Goese inventarissen nr. 18

Inventarissen van de archieven van de

Hervormde Gemeente te 's Heer Arendskerke, lS83~1951

ende

Hervormde Gemeente te Wilhelminadorp, 1841~1991

door

A.J . Barthen J .A.Oostdijk

Tekening van de Dorpsstraat (thans Vermetstraat) te 'sHeer Arendskerkemet de kerk inttmidden, gewassen in O.I.-inkt, doorJ.Bulthuis, 1792

Goese inventarissen nr, 18

Inventarissen van de archieven vande

Hervormde Gemeente te 's Heer Arenësserke, 1583-1951

en

Hervormde Gemeente teWilhelminadorp, 1841..1991

INVENTARIS

van het

ARCHIEF

van de

HERVORMDE GEMEENTE

van

~HEER AREND8KERKE

1583 - 1951

Goes, maart 1995

A.I . Barthen I.A. Oostdijk

5

Inhoud:

Inleiding

InventarisArchief van de kerkeraad

Stukken van algemene aard1. Notulen2. CorrespondentieStukken betreffende bijzondere onderwerpen1. Reglementering en functionarissen2. Aangelegenheden betreffende de lidmaten

2.1. doop2.2. lidmaatschap2.3. huwelijken

3. Aangelegenheden betreffende de diakonie3..1. eigendommen3..2. financiën3. .21. algemeen3.22. boekhouding3.23 . rekeningen van inkomsten en uitgaven3.3.. armenzorg

4. Zending en evangelisatie

Archief van kerkmeesters en kerkvoogdij

Stukken van algemene aard1. Notulen2. Correspondentie3. ArchiefStukken betreffende bijzondere onderwerpen1. Reglementering en kerkelijk personeel2. Kerkelijke gebouwen3. Zakelijke rechten onroerende goederen

3.1. aan-en verkoop3.2. ruiling3.3. erfpacht3..4. pacht3..5. tienden3.6. overige zakelijke rechten

4. Aangelegenheden betreffende de financiën4.1. algemeen4.2. begrotingen van inkomsten en uitgaven4.3. rekeningen van inkomsten en uitgaven kerk Baarsdorp4.4. rekeningen van inkomsten en uitgaven met bijlagen

AanhangselBijlagen1. Index opplaats-enpersoonsnamen2. Lijst van predikanten, 1583-19513. Catalogus van de bibliotheek

blz. 7

blz. 11

blz. 11blz. 11

blz. 13blz. 13blz. 13blz. 14blz. 14blz. 15blz. 15blz. 16blz. 16blz. 17blz. 18blz. 18blz. 19

blz. 20blz. 20blz. 21

blz. 21blz. 21blz. 22blz. 22blz. 24blz. 25blz. 26blz. 26blz. 27blz. 28blz. 28blz. 28blz.. 28blz. 30

blz. 31

blz. 32blz. 3.5blz. 35

7

INLEIDING

Van de stichting van de parochies tot de Reformatie

's Heer Arendskerkeontstond in de tijd van de massaleparochiestichtingop Zuid-Beveland in detweede helft van de twaalfde en het begin van de dertiende eeuw. Denaam's Heer Arendskerkekomt voor het eerst voor ineen tiendlijst van 1275-1280 als Ecclesia Amoldi. Het thans nogbestaande kerkgebouw, dat aan het eind van de veertiende, begin vijftiende eeuw is gebouwd,moet derhalve een voorganger hebben gehad. In de kerk waren altaren opgesteld voor de maagdMaria, de heilige Barbara, de evangelist Johannes, de heilige Maria Magdalenaen de heiligenNicolaasen Petrus. De kerk was derhalve niet van belang ontbloot.De oudst bekende geestelijke is Hugo van Risinghe, die hierin 1361 pastoor was. MatthijsJacobsz. Buysman, die in 1543 was aangesteld als pastoor moest vertrekken omdat hij de Lutherseleer was toegedaan. De Reformatie verliep overigens maar zeer geleidelijk. Goesen Zuid­Beveland waren tot 1577 Rooms-Katholiek. In dat jaar ging de stad Goes een Satisfaetieaanmetde Prins van Oranje, waarmee Goesen Zuid-Beveland het Spaanse kamp verlieten, maar één vande bepalingen in de Satisfactie was het onverkort handhaven van de Rooms-KatholiekeGodsdienst.Vanuit Walcheren, dat al overwegend protestants was - ook de bestuursorganen waren dat - werdde Reformatie echter met kracht doorgedreven. Maar Zuid-Beveland was niet zonder slag of stootgewonnen voor het protestantisme. Op de eerste provinciale synodevergadering gehouden te Goesop 14 oktober 1579 moest men van vele kerkgebouwen, waaronder dat van'sHeer Arendskerke,getuigen, datze"woesten ledich staen. " Eerst in 1580 was het mogelijk om eenkerkeraad tebenoemen en op 2 mei 1583 kon men voor's Heer Arendskerkeeen predikant beroepen,Godefroy van Stertum, maar deze bedankte. Op 1 juli 1583 beriep men François Vertrecht, diedat beroep aannamen die op 3 oktober daaraanvolgend werd bevestigd. Van hem is verder alleennog bekend, dathij op 17 maart 1614 overleed.Van de parochie te Baarsdorp is niet veel bekend. Er was een kerk, met een kerkhof. De oudstbekend katholiek geestelijke is Walter Splinter. In de kerk was een Maria-altaar aanwezig enerschijnt in de kerk een grafzerk uit het jaar 1234 gelegen te hebben. Na de Reformatie kwam deherderlijke zorg vooreerst uit's Heer Abtkskerke. Later zou dat veranderen.

Na de Reformatie

De geschiedenis van de Hervormde gemeente van 's Heer ArendskerkeenBaarsdorp wijkt niet afvan die van andere dorpsgemeenschappen in de omgeving. De burgerlijke overheid had eenstevige vinger in de pap waar het de benoeming van ouderlingen, diakenen en kerkmeesters en hetberoepen van predikanten betrof. De kerkeraad verzorgde de geestelijke belangen van degemeenteleden, de kerkmeesters hadden de zorg voor de stoffelijke belangen. Viermaal per jaarvierde de gemeente het Heilig Avondmaal. Voor het eerst vond dat plaats in 1581. De predikantverrichtte meteen ouderling de huisbezoeken. Landelijke en provinciale roerselen gingen aan degemeente niet voorbij. Zo werd in 1699 Pieter Galiaems om zijn Hattemistische gevoelens van hetAvondmaal geweerd. Toen deze bij zijn standpunt bleef, werd hij van de gemeente afgesneden. Inhet begin van de achttiende eeuw censureerde dekerkeraad enkele lidmaten, die aanhangersbleken te zijn van de Schoorse predikant Buitendijk.Maar ook moest de kerkeraadregelmatig maatregelen nemen tegen lidmaten, die zich bij ruwevolksvermaken, zoals gaaischieten, aan dronkenschap hadden overgegeven. Dat daarbij ookkerkeraadsledenniet vrij-uitgingen, blijkt uit het feit, dat ze soms in hun ambt geschorst werdenwegens te overdadig drankgebruik.In 1755 besloten de ambachtsherenvan Baarsdorp in te stemmen met het ingebruiknemen van dekerk aldaar voorde eredienst. Viermaal per jaar zou de predikant van 's Heer Abtskerke inBaarsdorp voorgaan ineen dienst. In 1773 werd Baarsdorp echter kerkelijk verenigd met 's HeerArendskerkeen verrichtte de predikant van deze gemeente er de herderlijke zorg.De psalmberijming van 1773, die de berijming van Datheen verving, werd in 's Heer Arendskerke

8

op 30 oktober 17740pplechtige wijze ingevoerd. Een orgel was er toen nog niet. Het was de taakvan de voorzanger om degemeentezang ingoede banen te leiden. De gemeente telde toen zo'nhonderdtachtig lidmaten, wat valt af te leiden uiteen door ds. De Bnis in 1770 opgemaaktenaamlijst.De invoering van de Evangelische Gezangen in 1806 leidde al evenmin tot veel problemen. In1816 hervormde Koning Willem Ideorganisatie van de Nederduits Gereformeerde Kerk, zoals deHervormde Kerk voordien heette. De Nationale Synode werd in het vervolg door hem benoemd.De kerk van's Heer Arendskerke maakte vanaf 1816 deel uit van de classis Goes. Voordien vielze onder.declassis Zuid-Beveland.Niet alleen de organisatorische veranderingen in de kerk leidde inde jaren dertig van de vorigeeeuw tot spanningen, ook de geest van de Verlichting, die ten koste ging van deortbodoxie,veroorzaakte problemen. Dat leidde in 1834 in IJlrum onder leiding van ds H.de Cock tot de"Afscheidingofwederkeer" tot het op de synode van Dordrecht van 161811619.gelegdegeestelijkfundament van de kerk. Ook in Zeeland ontstonden onder impulsen van .ds H.J. Budding vanBiggekerkein 1836 christelijke afgescheiden gemeenten. In's Heer Arendskerke scheidde eenaantal lidmaten zich af. Deze sloten zich aan bij de inmiddels in Nieuwdorpontstaneafgescheidengemeente. De Doleantie in 1886 had voor .de Hervormde Gemeente geen gevolgen. De classisnam op het verzoek van 25 mei 1918 vandekerkeraden de gemeenten van 's Heer Arendskerkeen Nieuwdorpl'sHeerenhoekom de kerkelijke grens tussen de gemeenten te wijzigen, zodanig datde inwoners van het huidige •Lewedorp, met aangrenzende polders, tot de laatstgenoemdegemeente zouden gaan behoren,eengoedgunstigebeslissing.De Hervormde Gemeente van 's Heer Arendskerke is de enige kerkelijke gemeente ter plaatse.

Kerkgebouwen

Van het allereerste kerkgebouw te 's Heer Arendskerke is niets bekend. Ook zijn er tot dusverrenooit resten van aangetroffen. Het thans nog in gebruik zijnde gebouw, gewijd aan de evangelistJohannes, stamt uit de veertiende/vijftiendeeeuw. De met restauratiewerkzaamhedenbelastearchitect J. Verheul schreef in 1906 het volgende over het gebouw: "Als groote bijzonderheid vooreendorpskerkje in die streek, vinden wij hier de buitenmuren met schragendecontrefortengeheelvan blokken zandsteen opgetrokken, terwijl de hoge massieve toren, met zijn zware, hoogopgaandecontreforten van groot formaat baksteen, tegen den westelijken kerkmuur is aangebouwd, zooalsbij de meeste kerken van vroeger regel was. De toren heeft een vierkanten vorm, is in de hoogtevan vier hoofdafdeelingen van verschiilendformtuü zeer logisch .opgebouwd en meteen lage spitsafgedekt."Het kerkgebouw bezat vroeger een noord-eneenzuidkoor,die in 1859 werden afgebroken, naeen eeuwealanggebruik als school, consistoriekamer en berghok. Aan deoostgevel van de kerkzijn de sporen nog duidelijk te zien. In dat jaar bouwde men een nieuwe consistorie tegen de kerkaan, die thans nog in gebruik is.In 1868 besloot men een orgel te plaatsen. Het werd aangekocht van de Rooms-Katholieke Kerk teZierikzee en door degebrs. Franssen te Roermond in de kerk geplaatst. Het staat er tot op de dagvan vandaag nog.Het kerkgebouw werd in 1906 ingrijpend gerestaureerd. In 1938 werd het voorzien van eenverwarmingsinstallatie en van electrisch licht. Tijdens de Tweede Wereldoorlog roofde de Duitsebezetter de klokken uit de toren. In 1946 vond men de kleinste terug op het hevanterrein vanGoes. Het randschrift van deze klok luidt:"Soli Deo Gloria - Thomas Both me fecit 1581. "Het kerkgebouw te Baarsdorp was vermoedelijk ouder dan dat van 's Heer Arendskerke. Het zouin het begin van de dertiende eeuw gebouwd zijn. Vanaf de Reformatie in 1578 tot 1744 was hetniet in gebruik. Het was daardoor erg in verval geraakten werd in opdracht van de ambachtsherengerestaureerd en geschikt gemaakt voor de hervormde eredienst. Waar men sinds 1755 eerstviermaal per jaar kerkdienst hield in Baarsdorp. werd dat ten laatste één dienst, op TweedePinksterdag. In 1880 besloot men het gebouw te slopen.De aanbesteding van de nieuwe pastorie vond plaats op 6 maart 1863. De oude werd afgebroken.

9

Bij de nieuwbouw maakte men gebruik Van gesloopt materiaal. De eerste bewoner van de nieuwepastorie was ds C. Giltay. Thans is het pand aan de Vermetstraat eigendom van de StichtingMaatschappelijke•Belangen te Goes.

De kerkelijke organisatie

a.dekerkeraad

In 1580 verkoos men voor het eerst ouderlingen en diakenen. Groot was de gemeente niet. Hetlidmatenregisteruit 1594 bevat de namen van ongeveer zestig belijdende lidmaten. Aan het hoofdvan de kerkelijke gemeente staat dekerkeraad, bestaande uit depredikant,deouderlingenendiakenen. De kerkeraad behartigt de geestelijke belangen van de gemeente. Hieronder valt hetdoen van huisbezoeken de regeling van de goede gang van zaken tijdens de kerkdiensten. Vanoudsher droegen de diakenen,uitnaam van dekerkeraad,zorgvoor de armen in de gemeente.Een apart college van diakenen heeft zich echter niet ontwikkeld. In 1965, met de inwerkingtre­ding Van de Algemene Bijstandswet, is de bijstandsverlening een taak van de overheid geworden.Het diakonaat richt zich sindsdien veel meer op hulpverlening aan Derde Wereldlanden, Oost­Europa en dergelijke.Vroeger speelde het Collegium Qualificatumeenbelangrijke rol in het beroepen van predikantenen in de verkiezing van ouderlingen en diakenen. Dit college, dat bestond uit vertegenwoordigersvan de ambachtsheren en de kerkeraad, maakte de nominatie op van de te verkiezen ambtsdragers.Tijdens de Franse tijd verdween dit college. In 1867 stelde men een kiescollege in, dat een zelfdetaak had, doch dat slechts uit leden van de kerkeraad bestond.

b.kerkmeestersen kerkvoogdij

Van oudsher telde de kerkelijke organisatie enkele kerkmeesters, die zich belastten met de zorgvoor de stoffelijke belangen van de gemeente. Ze werden doorgaans benoemd door deambachts­herenen ze beheerden en administreerden alle kerkelijke roerende en onroerende goederen. In1858 stelde men een college van kerkvoogden in, dat dezelfde taken kreeg toegewezen alsvoorheen de kerkmeesters. Het college was tevens belast met de benoeming van kerkelijkpersoneel, zoals de koster en de organist. Het werd gekozen uit de lidmaten van de gemeente.Daarnaast kwam er een college van notabelen, dat de kerkvoogdij bijstand verleende bij dewerving van gelden, de verkiezing Van kerkvoogden en het opstellen van begrotingen enrekeningen van inkomsten en uitgaven. De kerkvoogdij moest daarnaast het oordeel van denotabelen vragen voor het verkrijgen, vervreemden ofbezwaren van onroerend goed.Bij de invoering van de nieuwe kerkorde in 1951 gingen de zittende leden van de kerkvoogdijoptreden als ouderling-kerkvoogd.

c. kerkelijk verenigingsleven

Hiervan is niet veel bekend. In het archief van de kerk is van enige schriftelijke nalatenschap vankerkelijke verenigingen geen sprake. Toch is bekend, dat er al in 1901 een jeugdvereniging was.

Geschiedenis van het archief en verantwoording van de inventarisatie

De archieven en het bibliotheekje van de Hervormde Gemeente van 's Heer ArendskerkeenBaarsdorpberustensinds januari 1995 inde archietbewaarplaats van de gemeente Goes, middelseen overeenkomst van inbewaringgeving.Al in 1839 besloot de kerkeraadeen inventaris van het toenmalige archief te laten vervaardigendoor de ouderling Jan Bal. Predikanten speelden een belangrijke rol in de zorg voor de archivalia.Zij schreven vroeger de notulen vandekerkeraad en beheerden de lidmatenadministratie. Toen in1811 de doop-, trouw-en begraatboeken naar de burgerlijke overheid moesten wordenoverge-

10

bracht, is dat om onbekende redenen maar gedeelteliJk geschied en zo zijn in het archief van dekerkorïginele doop-en trouwboekenbewaard gebleven.Hoe de berging van .hetarchief vroeger was, wordt duideliJk aan de hand van de kerkeraadsnotu­len van 7 april 1932, waarin het volgende is genotuleerd: "Dan wordt het archiefuit de bewaringvan ds De voogd aan Kerkeraaden .consulent overgegeven, gedeeltelijk in de kluis, gedeeltelijk inde brandkast in de pastorie en gedeeltelijk door den consulent te bewaren. Ook voorde uiterstaccurate verzorging namens de Kerkeraaddankaands De Voogd. H De kluis bevindt zich naast deconsistorie.. In 1948 klaagde de secretaris over de vochtigheid van deze bewaarplaats, die thansnog in gebruik is. In 1957 inventariseerde de toenmalige gemeentearchivaris van Goes, G.Stadermann,hetarchief. Nadien benoemde de kerkeraadeeneigenarchivaris, welk ambt tenlaatste werd bekleed door I.I~ Lueieer, Hij vulde de inventaris Stadermannaan met archivalia vanna 1951. BiJ de inbewaringg.evingbesloot de kerkeraad het archief over de periode 1583-l951inbewaring te geven. De periode 1952 - heden herustnog in de kerkelijkehewaarplaats.BiJ de inventarisatie is gebruik gemaakt van de Richtlijnen voor het beheer van de kerkelijke ensemikerkelijkearchieven. Het notulenboek van de kerkeraadover de periode 1944-1954 kwameerst na het afronden van de inventarisatie beschikbaar. Vandaar dat het onder nr 7a moestworden geplaatst.

Goes, maart 1995

A.J. BarthI.A.Oostdijk

Bronnen en Iiteratunr:

De in de inleiding verwer1ctegegevenszijnafkomstiguit deinv.nrs. 1-7. Daarnaast is gebruik gemaakt van:

C. Dekker, Zuid-Beveland,dehistorischegeografieendeinstellingen van een Zeeuws eiland in de middeleeuwen, Assen,1971

M.J.Geuze, Op Arendsvleugels, 1583-1983, 400 jaar Hervormde gemeente 's Heer Arendskerke,'s Heer Arendskerke,1983.

P.A. .Hartheom, Baarsdorp. Heerlijkheid,Poeldorp, Monument, de geschiedenis van een gehucht in de gemeente Borsele,Canterbury, 1986

A. de Smit, DeburgerlijkeenkeIkelijkegeschiedenis Vlln'S Heer Arendskerke, twee delen,'s Heer Arendskerke, 1957/1959

Afbeelding vanhet kerkzegel vande Hervormde Gemeente van's Heer Arenäskerke

11

INVENTARIS

Archiefvandekerkeraad, 1583-1951

Stukken van algemene aard

1. Notulen.

1-7.

2. Correspondentie.

8-55.

Notulen van de vergaderingen van dekerkeraad.1651-1943.7 delen.

1. 1651-16692.1689-17713. 1771-18154. 1816-1868

NB. Achterin inventaris van het archief en een registervan ingekomen stukken, 1816-1859

5. 1868-18966. 1896-19227. 1923-1943

7a. 1944-1951(bevat ook de periode 1952-1954)

Ingekomen stukken en afschriften en doorslagen van uitgegane stukken.1808-1951.47 omslagen en 1 deel.

8. 1808-18169. 1817-181910. 1820-182611. 1827-183712. 1839-184113. 1849-185214. 1853-185515. 1856-185916. 1860-186217. 1863-186618. 1867-187019. 1871-189420. 1895,189621. 189722. 189823. 189924. 190025. 190126. 190227.190328. 1904,190529. 1905-1934 (1 deel; alleen afschriften van uitgegane stukken)30. 190631. 1907

56-64.

--,65.

66.

12

32. 190833. 190934. 191035. 191136. 191237. 191338. 191439. 1915-191740. 1918-192041. 1921-192542. 1926-192843. 1929-193144. 1932-193445. 193546. 1935-1949 (alleen doorslagen van uitgegane stukken)47. 1936-194048. 1941-194349. 194450. 194551. 194652. 194753. 194854. 194955. 1950,1951

Ingekomen stukken van de Generale Synode der Hervormde Kerken hetMinisterie van Eredienst.1852-1894.9 omslagen.

56. 1852-185757. 1858-186858. 1869-187159. 1872-187660. 1877-188061. 1881-188562. 1886-188863. 1889-189164. 1892-1894

Registers van ingekomen stukken.1816-1949.1 deel.

--. 1816-1859NB.. Bevindtzich in inv.nr. 4

65. 1860-1949NB. Bevat achterin een inventaris van het archief, 1905.

Register van uitgegane stukken.1905-1949.1 deel.

13

Stukken betrejJendebijzondereonderwerpen

1. Reglementering en functionarissen

Lijst van gekozen ouderlingen en diakenen.1580-1610.

NB. Bevindt zich in inv.nr. 79

67.

68.

69.

70.

71.

72.

Instructie voor de kosterlschoolmeester.1664.1 stuk.

Uittreksel uit de notulen van de vergadering van 15 oktober 1680 van deClassis Zuid-Beveland betreffende het handhaven van de zondagsrust.1680.1 stuk.

Plaatselijk reglement op de benoeming van ouderlingen en diakenen en deberoeping van predikanten, met stukken betreffende de vaststelling.1889,1894.1 omslag.

Instructie voorde administrerend diaken.1906.1 stuk.

Stukken betreffende het beroepen van ds I.A. Talma te Zaamslag,1949.2 stukken.

Naamlijsten van predikanten, die de gemeente vanaf haarinstitueringhebben gediend.1geI20eeeuw..1 omslag.

2. Aangelegenheden betreffende de lidmaten

2.1. doop

73-78. "Doopboeken." Registers van gedoopte kinderen.1584-1605,1666-1722,1810-1909..5 delen en 1 band.

73. 1584-1605 (1 band)74. 1666-172275. 1810-185376. 1817-185377. 1853-190978. 1853-1909 (contraboek)

NB. De doopboeken 1722-1729 en 1729-1811 wordenbèschouwdals rijkseigendomen zijn door het Rijksarchief in Zeelandaan de gemeente Goes in bewaring gegeven. Ze zijn beschrevenin de inventaris Mulder, blz. 28, onder nrs. 2en 3. Het

2.2 lidmaatschap

79,80.

81-87.

88.

89.

90,91.

2.3. huwelijken

92-95.

14

onder nr. 1 aldaar beschreven doopboek over de periode1650-1810 is in 1940 verbrand.

Lijsten van lidmaten die hebben deelgenomen aan het Heilig Avondmaal.1585-1615.2 katernen.

79. 1585-160480. 1604-1615

Naamlijsten van lidmaten.1594-1634,1773-1951(1952-1990)6 delen.

--. 1594-1619NB. Bevinden zich in inv.nr.. 79

--. 1619-1634NB. Bevinden zich in inv.nr..80

81. 1773-1816NB. Voorin een verklaring van ds C.H.D. Ballet, waarom hetregister wordt aangelegd en een lijst van predikanten,be­ginnende 1583 en aangevuld tot 1840.

82. 1816-185383. 1816-1853 (contraregister)84. 1853-190985. 1853-1909 (contraregister)86. 1910-1951 (1952-1990)87. z.j. (20e eeuw)

Attestaties van ingekomen lidmaten.1786-1900., met hiaten.1 pak.

Irtgekomenstukken van lidmaten, die zich aïseheläen van de kerk.1836-1851.1 omslag.

Lijsten van stemgerechtigde lidmaten.1869-1951(1953).1 pak en 1 deel.

90. 1869-1932,1944-195191. 1933-1943 (1 deel)

"Trouwboeken."Registers van in de echt verbonden lidmaten.1582-1605,1614-1810,1853-1951(1952-1986).3 delen en 1 katern.

92. 1583-1605(1 katern)

15

93.. 1614-1810--. 181'7-1852

NB. Bevindenzleh in inv.nr. 18894. 1853-1951

NB. Bevat tevens de periode 1952-19i8695.. 1853-1951 (contrabo.ek)

NB. Bevat tevens de periode 1952-1986

3. Aangelegenheden betreffende de diakonie

3.1. Eigendommen

96-99.

100.

101.

102.

103.

104,105.

Lijsten van pachters van gronden, in eigendom van de diakonie.,met vermelding van de ontvangen pachtsommen.1762-1803..4 deeltjes.

96. 1762-177497. 1762-180398. 1768-178899. 1771-1790

Voorwaarden voor de verpachting van de onroerende goederen ineigendom van de diakonie.1809.1 katern.

Lijst van de te ontvangen erfpachten,chijnsenen renten op grondenin eigendom van de diakonie te 's Heer Arendskerke, Sinoutskerke enBaarsdorp.ca. 1810.2 stukken.

Afschrift van de notariële akte van aankoop van de woning wijk A, nr. 51te's Heer Arendskerke.1856.1 katern.

Afschrift van de notariële akte van verkoop van tuingrond te 's HeerArendskerkeaan H. Minaaard.1871.1 stuk.

Liggers van de eigendommen van de diakonie.1871-1951(1952-1976)8 stukken en 1 deel.

104. 1872-1941 (8 stukken)105. 1925-1951 (1952-1976)

106.

107.

108.

109.

110.

111.

112.

113.

16

Afschrift van de akte van afkoop van het tiendrecht op landerijen te's Heer Arendskerke in Krobshoek in de Ankeverepolder.1879..1 katern.

Afschrift van de notariële akte van afkoop van het tiendrecht op gronden te's Heer Arendskerke, kadastr.bekend, sectie H.nrs. 275-277.1876.1 stuk.

".Polissen". van de verzekering tegen brandschade van de in eigendom vande diakonie zijnde woningen.1904,1925,1941..3 stukken.

Akten en doorslagen van notariële akten van openbare verpachting van dein eigendom van de diakonie zijnde gronden.1906-1949, met hiaten.1 pak.

Afschrift van de notariële akte van aankoop vaneen woning met erf te's Heer Arendskerke,kadastr.hekendsectieH.nr.1417.1919.1 katern.

Doorslag van de akte van ruiling van grond inPoelhoek te Sinoutskerkemet W. van Liere te's Heer Abtskerke.1922.1 stuk.

Doorslag van de notariële akte van aankoop van twee woonhuizen met erfte 's Heer Arendskerke van F, Meulhroek, metretro-actum.1923.2 katernen.

Akte tot aankoop van de woning Zandweg E98 te 's Heer Arendskerkevan I. Karelse.1938.1 stuk.

3.2. Aangele.genheden betreffende definanciën

3.21. Algemeen

114.

115.

Afschrift van de notariële akte van geldlening, waarbij de diakonie eenlening van ft. 7000,-- aan de kerk verstrekt.1906..1 katern.

Afschrift van de notariële akte van testament, waarbij J. Karelsedediakonie tot haar enige erfgename benoemt.1930.1 stuk.

116.

117.

3.22. Boekhouding

118-124.

125-175.

17

Stukken betreffende de toepassing van de belasting op de dode hand.1932-1938.1 omslag.

Stukken betreffende de overdracht van dehypot:b.ecaire vordering tenbedrage van fl. 4OOO,--op de diakonie door de erven Blum- de Niet aande Vereniging "Kinderzorg" te Middelburg.1934.2 stukken.

Kasboeken van inkomsten en uitgaven.1763-1829,1852-1857,1934-1951(1952-1956).7 delen.

118. 1763-1777119. 1777-1783120. 1783-1814121. 1814-1829122. 1852-1857

NB.. Deze nummers bevinden zich Inslechtestaat,123. 1934-1939124. 1940-1951(1952-1956)

"Administratieboeken." Staten van inkomsten en uitgaven wegens pachtvan weidegronden en bouwland, huishuren, collecten en ondersteuning.1857-1880,1883-1904,1906-1948.49 katernen en 2 delen.

125. 1857126. 1858127. 1860128. 1861129.1862130.1863131. J864132. 1865133. 1866134.1867135. 1868136.1869137. 1870138.. 1871139. 1872140. 1873141. 1874142. 1875143. 1876144. 1877145. 1878146. 1879147. 1880

148.1883149.. 1884150. 1885151. 1886152.1887153. 1888154. 1889155.1890156. 1891157. 1892158. 1893159. 1894160.1895161. 1896162. 1897163. 1898164. 1899165. 1900166. 1901167. 1902168.. 1903169. 1904170. 1906-1925 (1 deel)

18

171. 1926-1944 (1 deel)172. 1945173. 1946174. 1947175. 1948

3.23. Rekeningen van inkomsten en uitgaven

176-190.

191.

Rekeningen van Inkomsten en uitgaven.1583-1951, met hiaten.14 banden en delen en 1 katern.

176. 1583-1626177. 1627-1644178. 1645-1651179. 1651-1658180. 1660-1667181. 1670-1768182. 1676-1692183. 1693 (1 katern)184. 1695-1703185. 1704-1729186. 1730-1782187. 1782-1825188. 1826-1861189. 1862-1939190. 1940-1951

Rekeningen van inkomsten en uitgaven ten behoeve van de bedelingvan armen, die tot de Hervormde gemeente behoren, doch geen lid­maat zijn.1858-1869.1 deel.

3.3. Aangelegenheden betreJfendedearmenzorg

192.

193.

194.

Lijsten van personen, die een bijdrage aan de diakonie toezeggenvoor de bedeling van de armen.1849.,1856.2 stukken.

Staten van aangeschafte kolen ten behoeve van de ondersteuningvan de armen.1907,1918,z.j.3 deeltjes.

Statistische opgaven over de verleende armenzorg,1925-1950, met hiaten.

19

4. Zending en evangelisatie

195-203. Kasboeken van inkomstenen uitgaventen behoevevan de in-en uitwen­digezending.1908-1951(1952-1955).9 deeltjes.

195. 1908-1916196. 1914-1921197. 1917-1923198. 1921-1930199. 1923-1929200. 1929-1936201. 1937-1940202. 1940-1943203. 1944-1951(1952-1955)

Kerkuitgang te rs HeerArendskerke in 1934. Op de foto van links naar rechts:Keetje op "t Hof- Boogert, Wies van Schaik- Hannewijk, Jan Boogert, DienNijsse-de Jonge, Pietje van de Panne- van Schaik, Pau Wisse- Hoogesteger(= nauwelijks zichtbaar), Kee van de Velde- Heijboer, Janna van Hekke- Heifboer,Johannes Wisse, Kee Traas- Wisse, Tannede Boot-Bommeljé, Kee van Dalen­HeiZigers, Siene Traas- Lokerse, Frans van Noorden.

20

:A.rchiefvankerkmeestersen van de kerkvoogdij, 1662-1951

Stukken van algemene aard

1. Notulen

204,205.

206-209.

2. Correspondentie

210-229.

230.

Notulen van de vergaderingen van het college van kerkvoogden.1858-1951(1952-1967).2 delen.

204. 1858-1993205. 1933-1951(1952-1967)

Notulen van de vergaderingen van het college van kerkvoogden met denotabelen.1858-1951(1952-1954).3 delen en 1 omslag.

206. 1858-1886207. 1886-1928208. 1928-1950209. 1951(1952-1954)(1 omslag)

Ingekomen stukken en afschriften en doorslagen van uitgegane stukken.1801,1814-1951, met hiaten.19 omslagen en 1 deel.

210. 1801,1814-1839211. 1840-1849212. 1850-1859213. 1860-1869214. 1870-1879215. 1877-1936 (alleen afschriften van uitgegane stukken, 1 deel)216. 1880-1899217. 1900-1905218. 1906,1907219. 1908-1910220. 1911,1912221. 1916-1922222. 1923-1925223. 1926-1928224. 1929-1935225. 1936-1938226. 1936-1949 (alleen doorslagen van uitgegane stukken)227. 1939-1942228. 1943-1948229. 1949-1951

Register van ingekomen stukken.1814-1950.1 deel.

231.

3. Archief

232.

21

Register van uitgegane stukken.1906-1951.1 deel.

Inventarissen van het archief.1895,1901,1902.3 stukken.

NB. Zie ook invent.nr. 4

Stukken betrefferuJebijzoruJereoruJerwerpen

1. Reglel11entering en kerkelijk personeel

233.

234.

235.

236.

237.

238.

Stukken betreffende de benoeming van kerkmeesters en kerkvoogden.1840-1881, met hiaten.1 omslag.

.Lijsten van personen, die het ambt van kerkvoogd, notabelenker­kelijk ontvanger bekleden.1858-1868.1 omslag.

Lijsten van gekozen notabelen.1858-1863.1 deel.

Lijsten van stemgerechtigden voorde verkiezing van notabelen.1869,187$,1895,1897,1899.1 omslag.

Liggers van hetpredikantstraktement.1875,1890,1900,1907,1949.1 omslag.

Plaatselijk reglement op het beheer van de kerkelijke goederen en fondsen.1882..1 deeltje.

2. Kerkelijke gebouwen

239.

240.

Besteken voorwaarden voorde bouw van de consistorie, met bergplaats.1854,1859.1 omslag.

Staat van het ontvangen zitplaatsengeld.1858.1 katern.

241.

242.

243.

244.

245.

246.

247.

22

Stukken betreffende de verzekering van de kerkelijke gebouwen tegenbrand-en stormschade.1860-1948, met hiaten.1 omslag.

Stukken betreffende de bouw van de nieuwe pastorie.1863.1 omslag.

Stukken betreffende de koop en de plaatsing van het orgel in de kerk.1867-1969.1 omslag.

Register van verhuurde .zitplaatsen.c. 1910-1948.1 deel.

Reglement voor het verloten van de zitplaatsen in de kerk.1928,1934,z.j..5 stukken.

Tekeningen van de aanleg en beplanting van het plantsoen rondom dekerk.z.j. (1geeeuw)1 omslag.

Foto's van het in-en exterieur van de kerk, ontvangen van de Rijksdienstvoor Monumentzorg.z.j . (jaren'60, 20eeeuw)1 omslag.

3. ZakeliJke rechten over onroerende goederen

3.1. Aan-en verkoop

248.

249.

250.

Stukken betreffende de verkoop van grond in de Oud 's Heer Arendsker­kepolder,de 's Heer Arendskerkepolderende Ankeverepolderaan deStaatsspoorwegen.1867,1875.2 katernen en 1 stuk.

Afschrift van de notariële akte van aankoop van bouwland in de Zuid­zak.polder te Heinkenszanden de Zuid Daniëlspolder te 's Heer Abtsker­ke van J.C. van der Meulen.1892.1 katern.

Afschrift van de notariële akte van aankoop van weilanden wegeling teNisse in Schachtstreken van Erven Smits.1892.1 katern.

251.

252.

253.

254.

255.

256.

257.

258.

259.

260.

23

Afschrift van de notariële akte van aankoop van bouwland in de Noordzakte 's Heer Arendskerke van M. de Baar.1894.1 katern.

Afschrift van de notariële akte van aankoop van grond te Driewegen vanP.Rijk.1895.1 katern.

Akte van aankoop vaneen perceel weiland te 's Heer Abtskerke van hetBurgerlijk Armbestuur.1907.1 stuk.

Doorslag van de notariële akte van aankoop vaneen woonhuis met erf tete 's Heer Arendskerke.1910.1 katern.

Stukken betreffende de verkoop van gronden te Driewegen en's HeerArendskerke ten behoeve van de aanleg van spoorlijnen inde Zak vanZuid-Beveland.1923.1 omslag.

Stukken betreffende de aankoop van een gedeelte schuur, meterfpachts~

recht, te 's Heer Arendskerke tegenover de kerk, van Ph.Philipse.1924.1 omslag.

Doorslag van de notariële akte van aankoop vaneen woonhuis met erf te's Heer Arendskerke, sectie H. nr. 1680, vanP. Paardekoper.1926.1 stuk.

Doorslag van de notariële akte van aankoop van grond aan de Noordweeg­seweg te's Heer Arendskerke van D.W. Lindenbergh.1927.2 katernen.

Afschrift van de notariële akte van aankoop van grond in PieterHuizen­hoek te's Heer Hendrikskinderen van A. Westveer Jzn.1927.1 katern.

Doorslag van de notariële akte van aankoop van een woonhuis met erf, te's Heer Arendskerke, wijk E, nt.88 van de diakonie.1929.1 stuk.

261.

262.

263.

264.

3.2. Ruiling

265.

266.

267.

268.

269.

270.

24

Doorslag van de notariële akte van aankoop vaneen woonhuis met erf te's Heer Arendskerke uit de nalatenschap vanP. de Jonge.1929.1 stuk.

Doorslag van de notariële akte van aankoop vaneen woonhuis met erf te's Heer Arendskerke uit de boedel van J. Bommeljéen J. van Dalen. metretro-acta.1937.3 stukken en 2 katernen.

Doorslag van de notariële akte van aankoop vaneen woonhuis met erf te's Heer Arendskerke van N.Bliek.1939.1 katern.

Akte van verkoop van grond in de Ankeverepolderaan het Rijk voor hetaanleggen van rijwielpaden langs Rijksweg S8.gedeelte Goes-Sloedam.1940.1 katern.

Akte van ruiling van grond bij de openbare school te 's Heer Arendskerkemet de burgerlijke gemeente.1861.1 stuk.

Akte van ruiling van bouwland met watergang te Baarsdorp met J.G. deLeeuw.1876.1 stuk.

Afschrift van de notariële akte van ruiling van percelen weiland metwatergang in Verbartelhoeken in Ongereedh.oek in Baarsdorp met deHervormde Gemeente te 's Heer Hendrikskinderen.1876.Lkatern,

Akte van ruiling van grond in Adolfshoek te Baarsdorp met J. Vermet.1884.1stuk.

Akte van ruiling van grond in Stelhoek te 's Heer Arendskerke met hetBurgerlijk Armbestuur.1886.1 stuk.

Akte van ruiling van grond inde Verbartelhoek te Baarsdorpen in dePieter Huizenhoek te 's Heer Hendrikskinderen met de HervormdeGemeente te 's Heer Hendrikskinderen.1887.1 stuk.

271.

272.

273.

274.

275.

276.

277.

3.3. Erfpacht

278.

279.

280.

25

Afschrift van de notariële akte van ruiling van grond onder Baarsdorpmetde Hervormde Gemeente te 's Heer Abtskerke.1893.1 katern.

Afschrift van de notariële .akte van ruiling van grond te Baarsdorp met hetAlgemeen Armbestuur van 's Heer Abtskerke.1893.1 katern.

Afschrift van de notariële akte van ruiling van grond in de HubregtseGemerken te Baarsdorpen in de ZuiderBijlhoeken Papenhoek te 's HeerAbtskerke met M. van Iwaarden.1903.1 katernen 1 stuk.

Doorslag van de notariële akte van ruiling van grond in de Ankeverepolderte 's Heer Arendskerke met het Burgerlijk Armbestuur.1921.1 stuk.

Doorslag van de notariële akte van ruiling van grond in Kerkboek te 'sHeer Abtskerkeen in Baarsdorpmet W. van Liere.1924.2 stukken.

Doorslag van de notariële akte van ruiling van grond in Den Otnloop te 'sen de Parallelweg te Heer Hendrikskinderen met 1. van Hekke.1926.1 stuk.

Doorslag van de notariële akte van ruiling van grond te 's Heer Arends­kerke met J. van der Maale.1931.1 stuk.

Akte van uitgifte van grond naast de openbare lagere school te 's HeerArendskerke in erfpacht aan de burgerlijke gemeente.1878,1882.2 stukken.

Akte van uitgifte van grond te 's Heer Arendskerke in erfpacht aan A.dePriester.1885.1 stuk.

Akte van afstand van het recht van erfpacht op grond te's Heer Arends­kerke door erven C. Nijsse.1933.1 stuk.

3.4. Pacht

281.

282.

283.

284.

3.5. lienden

285.

286.

287.

288.

289.

290.

26

Stukken betreffende de onderhandse verpachting van landerijen.1823-1830,1923,1931,1932,1935.1 omslag.

Stukken betreffende de openbare verpachting van landerijen.1830-1951, met hiaten.1 pak.

Lijsten van verpachte gronden.1879-1949, met hiaten.1 omslag.

Voorwaarden voor de verpachting van landerijen.1907.1 katern.

Akte tot afkoop van het tiendrecht op percelen grond in Baarsdorp in deZuider-en Noorderbijlen Verbartelhoek.1875.1 katernen 1 stuk.

Akte tot afkoop van het tiendrecht op percelen grond in 's Heer Abtskerkein Puttemeet, Daniëlshoeken Verlijdenhoek.1875.1 katern en 1 stuk.

Afschrift van de notariële akte tot afkoop van het tiendrecht op percelengrond jn's Heer Arendskerke in Sluishoek.1875.1 katern.

Akte tot afkoop van het tiendrecht op percelen grond in Baarsdorp in JanLourenshoek.1875.1 katernen 1 stuk.

Akte tot afkoop van het tiendrecht op percelen grond in's Heer Arends­kerke en 's Heer Abtskerke, genaamd "Oosteinde van den Middeldijk. "1876.

·1 stuk.

Afschrift van de akte tot afkoop van het tiendrecht op percelen grond te's Heer Arendskerke.1876.1 stuk.

291.

292.

293.

294.

295.

296.

297.

298.

27

Afschrift van de akte tot afkoop van het tiendrecht op percelen grond teHeinkenszand.1877.1 stuk.

Afschrift van de akte tot afkoop van het tiendrecht op percelen grond te's Heer Arendskerke in de St.Pieterpolderen inPastorijhoek.1877.1 stuk.

Afschrift van de akte tot afkoop van het tiendrecht op percelen grond teHeinkenszand.1878.1stuk.

Afschrift van de akte tot afkoop van het tiendrecht op percelen grond te's Heer Arendskerke in de hoek "Bewesten de Raaije."1878.1 katern.

Afschrift van de akte tot afkoop van het tiendrecht op percelen grond teBaarsdorp.1878.1 stuk.

Afschrift van de akte tot afkoop van het tiendrecht op percelen grond te's Heer Arendskerke.1878.1 stuk.

Afschrift van de akte tot afkoop van het tiendrecht op percelen grond tete 's Heer Arendskerke.1878.1 katern.

Afschrift van de akte tot afkoop van het tiendrecht op percelen grond tete's Heer Arendskerke.1879.1 katern.

3.6. overige zakelijke rechten

299.

300.

Doorslag van de notariële akte tot scheiding en deling vaneen uitweg te's Heer Abtskerke, sectie F. 321, met D. Vermet, C. de Baar, C. GroeneenC, Vermue.1910.1 stuk.

Doorslag van de .notariële akte van dading met scheiding van de eigen­domsrechten op grond te'sHeer Abtskerkemet J.W. Sprenger.1938.1 katern.

28

4. Aangelegenheden betreffende de financiën

4.1. Algemeen

301.

302.

303.

Stukken betreffende het beschikbaarstellen van een hypotheek ten bedragevan a. 3000,--aan J. Smit.1925.4 stukken en Ikatem.

Afschrift van de notariële akte van schuldbekentenis van M. Tolhoekwegens een lening ten bedrage van fl. .375,--.1933.Ikatem.

Naamlijsten van lidmaten die zich vrijwillig verbonden hebben tot hetgeven vaneen jaarlijkse bijdrage aan de Generale Kas van de HervormdeKerk.1939-1951.1 deel.

4.2. Begrotingen van inkomsten en uitgaven

304-312. Begrotingen van inkomsten en uitgaven.1858-1888,1891-1951.9 omslagen.

304. 1858-1869305. 1870-1879306. 1880-1888307. 1891-1900308. 1901-1910309. 1911-1920310. 1921-1930311. 1931-1940312. 1941-1951

4.3 Rekeningen van inkomsten en uitgaven, met bijlagen, vande kerk vanBaarsdorp

313-348. Rekeningen van inkomsten en uitgaven.1662-1857, met hiaten.26 katemenen8banden.

313. 1662-1698 (1 band)314. 1699-1752 (1 band)315. 1779-1812 (1 band)316. 1803,1804317. 1805,1806318. 1809,1810319. 1811,1812320. 1813,1814321. 1815-1821 (1 band)322. 1822-1826 (1 band)323. 1827-1833{I band)

349-373.

29

324. 1834-1840 (1 band)325. 1837326. 1838327. 1839328. 1840329. 1841330. 1841-1847 (1 band)331. 1842332. 1843333. 1844334. 1845335. 1846336. 1847337. 1848338. 1849339. 1848340. 1849341. 1850342. 1851343. 1852344. 1853345. 1854346. 1855347. 1856348. 1857

Bijlagen tot de rekeningen van inkomsten en uitgaven.1834-1857,1871.25 omslagen.

349.1834350. 1835351.1836352.1837353.1838354. 1839355. 1840356. 1841357. 1842358. 1843359. 1844360. 1845361. 1846362.1847363. 1848364.1849365. 1850366. 1851361. 1852368.1853369. 1854370. 1855371. 1856

30

372. 1857373. 1871

4.4. Rekeningen van inkomsten enuitgaven, metbijlagen

374-400.

401-446.

Rekeningen van inkomsten en uitgaven.1692-1951, met hiaten.27 delen, banden en omslagen.

374. 1692-1745375. 1745-1783376. 1786-1804377. 1803-1808378. 1803,1804379. 1805,1806380. 1807,1808381. 1809,1810382. 1811,1812383. 1813,1814384. 1815-1820385. 1821-1826386. 1827-1833387. 1834-1840388. 1836-1841389. 1841-1847390. 1842-1850391. 1851-1860392. 1861-1870393. 1871-1880394. 1881-1890395. 1891-1900396. 1901-1910397. 1911-1920398. 1921-1930399. 1932-1940400. 1941-1950

Bijlagen tot de rekeningen van inkomsten en uitgaven.1834-1880.46 omslagen.

401. 1834,1835402.1836403. 1837404. 1838405. 1839406.1840407. 1841408.1842409.1843410.1844411. 1845412. 1846

413. 1847414. 1848415.1849416. 1850417. 1851418. 1852419. 1853420. 1854421. 1855422. 1856423. 1857424. 1858

Aanhangsel

425. 1859426. 1860427. 1861428. 1862429. 1863430. 1864431. 1865432. 1866433. 1867434. 1868435. 1869

31

436. 1870437. 1871438. 1872439. 1873440.1874441. 1875442.1876443. 1877444. 1878445. 1879446. 1880

447.

448.

449.

Rekeningen van inkomsten en uitgaven van de Armmeesters van Baars­dorp, verantwoord aan de ambachtsheren.1658-1724.1 band.

Stukken betreffende de afwikkeling van de nalatenschap van 1. KoleenC. Kole te 's Heer Arendskerke.1856,1857.1 omslag.

Stukken betreffende het werven van fondsen voor het herstel van de storm­schade aan de pastorie van de Hervormde gemeente te Kattendijke.1911.1 omslag.

NB. Ds. I. de Voogd was penningmeester van de daartoeingestelde classicale commissie.

De Hervormde Kerkvan 's HeerArendskerke, 1968

32

Bijlage 1

Index op plaats- en persoonsnamen

AfB.

A.lgemeenArmbestuur, 272Baar,C.de, 299Baar, M. de, 251Baarsdorp., 101,266,271,272,295,447--, Adolfshoek, 268--, Hubregtse Gemerken, 273--, Jan Lourenshoek, 288--, Noorder Bijlhoek, 285--,Ongereedhoek, 267--, Verbartelhoek, 267,270,285--, Zuider Bijlhoek, 285Ballot, ds C.H.D.,81Bliek, N., 263Bommeljé, J., 262Burgerlijk Armbestuur, 253,269,274

CID.

Classis Zuid-Beveland, 68Dalen, J. van, 262Driewegen, 252,255

EIG.

Erven Blum- de Niet, 117Erven C. Nijsse, 280Erven Smits, 250Goes, 264Groene, C -., 299

H.

's Heer Abtskerke, 111,253,271,272,289,299,300--, Danielshoek, 286--, Papenhoek, 273--, Puttemeet, 286--, Verlijdenhoek, 286--, Zuid Danielspolder; 249--, Zuider Bijlhoek, 273's Heer Arendskerke, 2,101-103,110,112,113,254,255,257-263,265,277-280,289,290,296-298,448--, Ankeverepolder, 248,264,274--,Bewestende Raaije, 294--, 's Heer Arendskerkepolder, 248--, Krobshoek, 106--, Noordzak, 251--, Oud 's Heer Arendskerkepolder, 248--,Pastorijhoek, 292

--, Sluishoek, 287--, St.Pieterpolder, 292--, Stelhoek,269--, Zandweg, 113's Heer Hendrikskinderen, 267,270--, den Omloop,276--, Parallelweg, 276--, Pieter Huizenhoek, 259,270Heinkenszand, 291,293--, Zuidzakpolder, 249Hekke, 1.. van" 276Hervormde Kerk, Generale Synode van, 56-64

liJ..

Iwaarden, M. van, 273Jonge, P.de, 261

KIL.

Karelse, I., 113,115Kattendijke,449Kole, 1., 448Kole, C.,448Leeuw, J .G. de, 266Liere, W.. van, 111Lindenbergh, D.W., 258

MIN.

Maale, J. van der, 277Meu.lbroek, F., 112Meulen, J.C. van der, 249Middelburg, f17Minnaard, H., 103Nisse, Sehachtstreke«, 250

P/R.

Paardekoper, 257Philipse, Ph., 256Priester, A.de, 279Rijk, P., 252Rijksdienst voor de Monumentenzorg, 247

S/T.

Sinoutskerke, 101Sinoutskerke, Poelhoek, 111Sloedam, 264Smit, J., 301Sprenger, I.W., 300Staatsspoorwegen, 248

33

Talma, ds. J.A.., 71Tolhoek, M., 302

V.

Vereniging Kinderzorg, 117Vermet, D. ,299'Vermet, J., 268Vermue,C -, 299Voogd, ds. J. de, 449

W/Z.

Westveer, A., 259Zaamslag, 71Zak van Zuid-Beveland, 255

34

35

Bijlage 2

Lijst van predikanten die de gemeente gediend hebben, 1583-1951.

1. François Vertrecht2. Jeremias van Laren3. Jacobus Schoutens4. Christophorus Maeten5. Johannes Bollaert6. Balduïnus Driewegen7. Johan Hendrik van Bentheim8. Johannes Wilhelmus Ruysch9. Abraham van Velsen10. Johannes Adrianus du Bois11. Christophorus H.D. Ballot12. Adrianus Ham13. Jan Willem van Loo14. Cornelis Jacob Pols15. JanBerkers16. Antonie Niermeijer17. Cornelis Giltay18. Wolter Arinus Keers19. Johannes de Voogd20. Cornelis van der Waa21. Jan Adam Talma

Bijlage 3

Bibliotheek

1583 - 1614, alhier overleden1615 - 1619, vertr. naar Koudekerke1619 - 1655, alhier overleden1656 - 1666, vertrokken naar Bergen op Zoom1666 - 1678, vertrokken naar Oost-Souburg1678 - 1693, alhier overleden1695 - 1728, alhier overleden1729 - 1730, vertrokken naar Alblasserdam1730 - 1756, alhier overleden1758 - 1770, vertrokken naar Ouddorp1771 - 1774, vertrokken naar Sluis1775 - 1783, alhier overleden1785 - 1787, alhier overleden1788 - 1800, vertrokken naar Wemeldinge1801 - 1839, alhier overleden1840 - 1852, vertrokken naar Wemeldinge1853 - 1895, emeritus1896 - 1907, emeritus1907 - 1932, emeritus1933 - 1948, emeritus1949 - 1954, vertrokken naar Hoogvliet

1. P.Heringa, Opera Omniaofalle de theologische werken van deneerweerdigen,hooggeleer­den, welsprekende heer d. Edward Reynolds,bisschop van Norwichenhofprediker vansijnMajesteyt van Groot-Brittanje, Amsterdam, 1667

2. Acta Synodaliaofgearresteerde kerken-ordeningen van Zeelandt, van de jaren 1591,1620 en1638, uitgegeven ingevolge de resolutie van de Edele Mogende Heeren Gecommitteerde Raadenvan Zeeland van den 13. Februari 1755, Middelburg, 1755.

3.. J .ab Utrecht Dresselhuis, Depligten van evangeliedienaren en gemeenteleden in dezen tijd (terbevestiging eens jongen leeraars),z.p., 1840

4. I. ab Utrecht Dresselhuis, Tweetal leerredenen ter inwijding vaneene nieuwe gemeente en kerkte Wilhelminadorpen ter bevestiging vaneenen jongen leeraar,Goes, 1841.

5. J. van der Baan, Kerkelijke geschiedenis van de hervormde gemeenten in de Classis Goes, inden vorm van geschiedkundige naamlijsten der predikanten bij die gemeenten, Goes, 1867.

6. J. Verheul, De kerk te 's Heer Arendskerke, in: Bouwkundig Weekblad, december 1906.

37

INVENTARIS

van het

ARCHIEF

van de

HERVORMDE GEMEENTE

van

WILHELMINADORP

1841-1991

Goes, augustus 1992

A.J. Barth

39

Inhoudsopgave

Inleiding

Inventaris

Archief van de kerkeraad

Stukken van algemene aard1. Notulen2. Correspondentie

Stukken betreffende bijzondere onderwerpen1. Ambtsdragers2. Lidmaten3. Aangelegenheden betreffende de diakonie

Archief van de kerkvoogdij

Stukken van algemene aard1. Notulen2. Correspondentie

Stukken betreffende bijzondere onderwerpen1. Reglementering2. Ambtsdragers en personeel3. Aangelegenheden betreffende de financiën

a.begrotingen van inkomsten en uitgavenb . boekhoudingc, rekeningen van inkomsten en uitgaven

4.. Kerkelijke eigendommena.kerkgebouwen pastorieb. zitplaatsenadministratie

Bijlagen:L Naamlijst van predikanten, die de gemeente gediend hebben2. Catalogus van de bibliotheek

blz. 4.1

blz. 4.2blz. 4.2

blz. 4.2blz. 4.3blz. 4.3

blz. 4.3blz. 4.4.

blz. 4.4.blz. 4.4.blz. 4.4.blz. 44blz. 4.5blz. 45blz. 45blz. 45blz. 4.6

blz. 4.7blz. 4.7

41

INLEIDING

In 1809 liet een consortium van Rotterdamse kooplieden de schorren gelegen tussen het eilandWolphaartsdijkenKattendijke, ten noorden van Goes, indijken met inbegrip van de Oost­Bevelandpolder. Koning Lodewijk-Napoleon verleende daarbijnnanciele steun. De totstandkomingvan de nieuwe polder, die Lodewijkspolder werd genoemd, verliep niet geheel naar wens. Indatzelfde jaar vielen de Engelsen Zuid-Beveland binnen. Het inpolderingswerk liep door deoorlogshandelingen vertraging op. Niettemin slaagde men erin de polder in dat jaar gereed tehebben. Goes., dat haar directe monding op de Oostersehelde verloor, werd door middel vaneenkanaal met deze zeearm verbonden. De sluis ervan was echter niet bruikbaar.In 1815 verleendekoningWillem I geldelijke steun, wat leidde tot wijziging. van de naamLodewijkspolder in Wilhelminapolder, naar de vrouw van Willem I. Langs het kanaal was enigebebouwing ontstaan, dat uiteindelijk uitgroeide tot Willielminadorp. Basis daarvan was de woningvan de rentmeester van de polder . Het dorp dat tot de gemeente Kattendijkegingbehoren, werdhet bestuurscentrum van die gemeente. Het gemeentehuis werd er gebouwd, er kwam een molenen een tweetal meestoven.Het inwondertalovervleugelde dat van Kattendijke en zo rees het verlangen Om te komen tot eenzelfstandige kerkelijke gemeente. De afstand tot Kattendijke, waar de inwoners van Wilhelmina­dorp hun kerkelijke plichten vervulden, vond men te groot. In 1837 verzochten de inwonerstoestemming tot de instituering van een gemeente, maar die werd in 1839 eerst geweigerd. Deinwoners lieten heter echter niet bij zitten en dienden een nieuw verzoek in, waarop in december1839 wel goedgunstig werd beslist.In 1840 werd de bouw van de pastorie en de kerk aanbesteed, naar eenontwerp van I.Warnsinck,een vriend van Van der Bosch, de feitelijke bestuurder van deWilhelminapolder. Op 18 januari1841 was de daadwerkelijke instituering van de kerkelijke gemeente een feit. l.G.I . van denBosch, C. van derWerffen D. Arnoijs werden tot ouderling benoemd en I. Rottier, I. Korstanjeen C. van Noort tot diaken. De inwijding van de kerk vond plaats op 7 maart 1841. In novembervan dat jaar werd A.I.I. Warnsinck bevestigd tot predikant Van de gemeente. Van de predikanten,die Wilhelminadorp hebben gediend, mag de persoon van .LH.Gunningnog worden genoemd, dievan 1881 tot 1884 de herderlijke zorg op zich nam. Hij was ondermeer de biograaf van debekende ds H.I. Buddingen jarenlang redacteur van het tijdschrift Pniel.De organisatie van de kerkelijke gemeente wijkt niet af van de voor de Hervormde gemeentengebruikelijke. De kerkeraad,bestaande uit predikant, ouderlingen en diakenen, is belast met deherderlijke zorg en de regeling van .dekerkdiensten. Het college van kerkvoogden regelt destoffelijke zaken, zoals het onderhoud van het kerkgebouw, de zorg voor definanciên en debenoeming en bezoldiging van kerkelijk personeel.In 1920 ging het kerkbestuur een overeenkomst aan met de Hervormde gemeente van Goes, vanwaaruit de herderlijke zorg te Wilhelminadorp zou geschieden. Deze overeenkomst zegde men in1946 weer open men beriep zelfstandig een nieuwe predikant. In de jaren zeventig ging men eensamenwerkingsovereenkomst aan met de Hervormde gemeente te Kats, Volgens een bepaaldeverdeelsleutel verrichtte de predikant de herderlijke zorg in beide plaatsen. Ook aan dezesamenwerking kwam echter een einde. Thans in 1995 wordt de gemeente bediend door depredikante mevrouw Van der Vlugt, die een parttime dienstverband heeft.

Het archief van de gemeente neemt nog geen strekkende meter in beslag. Voor zover kon wordennagegaan zijn de notulenboeken van de kerkeraaden het college van kerkvoogden geheel compleetaanwezig. Dat kan niet gezegd worden van de kerkelijke correspondentie, waarin veel hiatenaanwezig zijn. Enkele delen bevinden zich in slechte staat en zijn nauwelijks meer leesbaar. Voorde indeling van de inventaris werd gebruik gemaakt van de Richtlijnen van de Hrevormde Kerk.Vernietiging werd niet toegepast, gelet op de geringe .hoeveelheid bewaard gebleven archivalia. Dekerkvoogdij besloot inaugtus 1991 de archivalia aan het gemeentearchief in bewaring te geven.

A.I. Barth.

42

INVENTARIS

Archief van dekerkeraad

Stukken van .algemeneaard

1. Notulen

1-4

2. Correspondentie

5.

6.

Notulen van de vergaderingen van dekerkeraad.1841-1979.4 delen.

1. 1841-1924NB. Achterin: inventaris van het archief, z.j.

2. 1841-1851,1924,19253. 1925-1957

NB. Bevatook notulenvan vergaderingen met het kiescollege.Voorin: roosters van aftreden van leden van kerkeraad enkiescollege.

4. 1957-1979

Ingekomen stukken en afschriften en doorslagen van uitgegane stukken.1920-1966, met hiaten.1 omslag.

Register van ingekomen en uitgegane stukken.1837-1930.1 deel.

Stukken betreffende bijzondere onderwerpen

1. .Ambtsdragers

7.

8.

9.

Plaatselijk reglement op de benoeming van ouderlingen en diakenen.1931.1 katerntje.

Stukken betreffende de benoeming van D. Keuning tothulpprediker.1949.1 omslag.

Stukken betreffende het beroepen van Ph. Comelder tot predikant.1953.1 omslag.

43

2. Lidmaten

10-12.

13,14.

15.

16.

17.

Staten van lidmaten, met vermelding van het inkomen met attestatie, hetdoen van belijdenis, het vertrekken met attestatie en het overlijden.1840-1991.3 delen.

10. 1840-189111. 1843-189512. 1892-1991

"Doopboeken." Staten van gedoopte kinderen.1840-1991.2 delen.

Staten van ingezegende huwelijken.1842-1991.1deel.

Lijsten van stemgerechtigde lidmaten.1942-1946.5 stukken.

Alfabetisch ingericht register van de namen der lidmaten en doopleden.ca. 1950-1984.1 deel.

3. Aangelegenheden betreffende de diakonie

18,19.

20.

Rekeningen van inkomsten en uitgaven van de diakonie.1841-1940.2 delen.

18. 1841-189219. 1893-1940

Staten van de fondsen en eigendommen van de diakonie.1853-1933.1 deel.

Archief van de kerkvoogdij

Stukken van.algemene aard

1. Notulen

21-23. Notulen van de vergaderingen van kerkvoogden en van kerkvoogden metnotabelen.1840-1984.

21. 1840-189622. 1896-193023. 1930-1984

44

2. Correspondentie

24. Ingekomen stukken en .afschriftenendoorslagenvan uitgeganestukken.19.10,1912-1914,1921,1930-1949.1 omslag.

Stukken betreffende .bijzondere()nderwerpen

1. Reglementering

25.

26.

Plaatselijk reglementen op het beheer van de kerkelijke goederen, metstukken betreffende vaststellingen wijziging..1871,.1922,1929,1930,1946.,1953..1 omslag.

Stukken betreffende het aangaan, wijzigen en opzeggen van de overeen­komst tot combinatie met de Hervormde Gemeente van Goes.1920,1921,1926,1930,1931,1935,1943,1944,1946.1 omslag.

2. Ambtsdragers en personeel

27.

28.

Liggers van de predikantstraktementen.1892,1895,1919,1946.4 stukken.

Stukken betreffende de henoeming van I. Rijntot organist.1941.7 stukken.

3.• Aangelegenheden betreffende de financiën

3..1. begrotingen van inkomsten en uitgaven

29-40. Begrotingen van inkomsten en uitgaven.1852-1977, met hiaten.12 omslagen.

29. 1852,1853,1856,1858-1864,1866,1867,186930. 1870-1874,1876-187931. 1880-188932. 1890-189933. 1900-1904,1906-190934. 1910-192035. 1921,1922,1929-1931,1935-193936. 1940-1942,1946-194937. 1950-1957,195938. 1960-196539. 1966-197040. 1971-1977

45

3.2. boekhouding

41.

42.

43.

Staten van opbrengsten van gehouden collecten.1888-19631 deel.

Staten van lidmaten, die de verschuldigdehoofdeHjkeomslag hebbenbetaald.1941,1942,1946-1950.1 omslag.

Kasboek van inkomsten en uitgaven.1958-1961.1 deel.

3.3. rekening van inkomsten en uitgaven

44-57.

58.

Rekeningen van inkomsten en uitgaven.1841-1977, met hiaten.14 omslagen.

44. 1841-184945. 1850-185946. 1860-186947. 1870-187948. 1880-188949. 1890-189950. 1900-1904,1906-190951. 1910-191952. 1920-1922,1929,1931-1934,1936-193953. 1940,1944-194954. 1950-195955. 1960-196556. 1966-197057. 1972-1977

Rekeningen van inkomsten en uitgaven van de combinatie met deHervormde Gemeente te Kats,1972,1977.3 stukken.

4. Kerkelijke eigendommen

4.1. Kerkgebouwen pastorie

59.

60.

Stukken betreffende de bouw van de kerk en de pastorie.1841,1842.1 omslag.

Stukken betreffende het treffen van voorzieningen en het verrichten vanonderhoudswerken aan kerk en pastorie.1895-1948, met hiaten.1 omslag.

61.

62.

63.

46

Stukken betreffende de aanschaf en het onderhoud van het kerkorgel.1916,1919,1942.9 istukken.

Stukken betreffende de verzekering van kerk en pastorie tegen schadeveroorzaakt door storm en brand.1934,1935,1939,1940.,1942.1 omslag.

Stukken betreffende de verbouw van de pastorie.1940.1 omslag.

4.2. zitplaatsenadministratie

64.

65.

66.

67.

Register van zitplaatsen,m.et vermelding van de namen van de Iidmatendie een zitplaats huren en de ontvangen huurbedragen.1841-1930.1 deel.

Reglement op het verhuren van de zitplaatsen.1928.1 stuk.

Staten van personen, die het verschuldigde zitplaatsengeld hebben betaald.1949, z.j.1 stuken 1 katern.

Staat van personen, die een zitplaats hebben gehuurd.1961.1 deel.

De Brugstraat in Wilhelminadorp,met links dein 1841 gebouwde Hervormde Kerk, ca. 1925.

47

Bijlage 1

Lijstvanpredikantgen die de gemeente hebben gediend

1841-18471847-18681869-18731874-18771878-18801881-18841886-18891892-18951899-19071907-19181918-19401941-19461946-19531953-19591960-19661966-19691970-19771978-19901991-heden

Bijlage 2

A.I.I. WarnsinckI.W. Lem1. Clinge DeorenbosK.W.. VethakeE. vanGheel GildemeesterJ.H. Gunningl.C. van den HoevenL. IngelseC. ReijnierseW.Tb. Bessevaln1. de VriesW.R DankbaarG. NutbeijPh. ComelderH. Lindenboom1. Visbeekmw. A.M. AttemaPh. KroesMw. M.T. van de Vlugt-Plet

Catalogus van debiblïotheek

1. Biblia, dat is degantscheheyligeschrifture vervattende alle decanonijkeboeken des ouden ennieuwen testaments naar de vertaling op last van de Staten Generaal der VereenigdeNederlandeninde jaren 1618 en 1619, Haarlem, 1835, gepagineerd in folio per bijbelboek, in slechte staat. Ophet omslag: Aan de kerk van Wilhelminadorp, 1841.

2. J.ab Utrecht Dresselhuis, Tweetal leerredenen ter inwijding van eene nieuwe gemeente en kerkteWilhelminadorp en ter bevestiging vaneenen jongen leeraar, Goes, 1841.

3. Bouwkundige bijdragen uitgegeven door de maatschappij ter bevordering van de bouwkunst,Amsterdam, 1845. Hierin een artikel van Is. Warnsinck over de bouw van de kerk te Wilhelmina­dorp.

4. Kort Begrip der christelijke religie met de voornaamstebewijzen der Heilige Schrift en eenaanhangsel over de wet des Heeren, Nijkerk, 1906.

5. 1. Knottenbelt, Kerkelijk Wetboek. De reglementen en verordeningen der NederlandscheHervormde Kerk, met aantekeningen, Groningen, 1914.

6. Bijbelsch vraagboekje voor eerstbeginnenden, Leiden, 1915.

7. Algemeen Reglement op het beheer der kerkelijke goederen en fondsen der HervormdeGemeenten in Nederland en het toezichtdaarop,s.L, 1922.

8. Handleiding voor debeheerscolleges der Ned. Hervormde Kerk, Haarlem, 1935.

48

9. De Nederlandsche Hervormde Kerken hare goederen, Den Haag, 1939

10. Gedenkboek der Vereniging van Kerkvoogdijen inde Ned. Hervormde Kerk, Drachten, 1950.

11. J.I. Doedes, Verkorte handleiding bij het onderwijs in de Bijbelsche Geschiedenis, Utrecht,z.j.

12-14. Op Nieuw Spoor, handleiding bij het Oude en Nieuwe Testament, 3 delen, Den Haag,1956,1961.

15.. J .H.L.Roozemeijer, Eenvoudig onderwijs inden christelijkengodsdienst, Utrecht,z.j.

16. R. Bijlsma, Grondlijnen voor de catechisatie, Baarn, z.j.

17.R.Bijlsma,Bijbels bestek, Baarn, z.j.

19. R. Bijlsma, Eenvoudig Bijbels bestek, Baarn, z.j.

Colofon:GoeseiIlventarissen,nr. 18Inventarissen van de HervonndeGemeente te 's Heer Arendskerke, 1583-1951 en van de Hervormde Gemeente teWilhelmiandorp, 1841-1991 door A.I.Ba.rthen I.A. Oostdijk.Druk: RVH-druk, Wijngaarostraat 5, 4461 DAGoes.Oplaag 100 ex.[Cl Gemeentearchief van Goes

Wijngaarostraat34461 DAGoes, tel. 01100-49600Al1erechten voorbehouden.