Upload
others
View
7
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
IRAUNKORTASUNERAKO HEZKUNTZAKO
DATUAK
KLIMA-ALDAKETA, BIODIBERTSITATEA, AZTARNA EKOLOGIKOA,
MUTURREKO FENOMENO METEREOLOGIKOAK
1. Gizakiari lotutako berotegi-efektuko gasen
emisioek 1ºC areagotu dute batez besteko
tenperatura globala, gutxi gorabehera,
industria-aroaren aurreko mailekin
alderatuta. 1ºC-ko berotze globalaren
ondorioak pairatzen ari gara jada. Besteak
beste, baldintza meteorologikoak
muturrekoagoak dira, itsasoaren maila
hazten ari da eta Artikoan itsas izotza
murrizten ari da.1
2. Emisioek egungo erritmoan jarraitzen
badute, 2030 eta 2052 artean, igoera hori
1,5 ºC-koa izango da, jada, industria-aroaren
aurreko mailen aldean. Eta horrek Parisko
1 Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC). Special Report
on Global Warming of 1.5ºC. IPCC, 2018. 2 Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC). Special Report
on Global Warming of 1.5ºC. IPCC, 2018
Hitzarmena haustea ekarriko luke
(tenperaturaren igoerak 1,5 ºC-ko muga ez
gainditzea 2100ean).2
3. Mende amaierarako tenperaturaren igoerak
1,5 ºC-ko muga ez gainditzea lortu nahi bada,
2030erako, karbono dioxidoko emisioak % 45
murriztu behar lirateke 2010eko mailaren
aldean, eta 2050erako, desagertu.3
4. Itsasoetako batez besteko tenperatura igo
da, izotz eta elur kantitatea murriztu da, eta
itsasoaren maila igo da. 1901 eta 2010
artean, itsasoaren maila 19 cm igo da batez
beste, berotzearen eta urtzearen ondorioz
3 Intergovernmental Panel on Climate Change
(IPCC). Special Report on Global Warming of 1.5ºC. IPCC, 2018
itsasoak hedatu ahala. IPCCren txosten
beraren arabera, itsasoen berotzeak eta
urtzeak itsasoaren mailari eragiten jarraituko
dute, eta, aurreikuspenen arabera, 24 eta 30
cm artean haziko da, batez beste, 2065erako,
eta 40 eta 63 cm artean, 2100erako.4
5. Egungo ekosistemetan biodibertsitatearen
galera da giza ekintzaren ondorio
nagusietako bat.
Red List munduko zerrendak jasotzen du
86 000 espezie baino gehiago daudela, eta
horietatik 5 200 desagertzeko arrisku larrian
daude. Ezagutzen ditugun 8 300 animalia
arrazetatik, % 8a desagertu da jada, eta
% 22a desagertzeko arriskuan dago.5
6. Gizakion bizi baliabideak, neurri handi
batean, biodibertsitatearen menpe daude.
Adibidez, arrantza animalia-jatorriko
proteinaren ahorakinaren % 20 da mundu
osoko 3 000 milioi pertsonarentzat. Itsasoko
arrantzaren % 30 10 arrain-espezieri dagokio,
4 UNESCO, 2018. Issues and trends in education for sustainable
development. UNESCO Publishing. Paris, France, 2018. http://unesdoc.unesco.org/images/0026/002614/261445e.pdf 5 UNESCO, 2018. Issues and trends in education for sustainable
development. UNESCO Publishing. Paris, France, 2018. http://unesdoc.unesco.org/images/0026/002614/261445e.pdf 6 UNESCO, 2018. Issues and trends in education for sustainable
development. UNESCO Publishing. Paris, France, 2018. http://unesdoc.unesco.org/images/0026/002614/261445e.pdf
eta arrain-haztegietako ekoizpenaren % 50
beste 10 espezieren mende dago.6
7. Landareak giza dietaren % 80 baino gehiago
dira, eta hiru zerealek bakarrik (arroza, artoa
eta garia) ematen dute munduko
biztanleriaren energia-ekarpenaren % 60.7
8. Garapen bidean dauden herrialdeetan,
landa-eremuetan bizi diren biztanleen
% 80ren oinarrizko osasun-arreta, gutxi
gorabehera, landare-jatorriko medikuntza
tradizionalaren menpe dago.8
9. 1980ko hamarkadatik, baliabide naturalen
kontsumo globalak soberan gainditu du
biosferaren produktibitate tasa. Egungo
joerak mantentzen badira, 2050ean
aurreikusitako munduko biztanleriak (9 600
milioi pertsona) “ia hiru planetaren
baliokidea” beharko du “egungo bizimoduak
mantentzeko beharrezkoak diren baliabideak
eskuratzeko”.9
10. ELGAko herrialdeetako energia-
kontsumoa % 35 haziko da 2020rako.
Etxeko eta merkataritzaren arloko
energia-kontsumoa arinen hazten ari den
bigarrena da, garraioko energia-
kontsumoaren ondoren.
Etxebizitzek munduko energiaren % 29
kontsumitzen dute; eta, beraz, energia-
7 UNESCO, 2018. Issues and trends in education for sustainable
development. UNESCO Publishing. Paris, France, 2018. http://unesdoc.unesco.org/images/0026/002614/261445e.pdf 8 UNESCO, 2018. Issues and trends in education for sustainable
development. UNESCO Publishing. Paris, France, 2018. http://unesdoc.unesco.org/images/0026/002614/261445e.pdf 9 UNESCO, 2018. Issues and trends in education for sustainable
development. UNESCO Publishing. Paris, France, 2018. http://unesdoc.unesco.org/images/0026/002614/261445e.pdf
kontsumoaren ondorioz sortzen den
CO2ren emisioen % 21 eragiten dute.10
11. Giza jokabideak kalte konponezinak
eragin dizkie zenbait animalia eta landare
espezieri. Ornodunen barietatea
(ugaztunak, hegaztiak, narrastiak,
anfibioak eta arrainak) % 52 murriztu da
1970etik.
Ur gezako espezieak desagertu dira
gehien orain arte, gehienbat habitataren
galeraren eta gehiegizko arrantza eta
ehizaren ondorioz.11
12. 1995 eta 2014 artean, muturreko 15 000
fenomeno meteorologikok 525 000
heriotza baino gehiago eragin zituzten
mundu osoan, eta galerak ia 3 bilioi
estatubatuar dolarrera iritsi ziren.12
13. 2012an, diru-sarrera handiko herrialde
gehienek iraunkorra ez zen aztarna
ekologikoa zuten, dentsitate
demografiko oso baxua zutenek salbu.13
14. Giza Garapenaren Indizean emaitza
onenak dituzten herrialdeek (hezkuntza,
bizi-maila eta osasuna aintzat hartuta)
nabarmen handiagoa den aztarna
ekologikoa izan ohi dute. Aztarna
ekologiko handiena duten herrialdeak
Europan eta Iparramerikan daude
nagusiki.
10 UNESCO, 2018. Issues and trends in education for sustainable
development. UNESCO Publishing. Paris, France, 2018. http://unesdoc.unesco.org/images/0026/002614/261445e.pdf 11 UNESCO, 2017. Munduko hezkuntzaren 2016ko jarraipen-
txostena. Hezkuntza herrien eta planetaren zerbitzura. Guztiontzako etorkizun iraunkorrak sortzea. UNESCO, 2017. http://unesdoc.unesco.org/images/0024/002457/245745S.pdf 12 UNESCO, 2017. Munduko hezkuntzaren 2016ko jarraipen-
txostena. Hezkuntza herrien eta planetaren zerbitzura. Guztiontzako etorkizun iraunkorrak sortzea. UNESCO, 2017. http://unesdoc.unesco.org/images/0024/002457/245745S.pdf
Hezkuntzaren, osasunaren eta bizi-
mailaren garapen azkarra izan duten
herrialdeetan (Koreako Errepublika eta
Singapur, adibidez), aztarna ekologikoa ia
bikoiztu egin da kontsumo nazionala
handitzen zen neurrian.
Aitzitik, giza garapeneko maila txikiko
herrialdeetan, batez ere Saharaz
hegoaldeko Afrikan, aztarna ekologikoak
txikiak izan dira. Adibidez, Eritreako eta
Ekialdeko Timorreko aztarna ekologikoen
tamaina aztarna handienen tamainaren
% 5 baino txikiagoa da.14
15. Giza Garapenaren Indize oso altua duten
herrialdeek (0,8tik gora), per capita diru-
sarrera altuekin, Lurrak lehengoratu
13 UNESCO, 2017. Munduko hezkuntzaren 2016ko jarraipen-txostena.
Hezkuntza herrien eta planetaren zerbitzura. Guztiontzako etorkizun iraunkorrak sortzea. UNESCO, 2017. http://unesdoc.unesco.org/images/0024/002457/245745S.pdf
14 UNESCO, 2017. Munduko hezkuntzaren 2016ko jarraipen-
txostena. Hezkuntza herrien eta planetaren zerbitzura. Guztiontzako etorkizun iraunkorrak sortzea. UNESCO, 2017. http://unesdoc.unesco.org/images/0024/002457/245745S.pdf
ditzakeenak baino per capita baliabide
gehiago kontsumitzen dituzte.15
16. Baliabide berriztagarriek 2015 eta 2040
arteko mundu-mailako elektrizitate
sorkuntzaren areagotze osoaren ia erdia
har dezakete; bestalde, areagotze
bereziki handiak aurreikusten dira
Txinan, Indian, Latinoamerikan eta
Afrikan.
Espero da dauden industria berdeak
egun bezala diru-sarrera altuetako
herrialdeetan pilatuta ez egotea, bereziki
Mendebaldeko Europan. 2009an,
Europar Batasunak mundu mailako
birziklatze guztiaren % 50 egin zuen, eta
iturri berriztagarrietatik ateratako
energiaren % 40 kontsumitu.16
17. Hala ere, 2005 eta 2015 artean, garapen
bidean dauden herrialdeen ehunekoak
% 27tik % 55era egin zuen gora mundu-
mailako energia berriztagarrietako
inbertsioari dagokionez, eta, 2015ean,
156 000 milioi estatubatuar dolarretara
iritsi zen eta, horrela, garatutako
ekonomiak gainditu (REN21, 2016).17
18. Hirietako kutsaduraren eraginez, ia 3,4
milioi heriotza goiztiar izaten dira mundu
osoan (hiesa eta malariaren
ondoriozkoak baino gehiago), eta faktore
erabakigarria da arnasketako
gaixotasunetan eta gaitz
kardiobaskularretan, baita garuneko
iktusetan ere.
Heriotza gehienak garapen bidean
dauden herrialdeetan gertatzen badira
ere, arazoak eragin larria du Europako
herrialdeetan ere; zenbatesten da urtero
432 000 heriotza goiztiar izaten direla
kutsadura dela eta.18
Espainian, kalkulatzen da urtean 38 000
heriotza goiztiar izaten direla
kutsaduraren ondorioz. 19
15 Global Footprint Network, 2016. UNESCO, 2017. Munduko
hezkuntzaren 2016ko jarraipen-txostena. Hezkuntza herrien eta planetaren zerbitzura. Guztiontzako etorkizun iraunkorrak sortzea. UNESCO, 2017. http://unesdoc.unesco.org/images/0024/002457/245745S.pdf 16 UNESCO, 2017. Munduko hezkuntzaren 2016ko jarraipen-
txostena. Hezkuntza herrien eta planetaren zerbitzura. Guztiontzako etorkizun iraunkorrak sortzea. UNESCO, 2017. http://unesdoc.unesco.org/images/0024/002457/245745S.pdf 17 UNESCO, 2017. Munduko hezkuntzaren 2016ko jarraipen-
txostena. Hezkuntza herrien eta planetaren zerbitzura. Guztiontzako etorkizun iraunkorrak sortzea. UNESCO, 2017. http://unesdoc.unesco.org/images/0024/002457/245745S.pdf
18 Heriotza gehienak Txinako (1,4 milioi), Indiako (645 000) eta
Pakistaneko (100 000) hiriguneetan gertatzen dira. Arazoak eragin larria du Europako hirietan ere; han, 432 000 heriotza goiztiar izaten dira urtean kutsadura dela eta (gehi 1,4 bilioi euroko kostu kalkulatua osasun-sistemetarako). Espainian, kalkuluen arabera, 27 000 heriotza izaten dira urtean, eta Erresuma Batuan, 29 000tik gora. Kutsadurak, urte batean, hiesak eta malariak baino heriotza gehiago eragiten ditu, Kaliforniako Unibertsitateko azterlan batek berriki agertu duenaren arabera. https://www.elmundo.es/salud/2016/01/18/569bba3d268e3ea1548b45e4.html 19 Horietatik, 27.900 PM 2,5-ekin (partikula finak), 8 900 NO2-rekin
(nitrogeno dioxidoa) eta 1 800 o3-rekin (ozono troposferikoa) lotuta daude. European Environment Agency (EEA) Report 2018, https://www.eea.europa.eu//publications/air-quality-in-europe-2018
KLIMA ALDAKETARI BURUZKO GOBERNU ARTEKO TALDEAK
(IPCC, INGELESEZKO SIGLENGATIK) AURKEZTUTAKO AZKEN
TXOSTENAK
honako izenburu hau du: 1,5 ºC-ko berotze globala, IPCCren txosten berezia: industria-aroaren
aurreko mailen aldean 1,5 ºC-ko berotze globalaren inpaktuak eta berotegi-efektuko gasen
emisioek munduan izan behar luketen ibilbidea, klima-aldaketaren mehatxuari, garapen
iraunkorrari eta pobrezia desagerrarazteko ahaleginari mundu osoan eman beharreko
erantzuna indartzeko. Eta azaltzen du egiten du zer gertatuko litzatekeen gizarte- eta
ingurumen-inpaktuan mende-bukaerarako berotze globala 1,5 ºC-ra mugatuz gero, 2ºC
areagotu beharrean (Hitzarmenean ere jasota dago, baina nahi ez den areagotzetzat hartzen
da).
Gaur egun, batez besteko tenperatura globala 1ºC hazi da jada industria-aroaren aurreko
mailekin alderatuta, eta eraginak agerian geratzen hasi dira: besteak beste, baldintza
meteorologikoak muturrekoagoak dira, itsasoaren maila hazten ari da eta, Artikoan, itsas izotza
murrizten ari da.
Emisioek egungo erritmoan jarraitzen badute, 2100erako aurreikusitako tenperaturaren 1,5ºC-
ko hazkuntza 2030 eta 2052 artean iritsiko da. Are gehiago, Parisko Hitzarmeneko sinatzaileek
proposatutako egungo arintze-politikak martxan jarrita ere, 3ºC-ra iritsiko litzateke mende-
bukaerarako berotze globala.
Hauek dira txostenak jasotzen dituen ondorioak,
mende-bukaerarako tenperaturaren areagotzea
1,5ºC ezean 2ºC-koa izango balitz:
• 2100ean, itsasoaren maila 10 cm gehiago haziko litzateke 2ºC-ko berotze globalarekin 1,5ºC-koarekin baino. Nolanahi ere, itsasoaren maila 2100 ondoren ere haziko da, baina
areagotzearen magnitudea neurri handi batean emisioen araberakoa izango da.
• Tenperaturaren areagotzearen inpaktuak, lurrean, biodibertsitatean (baso-suteak barne), ekosistemetan eta uretan, txikiagoak lirateke 1,5ºC-ko berotzearen kasuan 2ºC-koaren kasuan baino.
• Tenperatura globalaren areagotzea 1,5ºC-ra mugatuz gero, tenperaturaren igoera eta itsasoetako uraren azidotasun-maila murriztuko lirateke, baita itsasoetako oxigeno-maila txikitzea murriztu ere. Horrek itsasoko ekosistemei eta arrantzari lotutako arriskuak murriztuko lituzke. Adibidez, 2ºC-ko berotze globalarekin, Ozeano Artikoa izotzik gabe geratuko litzateke hamarkadan behin; eta berotzea 1,5ºC-koa balitz, aldiz, mendean behin.
• Koralezko arrezifeak % 70 eta % 90 artean murriztuko lirateke 1,5ºC-ko
berotzearekin, eta, 2ºC-koarekin, berriz, ia desagertuko lirateke (% 90an).
• Berotzea 1,5ºC-ra murriztu daiteke, baina inoiz ez bezalako aldaketak egin behar genituzke: aldaketa “azkarrak eta helmen handikoak” lurrean, energian, industrian, eraikinetan, garraioan eta hirietan. 2030erako, giza jatorriko karbono dioxidoaren (CO2) emisio garbi globalak % 45 murriztu behar genituzke 2010eko mailen aldean, eta murrizten jarraitu behar genituzke 2050ean, gutxi gorabehera, “zero garbia” lortu arte.20
NEKAZARITZA ETA ELIKAGAIAK
1. Urtero, 1 300 milioi tona elikagai botatzen
dira, eta, beste alde batetik, ia 1 000 milioi
pertsonak desnutrizioa eta beste 1 000
milioik gosea jasaten dute munduan.21
2. Elikaduraren sektoreak munduan erabiltzen
den energiaren % 30 kontsumitzen du, gutxi
gorabehera, baita berotegi-efektuko gasen
emisioen % 22 sortu ere.22
3. Klima-aldaketak laborantzen etekina % 5
murriztu dezake gaurtik 2030era bitartean,
eta % 30, 2080rako, nekazaritza egokituko
bagenu ere laborantza- eta nekazaritza-
praktikak aldatuz, ureztatzea zabalduz eta
etekin handiagoko laborantza eginez.23
4. Laborantza- eta artzaintza-lurren
produktibitateak % 70 eta % 100 artean
handitu behar litzateke 2050erako 9 000
20 Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC). Special Report
on Global Warming of 1.5ºC. IPCC, 2018. 21 UNESCO, 2018. Issues and trends in education for sustainable
development. UNESCO Publishing. Paris, France, 2018. http://unesdoc.unesco.org/images/0026/002614/261445e.pdf 22 (IPCC, 2014). UNESCO, 2018. Issues and trends in education for
sustainable development. UNESCO Publishing. Paris, France, 2018. http://unesdoc.unesco.org/images/0026/002614/261445e.pdf
milioi pertsona baino gehiago elikatu ahal
izateko.24
5. Energiarekin eta garraioarekin batera,
nekazaritzak du eragin handienetako bat
ingurumenaren degradazioan. Gure
planetako lur-azaleraren % 40 okupatzen du,
berotegi-efektuko gas-emisioen % 33 sortu,
eta biodibertsitate genetikoaren eta
23 UNESCO, 2017. Munduko hezkuntzaren 2016ko jarraipen-
txostena. Hezkuntza herrien eta planetaren zerbitzura. Guztiontzako etorkizun iraunkorrak sortzea. UNESCO, 2017. http://unesdoc.unesco.org/images/0024/002457/245745S.pdf 24 UNESCO, 2017. Munduko hezkuntzaren 2016ko jarraipen-
txostena. Hezkuntza herrien eta planetaren zerbitzura. Guztiontzako etorkizun iraunkorrak sortzea. UNESCO, 2017. http://unesdoc.unesco.org/images/0024/002457/245745S.pdf
ekosistema funtzionalen galera ekartzen
du.25
6. Nazio Batuen Erakundeko Elikadura eta
Nekazaritza Erakundearen (FAO) arabera,
nekazaritzako multzo osoaren per capita
ekoizpen garbiaren indizea mantsoago hazi
zen 2008-2013 bitartean 2003-2008
bitartean baino Amerika osoan (% 4,1 vs
% 10,3), Asian (% 7,9 vs % 15,3) eta Europan
(% 3,4 vs % 5,5).26
7. Xahututako elikagaiak mundu-mailan
ekoitzitako elikagaien % 30-40 artean dira.
Garapen bidean dauden herrialdeetan,
baserrietan, garraioan eta prozesatzean
xahutzen da elikagai gehien, elikadura-
kateetako azpiegitura urria baita. Indian,
adibidez, produktu freskoen % 35 eta % 40
artean galtzen da.27
8. Herrialde garatuetan, txikizkako
merkataritzan, elikadura-zerbitzuetan eta
etxebizitzetan xahutzen dira elikagaiak batez
ere, kontsumitzaileek «estetika maila altua
duten elikagaiak» nahiago dituztelako eta
iraungitze-datek ezarritako kontsumo-
zorroztasunaren ondorioz.28
9. 2010eko hamarkadaren hasieran, munduko
biztanleriaren erdia landa-eremuetan bizi
zen, eta landako biztanleriaren hiru laurden
nekazaritzari lotutako familietan bizi ziren:
2 600 milioi zeuden nekazaritzaren menpe,
bizirauteko, eta 1 300 milioik zuzenean parte
hartzen zuten nekazaritzan. Hala ere,
nekazaritzaren balio erantsia munduko
BPGren % 2,8 besterik ez da. Nekazari
gehienak 2 hektarea baino gutxiagoko
baserrien menpe dago, eta, tamaina
horretan, 500 milioi inguru daude.29
10. Berotze globala 1,5ºC-ra murriztuz (2ºC-ra
ordez), arto, arroz, gari eta beste zereal
batzuen uztak gutxiago murriztuko lirateke,
bereziki Sahara hegoaldeko Afrikan, Asiako
hego-ekialdean, Erdialdeko Amerikan eta
Hegoaldeko Amerikan. Halaber, arrozaren
eta gariaren nutrizio-kalitatea ez litzateke
horrenbeste kaltetuko.30
11. Elikagaien eskuragarritasuna ere gutxiago
murriztuko litzateke tenperaturaren
areagotzea 1,5ºC-ra murriztekotan, bereziki
Sahelen, Afrikako hegoaldean, eskualde
mediterraneoan, Erdialdeko Europan eta
Amazonian. Halaber, tenperaturaren
areagotzeak abeltzaintzari eragiten dio,
besteak beste, abereak elikatzeko balio duen
bazkaren kalitatean, gaixotasunen
hedapenean edo uraren
eskuragarritasunean.31
25 UNESCO, 2017. Munduko hezkuntzaren 2016ko jarraipen-
txostena. Hezkuntza herrien eta planetaren zerbitzura. Guztiontzako etorkizun iraunkorrak sortzea. UNESCO, 2017. http://unesdoc.unesco.org/images/0024/002457/245745S.pdf 26 FAO 2016. UNESCO, 2017. Munduko hezkuntzaren 2016ko
jarraipen-txostena. Hezkuntza herrien eta planetaren zerbitzura. Guztiontzako etorkizun iraunkorrak sortzea. UNESCO, 2017. http://unesdoc.unesco.org/images/0024/002457/245745S.pdf 27 UNESCO, 2017. Munduko hezkuntzaren 2016ko jarraipen-
txostena. Hezkuntza herrien eta planetaren zerbitzura. Guztiontzako etorkizun iraunkorrak sortzea. UNESCO, 2017. http://unesdoc.unesco.org/images/0024/002457/245745S.pdf 28 UNESCO, 2017. Munduko hezkuntzaren 2016ko jarraipen-
txostena. Hezkuntza herrien eta planetaren zerbitzura. Guztiontzako
etorkizun iraunkorrak sortzea. UNESCO, 2017. http://unesdoc.unesco.org/images/0024/002457/245745S.pdf 29 UNESCO, 2017. Munduko hezkuntzaren 2016ko jarraipen-
txostena. Hezkuntza herrien eta planetaren zerbitzura. Guztiontzako etorkizun iraunkorrak sortzea. UNESCO, 2017. http://unesdoc.unesco.org/images/0024/002457/245745S.pdf 30 Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC). Special Report
on Global Warming of 1.5ºC. IPCC, 2018.
http://www.ipcc.ch/report/sr15/ 31 Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC). Special Report
on Global Warming of 1.5ºC. IPCC, 2018.
http://www.ipcc.ch/report/sr15/
HEZKUNTZA
1. Ingurumenari buruzko hezkuntzak
ekologiaren inguruko ezagutza areagotu
dezake: aztertu diren 78 herrialdeen % 73k
aipatzen du “garapen iraunkorra”; % 55ek
“ekologia” terminoa erabiltzen du, eta % 47k
“ingurumenari buruzko hezkuntza” aipatzen
du bere ikasketa-planetan. Lau herrialdetatik
hiruk bereziki nabarmentzen zituzten
garapen iraunkorrari lotutako gaiak beren
ikasketa-planetan 2005 eta 2015 artean, eta
% 15ek genero-berdintasunari lotutako
termino gakoak gehitu zituen.32
2. Bigarren hezkuntzako testuliburuen ia
% 50ean, giza eskubideak aipatzen ziren
2000-2013 artean.33
3. Praktika iraunkorrek eskolatik kanpo
jarraitzen dute: 2008an eginiko galdetegi
batean jaso zen munduko exekutiboen % 40k
baino gehiagok garrantzitsutzat jotzen zuela
beren enpresak iraunkortasunarekin bat
egitea.34
4. Hezkuntza ezinbestekoa da hondamen-
egoeretarako prestatzeko: hezkuntza-
aurrerapena gelditzen bada, hamarkada
bakoitzean, hondamenei lotutako biktima
mortalen kopuruak % 20 egin dezake gora.35
32 UNESCO, 2017. Munduko hezkuntzaren 2016ko jarraipen-
txostena. Hezkuntza herrien eta planetaren zerbitzura. Guztiontzako etorkizun iraunkorrak sortzea. UNESCO, 2017. http://unesdoc.unesco.org/images/0024/002457/245745S.pdf 33 UNESCO, 2017. Munduko hezkuntzaren 2016ko jarraipen-
txostena. Hezkuntza herrien eta planetaren zerbitzura. Guztiontzako etorkizun iraunkorrak sortzea. UNESCO, 2017. http://unesdoc.unesco.org/images/0024/002457/245745S.pdf 34 UNESCO, 2017. Munduko hezkuntzaren 2016ko jarraipen-
txostena. Hezkuntza herrien eta planetaren zerbitzura. Guztiontzako etorkizun iraunkorrak sortzea. UNESCO, 2017. http://unesdoc.unesco.org/images/0024/002457/245745S.pdf 35 UNESCO, 2017. Munduko hezkuntzaren 2016ko jarraipen-
txostena. Hezkuntza herrien eta planetaren zerbitzura. Guztiontzako
5. Hezkuntzak nekazaritza-produktibitatea
areagotzen lagun dezake: baserrietako
ekoizpenak % 70 hazi behar du gutxienez
2050erako. Lekuan bertan izaten diren
eskolek eta hezkuntza informalak nekazarien
produktibitatea % 12an eta diru-sarrerak
% 19an haz daitezela laguntzen dute.36
6. Hezkuntzak berrikuntza ekologikoari buruzko
konpetentziak ekar ditzake: baina, Sahara
hegoaldeko Afrikan, nekazaritza publikoko
ikerketako gastu globalaren ehunekoa
% 10etik % 6ra murriztu zen 1960tik
2009ra.37
7. Hezkuntzak pobrezia murrizten du langileen
artean: horrek diru-sarrera gutxiko
herrialdeetako langileen ia % 90i eragiten
die. Europar Batasunean duela gutxi sartu
diren 10 herrialdeetan goi-mailako hezkuntza
areagotuz gero, 3,7 milioitan murriztuko
litzateke pobrezia-arriskuan dagoen
biztanleriaren kopurua.38
etorkizun iraunkorrak sortzea. UNESCO, 2017. http://unesdoc.unesco.org/images/0024/002457/245745S.pdf 36 UNESCO, 2017. Munduko hezkuntzaren 2016ko jarraipen-
txostena. Hezkuntza herrien eta planetaren zerbitzura. Guztiontzako etorkizun iraunkorrak sortzea. UNESCO, 2017. http://unesdoc.unesco.org/images/0024/002457/245745S.pdf 37 UNESCO, 2017. Munduko hezkuntzaren 2016ko jarraipen-
txostena. Hezkuntza herrien eta planetaren zerbitzura. Guztiontzako etorkizun iraunkorrak sortzea. UNESCO, 2017. http://unesdoc.unesco.org/images/0024/002457/245745S.pdf 38 UNESCO, 2017. Munduko hezkuntzaren 2016ko jarraipen-
txostena. Hezkuntza herrien eta planetaren zerbitzura. Guztiontzako etorkizun iraunkorrak sortzea. UNESCO, 2017. http://unesdoc.unesco.org/images/0024/002457/245745S.pdf
8. Lehen hezkuntza amaitu izanaren adinean
dauden haurren % 38k ez ditu bizitzan
arrakasta izateko oinarrizkoenak diren
konpetentziak eskuratu.39
9. Ekonomiaren Lankidetza eta Garapenerako
Antolakundeak (ELGA) 2006an eginiko
Ikasleen Ebaluaziorako Nazioarteko
Programan (PISA) parte hartu zuten 57
herrialdeetan, ingurumen-zientzietan
puntuazio altuenak lortu zituzten ikasleak
sentikorragoak ziren ingurumen-arazo
konplexuagoekiko. Balioei buruzko Mundu
Inkestaren emaitzen arabera, eskolatze-
urteak zenbat eta gehiago izan, orduan eta
handiagoa izango da pertsonek ingurumena
babestearen alde agertuko duten kezka.
Ingurumenarekiko kontzientzia eta kezka
handienarekin hezitako hiritarrek joera
handiagoa dute ekintza politikoan parte
hartzeko ingurumena babeste aldera.40
10. Diru-sarrera gutxiko herrialdeetan,
nekazariak bereziki ahulak dira klima-
aldaketa dela eta. Horri dagokionez, Burkina
Fason, Kamerunen, Egipton, Etiopian,
Ghanan, Kenyan, Nigerren, Senegalen,
Hegoafrikan eta Zambian eginiko inkesta
batek erakutsi zuen prestakuntza handiena
duten nekazariek egokitzeko gaitasun
handiagoa dutela, eta horrek, era berean,
erresilientzia indartzen duela.41
11. Ekonomiaren Lankidetza eta Garapenerako
Antolakundeak (ELGA) eginiko Ikasleen
39 UNESCO, 2017. Munduko hezkuntzaren 2016ko jarraipen-
txostena. Hezkuntza herrien eta planetaren zerbitzura. Guztiontzako etorkizun iraunkorrak sortzea. UNESCO, 2017. http://unesdoc.unesco.org/images/0024/002457/245745S.pdf 40 UNESCO, 2017. Munduko hezkuntzaren 2016ko jarraipen-
txostena. Hezkuntza herrien eta planetaren zerbitzura. Guztiontzako etorkizun iraunkorrak sortzea. UNESCO, 2017. http://unesdoc.unesco.org/images/0024/002457/245745S.pdf
Ebaluaziorako Nazioarteko Programako
(PISA) “etorkizunerako konpetentzia
zientifikoak” azterketan, Estoniako eta
Suediako ikasleek —beren ikasketa-planetan
garapen iraunkorra txertatuta baitzuten—
joera handiagoa zuten ingurumeneko
zientziari buruzko galderei zuzen
erantzuteko, antzeko garapen mailako
herrialdeetako beren kideek baino.42
12. 2007 eta 2008 artean, Gallupen munduko
inkestak hartutako 119 herrialdeen % 62n,
hezkuntza-maila eta klima-aldaketaren
kausei buruzko sinesmenak klima-
aldaketaren inguruko sentsibilizazioari eta
41 UNESCO, 2017. Munduko hezkuntzaren 2016ko jarraipen-
txostena. Hezkuntza herrien eta planetaren zerbitzura. Guztiontzako etorkizun iraunkorrak sortzea. UNESCO, 2017. http://unesdoc.unesco.org/images/0024/002457/245745S.pdf 42 UNESCO, 2017. Munduko hezkuntzaren 2016ko jarraipen-
txostena. Hezkuntza herrien eta planetaren zerbitzura. Guztiontzako etorkizun iraunkorrak sortzea. UNESCO, 2017. http://unesdoc.unesco.org/images/0024/002457/245745S.pdf
horren arriskuen pertzepzioei buruzko
adierazle nagusiak ziren askotan.
Eskolatze-maila altuena zuten pertsonek
gaitasun handiagoa izan zuten 119
herrialdeetako 70ean zenbait ingurumen-
arazo identifikatzeko. Komunikazio-
tresnetarako sarbidea zuten pertsonak ere
sentsibilizazio-maila handiagoa zuten. Horrek
erakusten du informazioaren eta
komunikazioen teknologiek gero eta
garrantzi handiagoa dutela ingurumenari
buruzko hezkuntzan.43
13. 2010ean, diru-sarrera handieneko 31
herrialdeetan egin ziren Inkesta Sozialen
Nazioarteko Programan (ISSP, ingelesezko
siglengatik) eskuratutako probek erakusten
dute hezkuntza-eskalako pauso bakoitzean
—lehen hezkuntza, bigarren hezkuntza eta
goi-mailakoa— aurrera egin ahala, pertsonek
ingurumenarekiko kezka azaleratzeko
aukerak gero eta handiagoak zituztela, baita,
besteak beste, aberastasuna, ezaugarri
43 UNESCO, 2017. Munduko hezkuntzaren 2016ko jarraipen-
txostena. Hezkuntza herrien eta planetaren zerbitzura. Guztiontzako etorkizun iraunkorrak sortzea. UNESCO, 2017. http://unesdoc.unesco.org/images/0024/002457/245745S.pdf 44 UNESCO, 2017. Munduko hezkuntzaren 2016ko jarraipen-
txostena. Hezkuntza herrien eta planetaren zerbitzura. Guztiontzako etorkizun iraunkorrak sortzea. UNESCO, 2017. http://unesdoc.unesco.org/images/0024/002457/245745S.pdf
indibidualak eta afiliazio politikoa aintzat
hartu ondoren ere.44
14. 2010eko ISSPren analisiak erakusten du parte
hartu zuten ia herrialde guztietan hezkuntza-
maila altuena zuten inkesta-hartzaileek
azken bost urteetan joera handiagoa izana
zutela eskaera bat sinatu, dirua dohaintzan
eman edo ingurumenari buruzko
manifestazio edo protesta batean parte
hartzeko.45
15. 2006ko PISAren harira, ikusi zen ELGAko
herrialdeetako ikasleek erantzukizun
pertsonal eta sozial handia sentitzen zutela
ingurumenari loturiko gaietan; alabaina,
haien jarrera ez zen batere optimista:
ikasleen % 13- 21ek soilik uste zuen egoerak
hobera egingo zuela datozen 20 urteetan.
Ingurumenari loturiko arazoek apatia eta
inpotentzia eragin ditzakete; hori dela eta,
funtsezkoa da hezkuntzan ekintzari,
ingurumenari eta arazoak konpontzeari
loturiko gaitasunak eta trebetasunak lantzea,
ikasleak gai izan daitezen eguneroko bizitzan
eta bakoitzaren komunitatean benetako
aldaketa eragiteko.46
16. 2009an egindako Herritarren Hezkuntzari
buruzko Nazioarteko Inkestaren arabera, 38
herrialdetako ikasleen bi herenek eskolaz
kanpoko herritar-ekintzetan parte hartu
zuten. Ingurumenaren arloko erakundeak
ziren ohikoenak (ikasleen ia % 30 aritu ziren
era horretako elkarteetan); hala, Kolonbiako,
Guatemalako, Indonesiako, Dominikar
Errepublikako eta Thailandiako ikasleen % 50
baino gehiagok parte hartu du era horretako
45 UNESCO, 2017. Munduko hezkuntzaren 2016ko jarraipen-
txostena. Hezkuntza herrien eta planetaren zerbitzura. Guztiontzako etorkizun iraunkorrak sortzea. UNESCO, 2017. http://unesdoc.unesco.org/images/0024/002457/245745S.pdf 46 UNESCO, 2017. Munduko hezkuntzaren 2016ko jarraipen-
txostena. Hezkuntza herrien eta planetaren zerbitzura. Guztiontzako etorkizun iraunkorrak sortzea. UNESCO, 2017. http://unesdoc.unesco.org/images/0024/002457/245745S.pdf
erakunderen batean. Koreako Errepublikan,
ingurumenari loturiko benetako kontuak
aztertu eta landu zituzten ikasleek
errendimendu ona zuten unibertsitatera
sartzeko probetan.47
17. Hondamendi-kasuetako zaurgarritasunari
buruzko ikerketek erakusten dute
emakumeen hezkuntza zenbat eta hobea
izan orduan eta heriotza gutxiago egoten
direla hondamendietan. Aurreikuspenen
arabera, 2030. urterako bigarren hezkuntza
unibertsalizatuz gero, hondamendiei loturiko
200 000 heriotza saihestu litezke datozen 20
urteetan.48
18. Hezkuntza faltaren eta alfabetatze eskasaren
eraginez, herritarrek ez dituzte abisuak
ulertzen. Kuban, alfabetatze- eta
matrikulazio-tasa altuak dituzte, eta
horregatik murriztu egin zen klimari loturiko
hondamendiek eragindako zaurgarritasuna.49
19. Etiopian, sei urtez ikasteak % 20 areagotzen
du nekazari baten egokitze-gaitasuna,
besteak beste, zoruaren kontserbazioari,
landatze-garai askotarikoei eta uzten
dibertsifikazioari esker. Ugandan, aitak
oinarrizko hezkuntza jaso badu, aukera
handiagoa dago familiak lehorteak jasateko
gai diren uztak aukeratzeko.
Gainera, zenbait herrialdetako (Burkina Faso,
Kamerun, Egipto, Etiopia, Ghana, Kenya,
47 UNESCO, 2017. Munduko hezkuntzaren 2016ko jarraipen-
txostena. Hezkuntza herrien eta planetaren zerbitzura. Guztiontzako etorkizun iraunkorrak sortzea. UNESCO, 2017. http://unesdoc.unesco.org/images/0024/002457/245745S.pdf 48 UNESCO, 2017. Munduko hezkuntzaren 2016ko jarraipen-
txostena. Hezkuntza herrien eta planetaren zerbitzura. Guztiontzako etorkizun iraunkorrak sortzea. UNESCO, 2017. http://unesdoc.unesco.org/images/0024/002457/245745S.pdf 49 UNESCO, 2017. Munduko hezkuntzaren 2016ko jarraipen-
txostena. Hezkuntza herrien eta planetaren zerbitzura. Guztiontzako etorkizun iraunkorrak sortzea. UNESCO, 2017. http://unesdoc.unesco.org/images/0024/002457/245745S.pdf 50 UNESCO, 2017. Munduko hezkuntzaren 2016ko jarraipen-
txostena. Hezkuntza herrien eta planetaren zerbitzura. Guztiontzako
Niger, Senegal, Hegoafrika eta Zambia)
nekazariekin egindako inkesta batek
adierazten duenez, ikasi duten nekazariek
prestasun handiagoa dute gutxienez
egokitzapen bat egiteko: hezkuntza urte
batek % 1,6 murrizten du egokitzapenik ez
egiteko aukera.50
20. Ikerketa baten arabera, klima-aldaketa
irakasteko kontzeptualki ikasgai zaila dela
uste duten irakasleen ehunekoa % 21etik % 7
ingurura jaitsi zen, lau prestakuntza orduren
ondoren.51
21. Europako Batzordeak uste du gutxienez
milioi bat ikerketa-lanpostu beharko direla
Europar Batasunak ikerketan gastatzen
duena Barne Produktu Gordinaren (BPGd)
% 3ra igotzeko helburua erdiesteko.52
22. ELGAn, I+Gren arloko gastu publiko eta
pribatua ez da modu ikusgarrian hazi BPGd-
ren ehunekoan hartzen duen tokiari
dagokionez, ez eta garatzeko bidean dauden
herrialdeetan ere, 2007tik. 2013an, ELGAko
herrialdeen PBGd-ren % 2,5 baino gutxixeago
zen (ehuneko baxuena Txilek zuen: % 0,5; eta
altuena Koreako Errepublikak: % 4,5).53
23. Are gehiago, energiaren eta ingurumenaren
arloko I+Gren gastu publikoa aurrekontu
publikoek I+Gra bideratzen duten
zenbatekoaren ehuneko txiki bat baino ez da:
batez beste % 12 edo gutxiago ELGAko
etorkizun iraunkorrak sortzea. UNESCO, 2017. http://unesdoc.unesco.org/images/0024/002457/245745S.pdf 51 UNESCO, 2017. Munduko hezkuntzaren 2016ko jarraipen-
txostena. Hezkuntza herrien eta planetaren zerbitzura. Guztiontzako etorkizun iraunkorrak sortzea. UNESCO, 2017. http://unesdoc.unesco.org/images/0024/002457/245745S.pdf 52 UNESCO, 2017. Munduko hezkuntzaren 2016ko jarraipen-
txostena. Hezkuntza herrien eta planetaren zerbitzura. Guztiontzako etorkizun iraunkorrak sortzea. UNESCO, 2017. http://unesdoc.unesco.org/images/0024/002457/245745S.pdf 53 UNESCO, 2017. Munduko hezkuntzaren 2016ko jarraipen-
txostena. Hezkuntza herrien eta planetaren zerbitzura. Guztiontzako etorkizun iraunkorrak sortzea. UNESCO, 2017. http://unesdoc.unesco.org/images/0024/002457/245745S.pdf
ekonomietan, eta % 6 Europar Batasunean.
Gainera, energiaren eta ingurumenaren
arloko I+Gren gastu publikoa ez da batere
handitu azken urteotan.
2012an, ELGAko herrialdeek armadara
bideratutako I+Gren aurrekontua energia eta
ingurumeneko I+Gra bideratutakoaren
bikoitza baino gehiago izan zen, eta 30 aldiz
handiagoa, berriz, Estatu Batuetan.54
24. Energiaren Nazioarteko Agentziaren
esanetan, gobernuek bost aldiz handitu
behar lukete energiaren arloko urteko I+Gren
gastua, 2050. urterako karbono-emisioak
modu nabarmenean murrizteko.55
25. Nekazarientzako landa-eskolek, batez beste,
0,21 areagotu zituzten nekazarien ezagutzak
(desbideratze estandarra); horri esker,
errentagarritasuna % 13 handitu zen, batez
beste, eta diru-sarrera garbiak, berriz, % 19.
Horrez gain, ingurumenari eragindako kaltea
murriztu zen (indize agregatuaren % 39ko
beherakada, batez beste), baita pestiziden
erabilera ere (% 17).56
DEMOGRAFIA
1. 1950 eta 2015 artean, munduko biztanleria
hirukoiztu egin da, bereziki osasungintza
publikoan egindako hobekuntzei esker.
Aurreikuspenen arabera, beste mila milioi
biztanle izango ditugu 2030. urterako, hau
da, guztira 8.500 milioi biztanle.
Espero da hazkunde horren ia lau bosten
diru-sarrera txikiak eta ertainak dituzten
herrialdeetan gertatzea, bereziki Saharaz
hegoaldeko herrialdeetan eta Hegoaldeko
Asian; herrialde horietan, elikagaien
hornidura beste toki batzuetan baino
ahulagoa da.57
2. 2050. urterako, planetako bi pertsonatatik
hiru hirietan biziko dira; urbanizazio horren
ehuneko handi bat landa-eremutik alde egin
duten pertsonek eragindakoa izango da.58
54 UNESCO, 2017. Munduko hezkuntzaren 2016ko jarraipen-
txostena. Hezkuntza herrien eta planetaren zerbitzura. Guztiontzako etorkizun iraunkorrak sortzea. UNESCO, 2017. http://unesdoc.unesco.org/images/0024/002457/245745S.pdf 55 UNESCO, 2017. Munduko hezkuntzaren 2016ko jarraipen-
txostena. Hezkuntza herrien eta planetaren zerbitzura. Guztiontzako etorkizun iraunkorrak sortzea. UNESCO, 2017. http://unesdoc.unesco.org/images/0024/002457/245745S.pdf
56 UNESCO, 2017. Munduko hezkuntzaren 2016ko jarraipen-
txostena. Hezkuntza herrien eta planetaren zerbitzura. Guztiontzako
etorkizun iraunkorrak sortzea. UNESCO, 2017. http://unesdoc.unesco.org/images/0024/002457/245745S.pdf 57 UNESCO, 2017. Munduko hezkuntzaren 2016ko jarraipen-txostena.
Hezkuntza herrien eta planetaren zerbitzura. Guztiontzako etorkizun iraunkorrak sortzea. UNESCO, 2017. http://unesdoc.unesco.org/images/0024/002457/245745S.pdf 58 UNESCO, 2017. Munduko hezkuntzaren 2016ko jarraipen-txostena.
Hezkuntza herrien eta planetaren zerbitzura. Guztiontzako etorkizun iraunkorrak sortzea. UNESCO, 2017. http://unesdoc.unesco.org/images/0024/002457/245745S.pdf
IRAUNKORTASUN SOZIALA, EKONOMIA, DESBERDINKERIA
1. Oro har, 2030erako, klima-aldaketa dela
eta, 122 milioi pertsona txirotuko dira,
ekosistema, ekonomia eta elementu
geografiko batzuk (kostaldeak eta
glaziarrak) nola egokitzen diren .59
2. 2000-2015 aldian, muturreko pobreziaren
intzidentzia bizkor murriztu bada ere, ez
dirudi arazoa laster desagertuko denik. Ia
900 milioi pertsona muturreko pobrezian
bizi ziren 2012an. Egunean 1,9 dolar
estatubatuar baino gutxiagorekin bizi diren
herritarren ehunekoa % 29 zen 1999an,
eta, 2012an, berriz, % 13 izatera jaitsi da,
neurri handi batean Txinaren garapen
ekonomiko handiari esker. Egun,
muturreko pobrezia Hegoaldeko Asian
(biztanleriaren % 19) eta Saharaz
hegoaldeko Afrikan (% 43) kontzentratzen
da.
59 UNESCO, 2017. Munduko hezkuntzaren 2016ko jarraipen-
txostena. Hezkuntza herrien eta planetaren zerbitzura. Guztiontzako etorkizun iraunkorrak sortzea. UNESCO, 2017. http://unesdoc.unesco.org/images/0024/002457/245745S.pdf
Askotan gertatzen da lanpostu bat duten
herritarrek ez dutela nahikoa irabazten
muturreko pobreziatik ateratzeko edo
pobreziaren larritasuna arintzeko.60
3. Klimari loturiko gertakariak pairatzeko
aukera gehien dituzten komunitateak diru-
sarrera gutxi eta ertaindun herrialdeetan
egon ohi dira. 1995 eta 2014 artean
eraginik handiena jasan zuten 10
herrialdetatik 9 diru-sarrera gutxi edo
ertainak zituzten herrialdeak ziren:
Bangladesh, Filipinak, Guatemala, Haiti,
Honduras, Myanmar, Nikaragua, Pakistan
eta Vietnam. Beste herrialdea Thailandia
izan zen, diru-sarrera ertain-altuak dituen
herrialdea. Herrialde pobre askotan,
prestakuntza-maila oinarrizkoa da, eta
alde handia dago ikasle pobre eta
aberatsen artean. Guatemalan, Haitin,
Hondurasen eta Pakistanen kasuan, haur
60 UNESCO, 2017. Munduko hezkuntzaren 2016ko jarraipen-
txostena. Hezkuntza herrien eta planetaren zerbitzura. Guztiontzako etorkizun iraunkorrak sortzea. UNESCO, 2017. http://unesdoc.unesco.org/images/0024/002457/245745S.pdf
pobreen % 10ek bakarrik bukatzen du
bigarren hezkuntzako lehen zikloa; haur
aberatsen kasuan, berriz, ehuneko hori
% 75 da.61
4. Berotze globala 1,5ºC-ra mugatuko
bagenu, eta ez 2ºC-ra, milioika pertsona
gutxiagok pairatuko lituzkete klima-
aldaketari loturiko arriskuak, eta pobrezia
jasateko arrisku txikiagoa izango lukete
2050. urterako.62
5. Bestalde, berotze globala 1,5ºC-ra
mugatuko bagenu, eta ez 2ºC-ra, gizakion osasunak arrisku gutxiago izango lituzke, bereziki beroak eta ozono geruzako arazoek eragindako heriotzei dagokienez; gainera, malariaren eta dengearen irismen geografikoa txikiagoa litzateke, besteak beste.63
6. Berotze globala 1,5ºC-ra mugatuko bagenu, eta ez 2ºC-ra, % 50ean murriztuko litzateke klima-aldaketak eragindako estres hidrikoa pairatuko luketen pertsonen ehunekoa; horrek bereziki eragingo die garapen bidean dauden uharte-herrialde txikietako biztanleei.64
7. Berotze globalaren eta klima-aldaketaren ondorioek ekonomiaren hazkundearen aurreikuspenei ere eragiten diete; horrek bereziki kaltetuko lituzke tropikoetan eta hego hemisferioan dauden herrialdeetako ekonomiak. Afrikako eta Asiako biztanleriak, klima-aldaketari loturiko askotariko arrisku konplexuen mende dagoenez, horrek eragindako pobrezia pairatzeko aukerarik handienak ditu.
8. Tenperatura 1,5ºC baino gehiago igoko balitz, klima-aldaketara egokitzeko zenbait mekanismo ezingo lirateke martxan jarri eta mekanismo horiek ez lukete arrakastarik izango.65
61 UNESCO, 2017. Munduko hezkuntzaren 2016ko jarraipen-
txostena. Hezkuntza herrien eta planetaren zerbitzura. Guztiontzako etorkizun iraunkorrak sortzea. UNESCO, 2017. http://unesdoc.unesco.org/images/0024/002457/245745S.pdf 62 Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC). Special Report
on Global Warming of 1.5ºC. IPCC, 2018.
http://www.ipcc.ch/report/sr15/ 63 Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC). Special Report
on Global Warming of 1.5ºC. IPCC, 2018.
http://www.ipcc.ch/report/sr15/
64 Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC). Special Report
on Global Warming of 1.5ºC. IPCC, 2018.
http://www.ipcc.ch/report/sr15/ 65 Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC). Special Report
on Global Warming of 1.5ºC. IPCC, 2018.
http://www.ipcc.ch/report/sr15/
HEZKUNTZAK HAZKUNDE EKONOMIKOA AHALBIDETZEN DU.66
a. Hezkuntza mailak Ekialdeko Asiako eta Saharaz hegoaldeko Afrikako hazkunde-tasetan dauden aldeen
erdia azaltzen du 1965 eta 2010 artean.
b. Hala ere, hezkuntza egokitu egin behar da lan-eremuak etengabe jasaten dituen aldaketetara, eta
kualifikazio handiko langile gehiago ekoitzi behar ditu. Hemendik 2020. urtera, baliteke goi-mailako
hezkuntza duten 40 milioi langile falta izatea eskaerari erantzuteko.
KALITATEZKO HEZKUNTZA ERABILGARRIA IZAN DAITEKE HAZKUNDE
EKONOMIKOAK INOR ATZEAN UZTEN EZ DUELA BERMATZEKO.67
a. Europar Batasuneko azken hamar herrialdeek bete egiten badituzte 2020 Agendako helburuak,
eskola-uztea murriztu eta goi-mailako hezkuntzako parte-hartzea areagotzeari buruzkoak, 3,7 milioi
pertsona gutxiago egongo dira pobrezia-arriskuan.
b. Bigarren hezkuntza eta goi-mailakoa lehen mailakoa baino askoz ere eraginkorragoa da pertsonei diru-
sarrera eta lanpostu duinak lortzen laguntzeko.
HEZKUNTZAK POBREZIA MURRIZTEN DU ETA SOLDATEN ARRAKALA
IXTEN LAGUNTZEN DU.68
a. Hezkuntzak pertsonei lana aurkitzen laguntzen die. Hegoafrikan, 2005ean, bigarren hezkuntzako
lehen zikloko ikasketak edo baxuagoak zituzten pertsonen % 45 baino gutxiago kontratatu zituzten;
aldiz, ziklo hori bukatu zutenen % 60 kontratatu zituzten.
b. Jatorri sozioekonomiko baxuko langileek egoera hobea duten herritarren hezkuntza bera jasoko
balute, bi taldeen arteko lan-pobreziaren arteko aldea % 39 gutxituko litzateke.
c. Hezkuntzak % 10 inguru areagotzen ditu diru-sarrerak hezkuntza-urteko.
d. Aldi berean, beharrezkoa da eskulan espezializatu eta kualifikatuaren eskaerari erantzungo dioten
politikak ezartzea.
66 UNESCO, 2017. Munduko hezkuntzaren 2016ko jarraipen-txostena. Hezkuntza herrien eta planetaren zerbitzura. Guztiontzako etorkizun
iraunkorrak sortzea. UNESCO, 2017. http://unesdoc.unesco.org/images/0024/002457/245745S.pdf 67 UNESCO, 2017. Munduko hezkuntzaren 2016ko jarraipen-txostena. Hezkuntza herrien eta planetaren zerbitzura. Guztiontzako etorkizun iraunkorrak
sortzea. UNESCO, 2017. http://unesdoc.unesco.org/images/0024/002457/245745S.pdf 68 UNESCO, 2017. Munduko hezkuntzaren 2016ko jarraipen-txostena. Hezkuntza herrien eta planetaren zerbitzura. Guztiontzako etorkizun iraunkorrak
sortzea. UNESCO, 2017. http://unesdoc.unesco.org/images/0024/002457/245745S.pdf
9. Zenbatetsitako balioen arabera, industria
berdeen esparruko sektoreek dagoeneko
langile ugari kontratatzen dituzte: 3,5
milioi Bangladeshen, 1,4 milioi Brasilen, 2
milioi Alemanian eta, Estatu Batuetan, 2,5
milioi sektore pribatuan eta 900.000
sektore publikoan. Hazkunde berdeak
enpleguan duen eragin garbiaren
aurreikuspena positiboa izan ohi da; dena
den, industria batzuetan, lanpostuak
galduko dira.69
10. Garapen bidean dauden herrialdeetako
industria berdeek 6,4 bilioi dolarreko
inbertsioak jaso litzakete 2015 eta 2025
artean; hala, Txinak eta Latinoamerikak
zenbateko osoaren laurden bana jasoko
lukete.70
11. Horrez gain, asko aurrez liteke: 2030.
urterako, urtean 3,7 bilioi dolar aurrez
litezke mundu osoan baliabideen
eraginkortasuna hobetzeko, 130 neurri
aplikatuko balira eta legeria egokituko
balitz.71
12. Lanaren Nazioarteko Erakundeak (LANE)
herrialdeetan bertan eta nazioartean
egindako azterketak berrikusita, ikus
daiteke ingurumenaren arloko
egokitzapenak egingo balira, enpleguak
% 0,5 eta % 2 artean egingo lukeela gora;
horrek esan nahi du munduan 15 eta 60
milioi enplegu gehiago sortuko
liratekeela.72
EUROPA
1. 2009an, Europar Batasunak munduko
birziklatze guztiaren % 50 egin zuen, eta
iturri berriztagarrietatik ateratako
energiaren % 40 kontsumitu.73
2. Europar Batasunean duela gutxi sartu
diren 10 herrialdeetan goi-mailako
hezkuntza areagotuz gero, 3,7 milioitan
murriztuko litzateke pobrezia-arriskuan
dagoen biztanleriaren kopurua.74
69 UNESCO, 2017. Munduko hezkuntzaren 2016ko jarraipen-txostena.
Hezkuntza herrien eta planetaren zerbitzura. Guztiontzako etorkizun iraunkorrak sortzea. UNESCO, 2017. http://unesdoc.unesco.org/images/0024/002457/245745S.pdf 70 UNESCO, 2017. Munduko hezkuntzaren 2016ko jarraipen-txostena.
Hezkuntza herrien eta planetaren zerbitzura. Guztiontzako etorkizun iraunkorrak sortzea. UNESCO, 2017. http://unesdoc.unesco.org/images/0024/002457/245745S.pdf 71 UNESCO, 2017. Munduko hezkuntzaren 2016ko jarraipen-txostena.
Hezkuntza herrien eta planetaren zerbitzura. Guztiontzako etorkizun iraunkorrak sortzea. UNESCO, 2017. http://unesdoc.unesco.org/images/0024/002457/245745S.pdf 72 UNESCO, 2017. Munduko hezkuntzaren 2016ko jarraipen-txostena.
Hezkuntza herrien eta planetaren zerbitzura. Guztiontzako etorkizun
3. Europako Batzordeak uste du gutxienez
milioi bat ikerketa-lanpostu beharko direla
Europar Batasunak ikerketan gastatzen
duena Barne Produktu Gordinaren (BPGd)
% 3ra igotzeko helburua erdiesteko.75
iraunkorrak sortzea. UNESCO, 2017. http://unesdoc.unesco.org/images/0024/002457/245745S.pdf 73 UNESCO, 2017. Munduko hezkuntzaren 2016ko jarraipen-
txostena. Hezkuntza herrien eta planetaren zerbitzura. Guztiontzako etorkizun iraunkorrak sortzea. UNESCO, 2017. http://unesdoc.unesco.org/images/0024/002457/245745S.pdf 74 UNESCO, 2017. Munduko hezkuntzaren 2016ko jarraipen-
txostena. Hezkuntza herrien eta planetaren zerbitzura. Guztiontzako etorkizun iraunkorrak sortzea. UNESCO, 2017. http://unesdoc.unesco.org/images/0024/002457/245745S.pdf 75 UNESCO, 2017. Munduko hezkuntzaren 2016ko jarraipen-
txostena. Hezkuntza herrien eta planetaren zerbitzura. Guztiontzako etorkizun iraunkorrak sortzea. UNESCO, 2017. http://unesdoc.unesco.org/images/0024/002457/245745S.pdf
4. Are gehiago, energiaren eta
ingurumenaren arloko I+Gren gastu
publikoa aurrekontu publikoek I+Gra
bideratzen duten zenbatekoaren ehuneko
txiki bat baino ez da: batez beste % 12 edo
gutxiago ELGAko ekonomietan, eta % 6
Europar Batasunean.76
5. Europar Batasuneko azken hamar
herrialdeek bete egiten badituzte 2020
Agendako helburuak, eskola-uztea
murriztu eta goi-mailako hezkuntzako
parte-hartzea areagotzeari buruzkoak, 3,7
milioi pertsona gutxiago egongo dira
pobrezia-arriskuan.77
6. Europa nekazaritza-sistema batetik
industria-sistema batera igaro zenez,
areagotu egin da baliabideen kontsumoa;
ondorioz, Materialen Barne Kontsumoa
(DMC, ingelesez) 3-5 aldiz biderkatu da,
eta urteko eta pertsonako 3-6 tona izatetik
15-25 tona izatera igaro zen 1970.
hamarkada hasieran. Ordudanik, Europak
bere DMC egonkortu du, eta hobetu egin
du baliabideen erabileraren
eraginkortasun-ratioa, urteko % 1 eta % 2
artean. Hala ere, inportatutako
produktuak kontuan hartzen baditugu,
pertsonako aztarna materialak gora egiten
jarraitu du.78
7. Eskualde paneuropearrean, EBko estatu
kideen arteko kontsumoaren aztarna
materialen alde erraldoia bere horretan
76 UNESCO, 2017. Munduko hezkuntzaren 2016ko jarraipen-
txostena. Hezkuntza herrien eta planetaren zerbitzura. Guztiontzako etorkizun iraunkorrak sortzea. UNESCO, 2017. http://unesdoc.unesco.org/images/0024/002457/245745S.pdf 77 UNESCO, 2017. Munduko hezkuntzaren 2016ko jarraipen-
txostena. Hezkuntza herrien eta planetaren zerbitzura. Guztiontzako etorkizun iraunkorrak sortzea. UNESCO, 2017. http://unesdoc.unesco.org/images/0024/002457/245745S.pdf
78 UNEP/UNECE 2016. GEO-6 Assessment for the pan-European
region (rev. 1). United Nations Environment Programme, Nairobi, Kenya. http://wedocs.unep.org/bitstream/handle/20.500.11822/7735/unep
mantenduko da, pertsona eta urteko 25
tonako batez bestekoan, Estatu Batuen eta
Ekialdeko Europako EBko kide ez diren
herrialdeen (Kaukaso barne) mailatik oso
gertu.79
8. Nazio Batuen Ingurumenerako
Programaren (PNUMA) Baliabideen
Nazioarteko Mahaiak (IRP, ingelesez)
helburu hau proposatzen du: pertsona eta
urteko 6-8 tona, mundu osoan 2050.
urterako, material eta baliabideen
erabileran iraunkortasunerako bidean
aurrera egite aldera.
Gaur egun, EBko baliabideen ustiaketa 16
tona ingurukoa da pertsona eta urteko;
Mendebaldeko Europan, 20 tonakoa da
urte eta pertsonako, eta 7,5 tonakoa,
berriz, Ekialdeko Europan, Kaukason eta
Erdialdeko Asian. Munduko batez bestekoa
10 tonakoa da urte eta pertsonako.80
_geo_regional_assessments_europe_16-07513_hires.pdf?sequence=1&isAllowed=y 79 UNEP/UNECE 2016. GEO-6 Assessment for the pan-European
region (rev. 1). United Nations Environment Programme, Nairobi, Kenya. http://wedocs.unep.org/bitstream/handle/20.500.11822/7735/unep_geo_regional_assessments_europe_16-07513_hires.pdf?sequence=1&isAllowed=y 80 UNEP/UNECE 2016. GEO-6 Assessment for the pan-European
region (rev. 1). United Nations Environment Programme, Nairobi, Kenya. http://wedocs.unep.org/bitstream/handle/20.500.11822/7735/unep
9. Aurreikuspenen arabera, eskualde
paneuropearreko uraren ustiatze osoak
% 12 egin du gora 2010 eta 2030 artean.
Klima-aldaketak ez dio soilik eragiten
baliabide hidrikoen bolumenari; kalitateari
ere eragiten dio. Adibidez, Europan, uraren
tenperatura 0,8ºC igoko da batez beste.81
10. Aurreikuspenen arabera, gaur eguneko
egoeraren aldean, EBko ekosistema-
zerbitzuak % 5eraino murriztuko dira
2020rako, eta % 10-15, berriz,
2050erako.82
11. Beste ikerketa baten arabera, espezien
aniztasuna % 24 murriztuko da 2010 eta
2050 artean; iparraldeko eskualdeetan,
murrizketa txikiagoa izango da, eta irabazi
ere egin lezakete, baina, Europako beste
eskualde batzuetan, galera nabarmena
izango da. Klima-aldaketak eta lurraren
erabileran izandako aldaketak eragiten
dituzten ondorioak direla eta, 2050erako,
% 71ean murriztuko da hegaztien hazte-
gunea, batez ere Europa hegoaldean.83
12. Azken hamarkadetan, eskualde horretan,
nabarmen hobetu da airearen kalitatea;
hala ere, ziurrenik atmosferako kutsadura
izango da ingurumenari loturiko faktorerik
_geo_regional_assessments_europe_16-07513_hires.pdf?sequence=1&isAllowed=y 81 UNEP/UNECE 2016. GEO-6 Assessment for the pan-European
region (rev. 1). United Nations Environment Programme, Nairobi, Kenya. http://wedocs.unep.org/bitstream/handle/20.500.11822/7735/unep_geo_regional_assessments_europe_16-07513_hires.pdf?sequence=1&isAllowed=y 82 UNEP/UNECE 2016. GEO-6 Assessment for the pan-European
region (rev. 1). United Nations Environment Programme, Nairobi, Kenya. http://wedocs.unep.org/bitstream/handle/20.500.11822/7735/unep_geo_regional_assessments_europe_16-07513_hires.pdf?sequence=1&isAllowed=y 83 UNEP/UNECE 2016. GEO-6 Assessment for the pan-European
region (rev. 1). United Nations Environment Programme, Nairobi, Kenya. http://wedocs.unep.org/bitstream/handle/20.500.11822/7735/unep_geo_regional_assessments_europe_16-07513_hires.pdf?sequence=1&isAllowed=y
garrantzitsuena gaixotasunei eta heriotza
goiztiarrei dagokienez.84
13. Indarrean dagoen legeria aplikatzen bada,
2010 eta 2030 artean, 2,3 hilabetez
luzatuko da bizi-itxaropena batez beste
(0,7 hilabete Irlandan eta Suedian, eta 4,5
hilabete Bulgarian). Hala ere, atmosferako
kutsadurak oraindik ere gainditu egingo
ditu OMEk ezarritako gomendioak EBko
airearen kalitatea neurtzeko estazioen
% 37an.85
14. Berotegi-efektua eragiten duten gasen
emisioek, urtean, ia 30 GtC (gigatona)
egingo dute gora XXI. mende amaierara
arte.86
84 UNEP/UNECE 2016. GEO-6 Assessment for the pan-European
region (rev. 1). United Nations Environment Programme, Nairobi, Kenya. http://wedocs.unep.org/bitstream/handle/20.500.11822/7735/unep_geo_regional_assessments_europe_16-07513_hires.pdf?sequence=1&isAllowed=y 85 UNEP/UNECE 2016. GEO-6 Assessment for the pan-European
region (rev. 1). United Nations Environment Programme, Nairobi, Kenya. http://wedocs.unep.org/bitstream/handle/20.500.11822/7735/unep_geo_regional_assessments_europe_16-07513_hires.pdf?sequence=1&isAllowed=y 86 UNEP/UNECE 2016. GEO-6 Assessment for the pan-European
region (rev. 1). United Nations Environment Programme, Nairobi, Kenya. http://wedocs.unep.org/bitstream/handle/20.500.11822/7735/unep_geo_regional_assessments_europe_16-07513_hires.pdf?sequence=1&isAllowed=y
15. Berotegi-efektua eragiten duten gasen 8,5
RPCan (kontzentrazio-bilakaera
adierazgarriak) egongo bagina, eskualde
paneuropearrean, Errusiako Federazioan
izango genuke tenperatura-igoerarik
handiena (+4,6ºC 2050. hamarkadan);
atzetik izango lituzke Erdialdeko Asia (+3,3-
3,9ºC), Mendebaldeko Europa eta
Erdialdeko Europa (2,9-4,1ºC).
Tenperaturan izandako gorakada horien
ondorioz, 5-10 aldiz biderkatuko lirateke
bero-boladak, aurreikuspenen arabera.87
16. 2030 ondoren ekimen eraginkor gehiago
martxan jartzen ez badira, mende-
amaierarako tenperatura 3,5ºC igoko da;
horrek hainbat arrisku ekarriko dizkie
gizakien osasunari eta ekosistemei, eta,
ekonomian nahiz gizartean ere, aldaketak
eragingo ditu.88
17. Aurreikuspenen arabera, 2030erako,
Mendebaldeko eta Erdialdeko Europako
biztanleria % 0,5 murriztuko da, duela
gutxi izandako migrazio-fluxuak kontuan
hartu gabe; Kaukason eta Erdialdeko
Asian, berriz, biztanleriak ia % 13 egingo du
gora.
Bestalde, aurreikusten da Errusiako
Federazioko biztanleriak % 7,7 egingo
87 UNEP/UNECE 2016. GEO-6 Assessment for the pan-European
region (rev. 1). United Nations Environment Programme, Nairobi, Kenya. http://wedocs.unep.org/bitstream/handle/20.500.11822/7735/unep_geo_regional_assessments_europe_16-07513_hires.pdf?sequence=1&isAllowed=y 88 UNEP/UNECE 2016. GEO-6 Assessment for the pan-European
region (rev. 1). United Nations Environment Programme, Nairobi, Kenya. http://wedocs.unep.org/bitstream/handle/20.500.11822/7735/unep_geo_regional_assessments_europe_16-07513_hires.pdf?sequence=1&isAllowed=y 89 UNEP/UNECE 2016. GEO-6 Assessment for the pan-European
region (rev. 1). United Nations Environment Programme, Nairobi, Kenya. http://wedocs.unep.org/bitstream/handle/20.500.11822/7735/unep_geo_regional_assessments_europe_16-07513_hires.pdf?sequence=1&isAllowed=y
duela behera, Erdialdeko Asiako eta
Kaukasoko etorkinak zenbatzen ez badira;
migrazio hori ere kontuan hartuta,
beherakada % 2,8koa izango da soilik.89
18. Zenbateko garbiei dagokienez, eskualde
paneuroparreko biztanleria egonkor
mantenduko da; dena den, berriz aztertu
behar litzateke kontinentera iristen diren
etorkinen kopuruak gora egiten jarraituko
balu. Aurreikuspenen arabera, 2013 eta
2050 artean, 2,4 milioi etorkin iritsiko dira
Mendebaldeko Europara.90
19. Egiturazko aldaketek, bereziki
Mendebaldeko eta Erdialdeko Europan
pertsona bakarrentzako etxeak
areagotzeak, indargabetu egin ditzakete
demografia egonkortzeak edo murrizteak
dakartzan ondorioak. Hori dela eta,
biztanleria egonkor mantendu edo
murriztu arren, baliteke baliabideen
erabilerak gora egitea.91
20. 2030ean, Mendebaldeko Europako batez
besteko adina 45 urte edo gehiago izango
da.92
21. 2050ean, Europako biztanleriaren % 80
inguru hirietan biziko da. Erdialdeko Asian
eta Kaukason, hirietan bizi diren
herritarren ratioa txikiagoa da; dena den,
90 UNEP/UNECE 2016. GEO-6 Assessment for the pan-European
region (rev. 1). United Nations Environment Programme, Nairobi, Kenya. http://wedocs.unep.org/bitstream/handle/20.500.11822/7735/unep_geo_regional_assessments_europe_16-07513_hires.pdf?sequence=1&isAllowed=y 91 UNEP/UNECE 2016. GEO-6 Assessment for the pan-European
region (rev. 1). United Nations Environment Programme, Nairobi, Kenya. http://wedocs.unep.org/bitstream/handle/20.500.11822/7735/unep_geo_regional_assessments_europe_16-07513_hires.pdf?sequence=1&isAllowed=y 92 UNEP/UNECE 2016. GEO-6 Assessment for the pan-European
region (rev. 1). United Nations Environment Programme, Nairobi, Kenya. http://wedocs.unep.org/bitstream/handle/20.500.11822/7735/unep_geo_regional_assessments_europe_16-07513_hires.pdf?sequence=1&isAllowed=y
2030ean % 55 eta 2050ean % 63 izatea
aurreikusten da.93
22. Klima-aldaketak eragindako ondorioek
areagotu egiten dute eskualdeko baliabide
naturalen gaineko presioa, batez ere ur
edangarriaren eskuragarritasunari
dagokionez, eta bereziki Erdialdeko Asian.
Aurreikuspenen arabera, Mendebaldeko
eta Erdialdeko Europan, ondorio hauek
izango ditu klima-aldaketak, besteak
beste: uholde, lehorte eta baso-sute
gehiago izatea, muturreko fenomeno
meteorologiko gehiago gertatzea eta
landare exotiko eta inbaditzaileak
ugaritzea.
Tenperatura igoz gero, ekidin ezinezko
ondorio ekologikoak izango dira, hala nola
ekosistemak desorekatzea, malaria eta
bektore bidez kutsatzen diren beste
gaixotasun biriko eta parasitario batzuk
hedatzea, bakterioen ugaltze-tasak
igotzea... Horrek arriskuan jartzen du
gizakien eta animalien osasuna; gainera,
aldi berean, antibiotikoen eraginkortasuna
murrizten ari da.94
23. Azken aurreikuspenen arabera, munduko
biztanleria 8.500 milioira iritsiko da
2030ean, eta diru-sarrerek ere gora egingo
dute; ondorioz, baliabide naturalen
eskaerak gora egingo du, baita erabilera
horrek eragindako kalteak ere.
Gaur egun, Mendebaldeko eta Erdialdeko
Europan, pertsona bakoitzaren urteko
kontsumo materialaren zenbatekoa 20
tonakoa da, batez beste; Ekialdeko
Europan, Kaukason eta Erdialdeko Asian,
berriz, 7,5ekoa da urteko eta pertsonako.95
93 UNEP/UNECE 2016. GEO-6 Assessment for the pan-European
region (rev. 1). United Nations Environment Programme, Nairobi, Kenya. http://wedocs.unep.org/bitstream/handle/20.500.11822/7735/unep_geo_regional_assessments_europe_16-07513_hires.pdf?sequence=1&isAllowed=y 94 UNEP/UNECE 2016. GEO-6 Assessment for the pan-European
region (rev. 1). United Nations Environment Programme, Nairobi, Kenya.
http://wedocs.unep.org/bitstream/handle/20.500.11822/7735/unep_geo_regional_assessments_europe_16-07513_hires.pdf?sequence=1&isAllowed=y 95 UNEP/UNECE 2016. GEO-6 Assessment for the pan-European
region (rev. 1). United Nations Environment Programme, Nairobi, Kenya. http://wedocs.unep.org/bitstream/handle/20.500.11822/7735/unep_geo_regional_assessments_europe_16-07513_hires.pdf?sequence=1&isAllowed=y