Содржина

Вовед..........................................................................................................................3

Историски развој на инвестиционите фондови..........................................................................4

Инвестициски фондови – ПОИМ.................................................................................................5

Видови инвестициони фондови ...................................................................................................9

Oтворени инвестициски фондови................................................................................................9

Затворени инвестициони фондови.............................................................................................10

Приватни фондови.......................................................................................................................10

Други видови инвестициони фондови.......................................................................................11

Цел и начин на на функционирање на фондот..........................................................................12

Како правилно да се инвестира?.................................................................................................15

Како да го избереме правилниот инвестициски фонд?............................................................16

Предности на инвестициските фондови.............................................................17

Недостатоци на инвестициските фондови..........................................................16

За кого се наменети инвестиционите фондови.........................................................................21

Златни фондови............................................................................................................................22

Дали да се инвестира и кога?......................................................................................................24

Кое е вистинското време за инвестиција во фондот?...............................................................26

Важни предавања од старите мајстори за инвестирање..........................................................27

Емоционална или финансиска интелегенција...........................................................................29

Инвестициони фондови во Македонија.....................................................................................30

Заклучок........................................................................................................................................37

Користена литература..................................................................................................................39

Вовед

Инвестициските фондови претставуваат институции за колективно инвестирање т.е

професионално управувани форми на инвестирање, кои се основаат со цел здружување на

парични  средства од домашни и/или странски физички и/или правни лица, кои потоа се

вложуваат на пазарот на капитал во најразлични хартии од вредност: акции, обврзници,

записи и сл. Со собраните средства во фондот управува друштво за управување со

инвестициски фондови1.

Имотот на инвестицискиот фонд е во сопственост на неговите членови

пропорционално во однос на нивното учество во фондот и истиот е одвоен од друштвото

за управување со инвестициски фондови. Капиталот потоа се ивестира во внимателно

одбрано портфолио на инвестиции.За разлика од малите приватни инвеститори

фондовите се сметаат за информирани инвеститори каде професионалните

менаџери управуваат со функционирањето на пазарите на капитал.

Инвестиционите фондови најпрво се појавуваат во САД, а последните 30-тина

години се развиваат и во другите држави шитум светот.

Непостоењето на инвестициски фонд на еден пазар е еден огромен недостаток

на пазарот поради различни причини како на пример непостоењето на механизам

за анимирање на слободни средства од малите инвеститори кои треба да се ин -

вестираат во некое портфолио на инвестиции. Тоа е причина за првата гречка ко -

ја начесто малите инвеститори ја прават – одат сами на пазарот, купуваат акции

без никаков совет, и без претходно направена анализа. Така, ти вложуваат сред -

ства во друштво со мала вредност.За постигнување на саканата цел, односно за

постигнување на успехот важи основното правило – намалување на ризикот.

Единствен начин тој да се постигне е постојана посветеност и следење на

состојбата на пазарот.

Но, за тоа потребно е знаење и пари. Секој поединец не може да инвестира во

своето знаење и затоа се обраќа кај овие инвестициски фондови т.е нивните про -

есионални менаџери. Најкарактеристично за овие фондови е постигнувањето на големи

бенефити и за малите инвеститори чии права се заштитени.

Историски развој на инвестиционите фондови

1 http://parizarabotka.blogspot.co м

.Стр 2

Инвестициските фондови се компании кои реализираат интензивен развој во втората

половина на осумдесеттите години на дваесеттиот век. Некои претходници на

инвестициски фондови се појавуваат и во деветнаесеттиот век. Првата инвестициска

компанија била со затворена структура во Брисел, 1822. Сепак, Холанѓанскиот крал

Вилијам го формирал првиот инвестициски фонд. Првобитната намера беше да обезбеди

мали инвестиции во странски владини заеми. Во почетокот на шеесеттите години како

инвестициски фондови се формирани во Англија и Шкотска, на почетокот на дваесеттиот

век станаа многу популарни во САД2. Нивното проширување кулминираше во дваесеттите

години, кога тој го создал голем број на затворени фондови оптоварени со долг и

кориснни акции со цел да ги задоволи шпекулативни интереси. Сеедно. уништи многу од

нив. Првиот отворен инвестициски фонд, исто така, ги влече своите корени од

деветнаесеттиот век. Прв отворен фонд беше Масачусетс, формиран во 1924. Сеедно. со

портфолио од 45 акции и средства од 50.000долари.Овие средства се карактеристични по

тоа што се во инвестиции и инвестициски компании ги имаат воведено промени што се

рефлектираат во продолжува продажба на нови акции и отплата на акции секогаш може да

се продаде на сегашната вредност на фондот средства. Големата депресија заврши со

проширувањето на отворените фондови кои стекнаа популарноста повторно во

четириесеттите и педесеттите години. 1940. Сеедно. имало помалку од 80 фондови во

САД со вкупна актива од $ 500 милиони. Дваесет години подоцна имало 160 фондови со

средства во вредност од 17 милијарди долари. Правата на проширување беше проследено

со средината на осумдесеттите години, кога средствата се формираат врз основа не само

на акции, но и други финансиски инструменти.

Денес доминантна улога имаат отворените инвестициски фондови во кои можат да

инвестираат физички и правни лица. Во речиси сите развиени пазарни економии,

инвестициски фондови станаа големи играчи во финансискиот пазар, затоа што

благодарение на можностите што ги нуди на инвеститорите (диверзификација на ризикот,

врати, трошоци ...) во состојба да апсорбира големи количини на слободни финансиски

средства.

Инвестициски фондови – ПОИМ2 www.wikipedia.com

.Стр 3

Инвестициски фонд е институција која професионално управува со вашите средства,

односно тое е институција која зддружува финансиски средства од голем број

инвеститори.

Тие финансидки средства во нивно име и во рамките на инвестиционите цели

(стратегија, политика на фондот) друштвото за управување со фондот ги вложува во

различни хартии од вредност и други финансиски инструменти од стабилни и

профитабилни компании ширум светот.

Друштвото за управување со инвестициски фонд е акционерско друштво, согласно

со законот за трговски душтва, чиј предмет на работење е основање и управување со

фондови, во свое има и за сметка на сопствениците на уделите на отворените фондови и

во име и за сметка на затворените фондови.

Фондот не е правно лице и како такво не може самостојно да работи. Друштвото за

управување со инвестициски фондови управува со Фондот така што води инвестициска

политика, донесува инвестициски одлуки, води евиденција за сопствениците на удели во

фондот и вредноста на тие удели. Извршува одредени административни книговодствени и

маркетиншки работи во име на фондот.

Ушравувањето се врши во согласност со законот за инвестициони фондови и

подзаконски акти.

Со купавење на удел во фонд стануваме сразмерен сопственик на сите хартии од

вредност кои се сопственост на фондот.

Удел е сразмерен пресметководен дел од вкупните нето средства на инвестицискиот

отворен фонд. Неговата вредност се пресметува така што нето вредноста на фондот се

дели со вкупнит број на удели.

Средства на фондот се средства кои се чуваат на посебна сметка во банка чувар –

депозитарна банка3. Тоа се средства со кои друштвото управува за сметка на клиентите и

се одвоени од средствата на друштвото за управување,

Законот за инвестициски фондови пропишува каде е дозволено да се вложуваат

средствата на фондот. Некои од дозволените средства се: акции, долгорочни и

краткорочни должнички хартии од вредност, хартии од вредност од нови емисии,

3 http://ilirika.com.mk/index.php?id=131

.Стр 4

финансиски деривати и депозити4. Во законот се пропишани и поединечни лимити,

односно лимити по инструмент, по издавач итн

Надзор над сметката на инвестицискиот фонд врши депозитарната банка. Тоа е банка

која ја врши работата за водење на сметките на хартиите од вредност за сметка на

клиентите и постапува по налог на клиентите. Некои од услугите кои ги врши

депозитарната банка се прибирање на уплатите на удели, ги извршува налозите на

друштвото за управување со фондови за купување и продавање на документите за удел, ја

контролира и потврдува пресметаната нето вредност на средствата на фондот, вредноста

на уделот и др.

Депозитарната банка и друштвото за управување не смеат да ги користат средствата на

фондот како стечајна маса или како гаранција.

Нето вредноста на имотот на фондот се утврдува како разлика помеѓу вкупната

вредност на имотот на фондот ( вредноста на финансиските инструменти на фондот во кои

се вложени средствата на фондот) и вредноста на вкупните обврски на фондот.

Пресметувањето на нето вредноста на имотот на фондот се врши согласно со

Правилникот за пресметување не нето вредноста на имот на фондот, донесен од страна на

Комисијата за хартии од вредност. Се пресметува за секој ден од година и се искажува во

денари и во евра по среден курс на банката за денот за кој се врши пресметувањето.

Надзор на работата на инвестиционите фондови врши Комисијата за хартии од

вредност. Ако таа воочи некои неправилности во работењето на друштвото или фондот

има право за јавна опомена, да покрене постапка кај надлежните органи, да ја повлече

согласноста за изменување на членовите на управата, односно директорот и да даде налог

за забрана за издавање на удели во траење од три месеци. Во случај на големи прекршоци

Комисијата има право да ја одземе дозволата за работа на друштвото за управување со

фондовите.

4 Одлуките околу инвестирањето на средствата на фондот ги носи портфолио менаџер, лице кое согласно Законот за хартии од вредност има положен стручен испит за инвестиционо советување  што го организира Комисијата за хартии од вредност или сертификат за овластен финансиски аналитичар (CFA), кој го издава Институтот за овластени финансиски аналитичари (ICFA). .......Еден портфолио менаџер може да управува со најмногу два инвестициски фонда.

.Стр 5

Проспект на фондот- една од најважните работи при избор на фондот за потецијални

инвеститори. Во овој проспект се дадени целите на фондот, неговите инвестициони

политики, начинот на управување, провизии при влез и излез од фондот, надоместоци кои

се товар на фондот, функционирањето во изминатиот период итн.

Пред да се вложи инвеститорот треба внимателно да го прочита проспектот и доколку

има некои недоразбирања во врска со него треба да се обрати во канцеларијата на фондот

за негово разјаснување. Проспектот ги објаснува програмите и политиката што се води од

страна на управителите за постигнување на целта на вложување. Потребно е и да се

провери од проспектот која е минималната сума за вложување на фондот.

Во проспектот може подетално да се предвидат процентуалните минимуми и

максимуми во кои групи на земји или инструменти ќе се вложат одреден процент од

вредноста на средства на инвестицискиот фонд.

Кога инвеститорот ќе вложи одредени средства во фондот, тој всушност купува

одреден број на удели. Тој број на удели се добива кога износот на вложување (намалено

за надоместокот за купување на удели) се подели со вредноста на уделот на денот на

уплатата. Како што се менува вредноста на имотот на инвестицискиот фонд така се

менува и вредноста на уделот.

Медрило за успешноста на фондот е растот на вредноста на уделот. Вредноста на

уделот се менува во зависнност од промената на вредноста на хартиите од вредност кои го

сочинуваат портфолиото на фондот. Има повеќе клучни прашања за успешноста на

фондот. Едно од најпоставуваните е: ,,Како се движела вредноста на инвестициониот удел

во минатото,,. За да се добие одговорот потребна е анализа на периоди од една, две, три,

пет и десет години, при што изборот на временскиот период значително влијае на

проекцијата на вредноста на уделот за дадениот период.

.На основа на бројот на удели кои ги поседува, инвеститорот може секој ден да ја

пресмета вредноста на својот влог во фондот како производ помеѓу дневната вредноста на

уделот и бројот на удели кои ги поседува. Кога инвеститорот ќе посака да ги продаде дел

или сите удели од фондот тоа го прави преку продажба на уделите на друштвото кое

управува со фондот. Средствата кои ќе бидат исплатени на инвеститорот се производ од

бројот на инвестициските удели и вредноста на уделот на денот на пресметка.

.Стр 6

Успешноста на фондот не може да биде загарантирана и претходното работење на

фондот не е гаранција за понатамошните идни резултати. Ризик, при вложувањето во секој

инвестициски фонд постои, и во зависност од тоа колку сте спремни да ризикувате може

да одлучите за видот на фондот кој е најпогоден за вас. Фондовите со поризични

вложувања потенцијално имаат и повисоки приноси, додека фондовите со релативно

конзервативната политика на вложувања имаат помал принос, но и помал ризик.

Принос на фондот- претставува процентуален раст на вредноста на уделот на крајот во

однос на почетокот на набџудуваниот период, кој индиректно се пресликува од растот на

приносот на портфолиото на фондот. Приносот може да биде позитивен (добивка) и

негативен (загуба). Приносот на фондот се објавува во проспектот, на интернет страната

на Друштвото и во печатени медиуми согласно со Законот за инвестициони фондови.

Фондот има својство на правно лице, врз основа на што добивката од инвестирање на

средствата на фондот во финансиските инструментине се оданучува. Уделите се хартии од

вредност, врз основа на разликата помеѓу влезната и излезната цена на уделот намалена за

сите трошоци и надоместоци, односно добивката се плаќа данок5.

Домашните и странски лица се должни сами да ја подмират даночната обврска, како и

да ги извршат сите потребни административни активности поврзани со регулирање на да-

ночната обврска. При откуп на уделите инвеститорот е должен да плати данок на

капитална добивка во износ од 10% на основица од 70% на разликата по која се продадени

и купени уделите.

Инвеститор – физичко или правно лице кое вложува во фондот, преку купување на

удели во фондот. Сопственик на тие удели е самиот инвеститор а не банката.

Видови инвестициски фондови

Oтворени инвестициски фондови.

5 http://ilirika.com.mk/index.php?id=131

.Стр 7

Отворените инвестициски фондови(ОИФ) (посебна форма на имот), претставуваат

институции за колективно инвестирање т.е професионално управувани форми на ин-

вестирање, кои се основаат со цел здружување на парични средства од домашни и / или

странски физички и / или правни лица, кои потоа се вложуваат на светските и домашниот

пазар на капитал во најразлични хартии од вредност: акции, обврзници, записи, депозити,

злато и сл.

Немаат својство на правни лица, а инвестирањето се врши со уплата на

парични средства. За уплатените парични средства се добиваат удели, врз основа на

кои сопствениците имаат право на сразмерен дел од добивката на фондот, и во секое

време имаат право да побараат исплата на уделот и отстапување од фондот. Бројот

на сопствениците на удели во фондот и вредноста на имотот не е ограничена и

постојано се менува.

За работењето на секој отворен фонд се назначува т.н. портфолио менаџер кој, помеѓу

другото, е одговорен за утврдување на инвестиционата политика на фондот (можно е еден

портфолио менаџер да биде одговорен за два или три отворени инвестициони фондови).

Отворените фондови на своите инвеститори главно им нудат три клучни предно-

сти. Прво, преку диверзификацијата настојуваат да го намалат ризикот од

инвестирањето на пазарите на капитал. Второ, обезбедуваат професионално

управување со средствата, и трето, преку здружување на парични средства, на

малите инвеститори им нудат можност за индиректно изложување на пазарите на

капитал6.

Иако во академската јавност има општ консензус за постоење на вистинска

корист од првата и третата предност, сепак во финансиската литература

придобивките од постоење на професионален менаџмент, и неговата успешност

во управувањето со средствата често пати биле сериозно ставани под знак

прашалник. Интуитивно, процесот преку кој се врши споредба на остварувањата

на фондовите изгледа многу едноставно. Најпрво, се пресметуваат стапките на

принос за секој фонд поединечно, и потоа истите се подредуваат во зависност од

нивната висина.

6 http://ilirika.com.mk/index.php?id=131

.Стр 8

Затворени инвестициони фондови

Имаат својство на правни лица, односно се основаат како акционерски дрштва, при што

инвеститорите во моментот на вложувањето на своите средства добиваат акции, кои потоа

можат слободно да ги тргуваат на берза, како акциите на другите акционерски друштва.

Затворениот фонд прибира парични средства по пат на јавна понуда и има ограничен број

на акции. Затворените фондови не вршат откуп на акции од своите членови туку тие

мораат да ги продадат на секундарните берзански или вонберзански пазари. Покрај

хартиите од вредност во кои вложуваатотворените фондови, затворените фондови можат

да вложуваат во недвижнини и трговски друштва со кои не се тргува на организараниот

пазар, што ги прави поризични од отворените фондови.

Приватни фондови

Немаат својство на правни лица и се формираат со цел прибирање на парични

средства од потенцијалните инвеститори кои потоа се вложуваат во согласност со целите

на вложување на фондот. За вложените средства инвеститорите добиваат документи за

удел во фондот, со што имаат право на удел во добивката на фондот и исплата на уделот,

доколку решат да пристапат од фондот. Приватен фонд се основа само на одредено време

кое не може да биде пократко од осум години.

Големината на фондот изнесува најмалку 500.000 евра во денарска противвредност. Под

големина на фондот се подразбира запишаната максимална обврска за уплати

(Посветена капитал) на сите инвеститори по сите основи за целото време на постоење на

фондот. Минималната преземена договорена обврска на вложување на секој поединечен

инвеститор во приватниот фонд не може да биде помала од 50.000 евра. Максималниот

број на инвеститори е 20. Приватен фонд се основа и со него управува друштво за

управување со приватни фондови. За основање на приватен фонд друштвото за

управување со приватни фондови донесува статут и проспект нафондот. Приватниот фонд

може да се задолжува без ограничување.

Други видови инвестициски фондови

.Стр 9

Инвестициски фондови за депозити и краткорочни хартии од вредност - фондови кои

вложуваат во депозити и краткорочни хартии од вредност како што се благајничките

записи од Централните банки, и државните записи од Министерствата за финансии. Овие

инвестициски фондови се со мал ризик и со мал принос.

Инвестициски фондови за обврзници-кога инвестицискиот фонд купува обврзници,

средствата им се даваат на компаниите, општините или државата, преку кои собираат

средства за остварување на некоја нивна цел. Издавачот на обврзници, во замена за

вложените средства, се обврзува да го исплати износот на обврзницата на денот на

нејзиното пристигнување за наплата. Овие фондови носат помал ризик.

Поради редовните приходи се помалку подложни на промените кои што секојдневно

настануваат на пазарот на капитал. Ризичноста на фондот зависи од видот на обврзниците.

Обврзниците издадени од државата ако се чекаат до нивно достасување се сметаат за

безризични, додека обврзниците издадени од компаниите се со повисок ризик, зависно од

рејтингот на компанијата и од обезбеденоста на обврзницата со колатерал.

Балансирани фондови (хибридни фондови) - Овие фондови се на некој начин

комбинирани фондови, вложувааат во акции, обврзници, краткорочни хартии од вредност

и депозити. Ризичноста на овие фондови е умерена, и се наоѓа измеѓу повеќе ризичните

акции и помалку ризичните обврзници. Ризичноста на овие фондови може да се менува во

тек на време, така во периоди на рецесија фондот може да биде орентиран во вложувања

во обврзници, додека во подем на економијата вложувањата да бидат насочени кон

повеќе приносните акции, со тоа може да се искористат предностите на разните видови

хартии од вредност во даден временски интервал.

Инвестициски фондови за акции-своите вложувања ги инвестираат во акции.

Успешното вложување во компаниите значи дека фондот вложил во акции чија цена се

зголемува на пазарот на капитал, или во акции на компании кои остваруваат добивка и

истата ја распределуваат како дивиденда. Меѓутоа постои и ризик доколку компанијата во

.Стр 10

која има вложено средства фондот оствари лоши резултати и да дојдедо опаѓање на

вредноста на нејзините акции и до загуба на инвеститорите на фондот.

Вложувањата во акции може да биде во акции кои носат дивиденди и тоа се фондови

со помал ризик или во акции кои не делат дивиденди, т.е. во комании кои се развојно

орентирани, кај кои ризикот е највисок а исто така и приносите се високи.

Цел и начин на функционирање на фондот

Цел на инвестициониот фонд е зачувување на вредноста на имотот преку остварување

на висока стапка на принос на долг временски период инвестирајќи ги средствата на

домашните и на странските пазари за хартии од вредност, односно зголемување на

приходот во однос на приходот од орочено штедење, приходот на паричните фондови или

на оние кои вложуваат во обрзници.

Инвестициониот фонд мора задолжително да има и еден инвестиционен советник кој се

грижи за портфолиото на фондот и неговото управување во зависност од целите и

политиките определени со проспектот на фондот. Покрај портфолио менаџерот и

инвестициониот советник, фондот вработува и лица одговорни за продажба на удели на

заинтересираните инвеститори, за вршење на административните процедури и други

активности поврзани со работењето на фондот (back-office), како и лице кое е задолжено

за следење на законската и подзаконската регулатива во областа на инвестиционите

фондови.

Корисно е што професионалниот тим прави стратегија, анализа на компаниите, со што

заштедувате време, читање финансиски извештаи, ги елиминирате сите фактори кои се

извор на ризик кај индивидуалното инвестирање. Дополнителна правна заштита е што

имотот на инвестицискиот фонд е во сопственост на неговите членови пропорционално со

однос на нивното учество во фондот. Истиот е одвоен од имотот на ДУФ.

Во Р. Македонија работењето на инвестициските фондови и ДУФ со инвестициски

фондови е регулирано со Законот за инвестициски фондови..Минималната дефинирана

сума за уплата е 1000 денари. Оваа почетна сума го урива митот дека за да бидеш

инвеститор треба да се има голем почетен капитал.

.Стр 11

Сметката на фондот се наоѓа во т.н.Депозитарна банка која има за задача да ги изврши

налозите дадени од ДУФ за уплата на средствата, но истовремено исто како и КХВ, да

врши строга контрола во работењето на фондот, со што максимално се штити секој

инвеститор.

Дури и банката да има проблем со своите штедачи, средствата на сметката на фондот не

можат да се искористат за исплата на штедачите. Средствата од фондот се вложуваат во

светски и домашни стабилни компании (некаде помегу 5-20) со што се дисперзира

(разделува) ризикот (позната ни е поговорката сите јајца не се носат во иста кошничка).

На тој начин, во зависност од средствата кои сте ги уплатиле, станувате акционер во

купените компании од страна на фондот, преку вашите купени удели од фондот.

Повеќето инвеститори коишто вложуваат се согласуваат дека попаметно е да имаш цела

колекција на акции и обврзници, отколку да го ставаш на коцка успешното работење

преку инвестирање во една или две хартии од вредност. Сепак, работењето со разновидни

акции и обврзници може да биде тешко и на многумина да им создаде главоболка. За да го

скроите вашето портфолио и да утврдите што да купите, потребно е време и концетрација.

Затоа, за да го намалите ризикот и трошоците од инвестирање, размислете за начинот на

вложување на вашите средства. Инвестициските фондови ги прават инвестирањата

едноставни, пристапни и дозволиви.

Инвестицискиот фонд нуди едно решение: кога ќе ги ставите парите во фонд, тие средства

се здружуваат со парите на други инвеститори за да се создаде поголема куповна моќ од

онаа која би ја имале ако инвестирате сами. Еден фонд може да поседува портфолио од

стотици различни хартии од вредност и, затоа, неговиот успех не зависи од растот или

падот само на една или две акции.

Инвестицискиот фонд има професионален менаџмент кој треба будно да ја следи

состојбата на пазарот и навремено да реагира. Со портфолиото на инвестицискиот фонд

управуваат искусни и професионални менаџери коишто врз сеопфатни и темелни анализи

одлучуваат кои хартии од вредност да се продаваат, а кои да се купуваат.

Инвестициските фондови заработуваат преку дивиденди, камати на хартиите од

вредност во нивното портфолио и од капитални добивки како позитивна разлика помеѓу

пониската и повисоката продажната цена на акциите или обврзниците.

.Стр 12

Најдобар е оној фонд што остварил највисок принос. Меѓутоа ваквиот пристап е

погрешен. За да се направи адекватна анализа неопходно е да се земе во предвид

и ризикот. Активно управуваните портфолија со надпросечни остварувања треба

да имаат повисоки приноси во споредба со пасивните портфолија (индекси,

односно репери) при исто ниво на ризик, или пак исти приноси, но со пониско

ниво на ризик. Генерално постојат два проблема во процесот на имплементација

на различните методологии преку кои се прави споредба на остварувањата.

Првиот проблем е поврзан со кватнтификација на ризикот, додека вториот е

поврзан со изборот на соодветниот репер врз основа на кој ќе се споредуваат

перформансите (односно дефинирање на тоа што представува апроксимација за

„нормални“ перформанси).

Потоа, фондот им го исплаќа на акционерите сиот приход во форма на дивиденда за

секоја акција што ја поседуваат.Значи, добивката што ја остварува фондот се распределува

сразмерно на бројот на удели или акции што вие ги поседувате во фондот.

Меѓутоа, има и фондови кои сета добивка ја реинвестираат. Во ваков случај ефектот од

вложувањето во инвестицискиот фонд ќе го почувствувате во оној момент кога ќе го

продадете вашиот удел.

Како правилно да се инвестира

Иако светската економска криза се поврзува со зголемување на сиромаштијата и

намалување на вработеноста, секогаш постојат луѓе кои имаат многу пари и кои можат да

го зголемат своето богатство на разни начини, или преку едноставно вложување во изниси

.Стр 13

за кои кризата придонесе за намалување на нивната вредност, а во иднина се очекува иден

раст, или преку генерирање на големи профити преку минимални промени на каматните

стапки на берзата7.

Експертите наведуваат четири основни правила за управување со големи износи на пари:

1. Одржување на ликвидноста.

Не е најдобро решение целиот износ на пари да го вложите во недвижности, осигурување

на живот и слично. Најдобро е стандардното штедење што е и осигурено. Заради

намалување на ризикот треба да се подели во неколку банки.

2. Второто правило е барањето на повисок принос.

Бидејќи со текот на времето инфлацијата "јаде" дел од каматата на штедењето, експертите

советуваат дека ист износ треба да биде вложен и во штедење и во инвестиција со повисок

принос. На располагање ви стојат краткорочните обврзници.

3. Третото правило е - инсистирајте на квалитет.

Економските аналитичари ги гледаат државните обврзници како инвестиција што не е

изложена на ризик.

4. Диверзификација на ризикот.

Различните типови на вложување ќе го минимизираат ризикот и нема да дојде до голема

загуба, доволно е да се следат претходните чекори, односно еден износ да се стави во анка

и да се штеди, а другиот дел од парите да се инвестираат во купување обврзници или

вложување во инвестициски фондови и тоа не сè во еден фонд или во поврзани

институции на ист сопственик.

Како да се избере правилниот инвестициски фонд?

Познавањето на производот, квалитетните статистички податоци претставени преку

ефектни и љубезни зборови и прејателски совети, многу често можат да не убедат да

купиме производ, кај продавач кој ни го презентира производот .

7 http://money.mnogoo.mk

.Стр 14

Но во никој случај не треба да се препуштиме на моментот на воодушевување и како ние

моземе многу брзо да заработиме8.

Мораме целосно да го проучиме фондот и неговиот производ и да сме севесни во што

инвестираме во секој момент. Запомнете, било која голема инвестиција – не лекува. Секоја

одлука за инвестирање треба да се донесе полека сигурно и ладни глави.

Кога инвестирамеме во заеднички фондови треба да внимаваме на неколку важни работи.

Докажаната традиција на Фондот - (приноси на долг рок), секогаш дава приоритет на оние

средства кои зад себе имаат докажан менаџмент, кој има постигнато добри резултати со

трајни успеси.

Ризични инвестиции - Голема е разликата дали фондот инвестира во компании во земјата

или во компании низ целиот свет. Или, се инвестира само во автомобилската индустрија,

или повеќе гранки на економијата (туризам, трговија, производство). Со цел да се

заштитат од главните ризици, фонд менаџерите често инвестираат во различни сектори на

економијата. Исто така, кога ќе се инвестира во една од избраните гранки на економијата

се инвестира во акции на поконкурентната компанија.

На пример: ако се инвестира 10% од вкупниот капитал во автомобилската индустрија ќе

биде на управување тогаш квалитетниот менаџмент ќе сигурно одлучи да инвестира во

неколку компании и во конкурентите, како што се Ауди, Форд, Тојота, БМВ, Мерцедес,

итн, исто така, можат да бидат избрани и компании од други филијали (пример: Кока-

Кола и Пепси, итн, итн).

Ублажување на ризикот ќе биде направено кога ќе се изберат различни видови на

индустрии (оние кои се во моментов профитабилни).

Висината на трошоците – во текот на работењето најчесто се сретнуваме со трошоците,

како што влезни плаќања, плаќање откуп и годишни / месечен надомест за одржување. На

прв поглед, секој може да има значаен процент од сумата на сите давачки. Но, тоа не мора

да биде на вистински начин да изберете фонд со најниска цена. Инвестициските фондови

се избрани токму затоа што обезбедуваат оптимален принос низ одреден период на години

(1, 3, 5, 10 или повеќе години).

Ако сакате да направите профит на брзина подобро да се вложите во акции (под услов да

сте експерт - затоа што ризикот е голем ). Најмалку може да се изгуби кога се плаќаа

8 http://investicijski-fondovi.blogspot.com/

.Стр 15

котизација, бидејќи тогаш вие сте во долгорочна добивка. Замислете фондовите работат

толку добро што вашите средства за 5 години ке се удвостручат. Зарем не е подобро да се

платат 5% на почетокот, наместо да се плаќа секоја година одржување и / или излез такси,

која тогаш ќе биде двапати поголема.

Вид на фондот – Акционерски, Бонд (обврзници), мешан фонд и паричен инвестициски

фонд. Најголем принос носат акционерските фондови ако се располага со знаење и

квалиетен менаџмент мкој знае да се справи со пазарот на капитал.

.

Предности на инвестициските фондови

Дисперзија на ризикот– Фондовите вложуваат во голем број на различни хартии

од вредност со што се намалува ризикот при инвестирањето.

Професионално управување– индивидуалните инвеститори ретко имаат време,

знаење или желба секојдневно да анализираат голем број на различни хартии од

вредност и да одлучат самостојно да донесат одлука за инвестирање. На друга

страна инвестиционите фондови располагаат со стручен и искусен кадар кој

секојдневно го анализира тргувањето на пазарите за хартии од вредност.

Всушност и најголемата разлика меѓу индивидуалните и институционалните

инвеститори леживо експертизата.

Ликвидност – Сите вложувачи во отворените инвестициони фондови можат

во секој момент да поднесат барање за продажба на својот удел во фондот.

Доколку пак инвестирате во акции, секогаш постои ризик да не можете да ги

продадете акциите поради малата ликвидност за тој вид на акции.

Едноставност при вложувањето – Инвестиционите фондови овозможуваат

едноставен начин на вложување (преку електронски банкарство, преку траен

налог и сл.). Минималниот износ за кој можете да добиете удел во фондовите во

Македонија изнесува 1000 денари.

Недостатоци на инвестициските фондови

Главните недостатоци при вложувањето во инвестициските фондови се

Променливоста на приносите и непостоењето на државна гаранција за

парите вложени во инвестициониот фонд. Кај класичното штедење во банка

.Стр 16

добивате сигурни приноси, но и гаранција од државата за парите вложени во

банката.

Ризичноста на вложувањето – колку е стапката на неизвесност на приносите од

инвестирањето поголема, толку е поголема и ризичноста на вложувањето.

Постојат два основни видови на ризик при инвестирањето: Несистематски ризик

(може да се намали преку диверзификација на вложувањата) и систематски ризик

(не може да се намали преку диверзификација на вложувањата).

Оперативен ризик – ризик од неправилности при работењето на друштвото за

управување со инвестициониот фонд што може да предизвика недоверба за

вложување во инвестиционите фондови.

Ризик од неисполнување на обврските – се јавува кога некоја од договорните

странки не се придржува кон договорот, како ненавремено извршување на

обврските, неможност да се извршат обврските и сл. Овој ризик има правна

природа и е присутен во сите дејности, што значи дека не произлегува од

природата на инвестиционите фондови.

Ризик од вложување во други инвестициони фондови –

ризик дека инвестициониот фонд ќе вложи дел од средствата во друг

инвестиционен фонд со што дополнително би се зголемиле постоечките трошоци.

Пазарен ризик

Имотот на Фондот ќе биде инвестиран во финансиски инструменти кои се наведени во

инвестициската политика. Со тие инструменти се тргува на финансиските пазари и

нивната идна цена е неизвесна. Промената на пазарната цена на тие инструменти може да

доведе до незадоволителен раст или пад на вредноста на уделите.

Имотот на Фондот во поголем дел ќе биде инвестиран во акции, што ја зголемува

можноста од поголема ценовна осцилација на уделите.

Друштвото ќе управува со пазарниот ризик вложувајќи го имотот на Фондот во голем

број на финансиски инструменти со што преку диверзификација на портфолиото на

Фондот ке настојува да ја намали неговата вкупна ризичност.

Каматен ризик

.Стр 17

Делот од имотот на Фондот кој ќе биде инвестиран во должнички хартии од вредност, ќе

биде осетлив на промените на каматните стапки чија промена влијае обратно

пропорционално врз цената на должничките хартии од вредност, со напомена дека

осетливоста во случај на краткорочните хартии од вредност по правило е помала отколку

кај долгорочните хартии од вредност.

Друштвото ќе управува со каматниот ризик преку вложување во должнички хартии од

вредност со различен рок на достасување и потенцијално со користење на деривативни

финансиски инструменти.

Политички ризик  

Можноста од евентуални политички кризи во овие земји, може да доведе до промена на

имотот на Фондот.  Друштвото ќе го вложува имотот на Фондот на начин кој овозможува

минимално изложување на пазари на кои може да се очекува поголемо влијание на

политичките кризи на пазарот на хартии од вредност.

Валутен ризик

Валутниот ризик претставува ризик од промена на вредноста на финансиските

инструменти во кои се инвестирани средствата на Фондот, а кои не се изразени во

домашна валута, поради флуктуација на девизните курсеви во однос на македонскиот

денар. Друштвото ќе управува со валутниот ризик преку диверзификација на

портфолиото на Фондот по пат на вложување во финансиски инструменти номинирани

во различни странски валути и потенцијално со користење на деривативни финансиски

инструменти.

Кредитен ризик

Кредитниот ризик претставува веројатност издавачот на хартијата од вредност да не биде

во можност да ги подмири своите обврски делумно или во целост, во моментот на

достасување. Неисполнувањето на обврските од страна на издавачот на хартијата од

вредност би ја намалило вредноста на имотот на Фондот.

.Стр 18

Друштвото ќе управува со кредитниот ризик вложувајќи во средства на начин опишан во

инвестициската политика, строго почитувајќи ги зададените ограничувања на вложување

во поединечни инструменти.

Ризик од промена на даночните прописи

Ризикот од промена на даночните прописи претставува веројатност законодавната власт

да ги промени даночните прописи на начин кој би влијаел негативно на профитабилноста

на вложувањата на Фондот.

Ризикот од промена на даночните прописи е целосно надвор од доменот на влијание на

Друштвото.

Ликвидносен ризик

Ликвидносен ризик произлегува од можноста определен конкретен инструмент да не

може да се продаде на пазарот како резултат на недоволната побарувачка за истиот. Во

тој случај неликвидниот инструмент би морал да се продаде по пониска цена во однос на

неговата реална вредност, доколку се јави потреба од негова итна продажба. Со оглед на

тоа дека Фондот ќе вложува и на пазари на капитал во развој кои имаат помала историја

на функционирање на берзите и каде постои поголем ризик во однос на развиените

пазари на капитал, може да доведе до промена на вредноста на имотот на Фондот.

Друштвото ќе управува со ликвидносниот ризик преку вложување на средствата на

Фондот во ликвидни хартии од вредност.

Други ризици

Други ризици кои можат да влијаат врз инвестирањето на средствата на Фондот

произлекуваат од можноста од елементарни непогоди, воени дејствија и нестабилност во

регионот и пошироко. Во вакви случаи не може да се предвидат идните движења на

пазарите, но секако дека постојат начини за намалување и ублажување на негативните

ефекти.

Инвестициската политика, согласно која ќе се конструира портфолиото на Фондот

содржи средно до високо ниво на ризик, кое е повисоко од ризикот карактеристичен за

паричните фондови или пак за фондовите кои инвестираат исклучиво во должнички

.Стр 19

хартии од вредност (обврзници), но во исто време е понизок од ризикот на оние фондови

кои најголем дел од средствата ги инвестираат во акции9.

Со оглед на фактот дека вредноста на финансиските инструменти на пазарот на капитал

секојдневно се менува, вредноста на уделот варира, односно расте или опаѓа така што

повратот на почетната инвестирана сума во секој момент, не е загарантиран.

Перформансите од минатото на Фондот не го индицираат идното работење, односно веќе

остварените приноси не ги гарантираат можните приноси во иднина.

За кого се наменети инвестиционите фондови

Наменети се за:

- Млади и нововработени лица; оваа група може да ја искористи можноста која трудете

генерации ја немале и да почне времето СО уплашени. Вложувањето вото фондови е

идеален финансиски производ за помладата генерација која Уште од моментот на своето

прво вработување СО сигурно и профитабилно вложување може да преземе активна улога

вото планирањето на Сопство следните, бидејќи должината на периодот на вложување

има исклучително важна улога за крајниот резултат од инвестирањето т . е колку периодот

за вложување е подолг толку и можноста за оплодување на средствата е поголема.

- Вработени лица вото средни години; популација која по правило има поголеми примања

вото односно на младите лица и има можност СО малку повисоки уплашени да го

надополни времето за кое немале можност да уплаќаат средства. Поради финансиската

независност им се отворот можноста лично да си креираат сигурна и стабилна следните.

- Повозрасни вработени лица; лица кои поради вкупниот работен стаж не се вклучени вото

"вториот столб" на пензискиот систем и не се вото можност да ги корист добивките од

оплодувањето на уплатените средства за пензија. Пензијата која ќе ја добиваат само од

ПИОМ (државна) најверојатно нема да беше задоволна за достоинствени пензионерски

9 http://ilirika.com.mk/index.php?id=131

.Стр 20

денови, така што уплашени вото отворен инвестициски фонд претставуваат можност и

логично решение за поголеми пензионерски примања.

- Родителите; имаат право да уплаќаат средства вото име на Сопство деца и на тој начин

некогаш да се грижиме за нивната следните. Уплатените средства може да се искористат

за финансирање на високо образование, стипендија, помош при започнување на Сопство

бизнис и понатаму СО редовно штедење Уште од најраната младост, иако СО најнизок

извоз на уплашени, најлесно се обезбедува следните.

- Останати: бидејќи Законот за инвестициони фондови не предвидува никакви

ограничувања вото односно на возраста или работниот статус на инвеститорите, секој кој

има желба да штеди на еден поинаков начин вото односно на конвенционалните депозити

вото банка, може да го стори ова, на едноставен начин преку уплашени вото отворен

инвестициски фонд.

- Сите правни лица кои сакат да се дел од новите финансиски текови.

- Сите правни лица кои се грижат за финансиската следните на своите вработени10

Златни фондови

Најголемите светски богаташи во своите портфолија сè почесто трупаат злато. Стравот од

нова рецесија значајно ја поттикна побарувачката за злато и за акциите на златните

рудници. Според аналитичарите, инвеститорите сè повеќе ги бараат уделите на фондовите

што вложуваат во физичко злато, но и со тони купуваат златни прачки, што ги чуваат во

приватни трезори, со кои во потполност се осигураат од можното пропаѓање на

финансиските институции.

Златото и среброто секојдневно доживуваат нови ценовни врвови. Цената на златото за

испорака за декември денеска на светските берзи се искачи за речиси 1.350 американски

долари за унца, што е нов историски рекорд11. И среброто достигна нова цена, качувајќи се

на ниво од 23 долари и 10 центи за унца.

 

10 http://www.facebook.com/topic.php?uid=149963643178&topic=10319

11 http://biznis24.com.mk/node/11802

.Стр 21

Во посед на инвеститорите сега се околу 30.000 злато или шестина од светските резерви,

што е повеќе од златните резерви на сите централни банки заедно. Златото последен пат

беше во мода во 1980 година, кога цената на унцата надмина 700 долари. Ако се пресмета

и инфлацијата, денеска би изнесувало 2.300 долари- „Фајненшел тајмс“.

Во регионот веќе функционираат инвестициски фондови наменети исклучиво за

инвестирање во благородни метали, односно во злато. Во Хрватска, Словенија и во Србија

веќе успешно тргуваат, а се работи за секторски фондови, таканаречени златни

инвестициски фондови, кои инвестираат исклучиво во акции на компании кои се

занимаваат со производство на злато и други благородни метали. Златото во услови на

криза е најдобар диверзификатор, меѓу акции, готовина и обврзници, не губи од својата

вредност, лимитирани се неговите количини и се повеќе се бара. Тоа е светски тренд,

бидејќи златото штити од инфлација и кога постои паника на глобалните пазари, или

недефинирана состојба, златото е нешто што инвеститорите сакаат да го имаат во своите

портфолија. А, во последно време, има зголемена побарувачка за инвестициското злато.

Кај нас има пари, но луѓето немаат идеја за инвестирање, односно за тоа - каде да ги

вложат парите.

Тоа ја покажува македонската реалност во инвестирањето. Како ќе паѓаат каматите на

депозитите во банките, така луѓето се повеќе ќе сфаќаат што е добро и исплатливо. „Целта

со златото е да имаат алтернатива, да понудиме алтернатива на финансиски способни и

компании и физички лица, и да имаат бенефит од она што се случува во светот.

Со ваквите можности, имаме можност и инвестираме во златни компании, но ова сега е

строго секторски и таргет ќе ни бидат побогатите клиенти, клиенти кои имаат поголемо

финансиско знаење, повисок степен на едукација, корпоративните клиенти, банките кои

сакаат да хеџираат, односно да го заштитат своето портфолио. Недостаток е да не се

инвестира во странство, очигледно тоа е со цел да не се зголеми дупката во надворешно-

платниот биланс. Ако се инвестира во странство, тоа може да биде и нето-прилив на

капитал, а не долг. Според тоа, со можноста да се инвестира во злато во странство,

Според сегашните прилики, инвестирањето во злато не е возможно кај нас. Македонските

граѓани, согласно Законот за девизно работење, не можат да инвестираат во странство и да

.Стр 22

имаат хартии од вредност во странство. Може да се купи злато во златара, но не може да

ги оплоди парите, нема инвестициска вредност.

Ќе го има златото, но ако го однесе во златара да го продаде, тоа губи од вредноста, што

значи, не се оплодиле парите. Со инвестирање во златен фонд, каде што се инвестира во

рудници со злато, компании, реално преку пораст на вредноста на златото, парите на

инвеститорот се оплодуваат.

Дали да се инвестира и кога?

Нестабилноста на глобалните пазари на капитал е голем проблем во последниве месеци.

Кредитните проблеми кои произлегуваат од значителниот пад во америчкиот станбен

пазар и ширењето на стравот од рецесија , се фактори кои имаат значително влијание врз

вредноста на пазар и неговит индекс.

Значи, ако денес сте инвеститор природно е дека сте загрижени за одржување на

вредноста на вашиот имот. Реалноста е дека секој пазар поминува низ периоди на

нестабилност, еден ден да се зголеми во висина, а нередниот нагло да падне.

Вложувањето во некој Фонд значи прифаќање на одреден ризик. Ризикот претставува

веројатност за настанување на негативни ефекти на деловната и финансиската положба на

Друштвото односно Фондот.

Ризиците можат да бидат систематски и несистематски. Систематски ризик е оној на кој

управувачот нема влијание бидејќи преку диверзификација на вложувањата тој ризик не

може да се избегне. Несистематскиот ризик е оној кој може да се ограничи односно

намали преку диверзификација и соодветен избор на вложувањата.

Ризикот на портфолиото се мери со коефициентот бета на портфолио, кој го  покажува

систематскиот ризик и чувствителноста на портфолиото на Фондот на промената на

пазарното портфолио на хартии од вредност кое обично се мери преку индексот. Кога бета

коефициентот на портфолиото е помал од 1 значи дека неговиот принос е помалку осетлив

на приносот на вкупниот пазар, а со тоа и помалку ризичен. Доколку бета коефициентот

.Стр 23

на портфолиото е поголем од 1, тоа значи дека портфолиото е поагресивно и повеќе

ризично.

Многу често, некои добри денови значително влијаат и се причина за враќање на

инвестицијата и затоа е многу важно да се остане активен на пазарот во текот на периодот

на така наречените "добри денови".

Сепак, тоа може да биде многу примамливо ако се направи обид за да се управува и

темпира движењето на пазарот односно продавањето на акции / удел во средствата, кога

се очекува пад на пазарот, и купување на акции / удели во Фондот кога се претпоставува

дека ќе се појави раст на пазарот.

Обидете се да не потпаднете на вакви слични проекти, бидејќи факт е дека многу мал

процент на луѓе, вклучувајќи ги и повеќето професионалци, го усовршија предвидувањето

на пазарот во неговите идни движења.

Обидувајќи се да го "темпираат пазарот" најверојатно ќе го пропуштите периодот на

обновување кога постои голема веројатност за значително подобрување на вашиот имот и

целокупно враќање на инвестицијата и долгорочниот просперитет.

Она што е уште поважно од "темпирање на пазарот" е времето поминато на пазарот.

Да останеш активен за време на нестабилноста на пазарот може да се резултира со

профитабилна одлука на долг рок. Од друга страна, точното предвидување на пазарните

движења е речиси невозможна мисија, и на крајот може да биде премине во бескорисна

практикаОтсуството од берзата во оние неколку"најдобри денови" во последниве години

резултираше со значителни негативни ефекти врз вкупниот поврат.

На пример, на почетната инвестиција од $ 10.000 во инвестициски фонд одржувана во

текот на периодот од 1 Јануари 1997 година. сè до 31 Декември 2006 година. на крајот ќе

доведе до $ 22.446. Ако е во тоа време пропушти само пет од најуспешните денови

нејзината вкупна вредност ќе биде намалена за 17.357 $. Друг пример за подобро

разбирање, од 1992-2007 на британски инвестицидки фонд има постигнато просечна

годишна добивка од 9,84%. Но, ако ги пропушти најдобрите 10 дена вашиот годишниот

принос ќе биде 6,89%, а само 2,78% ако ги пропушти најдобрите 30 дена во овој период.

.Стр 24

Наместо тоа, подобро поставете си јасни инвестициските цели, имајте на ум колку сте

подготвени да посветите време за да инвестирате и да бидете сигурни дека сте дел од

диверзифицирано портфолио. Мора да ги разберете сите влијанија на ризиците во

процесот на инвестирање, и многу важно – Редовно да ја пратите берзата12.

Кога вистинското време за инвестиција??

Многу играчи на пазарот ги гледаат најповолните можности на пазарите кога тие се

кревки и променливи, како и во секој друг бизнис, за купување по пониска, продавање по

повисока цена, е основата на успешен бизнис. Сепак, кога станува збор за пазарот на

акции, одлуката навистина зависи од вашите приватни околности13.

1)Треба да ги воспоставите вашите финансиски потреби и да си поставите специфични

цели кои сакате да постигнете. Одговорете на следните прашања: Каде се наоѓате во

моментов и каде би сакале да бидете во иднина? Дали има други области кои бараат

приоритет во изборот? Каков вид на враќање на инвестицијата се очекува?

2) Бидете јасни и конкретни во изборот на временскиот хоризонт за инвестирање. На

пример, Кога сакате да ги искористите парите что сте ги вложиле денес? Ако вашите

погледи се движат од 5 до 10 години па дури повеќе тогашнавистина се исплати да ја

разгледте опцијата за инвестирање.

3) Бидете сигурни за вашиот однос кон ризикот. Прифаќањето на ризикот и успех се

позитивно корелирани, и често краткорочната отвореност на ризикот е добар чекор за да

се обезбеди значајна долгорочна инвестиција. Затоа што должината на временскиот

период што ја имате на располагање е од клучно значење за постигнување завидна

резултати.

Важни предавања од старите мајстори за инвестирање

12 Во светот постои обемна финансиска литература поврзана со темите за тестирање на

„ефикасноста на пазарите“. Карактеристично е тоа што најчесто се

препорачува пасивна инвестициона стратегија (таканаречена buy ‐and‐hold), бидејќи трошоците

кои ги плаќаат инвеститорите за професионалиот менаџмент не резултираат со вишок на

вредност. 13 http://www.hrportfolio.com/hr/fondovi/fondovi_0_0_0_0/||Pitanja_i_odgovori|Pitanje|Je_li_je_pravo_vrijeme_za_po-ccetak_ulaganja-upit-|77

.Стр 25

Сте се запрашале ли кои се луѓето кои ја испишаа историјата на инвестирањето вото

минатиот век? Пред сè, го издвојувам Бенџамин Греам. Неговите две дела што се сметаат

како Библии вото вложувањето, "Анализа за безбедност" и "Интелигентен инвеститор", се

најголемите дела некогаш напишам од областа на инвестирањето. Бенџамин на почетокот

на кариерата бил Курир вото брокерска куќа, па стигна до нејзин партнер. Штиците

отворил Сопство брокерска куќа вото која се вработил и сега познатиот Ворен Бафет.

Главната филозофија на Бенџамин Греам била:

Прво правило - Не губи! Второ правило - Не заборавај го правилото број еден! Се залага

за темелна анализа на вложувањето и го претстави концептот на "сигурна разлика", што

многу често го плен и Бафет, а ова, е продажба на хартии од штетни по дисконтна цена (од

која било причина).

Тој го корист принципот за купување компанија за две-третина од нејзината P / E штетни

(price / earnings ratio - односно помеѓу цената и заработката). Да се куп хартија од штетни

за цена послужавник од две-третина од нивната нето-штетни е вистинската работа според

Бенџамин Греам, причината за таквата ниска штетни би била поради алчност и

шпекулации, а на берзата секогаш се наоѓаат таков вид на потценети хартии од штетни .

Втор припадник на старата школа е Филип Фишер. Почнал самостојна кариера веднаш по

завршувањето на големите криза вото 1929 година, кога дојде до колапс на берзата вото

Сад. Според него, најважна работа е квалитетното раководство на компаниите. Втора

работа на која тој и дава голема важност е анализата на трошоците во работењето на

компаниите. Тие секогаш морал да бидат минимални, а вото исто време ова, да не се

одрази негативно на процесот и оти профитот морал да расте СО зголемување на

продажбата. Не смее да се дозволи тој расте да беше последица само на издавањето на

нови акции и профитот да се зголемува само СО тргувањето на берзата.

Третиот претставник кој припаѓа на оваа група е Чарли Мунгер. Мунгер бил адвокат, но

се врати вото светоста на инвестициите. Купувал кога цената е пониска од нејзината

вистинска штетни. Тој денес е потпретседател на "Беркшир Хатавеј".

.Стр 26

Сите овие личности имаат Голем дел од успехот на Ворен Бафет, кој денес важи за човек

што најмногу профитирал од тргувањето на берза. Тој имал среќа да ги запознае, да

работи СО нив и му помогнале да стане третиот најбогат човек вото светост. Од сето ова

можеме да научивме многу важна работа: Купувајте ги хартијата од штетни на кои

вредноста им е потценета и се продаваат по пониска цена од реалната14.

..изведените заклучоци:

1. Штедењето нема врска со IQ-то: луѓето со просечен и низок коефициент на интелегенција биле

еднакво добри во штедењето пари како и оние со висок коефициент.

2. Заработувањето пари има малку поврзаност со IQ-то. Оние со коефициент 120

заработуваат за 10% повеќе од оние со коефициент 100.

3. Заработувањето не е поврзано со штедењето: Оние кои имаат надпросечен IQ имаат три

пати поголеми шанси за повисоки приходи од оние со подпросечен IQ.

4. Никој не се покажал добар кога е во прашање штедењето пари.

Емоционална или финансиска интелегенција

Надолго и нашироко се зборува за тоа кој од познатите личности од историјата имал

највисок коефициент на интелегенција процесот оди дотаму што на Интернет можете да

најдете стотици тестови што го проценуваат вашиот коефициент на интелигенција. Во

изминатите сто години, коефициентот на интелигенција и неговите резултати го креирале

општествениот поглед и оцената на човечкиот потенцијал. Но, бројките велат нешто сосем

друго - само еден процент од успехот се должи на коефициентот на интелигенција, додека

цели 26 проценти се припишуваат на тоа колку сме способни со нашите емоционални

вештини.

 

14 http://money.mnogoo.mk

.Стр 27

Постоело време кога коефициентот на интелигенција се сметал за единствена

детерминанта за успех и мерило на интелигенцијата. Но, малку луѓе знаат дека постојат и

други типови на интелигенција, а најпознатата од нив е емоционалната. Ова особено доаѓа

до израз во модерниот динамичен свет што изобилува со намален број на лични контакти -

што мораме да ги искористиме што е можно подобро. Емоционалната интелигенција има

три главни елементи – препознавање на сопствените чувства, анализа на емоционалните

состојби на другите луѓе и способноста да се контролираат своите емоционални одговори.

 

Емоционална интелигенција е мерка на вашата способност истовремено да ги користите е

емоциите и спознајните способности. Таа вклучува интиутивност, креативност,

флексибилност, справување со одредени ситуации и управување со стресот. Други

карактеристики се лидерство, интегритет, автентичност и комуникациски способности,

свесност за себеси, алтруизам, лична мотивација, емпатија и способноста да се сака и да се

биде сакан. Емоционалната интелигенција има поголем удел во размислувањето,

одлучувањето и личниот успех отколку што претходно се мислело. Луѓето кои поседуваат

висока емоционална интелигенција се оние што навистина успеваат во работата, додека

истовремено се забавуваат, градат успешни кариери и долготрајни, значајни врски.

 

Разликата меѓу коефициентот на интелигенција и емоционална интелигенција се огледува

низ прашањето: „Ако сте толку паметни, зошто не сте богати?“ Извршени се истражувања

каде што се споредени нивоата на емоционална интелигенција и учинокот на работното

место. Заклучокот што може да се изведе од нив е дека со зголемувањето на

емоционалната интелигенција, учинокот на работното место расте, дури и ако нема

никаква промена на традиционалниот коефициент на интелигенција.

Инвестициони фондови во Македонија

Во услови кога Македонците законски се спречи самостојно да инвестираат на

секуларните берзи, единствен начин за купување акции на странски компании се

инвестициските фондови. На долг рок ваквата инвестиција важи за помалку ризична и

поисплатлива-наместо вото акции од една компанија парите се вложуваат вото посигурни

.Стр 28

финансиски инструменти како злато, нафта или вото акции од реномирани светски

компании вото брзорастечки економии.

На пазарот на капитал во Македонија функционираат, и тоа сé понагласено,

повеќе странски и домашни инвестициони фондови.Причината за тоа зошто во

Македонија не е развиена идеата за инвестициски фондови јас ја лоцирам во

недостатокот на критична маса на знаење за оваа не толку комплексна материја а

исто така, нашиот пазар е релативно мал и не е премногу атрактивен со што би се

придонело до негова популаризација и со тоа до негов развој.Непостоењето

односно недостатокот на фондовите на еден пазар претставува слаба страна на

тој пазар, од повеќе аспекти. Најголемиот од нив е дека не постои механизам

преку кој ќе се анимираат слободните приватни средства од малите инвеститори

и тие ќе се инвестираат во определено портфолио на инвестиции. Кога нив ги

нема, приватните инвеститори одат сами на пазарот на капитал и купуваат акции,

без притоа да имаат направено добра анализа. Во таквото свое инвестирање

можно е да направат грешка и да вложат средства во безвредно друштво. Да се

следи пазарот компетентно чини пари, тоа не е бесплатно.

За тоа треба да се создаде знаење и посветеност.

Како да се разбие конзервативноста на македонските граѓани, кога луѓето во светот

веќе одамна најдоа други алтернативи како да ги оплодуваат своите пари.

Македонците важат за старомодни инвеститори, се уште единствениот начин за

ослободување од слободните пари е пласирање во комерцијалните банки, за што добиваат

камата. 15

„Во светот голем дел од граѓаните веќе знаат и го практикуваат алтернативниот начин на

инвестирање. Тоа значи дел од слободните парични средства, покрај депонирањето во

банка за која добиваат одреден интерес, односно камата, парите ги инвестираат во

приватни пензиски фондови или во отворени инвестициони фондови, каде повторно со

истите средства управуваат квалификувани инвеститори, односно истите тие средства ги

оплодуваат лица кои се квалификувани за таквата работа“- Крсте Шајновски,

универзитетски професор.15 http://www.sinergijaplus.com

.Стр 29

Штедењето во банка обезбедува заработка од камати, но експертската јавност потенцира

дека токму овие камати често ги јаде инфлацијата, со што се нарушува и вредноста на

парите.

„Физичките лица од Македонија во комерцијалните банки штедат околу 2,2 милијарди

евра, од тие средства, само како илустрација, два милиони евра се инвестирани во

инвестиционите фондови, што претставува исклучително мал процент или едно евро по

глава на жител“, додава Шајновски. Овој разочарувачки податок пак, e сериозен сигнал

дека на македонско тло има неоткриен пазар кој ветува големи финансиски придобивки.

И покрај повисоките приноси на долг рок што ги обезбедува вложувањето вото

инвестициски фондови, македонските вишокот пари се Уште го штедат главно вото банки.

Во регионот токму вложувањата вото акции се вото постојан подем. Во Бугарија секој

жител има вото просек по 27 евра вложени вото инвестициски фондови. Во Хрватска

просекот е 400 евра по жител, а вото Словенија дури 1.000 евра. Износот што секој

Македонец го има вложено вото инвестициски фонд засега изнесува едно евро.

По дефиниција, штедењето претставува чување на материјални добра или пари како

одреден облик на богатство преку одложување на потрошувачката на новоформираниот

приход. Примарен мотив за одложување на потрошувачката е нејзино соодветно трошење

вото даден иден период. Штедењето претставува главен извор на создавање капитал, кој

без практична апликација се сведува на ова, декан штедењето произведува само

економски немотивиран капитал, односно на парите кои останале непотрошени им се

ускратува инвестиционата моќ.

Кон крајот на 2009 година вото печатење излезе информација декан македонските граѓани

се одлични штедачи и декан по глава на жител вото Македонија има приближи 1.000 евра

вото форма на депозит вото Македонските банки. Се обидов да испрати анализата на база

на овие податоци и да дојдам до сознание колку Македонците како народ ги користат

другите форми на штедење и ги насочуваат своите заштеди во други финансиски

производи на македонскиот пазар16.

16 http://www.a1.com.mk

.Стр 30

По направената анализа и истражување екстракција податок декан банките како

финансиски институции се неповредливи во споредба со новите и помалку познати

финансиски производи како хартија од штетни (акции, обврзници, записи),

инвестиционите фондови, полиси за животно осигурување и доброволни пензиски

фондови. (Само за споредба, вложувањата вото инвестиционите фондови изнесуваат

помалку од 1 евро по глава на жител).

Ваквата нерамномерна распростанетост на паричниот капитал на македонските граѓани

укажува на ова, декан познавањето на останатите финансиски производи е на многу ниско

ниво и декан неинформираноста за карактеристиките на вистината е главната пречка

поради која граѓаните се држат до традиционалната форма на банкарско штедење и

чување на парите под перница .

Во Чешка секој жител има по 550 евра вложени во инвестициски фондови; во

Хрватска 913 евра по жител, во Словенија 1.429 евра. За разлика од ова, секој

Македонец има само по 1,4 евра во инвестициски фондови.

РМ е има следниве предности од постоењето на заеднички фондови: пристап до подобри

извори на средства, менаџерски, маркетинг и финансиски совети, подобро информирани

дека им овозможува полесен пристап до извори на финансирање, пристап до долгорочна

финансирање Зa економија се предности се однесуваат на: зголемување на домашното

штедење {неопходно, намалување на зависноста на нестабилна извори на финансирање,

диверзификација на сопственост; крајот на процесот на приватизација, но {ждека ги

развијат своите вештини дома домашниот пазар на капитал, повисоки цени на акции;

поттик за раст на домашните фирми. Од овие причини нивното воведување во рамките на

македонската економија е особено важно бидејќи пред позитивни ефекти кои се очекува

на заживување на акционерски односи, вкупниот финансиски систем, со акцент на

пазарите хартииод вредност, развој и промоција на македонските компании, првенствено

преку трансфер на капитал и експертиза во нивната работа, и на крајот {про

продолжување на постојните финансиски систем со нов вид на светот етаблирано

финансиските институции како фактор за подобрување на целокупниот економски

трендови во националната економија.

.Стр 31

Иако инвестициски фондови во Македонија е `спасен недоволно е познато, се зголемува

интересот за нив меѓу domasni компании, но зачувани-poveke меѓу граѓаните. Со bumot во

2007 година и економската криза во 2008 и 2009 година, меѓу луѓето почнува полека да се

појавува оптимизам за вложување во инвестициски фондови17. Сепак, пред да

инвестираат, се направени повеќе анализи и стручни совети. Првиот предизвик со кој се

соочуваат инвестициски фондови, е довербата на граѓаните. Вложувањето во

инвестициските фондови е еден вид долгорочно штедење која може да донесе значителни

приноси.Вo големи инвестициски фондови пари слеваат големите инвеститори кои

купуваат акции. Така прибраните средства потоа се вложуваат во различни области на

хартии од вредност. Во прилог на Р. Македонија парите можат да се пласираат и во

други земји, во зависност од оценката на инвестициските експерти. Практично,

тоа е и главната предност на инвестициските фондови, бидејќи преку

пласирањето во разни акции, всушност, се намалува ризикот од загуба на пазарот

на капитал. За уплатените пари граѓаните или фирмите добиваат документ за

удели кои значат учество во дел од имотот на инвестицискиот фонд.

Дали да се избере посигурно штедење вото банка или парите да се вложат вото

инвестициски фондови, кои можев да ви донесат добра заработка?

Оваа дилема си ја поставуваат македонските граѓани, но се 'Уште не се начисто и затоа

повеќето парите ги слуша во банка. Најдобро е кога човек има пари, еден дел да

депонираат вото банка, а СО другиот дел да игра индивидуално на Македонска берза или

преку инвестициските фондови на странските берзи. Всушност, ако Македонците дојдат

до вишок пари прво на што помислуваат е да ги стануваат во банка или да купа недвижен

имот - стан, куќа, дуќан, земја, а акциите се на трето место.

На инвестирањето вото хартии од штетни секогаш се гледа како на нешто што носи

големи ризик, а не како на можност да се проработи. Според македонскиот ментални

склоп за штедењето вото банка нема дилема дека е најсигурно.

Во соработка со деловна банка и инвестицискиот фонд "Илирик", "Утрински весник"

направена е анализа колкава е добивката доколку се штеди во банка, а колкава ако се купи

17 http://www.ilirika.com.mk

.Стр 32

удели во инвестициските фондови, кои штиците инвестираат во странски компании од

типот златни рудници, нафта гиганти, авиобрендови и автомобилски брендови18.

Направивме анализа за сума од 50.000 евра. Ако се депонираат вото банка како мото

депозит за камата од 5,4 отсто, орочени на една година, по истекот на таа година би

добиле придонес од камата во штетни од речиси 2.700 евра, а доколку штедите вото

денари, добивката е двојно поголема или 4.400 евра, бидејќи и каматата е значително

повисока и изнесува 8,8 промени.

Кај вложувањата вото инвестициските фондови ризикот е поголем, па се 'зависи од растот

и од падот на цените на акциите на светските берзи. Ако, на пример, сте вложиле 50.000

евра на 6 октомври 2009 година, кога вредноста на уделот била 53,69 денари, а сте решиле

да ги кренете парите на 6-ти октомври годинава, кога еден удел изнесувал 60,85 денари,

заработката би била 3.700 евра, или 7,38 отсто. Ова, и не е некоја голема разлика СО

штедењето вото банка. Поинаква е пресметката ако се земен периодот од 3 март 2009

година до 3 март 2010 година. Тога заработката била многу поголема или 20.500 евра,

односно 41,5 отсто.

Банкарите велат дека кај нив лежи сигурноста. "Банките нудат бројни опции за штедачите

со загарантирани приходи од камата. Самото ова, ги прави поатрактивни од поризичните

инвестиции вото хартии од штетни. Дополнително, државата гарантира за ситен депозити

до 10.000 евра, или 90 отсто до 20.000 евра, а неодамна се планира да се воведе законот за

гаранција на депозитите до 30.000 евра, што е од големо значење за штедачите, но и за

банките ", велат од деловна банка. Од инвестициските фондови уверуваат декан тие права

дисперзија на ризикот, со ова, што парите ги вложуваат не вото еден, туку вото повеќе и

во сигурни светски компании. "Секој ден инвеститорот добива извештај за вредноста на

уделот, а една месечно добива извештај за ова, вото кои компании се инвестирани

неговите пари, вото кои земји, на кои берзи, вото која штетни. Инвестирањето секогаш е

поврзано СО одреден степен на ризик, или неможност да му се остварат планираниот

придонес на клиентот. Фондот го гарантира бројот на уделите, а не и вредноста.

Сигурноста ја гледаме вото ова, што го дисперзираме ризикот, инвестирајќи вото повеќе

светски компании, а не вото една. Исто така, клиентот може да си ги подигне парите кога

18 http://www.kapital.m к

.Стр 33

јакни ", Фондовите советуваат клиентите одеднаш да не вложуваат големи суми, туку по

500 евра месечно, на пример, односно за нив најважен е континуитетот во

инвестирањето.19

Во изминативе Неколку месеци се забележителни кампањите и на банките и на

инвестициските фондови. Банките се Борат да го одржат депозитниот потенцијал, кој им е

многу важен и од кој зависи нивото на кредитирање, а инвестициските фондови се Борат

за поголем колач на пазарот. Во реалноста сликата покажува драстични разлики.

Поточно, вото македонските банки има вкупната штедни влогови од три милијарди евра,

од кои околу две милијарди евра се на граѓаните, или вото просек секој Македонец вото

банка има нешто повеќе од илјада евра. Фондовската индустрија вото земјава моментално

тежи 2,3 милиони евра, што претставува исклучително мал процент или едно евро по

глава на жител. За разлика од нас, секој Словенец во банка има две илјади евра, но во

фондови вложил 1.100 евра. Во Австрија, пак, многу малку се штеди во банка, па секој

Австриец во банка има само четири илјади евра, а во фондови вложува по 17 илјади евра.

Според податоците, во просек на долг рок, вложувањата во инвестициските фондови

секогаш носат најатрактивен придонес. Статистиката зборува декан вото последните 100

години придонеси на инвестициските фондови се движат од 12 до 16 проценти.

Резултатот од овие емпириски студии оди во прилог на поддршка на

хипотезата за постоење „силна“ форма на пазарна ефикасност. Во шеесетите

години од минатиот век истражувањата на Sharpe (1966), Treynor (1965) и Jensen

(1968) го потврдија ваквото тврдење, односно американските инвестициски

фондови не осварија подобри приноси споредено со соодветен репер, притоа

земајќи го во предвид ризикот. Henriksson (1984), Chang и Lewellen (1984) и

Gruber (1996) се меѓу оние автори кои излегоа со слични заклучоци. Според

резултатите од овие истражувања, активно управуваните инвестициски фондови

оствариле подпросечни резултати споредено со своите репери. Од друга страна

пак, Hendricks, Patel и Zeckhauser (1993), Grinblatt и Titman (1989), Goetzmann and

Ibbotson (1994), и Wermers (1996) се меѓу оние автори кои дојдоа до одредни

19 http://www.biznis24.com.mk

.Стр 34

сознанија дека кај некои инвестициски фондови може да се забележи

конзистентност во остварувањата на краток рок (од една до три години).

.

Заклучок

Инвестициските фондови се специјализирани установи што вршат колективно прибирање

средства со цел нив да ги инвестираат во хартии од вредност или во други финансиски

инструменти. Значењето на инвестициските фондови е дека тие се многу успешни во

прибирањето на релативно ситниот капитал од страна на правни и физички лица и тој

капитал потоа го инвестираат во внимателно одбрано портфолио на инвестиции.

Значи, се работи за модел на индиректно вложување, кога заинтересираните вложувачи не

вложуваат директно во хартии издадени од трговски друштва или во други субјекти, туку

тоа го прават посредно, преку вложување во инвестициски фонд што понатаму вложува во

нивно име и за нивна сметка (кај затворениот фонд) или во свое име, а за нивна сметка (кај

отворениот фонд).

Една од најважните работи при избор на фондот за потенцијалните инвеститори е

проспектот на фондот. Во овој проспект се дадени целите на фондот, инвестициските

политики на фондот, неговото управување, провизиите при влез или излез од фондот,

надоместоците што се на товар на фондот, функционирањето во изминатиот период и

други значајни работи за фондот.

 Пред да се вложи, инвеститорот трeба внимателно да го прочита проспектот и доколку

има некои нејаснотии во врска со него треба да се обрати до канцеларијата на фондот за

.Стр 35

негово разјаснување. Проспектот ги објаснува програмите и политиката што се води од

страна на управителите за постигнување на целта на вложување. Потребно е и да се

провери од проспектот која е минималната сума за вложување во фондот.

Кога станува збор за сигурноста на парите инвестирани во фондовите, треба

да се има предвид дека друштвата за управување со фондови само ги управуваат

фондовите. Тие не се сопственици на имотот на фондовите, бидејќи имотот

припаѓа на сите оние кои поседуваат удели во фондот. Парите од инвеститорите

кои друштвата ги собираат и управуваат, всушност, се чуваат во депозитна банка.

Тоа значи дека практично нема ризик парите да бидат злоупотребени или

изгубени.

Но, тоа не значи дека инвеститорите се заштитени од загуби како резултат на

лоши инвестиции.Додека инвестиционите фондови се едни од најголемите играчи

на финансиските пазари во транзиционите економии, непостоење на

инвестициона култура кај граѓаните на Македонија и немањето доволни

интересни хартии од вредност се причина за недоволното познавање на

предностите за инвестирање во инвестициски фондови како алтернативни

можности за заработка.

Инвестициските фондови се голем хит во светот во последните 15 години.Во

регионот вложувањето во инвестициските фондови е во постојан подем.

.Стр 36

Користена литература

Монетарна економија – Емилија Стефановска

Финансиски пазари и институции – Панче Јовановски

Основи на економија – Панче Јовановски

http://www.kapital.com.mk

http://www.ilirika.com.mk

http://www.sec.gov.rs/index.php

http://www.hrportfolio.com/

http://www.investitor.org/index.php

http://www.kd-group.com.mk

http://mkfondovi.com/

http://www.mnogoo.mk/mk

.Стр 37

http://parizarabotka.blogspot.com/

http://investicijski-fondovi.blogspot.com/

http://www.balansmedika.com/index.php

http://www.wikipedia.org/

http://daily.mk

http://www.statija.mk/

.Стр 38