İş kazaları

İŞ KAZALARI

EĞİTİMİN AMACI :

İşyerlerinde karşılaşılabilecek muhtemel iş kazalarını önleyebilmek ve kayıtların tutulması için gerekli bilgiye sahip olmak.

EĞİTİMİN İÇERİĞİ

Kaza ve iş kazası kavramları

İş kazalarının nedenleri

İş kazası nedenli maddi ve manevi kayıplar

İş kazalarının sınıflandırılması

İş kazası istatistikleri

Kaza sonrası düzenlenecek belgeler ve kaza bildirimi

Kazanın incelenmesi, rapor ve istatistik düzenlenmesi

İlgili mevzuat

Uluslar Arası Çalışma Örgütünün (ILO) Tespitlerine Göre;

Her yıl Dünyada ortalama 250 Milyon işçi iş kazası sonucu yaralanmaktadır. Yani her bir dakikada 510 işçi kaza geçirmektedir.

Yılda yaklaşık 1.200.000 işçi ise iş kazası sonucu ölmektedir. Yani her bir dakikada 2-3 işçi iş kazası sonucu ölmektedir.

Ayrıca yılda yaklaşık 160 milyon işçi ise meslek hastalığına yakalanmaktadır.

Türkiye’ de ise resmi kayıtlara göre;

Her yıl ortalama 70.000 iş kazası meydana gelmektedir. Yani her gün yaklaşık 190 iş kazası meydana gelmekte ve yaklaşık her 8 dakikada bir İşçi iş kazası geçirmektedir.

Yılda ise yaklaşık olarak 1.100 işçi ise iş kazası sonucu ölmektedir. Yani her gün 3-4 işçi iş kazası sonucu hayatını kaybetmektedir.

Yılda yaklaşık 1.500 işçi de sürekli iş göremez hale gelmektedir. Yani her gün 4-5 işçi sürekli iş göremez hale gelmektedir.

NOT: 2007-2012 yılları arası SGK istatistikleri

KAZA / İŞ KAZASI

Sözlükte kaza; “kasıt söz konusu olmaksızın meydana gelen, beklenmedik ve sonucu istenmeyen olay” olarak tanımlanmaktadır.

Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) tarafından iş kazası; “belirli bir zarar veya yaralanmaya yol açan, önceden planlanmamış, beklenmeyen bir olaydır” olarak tanımlanmıştır.

Dünya Sağlık Teşkilatı (WHO) tarafından ise iş kazaları “önceden planlanmamış çoğu zaman, kişisel yaralanmalara, makinelerin, araç ve gereçlerin zarara uğramasına, üretimin bir süre durmasına yol açan bir olaydır” olarak tanımlanmıştır.

Konuya sosyal politika ve iş güvenliği görüşü açısından bakıldığında “iş kazaları, işçinin iş süresince çalışma koşulları, işin nitelik ve yürütümü ya da kullanılan makine, araç, gereç ve malzeme nedeni ile uğradığı, iş gücünün tamamını ya da bir bölümünü kaybettiği olaydır” şeklinde tanımlandığı görülür.

İŞ KAZASI

SOSYAL SİGORTALAR VE GENEL SAĞLIK SİGORTASI KANUNU (5510)

MADDE 13- İş kazası;

a) Sigortalının işyerinde bulunduğu sırada,

b) İşveren tarafından yürütülmekte olan iş nedeniyle sigortalı kendi adına ve hesabına bağımsız çalışıyorsa yürütmekte olduğu iş nedeniyle,

c) Bir işverene bağlı olarak çalışan sigortalının, görevli olarak işyeri dışında başka bir yere gönderilmesi nedeniyle asıl işini yapmaksızın geçen zamanlarda,

d) Bu Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamındaki emziren kadın sigortalının, iş mevzuatı gereğince çocuğuna süt vermek için ayrılan zamanlarda,

e) Sigortalıların, işverence sağlanan bir taşıtla işin yapıldığı yere gidiş gelişi sırasında,

meydana gelen ve sigortalıyı hemen veya sonradan bedenen ya da ruhen özüre uğratan olaydır.

İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KANUNU (6331)

MADDE 3-

İş kazası: İşyerinde veya işin yürütümü nedeniyle meydana gelen, ölüme sebebiyet veren veya vücut bütünlüğünü ruhen ya da bedenen engelli hâle getiren olay,

İŞ KAZALARININ MALİYETLERİDİREKT MALİYETLER - GÖRÜNÜR

• İlk Yardım Masrafları • Tedavi Masrafları • İşçiye-ailesine ödenen tazminatlar • Mahkeme giderleri • Raporlar için ödenen ücretin üçte ikisi

İNDİREKT MALİYETLER - GÖRÜNMEZ • İş gücü kaybı • Kazalının çalışmaması • İşin durması nedeniyle oluşan maliyet • Kazayı incelemek için kaydedilen zaman vb. • Diğer çalışanlarda moral bozukluğundan dolayı oluşan

verim kaybı, • Makinenin durması ve hasara uğraması • Malzeme ve hammadde kayıpları • Sipariş eğer yetiştirilemezse bunun getireceği kayıplar • Kazalı işçinin üzerindeki işi tekrar düzene koymanın

maliyeti • Eğer yeni işçi başlayacaksa onun alınması ve eğitiminin

maliyeti • Kazalı işçi tekrar başlayacaksa onun verimindeki düşüklük • Mahkeme giderleri • Bürokratik işlemlerle ilgili harcanan zaman ve maddi kayıp, • Firmanın imajının zedelenmesi

İŞ KAZASI TÜRLERİ

İş kazaları türlerine göre 3 ana başlık altında sınıflandırılabilir.

Ucuz atlatılan, ramak kala kazalar

İlkyardım ile sonuçlanan iş kazaları

Kayıp gün ile sonuçlanan iş kazaları


1. Ucuz atlatılan, ramak kala kazalar:

Meydana gelen, ancak, ölümle, maluliyetle, sürekli veya geçici iş göremezlikle sonuçlanabileceği halde bu olumsuz durumların hiçbirinin oluşmadığı, ucuz atlatılan iş kazalarıdır.


2. İlkyardım ile sonuçlanan iş kazaları :

Kesik, burkulma, gerilerek zorlanma, batma vb. ile sonuçlanan kazalardır.

Genellikle ilkyardım ile sonuçlanan veya kayıp gün sayısı 3 iş gününden az olan kazalardır

İŞ KAZASI TÜRLERİ3. Kayıp Gün ile Sonuçlanan İş Kazaları :

Uluslar arası Çalışma Örgütü (ILO) nun kriterleri göz önünde bulundurularak hesaplanan, kayıt altına alınan ve kayıt altına alınması yasal zorunluluk arz eden 3 iş gününden fazla kayıpla sonuçlanan iş kazalarıdır.

– Tabii ki bu kazalar yaralanma, sakatlanma veya ölüm ile sonuçlanan ağır kazalardır.

– Ölümle sonuçlanan iş kazalarında, kayıp işgünü sayısı her bir ölüm olayı için 7500 işgünü olarak hesaplanmaktadır.

– Sürekli iş göremezlikle (maluliyetle) sonuçlanan iş kazalarında, kayıp gün sayısı her maluliyet için maluliyet derecesinin 75 ile çarpımı ile hesaplanmaktadır.

İş Kazası ve Muhtemel Sonuçları

İŞ KAZALARININ SINIFLANDIRILMASI

Meydana gelen iş kazalarını belirli başlıklar altında kaydetmek, istatistiki verilerin hesaplanmasında büyük kolaylıklar sağlar. Bu sebeple; iş kazaları aşağıdaki başlıklar altında sınıflandırılabilir:

A. Yaralanmanın ağırlığına göre iş kazaları

B. Yaralanmanın cinsine göre iş kazaları

C. Kazanın oluş şekline göre iş kazaları

A- YARALANMANIN AĞIRLIĞINA GÖRE İŞ KAZALARI

Yaralanma ile sonuçlananlar

Bir günden fazla raporlu

Geçici iş göremezliğe neden olan kazalar

Sürekli iş göremezliğe neden olan kazalar

Ölüm ile sonuçlanan kazalar

B- YARALANMANIN CİNSİNE GÖRE İŞ KAZALARI

Kafa yaralanmaları (baş, göz, yüz vb.),

Boyun ve omurga yaralanmaları,

Göğüs kafesi, solunum organları yaralanmaları,

Kalça, dizkapağı, uyluk kemiği yaralanmaları,

Omuz, üst kol, dirsek yaralanmaları,

Ön kol, el bileği, el içi, parmak yaralanmaları,

Diz kapağı, baldır, ayak yaralanmaları,

İç organ yaralanmaları,

Ruhsal ve sinirsel tahribat yapan kazalar.

C- OLUŞ ŞEKLİNE GÖRE İŞ KAZALARI

Düşme ve incinme Parça, malzeme düşmesi Göze cisim batma Yanık Makinelerle ilgili kazalar El aletleri ile olan kazalar Elektrik kazaları Ezilme sıkışma Patlama Zararlı maddelerle temas Diğer ….

İŞ KAZASININ NEDENLERİ

İş kazalarının önlenmesine yönelik araştırmalar, öncelikle kaza nedenlerinin belirlenmesini gerekli kılar.

Problemlerin çözümü için geliştirilen bilimsel yaklaşımlar, ancak tanımlanmış olaylar için geçerlidir.

İşçilerin çalışma yaşamında maruz kaldıkları olası risklerin azaltılmasının gündeme gelmesinden bu yana, birçok teori geliştirilerek iş kazalarının nedenleri ortaya koyulmaya çalışılmıştır.

KAZA OLUŞUM TEORİLERİ

Kaza sebeplerini açıklamak için geliştirilen en genel teoriler şunlardır:

1. Tek Faktör Teorisi,

2. Enerji Teorisi

3. İnsan Faktörleri Teorisi,

4. Kaza / Olay Teorisi,

5. Sistem Teorisi,

6. Kombinasyon Teorisi,

7. Epidemiyoloji Teorisi,

8. Çok Etken Teorisi

9. Domino Etkisi Teorisi,

1 - Tek Faktör Teorisi

Bir kaza, tek bir nedenin sonucu olarak meydana gelir.

Eğer bu tek neden tanımlanabilir ve ortadan kaldırılabilir ise kazanın meydana gelmesi önlenecektir.

Günümüzde çok kabul görmemektedir.

2 - Enerji Teorisi

William Haddon tarafından ortaya atılmıştır.

Kazalar daha çok enerji transferinde meydana gelir.

Enerji boşalmasının oranı önemlidir. (Kazanın büyüklüğünü ve şiddetini belirler)

3 - İnsan Faktörü Teorisi Kazalar, eninde sonunda insan hatasından kaynaklanan olaylar

zinciridir.

Teori, insan hatasına yol açan üç önemli faktörü içerir:

1. Aşırı Yükleme: Aşırı yükleme bir kişinin verilen herhangi bir zamanda, kapasitesi ile taşıdığı yük arasında dengesizlik olayıdır.

2. Uygun Olmayan Tepki / Uyumsuzluk: Belli bazı durumlarda kişinin tepkisi kazayı engelleyebilir ya da kazaya neden olabilir.

3. Uygun Olmayan Eylemler: İnsan hatası, uygun olmayan faaliyetlerden kaynaklanabilir. Bu tür uygun olmayan faaliyetler kazalara ve yaralanmalara yol açabilir

4 - Kaza / Olay Teorisi Kaza / olay teorisi, insan faktörü teorisinin bir uzantısıdır.

Dan Petersen tarafından geliştirilmiştir ve bazen Petersen kaza / olay teorisi olarak da anılır.

İnsan faktörü teorisinin çoğu yerinde kalırken Petersen, ilave olarak aşağıdaki faktörleri eklemiştir.

– Ergonomik yetersizlikler, tuzaklar,

– Hata yapma kararı,

– Sistem hataları,

5 - Sistem Teorisi Bir sistem, birlikte bir bütün oluşturan, düzenli bir biçimde karşılıklı

ilişkide bulunan ve birbirlerini etkileyen bir bileşenler grubudur.

Bu tanım, kaza nedeni için Sistem Teorisinin temelidir.

Kaza, insan, makine ve çevreden oluşan sistem bileşenleri sonucunda meydana gelir.

ÇEVRE

6 – Kombinasyon Teorisi Kazalar, tek bir teori ile açıklanamaz.

Kazaların gerçek nedenleri iki veya daha fazla teorinin kombinasyonu ile açıklanabilir.

7 – Epidemiyoloji Teorisi

Endüstriyel hijyen, hastalık, rahatsızlık veya diğer sağlık bozukluklarına sebep olan çevre faktörleri ile ilgilenir.

Çevre faktörleri ile hastalık arasında bir ilişki vardır.

Kazalar veya hastalıklar (salgınlar) ile çevre faktörleri arasında ilişki belirlenerek kazalar açıklanabilir.

8 – Çok Etken Teorisi

Kaza, birçok etken birlikte değerlendirilerek açıklanabilir.

Kazaların sebepleri çok etkenlidir.

Standart altı uygulamalar ve standart altı şartların oluşması sonucunda bir hatalar zinciri sonucunda kazalar meydana gelir.

9 – Domino Teorisi Her kaza beş tane temel nedenin arka arkaya dizilmesi sonucu

meydana gelir, buna “Kaza Zinciri” de denir.

Şartlardan biri gerçekleşmedikçe bir sonraki gerçekleşmez ve dizi tamamlanmadıkça kaza meydana gelmez.

a) İnsanın güçsüzlüğü

b) Kişisel özürler,

c) Güvensiz şartlar ve hareketler,

d) Kaza

e) Yaralanma

9 – Domino TeorisiKaza önleme ve sanayi güvenliğinin ilk öncüsü Travelers Insurance Company’nin (Gezginler Sigorta Şirketi) bir görevlisi olan Herbert W. Heinrich’tir. 1920’lerin sonlarında, 75.000 sanayi kaza raporu üzerinde çalıştıktan sonra Heinrich;

Sanayi kazalarının %88’ ine güvenli olmayan hareketlerin (emniyetsiz hareketler) neden olduğunu,

Sanayi kazalarının %10’una güvenli olmayan koşulların (emniyetsiz durumlar) neden olduğunu,

Sanayi kazalarının %2’sinin engellenemez olduğunu ortaya koymuştur.

Heinrich’in çalışması, daha sonra Domino Teorisi olarak bilinecek olan kaza nedeni teorisinin temelini oluşturmuştur.

9 – Domino Teorisi

KAZA OLUŞUM TEORİLERİ

İNSAN HATASI Hemen her kazada mutlaka insana bağlı bir hatanın yer aldığı

görülmektedir.

Ancak insana ilişkin bu hata, sadece kaza yapan kişi ile sınırlı değildir.

Ancak genelde insan hatası (human error) kavramı, operatör hatalarını veya yaralanan çalışanların hatalarını tanımlamada kullanılmıştır. Oysa bu durum insan hatalarının sınırlı bir bölümüdür.

Fabrikanın projesini çizen mimardan makineleri planlayan ve monte eden mühendise; bakım ve onarım yapan işçiden işletmeciye ve hatta işyeri hekimine kadar uzayan bir grup insanın hatası burada söz konusu olabilecektir.

Bütün kazaların arkasındaki temel sebep insandır.

İŞ KAZASINI OLUŞTURAN FAKTÖRLER

İş kazasını oluşturan faktörler hakkındaki literatürdeki yaklaşımlar kategorilere ayrılırsa, genel başlıklar halinde:

Psikolojik,

Sosyolojik,

Fizyolojik,Teknik

faktörler olarak dört sınıfta incelenebilir.

KAZA SEBEPLENDİRMEDE KATKISI OLAN FAKTÖRLER MODELİ

YÖNETİMYönetim politikası, güvenlik yönetimi, üretim yoğunluğu, teşvik sistemleri, kararlara

katılım, personel seçimi, kaynak sağlama, işçi yetiştirme, koordinasyon, organizasyon

Fiziki ÇevreGürültü

Sıcaklık-nemAydınlatmaBoyutlarıMimarisi

Ekipman& TasarımıKontroller, göstergeler, uyumluluk, görünürlük,

rehberlik, uyarılar, tehlikeler (elektrik-mekanik), çalışma

alanı düzenlemesi

İşin KendisiSürati, iş yükü (fiziksel-

zihinsel), idrak gerekliliği, motor yetenek talepleri,

tekrar etme, sıkılma, vardiya düzeni, dinlenme

planı

Sosyal/Psiko. Çevre

Grup değerleri, organizasyonel ortam,

moral, ahlak,grup içi-arası iletişim

İşçi / Yardımcı İşçiYetenek düzeyi, uyanıklık, atiklik, tecrübe, eğitim, kişilik, fiziksel kapasite,

zeka, yaş, motivasyon, yorgunluk, alkol, hap

Güvensiz Davranışlar

KAZA

KAZALARIN TEMEL NEDENLERİ (4 M)

Man (İnsan) ( Hatalara neden olan insan faktörü)

Machine (Makine)

( Uygun olmayan, koruyucusuz makine ve ekipman gibi fiziksel faktörler)

Media (Ortam - çevre)

( Bilgi, bilgilendirme, çalışma metotları ve çevresel faktörler)

Management (Yönetim) (Yönetimsel faktörler)


MAN (İNSAN)

1- Psikolojik Nedenler: Unutkanlık, sıkıntı – üzüntü - keder, çevre etkileri, istem dışı davranış, ihmalci davranış, hatalı davranış vb.

2- Fiziksel Nedenler:

Yorgunluk, uykusuzluk, alkol, hastalık vb. 3- İşyeri Nedenleri:

İnsan ilişkileri, takım çalışması, iletişim vb.


MACHİNE (MAKİNE)

1. Hatalı makine ve ekipman yerleşimi,

2. Eksik veya kusurlu koruyucular,

3. Yetersiz standardizasyon,

4. Yetersiz kontrol ve bakım,

5. Yetersiz mühendislik hizmetleri vb


MEDİA (ORTAM - ÇEVRE)

1. Yetersiz çalışma bilgisi,

2. Uygun olmayan çalışma metodu,

3. Uygun olmayan çalışma yeri ve ortamı vb.


MANAGEMENT ( YÖNETİM )

1. Yetersiz yönetim organizasyonu,

2. Tamamlanmamış kurallar ve talimatlar,

3. Yetersiz güvenlik yönetim planı,

4. Eğitim ve öğretim yetersizliği,

5. Uygun olmayan nezaret,yönetim ve rehberlik

6. Uygun olmayan personel istihdamı,

7. Yetersiz sağlık kontrolleri vb.

( 4 M )

(Kaynak) (Temel Neden) (Direkt Neden) (Uygunsuzluk) (Zarar)

GÜVENSİZ YÖNETİM

Kişisel faktörler

Ekipman Faktörleri

Çalışma faktörleri

Yönetim faktörleri

TEHLİKELİ DURUM

TEHLİKELİ HAREKET

SORUN KAZA

İŞ KAZALARI OLUŞUMUNDA YENİ KAVRAM

İŞ KAZALARININ SEBEPLERİGüvensiz Davranışlar (Kazaların %88’ ini oluşturur)

• İşi bilinçsiz yapmak, • Dalgınlık ve dikkatsizlik • Şaşırma, kızgınlık, üzgün olma, dalgınlık, ürkme, şakalaşma • Emniyetsiz yükleme, taşıma, istif yapma • Tehlikeli yerlerde çalışma • Makine koruyucularını çıkarmak • Tehlikeli hızla çalışmak • Görevi dışında iş yapmak • İş disipline uymamak • İşe uygun makine kullanmamak • Yetkisiz ve izinsiz olarak tehlikeli bölgede bulunmak • Kişisel koruyucuları kullanmamak • Ehliyetsiz ve tehlikeli hızda araç kullanmak

İŞ KAZALARININ SEBEPLERİGüvensiz Durumlar (kazaların %10’ unu oluşturur)

• Güvensiz çalışma yöntemi • Güvensiz ve sağlıksız çevre koşulları • Topraklanmamış elektrikli makineleri • İşe uygun olmayan el aletleri • Kontrol ve testleri yapılmamış basınçlı ekipmanlar • Tehlikeli yükseklikte istifleme • Kapatılmamış boşluklar • İşyeri düzensizliği • Koruyucusuz makine tezgahlar • Eğitim ve bilgi noksanlığı • Bedenin işe uyumsuzluğu • Beslenme yetersizliği

İŞ KAZASIİŞ KAZASI

CEZA CEZA HUKUKUHUKUKU

Taksirle Ölüme

Neden olma

Taksirle Yaralanmaya Neden olma

İŞ HUKUKUİŞ HUKUKU SİGORTA HUKUKU (Rücu)

MaddiTazminat

ManeviTazminat

Destekten Yoksun Kalma

İşGöremezlik

İŞ KAZASI MEYDANA GELDİKTEN SONRAKİ HUKUKİ VE CEZAİ DURUM

TÜRK CEZA KANUNU (5237)

Taksirli suçlar…

Madde 22-

(1) Taksirle işlenen fiiller, kanunun açıkça belirttiği hallerde cezalandırılır.

(2) Taksir, dikkat ve özen yükümlülüğüne aykırılık dolayısıyla, bir davranışın suçun kanuni tanımında belirtilen neticesi öngörülmeyerek gerçekleştirilmesidir.

(3) Kişinin öngördüğü neticeyi istememesine karşın, neticenin meydana gelmesi halinde bilinçli taksir vardır; bu halde taksirli suça ilişkin ceza üçte birden yarısına kadar artırılır.


Taksirli suçlar…

Madde 22-

(4) Taksirle işlenen suçtan dolayı verilecek olan ceza failin kusuruna göre belirlenir.

(5) Birden fazla kişinin taksirle işlediği suçlarda, herkes kendi kusurundan dolayı sorumlu olur. Her failin cezası kusuruna göre ayrı ayrı belirlenir.

(6) Taksirli hareket sonucu neden olunan netice, münhasıran failin kişisel ve ailevi durumu bakımından, artık bir cezanın hükmedilmesini gereksiz kılacak derecede mağdur olmasına yol açmışsa ceza verilmez; bilinçli taksir halinde verilecek ceza yarıdan altıda bire kadar indirilebilir.


Taksirle öldürme

Madde 85-

(1) Taksirle bir insanın ölümüne neden olan kişi, iki yıldan altı yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.

(2) Fiil, birden fazla insanın ölümüne ya da bir veya birden fazla kişinin ölümü ile birlikte bir veya birden fazla kişinin yaralanmasına neden olmuş ise, kişi iki yıldan onbeş yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.

TÜRK CEZA KANUNU (5237

Taksirle Yaralama ( I )

Madde 89-

(1) Taksirle başkasının vücuduna acı veren veya sağlığının ya da algılama yeteneğinin bozulmasına neden olan kişi, üç aydan bir yıla kadar hapis veya adlî para cezası ile cezalandırılır.

(2) Taksirle yaralama fiili, mağdurun;

a) Duyularından veya organlarından birinin işlevinin sürekli zayıflamasına,

b) Vücudunda kemik kırılmasına,c) Konuşmasında sürekli zorluğa,d) Yüzünde sabit ize,e) Yaşamını tehlikeye sokan bir duruma,f) Gebe bir kadının çocuğunun vaktinden önce doğmasına,

Neden olmuşsa, birinci fıkraya göre belirlenen ceza, yarısı oranında artırılır.

TÜRK CEZA KANUNU (5237

Taksirle Yaralama ( II )

Madde 89-

(3) Taksirle yaralama fiili, mağdurun;

a) İyileşmesi olanağı bulunmayan bir hastalığa veya bitkisel hayata girmesine,

b) Duyularından veya organlarından birinin işlevinin yitirilmesine,c) Konuşma ya da çocuk yapma yeteneklerinin kaybolmasına,d) Yüzünün sürekli değişikliğine,e) Gebe bir kadının çocuğunun düşmesine,

Neden olmuşsa, birinci fıkraya göre belirlenen ceza, bir kat artırılır.

(4) Fiilin birden fazla kişinin yaralanmasına neden olması halinde, altı aydan üç yıla kadar hapis cezasına hükmolunur.

İŞ KAZASINDAN KAYNAKLANAN TAZMİNAT

YÜKÜMLÜLÜKLERİ

İş kazası ya da meslek hastalığı sonucunda, meslekte kazanma gücü kaybının oranı ne olursa olsun, beden tamlığının korunması ilkesi nedeniyle, sigortalının işvereni hakkında maddi ve manevi tazminat davası açması hakkı mevcuttur.

Açılacak davanın, Borçlar Kanunu hükümlerine göre, akde muhalefetten doğan davalarda olduğu gibi, 10 yıllık zaman aşımı süresi içinde, İş Mahkemelerine başvurularak açılması gerekmektedir.

MANEVİ TAZMİNAT

Zarar gören kişinin veya ölümü halinde yakınlarının, işverenden isteyebileceği manevi tazminat, Borçlar Kanununda belirlenmiştir. Bu tazminat hakimin takdir edeceği uygun bir miktar paradan ibaret olup, matematiksel yönden herhangi bir hesabı gerektirmemektedir.

TÜRK BORÇLAR KANUNU (6098)

Manevi tazminat

MADDE 56-

Hâkim, bir kimsenin bedensel bütünlüğünün zedelenmesi durumunda, olayın özelliklerini göz önünde tutarak, zarar görene uygun bir miktar paranın manevi tazminat olarak ödenmesine karar verebilir.

Ağır bedensel zarar veya ölüm hâlinde, zarar görenin veya ölenin yakınlarına da manevi tazminat olarak uygun bir miktar paranın ödenmesine karar verilebilir.

MADDİ TAZMİNAT

İşçinin, işverenden isteyebileceği maddi tazminat ise, daima matematiksel yönden hesaplamayı gerektiren ve zararın gerçek miktarını bulmaya ve karşılamaya yönelik bir tazminat çeşididir.

Maddi tazminat üç çeşittir :

1. Rücu Tazminatı

2. İş Göremezlik Tazminatı

3. Destekten Yoksunluk Tazminatı

1- RÜCU TAZMİNATISGK MADDE 21-

• İş kazası ve meslek hastalığı, işverenin kastı veya sigortalıların sağlığını koruma ve iş güvenliği mevzuatına aykırı bir hareketi sonucu meydana gelmişse, Kurumca sigortalıya veya hak sahiplerine bu Kanun gereğince yapılan veya ileride yapılması gereken ödemeler ile bağlanan gelirin başladığı tarihteki ilk peşin sermaye değeri toplamı, sigortalı veya hak sahiplerinin işverenden isteyebilecekleri tutarlarla sınırlı olmak üzere, Kurumca işverene ödettirilir. İşverenin sorumluluğunun tespitinde kaçınılmazlık ilkesi dikkate alınır.

• İş kazası, meslek hastalığı ve hastalık, üçüncü bir kişinin kusuru nedeniyle meydana gelmişse, sigortalıya ve hak sahiplerine yapılan veya ileride yapılması gereken ödemeler ile bağlanan gelirin başladığı tarihteki ilk peşin sermaye değerinin yarısı, zarara sebep olan üçüncü kişilere ve şayet kusuru varsa bunları çalıştıranlara rücû edilir.

1- RÜCU TAZMİNATI

SGK MADDE 23-

• Sigortalı çalıştırmaya başlandığının süresi içinde sigortalı işe giriş bildirgesi ile Kuruma bildirilmemesi halinde, bildirgenin sonradan verildiği veya sigortalı çalıştırıldığının Kurumca tespit edildiği tarihten önce meydana gelen iş kazası, meslek hastalığı, hastalık ve analık halleri sonucu ilgililerin gelir ve ödenekleri Kurumca ödenir.

• Yukarıdaki fıkrada belirtilen hallerde, Kurumca yapılan ve ileride yapılması gerekli bulunan her türlü masrafların tutarı ile gelir bağlanırsa bu gelirin başladığı tarihteki ilk peşin sermaye değeri tutarı, 21 inci maddenin birinci fıkrasında yazılı sorumluluk halleri aranmaksızın, işverene ayrıca ödettirilir.

Sürekli iş göremezlikSGK MADDE 19-

• İş kazası veya meslek hastalığı sonucu oluşan hastalık ve özürler nedeniyle Kurumca yetkilendirilen sağlık hizmeti sunucularının sağlık kurulları tarafından verilen raporlara istinaden Kurum Sağlık Kurulunca meslekte kazanma gücü en az % 10 oranında azalmış bulunduğu tespit edilen sigortalı, sürekli iş göremezlik gelirine hak kazanır.

• …… Sürekli tam iş göremezlikte sigortalıya, aylık kazancının % 70'i oranında gelir bağlanır.

• …..Sigortalı, başka birinin sürekli bakımına muhtaç ise gelir bağlama oranı % 100 olarak uygulanır.

Malûl sayılma SGK MADDE 25-

……..4 üncü maddenin birinci fıkrasının (a) ve (b) bentleri kapsamındaki sigortalılar için çalışma gücünün veya iş kazası veya meslek hastalığı sonucu meslekte kazanma gücünün en az % 60'ını, (c) bendi kapsamındaki sigortalılar için çalışma gücünün en az % 60’ını veya vazifelerini yapamayacak şekilde meslekte kazanma gücünü kaybettiği Kurum Sağlık Kurulunca tespit edilen sigortalı, malûl sayılır.

MADDE 4- Bu Kanunun kısa ve uzun vadeli sigorta kolları uygulaması bakımından;a) Hizmet akdi ile bir veya birden fazla işveren tarafından çalıştırılanlar,b) Köy ve mahalle muhtarları ile hizmet akdine bağlı olmaksızın kendi adına ve hesabına bağımsız çalışanlardan ise;c) Kamu idarelerinde;

İŞVERENİN RÜCU TAZMİNATI

BORÇLAR KANUNU MADDE 66-

• Adam çalıştıran, çalışanın, kendisine verilen işin yapılması sırasında başkalarına verdiği zararı gidermekle yükümlüdür.

• Adam çalıştıran, çalışanını seçerken, işiyle ilgili talimat verirken, gözetim ve denetimde bulunurken, zararın doğmasını engellemek için gerekli özeni gösterdiğini ispat ederse, sorumlu olmaz.

• Bir işletmede adam çalıştıran, işletmenin çalışma düzeninin zararın doğmasını önlemeye elverişli olduğunu ispat etmedikçe, o işletmenin faaliyetleri dolayısıyla sebep olunan zararı gidermekle yükümlüdür.

• Adam çalıştıran, ödediği tazminat için, zarar veren çalışana, ancak onun bizzat sorumlu olduğu ölçüde rücu hakkına sahiptir.

İŞ GÖREMEZLİK TAZMİNATITÜRK BORÇLAR KANUNU (6098)

MADDE 49-

• Kusurlu ve hukuka aykırı bir fiille başkasına zarar veren, bu zararı gidermekle yükümlüdür.

MADDE 54-

Bedensel zararlar özellikle şunlardır:

1. Tedavi giderleri. 2. Kazanç kaybı. 3. Çalışma gücünün azalmasından ya da yitirilmesinden doğan kayıplar. 4. Ekonomik geleceğin sarsılmasından doğan kayıplar.

DESTEKTEN YOKSUN KALMA TAZMİNATI


MADDE 53-

Ölüm hâlinde uğranılan zararlar özellikle şunlardır:

1. Cenaze giderleri.

2. Ölüm hemen gerçekleşmemişse tedavi giderleri ile çalışma gücünün azalmasından ya da yitirilmesinden doğan kayıplar.

3. Ölenin desteğinden yoksun kalan kişilerin bu sebeple uğradıkları kayıplar.

MADDİ TAZMİNATLARIN BELİRLENMESİ


MADDE 55-

• Destekten yoksun kalma zararları ile bedensel zararlar, bu Kanun hükümlerine ve sorumluluk hukuku ilkelerine göre hesaplanır.

• Kısmen veya tamamen rücu edilemeyen sosyal güvenlik ödemeleri ile ifa amacını taşımayan ödemeler, bu tür zararların belirlenmesinde gözetilemez; zarar veya tazminattan indirilemez.

• Hesaplanan tazminat, miktar esas alınarak hakkaniyet düşüncesi ile artırılamaz veya azaltılamaz.

İŞVEREN VE ÇALIŞANLARIN SORUMLULUKLARI


MADDE 417-

• İşveren, işyerinde iş sağlığı ve güvenliğinin sağlanması için gerekli her türlü önlemi almak, araç ve gereçleri noksansız bulundurmak; işçiler de iş sağlığı ve güvenliği konusunda alınan her türlü önleme uymakla yükümlüdür.

• İşverenin yukarıdaki hükümler dâhil, kanuna ve sözleşmeye aykırı davranışı nedeniyle işçinin ölümü, vücut bütünlüğünün zedelenmesi veya kişilik haklarının ihlaline bağlı zararların tazmini, sözleşmeye aykırılıktan doğan sorumluluk hükümlerine tabidir.

İŞ KAZASI SORUŞTURMASI ve RAPORLAMASI

Kaza raporları, iş güvenliğinin önemli bir parçası olup düzenlenme amaçları şunlardır ;– Benzer kazalar hakkında tedbir alırken faydalanmak,– Kaza masrafları tespit edilirken faydalanmak,– Yaralılar hakkında gerekli bilgileri elde etmek

İş sağlığı ve güvenliği mevzuatında yaralanma meydana gelmeyen kazalar için rapor tutma yükümlülüğü olmamakla birlikte, ramak kala olaylarında rapor tutulması, olabilecek kazaların önceden habercisi olması nedeniyle gereklidir.

İŞ KAZASI SORUŞTURMASI

1. ADIM : Hazırlık

2. ADIM : İlk tepkiler ve bunların raporlanması

3. ADIM : Nedenlerin belirlenmesi (Kök neden analizi)

4. ADIM : Sonuç ve kanaat

5. ADIM : Düzeltici ve önleyici faaliyetler

• Kaza soruşturması sırasında öncelikle kaza alanı çevrilmelidir, • Bütün kanıtlar kaydedilmeli, fotoğraf/video çekimi yapılmalıdır, • Şahitler dinlenmelidir. • Yapılan tüm işlemler mutlaka kayıt altına alınmalıdır.

İŞ KAZASI SORUŞTURMASI

Soruşturma sonucunda kaza ile ilgili aşağıdaki soruların cevabının bulunmuş olması gereklidir:

Kim ?Ne ?Ne Zaman ?Nerede ?Nasıl ?Neden ?

İŞ KAZALARININ İNCELENMESİ – KÖK SEBEP ANALİZİ

Kazalı ile ilgili olarak şu veriler toplanmalıdır:

1. Kazalının eğitim durumu

2. Kazalının mesleki eğitim durumu

3. Kazalının aynı veya farklı türden işlerde ne kadar çalıştığı

4. Kazalının çalıştığı diğer iş kolları ve yaptığı işler ve çalışma süreleri

5. Kaza geçiren kişilerin fiziki ve sağlık durumları

6. Kazalının yaşam tarzı

7. Kazalının kişiliği ve özellikleri

YASAL BİLDİRİM ZORUNLULUKLARI

• 5510 Sosyal Sigortalar Ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nun 13 ve 14. maddelerinde iş kazası ve meslek hastalıklarının tanımları, bildirilmeleri ve soruşturulmaları konuları açıklanmıştır.

• İş kazaları bu kanununun 13. maddesine göre, işveren tarafından

– Yetkili kolluk kuvvetlerine derhal

– Sosyal Güvenlik Kurumuna da en geç kazadan sonraki üç işgünü içinde “iş kazası bildirgesi” ile bildirilmek zorundadır”

– Bu süre, iş kazasının işverenin kontrolü dışındaki yerlerde meydana gelmesi halinde, iş kazasının öğrenildiği tarihten itibaren başlar.

YASAL BİLDİRİM ZORUNLULUKLARIİŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KANUNU

İş kazası ve meslek hastalıklarının kayıt ve bildirimi

MADDE 14 –

• Bütün iş kazalarının ve meslek hastalıklarının kaydını tutar, gerekli incelemeleri yaparak bunlar ile ilgili raporları düzenler.

• İşyerinde meydana gelen ancak yaralanma veya ölüme neden olmadığı halde işyeri ya da iş ekipmanının zarara uğramasına yol açan veya çalışan, işyeri ya da iş ekipmanını zarara uğratma potansiyeli olan olayları inceleyerek bunlar ile ilgili raporları düzenler.

• İşveren, aşağıdaki hallerde belirtilen sürede Sosyal Güvenlik Kurumuna bildirimde bulunur:

– a) İş kazalarını kazadan sonraki üç iş günü içinde.

– b) Sağlık hizmeti sunucuları veya işyeri hekimi tarafından kendisine bildirilen meslek hastalıklarını, öğrendiği tarihten itibaren üç iş günü içinde.

SGK İSTATİSTİKLERİ İş kazalarının meydana geldiği saatler

• İşe başladıktan sonra 1. saatte • Yemek saati yaklaşırken • Vardiya sonuna doğru • Fazla mesainin 1 ve 2. saatlerinde

En çok iş kazası yapanlar • Yeni işe başlayan personel • Yeterli iş tecrübesi olmayan • Yaptığı işle ilgili eğitimi olmayan • Organizasyon eğitimi olmayan veya noksan olan • Mesleki tecrübesi yeterli olmayan • Çevreyi şirketi kendi çalıştığı bölümü iyi tanımayan

KAZA İSTATİSTİKLERİ Belirli bir süre içinde meydana gelen iş kazalarını, çalışan işçi

sayısı, çalışılan iş saatleri sayısı gibi faktörlerle de birlikte değerlendirmek sağlıklı sonuçların elde edilmesi için gereklidir.

Bu amaçla, ülke, sektör veya işletmeleri karşılaştırırken kullanılmak üzere bazı standart ölçütler belirlenmiştir. Aşağıdaki hesaplama metotları SGK tarafından uygulanan metotlardır.

İş kazası sıklık hızı

İş kazası ağırlık hızı

İŞ KAZASI SIKLIK HIZI

İşyerinde ne sıklıkla bir kaza meydana geldiği sorusuna yanıt verir. 2 yöntemle hesaplanır.

• I. Yöntem : Bir takvim yılında çalışılan 1.000.000 iş saatine karşılık kaç kaza olduğunu gösterir.

• II. Yöntem : Bir takvim yılı içerisinde tam gün çalışan her 100 işçi arasında kaç kaza olduğunu gösterir.

İŞ KAZASI SIKLIK HIZII. YÖNTEM : Bir takvim yılında çalışılan 1.000.000 iş saatine karşılık, ölümlü ve/veya ölümlü olmayan toplam olarak kaç kaza olduğu gösterir.

Toplam Kaza Sayısı

İş Kazası Sıklık Hızı = ------------------------------- x 1.000.000 Toplam Çalışma Saati

Toplam Çalışma Saati = Toplam prim tahakkuk eden gün sayısı x 8 saat

Toplam Çalışma Saati =(Çalışan sayısı x 300 gün x 8 saat)-(Kayıp gün x 8 saat)

Kayıp gün: yıllık izin, işe gelmeme, hastalık, kaza vb. bir takvim yılında kaybedilen toplam iş günü sayısıdır.

İŞ KAZASI SIKLIK HIZIII. YÖNTEM : Tam gün çalışan her 100 kişi arasında toplam kaç kaza olduğunu gösterir.

Toplam Kaza Sayısı İş Kazası Sıklık Hızı = ------------------------------- x 225.000

Toplam Çalışma Saati


Toplam Çalışma Saati = (Çalışan sayısı x 300 gün x 8 saat)-(Kayıp gün x8 saat)


225.000 = Tam gün çalışan 100 çalışanın haftada 45 saat, yılda 50 hafta çalıştığı kabulü sonucu bulunan değer.

İŞ KAZASI AĞIRLIK HIZI

İşyerinde, iş kazalarının sonucunda ne ağırlıkta çalışma gün kaybı meydana geldiği sorusuna yanıt verir. 2 yöntemle hesaplanır.

• I. Yöntem : Bir takvim yılında çalışılan 1.000.000 iş saatte kaç iş gününün iş kazası nedeniyle kaybedildiğini gösterir.

• II. Yöntem : Bir takvim yılı içerisinde çalışılan her 100 saatte kaç saatin kaybedildiğini gösterir.

İŞ KAZASI AĞIRLIK HIZII. YÖNTEM : Bir takvim yılında çalışılan 1.000.000 iş saatinde kaç iş gününün iş kazası sebebiyle kaybedildiğini gösterir.

Toplam Gün Kaybı

İş Kazası Sıklık Hızı = --------------------------------- x 1.000.000 Toplam Çalışma Saati

Toplam Gün Kaybı = İş kazaları sonucu toplam gün kaybı


Toplam Çalışma Saati = (Çalışan sayısı x 300 gün x 8 saat)-(Kayıp gün x8 saat)


NOT: Ölümlü iş kazalarında her bir kaza için 7.500 gün, sürekli iş göremezlik kazalarında, her bir kaza için, iş göremezlik derecesi x 75 gün, toplam gün kaybına ilave edilir.

İŞ KAZASI AĞIRLIK HIZIII. YÖNTEM : Çalışılan her 100 saatte kaç saatin kaybedildiğini gösterir.

(Toplam Gün Kaybı x 8)

İş Kazası Sıklık Hızı = --------------------------------------- x 100 Toplam Çalışma Saati

Toplam Gün Kaybı = İş kazaları sonucu toplam gün kaybı

Toplam Çalışma Saati = (Çalışan sayısı x 300 gün x 8 saat) - (Kayıp gün x 8 saat)


100: Çalışılan 100 iş saati

NOT: Ölümlü iş kazalarında her bir kaza için 7.500 gün, sürekli iş göremezlik kazalarında, her bir kaza için, iş göremezlik derecesi x 75 gün, toplam gün kaybına ilave edilir.

İş Kazaları İstatistikleri

1.000.000 İş Saati 100 kişide Gün Saat

2.007 80.602 1.550 1.044 1.876.524 3,61 0,81 634 0,51

2.008 72.963 1.452 866 1.795.046 3,10 0,70 519 0,42

2.009 64.316 1.668 1.171 1.572.106 2,76 0,62 641 0,51

2.010 62.903 1.976 1.444 1.502.871 2,46 0,55 706 0,56

2.011 69.227 2.093 1.700 1.757.422 2,45 0,55 721 0,58

2.012 74.871 2.036 744 1.647.127 2,43 0,55 395 0,32

KAZA AĞIRLIK HIZIÖLÜM SAYISI

GEÇİCİ İŞ GÖREMEZLİK

SÜRESİ (gün)

KAZA SIKLIK HIZIYILLAR İŞ KAZASI

SAYISI

SÜREKLİ İŞ GÖREMEZLİK

SAYISI

Kaynak: www.sgk.gov.tr

İş Kazaları İstatistikleri

1.000.000 İş Saati 100 kişide Gün Saat

2.007 80.602 2.793.420.779 1.550 1.044 1.876.524 14.165.799 3,61 0,81 634 0,51

2.008 72.963 2.945.664.020 1.452 866 1.795.046 12.241.421 3,10 0,70 519 0,42

2.009 64.316 2.915.404.372 1.668 1.171 1.572.106 14.952.106 2,76 0,62 641 0,51

2.010 62.903 3.190.289.762 1.976 1.444 1.502.871 18.020.346 2,46 0,55 706 0,56

2.011 69.227 3.532.389.503 2.093 1.700 1.757.422 20.351.472 2,45 0,55 721 0,58

2.012 74.871 3.855.795.100 2.036 744 1.647.127 12.180.052 2,43 0,55 395 0,32

KAZA SIKLIK HIZI KAZA AĞIRLIK HIZIYILLAR İŞ KAZASI

SAYISI

TOPLAM PRİM GÜN

SAYISI

SÜREKLİ İŞ GÖREMEZLİK

SAYISI

ÖLÜM SAYISI

GEÇİCİ İŞ GÖREMEZLİK

SÜRESİ (gün)

TOPLAM GÜN KAYBI

Kaynak: www.sgk.gov.tr

5510 Sayılı Kanunun 4-1/a Maddesi Kapsamındaki Aktif Sigortalıların İş Kazası Vakalarının Yaş Grubu ve Cinsiyete Göre Dağılımı, 2012

9436

10.815

15.096

11.251

8.220

5.453

1.776

608161 680 63

1.228 1.089 1.111 1.000 700 363 155 43 13 16

15.197

0

2.000

4.000

6.000

8.000

10.000

12.000

14.000

16.000

-14 15-17 18-24 25-29 30-34 35-39 40-44 45-49 50-54 55-59 60-64 65+

Erkek Male Kadın Female

2.012Toplam

100- Taşıt Kazaları 3.563

200- Kaza Neticesi Zehirlenmeler 170

300- Kişilerin Düşmesi 8.541

400- Makinelerin Sebep Olduğu Kazalar 13.401

500- Patlama Sonucu Çıkan Kazalar 665

600- Normal Sınırlar Dışındaki Isılara Maruz Kalmak Veya Temas Etmek 1.012

700- Düşen Cisimlerin Çarpıp Devirmesi 11.088

800- Bir Veya Birden Fazla Cismin Sıkıştırması, Ezmesi,Batması, Kesmesi 19.579

900- Elektrik Akımından İleri Gelen Kazalar 459

1000- Herhangi Bir Şekilde Vücudun Zorlanmasından İleri Gelen İncinmeler 919

1100-Vücudun Doğal Boşluklarına Yabancı Bir Cisim Kaçması 752

1200- Hayvanların Isırması, Hayvan Darbeleri, Zehirli Hayvanların Sokması 61

1300- Tedaviye Bağlı Kazalar Ve Aşılama Komplikasyonları 8

1400- Kazaların Sonradan Meydana Çıkan Akıbetleri 411

1500-Kaynak Yaparken Meydana Gelen Kazalar 249

1600-Öldürme Ve Yaralama 515

1700- Savaş, Terör Ve Toplumsal Olaylardan İleri Gelen Travmalar 8

1800-Zararlı Maddelerle Veya Radyasyonla Temas Etmek Veya Maruz Kalmak 201

1900- Diğer Nedenler 13.269

TOPLAM 74.871

Not: Kazaların sebepleri ILO standartlarına göre düzenlenmiştir.

Tablo 3.8- 5510 Sayılı Kanunun 4-1/a Maddesi Kapsamındaki Aktif Sigortalıların Geçirdiği İş Kazalarının Kaza Sebeplerine Göre Dağılımı, 2012

KOD NO

İş Kazalarının Meydana Geldiği İş Saatlerine Göre Dağılımı, 2010-2012Distributionof employment injuries by the working-hours at which the injury occurred, 2010-

2012

0

2.000

4.000

6.000

8.000

10.000

12.000

14.000

2010 2011 2012Yıllar- Years

İş k

azas

ı say

ısı (

Kiş

i) N

'of

Empl

oym

ent I

njur

ies

(Per

son)

1.SAAT - 1st Hour 2.SAAT - 2 nd Hours 3.SAAT - 3 th Hours4.SAAT -4 th Hours 5.SAAT -5 th Hours 6.SAAT - 6 th Hours7.SAAT - 7 th Hours 8.SAAT - 8 th Hours 9.SAAT+ - 9 th hours and OverBilinmeyen-Unknow n

İŞ KAZALARINI ÖNLEMEDE YÖNTEMLER

1. Mühendislik ve Revizyon Çalışmaları

2. İkna ve Teşvik (İnandırma-Özendirme) Çalışmaları

3. Eğitim (Temel ve İleri Düzey Eğitimler)

4. Kişisel Uyumluluğun Sağlanması (Ergonomi)

5. Disiplin Cezalarının Uygulanması

İLGİLİ MEVZUAT

• 6331 Sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu

• 5510 Sayılı Sosyal Sigortalar Ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu

• 6098 sayılı Borçlar Kanununu

• 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu

TEŞEKKÜRLER……

Documents

İş kazaları