нөөц хөрөнгөөс шийдвэрийн дагуу зарцуулсан болно. Эрүүл мэндийн байгууллагаас тэтгэвэрт гарсан албан хаагчдад олгох нэг удаагийн тэтгэмжинд 4,024.2 сая төгрөгийг олгохоор төсөвлөснөөс гүйцэтгэлээр 3,966.6 сая төгрөгийг Эрүүл мэндийн сайдын тушаалыг үндэслэн олгосон байна.

Тогтмол зардлын хэмнэлт ихэнх байгууллагуудад үүссэн нь байгууллагууд тоолуурын системд шилжих, өөрсдийн хэрэглээндээ тодорхой хугацаагаар хязгаарлалт хийх зэрэг үйл ажиллагааныхаа хэвийн байдалд үл нөлөөлөхөөр хэмнэлт үүсгэх боломжууд байдагтай холбоотой юм. Тогтмол зардлын хэмнэлтийг эд хогшил худалдан авах, урсгал засварын зардалд зарцуулсан явдал хөдөө, орон нутгийн байгууллагуудад ихээхэн ажиглагдаж байна.

Дэлхийн зах зээл дээрх нефть болон нефтийн бүтээгдэхүүний үнийн өсөлттэй холбоотойгоор дизель түлш, шатахууны үнэ огцом хэд хэдэн удаа нэмэгдсэн нь шатахууны зардал хэтрэх үндсэн гол шалтгаан болсон байна.

45

Эм, эмийн бүтээгдэхүүний ихэнх хувийг гадаад зах зээлээс бэлддэг манай улсын хувьд гадаад валютын ханшны өсөлт нь эмийн бүтээгдэхүүний үнэ өсөхөд нөлөөлсөн, мөн эмнэлгийн тусламж үйлчилгээ авагчдын тоо жилээс жилд нэмэгдэж байгаа зэрэг нь эмийн зардал хэтрэхэд голлон нөлөөлсөн байна.


1 2 3 4=3/2 5=3-21 Өрхийн эмнэлэг 9,729.3 9,758.5 100.3 (29.2) 2 Аймаг, хотын нэгдсэн эмнэлэг 46,828.0 45,740.7 97.7 1,087.3 3 Арьсны өвчин судлалын төв 1,162.9 1,134.9 97.6 28.0 4 БГХӨЭСТ 1,360.2 1,355.3 99.6 5.0 5 Биеийн тамир, спортын үндэсний төв 495.0 488.4 98.7 6.5 6 Биеийн тамир, спортын хороо, клуб 3,347.9 3,242.6 96.9 105.3 7 Геронтлогийн төв 141.1 135.0 95.6 6.2 8 Гоц халдвартын станц 767.5 765.4 99.7 2.2 9 Гэмтэл, согог судлалын үндэсний төв 4,248.4 4,300.7 101.2 (52.3)

10 Дүүргийн эмнэлэгүүд 15,801.9 16,067.6 101.7 (265.7) 11 Дархлаажуулалтын сан 1,580.3 1,571.3 99.4 8.9 12 Клиникийн нэгдсэн I эмнэлэг 6,667.7 6,666.7 100.0 1.0 13 Клиникийн нэгдсэн II эмнэлэг 3,255.9 3,204.2 98.4 51.7 14 Клиникийн нэгдсэн III эмнэлэг 6,028.9 5,865.2 97.3 163.7 15 Нийслэлийн эрүүл мэндийн газар 1,634.7 1,628.7 99.6 6.0 16 Нялхсын клиник сувилал 856.7 809.1 94.4 47.7 17 Рашаан сувилал 564.2 579.7 102.7 (15.4) 18 Спортын төвлөрсөн зардал 3,697.4 3,697.4 100.0 - 19 Сум дундын эмнэлэг 6,385.8 556.4 8.7 5,829.4 20 Сумын эмнэлэг 34,899.9 41,490.0 118.9 (6,590.1) 21 Сэтгэцийн клиник эмнэлэг 3,417.3 3,314.0 97.0 103.3 22 Төр хариуцах иргэдийн ЭМД-ын хураамж 8,094.3 8,094.3 100.0 - 23 Техник спортын төв клубууд 201.1 187.7 93.3 13.5 24 Уламжлалт анагаах ухааны төв 1,148.2 1,157.2 100.8 (8.9) 25 Хавдар судлалын төв 3,620.4 3,577.9 98.8 42.4 26 Халдварт өвчин судлалын үндэсний төв 6,539.7 6,455.7 98.7 84.0 27 Цусны төв 584.7 551.9 94.4 32.8 28 Эмгэг судлалын төв 542.0 542.1 100.0 (0.1) 29 Эрүүл мэндийн салбарын хөгжил -2 хөтөлбөр 304.5 304.4 99.9 0.2 30 Эрүүл мэндийн салбарын хөрөнгө оруулалт, их засвар 16,673.9 15,930.8 95.5 743.1 31 Эрүүл мэндийн сан 632.0 511.0 80.9 121.0 32 Эрүүл мэндийн төв 6,405.6 6,333.6 98.9 72.0 33 Эрүүл мэндийн төвлөрсөн арга хэмжээ 4,024.2 3,966.6 98.6 57.5 34 Эрүүл мэндийн хөгжлийн үндэсний төв 2,035.9 1,933.7 95.0 102.2 35 Эрүүл мэндийн яам 1,093.4 1,054.4 96.4 39.0 36 Эх нялхсын эрдэм шинжилгээний төв 6,710.6 6,686.2 99.6 24.4 37 Яаралтай тусламж 2,022.5 2,010.3 99.4 12.2

НИЙТ 213,504.2 211,669.2 99.1 1,834.9

ЭРҮҮЛ МЭНДИЙН САЙДЫН БАГЦЫН 2008 ТӨСВИЙН ГҮЙЦЭТГЭЛ /БАЙГУУЛЛАГААР/

Эрүүл мэндийн сайдын багцын байгууллагуудын хувь Гэмтэл, согог судлалын үндэсний төв, өрхийн болон дүүргийн эмнэлгүүд, сум, сум дундын эмнэлэг, рашаан сувилалуудын батлагдсан төсөвт зардал хэтэрсэн гүйцэтгэлтэй гарсан байна. 4.2.22 Сонгуулийн ерөнхий хорооны төсвийн багц

Сонгуулийн ерөнхий хороо нь 2008 онд 5633,9 сая төгрөг батлагдсанаас 5546,3 сая төгрөгний гүйцэтгэл гарч төсөвт зардлаа 98,4 хувь буюу 87,7 сая төгрөгөөр хэмнэсэн байна.

46

Улсын Их Хурлын сонгуулийн зардалд 5485,1 сая төгрөг батлагдсанаас 5405,1 сая

төгрөгний гүйцэтгэл гарсан байна. Улсын Их Хурлын сонгуулийн зардалд гүйцэтгэлийг авч үзвэл: Саналын хуудас хэвлүүлэхэд 375,8 сая төгрөг, Сонгогчийн үнэмлэх хэвлүүлэхэд 284,2 сая төгрөг Үндсэн хууль, Сонгуулийн хууль, заавар журмын эмхэтгэл, төрийн сүлд далбаа хийлгэхэд 75,7 сая төгрөг, бичиг хэрэг. унаа, албан томилолт,сонгуулийн бичиг баримт хүргэхэд 1191,1 сая төгрөг, ажиллагсдын хоол, урамшуулалд 2667,6 сая төгрөг, хууль тогтоомж сурталчлах, сургалт семинарт 192,9 сая төгрөг, хяналтын камер авахад 465,4 сая төгрөг, Сонгуулийн ерөнхий хорооны вэб хуудас шинэчлэхэд 49,9 сая төгрөг, тэмдэг хийлгэх 22,3 сая төгрөгийг тус тус зарцуулсан байна. 4.2.25 Санхүүгийн зохицуулах хорооны төсвийн багц

Санхүүгийн зохицуулах хороонд 2008 онд 620.6 сая төгрөгийн зардал батлагдсанаас

743.4 сая төгрөгийн гүйцэтгэл гарч 122.8 сая төгрөгийн төсвийн зардал хэтрүүлэн зарцуулсан байна.

Нийт хэтрэлтийн 74 хувийг хөрөнгө оруулалтын зардал эзэлж байгаа бөгөөд холбогдох баримтыг шалган тодруулахад ЗГ-ын 2007 оны 349 дүгээр тогтоол, УИХ -ын




Бараа үйлчилгээний зардал 5,628.2 5,540.6 98.4 87.7 Öàëèí õºëñ 67.9 67.0 98.7 0.9 Íèéãìèéí äààòãàëûí øèìòãýë 6.8 6.7 98.2 0.1 Áàðàà, ¿éë÷èëãýýíèé áóñàä çàðäàë 5553.6 5466.9 98.4 86.6

Татаас ба урсгал шилжүүлэг 5.7 5.7 99.7 0.0 ХӨРӨНГИЙН ЗАРДАЛ

ЗАРДЛЫГ САНХҮҮЖҮҮЛЭХ ЭХ ҮҮСВЭР 5,633.9 5,540.8 98.3 93.2 ЭМД-аас санхүүжих - - - - Үндсэн үйл ажиллагааны орлогоос санхүүжих - Туслах үйл ажиллагааны орлогоос санхүүжих 0.0 0.01 (0.0) Төсвөөс санхүүжих 5633.9 5540.8 98.3 93.2

СОНГУУЛИЙН ЕРӨНХИЙ ХОРООНЫ 2008 ОНЫ ТӨСВИЙН ГҮЙЦЭТГЭЛ

САНХҮҮГИЙН ЗОХИЦУУЛАХ ХОРООНЫ 2008 ТӨСВИЙН ГҮЙЦЭТГЭЛ


1 2 3 4=3/2 5=3-2НИЙТ ЗАРЛАГА БА ЦЭВЭР ЗЭЭЛИЙН ДҮН 620.6 743.4 119.8 (122.8)

НИЙТ ЗАРЛАГЫН ДҮН 620.6 743.4 119.8 (122.8) УРСГАЛ ЗАРДЛЫН ДҮН 620.6 644.3 103.8 (23.7)

Бараа үйлчилгээний зардал 574.2 590.8 102.9 (16.5) Öàëèí õºëñ 400.1 400.1 100.0 - Íèéãìèéí äààòãàëûí øèìòãýë 40.0 40.0 100.0 - Áàðàà, ¿éë÷èëãýýíèé áóñàä çàðäàë 134.1 150.6 112.3 (16.5)

Татаас ба урсгал шилжүүлэг 46.4 53.6 115.5 (7.2) ХӨРӨНГИЙН ЗАРДАЛ - 99.0 - (99.0)

ЗАРДЛЫГ САНХҮҮЖҮҮЛЭХ ЭХ ҮҮСВЭР 620.6 473.1 153.6 147.5 Үндсэн үйл ажиллагааны орлогоос санхүүжих 318.2 174.0 54.7 144.3 Төсвөөс санхүүжих 302.4 299.1 98.9 3.2 Оны эхний їлдэгдлээс санхїїжих - - - -

47

даргын 2008 оны 23 дугаар захирамж, ТӨХ -ны 2008 оны 281, 326 дугаар тогтоолын дагуу албан ажлын хэрэгцээнд зориулан 99.0 сая төгрөгийн үнийн дүн бүхий 4 ширхэг суудлын автомашиныг арилжааны банкинд байршиж байгуу үйлчилгээний орлогын данснаас албан ёсны борлуулагч Монгол Хьюндай Киа компаниас худалдан авч нягтлан бодох бүртгэлд тусгаж нийт активын хэмжээг мөн дүнгээр нэмэгдүүлсэн байна.

Гадаад албан томилолтын зардал хэтэрсэн нь 2008.9.17-ны Ажлын албаны даргын 89 дүгээр тушаалаар Олон улсын үнэт цаасны зах зээлийн мэдээллийн “Блюмберг” компанийн Гонгонк дах салбараас зохион байгуулсан үнэт цаасны сур галтад ҮЦГ -ын ажилтнууд болон Үнэт цаасны зах зээл дээр үйл ажиллагаа явуулж буй брокер дилерийн компанийн төлөөллийг оролцуулансан зардал, Олон улсын даатгалын хяналт шалгалтын байгууллагуудын холбооны хураамжид төлбөрийг төлснөөс шалтгаалсан байна.

СЗХ нь шинээр байгуулагдсантай холбоотойгоор ажиллагсдыг гадаад, дотоодын сургалтад хамруулах, байгууллагын үйл ажиллагааг нийтэд сурталчлах, иргэд, олон нийтийн санхүүгийн боловсролыг дээшлүүлэх, эрх зүйн баримт бичгүүдэд мэргэжлийн байгууллагаар мониторинг хийлгэх, ажиллагсдын нийгмийн асуудлыг шийдвэрлэх болон ажлын байрны түрээсийн төлбөрийг гадаад валютаар гүйцэтгэж байгаа зэргийг урьдчилан тооцож, хууль журмын дагуу холбогдох газруудад хүсэлт гарган санхүүжилтийг нэмэгдүүлэн, оновчтой зарцуулахад анхааран 2008 оны төсвийн жилд 743,4 сая төгрөг зарсан байна. 4.2.31 Монгол үндэсний олон нийтийн радио, телевиз

Монголын үндэсний олон нийтийн радио телевизын газарт 2008 оны төсвийн жилд

нийт 9,401.2 сая төгрөгийн зардал батлагдсанаас 9,742.7 сая төгрөгийн гүйцэтгэл гарч 341.4 сая төгрөгөөр зардал хэтэрсэн байна.

Зардлын хэтрэлтийн дийлэнх хувь нь эд хогшлын зардал эзэлж байна. МҮОНРТ нь Монгол Улсын 2005 оны 1 дүгээр сарын 27 -ны өдөр батлагдсан Олон нийтийн радио, телевизийн тухай хуулиар эрх зүйн хувьд “олон нийтийн” гэх статустай болж, өмчлөлийн хувьд төрийн өмчөөс олон нийтийн өмчид хөрөнгө шилжүүлэн авч, “олон нийтийн өмчит” ,”ашгийн төлөө бус” хуулийн этгээд болон өөрчлөгдөн зохион байгуулагдсан байна. Монгол Улсын “Олон нийтийн радио, телевизийн тухай” хуулийн 7.1-д “Олон нийтийн радио, телевиз үйл ажиллагаагаа явуулахад төрөөс санхүү, эдийн засгийн зохих дэмжлэг үзүүлнэ” , санхүүжилтийн хэсгийн 17.1.5 -д “Улсын төсвийн дэмжлэг” гэж тус тус заасан нь дээрх байгууллагын санхүүжилтийн 3,971.7 сая төгрөгийг улсын төсвөөс бүрдүүлэн санхүүжүүлж байна. Хяналтын зөвлөл, Үндэсний зөвлөлийн тогтоол, шийдвэрээр төсвийн зарим зардлын хэмнэлт, өөрийн үйл ажиллагааны орлогын төлөвлөгөөнөөс давсан хөрөнгийн эх үүсвэрийг техник, тоног төхөөрөмжийн шинэчлэл болон бусад зардалд зарцуулж ирсэн байна. Хяналтын зөвлөлд хөрөнгө зарцуулах саналаа албан бичгээр хүргүүлдэг, Хяналтын зөвлөл дүгнэлтээ Үндэсний зөвлөлд танилцуулж, хурлаараа хэлэлцээд хөрөнгө зарцуулах талаар Үндэсний зөвлөлийн тогтоол гаргаж, энэ дагуу санхүүжилтийн асуудлыг шийдвэрлэж иржээ. Энэ нь төсөвт зардалыг хэтрүүлэн зарцуулах нөхцөл бүрдсэн байна.

Монгол улсын Нэгдсэн төсвийн тухай хуулийн 14.1.1 “Улсын төсвийн орлого зарлагын өдөр тутмын гүйлгээг Төрийн сангий н дансаар дамжуулан гүйцэтгэнэ “ гэсэн заалт ”Засгийн газрын агентлагийн эрх зүйн байдлын тухай” хуулийн 12.3, 12.4, 12.5 заалтыг зөрчиж арилжааны банк дахь өөрийн орлогын данснаас зарлагын гүйлгээ гаргаж байгаатай холбоотой.

Монголын үндэсний олон нийтийн радио телевиз нь 2008 оны төсвийн жилд 938.5 сая төгрөгийн хөрөнгө оруулалт өөрийн орлогоосоо хийсэн бөгөөд энэ хэмжээгээр төсвийн гүйцэтгэл ихээхэн хэмжээгээр хэтэрч гарахад нөлөөлж байна.

48

Монголын үндэсний олон нийтийн радио телевиз нь 2007 оны эцсий н харилцах дансны зарцуулагдаагүй үлдэгдэл 10.9 сая төгрөгийг улсын төсөвт төвлөрүүлсэн байна

Монголын үндэсний олон нийтийн радио телевизын газарт гүйцэтгэлийг эдийн засгийн ангиар харуулвал дараах байдалтай байна.

4.2.32 Хүнс, хөдөө аж ахуйн сайдын төсвийн багц

Монгол улсын 2008 оны төсвийн тухай хуулиар Хүнс, хөдөө аж ахуй, хөнгөн

үйлдвэрийн сайдын төсвийн багцад 69 640,2 сая төгрөгийн зарлага санхүүжилт батлагдсанаас 67 236,0 сая төгрөгийн зарлага санхүүжилт хийгдэж 96.5 хувийн гүйцэтгэлтэй гарсан байна.

Урсгал зардал 66 759,0 сая төгрөг батлагдсанаас 65 855,0 сая төгрөгийн гүйцэтгэл

гарч 904,0 сая төгрөгийн хэмнэлттэй, хөрөнгийн зардалд 17 871,7 сая төгрөг

МОНГОЛЫН ҮНДЭСНИЙ ОЛОН НИЙТИЙН РАДИО ТЕЛЕВИЗЫН 2008 ТӨСВИЙН ГҮЙЦЭТГЭЛ


1 2 3 4=3/2 5=3-2НИЙТ ЗАРЛАГА БА ЦЭВЭР ЗЭЭЛИЙН ДҮН 9,401.2 9,742.7 103.6 (341.4)

НИЙТ ЗАРЛАГЫН ДҮН 9,401.2 9,742.7 103.6 (341.4) УРСГАЛ ЗАРДЛЫН ДҮН 9,401.2 9,742.7 103.6 (341.4)

Бараа үйлчилгээний зардал 9,349.6 9,691.1 103.7 (341.4) Öàëèí õºëñ 3,245.6 3,124.4 96.3 121.2 Íèéãìèéí äààòãàëûí øèìòãýë 324.6 307.5 94.7 17.1 Áàðàà, ¿éë÷èëãýýíèé áóñàä çàðäàë 5,779.5 6,259.2 108.3 (479.7)

Татаас ба урсгал шилжүүлэг 51.6 51.6 100.0 0.0 ХӨРӨНГИЙН ЗАРДАЛ - - - -

ЗАРДЛЫГ САНХҮҮЖҮҮЛЭХ ЭХ ҮҮСВЭР 9,401.2 9,715.2 103.3 (313.9) ЭМД-аас санхүүжих - - - - Үндсэн үйл ажиллагааны орлогоос санхүүжих 1,489.7 1,965.1 131.9 (475.4) Туслах үйл ажиллагааны орлогоос санхүүжих 94.2 0.4 0.4 93.8 Төсвөөс санхүүжих 7,817.3 7,749.7 99.1 67.7 Оны эхний їлдэгдлээс санхїїжих - - - -

ХҮНС , ХӨДӨӨ АЖ АХУЙ, ХӨНГӨН ҮЙЛДВЭРИЙН САЙДЫН БАГЦЫН 2008 ТӨСВИЙН ГҮЙЦЭТГЭЛ


1 2 3 4=3/2 5=3-2I. НИЙТ ЗАРЛАГА БА ЦЭВЭР ЗЭЭЛИЙН ДҮН 69,640.2 67,236.0 96.5 (2,404.2) II. НИЙТ ЗАРЛАГЫН ДҮН 66,759.0 65,855.0 98.6 (904.0) IV. УРСГАЛ ЗАРДЛЫН ДҮН 48,887.3 47,060.5 96.3 (1,826.8) Бараа, үйлчилгээний зардал 37,044.0 36,612.4 98.8 (431.6) Цалин хєлс болон нэмэгдэл урамшил 3,425.8 3,444.2 100.5 18.4 Ажил олгогчоос нийгмийн даатгалд төлөх шимтгэл 342.5 358.8 104.8 16.3 Бараа, үйлчилгээний бусад зардал 33,275.7 32,809.4 98.6 (466.4) Татаас ба урсгал шилжүүлэг 11,843.3 10,448.1 88.2 (1,395.2) ХӨРӨНГИЙН ЗАРДАЛ 17,871.7 18,794.6 105.2 922.9 ЭРГЭЖ ТӨЛӨГДӨХ ТӨЛБӨРИЙГ ХАССАН ЦЭВЭР ЗЭЭЛ

2,881.2 1,381.0

47.9 (1,500.2) ЗАРДЛЫГ САНХҮҮЖҮҮЛЭХ ЭХ ҮҮСВЭР 69,640.2 72,351.1 103.9 2,710.9 Тусламжийн сангаас санхүүжих 5,380.0 - - (5,380.0) Үндсан үйл ажиллагааны орлогоос санхүүжих 8,489.2 16,150.6 190.2 7,661.4 Туслах үйл ажиллагааны орлогоос санхүүжих 1,616.6 2,804.3 173.5 1,187.8 Төсвөөс санхүүжих 54,132.8 53,396.2 98.6 (736.6) Оны эхний үлдэгдлээс санхүүжих 21.6 - - (21.6)

49

батлагдсанаас 18 794,6 сая төгрөгийн гүйцэтгэл гарч 1 395, 2 сая төгрөг буюу 3,9 хувийн хэтрэлттэй харагдаж байна.

Бараа үйлчилгээний зардал 37 044,0 сая төгрөг батлагдсанаас 36 612,4 сая

төгрөгийн гүйцэтгэл гарч 431,6 сая төгрөгийн хэмнэлт гарсан байна. Дээрхи зардлыг санхүүжүүлэхэд төсөвт байгууллагын өөрий н орлогоор 18954,9 сая

төгрөгийн орлого орж, 53 396,2 сая төгрөгийн санхүүжилтийг улсын төсвөөс олгожээ. Төсвийн гүйцэтгэлийг байгууллага нэг бүрээр харуулбал дараахь байдалтай байна.

Хөдөө аж ахуйн төвлөрсөн арга хэмжээнд нийт 12 115,4 сая төгрөг батлагдсанаас 11

925,1 сая төгрөгийн гүйцэтгэл гарч 98,4 хувийн биелэлттэй гарсан байна. Үүнд; Ìàëûí õàëäâàðò ºâ÷íººñ óðüä÷èëàí ñýðãèéëýõ àðãà õýìæýýíä íèéò 38.0 ñàÿ ìàë æèëä 2 óäàà õàìðàãäсан áºãººä ýì, âàêöèíû çàðäàëä 4.6 òýðáóì òºãðºã çàðöóóëæ ìàëûí àðõàã õàëäâàðò ºâ÷íººñ óðüä÷èëàí ñýðãèéëýõ àðãà õýìæýýíä 337.6 ìÿíãàí ìàë øèíæèëæ ºâ÷òýé ìàëä íºõºí òºëáºðèéã “Ìàëûí óäìûí ñàí, ýð¿¿ë ìýíäèéã õàìãààëàõ òóõàé” õóóëèíä çààñíû äàãóó 40 õóâü áóþó 96.7 ñàÿ òºãðºã îëãîñîí.

Ìºí 4.7 ñàÿ ìàëûã ãîö õàëäâàðò ø¿ëõèé ºâ÷íººñ óðüä÷èäàí ñýðãèéëýõ àðãà õýìæýýíä,

458.9 ìÿíган øóâóóã øóâóóíû òîìóóíû ýñðýã âàêöèíä, 3.9 ñàÿ мàëûã хонины öýöýã ºâ÷íººñ óðüä÷èëàí ñýðãèéëýõ âàêöèíæóóëàëòàä õàìðóóëñàí.

Óðãàìàë õàìãààëëûí àðãà õýìæýýíèé õ¿ðýýíä 2008 îíä ¿ëèéí öàãààí îãîòíîòîé 660.0

ìÿíган ãà-ä, öàðöààòàé 100.0 ìÿíган ãà òàëáàéä òýìöýõýýð òºëºâëºñнөөс улсын хэмжээнд гүйцэтгэлээр үлийн цагаан оготнотой 660.0 ìÿíган ãà, царцаатай 103.5 ìÿíган ãà, нийт 763.5 мянган га бэлчээрийн талбайд тэмцэх арга хэмжээг зохион байгуулсан. Ýíý àðãà õýìæýýíä óëñûí òºñâººñ íèéò 2.0 òýðáóì òºãðºã çàðöóóëсны 49 õóâèéã îãîòíîòîé òýìöýõ àæèëä, 47 õóâèéã öàðöààòàé òýìöýõ àæèëä, 2.2 õóâèéã îãîòíî, öàðöààíû òàðõàëò õºíººëèéã òîãòîîõ òîäîòãîõ ñóäàëãààíû àæèëä, 1.8 õóâèéã óðãàìàë õàìãààëëûí àðãà õýìæýýíèé ñóðãàëò, ñóðòàë÷èëãàà, àæëûí ã¿éöýòãýë ¿ð ä¿íä õÿíàëò òàâèõ, óðãàìàë õàìãààëàõ áîäèñ, òåõíèêèéí õàäãàëàëò, õàìãààëàëòûí àæèëä òóñ òóñ çàðöóóëсàн áàéíà. 2007 îíòîé õàðüöóóëàõàä îãîòíîòîé òýìöýõ òàëáàéí õýìæýý 238.9 ìÿíãàí ãà, öàðöààòàé òýìöýõ òàëáàéí õýìæýý 13.5 ìÿíãàí ãà-ààð òóñ òóñ íýìýãäсэн áàéна.

ХҮНС , ХӨДӨӨ АЖ АХУЙ, ХӨНГӨН ҮЙЛДВЭРИЙН САЙДЫН БАГЦЫН 2008 ТӨСВИЙН ГҮЙЦЭТГЭЛ /БАЙГУУЛЛАГААР/


1 2 3 4=3/2 5=3-2I. НИЙТ ЗАРЛАГА БА ЦЭВЭР ЗЭЭЛИЙН ДҮН 69,640.2 67,236.0 96.5 (2,404.2)

1 Аймаг, нийслэлийн мал эмнэлгийн газар 368.0 356.8 97.0 (11.2) 2 Мал эмнэлгийн ариун цэврийн тєв лабортори 284.0 261.3 92.0 (22.6) 3 Хөдөө аж ахуйн газар 3,468.6 3,326.8 95.9 (141.9) 4 ХАА-н үйлдвэрлэлд шинжлэх ухааны ололт нэвтрүүлэх төв 172.6 147.0 85.2 (25.6) 5 Хөдөө аж ахуйн хөрөнгө оруулалт 17,151.7 16,993.3 99.1 (158.4) 6 Хөдөө аж ахуйн төвлөрсөн арга хэмжээ 12,115.4 11,925.1 98.4 (190.4) 7 Мал эмнэлгийн эмийн сорил баталгаажуулалтын улсын төв 196.1 166.1 84.7 (30.0) 8 Тариаланг дэмжих сан 34,229.8 32,430.0 94.7 (1,799.9) 9 Отрын бүс нутгийн захиргаа 137.8 137.3 99.7 (0.5)

10 Хөдөөгийн ядуурлыг бууруулах хөтөлбөр 370.0 370.0 100.0 - 11 Малын удмын сангийн үндэсний төв 102.4 99.6 97.3 (2.8) 12 Хүнс , хөдөө аж ахуй хөнгөн үйлдвэрийн яам 1,043.7 1,022.7 98.0 (21.0)

50

Ногоон хувьсгал хөтөлбөрийн хүрээнд 979 аж ахуйн нэгж, 104.3 мянган өрх төмс, хүнсний ногоо, жимс жимсгэний аж ахуй эрхлэн 9.8 мянган га-гаас 105.8 мянган тонн төмс, 5.3 мянган га-гаас 61.4 мянган тонн хүнсний ногоо, 588.7 га-гаас 479.4 тонн жимс жимсгэнэ хураан авч, 537.5 ширхэг хүнсний ногоог даршилж боловсруулан зах зээлд борлуулж өрхийн дундаж орлогоо 390.2 мянган төгрөгөөр нэмэгдүүлсэн. Мөн 12.5 га өвлийн хүлэмжнээс 395 тонн, 21.9 га зуны хүлэмжнээс 691.3 тонн 51.9 га хучлагатай талбайгаас 497 тонн ургац хураан авсан ба улсын төсвөөс уг арга хэмжээг авч хэрэгжүүлэхэд 364,3 сая төгрөгийг зарцуулсан байна. Хөрөнгө оруулалт, сургалт сурталчилгааны үр дүнд өнгөрсөн жилээс хамгаалагдсан хөрсний талбай 57960 м2-аар, хураан авсан ургац 216.2 тонноор, зоорийн багтаамж 10.1 мянган тонноор нэмэгдсэн байна.

“Иод дутагдлын эмгэгтэй тэмцэх” III хөтөлбөрийн хэрэгжилтэнд зориулж 2008 онд

57.0 сая төгрөгийн санхүүжилт хийгдсэний 14.0 сая төгрөгөөр иоджуулсан давс савлах нийлэг уут хийлгэж давс үйлдвэрлэгч 11 аж ахуйн нэгжид эргэн төлөгдөх нөхцөлөөр нийлүүлсэн ба 2009 онд зээлийг төлж дуусгана. 6.7 сая төгрөг цалин, холбоо, áè÷èã õýðýã çýðýã äîòîîä çàðäàëä, 36.3 ñàÿ òºãðºãèéã õºòºëáºðèéí àðãà õýìæýýíä çàðöóóëñàí.

Малын тэжээл хөтөлбөрийн хүрээнд хорголжин, багсармал, холимог тэжээл үйлдвэрлэх KL-3 маркийн бага оврын цехийг төсөл сонгон шалгаруулалтын үндсэн дээр 12 аж ахуй нэгжид 50%-ийн хөнгөлөлттэй, эргэн төлөгдөх нөхцөлөөр олгож 119.9 сая төгрөг, хадлангийн талбай хашиж сайжруулахад 160.0 сая төгрөг, Монголын Үндэс ний радиотой хамтран малчид фермерүүдэд зориулан “Шимт тэжээл” 24 цуврал радио хичээл явуулахад 1.5 сая төгрөг, малын тэжээлийн стандартуудыг шинээр болон шинэчлэн боловсруулахад 3.0 сая төгрөг, “Намрын ногоон өдрүүд-2008” нэгдсэн арга хэмжээний үеэр иргэн, аж ахуйн нэгжид олгосон шагнал урамшуулалд 8.5 сая төгрөг, “Хадлан тэжээл -2008” болзолт уралдааныг иргэд, аж ахуйн нэгжийн дунд зарлан шалгаруулж урамшуулалд 23.0 сая төгрөг зарцуулсан. Тэжээлийн олон наст ургамлын үр үржүүлэх, тариалах, бэлтгэх зорилгоор худалдан авах тендер зарлан 5 тонн царгасны үр авч 8 аймагт 2 жилийн дараа үрээр нь эргэн төлөх нөхцөлтэйгээр олгосон. Царгасны үр худалдан авахад 31.0 сая төгрөг зарцуулсан.

Тариалан эрхлэлтийг дэмжих сангаар ÀÒÀÐ-3 àÿíû хүрээнд 2009 îíä òàðèàëàõ 256.4

ìÿíãàí ãà-ä óðèíø áýëòãýñíèé äýýð ÒÝÄÑàíãààñ 5.2 ìÿíãàí òí-ûã, ÎÕÓ-ààñ èìïîðòîëñîí 5.5 ìÿíãàí òí íèéò 10.9 ìÿíãàí òí ¿ðèéí ¿íèéã 50 õóâèàð áóþó íèéò 2549.5 ñàÿ òºãðºãººð õºíãºëæ, 306 àæ àõóéí íýãæ, èðãýíä 60.0 ãàðóé ìÿíãàí ãà óðèíøèä òàðèàëàõ íºõöëèéã á¿ðä¿¿ëæ äýìæëýã ¿ç¿¿ëýâ.

Ãàçàð òàðèàëàíãèéí õîã óðãàìàëòàé òýìöýõ àðãà õýìæýýíä çîðèóëæ, àëìàçèñ 219.9 êã,

áóëàò 5570 ë, 2.4 D áóòèëûí ýôèð 20000 ë, ðàóíäàï 96000 ë –èéã äàâõàðäñàí òîîãîîð 180 ãàðóé àæ àõóéí íýãæèä îëãîëîî.

Àòàð 3 äàõü àÿí õºòºëáºðèéí çîðèëòûã õýðýãæ¿¿ëýõ òåõíèêèéí øèíý÷ëýëò õèéõ àðãà õýìæýýíèé õ¿ðýýíä òåíäåðýýð ÕÒÇ-150 Ê-09 òðàêòîð 80 ø, 120 ì/õ-òýé æîíäåð 45, 160 ì/õ-òýé Þòî òðàêòîð 30ø, 35 ì/õ-òýé òðàêòîð 80ø, Ëèäåð-6Í ñèéð¿¿ë¿¿ð 75 ø, ÎÏ-18 õîð öàöàã÷ 22 ø, ¿ðëýã÷ 95 ø, ôîòîí AF-6150 Êîìáàéí 41 ø íèéò 17.8 òýðáóì òºãðºãèéí òåõíèê, òºõººðºìæ íèéë¿¿ëýãäñýíèéã ãàçàð òàðèàëàíãèéí àæ àõóéí íýãæèä õºíãºëºëòòýé íºõöëººð ãýðýý õèéæ, óðèíø áîëîâñðóóëàëò, òàðèà õóðààëòûí ºìíº íèéë¿¿ëëýý.

ªðõèéí ¿éëäâýðëýë ýðõëýã÷äýä çîðèóëàí 20 ì/õ-òýé õàäëàíãèéí áîëîí ãàçàð òàðèàëàíãèéí çîðèóëàëòòàé æèæèã òðàêòîð 1740-èéã íèéë¿¿ëæ, îëãîñíîîð æèëä 50.0 ãàðóé

51

ìÿíãàí ãà òàëáàéí õàäëàí õàäàæ, 250.0 ìÿí.òí õàäëàí áýëòãýõ, 1600 ãà òàëáàéä òºìñ, õ¿íñíèé íîãîî òàðèàëæ, 20.0 ìÿí.òí òºìñ, õ¿íñíèé íîãîî àâàõ боломжийг бүрдүүлж өглөө. Ингэснээр 3500 ãàðóé àæëûí áàéðûã øèíýýð áèé áîëãîâ. 4.2.33 Авилгатай тэмцэх газрын төсвийн багц

Авлигатай тэмцэх газрын даргын багцад 2008 онд 2,853.2 сая төгрөгийн зардал батлагдсанаас 2,621.1 сая төгрөгийн гүйцэтгэл гарч 232.1 сая төгрөгийн зардлын хэмнэлт бий болсон байна. Авлигатай тэмцэх газрын зардлын хэтрэлт ба хэмнэлтийг эдийн засгийн ангилал тус бүрээр авч үзвэл дараахь байдалтай байна.

Улсын их хурлын тогтоолоор Авлигатай тэмцэх газрын орон тоо дутуу явснаас

цалингийн хэмнэлт 80.2 сая хэмнэгдэж үлдсэн байна. Бараа үйлчилгээний бусад зардал

дээр шуудан холбоо, дотоод албан томилолтын зардал хэмнэгдсэн байна. 4.2.34 Тэргүүн шадар сайдын төсвийн багц

Монгол улсын Тэргүүн Шадар сайдын багцад 2008 оны төсвийн тухай хуулиар нийт

7,365.4 сая төгрөгийн төсөв батлагдсанаас 6,834.1 сая төгрөгийн гүйцэтгэл гарч 531.3 сая төгрөгийн хэмнэлттэй харагдаж байгаа нь Алтанбулаг худалдааны чөлөөт бүсийн өөрийн хөрөнгөөр хийх хөрөнгө оруулалтын ажил орлого төлөвлөсөн хэмжээгээр орж ирээгүйгээс шалтгаалан хйигдээгүйтэй холбоотой болно.

Монгол улсын 2008 оны төсвийн тухай хуулиа р Алтанбулаг худалдааны чөлөөт бүсийн өөрийн орлогоороо хийх хөрөнгө о руулалтыг 700.0 сая төгрөгөөр х ийхээр төлөвлөсөн боловч 220.0 сая төгрөгийн ажил хийгдсэнээс 480.0 сая төгрөгийн өөрийн орлого тасарч улмаар 480.0 сая төгрөгийн хийгдээгүй ажлын төсөвлөг дсөн зардлын хэмнэлт бий болсон байна.

АВЛИГАТАЙ ТЭМЦЭХ ГАЗРЫН 2008 ТӨСВИЙН ГҮЙЦЭТГЭЛ




Бараа үйлчилгээний зардал 2,349.7 2,152.6 91.6 197.1 Öàëèí õºëñ 1,133.4 1,053.2 92.9 80.2 Íèéãìèéí äààòãàëûí øèìòãýë 117.8 99.9 84.8 17.9 Áàðàà, ¿éë÷èëãýýíèé áóñàä çàðäàë 1,098.5 999.6 91.0 99.0

Татаас ба урсгал шилжүүлэг 103.5 105.7 102.1 (2.2) ХӨРӨНГИЙН ЗАРДАЛ 400.0 362.8 90.7 37.2

ЗАРДЛЫГ САНХҮҮЖҮҮЛЭХ ЭХ ҮҮСВЭР 2,853.2 2,453.0 86.8 400.2 Туслах үйл ажиллагааны орлогоос санхүүжих - 0.3 - (0.3) Төсвөөс санхүүжих 2,824.1 2,452.7 86.8 371.5 Оны эхний үлдэгдлээс санхүүжих 29.1 - - 29.1

52

Тэргүүн Шадар сайдын багцын төсвийн гүйцэтгэлийг байгууллага тус бүрээр

харуулвал дараахь байдалтай байна. Тэргүүн Шадар сайдын багцын 2008 оны төсвийн гүйцэтгэлийн 53 хувь буюу 3,591.8

төгрөгийг чөлөөт бүсийг олон улсын нийтлэг зарчмаар хөгжүүлэх эрх зүй, эдийн засгийн таатай орчин бүрдүүлэх замаар чөлөөт бүсийн хөгжлийг дэмжих, улмаар бүс нутгийн хөгжилд оруулах үүрэг оролцоог нэмэгдүүлэхэд зориулан зарцуулагдсан байна.

Тэргүүн Шадар сайдын багцын 2008 оны төсвийн гүйцэтгэлийн 39 хувь буюу 2,666.6 сая төгрөгийг монгол улсын хууль болон бүс нутаг, олон улсын лаборатори итгэмжлэлийн байгууллагаас боловсруулан гаргасан суурь стандарт бичиг баримт, зөвлөмжүүдэд тулгуурлан Үндэсний Итгэмжлэлийн байгууллагын Тогтол цоог олон улсын жишигт нйицүүлэн хөгжүүлэх, Итгэмжлэгдсэн тохиролын үнэлгээний байгууллагын тогтолцоог боловсронгуй болгох, үндэсний бүтээгдэхүүн, ажил үйлчилгээний өрсөлдөх чадвар хэрэглээний аюулгүй байдлыг дээшлүүлэх, хэрэглэгчдийг чанартай, аюулгүй бүтээгдэхүүнээр хангахад стандарчлал, тохиролын үнэлгээгээр дэмжлэг үзүүлэхэд төв орон нутаг дахь стандарчлалын байгууллагыг хэвийн үйл ажиллагааг явуулахад зориулан зарцуулсан байна. Мөн өөрийн өмчийн байргүй байсан Ховд йамагт шинээр байр барьсан. Хуучин байр Завхан, Төв аймагт төсвийн хөрөнгөөр их засвар хйиж ашиглалтанд оруулсантайгаар холбоотогоор байрны ашиглалтын зардал гаргахад зориулан зарцууласан байна.

ТЭРГҮҮН ШАДАР САЙДЫН БАГЦЫН 2008 ТӨСВИЙН ГҮЙЦЭТГЭЛ




Бараа үйлчилгээний зардал 3,317.8 3,318.4 100.0 (0.6) Öàëèí õºëñ 2,054.4 2,022.4 98.4 32.0 Íèéãìèéí äààòãàëûí øèìòãýë 203.6 208.6 102.5 (5.1) Áàðàà, ¿éë÷èëãýýíèé áóñàä çàðäàë 1,059.8 1,087.3 102.6 (27.5)

Татаас ба урсгал шилжүүлэг 161.7 160.3 99.1 1.4 ХӨРӨНГИЙН ЗАРДАЛ 3,885.9 3,355.4 86.3 530.5

ЗАРДЛЫГ САНХҮҮЖҮҮЛЭХ ЭХ ҮҮСВЭР 7,365.4 6,847.0 96.1 804.9 Үндсан Үйл ажиллагааны орлогоос санхүүжих 1,028.9 1,315.4

Туслах үйл ажиллагааны орлогоос санхүүжих 800.0 370.8 - 429.2 Төсвөөс санхүүжих 5,368.9 5,160.8 96.1 208.1 Оны эхний үлдэгдлээс санхүүжих 167.6 - - 167.6

53

Оюуны өмчийн эрхийг хамгаалах, үндэсний шинэ бүтээлэийн патент олгох,

үндэсний барааны тэмдгийн патент олгох, ашигтай загварын гэрчилгээ олгох, зохиогчийн эрхийг гэрчилгээ олгох ажлуудыг хийж баталгаажуулах, баталгаажсан бүтээгдэхүүнийг хууль бус ашиглахаас хамгаалах, зөвшөөрөлгүй хуулбарлан ашиглах, зар суртачилгааны хуулийг зөрчих зэрэг сө рөг үйлдлийгтаслан зогсоох ажлуудыг хэрэгжүүлэхэд зориулан 315.7 сая төгрөг буюу Тэргүүн шадар сайдын багцын төсвийн гүйцэтгэлийн 5 хувь зарцуулагдсан байна.

Тэргүүн гадар сайдын ажлын албаны зардалд нийт сайдын багцын зардлын 0.5 хувь буюу 34.5 сяа төгрөг ийг, Шударга өрсөлдөөнийг хянан зохицуулах үйл ажиллагааг хэрэгжүүлэхэ, хэрэглэгчдийн эрх ашгийг хамгаалахад зориулан сайдын багцын нийт зардлын 3 хувь буюу 225.4 сая төгрөг зарцуулсан байна.

___

_____

ТЭРГҮҮН ШАДАР САЙДЫН БАГЦЫН 2008 ТӨСВИЙН ГҮЙЦЭТГЭЛ /БАЙГУУЛЛАГААР/


1 2 3 4=3/2 5=3-21 Өрсөлдөөнийг хянан зохицуулахад 228.0 225.4 98.9 2.5 2 Чөлөөт бүсийн үйл ажиллагаа явуулах 4,137.2 3,591.8 86.8 545.3 3 Тэргүүн шадар сайдын ажлын албаны зардал 41.1 34.5 83.9 6.6 4 стандарт хэмжил зүйн баталгаажуулалт 2,648.0 2,666.6 100.7 (18.6) 5 Оюуны өмчийн баталагаажуулалт хамгаалалт 311.2 315.7 101.4 (4.5)

НИЙТ 7,365.4 6,834.1 92.8 531.3

54

ТАВ. УЛСЫН БОЛОН МОНГОЛ УЛСЫН ХӨРӨНГӨӨР ХЭРЭГЖҮҮЛСЭН

ТӨСВИЙН ХӨРӨНГӨ ОРУУЛАЛТ

5.1 ХӨРӨНГӨ ОРУУЛАЛТЫН САНХҮҮЖИЛТ, ТҮҮНИЙ ГҮЙЦЭТГЭЛИЙН ТУХАЙ

Монгол Улсын 2008 оны төсвийн тухай хуулиар улсын төсвийн хөрөнгөөр 218,2 тэрбум төгрөгийн, Монгол Улсыг хөгжүүлэх сангийн хөрөнгөөр 300,6 тэрбум төгрөгийн нийт 518,8 тэрбум төгрөгийн хөрөнгө оруулалтын төсөл, арга хэмжээг авч хэрэгжүүлэхээр төлөвлөсөн.

Манай улсын эдийн засгийн байдал, гадаад, дотоод зах зээлийн байдал, төсви йн тэнцвэрт харьцаа, төсвийн орлогын эх үүсвэр, боломжтой уялдуулан Монгол Улсын 2008 оны төсвийн тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай хуулиар улсын төсвийн болон Монгол Улсыг хөгжүүлэх сангийн хөрөнгө оруулалтаар хэрэгжүүлэх барилга байгууламж, төсөл, арга хэмжээний хөрөнгийг бууруулж нийт хөрөнгө оруулалтыг 518.8 тэрбум төгрөг байхаар баталсан. Хөрөнгө оруулалтын 2008 оны төлөвлөгөөний хэрэгжилтийг авч үзэхэд урьдчилсан гүйцэтгэлээр 463.8 тэрбум төгрөгийн санхүүжилт хийгдэж, төлөвлөгөөний биелэлт 89.4 хувьтай байна. Үүнийг 2006-2007 оны гүйцэтгэлтэй харьцуулбал 3.5-1.3 дахин өссөн байна.

Нийт төсвийн хөрөнгө оруулалтын гүйцэтгэлийг графикаар харуулбал:

59.3

133.3

366.3

463.8

050

100150200250300350400450500

2005 2006 2007 2008

Төсвийн хөрөнгө оруулалт /тэрбум.төгрөг

Улсын төсөв, МУХС-ийн хөрөнгө оруулалтын төлөвлөгөө, санхүүжилтийн гүйцэтгэлийг авч

үзвэл 2008 онд:

/тэрбум төгрөгөөр/ Төлөвлөгөө Гүйцэтгэл Хувь

Улсын төсөв 218.2 211.5 96.9 МУХС 300.6 252.3 83.9

Нийт дүн 518.8 463.8 89.4 Төсвийн нийт хөрөнгө оруулалтын 46 орчим хувь нь улсын төсвийн хөрөнгөөр, 50

гаруй хувь нь Монгол Улсыг хөгжүүлэх сангийн хөрөнгөөр санхүүжигдсэн байна. Төсвийн нийт хөрөнгө оруулалтын 22.1 хувийг авто зам, тээвэр, барилга хот

байгуулалтын салбарт, 14.2 хувийг эрдэс баялаг, эрчим хүчний салбарт, 12.5 хувийг боловсрол, соёл, шинжлэх ухааны салбарт, 5.8 хувийг эрүүл мэнд, нийгмийн хамгааллын салбарт, 9.7 хувийг хүнс, хөдөө аж ахуй , үйлдвэрлэлийн салбарт, 10.9 хувийг батлан хамгаалах, хил хамгаалал, хууль сахиулах албанд, 22.1 хувийг нийгмийн үйлчилгээний

55

болон бусад салбарын хөрөнгө оруулалтын төсөл, арга хэмжээг санхүүжүүлэхэд зарцуулсан байна. Үүнийг графикаар үзүүлбэл:

Төсвийн хөрөнгө оруулалтын 2008 оны урьдчилсан гүйцэтгэлийн байдлыг салбар

тус бүрээр харуулбал: Эрдэс баялаг, эрчим хүчний салбар: Монгол Улсын 2008 оны төсвийн тухай хуулиар Эрдэс баялаг, эрчим хүчний салбарт

улсын төсвийн болон Монгол Улсыг хөгжүүлэх сангийн хөрөнгөөр нийт 80.9 тэрбум төгрөгийн хөрөнгө оруулахаар төлөвлөсөн.

Эрдэс баялаг, эрчим хүчний салбарын хөрөнгө оруулалтын 2008 оны төлөвлөгөөний хэрэгжилтийг авч үзэхэд гүйцэтгэлээр 66.2 тэрбум төгрөгийн санхүүжилт хийгдэж, төлөвлөгөөний биелэлт 81.8 хувьтай байна.

Эрдэс баялаг, эрчим хүчний салбар ын хөрөнгө оруулалтын 68.1 хувийг цахилгаан дамжуулах шугам, дэд станц барихад, 12.6 хувийг дулааны станцын засвар шинэчлэлт, дулааны шугамын их засварт, 10.6 хувийг сэргээгдэх эрчим хүчинд, 6.9 хувийг түлшний болон эрдэс баялагийн салбарт, 1.6 хувийг эрчим хүчний төсөл, арга хэмжээний хайгуул, судалгаа, зураг, төсөв боловсруулахад зориулан зарцуулсан байна.

Улсын төсвөөс болон Монгол Улсыг хөгжүүлэх сангаас 2008 онд 51.0 тэрбум төгрөгийн хөрөнгө оруулан 2361 км урт цахилгаан дамжуулах шугам барьж ашиглалтад оруулснаар 32 сумын төвийг эрчим хүчний төвлөрсөн системд холболоо.

Төсвөөс 8.2 тэрбум төгрөгийн хөрөнгө оруулж Дархан, Эрдэнэтийн дулааны цахилгаан станц, Сэлэнгэ аймгийн болон Налайхын дулааны станцын зуухны шинэчлэлтийн ажлыг дуусгаж ашиглалтад оруулсан бөгөөд ө вөлжилтийн бэлтгэлийг хангах зорилгоор Даланзадгадын дулааны цахилгаан станц, Багануур, Бэрх тосгоны дулааны станцын зуухны засвар, шинэчлэлтийг хийж, Говь-Алтай, Завхан аймгийн Эрчим хүчний үйлдвэрийн дизель станцыг засварласан нь аймаг орон нутгийн дулаан хангамжийг дээшлүүлэхэд ихээхэн ач холбогдолтой арга хэмжээ болсон.

Монгол Улсыг хөгжүүлэх сангийн хөрөнгөөр 3.5 тэрбум төгрөгийн хөрөнгө оруулж Төвийн бүсийн эрчим хүчний системийн өмнөд дэд станцад гарсан аваарын хор уршгийг арилгах, дэд станцыг сэргээн засварлаж ашиглалтад орууллаа.

2008 оны урьдчилсан гүйцэтгэл ээр "100000 нарны гэр хөтөлбөр" -ийг хэрэгжүүлэхэд төсвөөс 5.1 тэрбум төгрөгийг санхүүжүүлэн 19000 орчим малчин айл, өрхийг нарны

Төсвийн хөрөнгө оруулалт /салбараар/

14.2%

12.5%

5.8%1.3%

10.9%

9.7%1.4%

22.1%

22.1%Эрдэс баялаг, эрчим хүчний салбарБоловсролын салбарЭрүүл мэнд нийгмийн хамгаалалын салбарЗам тээвэр, барилгын салбарГадаад харилцааБатлан хамгаалах, хууль хяналтХүнс, хөдөө аж ахуй, үйлдвэрлэлБайгаль орчин аялал жуулчлалБусад төсвийн байгууллага

56

үүсгүүрээр хангасан. Одоогийн байдлаар нийт 73322 малчин өрх нарны цахилгаан эх үүсвэрээр хангаад байна.

Авто замын салбар: “Монгол Улсын 2008 оны төсвийн тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай”

болон “Монгол Улсыг хөгжүүлэх сангийн 2008 оны төсвийн тухай хуульд нэмэлт өөрчлөлт оруулах тухай” хуулийн дагуу авто зам, тээврийн салбарт улсын төсвөөс 21,611.0 сая, “Монгол Улсыг хөгжүүлэх сан” -гаас 62,898.3 сая, нийт 84,509.3 сая төгрөгийн төсөл, арга хэмжээг авч хэрэгжүүлэхээр төлөвлөсөн.

Гүйцэтгэлээр авто зам, тээврийн салбарт улсын төсвөөс 21,426.0 сая, “Монгол Улсыг хөгжүүлэх сан” -гаас 46,398.3 сая, нийт 67,824.3 тэрбум төгрөгийн төсөл, арга хэмжээг авч хэрэгжүүлсэн байна.

Өнгөрсөн 2008 онд нийт 670 гаруй км урт хатуу хучилттай авто зам, 860 гаруй урт метр төмөр бетон гүүр ашиглалтад оруулахаар тооцсон.

Гэвч 128.27 км хатуу хучилттай, 45.8 км хайрган хучилттай авто зам, 114.31 метр урттай төмөр бетон гүүр барьж ашиглалтад оруулсан байна.

Тухайлбал, Өндөрхаан-Сүмбэрийн 50 км хатуу хучилттай авто замын үлдэгдэл 27.5 км, Баяннуур-Дашинчилэнгийн 3 км, Хархорин-Цэцэрлэгийн 21.08 км, УБ-Лүнгийн замаас хурдан морины бариа хүртэлх 2.3 км, Сэлэнгэ-Дарханы замаас Орхон сум хүртэлх 2.02 км хатуу хучилттай авто замыг улсын төсвийн хөрөнгөөр барилаа.

Түүнчлэн, Турк улсын буцалтгүй тусламжаар Өгийнуур-Хөшөөцайдамын 46 км, Япон Улсын буцалтгүй тусламжаар Хэнтий аймагт 39.5 км хатуу хучил ттай авто замууд ашиглалтад орсон байна.

Улсын төсвийн хөрөнгө оруулалтаар Хатгал -Жанхай-Тойлогт чиглэлд 10.4 км, авто замын сангийн хөрөнгө оруулатаар Мандалговь-УБ чиглэлд 6 км, Дэлхийн банкны зээлийн хөрөнгөөр Хархорин-Цэцэрлэг чиглэлд 5.3 км, Германы KfW банкны зээлийн хөрөнгөөр Дархан-Уул аймагт 5 чиглэлд нийт 29.4 км хайрган хучилттай авто замууд ашиглалтад орлоо.

Улсын төсөв болон улсын авто замын сангийн хөрөнгө оруулалтаар Сүхбаатар аймгийн Онгон сумын нутагт Хавиргын булгын 9.3 у/м, Дорнод аймгийн Сүмбэр сумын нутагт Алтан голын 17.36 у/м, Япон Улсын буцалтгүй тусламжаар Хэнтий аймагт 87.65 у/м 3 төмөр бетон гүүр тус тус ашиглалтад орсон байна.

Ийнхүү авто замын салбарт төлөвлөснөөс дутуу ажил хийгдсэн нь өнгөрсөн 2008 онд зам барилгын ажилд хэрэглэгддэг материал түүхий эд, шатах тослох материалын үнэ эрс өссөн нь гол нөлөө үзүүлсэн байна. Тухайлбал, битумын үнэ шууд гэрээ олноор байгуулагдсан 2007 оныхоос 1.9-2.3 дахин, 2008 оны 3 сарынхаас 1 тн тутамд 80-120 төгрөгөөр, өнгө болон суурь асфальт бетон өмнөх оноос 1.7-2.1 дахин тус тус нэмэгджээ.

Гэвч захиалагч, гүйцэтгэгчийн буруутай үйл ажиллагаа, хөрсний инженер, геологийн судалгаа алдаатай хийгддэг, байгаль цаг уурын нөхцөл, давагдашгүй хүчин зүйлийн зарим нөлөөлөл, тендер нь оройтож зарлагдсанаас ажил нь төлөвлөгдсөн хуваарийн дагуу явахгүй байх, хуулийн хугацаанд тендерээ үнэлж, гэрээ байгуулахгүй байх, ажлын туршлага муу, тухайн ажлыг гүйцэтгэхэд шаардагдах инженер техникийн ажилтан, машин механизм хангалтгүй, санхүүгийн чадвар муутай компанийг тендерт шалгаруулдаг, ажлын гүйцэтгэлийг цаг алдаж хянан баталгаажуулж ирүүлэх, үүнээс шалтгаалан санхүүжилтийн хугацаа алдах зэрэг шалтгаан төлөвлөгөөт ажил хойшлоход мөн нөлөөлсөн байна.

Эрүүл мэнд, нийгмийн хамгаалалын салбар:

57

Монгол Улсын 2008 оны төсвийн тухай хуульд эрүүл мэндийн салбарт улсын төсвийн хөрөнгөөр 16.7 тэрбум, Монгол Улсыг хөгжүүлэх сангийн хөрөнгөөр 8.8 тэрбум, бүгд 25.5 тэрбум төгрөгийн хөрөнгө оруулалт хийхээр батлагдсан. Үүнийг хүснэгтээр үзүүлбэл: /сая.төг/

Хөрөнгө оруулалт Их засвар Тоног төхөөрөмж Бүгд

Улсын төсөв 7791,0 5001,9 3881,0 16673,9 МУХСан 4534,1 87,1 4260,0 8881,2 бүгд 12325,1 5089,0 8141,0 25555,1 Тайлант оны урьдчилсан гүйцэтгэлээр эрүүл мэндийн салбарт 23.1 тэрбум

төгрөгийн хөрөнгө оруулалт хийгдэж төлөвлөсөн хөрөнгийн 90.4 хувийг ашигласан дүнтэй байна.

Хүснэгтээр үзүүлбэл: /сая.төг/

ХО гүйц % Их зас гүйц % Т/Т гүйц % Бүгд гүйц %

Төсөв 7791,0 7418.8 95.2 5001,9 4773.6 95,4 3881,0 3786,7 97,6 16673,9 15979.1 95.8

МУХС 4534.1 2802.6 61.8 87,1 86,3 99,1 4260,0 4225,8 99,2 8881.2 7114.7 80.1

бүгд 12325,1 10221,4 82,9 5089,0 4859,9 95,5 8141,0 8012,5 98,4 25555,1 23093,8 90,4

Эрүүл мэндийн салбар тайлант онд батлагдсан төсвийн хөрөнгө оруулалтын 95.8

хувь, Монгол Улсыг хөгжүүлэх сангийн хөрөнгө оруулалтын 80,1 хувийг тус тус ашигласан байна. МУХС-н хөрөнгө оруулалтын 2008 оны төлөвлөгөөнд тусгагдсан төсөл, арга хэмжээнүүдээс тендерийн маргаан, зураг төсөл нь бэлэн болоогүй, барих газрын асуудал шийдэгдээгүй зэргээс шалтгаалан “Нийслэлийн түргэн тусламжийн хүчин чадлыг нэмэгдүүлэх, шуурхай байдлыг хангах” төслийн автомашины парк шинэчлэх хэсэг /1445.9 сая.төгрөг/, Дархан-Уул аймгийн спорт цогцолбор /100.0 сая,т/, Улаанбаатар хотын Чингэлтэй дүүргийн 13 дугаар хорооны эмнэлгийн барилга /101.0 сая,т / -н ажил эхлэх боломжгүй болсон байна.

Эрүүл мэндийн салбарын 2008 оны гүйцэтгэлээр 2006 оны гүйцэтгэлээс 3.5 дахин их, 2007 оныхоос 8.4 хувиар их байна.

Тайлант оны гүйцэтгэлийг технологийн бүтцийг авч үзвэл дараах байдалтай байна.

Эрүүл мэндийн салбарын 2008 оны хөрөнгө оруулалтын гүйцэтгэл нь төсвийн

хөрөнгө оруулалтын нийт гүйцэтгэлийн 5 орчим хувийг эзлэж байгаа бөгөөд салбарын гүйцэтгэлийг өмнөх онуудтай зэрэгцүүлбэл дараах байдалтай байна.

Эрүүл мэндийн салбарын 2008 оны хөрөнгө оруулалтын гүйцэтгэлийн технологийн бүтэц

/тэрбум₮/

10.2, 44%

4.9, 21%

8.0 , 35%

Барилга байгууламж Их засвар тоног төхөөрөмж

`

58

Эрүүл мэндийн салбарын хөрөнгө оруулалтын нийт санхүүжилтийн 22.1 хувь буюу

5.1 тэрбум төгрөгийг аймаг, нийслэлд эрх шилжүүлэх замаар орон нутгийн төрийн сангаар, 77.9 хувь буюу 18.0 төгрөгийн санхүүжилтийг Эрүүл мэндийн яам шууд хяналт тавьж Эрүүл мэндийн яамны төрийн сангийн дансаар санхүүжүүлсэн байна. Төсвийн хөрөнгө оруулалтаар 2008 онд Дорноговийн Айраг, Завханы Нөмрөг, Баянхонгорын Баацагаан, Булганы Бугат, Сүхбаатарын Уулбаян, Сэлэнгийн Бугант тосгон, Хөвсгөлийн Жаргалант, Дорнодын Баян-Уул, Төвийн Лүн зэрэг сумдад 10-20 ор бүхий хүн эмнэлгийн шинэ барилга ашиглалтад оруулж, Дундговь аймгийн Өлзийт сумын эмнэлгийн барилгыг өргөтгөсөн байна. Мөн Увс аймагт 50 ортой амаржих газар ашиглалтад орлоо. Үүний зэрэгцээгээр Улаанбаатар хотын Арьсны өвчин судлалын төвийн барилгын өргөтгөл, Баянхонгор, Ховд аймагт 50 ортой төрөх эмнэлэг, Архангай, Төв аймагт 30 ортой халдвартын эмнэлэг, 10 гаруй суманд 10-20 ортой эмнэлгийн барилга шинээр барих, өргөтгөх барилгын ажил эхэлсэн байна.

2008 онд хот, хөдөөгийн эрүүл мэнд, спортын 80 гаруй байгу уллагын барилгад 4.9 тэрбум орчим төгрөгийн их засварын ажил гүйцэтгэлээ.

Хот, хөдөөгийн эмнэлгүүдийг орчин үеийн эмчилгээ, оношлогооны тоног төхөөрөмж, түргэн тусламжийн автомашинаар хангах талаар ихээхэн анхаарч 2008 онд 8.0 тэрбум төгрөг зарцуулсан байна. Тухайлбал Хавдар судлалын үндэсний төвд 1.9 тэрбум, нийслэлийн амаржих газруудад 293.0 сая, түргэн тусламжийн автомашинаар хангах арга хэмжээнд 750.0 сая төгрөгийн санхүүжилт хийжээ. Мөн Нийслэл болон бүсийн эмчилгээ, оношлогооны төв, аймгуудад телевиз ийн системтэй дижитал суурин рентген, дижитал дурангийн аппарат болон бусад орчин үеийн техник төхөөрөмж нийлүүлсэн байна. Төсвийн болон бусад эх үүсвэрээр түргэн тусламжийн үйлчилгээнд нийт 53 автомашин олгожээ.

Азийн хөгжлийн банкны зээлийн хөрөнгөөр хэрэгжүүлж буй “Эрүүл мэндийн салбарын хөгжил хөтөлбөр-2” төслийн хүрээнд 2008 онд Завхан аймгийн Отгон суманд 15 ор, Дорнод аймгийн Дашбалбар суманд 20 ортой эмнэлэг ашиглалтад оруулж, Дорнод аймгийн бүсийн оношлогоо эмчилгээний төв, Баянхонгор аймгийн Жа ргалант сумын эмнэлэгт өргөтгөл хийж, таван аймгийн 71 сумын эмчийг орон сууцтай болгосон байна. Мөн төслийн хүрээнд дээрх аймгийн сумдад 764,9 сая төгрөгийн эмнэлгийн багаж, тоног төхөөрөмж, 205,4 сая төгрөгийн гэмтлийн мэс заслын багаж, 1,3 сая төгрөгийн шүдний багаж хэрэгсэл, 56,4 сая төгрөгийн өрхийн эмнэлгийн багаж, тоног төхөөрөмж нийлүүлсэн байна.

Нийгмийн хамгаалал, хөдөлмөрийн салбарт 2008 онд улсын төсвийн хөрөнгөөр 3834.0 сая төгрөгийн хөрөнгө оруулалт хийхээр батлагдсан бөгөөд урьдчилсан

3.46.5

21.3 23.127.3

0

5

10

15

20

25

30

2005 он 2006он 2007он 2008 хбг 2009 төсөл

Эрүүл мэндийн салбарын хөрөнгө оруулалт /тэрбум.төг/ Улсын төсвийн х/о-ын дүнд эрүүл мэндийн салбарын х/о-н эзлэх хувь

5.7

4.6

4.95.8

5.0

0.0

1.0

2.0

3.0

4.0

5.0

6.0

7.0

2005 он 2006он 2007он 2008 он хбг 2009 он төсөл

59

гүйцэтгэлээр 3605.4 сая төгрөг болж 94.0 хувийн санхүүжилттэй байна. Салбарын нийт гүйцэтгэлийн 57,3 хувь буюу 2064,2 сая төгрөг нь хөрөнгө оруулалт, 15,7 хувь буюу 566,1 сая төгрөг нь их засвар, 27.0 хувь буюу 975,1 сая төгрөг нь тоног төхөөрөмж эзэлж байна.

Нийгмийн хамгаалал, хөдөлмөрийн салбарийн хөрөнгө оруулалтын гүйцэтгэлийн дийлэнх хэсэг буюу 90 гаруй хувийг ахмадын байр барих, нийгмийн эмзэг бүлгийн иргэдийг дэмжих, орон гэргүй иргэдийг гэржүүлэх арга хэмжээнд зарцуулжээ. Орон гэргүй иргэдэд 2008 онд нийтдээ 1980ш гэр олгосон байна. Дорнод аймагт хөдөлмөр халамж, үйлчилгээний хэлтсийн барилга, Дархан-Уул, Хэнтий, Өмнөговь аймгийн сумдад ахмадын байр, Булган, Орхон аймагт ахмадын сувилал, чиирэгжүүлэлтийн байр барьж ашиглалтад оруулжээ. Боловсрол, соёл, шинжлэх ухааны салбар:

Боловсрол, соёл, шинжлэх ухааны салбарт 2008 оны батлагдсан төсөвт нийт 60,3 тэрбум төгрөгийн хөрөнгө оруулалт төсөл, арга хэмжээ хэрэгжүүлэхээр төлөвлөж байгаагийн 38,2 тэрбум төгрөг нь улсын төсөв, 22,1 тэрбум төгрөг нь Монгол улсыг хөгжүүлэх сангийн хөрөнгө байна.

Боловсрол, соёл, шинжлэх ухааны салбарт хүүхдийн сурах орчныг бүрдүүлэх, сургуулийн өмнөх боловсролын орчныг дэмжих, сургуулийн спорт заалгүй, соёлын төвгүй сумдыг спорт заал, соёлын төвтэй болгох, шинжлэх ухааны салбарын тоног төхөөрөмжийн шинэчлэлийг хэрэгжүүлэх, сумдын соёлын төвийг үндэсний хөгжмөөр хангах, ерөнхий боловсролын сургуулиудыг компьютер мэдээллийн танхимтай болгох, англи хэлний сургалтын тамхимтай болгох зэрэг цогц бодлогын хүр ээнд хөрөнгө оруулалтын олон төслүүдийг хэрэгжүүлсэн байна.

Тайлант оны урьдчилсан гүйцэтгэлээр боловсрол, соёл, шинжлэх ухааны салбарт улсын төсвийн хөрөнгө оруулалтаар 38.3 тэрбум төгрөгөөр 49 шилжих барилга угсралтын ажил, шинээр эхлэх 91 барилгын ажил, 270 их засварын ажил, 35 тоног төхөөрөмжийн төсөл, арга хэмжээ, Монгол Улсыг хөгжүүлэх сангийн хөрөнгө оруулалтаар хийгдэх 22.1 тэрбум төгрөгөөр 54 шилжих барилга, 50 шинэ барилгын барилга угсралт, өргөтгөлийн шинэчлэлийн ажил хийгдсэн байна.

Боловсрол, соёл, шинжлэх ухааны салбарт нийт их засварын 9.9 тэрбум төгрөгийн эх үүсвэр улсын төсвөөс олгогдсон нь хөрөнгө оруулалтын нийт 60.3 тэрбум төгрөгийн 16.4 хувийг эзэлж байгаа бөгөөд үүний 7.2 тэрбум төгрөг буюу 74.5 хувь нь зөвхөн боловсролын салбарт, үлдэх 2.7 тэрбум төгрөг нь соёл, шинжлэх ухааны салбарт ногдож байна. Боловсролын салбарын барилгын их засварын 7.2 тэрбум төгрөгийн 4.9 тэрбум төгрөгөөр ерөнхий боловсролын сургуулиудын 86 хичээлийн байр, 6 спорт заал, 14 дотуур байрыг засварлаж дууссан. Сургуулийн өмнөх боловсролын 77 хүүхдийн цэцэрлэгийг 2.3 тэрбум төгрөгөөр засварлав. Хот, хөдөөгийн 64 соёлын байгууллага, 11 шинжлэх ухааны эрдэм шинжилгээний хүрээлэнгүүд, 10 Мэргэжлийн боловсролын сургалт, үйлдвэрлэлийн төв, 2 дээд сургуулийн барилга засварлаж дууслаа. Эрдэм шинжилгээний хүрээлэнгүүдийн их засварын ажил бүрэн дуусаад байна.

2008 онд нийт 3469 суудал бүхий хүчин чадалтай 12 сургуулийн шинэ барилга , 2592 хүчин чадал бүхий 13 спорт заалны барилга,1970 суудалтай 14 соёлын төвийн барилга, 1240 хүүхдийн ортой 17 цэцэрлэгийн барилга, 337 ортой 5 дотуур байрны барилгууд бүхий нийт 61 шинэ барилга угсралтын ажлыг ашиглалтанд хүлээлгэн өгөөд байна.

Аймаг, орон нутаг, нийслэлээс ирүүлсэн мэдээгээр боловсролын салбарын барилгын их засварын ажлын гүйцэтгэл 100.0 хувьтай байна. Азийн хөгжлийн банкны зээлийн хөрөнгө, Дэлхийн банкны буцалтгүй тусламжийн хөрөнгөөр ерөнхий боловсролын сургуулийн 22 хичээлийн байр, 21 дотуур байр, Мэргэжлийн сургалт, үйлдвэрлэлийн төвийн 3 барилгын их засварын ажил гүйцэтгээд байна.

60

Хүнс, хөдөө аж ахуй, хөнгөн үйлдвэрийн салбар:

Монгол Улсын Засгийн газраас Хүнс, хөдөө аж ахуйн салбарт “Атрын 3 дахь аян” тариалангийн үндэсний хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэхээр зарлаж, тодорхой зорилтуудыг батлаад байна.

Улсын төсвийн болон Монгол Улсыг хөгжүүлэх сангийн х өрөнгөөр 2006-2008 онд Хүнс, хөдөө аж ахуй, хөнгөн үйлдвэрийн салбарт хийсэн хөрөнгө оруулалтын хэмжээг хүснэгтээр харууллаа. /сая.төгрөг/

Хүнс, хөдөө аж ахуй, хөнгөн үйлдвэрийн салбарт 2008 онд улсын төсвийн хөрөнгөөр

17.1 тэрбум, Монгол Улсыг хөгжүү лэх сангийн хөрөнгөөр 28,3 тэрбум, нийт 45.4 тэрбум төгрөгийн хөрөнгө оруулалт хийхээр батлагдсанаас улсын төсвөөс 17,0 тэрбум төгрөг, Монгол улсыг хөгжүүлэх сангаас 27,4 тэрбум төгрөгийг санхүүжүүлж, төлөвлөсөн хөрөнгийн 97.8 хувийг ашигласан дүнтэй байна.

Үүнийг хүснэгтээр үзүүлбэл: /сая.төг/

Хөрөнгө оруулалт Их засвар Тоног төхөөрөмж Бүгд төлөвлөгөө гүйцэтгэл төлөвлөгөө гүйцэтгэл төлөвлөгөө гүйцэтгэл төлөвлөгөө гүйцэтгэл

Улсын төсөв 13,694.5 13,568,7 1,981.4 1,951.4 1,476.0 1,473.0 17,151.9 16,993.1

МУХСан 7,038.0 6660.3 21,227.5 20,755.2 28,265.5 27,415.5 бүгд 20,732.5 20,229.0 1,981.4 1,951.4 22,703.5 22,228.2 45,417.4 44,408.6

Усалгаатай тариалан, хадлангийн талбайн хэмжээг нэмэгдүүлэх зорилтын хүрээнд

2008 онд 8823,8 га талбайг услах хүчин чадалтай 87 услалтын системийг ашиглалтад оруулсанааас 5753,7 га талбайг услах 65 услалтын систем шинээр барьж, 3070,1 га талбайг услах 22 услалтын ситемийг сэргээн засварлахад улсын төсвөөс 6,5 тэрбум төгрөг, иргэд аж ахуйн нэгжийн хөрөнгөөс 18,7 тэрбум төгрөг зарцууллаа.

Усалгаатай тариаланд тохиромжтой талбайн хэмжээг тогтоох, услалтын системийн техник эдийн засгийн үндэслэл, зураг төсөл боловсруулах ад 349,5 сая төгрөгийн ажил гүйцэтгэсэн байна.

-

5,000.0

10,000.0

15,000.0

20,000.0

25,000.0

2006 2007 2008

3,372.4

14,231.5

20,229.0

127.2 1,617.4 1,951.4

72.0 1,128.2

22,228.2

хөрөнгө оруулалт их засвар тоног төхөөрөмж

61

Хөдөөгийн хүн ам, мал сүргийн усан хангамжийг нэмэгдүүлэх зорилгоор шинэ худаг барьж байгуулах, сэргээн засварлах болон газрын доорхи усны нөөцийг хүртээмжтэй , зохистой байдлаар хуваарилах хайгуул судалгааны ажлыг зохион байгуулав.

Шинээр худаг гаргах ажилд 8.0 тэрбум төгрөг санхүүжүүлж, 21 аймаг, Улаанбаатар, отрын бүс нутагт 672 худаг, сэргээн засварлах ажилд 1.0 тэрбум төгрөг санхүүжүүлж 16 аймагт 215 худаг засварлаж, нийт 887 худгийг ашиглалтад хүлээлгэн өгснөөр 2008 онд 1.3 сая га бэлчээрийг усжуулах, 2.5 сая мал сүргийг, 3500 гаруй малчин өрхийг ундны усаар хангах боломжийг бүрдүүлсэн байна.

Шинээр гаргасан болон засварласан худгийн тоог аймгуудаар гаргав.

Атрын 3 дахь аян газар тариалангийн хөгжлийн үндэсний хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэх

арга хэмжээний талаар: Хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэх зарим арга хэмжээний тухай Сангийн сайд, Хүнс, хөдөө

аж ахуйн сайдын 2008.05.14 ны 194/1/95 тоот тушаалын заалтыг хэрэгжүүлэх ажлын хүрээнд газар тариалангийн аж ахуйн нэгжүүдийн уринш бэлтгэх шатахууны зардалд 4.2 тэр бум төгрөг, бороо оруулах хөдөлгөөнт станц авахад 142.0 сая төгрөг, буудайн үр импортлоход 2.0 тэрбум төгрөг, бордоо авахад 614.2 сая төгрөг, хор гербицид авахад 892.5 сая төгрөг, Сайдын 2008 оны 136 дугаар тушаалаар батл агдсан Агропарк төслийг хэрэгжүүлж сум дүүргүүдэд агропарк байгуулах арга хэмжээний хүрээнд 30 т оннын зоорь, 120 м2 хүлэмж байгуулах ажлын санхүүжилтэд 1547.5 сая төгрөг, өрхийн тариалан эрхлэгчдэд зориулсан төмс, хүнсний ногоо боловсруулах төхөөрөмж ийн дэмжлэгт 427.6 сая төгрөг, газар тариалангийн техник тоног төхөөрөмж авахад 13.5 тэр бум төгрөг нийт 23.3 тэр бум төгрөгийг хугацаанд нь шилжүүлж газар тариалангийн хугацаат ажлыг саадгүй явуулах нөхцөлөөр хангав. Эдгээр арга хэмжээний дүнд 2009 онд т ариалах 256.4 мянган га-д уринш бэлтгэсний дээр Тариалан эрхлэлтйиг дэмжих сангаас 5.2 мянган тонн, ОХУ-аас импортолсон 5.5 мянган тонн, нийт 10.9 мянган тонн үрийн үнийг 50 хувиар буюу нийт

3739

14

3128

35

43

30

17

34

24

30

46

18

8

46

28

3734

27

8

41

1713

011

13 11

1813

15

0

1813 13

17

0 0

1313 14

7

13

0 0 0

62

2549.5 сая төгрөгөөр хөнгөлж, 306 аж ахуйн нэгж, иргэнд 60.0 гаруй мянган га уриншид тариалах нөхцлийг бүрдүүлэв.

Газар тариалангийн хог ургамалтай тэмцэх арга хэмжээнд зориулж, алмазис 219.9 кг, булат 5570 л, бутилын эфир 2.4 Д 20000 л, раундап 96.0 мянган литрийг давхардсан тоогоор 180 гаруй аж ахуйн нэгжид олголоо. Үүнээс “Атрын 3 дахь аян” тариалангийн үндэсний хөтөлбөрийн зорилтыг хэрэгжүүлэх техникийн шинэчлэлт хийх арга хэмжээний хүрээнд “ХТЗ-150, К-09 трактор 80, 120 морины хүчтэй Жондеер 45, 160 морины хүчтэй “Юто” трактор 30, 35 морины хүчтэй трактор 80, “Лидер-6Н” сийрүүлүүр 75, “ОП-18” хор цацагч 22, үрлэгч 95, “фотон AF -6150” комбайн 41, нийт 17.8 тэрбум төгрөгийн техник, төхөөрөмж нийлүүлэгдсэнийг газар тариалан эрхэлдэг аж ахуйн нэгжид хөнг өлөлттэй нөхцлөөр олгохоор гэрээ хийж, уринш боловсруулалт, тариа хураалтын өмнө нийлүүллээ.

Өрхийн үйлдвэрлэл эрхлэгчдэд дэмлэг үзүүлэхээр 20 морины хүчтэй хадлангийн болон газар тариалангийн бага оврын трактор 1740 ширхэгийг олгосноор жилд 50.0 гаруй мянган га талбайн хадлан хадаж, 250.0 мянган тонн хадлан бэлтгэх, 1600 га талбайд төмс, хүнсний ногоо тариалж, 20.0 мянган тонн төмс, хүнсний ногоо хураан авах боломжийг бүрдүүлж өглөө. Ингэснээр 3500 гаруй ажлын байрыг шинээр бий болгов. Энэ онд хөнгөн үйлдвэрийн газрын бизнес инкубатор байгуулахаар Завхан, Говь-Алтай, Дархан-Уул аймгуудад байр худалдан авахад 1176,2 сая төгрөг , Улаанбаатар хотод Технологи дамжуулах төвий н захиргааны байр худалдан авч тохижуулахад 929,6 сая төгрөг, Эрдэнэт, Дархан, Улиастай, Улаанбаатар хотын Багахангай, Багануур, Налайх, Хан-Уул дүүргүүдэд үйлдвэрлэл, технологийн парк байгуулахад 557,6 сая төгрөг ийн санхүүжилт олголоо.

Арьс ширний салбарын хөгжлийн судалгаанд 95.0 сая төгрөгийн санхүүжилт олгосон бөгөөд жижиг дунд үйл двэрийн чиглэлээр 856,0 сая төгрөгийн 9 төсөл, арга хэмжээний эрхийг аймаг орон нутагт шилжүүлэн хуваарийн дагуу санхүүжүүлсэн байна.

Дархан-Уул, Архангай аймгийн ХХААГ-ын барилга, Нийслэлийн мал эмнэлгийн газрын барилгын өргөтгөлд 488.1 сая төгрөгийн санхүүжилт хийж ашиглалтад оруулсан ба Баянхонгор аймгийн ХХААГ-ын барилгын ажлыг эхлүүлэхэд 100.0 сая төгрөгөөр зарцуулав.

Байгаль, орчин аялал жуулчлалын салбар: Байгаль орчны салбарт улсын болон Монгол улсыг хөгжүүлэх сангийн хөрөнгө

оруулалтаар хийгдэх төсөл арга хэмжээ, барилга байгууламж, тоног төхөөрөмж, их засварын ажил гүйцэтгэхэд зориулж энэ онд нийт 6307.2 сая төгрөг төсөвлөгдөж, 100 хувь бүрэн хэрэгжиж дууслаа.

Хөрөнгө оруулалт барилга байгууламжийн талаар: 2007-2008 онд Хог хаягдлыг бууруулах, дахин ашиглах, менежментийг сайжруулах ажлын хүрээнд байгаль орчинд сөрөг нөлөөлөл багатай, эрүүл ахуйн шаардлагад нийцсэн ландфиллын аргад түшиглэсэн Хог хаягдлыг төвлөрсөн цэгийг Архангай, Дорнод, Завхан, Өвөрхангай, Төв, Увс Ховд, Хөвсгөл, Дархан уул аймгийн төвд байгуулж техник хэрэгслийг “ Төрийн болон орон нутгийн өмчийн хөрөнгөөр бараа ажил үйлчилгээ худалдан авах тухай” хуулийн дагуу худалдан авах үйл аж иллагааг орон нутагт зохион байгуулж 1050.0 сая төгрөгийн санхүүжилтийг 100 хувь зарцуулаад байна. Баянхонгор, Баян-Өлгий аймгийн БОА-ны барилга, Увс нуурын болон Ховд аймгийн Мөнххайрханы БЦГ-ын хамгаалалтын захиргааны хамгаалалтын захиргааны барилга, Хөвсгөл аймгийн Мөрөн хотод Байгаль орчны сургалт, сурталчилгааны төв, Дорнод, Орхон аймгийн Байгаль орчны албаны автогараж, Өмнөговь аймгийн Говь гурван сайхны БЦГ -ын Ёлын амны сүүдрэвчийн барилгууд батлагдсан төсөвт өртөгт багтаан, гэрээнд заасан

63

хугацаанд чанартай барьж гүйцэтгэн улсын комисст хүлээлгэн өгөхөд 114,0 сая төгрөг санхүүжүүлэв.

Баянхонгор, Сэлэнгэ, Баян-Өлгий, Говь-Алтай, Өвөрхангай, Увс, Хөвсгөл, Ховд аймгийн нийт 11 сумын ус цаг уурын шинжилгээний төвийн болон Хөвсгөл нуур судлалын, Ховдын мөстөл судлалын барилгыг нийт 284.0 сая төгрөгийн төсөвт өртөгтэйгээр гүйцэтгэгдэж, ажлыг аймгийн МХГ-тай хамтарсан комисс хүлээн авсан.

Дорнодын УТХГ-ын хамгаалалтын захиргааны байрны дулааны шугам, дээврийн их засвар, Монгол Алтайн нурууны УТХГ-ын хамгаалалтын захиргааны байрны их засвар, Хар ус нуурын БЦГ-ын хамгаалалтын захиргааны болон Орхон аймгийн Байгаль орчны албаны байрны их засварын ажлыг нийт 29.0 сая, Архангай, Баянхонгор, Булган, Говьалтай, Дундговь, Өмнөговь, Дорноговь, Сүхбаатар, Сэлэнгэ,Төв, Увс, Хөвсгөл, Хэнтий аймгийн нийт 19 сумын цаг станцын барилгын их засварыг нийт 186.0 сая төгрөгийн төсөвт өртөгтэйгээр аймгийн тендерийн комисс гүйцэтгэгч шалгаруулах ажлыг зохион байгуулж, ажлыг аймгийн МХГ- тай хамтарсан комисс хүлээн авсан.

Үүлэнд зориудаар нөлөөлж бороо оруулах бүрэн автомат пуужингийн суурь, 4 ширхэг радар төхөөрөмжийг нийт 1350.0 сая төгрөгийн төсөвт өртөгтэйгээр УЦУОШГазар худалдан авах үйл ажиллагааг зохион байгуулж тоног төхөөрөмж техник хэрэгслийг бүрэн нийлүүлээд байна. Цаг агаарт зориудаар нөлөөлөх сүлжээ байгуулах техник тоног төхөөрөмж, автомат цаг уурын 30 станц, агаарын бохирдолыг судлах лабораторын тоног төхөөрөмжийг худалдан авч суурилуулахд нийт 2120.1 сая төгрөгийг зарцуулж, тоног төхөөрөмж техник хэрэгслийг бүрэн нийлүүлээд байна.

Байгаль орчны албад, тусгай хамгаалалттай газар нутгийн хамгаалалтын захиргаадын материаллаг баазыг сайжруулах , техник хэрэгсэл худалдан авахад зориулж 760.0 сая төгрөгөөр Дорнодын УТХГ, Тужийн нарсны БЦГ, Хөгнө -Тарны БЦГ, Говь гурван сайхны БЦГ, Говийн Их ДЦГ, Увсын УТХГ, Хөх сэрхийн УТХГ -ын хамгаалалтын захигаадад нийт 7 ширхэг УАЗ-31512 маркийн автомашин, Байгаль орчны яаманд суудлын автомашин 3 ширхэг болон аймгийн байгаль орчны алба, н Тусгай хамгаалалттай нутгийн хамгаалалтын захиргаадын байгаль хамгаалагчдын унаа,техник хэрэгсэл, дүрэмт хувцасны хангалтыг сайжруулах зорилгоор нийт 180 ширхэг мотоцикль, комьпютер, принтер 46 ком, дуран 379 ширхэг, байрлал тогтоогч 100 ширхэг, богино долгионы станц 6 ком иж бүрдэл, цахилгаан б ороохой 379 ширхэг, уналгын морь 84 толгой, түймрээс хамгаалах хэрэгсэл 29 ком, байгаль хамгаалагчдын дүрэмт хувцас өвөл зуны 155 хос, хийн буу 68 ширхэг болон тус яам болон харьяа газруудад тавилга тоног төхөөрөмжийг зохих хууль тогтоомжийн дагуу худалдан авах үйл ажиллагааг зохион байгуулж нийлүүлээд байна.

Монгол улсыг хөгжүүлэх сангийн хөрөнгөөр Баруун бүсийн тулгуур төв - Улиастай хотын усан хангамжинд зориулсан газрын доорхи усны баталгаажуулах хайгуул, Сэлэнгэ аймгийн Сүхбаатар хотын экологи -гидрологийн судалгаа, Зүүн бүсийн тулгуур төв -Өндөрхаан хотын усан хангамжийн ашиглалтын хайгуул, Өвөрхангай аймгийн Хужирт, Богд сумын усан хангамжинд зориулсан эрэл, хайгуулын ажилд болон Гидрогеологийн хайгуул судалгааны ажилд хэрэглэгддэг норм, нормативыг шинэчлэх ажил гэсэн нийт 5 багц ажлыг гүйцэтгэж, гүйцэтгэлээр 398.8 сая төгрөг санхүүжүүлэв. Усны салбарын шинжлэх ухаан технологийн зөвлөлд хээрийн анхдагч материалыг хамгаалах, эцсийн суурин боловсруулалтын ажил хийгдэж байна.

Дорноговь аймгийн Хамрын хийдийн олон улсын аялал жуулчлалын цогцолборын тусгай хамгаалалтай газрын жуулчин хүлээн авах мэдээллийн төв байгуулах 70.0 сая төгрөгийн, хамрын хийдийн олон улсын аялал жуулчлалын цогцолборын хамгаалалтын

64

хашаа барих ажлын 60.0 сая төгрөгийн төсөвт өртөгтэ йгээр гэрээнд заагдсан хугацаанд чанартай хийгдсэн болно.

Мэдээлэл, харилцаа холбоо технологийн газар:

Үндэсний өгөгдөл мэдээллийн төвийн Барилгын гадна шугам сүлжээний зураг төслийг боловсруулахад 39,4 сая, “Бүртгэл, мэдээллийн нэгдсэн тогтолцоонд шилжи хэд шаардлагатай дэд бүтцийн архитектур, техник технологи, стандарт, нэгдсэн код, програм хангамж, удирдлагын систем, бүтцийг бүрдүүлэх төсөл” -ийг хэрэгжүүлж эхлэхэд 127,2 сая төгрөг зарцууллаа. Кибер довтолгооны эсрэг хариу үйлдэл хийх тогтолцоог бүрдүүлэх зөвлөх үйлчилгээнд 2008 онд 99,3 сая төгрөг санхүүжүүлэн Мэдээллийн аюулгүй байдлыг Улс орны хэмжээнд хэрхэн хангах тухай зөвлөмж, Нийгэм, эдийн засгийн салбарт онц чухал нөлөө бүхий 6 байгууллага дээр сүлжээний аюулгүй байдлыг хянах тоног, төхөөрөмж су урилуулах, Төрийн мэдээллийн аюулгүй байдлын жишиг бодлого, Төрийн байгууллагуудын мэдээллийн аюулгүй байдлын сургалтууд, гарын авлага боловсруулагдсан ба Кибер аюулгүй байдлыг хамгаалах цогц гарын авлага боловсруулагдсан, Орон нутгийн төрийн захиргааны байгуулага, яамд, агентлагуудын мэдээллийн аюулгүй байдлын судалгаа хийгдэж дууссан дараах үр дүнд хүрсэн байна. Үүнд:

Монгол улсыг хөгжүүлэх сангийн хөрөнгөөр шилэн кабелиар 17 аймгийн 25 сумыг холбох төсөлд 8173.6 сая төгрөг санхүүжсэн.

2008 оны байдлаар шилэн кабелийн сүлжээнд холбогдсон сумдыг үзүүлэв.

Засгийн газрын хэрэг эрхлэх газар Их Монгол Улс байгуулагдсаны 800 жилийн ойг тэмдэглэн өнгөрүүлэх бүтээн

байгуулалтын ажлын хүрээнд 2005 оны 9 -р сараас баригдаж эхэлсэн Их эзэн Чингис хаан хөшөө, Төрийн ёслол хүндэтгэлийн өргөө цогцолборыг барьж байгуулах ажлыг 2008 оны 12 дугаар сард дуусган, улсын комисс ажиллалаа. Цогцолборын нүүрний хэсгийн хаадын хөшөө бүхий баганат шилэн галлерейн ажил дуусч төв талбай талаас иргэдэд нээлттэй болсон.

Дээрхи хэсгийн доор байрласан Монголчуудын төрийн түүхийн музейн хэсгийн ажил төгсгөлийн шатандаа орж гэрэлтүүлэг монтажлах, үзмэр байрлуулах, тохижуулах, ажилд ороод байна. Баруун, зүүн жигүүр талаасаа давхар бүрээр Төрийн ордонтой холбогдох хэсгүүдийн гол ажил үндсэндээ дууссан.

65

Засгийн газрын 2008 оны 4 дүгээр сарын 16 -ны өдрийн 138 дугаар тогтоолоор Их эзэн хаан Чингисийн хөшөө, Төрийн ёслол хүндэтгэлийн өргөө цогцолборыг барьж дуусган ашиглалтад оруулахад шаардагдах 1034.9 сая төгрөгийг Засгийн газрын нөөц сангаас гаргаж санхүүжүүлэхээр шийдвэрлэсэн бөгөөд интерьер тохижилт, өргөө гэр, мебель тавилга, музейн витрин тоноглол, техник тоног төхөөрөмжид зориулан санхүүжүүлээд байна.

Нийслэлийн хөрөнгө оруулалтын гүйцэтгэлийн талаар: Монгол Улсын 2008 оны төсвийн тухай хуулиар Нийслэлд улсын төсвийн болон

Монгол Улсыг хөгжүүлэх сангийн хөрөнгөөр нийт 39.7 тэрбум төгрөгийн хөрөнгө оруулахаар төлөвлөсөн.

Нийслэлийн хөрөнгө оруулалтын 2008 оны төлөвлөгөөний хэрэгжилтийг авч үзэхэд гүйцэтгэлээр 31.7 тэрбум төгрөгийн санхүүжилт хийгдэж, төлөвлөгөөний биелэлт 79.8 хувьтай гарахаар байна.

Улсын төсвөөс 2008 онд 2.7 тэрбум төгрөгийн хөрөнгө оруулж Нийслэл хотын төв ба хойд хэсгийн хөрсний уснаас хамгаалах барилга байгууламж , дулааны 6-р магистрал шугамын өргөтгөл шинэчлэлт, насос станцын хүчин чадлыг нэмэгдүүлэх ажлуудыг дуусган ашиглалтад оруулсан.

Төсвөөс 1.2 тэрбум төгрөгийн хөрөнгө оруулж 9 дүүргийн 87 хувьчлагдсан орон сууцны дээврийг шинэчилсэн бөгөөд 800 орчим сая төгрөгийн хөрөнгө оруулж 6 дүүргийн 37 лифтийг иж бүрэн шинэчлэн ашиглалтад оруулсан.

Монгол Улсын хөгжүүлэх сангийн хөрөнгөөр 4.4 тэрбум төг рөгийн хөрөнгө оруулж нийтийн эзэмшлийн 50 гаруй гудамж, 9 дүүргийн гудамж, талбайд шинээр гэрэлтүүлэг барьж ашиглалтад оруулсан бөгөөд орон сууцны болон гэр хорооллын цахилгаан эрчим хүчний хангамжийг сайжруулсны дээр нийслэлийн алслагдсан гэр хорооллуудад телевизийн дахин дамжуулах антен суурилуулахад 568.1 сая төгрөгийн хөрөнгө орууллаа.

Улаанбаатар хотын агаарын бохирдлыг бууруулах төсөл , арга хэмжээг хэрэгжүүлэхэд 2008 онд 3.0 тэрбум төгрөг батлагдсан бөгөөд Нийслэлийн Засаг даргын 2008 оны 2 дугаар сарын 21-ний өдрийн 67 тоот захирамж аар уг ажлын жагсаалтыг батлаж, түүний дагуу тендер зарлан гүйцэтгэгчийг сонгож гэрээ байгуулсан боловч агаарын бохирдлыг бууруулах ажил туйлын хариуцлагагүй хийгдсэнээс ихэнх төсөл ашиглалтад орж үр дүнгээ өгөөгүй байна.

ЗУРГАА. МОНГОЛ УЛСЫН ЗАСГИЙН ГАЗРЫН ГАДААД, ДОТООД ЗЭЭЛИЙН АШИГЛАЛТ, ТҮҮНИЙ ҮР АШИГ

1. Засгийн газрын гадаад зээлийн тухай 1.1 Гадаад зээлийн ашиглалт: Монгол Улсын Засгийн газар Хандивлагч орон,

Олон улсын санхүүгийн байгууллагаас 2008 онд 139.0 тэрбум төгрөгийн гадаад зээл авч ашиглахаар төлөвлөснөөс 91.2 тэрбум төгрөгтэй тэнцэх хэмжээний гадаад валютын зээлийг авч ашиглан гүйцэтгэл 66 хувьтай гарлаа. Авч ашигласан зээлийн 22.1 хувийг автозамын зээл эзлэж байгаа бол үлдсэн 77.9 хувийг төслийн зээл эзлэж байна.

Хүснэгт 1. Гадаад зээлийн ашиглалтын 2008 оны жилийн эцсийн гүйцэтгэл / сая төгрөгөөр /

Төсвийн ангилалаар Биелэлт

Салбараар Төлөвлөгөө Гүйцэтгэл Хувь Автозамын зээл

Автозамын салбар 46,163.1 20,182.5 44%

66

ДҮН 46,163.1 20,182.5 44% Төслийн зээл

Боловсролын салбар 8,115.0 6,877.1 85% Засаглалын салбар 2,519.5 721.2 29% Нийгмийн хамгаалал, ядуурлын салбар 10,211.4 6,969.7 68% Орон сууц, нийтийн аж ахуй барилгын салбар 14,165.7 9,768.8 69% Санхүү, эдийн засгийн салбар 17,049.0 21,359.7 125% Тээврийн салбар 75.0 131.3 175% Эрүүл мэндийн салбар 11,455.6 10,205.7 89% Эрчим хүчний салбар 23,154.1 14,961.3 65%

ДҮН 86,745.5 70,994.7 82% Хөтөлбөрийн зээл

Санхүү, эдийн засгийн салбар 6,049.8

0% ДҮН 6,049.8

НИЙТ ДҮН 138,958.4 91,177.2 66%

Гадаад зээлийн 2008 оны ашиглалтын гүйцэтгэлээс харахад Санхүү, эдийн засгийн салбар төлөвлөсөн хэмжээнээс илүү байна. Харин орон сууц, нийтийн аж ахуйн салбар болон зам тээврийн салбар, засаглалын салбар нийгмийн халамж ядуурлын салбар болон эрчим хүчний салбар болон бусад салбарын ашиглалтууд төлөвлөсөн хэмжээнээс бага байна. Ялангуяа эрчим хүч, автозамын салбарын зээлүүдийн ашиглалт уу байна.

Авто замын салбар

Авто замын с албарын нийт зээлийн ашиглалт 2008 онд 44 х увийн гүйцэтгэлтэй гарлаа. Үүний гол шалтгаан нь тухайн салбарт хэрэгжиж байгаа төслүүдийн төслийн үйл ажиллагаа удаашралтай байгаатай холбоотой байна.

Хүснэгт 2. Зам тээврийн салбарын ашиглалт гүйцэтгэл /сая төгрөгөөр/

Салбар Биелэлт

Төслийн дугаар нэр Төлөвлөгөө Гүйцэтгэл Хувь Автозамын салбар

200465112 - Бүс нутгийн тээврийн дэд бүтцийг хөгжүүлэх төсөл 894.1 260.3 29%

2087-MON(SF) - Авто замын хөгжил III 21,646.8 16,415.5 76% 3478MOG - Тээврийн салбарын хөгжил төсөл 471.4 434.5 92% 655 - Эрдэнэт булган уньт зам 6,298.3 1,919.6 30% MON-5 - Авто замын хөгжил III 16,724.9 922.1 6% MON-7 - Хөдөлгөөний аюулгүй байдлын сүлжээ төсөл

102.7

NDF353 - Тээврийн салбарын хөгжил төсөл 127.6 127.6 100% Дүн 46,163.1 20,182.5 44% НИЙТ ДҮН 46,163.1 20,182.5 44%

Зам тээврийн салбарт хэрэгжиж байгаа зарим зээлүүд удаашралтай хэрэгжиж байгаагийн гол шалтгаан нь:

• 200465112-Бүс нутгийн тээврийн дэд бүтцийг сайжруулах төсөл - Германы Сэргээн босголтын зээлийн банкны санхүүжилтээр хэрэгжиж буй “Бүс нутгийн тээврийн дэд бүтцийг хөгжүүлэх төсөл” -ийн хүрээнд Завхан, Дархан -Уул, Сэлэнгэ аймгуудад хайрган замыг хэсэгчлэн сайжруулж байгаа бөгөөд нийтдээ 5 багц ажил дээр сонгон шалгарсан гүйцэтгэгчийн компаниудын барилгын ажлын явц байдал удаашралтай байна. 2007 оны эцсээр эдгээрээс 3 гүйцэтгэгч компани ажлаа дуусган улсын комисст хүлээлгэн өгсөн боловч

67

үлдсэн 2 компани шатахууны үнийн нэмэгдлээс шалтгаалан гэрээний дүнгээ нэмэгдүүлэхийг хүсч улмаар 1 компани 2008 оны ажлаа огт эхлээгүй болно. 2009 онд Зам, тээвэр, барилга, хот байгуулалтын яамнаас эдгээр 2 компанитай байгуулсан гэрээгээ цуцалж, улмаар дахин тендер зарлаж сонгон шалгарсан гүйцэтгэгч компанитай шинээр гэрээ байгуулан уг зам барилгын ажлыг дуусгуулах чиглэлээр ажиллаж байна.

• 2087-MON(SF)-Авто зам хөгжүүлэх 3 дахь шатны төсөл - Азийн хөгжлийн банк, БНСУ-ын Экспорт-Импорт банк, БНХАУ-ын Засгийн газар, Монгол Улсын Засгийн газрын хамтарсан санхүүжилтээр хэрэгжиж буй Чойр -Сайншанд-Замын-Үүдийн чиглэлд нийт 427.2 км авто зам барих “Бүс нутгийн авто зам хөгжүүлэх төсөл” -ийн хүрээнд Сайншанд -Замын-Үүдийн чиглэлд баригдаж буй 207.2 км авто замын В1, NP1, AR2 багцуудыг Азийн хөгжлийн банкнаас санхүүжүүлж байгаа билээ. Үүнээс В1 багцын гүйцэтгэгч БНХАУ-ын Чиана Жео Инженеринг компанийн зам барилгын ажил үргэлжилж байгаа боловч нэлээд удаашралтай байна. Зээлийн гэрээний дагуу В1 багц ажлыг 2008 оны 10 дугаар сард улсын комисст хүлээлгэн өгөх ёстой. Гэвч нэг талаас цаг агаарын хүндрэл, нөгөө талаас ажиллах хүчний болон зам барилгын ажлын техник тоног төхөөрөмж, бараа материалыг татвараас чөлөөлөх зөвшөөрөл хугацаа алдсан, түүнчлэн явц дундын төлбөрүүдийг хугацаа алдаж санхүүжү үлсэн зэрэг үндэслэлүүдийг гүйцэтгэгч Чиана Жео Инженеринг компаниас гаргаж, улмаар Зам, тээвэр, барилга, хот байгуулалтын яамнаас зам барилгын ажлын дуусах хугацааг сунгаад байгаа болно. Харин NP1, AR2 багц ажлуудын гүйцэтгэгч компанийг сонгон шалгаруулах ажил удааширч, 2008 оны 4 дүгээр сард барилгын ажлын гэрээг Зам, тээвэр, аялал жуулчлалын яам /хуучнаар/-тай байгуулан ажлаа эхлээд гэрээний дагуу ажил 2009 оны эцэст дуусах болно.

• 3478MOG NDF353-Тээврийн салбарыг хөгжүүлэх төсөл - Төслийн хэрэгжилт хэвийн явагдаж, 2007 оны 12 дугаар сард дууссан бөгөөд Хархорин -Цэцэрлэгийн чиглэлийн 46 км замын 5 багц ажлын гүйцэтгэгчийн баталгаат засварын 1 жилийн хугацааны дараахь сүүлийн төлбөрийг 2008 онд санхүүжүүлсэн болно.

• 655- Эрдэнэт-Булган-Уньт чиглэлийн авто зам барих - Арабын эдийн засгийг хөгжүүлэх Кувейтийн сангийн санхүүжилтээр Эрдэнэт-Булган-Уньт чиглэлд 146 км автозам баригдаж байгаагаас Эрдэнэт-Булганы чиглэлийн 57.3 км авто зам баригдан дуусч, Булган-Уньт чиглэлийн 3А, 3В, 3С багц бүхий 88.7 км авто замын барилгын ажил үргэлжилж байна. 3А багц ажлын гүйцэтгэгчийг сонгон шалгаруулах тендерийн үйл ажиллагаа удааширч, зам барилгын ажлын гэрээг Эрдэнэ Зам ХХК-тай Зам, тээвэр, аялал жуулчлалын яам /хуучнаар/-наас 2008 оны 4 дүгээр сард байгуулан ажлыг нь эхлүүлээд байна. Харин 3В, 3С багц ажлын гүйцэтгэгч Насны Зам ХХК -ын ажлын явц гэрээ байгуулсан үеэс эхлэн 2007, 2008 онуудад удаашралтай байсан, гэрээний дагуу зам барилгын ажил 2008 оны эцэст ашиглалтад орох ёстой боловч энэ хугацаа нь 2009 он гэхэд ашиглалтанд орохоор болоод байна. Зам барилгын ажлын гүйцэтгэлийн санхүүжилтийн дийлэнх хувийн жинг асфальт дэвсэх эзэлдэг бөгөөд 2009 онд замын хатуу хучилтийг дэвссэнээр томоохон хэмжээний санхүүжилт гарах юм.

68

• MON-5-Авто зам хөгжүүлэх 3 дахь шатны төсөл - Азийн хөгжлийн банк, БНСУ-ын Экспорт-Импорт банк, БНХАУ-ын Засгийн газар, Монгол Улсын Засгийн газрын хамтарсан санхүүжилтээр хэрэгжиж буй Чойр -Сайншанд-Замын-Үүдийн чиглэлд нийт 427.2 км авто зам барих “Бүс нутгийн авто зам хөгжүүлэх төсөл”-ийн хүрээнд Чойр-Сайншандын чиглэлд баригдаж буй 176.4 км авто замын А1 багц ажлыг БНСУ-ын Эксим банкнаас санхүүжүүлж байгаа билээ. Зээлийн гэрээний дагуу зам барилгын ажил 2008 оны 10 дугаар сард дуусах ёстой боловч гүйцэтгэгч БНСУ -ын Ханшин Инженеринг компаний ажил удаашралтай байна. Энэ нь авто зам барих, тоног төхөөрөмж болон ажилчдаа хугацаа хожимдуулан оруулж ирсэн, түүнчлэн зам барилгын ажлын төлөвлөлт, зохион байгуулалт сул зэрэг байснаас шалтгаалсны зэрэгцээ нөгөө талаас шатахууны үнийн нэмэгдэл, дотоодын татвар хураамжийг чөлөөлөх тухай амлалтаа захиалагч тал биелүүлээгүй зэрэг хүчин зүйлүүдтэй холбоотой юм. Улмаар эдгээр хүчин зүйлүүдээс гарах нэмэгдэл зардлыг Монголын Засгийн газраас нэхэмжилсний зэрэгцээ зам барилгын ажлын дуусах хугацааг сунгах хүсэлтээ гаргасан бөгөөд уг саналыг Сангийн яам, Зам, тээвэр, барилга, хот байгуулалтын яамны хамтарсан ажлын хэсэг судалж байна. Зам барилгын ажил 2008 оны 8 дугаар сараас эхлэн үндсэндээ зогсоод байгаа болно.

• MON-7-Хөдөлгөөний аюулгүй байдлын сүлжээ төсөл - БНСУ-ын Экспорт-Импорт банкны санхүүжилтээр “Мэдээлэл, холбоо, хяналтын сүлжээ” төслийг хэрэгжүүлж байгаа билээ. Төслийн зорилго нь нийслэл хотод эмнэлэг, гал, цагдаа зэрэг яаралтай тусламжийн байгууллагуудын хүрээнд мэдээлэл солилцох, тэдгээрийн үйл ажиллагааг найдвар тай явуулахад дэмжлэг үзүүлэхээр мэдээлэл, холбоо, хяналтын сүлжээг бий болгох юм. Төслийг хэрэгжүүлэгч агентлагаар Хууль зүй, дотоод хэргийн яам ажиллаж байна. Төслийн хүрээнд олон улсын зөвлөх компанийг сонгон шалгаруулж БНСУ-ын ANSE Technology компанитай Хууль зүй, дотоод хэргийн яам гэрээ байгуулан ажиллаж байна. Одоогийн байдлаар төслийн гүйцэтгэгч компанийг сонгон шалгаруулах тендерийн үнэлгээ хийгдэж байна. Зээлийн гэрээний дагуу уг төсөл 2010 оны эцсээр дуусах юм.

Боловсролын салбар

Боловсролын салбарт Азийн хөгжлийн санхүүжилтээр 2 төсөл хэрэгжиж байгаа бөгөөд боловсролын салбарын хөгжил II төслийн хувьд НХС-тай хамтран хэрэгжүүлж байна. Болосвролын салбарт хэрэгжиж байгаа төслүүдийн хувьд энэ онд ашиглахаар төлөвлөж байсан гадаад зээлийн ашиглалт 85 хувьтай байна.

Хүснэгт 3. Боловсролын салбарын ашиглалт гүйцэтгэл /сая төгрөгөөр/


Төслийн дугаар нэр Төлөвлөгөө Гүйцэтгэл Хувь Боловсролын салбар

1908-MON(SF) - Боловсролын салбарын хөгжил II 3,144.6 2,365.4 75%

2238-MON(SF) - Боловсролын салбарын хөгжил III 3,989.5 4,511.7 113%

NDF402 - Боловсролын салбарын хөгжил II 980.9

0% Дүн 8,115.0 6,877.1 85% НИЙТ ДҮН 8,115.0 6,877.1 85%

69

Засаглалын салбар

Засаглалын салбарт хэрэгжиж байгаа 3 төслийн 2008 онд зээлийн ашиглалтын гүйцэтгэл 29 хувьтай байна.

Хүснэгт 4. Засаглалын салбарын ашиглалт гүйцэтгэл /сая төгрөгөөр/


Төслийн дугаар нэр Төлөвлөгөө Гүйцэтгэл Хувь Засаглалын салбар

2011-MON(SF) - Засаглалын чадавхийг бэхжүүлэх төсөл 844.4 582.7 69%

2307-MON(SF) - Гаалийн шинэчлэлийн төсөл 1,598.6 61.9 4% 3595MOG - Шүүх эрхзүйн шинэтгэл төсөл 76.5 76.5 100%

Дүн 2,519.5 721.2 29% НИЙТ ДҮН 2,519.5 721.2 29%

Засаглалын салбарт хэрэгжиж байгаа төслүүдийн гүйцэтгэл бага хувьтай байгаа нь:

• 2011-MON(SF)-Засаглалын шинэчлэлийн чадавхийг бэхжүүлэх төсөл төлөвлөгөөт ажил нь бүтээгдэхүүний өртөг тооцох программ хангамжийг худалдан авах болон Төсвийн байгууллагуудад суурилуулах, 70 иж бүрдэл компьютерийг худалдаж авах зэрэг байсан бөгөөд дотоодын зөвлөхүүдийн боловсруулсан бүтээгдэхүүний өртөг тооцох программ хангамжийг худалдаж авах саналыг АХБ-нд хүргүүлсэн.

• Азийн хөгжлийн банкны санхүүжилтээр хэрэгжиж эхлэж байгаа 2307 -MON(SF) Гаалийн шинэчлэл төсөл нь 2008 оноос хэрэгжиж байгаа бөгөөд төслийн баг бүрдүүлэхэд нилээд хугацаа алдаж, төлөвлөсөн ажлууд хойшлоход хүрсэн. Төслийн эхний худалдан авах ажиллагааны тендер шалгаруулалт явагдаж тендерийн үнэлгээний хорооны тайланг АХБ -нд хүргүүлээд байна. АХБ-наас тендерийн үнэлгээг эцэслэн шийдвэрлэж, гүйцэтгэх компанийг сонгон шалгаруулсанаар гэрээ байгуулан гэрээний дүнгийн 10%-ийн санхүүжилтийг хийх юм.

Нийгмийн хамгаалал, ядуурлын салбар

Нийгмийн хамгаалал, ядуурлын салбарт 4 төсөл хэрэгжиж б айгаа бөгөөд тус салбарын гүйцэтгэл 68 хувьтай байна.

Хүснэгт 5. Нийгмийн халамж, ядуурлын салбарын ашиглалт гүйцэтгэл /сая төгрөгөөр/


Төслийн дугаар нэр Төлөвлөгөө Гүйцэтгэл Хувь Нийгмийн хамгаалал, ядуурлын салбар

1836-MON(SF) - Нийгмийн хамгаалалын төсөл 1,041.9 1,063.0 102%

4330MOG - Тогтвортой амьжиргаа II 3,814.4 2,524.2 66% 592-MN - Хөдөөгийн ядуурлыг бууруулах

төсөл 3,600.0 2,558.3 71% NDF359 - Нийгмийн хамгаалалын төсөл 1,755.2 824.2 47%

Дүн 10,211.4 6,969.7 68% НИЙТ ДҮН 10,211.4 6,969.7 68%

70

Нийгмийн халамж, ядуурлын салбарт хэрэгжиж байгаа төслүүдийн гүйцэтгэл гараагүй байгаа нь дараах шалтгаантай болно:

• "4330MOG - Тогтвортой амьжиргаа-II" төслийн Олон нийтийн санаачлага, Бэлчээрийн менежментийг сайжруулах бүрэлдэхүүн хэсгийн хүрээнд 21 аймгаас шалгарсан жижиг төслүүдийн санхүүжүүлэх журмыг Төслийн удирдах хороогоор баталгаажуулан .Бэлчээрийн мал аж ахуйн эрсдлийн удирдлага бүрэлдэхүүн, Олон нийтийн санаачлага, Монголын хөгжлийн зах зээл хэсгийн хүрээнд аймгуудаас ирүүлсэн ма териалыг жижиг төслийн шалгаруулалтыг хүлээн авч санхүүжилтийг гаргасан.

• 592 MN – Хөдөөгийн ядуурлыг бууруулах хөтөлбөрийн хүрээнд Архангай, Хэнтий, Хөвсгөл, Булган аймгуудад Бэлчээрийн менежмент бүрэлдэхүүн хэсгийн хүрээнд Бодлого судлалын төвтэй байгуулсан Бэлчээрийн менежментийн хяналтын хороог бэхжүүлэх ажлын хүрээнд аймаг сумдад сургалт зохион байгуулж эцсийн тайланг гаргаад байна.Үлдэгдэл зөрүү дүн нь том тендерийн үнийн дүн үлдсэн .Мал аж ахуйн үйлдвэр лэлийн үйл ажиллагааны хүрээнд сум багын бэлчээрийн менежментийн хороог бэхжүүсэн. Худаг гаргах, засварлах, шинээр худаг гаргах хайгуулын хамт аймгуудад нийтдээ 79 худаг шинээр гаргаж эвдэрч муудсан худгуудыг сэргээн засварласан болно.

• Азийн хөгжлийн банкн ы санхүүжилтээр хэрэгжиж байгаа 1836 -MON(SF) – Нийгмийн хамгааллын салбарын хөгжил төслийн хүрээнд төслийн хугацаа 2008.12.30 дуусах байсан ч валютын ханшны зөрөөнөөс бий болсон дээрх хөрөнгөөр Улаанбаатар хотод Хөдөлмөрийн бирж барихаар АХБ-наас зөвшөөрөл авсны дагуу төслийн хэрэгжих хугацааг 2009.06.30 хүртэл сунгасан болно.Иймд дээрх хөрөнгийг 2009 оны 6 дугаар хүртэл хөдөлмөрийн бирж барих ажлын санхүүжилт хийгдэх төсөв юм. Одоогийн байдлаар барилгын ажил 30%-тай, ажлын гүйцэтгэлийн санхүүжилт гарсан.

Орон сууц нийтийн аж ахуйн салбар

Орон сууц нийтийн аж ахуйн салбарт 2008 онд гадаад зээлийн ашиглалт 69 хувьтай гарсан байна. Тус салбарын Азийн хөгжлийн банкны 4-н төсөл, Дэлхийн банкны нэг төсөл болон Испани улсын санхүүжилтээр нэг төсөл хэрэгжиж байна.

Хүснэгт 6. Орон сууц, нийтийн аж ахуйн салбарын ашиглалт гүйцэтгэл /сая төгрөгөөр/


Төслийн дугаар нэр Төлөвлөгөө Гүйцэтгэл Хувь Орон сууц, нийтийн аж ахуй барилгын салбар

1736-MON(SF) - Кадастерийн зураглал ба газрын бүртгэл төсөл 3,827.9 2,344.3 61% 1847-MON(SF) - Орон сууцны санхүүжилтын төсөл 406.9 406.9 100% 1907-MON(SF) - Орон нутгийн хотуудын НАА-г сайжруулах төсөл 3,720.1 4,824.1 130% 2301-MON(SF) - Хот байгуулалтын төсөл 604.9 346.9 57% 3890MOG - Улаанбааатар хотын НАА-г сайжруулах төсөл 2,709.3 1,846.7 68% SP-002 - УБ хотын бохир ус цэвэршүүлэх байгууламжийн шинэчлэлийн

төсөл 2,896.6

0% Дүн 14,165.7 9,768.8 69% НИЙТ ДҮН 14,165.7 9,768.8 69%

71

Орон сууц нийтийн аж ахуйн салбарын ашиглалт төлөвлөгөөнөөс бага нь байгаа нь дараах шалтгаануудтай холбоотой байна.

• 1736-MON(SF)-Кадастерийн зураглал ба газрын бүртгэл төслийн томоохон ажлын нэг болох мэдээлэл технологийн газрыг бүрэн шинэчлэх гэрээний санхүүжилт хийгдэж , ү лдэгдэл санхүүжи лт нь төслийн хүрээнд зарлагдах тоног төхөөрөмж худалдан авах тендерийн ажлын дүн болно.1847-MON(SF) – Орон сууцны санхүүжилтийн төслийн хүрээнд өмнө нь байгуулсан гэрээний дагуу хийгдсэн санхүүжилтүүд хийгдсэн. Төсөл 2008 оны 3 сард хэрэгжиж дууссан.

• 1847-MON(SF) – Орон сууцны санхүүжилтийн төслийн хүрээнд өмнө нь байгуулсан гэрээний дагуу хийгдсэн санхүүжилтүүд хийгдсэн. Төсөл 2008 оны 3 сард хэрэгжиж бүрэн дууссан.

• 1907-MON(SF)-Орон нутгийн хотуудын НАА-г сайжруулах төслийн үйл ажиллагаа 2008 оны 12 дугаар сарын 30 өдөр дуусч байгаатай холбогдуулан баруун найман аймгийн нийт барилгын үлдэгдэл ажлын санхүүжилт хийгдэж улсын комиссоор 11-12 саруудад хүлээн авч бүрэн ашиглалтанд оруулсан.

• 2301-MON(SF)-Хот байгуулалтын төсөл нь энэ оны 3 дугаар сараас эх лэн хэрэгжиж эхэлсэн. Энэ онд төсөл хэрэгжих 5 аймаг болон Улаанбаатар хотын авто замыг сайжруулах ажлыг сонгон шалгаруулж гэрээ хийгдэж санхүүжилт гарах юм. Одоогийн байдлаар төслийн гадаад болон дотоодын зөвлөхүүд болон замын инженер сонгон шалгаруулалт хийгдэж байна.

• 3890MOG-Улаанбааатар хотын НАА-г сайжруулах төслийн хүрээнд ажлын гэрээний дагуу барилгын ажлын гүйцэтгэлээр төлбөрийн санхүүжилт гарсан болно.

Санхүү, эдийн засгийн салбар

Санхүү, эдийн засгийн салбарын гадаад зээлийн ашиглалт 2008 онд 92 хувийн гүйцэтгэлтэй гарсан байна. Тус салбарт өнгөрөгч 2007 онд Японы Засгийн газрын зээлийн хөрөнгөөр MON-P7 Жижиг дунд үйлдвэрийг хөгжүүлэх төсөл хэрэгжиж эхэлсэн. Энэхүү төслийн ашиглалт нилээн их байсан нь ашиглалт их гарахад нөлөөлсөн гол хүчин зүйл болсон байна.

Хүснэгт 7. Санхүү, эдийн засгийн салбарын ашиглалт гүйцэтгэл /сая төгрөгөөр/


Төслийн дугаар нэр Төлөвлөгөө Гүйцэтгэл Хувь Санхүү, эдийн засгийн салбар

2218-MON(SF) - Санхүүгийн хөтөлбөр 6,049.8

0% 3659MOG - Санхүүгийн чадавхийг бэхжүүлэх төсөл 382.3 132.5 35% 3803MOG - Эдийн засгийн чадавхийг бэхжүүлэх төсөл 572.0 1,015.2 177% 4069MOG - Малын индексжүүлсэн даатгал төсөл 757.0 873.7 115% 4088MOG - Хувийн хэвшлийн хөгжил II 1,232.8 2,833.1 230% MON-P7 - Жижиг дунд үйлдвэрлэлийг хөгжүүлэх төсөл 14,104.9 16,505.3 117%

Дүн 23,098.8 21,359.7 92% НИЙТ ДҮН 23,098.8 21,359.7 92%

72

Тус салбарын гадаад зээлийн ашиглалт 2008 оны жилийн эцсийн байдлаар зөрүүтэй байгаа гол шалтгаан нь:

• 3659MOG - Дэлхийн банкны “Санхүүгийн чадавхийг хөгжүүлэх төсөл” -ийн Б бүрэлдэхүүн хэсгийн хүрээнд Монгол банкинд суурилуулах RTGS системийн нийлүүлэгчийг сонгон шалгаруулах олон улсын нээлттэй тэндэрийн зарлан сонгон шалгарсан Шведийн CMA Small Systems Inc компанитай гэрээ байгуулан гэрээний урьдчилгаа төлбөрийг шилжүүлсэн. Уг компани нь гэрээний үүргийн дагуу системийг суурилуулах эхний ээлжийн бэлтгэл ажлыг гүйцэтгэсэн бөгөөд дараагийн шатны компьютерийн программ хангамж, тоног төхөөрөмжийг нийлүүлэх, суурилуулах ажлыг гүйцэтгэхээр хүлээгдэж байна.

• 3803MOG-Эдийн засгийн чадавхийг бэхжүүлэх төслийн хүрээнд зөвлөх компаниар сонгон шалгарсан "Глокомс" ХХК-ийн гэрээний үүргийн төлөвлөгөөт ажлын санхүүжилт 296.4 сая төгрөгийг санхүүжүүлсэнээр тухайн төслийн төлөвлөгөө хангалттай биелсэн.

• 4088MOG-Хувийн хэвшлийг дэмжих төслийн хувьд Төсөл хэрэгжүүлэх нэгжээс Дэлхийн банкинд 6 дэд төслийг санхүүжүүлэхийг зөвшөөрөх хүсэлтийн нот бичиг хүргүүлсэн ч хариу ирээгүйгээс хүлээгдсэн. Гэсэн ч төлөвлөгөөний дагуу 9 аж ахуй нэгж байгууллагын дэд төслийг шалгаруулж Дэлхийн банкнаас зөвшөөрөгдсөн дэд зээлийг санхүүжүүлсэн.

• MON-P7-Жижиг дунд үйлдвэрлэлийг хөгжүүлэх, байгаль орчныг хамгаалах 2 үe шатад төсөл - Японы Олон улсын хамтын ажиллагааны банк /JBIC/болон Японы Олон Улсын хамтын ажиллгааны агентлаг /JICA/ хоорондоо нэгдэхтэй холбоотойгоор 1 дүгээр шатны төслийн зээлийн ашиглалтыг нэмэгдүүлэх, улмаар 2 шатны төслийг 2009 онд багтаан хэрэгжүүлж эхлэхтэй холбогдуулан дэд зээлүүдийг ихээр санхүүжүүлсэн бөгөөд 2008 онд нийт 75 аж ахуй нэгж, байгууллагын дэд төслийг санхүүжүүлсэнээр гүйцэтгэл төлөвлөгөөнөөс давж биелсэн.

Эрүүл мэндийн салбар

Эрүүл мэндийн салбарт Азийн хөгжлийн банкны санхүүжилтээр 1998-MON(SF) Эрүүл мэндийн салбарыг хөгжүүлэх төсөл, Бельгийн хөрөнгө оруулалтаар хэрэгжиж байгаа Зүүн бүсийн оношлогооны систем зээлүүд хэрэгжиж байгаа бөгөөд 2008 оны ашиглалт 89% гарсан байна.

Хүснэгт 8. Эрүүл мэндийн салбарын ашиглалт гүйцэтгэл /сая төгрөгөөр/


Төслийн дугаар нэр Төлөвлөгөө Гүйцэтгэл Хувь Эрүүл мэндийн салбар

1998-MON(SF) - Эрүүл мэндийн салбарын хөгжил II 4,651.6 4,877.9 105%

Bel001 - Зүүн бүсийн оношлогоо эмчилгээний төсөл 6,804.0 5,327.8 78% Дүн 11,455.6 10,205.7 89% НИЙТ ДҮН 11,455.6 10,205.7 89%

73

• 1998-MON(SF)-Эрүүл мэндийн салбарын хөгжил II - Төслийн хэрэгжилт явц болон барилгын ажлын гүйцэтгэл болон санхүүжилт нилээд сайн явагдаж байгаа төсөл. Үлдсэн 292 сая төгрөг нь дүүргийн эмнэлэгт тоног төхөөрөмж нийлүүлэх тендерийн ажил хоцорч явж байгаатай холбоотой.

• Bel001-Зүүн бүсийн оношлогоо эмчилгээний төсөл - Энэ төсөл нь энэ оны 3 дугаар сараас эхлэн Зүүн бүсийн оношлогоо эмчилгээний төвийг сайжруулахаар Дорнод аймагт хэрэгжиж байгаа төсөл юм. Иймд 2008 он ы гадаад зээлийн санүүжилтийн төлөвлөгөөнд тусгагдаагүй ашиглалт гарсан болно.Одоогоор нийт нийлүүлэгдэх тоног төхөөрөмжийн 95% нь нийлүүлэгдсэн санхүүжилтийн 80 % нь гарсан. 2009 онд үлдсэн 20% нь хийгдэж төсөл дуусах юм.

Эрчим хүчний салбар

Эрчим хүчний салбарт 2008 оны жилийн эцсийн байдлаар гадаад зээлийн ашиглалтын гүйцэтгэл 65 хувьтай байна.

Хүснэгт 9. Эрчим хүчний салбарын ашиглалт гүйцэтгэл /сая төгрөгөөр/


Төслийн дугаар нэр Төлөвлөгөө Гүйцэтгэл Хувь Эрчим хүчний салбар

200066183 - Эрчим хүчний хөтөлбөр I 247.3 33.7 14% 200066183A - Эрчим хүчний хөтөлбөр I 4,008.0 2,618.0 65% 3503MOG - Эрчим хүчний төсөл 6,626.4 6,030.6 91% 579 - Тайширын УЦС барих төсөл 2,149.1 3,117.0 145% DURGUN - Дөргөний УЦС-ын төсөл 5,740.4

0%

MON-P6 - 4-р цахилгаан станцын шинэчлэлийн төсөл 3,950.1 3,162.0 80% SW-001 - Төвийн бүсийн цахилгаан дамжуулах сүлжээг сайжруулах

төсөл 432.9

0% Дүн 23,154.1 14,961.3 65% НИЙТ ДҮН 23,154.1 14,961.3 65%

Эрчим хүчний салбарт хэрэгжсэн төслүүдийн гадаад зээлийн төлөвлөгөө, гүйцэтгэлийн зөрүү нь дараах шалтгаануудтай холбоотой байна.

• 200066183A-Эрчим хүчний хөтөлбөр I - Дарханы санцын 110кВ-ын далд хуваарилах байгууламжийн үйл ажиллагаа бүрэн хэрэгжиж улсын комиссоор 10-р сарын 14-нд хүлээлгэн өгсөн бөгөөд үлдсэн улиралд бүх бичиг баримтын үйл ажиллагааг дуусган үлдэгдэл төлбөрүүдийг барагдуулах болно. Тоолуурын автомат мэдээллийн системийн хувьд Сангийн яам болон ТЭХЯ, банкнаас гэрээний хэлэлцээрийг хийх зөвшөөрлийг авсан бөгөөд одоогоор хамгийн сайн гэж үнэлэгдсэн landus+Gyr команитай 11 -р сарын 3-наас эхлэн гэрээний хэлэлцээрийг хийхээр ажиллаж байна.

• 200066183-Эрчим хүчний хөтөлбөр I - Аккумуляторын системийн хувьд Сангийн яамнаас үнэлгээний тайланд үл татгалзах авсан бөгөөд банкнаас хараахан санал ирээгүй байгаа тул хүлээж байна. Энэ хариу ирсний дараа гэрээ байгуулах ажил хийгдэнэ

74

• 3503MOG-Эрчим хүчний төсөл - Баруун аймгуудын цахилгаан түгээх станцын шинэчлэлтийн 2.3 сая ам долларын ажлын тендерийг зохион байгуулж , Улаанбаатар хотын 4-н зам болон Дорнодын Цахилгаан түгээх станцын дэд станц барих барилга угсралтын ажлын 2.8 сая ам долларын тендерийг зарлаад гэрээ байгуулан ажиллаж байна. 2008 оны 4 дүгээр улиралд санхүүжилтүүд хийгдэнэ.

• 579-Тайширын УЦС барих төсөл - Зээлийн ашиглалтын төлөвлө гөө нь 2007 онд батлагдсан бөгөөд он дамжин ашиглалт нь гарсан байна.

• DURGUN - Дөргөний УЦС барих төсөл - Тус Дөргөний УЦС-ыг барих төслийн барилын ажил бүрэн дууссан бөгөөд 10, 11 дүгээр сард ашиглалтанд хүлээн авч эцсийн тайлан баланс гарснаар ашиглалтыг тооцох болно.

• MON-P6-4-р цахилгаан станцын шинэчлэл төсөл II - Тус Шведийн төслийн Зээлийн хэлэлцээрт хожуу гарын үсэг зурагдаж батлагдсанаас төслийн хөрөнгийн ашиглалт хийгдээгүй бөгөөд одоогоор төсөл нь зөвхөн эхлэх шатандаа явж байна.

2. Гадаад зээлийн үйлчилгээний төлбөр:

Гадаад зээлийн үйлчилгээний төлбөрт 2008 онд гадаад зээлийн үндсэн төлбөрт 52.4 тэрбум төгрөг, гадаад зээл ашигласан зээлийн хүүгийн төлбөрт 19.4 тэрбум төгрөг нийт 71.9 тэрбум төгрөгийг төлөхөөр төлөвлөж байснаас гүйцэтгэлээр үндсэн төлбөр 51.8 тэрбум төгрөг, зээлийн хүүгийн төлбөрт 19.0 тэрбум төгрөгийг нийт 70.8 тэрбум төгрөгийг Хандивлагч орон, Олон улсын санхүүгийн байгууллагуудад төлсөн байна.

График 1. Гадаад зээлийн үйлчилгээний төлбөрийн төлөвлөгөө гүйцэтгэл

3. Гадаад өрийн үлдэгдэл

Монгол Улсын Засгийн газрын гадаад зээлийн үлдэгдэл 2008 оны эцсийн байдлаар 2,013.5 тэрбум төгрөгт хүрч нэмэгдсэн байна.

Хүснэгт 8. Гадаад зээлийн үлдэгдэл 2008 оны эцсийн байдлаар

Гадаад зээлийн ангилал

Эхний үлдэгдэл Ашиглалт

Гадаад зээлийн үндсэн

Ханшийн өөрчлөлт

Гэрээний өөрчлөлт

Эцсийн үлдэгдэл

75

төлбөр

Төслийн зээл

1,258.3 71.0 34.9 176.0 -10.9 1,469.9 Автозамын зээл 211.4 20.2 5.9 15.9 -1.6 240.5 Санхүүгийн зээл 274.1 0.0 5.0 19.3

277.5

ОУВС-гийн зээл 29.6 0.0 6.0 1.9 25.6 НИЙТ ЗЭЭЛ 1,773.4 91.2 51.8 213.1 -12.4 2,013.5

Нийт зээлийн үлдэгдлийн 73 хувийг төслийн зээл, 11.9 хувийг автозамын зээл, 13.8

хувийг Санхүүгийн зээл эзэлж байгаа бол үлдэх 1.3 хувийг Олон улсын валютын сангийн зээл эзэлж байна.

Өнгөрөгч 2008 онд төгрөгийн бусад валюттай харьцах ханш хүчтэй суларсан нь гадаад зээлийн үлдэгдлийг огцом нэмэгдүүлж байна. Ялангуяа гадаад зээлийн валютын зээлийн багцын дийлэнх хувийг эзэлдэг Зээлжих тусгай эрх (ЗТЭ) болон Японы иений төгрөгтэй харьцах ханш чангарсан нь гадаад зээлийн үлдэгдлийн өсөлтөд хүчтэй нөлөөлсөн байна. Азийн хөгжлийн банкны зээлжих тусгай эрхийг ОУВС -ийн зээлжих тусгай эрхийн багцруу шилжүүлсэн бөгөөд энэхүү гэрээний өөрчлөлтөөр манай Монгол улс 12.4 тэрбум төгрөгтэй тэнцэх хэмжээний өрийг бууруулж чадсан юм.

Documents

introduction 2008- report-3-20-convert