TIJDSCHRIFT DRIEMAANDELIJKS _nr 02_UITGAVE MAART / APRIL / MEI 2011

De 7 vaardighedenvoor de 21ste eeuw

Herkennen jongeren slechte informatie?Na de passiefschoolNieuw: de actiefschoolIwein Segers:“Ik versier een vrouw met een Macdate”

Uniek in VlaanderenElk kind zijn notebook

ONAFHANKELIJK MAGAZINE OVER ONDERWIJS, iNFRASTRUCTUUR EN iCT

ONAFHANKELIJK MAGAZINE OVER ONDERWIJS, iNFRASTRUCTUUR EN iCT

ICT IN DE LERARENOPLEIDING I CLOUD COMPUTING I GRATIS GOOGLEBOEK I SCHOOLGEBOUW GEFLITST

profe

ssio

nele o

ntwikk

eling

gemeenschapondersteuning

gemeenschap

geïnte

greer

de pro

ducten

digi

tale

con

tent

Het bewezen pad naar succes

Uw aansluiting op het bijzondere

Surf snel naar www.smartboard.be, succes gegarandeerd!VSV België, Nijverheidslaan 60, 8540 Deerlijk T 056 313415 (erkend distributeur)

Vooruit dan maar. Naar bed. ‘Nee, ik bedoel naar BETT.’ In de ICT-wereld is het een inside joke geworden. BETT is de jaarlijkse megabeurs in Londen, waar alles vijf dagen lang in het teken staat van onderwijs, ICT en infrastructuur. Meer dan dertigduizend bezoekers en zeshonderd standhouders komen erop af, en ze komen van overal. Chinezen met digitale borden, Noren met houten speeltuigen en een Nederlander die met zijn handen Tetris speelt op een muur.Ik heb minstens twee dagen nodig om niets te missen en aan werkelijk elke stand word ik aangesproken. Of ik een voting system wil uitproberen, vechtrobotjes wil besturen, de nieuwste leerlingvolgsoftware wil bekijken of van bewondering achterover wil vallen bij de nieuwste hype: 3D-digiborden. Op de duur durf ik een stand nog enkel vanuit een ooghoek bekijken, elk oogcontact wordt meteen geïnterpreteerd als een knieval.‘Als de techniek een stap vooruit zet, doet de didactiek er twee achteruit’. Een Britse pedagoog zei het vijftien jaar geleden al. Over didactiek heb ik op BETT niet zoveel gehoord of gezien en daar heb ik me toch wel aan geërgerd. Bovendien lees ik in diezelfde periode in Metro dat jonge leraren volop een iPod, gsm, smartphone en sociale media gebruiken in hun vrije tijd. Maar eenmaal voor de klas schakelen ze liever terug naar bord en krijt.Van alle leraren zouden de 30- tot 35-jarigen op vandaag het meest ICT gebruiken in de klas. Ze hebben op die leeftijd genoeg ervaring en zelfvertrouwen, er mag al eens een toestel of programma crashen zonder dat ze door de mand vallen. Het woord vertrouwen heb ik in deze context nog niet vaak horen vallen, maar misschien is precies dat woord wel de sleutel als je een antwoord zoekt op het internationale knelpunt dat ‘integratie van ICT in onderwijs’ heet. Daarmee beweer ik niet dat leraren daar te weinig van in huis hebben. Alleen, met ICT in de klas moet je een deel van je les uit handen geven en toevertrouwen aan technologie waarover je zelf niet alle controle hebt. En precies dat wil je als leraar toch het liefst voor jezelf houden. Vertrouwen en controle dus. Dáár zou technologie volgens mij echt mee scoren. Jan T’Sas

redactie@ischoolmagazine.be

‘Ga je mee naar bed?’Colofon

ischOOL verschijnt driemaandelijks. Het magazine richt zich tot al wie interesse heeft in en/of beslissingen neemt over ICT en infrastructuur in het Vlaamse onderwijs en de wereld van de architectuur.

verantwoordelijke uitgever: Philip Caerts

redactie:Jan T’Sas (hoofdredactie), Wim De Jonge, Tim Van Hove, Bert Vermeulen (eindredactie) M.m.v. Patrick Keysabyl, Bram Faems enDirk De Grooff.

Fotografi e: Luc Daelemans, Ivan Merville, Kris Mouchaers

cartoons: Camp

Lay-out: King Arthur bvba

verspreiding: via de post verdeeld op naam, 16.000 exemplaren

volgend nummer: juni 2011

HET NETOVERSCHRIJDEND MEDIUM OVER iNNOVATIE IN iNFRASTRUCTUUR EN iCT

PANTONE 1945 + ZW

HET NETOVERSCHRIJDEND MEDIUM OVER iNNOVATIE IN iNFRASTRUCTUUR EN iCT

HET NETOVERSCHRIJDEND MEDIUM OVER iNNOVATIE IN iNFRASTRUCTUUR EN iCT

CMYK

HET NETOVERSCHRIJDEND MEDIUM OVER iNNOVATIE IN iNFRASTRUCTUUR EN iCT

ZWART/WIT

voorwoord

AuteursrechtenNiets uit iSchool mag geheel of gedeeltelijk overgenomen of vermenigvuldigd worden zonder voorafgaandelijke schriftelijke toestemming van de uitgever. Bij overname dient een correcte bron vermeld te worden. Alle beelden gebruikt in dit magazine werden door onze eigen fotografen genomen of worden verondersteld door derden ‘vrij van rechten’ te zijn aangeboden aan de uitgever. iSchool aanvaardt dan ook geen verantwoordelijkheid wanneer beelden aangeleverd door derden niet vrij van rechten zijn. De adverteerder is verantwoordelijk voor door hem ingezonden tekst, foto’s, logo’s en dergelijke. De adverteerder vrijwaart New Senses tegen alle vorderingen die zouden kunnen voortvloeien uit de schending van rechten van derden. De uitgever is niet verantwoordelijk voor eventuele foute informatie met betrekking tot de gegevens van de bedrijven die terug te vinden zijn in dit magazine. De uitgever kan op geen enkele wijze aansprakelijk worden gesteld voor ondervonden schaden voortvloeiend uit fouten of onvolledigheden in de inhoud van iSchool.

03ischOOL MAGAZINE

Van zes tot twaalf: ieder kind zijn laptopDe hogeschool met de laptop kennen we al jaren. Maar voor het eerst geeft nu ook eenVlaamse basisschool aan al haar leerlingen een computer. Van zes tot twaalf, ze nemenhem allemaal mee naar huis. Een verhaal van schade en diefstal? En hoe geven ze daarnu les?

P. 10

in ditnummer

Zitten onze leerlingen wel in de 21ste eeuw?Samenwerken, communiceren en ICT-geletterd zijn. Dat is volgens Nederlandse onderzoekers de top drie van vaardigheden voor deze eeuw. “Leerlingen zouden zich vanaf hun veertiende volledig moeten kunnen behelpen met ICT”, zegt eindtermengoeroe Roger Standaert. “Maar dat kunnen ze nog niet.” Een interview.

P. 20

Hoe word je een actiefschool?Vanaf 2021 moet elk nieuw gebouw het merendeel van zijn energie uit hernieuwbare bronnen halen. Dat zegt Europa. Scholen mogen ook zelf hun energie opwekken. De actiefschool is geboren.

P. 16

De klas van knippers en plakkersHoe betrouwbaar vinden jongeren Google en Wikipedia? Springen ze daar kritisch mee om? Informatie van hoge kwaliteit zien zowel jongens als meisjes onmiddellijk, maar slechte informatie schijnen ze niet te herkennen. Een onderzoek.

P. 42

Gezocht: ICT in de lerarenopleidingSchooldirecteurs verwachten van jonge leraren dat ze volop ICT introduceren in hun klas. Maar precies deze leraren lossen die verwachtingen niet in. Onderzoeker Jo Tondeur screent de lerarenopleiding om te achterhalen hoe dat komt.

P. 3204 ischOOL MAGAZINE

Op de cover: Iwein Segers

Gezocht: de laptopverleiderExpeditie Robinson maakte Iwein Segers wereldberoemd in

Vlaanderen. Sindsdien hengelt hij buiten het gezichtsveld van de

camera’s naar onze liefde en aandacht als stand-upkomiek en zanger

van De Familie Segers. Is er plaats voor een laptop in zijn leven?

Iwein Segers: “Tot voor kort gebruikte ik vooral schriftjes om ideetjes en teksten in te noteren. Nu doe ik dat op de pc. Zalig: je kunt onmiddellijk het web op om associaties te zoeken en YouTube-fi lmpjes te bekijken. Ik ben zelfs in blijde verwachting van een laptop, een Mac, maar soms word ik nog tot de schriftjes aangetrokken. Misschien heeft dat wel met romantiek te maken. Sommige vrouwen vallen absoluut voor een kerel die in een schriftje schrijft, een laptop heeft die verleidingskwaliteiten voorlopig niet. Daar ligt een gigantisch gat in de markt. Hoe moet zo’n Mac dan heten? Een Macdate? Ach, laat de laptops ook maar de scholen veroveren. Mijn neefje van vier is helemaal opgegroeid met computers. Hij chat zelfs al. Ik zie daar niks verkeerds in.”

Als laptops mogen, zullen we dan ook maar de architectuur van onze scholen aanpakken?Iwein Segers: “Ziekenhuizen en scholen zien er overal in Vlaanderen precies hetzelfde uit. Uiteindelijk vind ik dat niet zo erg. Ook bij onze kerkgebouwen heb ik dat gevoel. Ze uiten een door en door Vlaams gevoel. Zelfs de geur in onze schoolgebouwen is overal dezelfde. Het klopt dat de schoolarchitectuur weinig inspireert, maar moet dat wel? Lokt het net geen gezonde baldadigheid uit? Laten we dus maar niets veranderen. Stel je voor dat de school er als een jeugdhuis zou uitzien en dat de jongeren graag naar school zouden komen. Dat kan toch absoluut niet de bedoeling zijn!”

onder de

scanner

P. 40

nieuwsP. 6

serviceP. 24

columnP. 38P. 38

P. 30

vraag het

aan Patricktips &trends

P. 46

05

FacebOOk bevrijDt eGYPteVia Facebook riep hij zijn landgenoten op om op te staan tegen het regime van Moebarak. Hij vloog prompt in de gevangenis. Genoeg om hem tot het gezicht van de revolutie te bombarderen. Egyptenaren en de rest van de wereld volgen hem ook op Twitter. Uit erkentelijkheid noemde een Egyptenaar zijn pasgeboren dochter Facebook. twitter.com/ghonim

121 058 823 529 stuDenten OntwerPen bijzettaFeL

+0.70 Of meer dan 121 biljoen. Volgens een berekening van Samsung Mobile was dat eind 2010 het totale aantal pagina’s op het world wide web. Dat is ruim 4600 keer het aantal pagina’s in 1998 en een vijfde meer pagina’s dan in 2008. Het web blijft dus groeien. Tot 2001 leefden we lang genoeg om elke bestaande internetpagina een minuut lang te bekijken. Vandaag krijgen we daar zelfs geen milliseconde meer voor.thenextweb.com/shareables/2011/01/11/infographic-how-big-is-the-internet

De senioren van het woon- en zorgcentrum Dijlehof in Leuven drinken nu zorgeloos koffi e. Voor hen ontwierpen zeven studenten interieurarchitect aan de Universiteit Gent een handig en licht ergonomisch bijzettafeltje. Het tafeltje is 70 cm hoog, hoger dan een gewoon model, en dat maakt het perfect compatibel met de zitmeubelen voor senioren. Bovendien kun je de tafeltjes makkelijk stapelen én compact opbergen. Afgeronde hoeken maken het ook veiliger. Aluminiumbedrijf Ursus sponsorde het eerste proefmodel. Samen met het Labo A van de vakgroep Architectuur en Stedenbouw gingen honderd stuks in productie: veertig voor Dijlehof, de zestig overige worden particulier verkocht. Met de naam +0.70 verwijzen de initiatiefnemers niet enkel naar de hoogte, ze geven ook een knipoog naar de doelgroep en naar het aantal leden van het collectief.Het project kreeg een Cera-Award 2009, een erkenning voor sociaal engagement van studenten met een technisch-wetenschappelijke opleiding.Interesse? Er zijn nog een tiental tafeltjes te koop (130 euro + BTW/stuk). Stuur een mail naar lionel.devlieger@ugent.be

www.architectuur.ugent.be/2010/10/

bijzettafel-voor-woon-en-zorgcentra-0-70

het cijFer erGOnOMie & DesiGn

Foto

: ©D

ijleh

of, ©

Uni

vers

iteit

Gen

t

schuLDenPut schOLenbOuw GeDicht“Vlaamse scholen hebben 35 miljoen euro schuld bij bouwsector.” Dat blokletterden de kranten eind 2010. De pot van 150 miljoen waarover AGIOn voor 2010 beschikte, was namelijk medio september al leeg. De scholen zochten prompt naar creatieve manieren om het probleem op te vangen. Zo probeerden ze de goedkeuring van hun vorderingsstaten te rekken of bundelden ze de vergoedingen voor meerwerken tot een latere datum. Op die manier konden aannemers ook geen verwijlintresten inroepen.Het tekort zou te wijten zijn aan de inhaaloperatie in de scholenbouw. De begroting was niet afgestemd op de toename van het aantal goedgekeurde dossiers. Omdat AGIOn niet meer kon betalen, kwam de fi nanciële last op de schouders van de scholen terecht. Dat is intussen van de baan. Volgens de woordvoerder van onderwijsminister Smet zijn de achterstallige betalingen op 3 januari uitgevoerd met centen uit de begroting 2011. In die begroting was hiervoor 23 miljoen euro extra ingeschreven.

beGrOtinG

nieuws

06 ischOOL MAGAZINE

twitteren in De hOGeschOOL

e-MaiLstrOOM kraakt Leraren

GOGGLes LOst suDOkuPuzzeLs OP

Jana en Tania, zesdejaars humane wetenschappen aan het KA Denderleeuw informeren zich op de SID-in (studieinformatiedagen). Jana overweegt psychologie te gaan studeren en Tania wil kleuteronderwijzer worden. In de stand van Howest kijken ze naar wat op het grote scherm komt. Twitteren kennen ze wel, maar een account hebben ze nog niet. Hier maken ze voor het eerst kennis met tweets.“Bij de studenten aan Howest is dit sociale medium al fl ink ingeburgerd”, zegt Hilde Robberecht, stafmedewerker dienst communicatie. “Ook docenten, alumni, secretariaat en directie twitteren. We willen onze online community zo groot mogelijk maken en sociale media spontaan doen gebruiken. Twitter is een handig communicatiekanaal. Bovendien is het laagdrempelig en het geeft de bedrijfssfeer weer. Interessant voor toekomstige studenten. En het werkt razendsnel. Kun je online met je iPhone, dan kun je hier onmiddellijk een tweet sturen over wat je bijvoorbeeld van deze stand vindt. Op de campussen breiden we het aantal twitterschermen nog fl ink uit en in de hogeschool kun je overal snel en draadloos surfen.”En Facebook? “Zowat elke afdeling heeft een eigen Facebook-pagina. Nieuwe media maken deel uit van de leefwereld van de jongeren. Als hogeschool willen we daar nu op inspelen. De toekomst van nieuwe media begint nu.”

twitter.com/HowestNieuwsinfographic-how-big-is-the-internet

“Voor zes op de tien leraren in de Vlaamse hogescholen is de grens van het haalbare bereikt. Bijna vier op de tien voelen zich overbelast, één op de vijf presteert werkweken van 51 uren of meer. Het takenpakket van de lectoren, docenten en assistenten neemt niet enkel toe, het wordt ook steeds verscheidener.”Deze conclusie stond tien jaar geleden al in een onderzoeksrapport van de Hogeschool Gent. Uit nieuw onderzoek van het Regeringscommissariaat van het Vlaamse hoger onderwijs zelf blijkt dat daar weinig of niets aan veranderd is. Maar vergeleken met toen is er één pijnpunt bijgekomen: e-mails. De helft van de tweeduizend ondervraagde lectoren en docenten in het nieuwe onderzoek klaagt over het teveel aan e-mails en vragen van studenten op onredelijke uren. Daarmee nemen de mails de vijfde plek in van werkdrukveroorzakers. Helemaal bovenaan staan veel administratieve verplichtingen (75%) en veel taken bovenop de opdrachtomschrijving (70%). Opvallend: één op de vijf lectoren wijst ook gebrekkige ICT-infrastructuur en ondersteuning aan als oorzaak van werkdruk.Nog dit: in 2010 werden er wereldwijd ongeveer zestig miljard e-mails verzonden. Meer dan de helft daarvan is spam.

Lees het volledige onderzoek op regcom.hogent.be/werkdruk_lectoren_synthese.cfm

Al wat je nodig hebt, is een smartphone met een camera. Daarmee maak je een foto van de sudokupuzzel waarmee je worstelt. Enkele seconden later brengt het Google-programma Goggles de juiste oplossing in beeld. Goggles herkent niet enkel sudoku’s, maar ook toeristenattracties en beroemde schilderijen, producten, bedrijfslogo’s en barcodes. Het programma bezorgt je meteen links naar relevante webpagina’s, zoals teksten uit Wikipedia, en nieuwsberichten. Alleen op personen werkt Goggles niet. Technisch is dat geen probleem, maar door de wet op de privaçy mag het niet.

trenD

OnDerzOek

aPPLicatie

07

neGen OP De tien jOnGeren zitten OP FacebOOk

ict-aPParatuur verhuist naar De wOLken

Vraag aan honderd jongeren: ‘Wat zou je voor geen geld ter wereld willen missen?’ en negen op de tien antwoorden internet of gsm. Deze communicatiemiddelen houden zowel kansen als risico’s in. Jongeren zien vaak enkel de opportuniteit ervan, maar niet de valkuilen. Dat blijkt uit onderzoek van prof. Michel Walrave (Universiteit Antwerpen) en Microsoft via het populaire webplatform MSN bij net geen duizend tien- tot negentienjarigen. De voornaamste naakte cijfers:

- hebben het internet al eens gebruikt voor een schooltaak - hebben minstens één profi elpagina op een sociaalnetwerksite

- spelen regelmatig een game op het internet - hebben al eens iemand uit hun vriendenlijst gewist

- raadplegen wel eens een krant online - hebben een e-mailadres op hun profi elpagina

- hebben meer dan honderd vrienden op sociaalnetwerksites - hebben hun privacyinstellingen al strenger gemaakt sinds de start van hun profi el

- hebben een gsm-nummer op hun profi elpagina - werden al eens ontvriend - aanvaarden enkel personen als vriend die ze offl ine al ontmoet hebben - aanvaarden ook mensen die ze via andere vrienden of enkel uit de online wereld kennen - van wie een netwerkprofi el heeft, surft minstens één keer per dag naar Facebook of Netlog - geven toe dat actief zijn op een sociaalnetwerksite soms ten koste is van hun huiswerk - van de jonge tieners hebben problemen om de instellingen op hun profi elpagina terug te vinden

- zeggen het aanmelden op hun profi elpagina een paar dagen moeilijk te kunnen missen - van de jonge tieners hebben moeite om de instellingen op hun profi elpagina te begrijpen

- ontvingen al eens een agressieve e-mail of sms - denken dat de sociaalnetwerksites veilig zijn

- werden eens gepest via internet of gsm - kregen te maken met sexting: naaktfoto’s van minderjarige jongeren ontvangen via gsm

- heeft meer dan driehonderd online vrienden - verkiest communiceren via een sociaalnetwerksite boven communicatie in real life.

Straks geen serveronderhoud, hard-of softwarepannes meer? Meer tijd voor het pedagogische? “Met cloud computing gebruik je hard- en software via het internet”, zegt Microsoft-consultant Bruno Sermon. “Je kunt dat het best vergelijken met stroom van het net: altijd, voldoende én kwaliteit. Je betaalt naargelang verbruik. De cloud of wolk is het web en de delen en acties van de toepassingen die niet meer op de schoolserver of -computers staan. Gebruikt je school in de zomermaanden de inschrijvingsmodule intensiever, dan verbruikt en betaalt ze meer. Daarna is dat veel minder of zelfs niets meer. Veel voordeliger dan een zware server aankopen voor enkele weken intensief computergebruik.”Omdat de school hier geen eigenaar is van de gebruikte software betaalt ze enkel voor de diensten én bespaart ze zo op aankoop van soft- en hardware, onderhoud en upgrades. Op de BETT-beurs werd Microsoft Offi ce365 for education gelanceerd. Bruno Sermon: “Die bevat veelgebruikte toepassingen zoals Outlook , Offi ce Webapps, Exchange Online, SharePoint Online en Lync Online. En voor scholen gratis mailboxen en archiefruimte van samen 25 Gb, meer dan bij Live@edu. Er zitten plans (gebruikerspakketten) in, voor leerlingen gratis tot het A2-niveau. Het gevorderde gebruik van Exchange kunnen scholen individueel of in plans bijhuren. Ze krijgen anywhere access tot e-mail, documenten, contacten en kalender voor allerlei toepassingen, antivirus- en antispamdiensten en toegang tot Offi ce Web Apps. (Hoge)scholen of uniefs met MSKIS of Academic Volume Licenses hoeven niet nog eens te betalen. Nog voor Offi ce 365 for education komt er een vernieuwde Enrollment for Education solutions.

www.microsoft.com/liveatedu en op

www.microsoft.com/belux/nl/education

PeiLinG

cLOuD cOMPutinG

- hebben het internet al eens gebruikt voor een schooltaak - hebben minstens één profi elpagina op een sociaalnetwerksite

- spelen regelmatig een game op het internet - hebben al eens iemand uit hun vriendenlijst gewist

- raadplegen wel eens een krant online - hebben een e-mailadres op hun profi elpagina

- hebben meer dan honderd vrienden op sociaalnetwerksites - hebben hun privacyinstellingen al strenger gemaakt sinds de start

- hebben een gsm-nummer op hun profi elpagina - werden al eens ontvriend

- zeggen het aanmelden op hun profi elpagina een paar dagen moeilijk te kunnen missen

- ontvingen al eens een agressieve e-mail of sms - denken dat de sociaalnetwerksites veilig zijn

- werden eens gepest via internet of gsm - kregen te maken met sexting: naaktfoto’s van minderjarige

- heeft meer dan driehonderd online vrienden - verkiest communiceren via een sociaalnetwerksite boven

9 op de 10

8 op de 10

7 op de 10

6 op de 10

5 op de 10

4 op de 10

3 op de 10

2 op de 10

1 op de 10

nieuws

08 ischOOL MAGAZINE

Partners for the Future

www.cordeel.eu

Dat het er hier anders aan toe gaat, merk je al als je de klas binnenkomt. In de zesde klas van juf Ann Osselaer (47) staan de banken in een T-vorm. Op elke bank ligt een notebook, niet groter dan een brooddoos. Ann start het digitale bord en geeft instructies: maak per twee een mindmap over pater Damiaan. De leerlingen downloaden alle info. Eén leerling bekijkt een PowerPointpresentatie over Vlaanderens jongste heilige en zoekt extra info op het web, een andere tikt de mindmap in. Aan het eind van de les slaan ze hun mindmap op in een dropbox, waar iedereen ze kan vinden. Soms mailen ze hun werkjes gewoon naar elkaar. “De notebooks hebben veel veranderd, er is nu meer mogelijk” zegt Ann. “Niet enkel zijn ze goed voor de ICT-vaardigheden van de leerlingen, je trekt er hun wereld mee open. In mijn klas gebruiken ze de computer vooral voor wereldoriëntatie en voor de vakoverschrijdende eindtermen leren leren. Vergeleken met vorig jaar beginnen we nu veel vroeger met mindmaps en schema’s.”

Drastische keuze“Het begon allemaal met plaatsgebrek”, vertelt algemeen directeur Geert De Corte. “In november van vorig schooljaar stelden we vast dat we in de Onze-Lieve-Vrouwschool in Kruibeke een lokaal te weinig hadden. Moesten we ons pc-lokaal ontmantelen?

Eindelijk: elke leerling zijn eigen computer

Tekst: Jan T’SasFoto’s: Luc Daelemans

Eén pc voor elke zes leerlingen in de basisschool, één per drie

leerlingen in de secundaire scholen. Zo ziet het computerpark in

de Vlaamse scholen er volgens de recentste cijfers uit. Behalve in

de vrije basisscholen KSAS in het Waasland: sinds dit schooljaar

heeft daar elke leerling, van het eerste tot het zesde leerjaar, zijn

eigen notebook. Elke dag nemen ze hem mee naar huis. Een weinig

doordachte promotiestunt? Meer technologie dan onderwijs?

Integendeel.

Geert De Corte: “Nog steeds had niet elke kind thuis een computer, nu wel.”

Ann Osselaer: “De leerlingen zitten in een T-vorm.

Dat maakt het makkelijker om ze individueel, per twee of in groep te laten werken.”

10 ischOOL MAGAZINE

“328 euro ICT-subsidies voor 430 leerlingen? Komaan, zeg!”

In elke klas stonden twee vaste computers, maar het hing sterk af van de leraar of die werden gebruikt. Bovendien waren die pc’s verouderd.” De school haalde de rekenmachine boven. Wat kost een containerklas? Kunnen we met dat bedrag iets beters doen? Koen Maris, ICT-coördinator: “We maakten een drastische keuze: er zouden notebooks komen voor álle leerlingen en ze zouden ze mee naar huis krijgen ook. Zo begon het. We hebben de hele IT-infrastructuur van de school hertekend en bedrijven aangesproken: Microsoft, Intel, Acer, Telenet, zelfs Chinese

firma’s. De eerste twee reageerden positief.”

220 eurO vOOr een nOtebOOk Vlak voor de zomervakantie kocht de school digibooks bij Intel: 270 stuks voor de school in Kruibeke, 430 voor de vijf scholen van de scholengroep samen. Koen Maris: “We betaalden 220 euro het stuk, met WinXP Home erop voor 13 euro per licentie. Dat was de deal met Microsoft, goedkoper nog dan het MSKIS-programma. Mijn taak bestond erin de notebooks te installeren, de internetverbinding te upgraden, een draadloos netwerk met access points binnen de school aan te leggen en images te maken, allemaal in een maand tijd. De installatie van een notebook duurt een kwartier, reken dus maar uit. Gelukkig kreeg ik veel hulp van leraren en ouders. En nu

zijn we zover. Eerst gaven we de zesdejaars hun laptop, vervolgens de vijfdes en zo verder. De leerlingen van het derde en vierde leerjaar brengen hun laptop twee of drie dagen per week mee naar school. Die van het eerste leerjaar een dag per week. Later in het jaar voeren we dat ritme op.”

Meer werkvOrMenElke leerling zijn computer, dan verwacht je dat ze veel meer individueel werken. Niet bij juf Ann. “Ik organiseer mijn klas nu anders”, vertelt ze. “De leerlingen zitten in een T-vorm. Op die manier kan ik ze makkelijk individueel of per twee laten werken, zonder banken te verschuiven, en evengoed in groep. Daardoor varieer ik nu meer dan vroeger in werkvormen en ik kan makkelijker differentiëren. In het begin moest ik het werken in groep wel inoefenen, met CLIM-kaarten en de axenroos.

Ann Osselaer: “Werken met een notebook spreekt de leerlingen meer aan. Ik kan ze meer gedifferentieerd huiswerk meegeven.”

11

“ Hebben ze die kinderen soms gebrainwasht?”

christel van Goethem (41), mama van Florence (zesde leerjaar) en Gilles (eerste leerjaar): “Aanvankelijk stond ik er wat sceptisch tegenover, ook al weet ik dat het belangrijk is voor hun toekomst. Jongens kunnen zo slordig zijn met hun boekentas, hoe gaat dat aflopen? Maar Gilles is nooit eerder zo voorzichtig geweest. Ik denk soms: hebben ze die kinderen gebrainwasht of zo? (lacht) In het begin van het jaar was hij er wel zeer veel mee bezig thuis, zo veel dat ik de kookwekker moest zetten, op een halfuurtje.“

arjan Franken (39), papa van Ruben (zesde leerjaar) en Britt (tweede leerjaar): “Het formaat is erg handig. Zo’n notebook weegt niet veel en hij is niet groter dan een brooddoos. De kinderen gaan er heel gedisciplineerd mee om. Ze gebruiken hem al eens in de keuken, maar zodra daar gekookt wordt, verdwijnt hij. Ik weet niet of ze hun schoolwerk beter doen, maar de kinderen maken spontaan wel sneller oefeningen, terwijl ik ze daar vorig jaar toe moest aansporen.”

chantal Pellicciotta (42),schoolsecretaris en mama van Arnd (zesde leerjaar): “Tot vorig jaar was mijn zoon minder goed georganiseerd, dat is nu beter. We hadden thuis wel een pc, maar dit is anders. Het lijkt me vooral een verrijking voor kinderen die thuis geen pc hebben. Ik heb veel vrienden met kinderen in andere scholen. Die reageren heel positief op het verhaal, soms zelfs een tikkeltje jaloers.”

Maar nu draait dat vlot.” Of de leerlingen dan nooit hun computer vergeten? “De eerste weken gebeurde dat wel eens, maar nu hebben ze hem altijd bij zich.” Collega Kristine Van Damme (52) staat in het vijfde leerjaar. Ook haar leerlingen brengen elke dag hun notebook mee. Ze vergelijkt met het jaar voordien: “Er was één pc-lokaal, dat je moest reserveren. Erg onpraktisch, veel technische problemen. Inspelen op de actualiteit was er nauwelijks bij en wat doe je met één computeruur per week? Dat is nu anders. Werken met een notebook spreekt de leerlingen meer aan. Ik kan ze meer gedifferentieerd huiswerk meegeven. En via educatieve software krijgen ze vaak meteen feedback op een taak. Zelfs saaiere oefeningen doen ze nu liever.”

DiGitaLe kLOOF“Het past allemaal bij de pedagogische visie van de school”, legt Geert De Corte uit. “Al drie jaar hadden we digitale borden in alle klassen, twaalf in totaal, en nog een in de eetzaal. Het was al een tijdje mijn droom om die met elkaar te verbinden. Zo kun je echt interactief lesgeven, zo’n bord verheffen tot leer- in plaats van onderwijsmiddel, het integreren in hoekenwerk. Ik zat met

12 ischOOL MAGAZINE

de digitale kloof in mijn hoofd, die wil ik absoluut vermijden. Nog altijd had niet elk kind thuis een computer, nu wel. Ten slotte: er zijn acht ICT-eindtermen. Die moeten we allemáál nastreven, niet enkele.”

kerstkaartjesIntussen werkt Gitte (11) vlotjes haar mindmap af. Voor volwassenen zijn computers nog technologie, voor kinderen hun tweede natuur, en dat merk je. “Binnen de week hadden ze allemaal door hoe je met bestanden werkt”, knikt Ann. “Ik vind het heel leuk om met een notebook te werken in de les”, vertelt Gitte. “Thuis maak

Gitte: “Mijn kleine zus komt altijd kijken, maar ze mag niet aan de toetsen komen.”

ik er zelf mindmaps mee van de leerstof, dat is makkelijker om te leren. Mijn kleine zus komt altijd kijken, maar ze mag niet aan de toetsen komen.” Klaas (12) en Erçañ (12) vinden hun notebook een pak interessanter dan hun schrift. “We maken oefeningen op Bingel en sturen kerstkaartjes met onze Outlook-account. Wel jammer dat je niets mag downloaden. We mogen hem ook niet op de bus gebruiken of zo, dan moet hij in de boekentas blijven.”

niet verzekerD270 kinderen van zes tot twaalf een notebook meegeven, lijkt vragen om

problemen. Toch heeft de school zich niet verzekerd tegen schade of diefstal. “Te duur”, verklaart Koen Maris. “Maar alle leerlingen hebben een contract met gebruiksrichtlijnen meegekregen. ‘Ik draag zorg voor mijn pc’ heet het. Daarin staat waar en wanneer ze hun notebook mogen gebruiken, hoe ze hem moeten opbergen en ook dat ze hem altijd thuis moeten opladen, want dat kun je in de klas niet organiseren. Met een volle batterij werken de notebooks tweeënhalf uur. Ruim genoeg voor een klasdag.” Schaderapport na zes maanden? Vier kapotte schermen,

“ Het begon allemaal met plaatsgebrek”

13

meer niet. “Ze zijn er zo voorzichtig mee, horen we van ouders.”

einDterMenWerken alle leraren in Kruibeke nu dagelijks met de computer? Uit een studie van de overheid in 2008 blijkt namelijk dat leraren wel overtuigd zijn van het nut van ICT, maar ze voelen zich onvoldoende in staat om er voluit mee te werken tijdens de les. Koen Maris: “Ik heb met alle leraren gepraat om na te gaan hoe ze de pc konden gebruiken in de klas: wat doe je nu? Hoe kan de computer je daarbij helpen? Hoe zie je dat praktisch? Welke programma’s vind je nuttig? Op basis van die gesprekken heb ik hun educatieve software in het

schoolpakket gestopt. Ik merk nu dat die geleidelijk aan geïntegreerd geraakt in de lessen. Vroeger werkten de leraren aan slechts twee of drie ICT-eindtermen, nu aan alle.”

netiquette“De leerlingen leren veel van elkaar, en snel ook”, stelt Kristine Van Damme vast. “Zo moesten ze voor wereldoriëntatie een PowerPointpresentatie maken over een stad in de provincie. De helft had nog nooit zo’n presentatie gemaakt, dus zette ik de leerlingen vijf minuten per twee samen. Wie het al kon, legde de ander uit hoe het werkte. Na twee lesuren hadden ze allemaal hun voorstelling klaar. Ik zie ze ook

meer gestructureerd werken, onder meer dankzij de mindmaps. En ze kunnen hun tafels van vermenigvuldiging beter.” Ann Osselaer: “Effecten zijn er zowel bij hen als in onze aanpak. De mindmap is niet nieuw, maar we brengen die nu vroeger aan op school. Het is een prima element in leren leren. Kinderen kunnen beter en makkelijker informatie opzoeken, ze kennen de netiquette.”

“Als je denkt dat je enkel elke leerling een pc hoeft te geven om ICT te integreren in onderwijs, dan sla je de bal mis”, zeggen onderzoekers Damian Bebell en Laura O’Dwyer van de Lynch School of Education in Boston (VS). “Er moet méér veranderen dan dat.” Hun belangrijkste conclusie is dat het succes van zo’n project grotendeels afhangt van de leraren. Een goede planning en organisatie, financiële steun, een sterk beleidsvoerend vermogen en goed leiderschap binnen de school zijn bijkomende voorwaarden om one-to-one computing te doen werken. Als dat goed zit, zijn dit drie grote, positieve effecten:

1 . Leraren gaan anders lesgeven, maar ze investeren daar wel meer tijd in.2. Leerlingen zijn meer gemotiveerd om te leren en ze presteren beter.3. Leerlingen kunnen beter informatie opzoeken en onderzoek verrichten.

Uit: Journal of Technology, Learning, and Assessment http://escholarship.bc.edu/jtla

Koen, de wereldkampioenSinds 2009 is Koen Maris (33) ICT-coördinator voor de vijf scholen van de scholengemeenschap KSAS in het Waasland. Hij verdiende zijn sporen bij IBM en als netwerkbeheerder bij de Gouden Gids. Maar zijn energie haalt hij uit een heel ander domein. Tijdens het gesprek met iSCHOOL flapt hij er bescheiden uit dat hij ook duatleet is. Even googelen levert prompt topprestaties op. “In 2006 werd ik tweede op het WK”, geeft hij toe. “Ik had het statuut van topsporter. Het jaar nadien werd ik zelfs wereldkampioen, voor de betreurde Benny Vansteelant. Sport helpt me nog altijd, om te ontstressen. Als ik hoor hoeveel ICT-coördinatoren een burn-out hebben, dan is dit mijn antidote.”

van ict-coördinatoren wordt verwacht dat ze zich veel minder met het technische bezighouden en meer met het educatieve.“Weet ik, maar dat lukt in de praktijk niet echt, vind ik. Van de voltijdse ICT-coördinatoren is 95% nog altijd vooral met technische zaken bezig. Ik heb ook het gevoel dat scholengemeenschappen dit bestendigen, gewoon omdat ze niet anders kunnen. Maar toch zie ik bij ons verandering. Het technische is grotendeels opgelost. Elke school is bekabeld, heeft haar eigen server, aparte pc-klassen en de nodige educatieve software. Dat is lang niet in elke Vlaamse school het geval.”

wat vind jij het grootste ict-probleem op school?“Verouderde software en dito besturingssystemen. Met sommige besturingssystemen erger je je aan lange opstarttijden en crashes. Tweedehandse computers zijn al even vervelend. Vaak krijg je pc’s uit de privésector. Op zich is dat positief en ik zeg daar nooit nee tegen, maar altijd zijn ze verouderd en dat maakt ons werk lastig.”

wat heb je uit dit project geleerd?“Vooral na de gesprekken met de ouders voelde ik me gesteund in wat ik zelf dacht: zorg dat computers beveiligd zijn, ga niet te snel vooruit en houd het eenvoudig. Voor leraren moet je op zoek gaan naar wat ze al doen in de klas, en dat proberen te vertalen naar ICT.”

Koen Maris: “Ze zijn er zo voorzichtig mee, horen we van ouders.”

“Wie beschermt ze tegen porno …?”

Met cOMPuters aLLéén Lukt het niet

14 ischOOL MAGAZINE

SoundMaster®

Akoestische oplossing voor drukke ruimtes

AirMaster®

Het tapijt dat de lucht zuivert

Minder fijnstof in

de lucht dan bij

harde vloeren.

Eenvoudig

in onderhoud

Voor drukke

locaties

Betere

akoestiek

Deze tegelrug verhoogt de dempende werking van tapijt. De zachte polyester-

onderlaag is een voordelige akoestische oplossing en is leverbaar als optie op

Desso tapijttegels.

Dit innovatieve tapijt vangt ongezonde fijnstof uit de lucht en voorkomt dat het

weer in de lucht terechtkomt. Simpelweg stofzuigen verwijdert het fijnstof zodat

luchtfiltering optimaal blijft.

Desso NV | T +32 (0)522 624 80 | service-be@desso.com | www.desso.com

The Floor is Yours

Een beter, schoner leerklimaat met tapijt

DES10-0031_Scholenadv_airM_SoundM_03.indd 1 15-02-11 10:53

Actiefscholen maken straks zelf energie

Tekst: Tim Van Hove

Scholen die energiezuinig bouwen, houden jaarlijks tot 8 euro

per leerling over voor andere uitgaven. Nieuwe schoolgebouwen

moeten sinds 2008 sowieso minder energie verbruiken, dat is bij

decreet verplicht. Europa gaat nog een stap verder: vanaf 2021 moet

elk nieuw gebouw het merendeel van zijn energie uit hernieuwbare

bronnen halen. Scholen mogen dan ook zelf hun energie opwekken.

Hoe dat kan?Driehonderd Vlaamse scholen die twee jaar lang energiebesparende investeringen doen, sparen in die periode ruim een miljoen euro uit. Op die manier kunnen ze gemiddeld 8 euro per leerling extra besteden aan onderwijs. Bovendien verlagen ze hun jaarlijkse CO2-uitstoot met bijna 8500 ton, het jaarverbruik van 1750 gezinnen. Dat becijferde het Vlaams ministerie van Onderwijs en Vorming enkele jaren geleden al.Sinds 2008 moeten nieuwe school-gebouwen bovendien voldoen aan de energiezuinige E70-norm. Die bepaalt dat nieuwe scholen 30% zuiniger zijn dan bij de eerder verplichte E100-norm. In 2021 wil Europa echter dat elk nieuw gebouw bijna-energieneutraal is en voldoet aan een norm tussen E30 en E10. Volledig energieneutrale gebouwen voorzien nagenoeg voor 100% in hun eigen energiebehoefte.Waar moeten nieuwe scholen die energie halen? Uit hernieuwbare energiebronnen, zegt de Europese richtlijn. Scholen mogen daarnaast ook zelf energie produceren. Guido Claes (REG-verantwoordelijke bij netbeheerder Infrax) en Frank Mellaerts (hoofd speciale technieken bij studiebureau STABO) hebben voor scholen een rapport klaar. iSCHOOL deelt de punten uit.

16 ischOOL MAGAZINE

investeren in FOtOvOLtaïsche zOnnePaneLen

Frank Mellaerts: “Vandaag zien we dergelijke panelen al wel vaker op schoolgebouwen, want de techniek is erg toegankelijk. Maar fotovoltaïsche zonnepanelen of PV-panelen hebben een nadeel: ze produceren de meeste stroom op momenten dat de school buiten gebruik is: tijdens de zomermaanden. Het gebruiksprofiel van een school stemt dus niet helemaal overeen met het productieprofiel van de panelen.”Guido Claes: “Wanneer het vermogen van de installatie kleiner is dan 10 kW, mag de verbruiker de meter terugdraaien. Is het vermogen groter, dan moet de geproduceerde elektriciteit apart op het net worden geïnjecteerd. Dan moet de school de overtollige elektriciteit verkopen aan een elektriciteitsleverancier. Maar dat zal de school minder opleveren dan wat ze zelf betaalt voor haar elektriciteit.”

1. een winDMOLen bOuwen

De particuliere windmolens zijn sinds kort weer actueel. Toch zijn ze volgens Guido Claes nog niet echt interessant. “In de Nederlandse provincie Zeeland heeft een proefproject gelopen met windmolens. Daaruit blijkt dat de opbrengt toch nog laag ligt.”

2. vOOr MicrO- warMtekracht- kOPPeLinG kiezen Dit is een alternatieve vorm van warmteproductie. Een micro-WKK apparaat kun je vergelijken met een condenserende gasketel, maar het produceert in eerste instantie elektriciteit met aardgas of biogas. Uit die elektriciteitsproductie komt warmte vrij als restproduct. De school kan daarmee de klaslokalen verwarmen en het sanitaire water opwarmen. Met dit apparaat produceer je immers elektriciteit en warmte in één keer en je verbruikt hiervoor amper meer energie dan wanneer je enkel warmte zou produceren. Guido Claes: “Op termijn is dit zeker een oplossing voor scholen. Het toestel produceert warmte en elektriciteit wanneer de school die daadwerkelijk nodig heeft. Maar we hebben in België nog weinig ervaring met kleinere WKK-installaties. Het financiële rendement hangt ook af van het aantal gebruiksuren.”

3.

8/10

5/10

8,5/10

School met sensorenDat gaat zo:• de compacte vorm van het gebouw verlaagt het energieverbruik en maakt dat er minder bouwmateriaal nodig is;• verschuifbare panelen voor de ramen beperken het warmteverlies en de opwarming;• in de zomers wordt warmte in de bodem opgeslagen voor gebruik in de winter, koude wordt in de wintermaanden opgeslagen voor gebruik in de zomer;• sensoren zorgen ervoor dat verlichting en verwarming enkel werken wanneer het echt nodig is;• bijna 2000 vierkante meter fotovoltaïsche zonnepanelen wekken het laatste beetje vereiste energie op.

Vlaanderen heeft nog geen energieneutrale scholen in de pijplijn zitten, wel worden er passiefscholen gebouwd. In Nederland zal de eerste energieneutrale school tegen 2012 klaar zijn. In Heerhugowaard bouwen het Huygens College en de Polsstok een ‘dorpje’ dat zo veel mogelijk in zijn eigen energiebehoeften voorziet.

Bekijk het filmpje op YouTube:

http://www.youtube.com/watch?v=8QNPPqzGMmE

17

een warMtePOMP instaLLeren

Een warmtepomp gebruikt omgevings-warmte uit de lucht, de aarde of het grondwater om klaslokalen op temperatuur te brengen. Ze gebruikt elektriciteit om deze omgevingswarmte eerst naar de gewenste, hogere temperatuur te brengen. Een voorbeeld: de temperatuur van de ondergrond is continu 12°C. De warmtepomp zal deze temperatuur verhogen tot de gewenste temperatuur van ± 30°C.Frank Mellaerts: “Een warmtepomp doet het vier keer beter dan gewone elektrische verwarming. Maar dergelijke systemen vragen een goed geïsoleerd gebouw om rendabel te zijn. We vinden ze dan ook enkel terug in de eerste passiefscholen.”

4. een zOnnebOiLer PLaatsen

Guido Claes: “Een zonneboiler is een heel toegankelijke hernieuwbare energietechniek, alleen is hij voor scholen weinig relevant. Het gros van de scholen verbruikt nauwelijks sanitair warm water. Bovendien speelt hier hetzelfde probleem als bij de fotovoltaïsche zonnepanelen: de zonneboiler produceert het meest warm water tijdens de zomermaanden en dan heeft de school er niets aan.”

5. isOLeren en zOnweren

Een nieuwe energieneutrale school bouwen begint met goed isoleren, het gebouw zo oriënteren dat je het in de winter met zonnewarmte kunt opwarmen, voldoende compact bouwen, zonwering inbouwen en investeren in systemen die op lage temperaturen warmte afgeven. Wanneer de energiebehoefte van het gebouw jaarlijks niet boven 15 kilowattuur per vierkante meter stijgt, spreekt men van een passiefgebouw. Passiefscholen die helemaal in de energiebehoefte van de school voorzien, zijn ook energieneutrale scholen.

6.

7,5/10

4/10

10/10

hernieuwbaar energiesysteem

Fotovoltaïsche zonnepanelen

Windmolen

Micro-WKK

Warmtepomp

Zonneboiler

wat?

subsidies voor energiezuinige maatregelenScholen die investeren in energiezuinige verwarming, energiezuinige verlichting, isolatie, isolerende beglazing, de plaatsing van een zonneboiler of warmtepomp, telemetrie (verbruiksgegevens van elektriciteit, gas, enz. van op afstand registreren) of waterrecuperatie kunnen sinds 2006 een subsidie krijgen bij AGIOn. De subsidies zijn speciaal bedoeld voor kleinere, concrete investeringen in rationeel energiegebruik (REG).Voor installaties van fotovoltaïsche zonnepanelen is een nieuwe regeling van kracht. Enkel scholen die met een verklaring op eer kunnen aantonen dat de daken een isolatiewaarde van 3m2 K/W halen, geïsoleerd komen nog in aanmerking voor een subsidie. Sinds 2007 keerde AGIOn 5,22 miljoen euro uit voor de plaatsing van fotovoltaïsche zonnepanelen. www.agion.be - energiebeleid

Deze panelen zetten zonne-energie om in gelijkstroom. Een omvormer zet deze gelijkstroom vervolgens om in bruikbare wisselstroom.

Een generator zet de beweging van de wieken om in elektriciteit.

Produceert elektriciteit en warmte op basis van aardgas.

Zet energie uit aarde, lucht of grondwater om in warmte.

Gebruikt zonne-energie om sanitair water op te warmen.

subsidie?

- AGIOn geeft subsidies voor de plaatsing van PV-panelen.- Per 1000 kWh geproduceerde elektriciteit heb je recht op een groenestroomcertificaat. Die certificaten kun je verkopen aan een elektriciteits- leverancier of netbeheerder.

Momenteel geen. Per 1000 kWh geproduceerde elektriciteit heb je recht op een groenestroomcertificaat.

Per 1000 kWh opgewekte elektriciteit heb je recht op een warmtekrachtcertificaat.

AGIOn subsidieert de plaatsing van een warmtepomp. Daarnaast heb je recht op een premie van je netbeheerder.

AGIOn subsidieert de plaatsing van een zonneboiler. Daarnaast heb je recht op een premie van de netbeheerder.

terugverdientijd?

Met de huidige subsidies en waarde van de groenestroomcertificaten: 8 tot 10 jaar

30 tot 35 jaar

15 tot 20 jaar

3 tot 15 jaar (afhankelijk van het type warmtepomp)

6 tot 10 jaar

Voor alle info over subsidies en premies: www.energiesparen.be

18 ischOOL MAGAZINE

Een gezonde leer- en werkomgeving is belangrijk, zowel voor leerkracht als leerling. Het bevordert het comfort én de leerprestaties en beperkt het ziekteverzuim. Recente onderzoeken tonen aan dat de huidige situatie op vier van de vijf basisscholen ongezond is. Zehnder Group België en het Centrum voor Gezonde Scholen helpen scholen om deze situatie te verbeteren, door een compleet systeem van energiezuinige ventilatie. Hiermee verbetert niet alleen het binnenmilieu in de school, maar verhoogt ook het bewustzijn voor een goed binnenklimaat bij leerkrachten en leerlingen. Zehnder Group België zorgt met haar efficiënte ventilatieoplossingen voor een gezonde leer- en werkomgeving voor iedere school in België en Nederland. Kijk op www.zehnder.be of www.gezondescholen.eu voor meer informatie.

Luchtzuivering Purification d’airVentilatie VentilationKoeling RafraîchissementVerwarming Chauffage

Adv ISchool A4.indd 1 15/09/10 17:19

Tekst: Wim De JongeFoto’s: Kris Mouchaers

“Leerlingen zouden zich

vanaf hun veertiende

volledig moeten kunnen

behelpen met ICT”,

zegt Roger Standaert.

Vanuit het Vlaamse

onderwijsministerie

waakt hij over de

vakoverschrijdende

eindtermen in het

onderwijs. “Maar dat

kunnen ze nu nog niet.”

Is ons onderwijs wel klaar

voor de 21ste eeuw?

Zijn onze leerlingen eigenlijk klaar voor de 21ste eeuw?

Roger Standaert is een erudiete man, maar anderen de les lezen doet hij liever niet. Hij gaat graag op zoek naar wie hém iets kan leren. “We kunnen bijvoorbeeld zo veel leren van hoe het onderwijs in het Amazonegebied van Ecuador is georganiseerd. In de jungle heb je basisschooltjes met twintig tot vijftig leerlingen en één leraar. Is dat een probleem? Nee, die leraar is goed én beschikt ook over goed materiaal. Hun basisonderwijs is opgebouwd uit zestig units. Iedereen doorloopt die units aan zijn eigen tempo. Je kunt dus afstuderen wanneer je tien jaar bent, maar evengoed als zeventienjarige. De leraar helpt vooral de beginnende leerlingen, leert hoe ze met het lesmateriaal moeten werken. Eens ze dat goed onder de knie hebben, zie je dat het vooral de leerlingen zijn die elkaar helpen. Zelfs een leerling met een mentale handicap wordt in de klas opgenomen door de anderen en die nemen hem op sleeptouw. Ook het gebruik van ICT is daar ingeburgerd. Geef ze alstublieft niet onze afdankertjes. Ze willen het beste en voor hen is dat een Apple. Dat is een uniek zicht: een indiaan met traditionele gezichtsschilderingen die op een Apple tokkelt.”

20 ischOOL MAGAZINE

Van de Amazone naar onze ICT-jungle. In Nederland klinkt de roep om de zogenaamde 21ste-eeuwse skills heel luid. In Vlaanderen is het opvallend stil. Hoe komt dat?Roger Standaert: “We hebben in Vlaanderen een compleet andere situatie. Nederland werkt met centrale toetsen. Dat houdt in dat wat je in die centrale examens niet kunt meten of toetsen automatisch als minder belangrijk wordt beschouwd. Net die zogenaamde 21ste-eeuwse vaardigheden en attitudes – zij noemen het soft skills - kunnen ze nergens testen. Hun gedrevenheid voor de meetcultuur verhindert dat die soft skills in het onderwijsprogramma aan bod komen.”

Kan een Vlaamse leraar door het ontbreken van die centrale examens vrijer lesgeven dan zijn Nederlandse collega?Roger Standaert: “Als leraar in Vlaanderen heb je inderdaad de luxe om tijd te maken voor zaken die een Nederlandse leraar algauw als niet toetsbaar en dus bijkomstig beschouwt. Tijd om met de klas naar een circus in het dorp te gaan, tijd om stil te staan bij het overlijden van een opa van een kind in de klas zijn zaken die je school dichter bij de leefwereld van het kind brengen. In alle landen die met centrale examens werken, zie je dat de inhoud van de lessen zich meer en meer richt naar wat getest zal worden. Zo krijg je het fameuze teaching to the test. Langzaam beginnen ze nu te beseffen dat ze daardoor op een te eng spoor zitten.”

Eigenlijk kun je je afvragen of de overheid wel leerlingen moet toetsen.Roger Standaert: “Toetsen zijn een instrument van de leraar en niet van de Overheid. Die kan de leraar daar wel bij helpen, maar neemt de beoordeling van de leerlingen niet over. Een van de positieve effecten van de verzuiling van het onderwijs in Vlaanderen is dat we er blijkbaar veel beter dan het Nederlandse onderwijs in slagen om aan waardeoverdracht te doen. In 1997 zijn de vakoverschrijdende eindtermen voor het eerst hier bij ons ingevoerd. Het Vlaams Parlement legt die eindtermen op. Scholen hebben dus een inspanningsverplichting om aan die eindtermen te werken. Doen ze dat niet, dan krijgen ze een negatief

rapport dat openbaar gemaakt wordt, wat een belangrijke stok achter de deur is om scholen aan te manen dat wél te doen. We waren de eersten in Europa, en waarschijnlijk ook in de wereld, om vakoverschrijdende eindtermen in te voeren. Gelukkig zijn we niet de weg van de centrale toetsen opgegaan. Kijk naar wat Engeland nu meemaakt. De waanzin van de toetsen is daar zeer groot, het onderwijs is een echte toetsindustrie geworden. Doelstellingen zoals de vakoverschrijdende eindtermen moet je nooit als een product, maar wel als processen op langere termijn zien.”

ICT-geletterdheid wordt als de kern van de 21ste-eeuwse vaardigheden beschouwd. Zijn onze leerlingen daar intussen klaar voor?Roger Standaert: “We verwachten dat onze leerlingen zich op hun veertiende jaar, na de eerste graad secundair onderwijs, 100% kunnen behelpen met ICT. Daar zijn we nu nog lang niet, daar moeten we dus fors op inzetten. We hebben lang gediscussieerd hoe we ICT in de eindtermen zouden beschrijven en er uiteindelijk voor gekozen om dat niet in

Zeven nieuwe vaardigheden Tien jaar geleden toonde onderzoek in dertien landen van de Europese Unie aan dat de Vlaming hoog scoorde voor 20ste-eeuwse vaardigheden en attitudes: logisch denken, loyauteit, gehoorzaamheid en efficiëntie. Voor nieuwere vaardigheden scoorde hij onder het Europese gemiddelde: verantwoordelijkheidszin, verdraagzaamheid, communicatiewaarde, verbeelding, kritische geest en flexibiliteit. Tien jaar later brengen de Nederlandse onderzoekers Joke Voogt en Natalie Pareja Roblin van de Universiteit van Twente zeven vaardigheden voor de 21ste eeuw in kaart. Vergelijk zelf:1 . samenwerking2. communicatie3. ICT-geletterdheid4. sociale en/of culturele vaardigheden (inclusief burgerschap)5. creativiteit6. kritisch denken7. probleemoplossende vaardighedenhttp://onderzoek.kennisnet.nl

detail te doen. Een concrete doelstelling die je nu beschrijft, kan binnen zes jaar al volledig voorbijgestreefd zijn. Ook bij de sociale en culturele vaardigheden van onze leerlingen is er werk aan de winkel. In vergelijkende Europese studies scoren onze leerlingen slecht op burgerschap. Een aanzienlijke groep is racistisch. Ik heb echt geen verklaring waarom dat zo is. Heeft het te maken met ons typische stemgedrag? Speelt de geschiedenis Wallonië – Vlaanderen, inbegrepen de repressie, nog altijd haar rol in Vlaamse huishoudens? Ik blijf het antwoord schuldig. De vakoverschrijdende eindtermen hebben we laten bestuderen door een VUB-onderzoeksteam onder leiding van socioloog Mark Elchardus. Daardoor is het aantal eindtermen nu drastisch verminderd, we hebben meer rekening gehouden met de draagkracht van scholen. Buiten de eindtermen voor ICT en leren leren is voor geen enkele vakoverschrijdende eindterm vastgelegd in welke graad die aan bod moeten komen. Daar beslissen de scholen zelf over. Daarmee nemen we een risico, maar tegelijk investeren we in het beleidsvoerende vermogen van scholen. Zo moet het lukken.”

21

De roep om 21ste-eeuwse vaardigheden komt vaak vanuit de bedrijfswereld, maar legt die daarmee niet te veel druk op het onderwijs?Roger Standaert: “In Vlaanderen, of in België vind ik dat die druk nog wel meevalt, ook al roept het bedrijfsleven wel dat het onderwijs meer aandacht moet hebben voor ondernemerschap en creativiteit. En wellicht is daar wel iets voor te zeggen. Maar vanuit Europa en de wereld is er zeker wel die economische druk. Europa stopt ons te zeer in een keurslijf. De grondtoon van het Europese verhaal is puur economisch geworden: concurreren met Azië en de euro redden. Europa neemt te vanzelfsprekend de Angelsakische concurrentiefilosofie en het geloof in de onbeperkte vooruitgang van de wetenschap over. In het verleden was Europa veel humanistischer. Europa prutst ook best niet aan de geborgenheden van de culturen. Het verdrag van Maastricht laat dat niet toe, maar de eurocraten sturen toch erg in die richting. Zolang de verschillende culturen binnen Europa zich houden aan de mensenrechten is er toch geen probleem? Waarom zou je bijvoorbeeld opleggen dat alle kinderen twee vreemde talen moeten leren? Voor een op de vier slow learners is dat niet realistisch. Iedereen mag zoveel talen leren als hij wil en iedereen leert ook het best Engels als lingua franca, maar waarom zou je voor sommige leerlingen techniek of zorgzaamheid niet belangrijker mogen vinden dan nog een vreemde taal?”

“Waarom zouden alle kinderen twee vreemde talen moeten leren?”

Roger Standaert: “We hebben ICT in de eindtermen niet indetail willen beschrijven. Een doelstelling

van vandaag kan over zes jaar alvolledig voorbijgestreefd zijn.”

22 ischOOL MAGAZINE

Wie is Roger Standaert?Roger Standaert is hoofd van de entiteit curriculum en doceert Globalisering van het onderwijs aan de Universiteit Gent. Hij schrijft boeken en artikels over tal van onderwijskundige thema’s.

Wegens de globalisering moeten we volgens u onze kinderen anders durven aanpakken. Daar zijn de lijfstraffen weer!Roger Standaert: “Wees gerust, ik bepleit geen terugkeer naar de ijzeren tucht. Typisch voor welvarende staten zoals Vlaanderen er een is, is dat men niet genoeg eisen stelt aan kinderen. Leren moet altijd leuk zijn. Men leert kinderen onvoldoende omgaan met iets dat niet vanzelf gaat. Aziaten bijvoorbeeld hebben een heel andere aanpak op dat vlak. Ze eisen discipline en leggen niet zo de nadruk op het leuke. Ik pleit ervoor dat we kinderen op een draaglijke manier - zonder daarom de Aziaten na te volgen - voldoende uitdagen in het leren. Anders gezegd: breng hen op hun niveau steeds een stapje verder.”

In Knack sabelt Geert Lernout creativi-teitsgoeroe Ken Robinson neer. Robinson wordt rijk van zijn speeches, maar draagt niets bij tot het onderwijs. Volgens Lernout verandert onderwijs gelukkig niet te snel. Akkoord?Roger Standaert: “De speech van Robinson heb ik op het web gezien. Het is een goede speech, maar ik beschouw het eerder als peptalk dan echt een revelerende kijk op onderwijs. Ik vond een deel van zijn betoog te radicaal en te weinig onderbouwd. Over Lernouts uitspraak: onderwijs zal altijd eerder conservatief zijn. Je mag wat experimenteren, maar een maatschappij zal altijd de grenzen aangeven waarbinnen je dat mag doen. Uiteraard wil een samenleving zichzelf niet omverwerpen. Onderwijs zal altijd oog hebben voor het erfgoed ervan en cultuurbevorderend werken. Zo zie ik vanuit Zuid-Amerika een nieuwe wind waaien. Ik gaf al het voorbeeld van Ecuador, maar ook in Brazilië, Paraguay, Bolivia en andere Zuid-Amerikaanse landen staat het buen vivir, het kwaliteitsvolle leven, centraal. In die landen zie je de kloof tussen arm en rijk duidelijk verminderen, een middenklasse ontstaat, terwijl we hier in Europa meer naar een Angelsaksisch model met versterking van die kloof afstevenen. In Zuid-Amerika hebben ze oog voor hun erfgoed, de indianen worden gerespecteerd, men werkt er aan de sociale cohesie en de school is er eigendom van de plaatselijke bevolking. Ik hoop dat zij een tegengewicht voor het Angelsaksische model kunnen bieden.”

We hebben het vooral over de inhoud van onderwijs gehad, maar hoe zit het met de infrastructuur? Zijn de gebouwen en hun uitrusting in Vlaanderen mee?Roger Standaert: “We moeten naar het concept van de brede school toe werken. Dat kun je minimaal of maximaal invullen. Maximaal wil zeggen dat de school helemaal eigendom van de lokale gemeenschap wordt, maar je kunt ook voor minder gaan en bijvoorbeeld de drempel naar de school verlagen door er een afdeling van de bibliotheek of van openbare dienstverlening in onder te brengen. Natuurlijk moet je scholen uitrusten met de modernste technologie, maar dat heeft pas zin als leraren ermee overweg kunnen. Volg eerst een cursus over interactieve borden en overweeg dan om er een te kopen, hetzelfde met de beamer en andere didactische hulpmiddelen.”

Moet de overheid ook niet buiten de school zwaar investeren in informaticatechnologie en bijvoor- beeld het internet voor iedereen vrij toegankelijk maken?Roger Standaert: “Waarom zou je dat doen? In de hoop dat iedereen zou kennismaken met andere culturen? Dat kan gebeuren, maar evengoed is iedereen verslingerd aan porno. Ik ben niet zo’n voorstander van lineaire maatregelen, ik geloof meer in doelgroepenbeleid. Denk bijvoorbeeld na hoe je met gevangenen wil werken, hoe je kinderen uit moeilijke sociale milieus wil ondersteunen en hoe je kinderen uit een anderstalig milieu helpt. Geef ze voor mijn part een iPad mee, dat mag wat geld kosten. Op de iPad kunnen ze werken zonder dat de leraar zegt dat

“Wees gerust, ik wil niet terug naar de ijzeren tucht.”

het goed of fout is. De computer zal het zeggen, dat is veel minder bedreigend. Ik zie ook veel mogelijkheden om analoog met de wereld van de games leerstof in levels aan te bieden. In de nabije toekomst zullen concentratiescholen via een aangepast financieringssysteem veel geld krijgen om hun leerlingen te ondersteunen. Zij zijn de ICT-modelscholen van de toekomst. ICT op school kan in belangrijke mate compenseren wat die leerlingen thuis niet hebben.”

Als het onderwijs een voortdurend vervellende slang is, welke oude huid verdwijnt dan en welke nieuwe moet er komen?Roger Standaert: “We moeten afstappen van de idee gelijke monniken, gelijke kappen. We moeten de verscheidenheid van talenten leren respecteren. Laat iedereen in zijn eigen tempo leren, laat iedereen zich ontwikkelen in relatie met zichzelf, niet met anderen. Door alsmaar vergelijkend punten te geven, geef je een rangschikking, beïnvloed je van jongs af een negatief zelfbeeld en promoot je een onderwijsafspiegeling van het extreme vrije marktsysteem. Beter is het om je met jezelf te vergelijken: heb ik iets bijgeleerd vergeleken met de vorige keer? Daarbij mag je best streng en veeleisend zijn. ICT kan dan een fantastisch hulpmiddel zijn, maar gebruik het pas als de leraren het zo weten te gebruiken. Dat kan niet in twee uur tijd, daar moet je geduld voor hebben. Maar zolang we niet kunnen omgaan met de diversiteit van onze leerlingen en het competitieve model blijven promoten, is voor mij de 21ste eeuw nog altijd niet begonnen in ons Vlaamse onderwijs.”

23

huiswerk Maken OP een eiLanDLeerlingen van de lagere school kunnen binnenkort thuis en in de klas online oefeningen maken op een virtueel eiland. Daarmee is bingel.be het eerste digitale oefenplatform voor het Vlaamse lager onderwijs. Bingel, product van uitgeverij Van In, bevat meer dan tweeduizend gevarieerde oefeningen die aansluiten bij de leerstof in de klas en bij het onderwijsniveau van elke leerling. Een avatar helpt de leerlingen, geeft feedback en goed/fout-boodschappen. Leraren en ouders krijgen een eigen login. Daarmee kunnen zij nagaan wat de tieners op Bingel doen en hoe ze presteren.www.bingel.be

bLinDtYPen aLs sPeLLetjeKinderen leren blindtypen met tien vingers via een adventure game? In Typetopia (144,95 euro) is de planeet TypeTopia in gevaar. Alleen wie goed kan typen, kan ze redden. Het verhaal is aangekleed met animaties en typegames. Acht weken volstaan om op kruissnelheid te komen aan het toetsenbord, maar meer mag ook. Typetopia.com is bedoeld voor kinderen van 7 tot 13 jaar. De cursus bestaat uit 20 modules met elk 5 dagopdrachten van 20 minuten. Bij 5 dagopdrachten in de week is het kind dus in 20 weken klaar.www.typetopia.com

taaLOntwikkeLenD Leren in beeLDDe website van Leoned is een schatkamer aan materiaal voor leraren en vooral voor lerarenopleiders en begeleiders. Het kennisplatform staat bol van de artikels, fi lmpjes en lesmateriaal dat illustreert hoe je in de klas leerlingen talig aan het leren zet en hoe je je eigen taalvaardigheid aanscherpt. Het gaat hier om algemene taalvaardigheideisen zoals een heldere, goed gestructureerde tekst schrijven of een duidelijke gedetailleerde mondelinge presentatie verzorgen. Daarnaast focust het platform op beroepsgerelateerde eisen of professionele taalvaardigheid, zoals gesprekken voeren met leerlingen, een uiteenzetting geven of schriftelijk vragen en opdrachten formuleren. Sommige links en fi lmpjes werkten niet bij het uittesten, maar Leoned heeft belooft dit te verhelpen.www.leoned.nl (‘kennisplatform’)

websites

service

v _ _ r t _ eWelk woord zoeken we? Je krijgt nog twee kansen of je hangt:

Juist, dit is het bekende Galgje. Op deze site speel je online Galgje of een variant ervan, bijvoorbeeld met spreekwoorden en zegswijzen. Ben je het beu, dan kun je overschakelen naar Woordzoeker, Woordsleper, Scrabble of een Nederlandse spellingtoets. Allemaal eenvoudige taalspelletjes waarbij je je kunt registreren als je je scores wil bijhouden. Op de website van Studio Visual Steps, een team dat de computerboeken schrijft voor kinderen, vind je een gekleurde en bewegende variant van Galgje. En nu maar hopen dat je VUURTJE gevonden hebt.

www.studiosteps.nl/websites

taalislol.classy.be/taalspelletjes.htm

taaL

24 ischOOL MAGAZINE

wat DOe je bij branD?Er breekt brand uit op school? Wat doe je eerst? Hoe krijg je iedereen zo snel en efficiënt mogelijk het gebouw uit? Op de gloednieuwe dvd Noodplanning in scholen geven twee films antwoord op deze vragen. De zaak Oversteyns confronteert inrichtende machten, directies, schoolbesturen en preventieadviseurs met de mogelijke juridische stappen die scholen kunnen achtervolgen als hun veiligheidsbeleid niet optimaal is. Evacuatie in scholen is een didactische film voor leraren en leerlingen. De film start met een leerling die de scheikundeles verlaat om naar het toilet te gaan. In het kopieerlokaal ziet ze brand ontstaan. Wat moet ze doen? Elke filmscène wordt onderbroken met een meerkeuzevraag. Bij een juist antwoord gaat de film verder, op elk fout antwoord volgt uitleg. Op die manier doorloop je de hele evacuatieprocedure. De dvd is gratis verkrijgbaar bij het Vlaams onderwijsministerie. Op een bijbehorende cd-rom vind je bovendien een volledig uitgeschreven noodplan met actiekaarten in geval van brand en explosie, gasalarm, bommelding, ongeval, vermiste personen en infectieziekten. Informatiepakket Noodplanning in scholen – Vlaams Ministerie van Onderwijs en Vorming

www.ond.vlaanderen.be/publicaties

inGebeeLD van één tOt vierWat betekenen computer, iPod, gsm en smartphone voor jou? Technologie of dagelijks speelgoed? Voor kinderen en jongeren maken de moderne media evengoed deel uit van hun dagelijkse leven als cornflakes. Maar zijn ze ook vertrouwd met de mediatalen? De leeromgeving INgeBEELD wil leraren daarbij helpen en wel op vier niveaus:• Voor kinderen: met de dvd met kortfilms INgeBEELD 1 (35 euro) ) maken kleuters en leerlingen van de eerste graad lager onderwijs muzisch kennis met de bouwstenen van audiovisuele media. Centraal staat communicatie: elkaar begrijpen, met elkaar praten, voelen en ervaren.• Voor 6- tot 14-jarigen trekt de dvd INgeBEELD 2 (50 euro) een audiovisuele leerlijn die begint bij waarnemen en ervaren. Minder alledaagse beeldconstructies en de basisprincipes van netwerkcultuur en nieuwe media vormen de hoofdbrok.• Voor 12- tot 18-jarigen gaat INgeBEELD 3 (gratis) volledig online: vanuit vier modules vinden leraren voor bijna elk vak een toegangspoort. De modules heten shopping center, beeldchat, wereld in beeld en mix & trix. Emergence , een game, sluit de rij.• Lerarenopleiders die mediawijsheid in hun vakgebied willen introduceren, krijgen hulp van het nieuwe online platform INgeBEELD 4, tegelijk een open digitale leeromgeving waarin leerlingen, studenten, leraren en lectoren samen bouwen aan multimediale geletterdheid. Praktijkvoorbeelden effenen de weg. ingebeeld.jekino.be

DvD LestiP

Foto: ©Tom Adriaenssen

25

nieuw: beeLDkwaLiteitPLan vOOr schOLenVanaf dit jaar ligt voor scholen een beeldkwaliteitenplan klaar. Dat is een informatiedocument met richtlijnen, aandachtspunten en mogelijkheden om een concept Open School uit te werken. De focus ligt op de inrichting van het schooldomein en de architectuur van de gebouwen. De handleiding omvat drie delen: de ruimtelijke vertaling van het concept Open School, de bouwstenen voor het ontwerp van een Open School en de mogelijke ontwikkelingsscenario’s van de twee pilootprojecten (Koningshooikt en Sint-Pieters-Leeuw). Het plan is een nuttige leidraad voor alle ontwerpers die bezig zijn met schoolprojecten.Het plan kwam tot stand in het kader van de pilootprojecten Open School. Dat is een project dat het GO! Onderwijs van de Vlaamse Gemeenschap startte samen met de Participatiemaatschappij Vlaanderen. Buro II – Archi+I werkten mee, Politeia is de uitgever.www.politeia.be

Prijs bOuwMeesterBen je of ken je een bestuur of organisatie die in de voorbije drie jaar een nieuw cultureel centrum of bibliotheek realiseerde? Een plein heraanlegde of brug bouwde? Een leegstaand gebouw omvormde tot een multifunctionele site of een monument een nieuw elan gaf? Of een ander opmerkelijk overheidsproject realiseerde binnen de categorie Cultuur, Publiek Domein of Erfgoed? Schrijf deze kandidaat of jezelf nu in voor de Prijs Bouwmeester 2011. www.vlaamsbouwmeester.be

ict-vrijwiLLiGersVia Bednet volgen langdurig of chronisch zieke kinderen thuis de les via het internet. Wil jij vanaf 17 augustus het computermateriaal installeren bij minstens vijf kinderen in jouw regio? Stuur uiterlijk 15 maart een mail naar els.janssens@bednet.be.www.bednet.be

MiLieuverGunninG in OrDe?Moet een bepaalde school een milieuvergunning hebben of is een beperkte milieumelding voldoende? Wat moet er met laboratoriumafval gebeuren? Wat zijn de verplichtingen voor stookinstallaties? Een milieuvergunning is twintig jaar geldig. Nogal wat scholen zijn in 2011-2012 aan een nieuwe aanvraag toe. Om ze daarbij te helpen organiseert de administratie van het Vlaamse ministerie van Leefmilieu een aantal infosessies. Voor het Vlaamse Gewest vinden de sessies plaats in de namiddag van 14 tot 16 uur:in Brugge op 16 maart, in Hasselt op 17 maart, in Antwerpen op 18 maart, in Brussel op 24 maart (voor Vlaams-Brabant) en in Gent op 25 maart. Meer weten? In de herwerkte brochure Vlarempel vind je de antwoorden op veelgestelde vragen over die milieuvergunning, afval, bodem, lozingsnormen voor afvalwater en heffi ngen. Je kunt ze gratis downloaden via www.lne.be/doelgroepen/onderwijs/mos/mos-extra/vlarempel

LeestiP

weDstrijD

vacature

wetGevinG

service

26 ischOOL MAGAZINE

Meer info? Surf naar www.2thepoint.org. • Kom naar infosessies tijdens de Die Keure dagen! Programma en online inschrijven via de site.• Contacteer onze ICT medewerkers voor een voorstelling van het programma bij u op school: 050 45 66 50

die Keure

Een splinternieuw online leerkrachten-programma om te plannen – volgen - zorgenUitgeverij die Keure ontwikkelde in samenwerking met Luk Vander Elst, gelauwerd auteur van Doel-punt en Doelbewust, een online programma dat de samenwerking op scholen voor ieder aspect van de schoolomgeving gevoelig verbetert.2thePoint biedt leerkrachten de mogelijkheid om vanuit één centraal programma het schooljaar ef-ficiënt te plannen, de evaluatie van leerlingen uit-gebreid en doeltreffend uit te voeren en – wanneer nodig – het verstrekken van zorgmaatregelen zo vlot mogelijk te laten verlopen.Als modulair programma beantwoordt 2thePoint bovendien perfect aan de verwachtingen van de individuele leerkracht binnen de schoolomgeving zonder onnodig door te wegen op het budget van de school.

Enkele getuigenissen van gebuikers:“2thepoint heeft echt alle collega’s online ge-bracht. Dat ze vanop eender welke plaats aan hun rapport kunnen werken en nooit nog back-ups moeten maken, worden als twee troeven ervaren.”(Willy Vangeel, ICT-coördinator Sint-Pieters Zevendonk)

“De info die we nu aan CLB bezorgen in voorberei-ding van bijvoorbeeld een MDO, valt daar bijzon-der goed in de smaak. Onze nieuwe werking rond zorg met 2thePoint, laat ons blijkbaar toe gerichter en concreter te denken en communiceren over onze leerlingen.”(Jan Goethals, directeur GVB Tielrode)

Kleine Pathoekeweg 8| 8000 Brugge | T 050 47 12 72 | F 050 47 12 87 |E educatieve.uitgaven@diekeure.be |www.diekeure.be

theP

oint

2THEPOINT ADV_ischool.indd 1 22/02/11 14:25

aPPs & cO.

archie, De DiGitaLe MierLezen en tegelijk een touchscreen leren gebruiken? Daar is een mier voor nodig. In het voorleesboek Antletics (niet in de bieb, wel in de App Store) leert de digitale mier Archie kinderen met een iPad werken. Opvallend: Hasselaar Johan Veldeman schreef dit verhaal in het Engels, maar dat mag de pret niet drukken. Via het touchscreen van de iPad ontdekken de kinderen allerlei dingen door op de tekeningen en tekstjes te klikken, terwijl hun ouders voorlezen. Antletics is ingedeeld in verschillende episodes. De eerste, Archie and the Mysterious Sphere, kun je nu al downloaden voor 2,39 euro. Vervolgverhalen zijn op komst, net als extra applicaties. Ook aan een Nederlandstalige versie wordt gewerkt.

Op www.antletics.co.uk krijg je een sneak preview. Een fi lmpje vind je op www.tvl.be/nl/2011-01-19/hasselaar-schrijft-mierenverhaal-voor-ipad

kLik: De MObieLe internetkLasHoe vertrouwd zijn we met Facebook, 2dehands.be, Wiki, RSS, YouTube? Curieus reist vanaf 1 maart met een mobiele internetklas door Vlaanderen om mensen wegwijs te maken. Op het programma:1. Sociaalnetwerksites als Facebook zijn een uitstekende manier om oude kennissen terug te vinden of nieuwe vrienden te ontmoeten. Je leert hoe je een profi el aanmaakt, foto’s deelt met vrienden en groepen aanmaakt.2. Het web is de grootste winkel in de wereld geworden. Maar hoe op een veilige manier kopen en verkopen? En waar let je op als je online wil shoppen op 2dehands.be?3. Wiki, RSS, POD, YouTube. Wat betekenen deze termen en hoe gebruik je ze om snel en effi ciënt informatie, video, muziek te zoeken en te delen?

Deelnemers betalen 4 euro per les en schrijven zich in via de provinciale secretariaten van curieus.

Wil je de mobiele internetklas naar je school, centrum voor basiseducatie of volwassenenonderwijs halen? Mail naar inne.vanengeland@curieus.be. Je kunt de cursus ook in boekvorm kopen. Klik. Aan de slag met het nieuwe internet (18,50 euro) is uitgegeven bij Davidsfonds (www.davidsfonds.be/publisher/edition/detail.phtml?id=2620). Meer over de mobiele internetklas en de cursuskalender www.curieus.be.

win!

cursus & bOek

WIN: Voor vijf lezers van iSCHOOL ligt een gratis exemplaar te wachten van KLIK. Aan de slag met het nieuwe internet. Mail naar redactie@ischoolmagazine.be. De winnaars krijgen hun boek toegestuurd via de post.

service

28 ischOOL MAGAZINE

VANERUM België │ Kleine Schaluinweg 7 - 3290 Diest │ T 070 / 222 600 │ F 070 / 222 601 │ info@vanerum.be

Blijf op de hoogte van onze innovaties op vlak van onderwijs en word fan van VANERUM op Facebook. vanerum.be/facebook vanerum.be/twitter

Opti+ stimuleert leerlingen actief te zitten, comfortabel te zitten en samen te werken.

Leerlingen blijven langer bij de les

en dankzij de hogere tafels hoeven

leerkrachten niet langer te bukken

om mee te kijken of instructie te

geven.

www.vanerum.be/ischool

De productlijn is geïnspireerd op

de “balanced seating” theorie,

die staat voor een ergonomisch

verantwoorde zithouding.

De hoogte van de stoel,

de licht afglijdende

vorm van de kuip en de

gepatenteerde - aan de tafel

bevestigde - verstelbare

voetensteun bieden meer

bewegingsvrijheid. In alle

zithoudingen is er sprake

van een “open” houding.

#optiplus #i3le

Advertentie_ischool_Optiplus.indd 2 22/02/11 13:10VANERUM België │ Kleine Schaluinweg 7 - 3290 Diest │ T 070 / 222 600 │ F 070 / 222 601 │ info@vanerum.be

Blijf op de hoogte van onze innovaties op vlak van onderwijs en word fan van VANERUM op Facebook. vanerum.be/facebook vanerum.be/twitter

Opti+ stimuleert leerlingen actief te zitten, comfortabel te zitten en samen te werken.

Leerlingen blijven langer bij de les

en dankzij de hogere tafels hoeven

leerkrachten niet langer te bukken

om mee te kijken of instructie te

geven.

www.vanerum.be/ischool

De productlijn is geïnspireerd op

de “balanced seating” theorie,

die staat voor een ergonomisch

verantwoorde zithouding.

De hoogte van de stoel,

de licht afglijdende

vorm van de kuip en de

gepatenteerde - aan de tafel

bevestigde - verstelbare

voetensteun bieden meer

bewegingsvrijheid. In alle

zithoudingen is er sprake

van een “open” houding.

#optiplus #i3le

Advertentie_ischool_Optiplus.indd 2 22/02/11 13:10

het antwOOrD“Filmpjes downloaden om later te tonen is niet moeilijk, maar soms moet je een aantal problemen omzeilen.” Vijf vragen, vijf antwoorden.

1 Wanneer moet je een fi lmpje downloaden?� Het moet niet: • als er een internetaansluiting is op de plek waar je het fi lmpje wil laten zien; • als je het niet erg vindt als het fi lmpje later niet meer online zou staan. Het moet wel: • als er geen internetaansluiting is in het lokaal waar je het wil tonen; • als het fi lmpje didactisch- pedagogisch interessant is, geen houdbaarheidsdatum heeft en je het meerdere keren en zelfs jaren na elkaar wil gebruiken voor lerarenvergadering, oudercontact, enz. • als je het handig vindt dat interessante fi lmpjes altijd op je laptop staan en een internetverbinding geen rol speelt.

2 Kun je elk gedownload fi lmpje afspelen? Niet elk fi lmpje is in hetzelfde formaat gemaakt. Je hebt: .avi, .fl v, .wmv, .mp4 en meer. Met Windows Me diaplayer bijvoorbeeld kun je niet alle gedownloade fi lmpjes afspelen.

Downloads:VLC-Player: www.videolan.org/vlc/download-windows.htmlVLC Portable: portableapps.com/apps/music_video/vlc_portableYouTube downloader: youtubedownload.altervista.org/

vraaG:

“Onlangs botste ik op een interessant fi lmpje voor een ouderavond. Ik wou het downloaden en offl ine tonen, omdat in die vergaderzaal geen internetverbinding is. Maar ik kreeg het niet voor mekaar. Is het dan zo moeilijk?”Geert Orgaer, directeur

Tips: Met de universele VLC-videoplayer kun je de meeste videobestanden afspelen. Of probeer de VLC Portable: downloaden, opstarten en fi lmpjes bekijken.

3 Hoe download je een fi lmpje?- Als op een website bij een fi lmpje een downloadknop staat, hoef je daar enkel op te klikken. Wil je een fi lmpje downloaden van YouTube, gebruik dan de YouTube downloader. Dit programma plukt het fi lmpje van de site en zet het om naar een ander formaat dan het videoformaat mp4.

Tip: Bekijk op YouTube in een ‘Kijk en Begrijp’-fi lmpje hoe je dit doet: www.youtube.com/watch?v=h2QdCbC4iB0.

- Wil je snel een fi lmpje downloaden, pas dan de volgende truc toe: wijzig de vorige url youtube door kissyoutube. Je krijgt dan een venster te zien waarbij je klikt op Run. In een volgend venster kies je in welk formaat je het fi lmpje wil downloaden: fl v (drie kwaliteiten) of mp4. Daarna kun je het fi lmpje afspelen met VLC player.

4 Mag je gedownloade fi lmpjes op je eigen site zetten? Nee, ook niet als je de bron vermeldt. Check de disclaimer van de website waarvan je een fi lmpje wil downloaden om te weten of het kan. Bijna altijd verwijzen die naar een specifi ek onderdeel van de website Creative Commons.

5 Mag je gedownloade fi lmpjes tonen op school? Filmpjes die je gedownload hebt van een website en waarbij je de Creative Commons voorwaarden van die website respecteert, kun je gebruiken in besloten kring. Je kunt fi lmpjes met een didactisch-pedagogische waarde dus gebruiken in de les, voor een ouderavond of pedagogische studiedag. Zodra er sprake is van commerciële doeleinden, kan dat niet.

30 ischOOL MAGAZINE

Patrick Keysabyl

In elke iSCHOOL reageert Patrick Keysabyl, ICT-coördinator nog voor het wiel werd uitgevonden, op vragen en problemen van collega’s. Wil je ook advies van hem over een ICT-probleem in klas of school? Mail naar redactie@ischoolmagazine.be

1. verkOOP je schOOL in 60 secOnDenMaak met je leerlingen een promofi lmpje over je school dat maximaal 1 minuut duurt. 50 seconden maak je vol met foto’s van je schoolwebsite, 10 seconden zijn echt fi lm. Wat moet je daarvoor doen:• een fi lmpje up- en downloaden van YouTube;• met Moviemaker een reclamefi lmpje monteren;• rechtenvrije muziek zoeken en downloaden voor eigen gebruik;• met de website Bubbl’us online een mindmap maken;• een logo voor de school bewerken of maken met een tekenprogramma;• foto’s downloaden van een website voor eigen gebruik;• enkel materiaal gebruiken waarvoor je de rechten hebt of hebt gekregen.Dit is een van de 33 knalideetjes voor leerlingen lager onderwijs op icdeetjes.blogspot.com. Andere heten: digitee, tafels oefenen, dansletters, sudoko voor kids, werken met Google Earth en Google maps en Splitter 2, een verslavend denkspel. Bij elk idee vind je naast een omschrijving en doelstellingen deze info: voorbeelden, wie de doelgroep is, aan welke leergebieden je werkt, welke ICT-eindtermen je nastreeft, aantal lestijden, benodigde software mét doorklik naar download, welke voorkennis de leraar moet hebben, een volledig werkplan in stappen én een evaluatievragen. Kant-en-klaar, nu enkel nog toehappen.icdeetjes.blogspot.com/2010/05/verkoop-jouw-school-in-60-seconden.html

2. Leer staP vOOr staP cOMPuterenComputervaardigheden en programma’s uit boeken leren? Het kan ook visueel. Kijk & Begrijp begeleidt je met tientallen fi lmpjes stap voor stap door diverse programma’s. Je ziet waar geklikt wordt en hoort welke muisknop je moet gebruiken. Met een account krijg je een dag lang gratis toegang tot alle beeldmateriaal. Daarna kun je voor 3 euro een hele dag al kijkend leren. Voor één maand betaal je 29, voor een volledig jaar 99 euro.www.kijkenbegrijp.net

Ik lig niet enkel in bed, maar ook op mijn ligfi ets. Ik zit op mijn fi ets om mijn vijf scholen te bezoeken als ICT-coördinator.

Aan de HUB vorm ik een tandem met Johan Desloover in de postgraduaatopleiding ICT-coördinator.

Naast ICT zijn mijn gezin, muziek, fi lm, fotografi e, videomontage, (e)boeken, koorgezang en mijn motorhome mijn grote liefdes.

Ik ben verslaafd aan ICT, maar therapie hoeft (nog) niet.

Op www.keysabyl.be zet ik mezelf online zonder mijn privéleven te schaden. Mails komen aan op mijn familienaam + be.

Mijn ankerschool in Oekene heeft iets met de Ark van Noach, maar ik ben actief in een scholengroepen met achttien basisscholen.

De Rodenbachstede is mijn heimat, maar ik drink alles wat vloeibaar is, van zwart tot blond over wit, tot rood en bruin. En elke dag zelfs een zelfgebrouwen drankje.

3. zet je schOOL OP het webJouw school wil met een website beginnen? Aan de hand van een demosite kun je zelf de mogelijkheden van een website van Site-4-School voor een fi ctieve school ontdekken. Site-4-School kun je dertig dagen gratis testen. Daarvoor krijg je een gebruikersnaam en een paswoord. Beslis je om met Site-4-School in zee te gaan, dan wordt je demosite gratis overgezet naar je nieuwe webruimte. Er zijn tien demosites beschikbaar. Ondersteuning via mail of in het forum krijg je enkel als je je ook abonneert. Er worden wel af en toe cursussen voor Site-4-School georganiseerd.Ontdek de demosite: www.site4school.net/fundamentVraag een gratis demosite aan: www.site4school.net/?q=aanvraag-gratis-demosite

4. kruiD je jaarPLanninG Met ictICT-opdrachten linken aan Halloween, boekenbeurs, Kerstmis en Nieuwjaar? Of zomaar een leuke opdracht op een doodgewone dag? Bekijk hoe basisschool De Ark in Oekene ICT integreert in haar jaarplanning.de-ark.org/?q=jaarplanning

“’Ik krijg de kriebels als iemand mij spreekt over een leerlijn voor ICT. Die is volledig tegen de principes van de eindtermen ICT. Het kan nooit de bedoeling zijn om technische vaardigheden met de computer uit te werken per leerjaar. Kinderen hoeven dus niet in het eerste leerjaar met de linkermuisknop te kunnen werken en het jaar erop met de rechtermuisknop (grapje). Ook is ‘knippen en plakken’ geen vaardigheid die ze tegen het vierde leerjaar moeten kennen. Maar deze week kreeg ik wel een zeer interessante leerlijn ICT in mijn mailbox. In deze leerlijn komen tal van interessante educatieve programma’s voor, gesorteerd per leerjaar en per leerdomein. In dit voorstel kan ik mij wel vinden omdat je op die boeiende programma’s op die manier wél spreidt over de basisschool.”ICT Ontwikkelingslijnen Gent-Meetjesland-Deinze (2008-2011)leerlijn.ict-platform.be/Reageren? Patricks blog vind je op www.site4school.net

Patricks bLOGPatrick - maart - 2011

Patricks DOetiPs vraag het aan Patrick

31

Wat kun je op dit moment zeggen over de toekomstige leraar en ICT?Jo Tondeur: “Toekomstige leraren gebruiken vaak ICT in hun vrije tijd. In het onderwijs gebruiken ze bijvoorbeeld een elektronisch leerplatform, maar velen voelen zich nog niet bekwaam om ICT ook in te zetten in de les. In die zin beantwoorden beginnende leraren vaak niet aan de verwachtingen van sommige directies die ik interviewde. Een aantal directeurs gaat ervan uit dat nieuwe leraren qua ICT een impuls zullen geven in hun school, maar dat gebeurt weinig. De aspirant-leraren met wie ik sprak, geven aan dat ze in hun onderwijsloopbaan zelden het goede voorbeeld hebben gekregen.”

Je hebt een model van ICT-gebruik getoetst aan wat de drie hogescholen doen, het zogenaamde TPACK-model. Wat is dat?Jo Tondeur: “Het is een model waarin technologie, leerinhouden en didactiek elkaar in evenwicht houden, in een specifieke context. Leraren integreren ICT pas wanneer ze begrijpen hoe deze drie kennisdomeinen met elkaar samenhangen en op elkaar inwerken. Als je in een opleiding aparte ICT-lessen organiseert met als enige doel dat studenten beter met Word, PowerPoint of een internetbrowser kunnen omgaan, dan leren ze niet hoe ze ICT kunnen inzetten als leermiddel en er is ook geen link met hun andere vakken.”

Toekomstige leraar lost ICT-verwachtingen nog niet in

Tekst: Jan T’SasFoto’s: Ivan Merville

Wat doen lerarenopleiders om hun studenten met een gezond

computergevoel de klas in te sturen? Wat gaat goed en waar

lopen ze tegenaan? Jo Tondeur (Onderzoeksgroep Innovaties,

Universiteit Gent) zoekt naar antwoorden. Zijn onderzoek is

nog niet afgerond, maar uit gesprekken met ICT-coördinatoren,

lectoren en studenten in drie Vlaamse hogescholen blijkt dat ICT

integreren ook in de lerarenopleiding een fameuze uitdaging is.

Jo Tondeur: “Een lector heeft Facebook ingevoerd als communicatieplatform. Elke student heeft een professioneel profiel naast zijn persoonlijk profiel.”

32 ischOOL MAGAZINE

Hoe kunnen lerarenopleiders hun studenten materiaal helpen ontwikkelen waarin ICT volledig ingebed is?Jo Tondeur: “Om te beginnen door een brede visie te ontwikkelen over de rol van ICT in de opleiding. Eigenlijk zouden de lerarenopleidingen een systeem zoals PICTOS goed kunnen gebruiken. Daarmee kunnen ze een ICT-beleid uitstippelen. Tijdens mijn onderzoek moesten lerarenopleiders tijd vrijmaken om over ICT na te denken. Dat vonden ze zelf erg waardevol. Het bewijst dat je refl ectie een vaste plek moet geven: met de collega’s praten over drempels, deskundigheden, zinvol gebruik van ICT. Een volgende stap is om studenten en lectoren te ondersteunen in het (her)ontwerpen van hun lessen in het teken van TPACK. Daarnaast moeten aspirant-leraren ervaring kunnen opdoen. Dat kan door ze bijvoorbeeld tijdens oefenmomenten of stages deze TPACK-lessen te laten uitproberen.”

Drie struikelblokken voor ICT in de klasIn welke mate een (hoge)school ICT integreert, kun je in beeld brengen met het TPACK-model. Dat werd ontwikkeld door Petra Fisser en Joke Voogt ( Universiteit Twente). Elke cirkel staat voor een aspect dat je nodig hebt om ICT in onderwijs te integreren: technologie, leerinhouden en didactiek. De ideale plek voor een (hoge)school is het vlak waar de drie cirkels elkaar overlappen (PCK in de grafi ek). Dergelijke scholen integreren ICT volledig. Jo Tondeur: “De hogescholen uit het onderzoek hebben alle drie een uitgesproken visie: ze willen afstappen van ICT als afzonderlijk vak en het geïntegreerd gebruiken. Maar als je ze op het model plaatst, dan merk je dat ze het alle drie op hun manier aanpakken.”

1. De didactiek blijft achterJo Tondeur: “In hogeschool A geeft de ICT-coördinator ICT-lessen in de andere vakdomeinen van de lerarenopleiding. Hoe ze met de computer een verhaal moeten maken in het vak Nederlands bijvoorbeeld. Dat klinkt niet slecht, maar die studenten leren niet hoe ze dat moeten toepassen in hun eigen klas. Ze lezen er hun verhaal voor, maar weten niet hoe ze hun leerlingen hetzelfde kunnen aanleren. Technologie en inhouden zitten hier goed, maar de didactiek blijft soms achter (TCK in de grafi ek).”

2. ict wordt weggeïntegreerdJo Tondeur: “In hogeschool B is ICT gedeeltelijk weggeïntegreerd. Bedoeling was het in alle vakken aan bod te laten komen, maar niet elke lector bleek daar klaar voor. De verschillen tussen lectoren zijn groot, zowel qua deskundigheid, qua opvattingen en qua percepties. Dat zie je in de drie hogescholen.”

3. ict staat los van de vakkenJo Tondeur: “Hogeschool C heeft een nieuwe module ingevoerd in het eerste jaar. De studenten krijgen les over het educatieve gebruik van ICT: de eindtermen, mogelijke toepassingen enz. Maar die lessen worden niet gelinkt aan de leerinhouden van de verschillende vakken. Hier heb je dus een transferprobleem (TPK in de grafi ek). Toch lijkt deze module, volgens de studenten met wie ik sprak, van belang te zijn: op die manier zijn ze van bij aanvang van hun studie op de hoogte van de ICT-mogelijkheden voor leren en instructie.”

TPACK-model van Petra Fisser en Joke Voogt (Universiteit van Twente ) op basis van Koehler & Mishra, 2009.

33

Als reflecteren zo belangrijk is, waarom gebeurt het dan zo weinig?Jo Tondeur: “Lectoren beamen dat er in hun opleiding weinig wordt gepraat over de rol van ICT. Maar ze zeggen ook dat hun curriculum eivol zit en de druk van de opleiding hoog is. ICT is voor hen niet belangrijker dan zorg, milieu of andere thema’s die ze moeten behandelen. Maar het is wel een leermiddel dat overal kan dienen.”

In het lager en secundair onderwijs zien we ook weinig ICT-integratie. Aan de technologie zal het nochtans niet liggen. Tussen 1998 en 2003 kregen Vlaamse scholen hopen computers. Maar toen bleek de didactiek achter te lopen.Jo Tondeur: “Leraren hebben sindsdien wel kansen gekregen om zich na te scholen, via het REN bijvoorbeeld. Maar zo’n nascholing is vaak een single shot. Opnieuw: dat werkt enkel als scholen een ICT-beleid voeren, waar de leraren achter staan.”

Moeten we pessimistisch zijn over ICT in de lerarenopleiding?Jo Tondeur: “Zeker niet. Ik zie dat de visie aanwezig is om ICT op een geïntegreerde manier aan bod te laten komen doorheen de opleiding. Ik merk wel dat men nog zoekt naar de strategieën om deze visie te implementeren. Daarnaast zie ik mooie initiatieven bij een aantal voortrekkers. Zo heeft een lector Facebook ingevoerd als communicatieplatform. Elke student heeft een professioneel profiel naast zijn persoonlijke profiel. Elders bundelt een ICT-coördinator alle handige tips voor ICT-gebruik op een aparte website. Dat is geen droge opsomming van url’s, maar het zijn onder meer concrete voorbeelden om met een digitaal bord te werken in de klas. Nog een voorbeeld is zorg voor achterblijvers: studenten die weinig kaas hebben gegeten van ICT, kunnen daarvoor lessen volgen in avondonderwijs. Een

hogeschool heeft met het oog hierop een tool ontwikkeld om de ICT-vaardigheden van haar studenten te toetsen bij de start.”

Hoe gaat je onderzoek verder?Jo Tondeur: “Samen met de universiteit van Twente plannen we een interventie met teacher design teams. Lectoren en studentleraren krijgen ondersteuning om hun lessen, hun curriculum te hertekenen in functie van het TPACK-model. Daarnaast verzamelen we, in het teken van een REN-project, praktijkvoorbeelden in de lerarenopleiding. Deze illustraties van TPACK dienen als inspiratiebron bij een nascholingstraject van het REN.Ontwikkeling en validering van een model voor ICT-integratie in de lerarenopleidingUniversiteit Gent

“Nascholing is vaak een single shot”

Zelf een ICT-beleid uitstippelen? Check www.ictbeleidstool.beMeer over het TPACK-model: sites.tpacknl.nl/tpacknl/home

34 ischOOL MAGAZINE

Jo Tondeur: ‘Technologie, leerinhouden en didactiek moeten elkaar in evenwicht houden.’

Basisschool De Mote, IeperFoto’s: Ivan Merville

Alle scholen van het Ieperse GO! (gemeenschapsonderwijs) staan sinds kort op één locatie. Het Gentse architectenbureau GWM architecten profileert de basisschool als een geïntegreerde afzonderlijke entiteit binnen een groter complex. De klassen van de basis- en kleuterschool zijn gelijkvloers ondergebracht in een langwerpige balk, die uitmondt in een dubbelhoge, polyvalente ruimte. Die vormt het hart van het gebouw: ontmoetingsplaats, naschoolse opvang en toneelruimte. Door de open en transparante structuur van alle lokalen krijgen leraren en leerlingen het panorama op Ieper er gratis bij.

www.scholenbouwen.be/schoolvoorbeelden

SchoolvoorbeeldenElk trimester flitst de iSCHOOL-fotograaf een merkwaardig school-

gebouw. In deze editie: Basisschool De Mote in Ieper.

36 ischOOL MAGAZINE

37

Hoe sociaal zijn sociale media?Bram Faems, KlasCement

Wanneer de term sociaal netwerk valt, is Facebook, wereldwijd de grootste sociaal netwerksite, nooit veraf. Dat is best jammer, want de omstreden manier waarop Facebook omgaat met de gegevens van zijn gebruikers en de dubieuze manier waarop het bedrijf geld verdient, heeft de term sociaal netwerk een ranzige bijklank gegeven. Nochtans bieden die sociale netwerken heel wat kansen, ook binnen het onderwijs. Op Facebook blijf je op de hoogte van wat (oude) bekenden meemaken, op Twitter ontdek je nieuws door de grote verscheidenheid aan gebruikers en op LinkedIn lees je wat je professionele contacten bezighoudt.

Facebook, je zou het haast vergeten, is dus niet het enige sociale netwerk én we gebruiken veel meer sociale netwerken of sociale media dan we soms beseffen. Neem nu YouTube. De fi lmpjeswebdienst verwerft zijn inhoud op een sociale manier en dus is het een sociale mediawebsite. Sociale media zijn: online platformen waar de gebruikers, met geen of weinig tussenkomst van een professionele redactie, de inhoud verzorgen. Zo staat het op Wikipedia, overigens óók een sociale mediawebsite. Zo simpel is het dus: als je foto’s, video’s, artikels en blogs zonder tussenkomst van een webdesigner online kunt zetten, dan heb je te maken met een sociaal medium. Als dat delen gebeurt binnen een netwerk van (min of meer) bekende contacten, spreken we van een sociaal netwerk.

Sociaalnetwerksites democratiseren. Je kunt zonder veel poeha communiceren met bedrijfsleiders, beleidsmakers en politici. Een minister aanporren met een eenvoudig Facebook-bericht? Tot voor kort leek het nog science fi ction. De impact van boodschappen op sociaalnetwerksites wordt bovendien steeds groter: wanneer veel gebruikers openlijk aan de klaagmuur

gaan staan, zijn bedrijven er als de kippen bij om oplossingen te bieden. Nu ja, via diezelfde kanalen verspreiden ze zelf hun commerciële boodschappen, ook en zeker voor leraren. Op Twitter lees je bijvoorbeeld korte berichtjes van SmartopSchool met tips en uitgewerkte lessen.

Ze zijn betrouwbaar, dat is een ander voordeel van sociale netwerken. De informatie die je vindt door te googelen, steunt op een wiskundig algoritme van de zoekrobot. De plaats in de Google-rangschikking heeft echter meer te maken met de slimheid van de webbouwer, dan met de kwaliteit van de informatie op de site. Wanneer je de vraag kunt stellen binnen je netwerk, krijg je wellicht minder antwoorden. Maar de kwaliteit van de antwoorden zal een stuk hoger liggen. Ben je op zoek naar een nieuwe lesmethode bijvoorbeeld, dan ben je wellicht meer met de ervaringen van je collega’s van over het hele land dan met een zoekactie op Google. Delen is het kernwoord op sociale websites. Gebruikers verspreiden hun materiaal digitaal, vaak onder een Creative Commons licentie: je mag het vrij gebruiken, zolang je het maar niet doorverkoopt of zonder naamsvermelding verder verspreidt.

Heeft het Vlaamse onderwijs zijn sociale netwerk? Ja, en het was er nog voor het woord werd uitgevonden, nu reeds dertien jaar. Het netwerk heet KlasCement en verbindt meer dan zestigduizend onderwijsmensen met elkaar. Ze delen werkblaadjes voor onmiddellijk gebruik, artikels en multimedia met elkaar, ze bewaken de kwaliteit van elkaars producten en geven nieuwtjes door. Al de leraren die op deze manier samenwerken, hebben maar één doel voor ogen: vermijden dat collega’s opnieuw het warm water moeten uitvinden. Kan het socialer?

column

38 ischOOL MAGAZINE

LUCAScreativ

Er is altijd wEl

EEn lucas crEativ

in dE buurt

AArtselAAr – Antwerpen – Gent – Mechelen – Meerhout

roeselAre – schoten – sint-truiden – teMse – turnhout

VelteM-BeiseM – VroenhoVen – ZonhoVen

LUCAScreativ

lucascreativ.be

www.lucascreashop.be | www.lucascreativ.be | tel: 014 30 04 75 | info@lucascreativ.be

voor al uw inlijstingEn, schildEr-, tEkEn-, school-, En hobbymatEriaal

vraag uw gratis offErtE voor al uw schoolmatEriaal

aan dE bEstE prijs.

ADV LUCAS ALG.indd 1 04-03-11 17:21

Geen dag gaat voorbij of je botst via websites,

nieuwsbrieven, fi lmpjes en magazines op al

of niet nieuwe technologische hoogstandjes.

Handige marketeers prijzen ze de hemel in.

Promofi lmpjes moeten de twijfelaars over

de streep halen. Maar zoals zo vaak bedriegt

schone schijn en is de consument de pineut.

iSCHOOL haalt de slimme pen, een talige app

en een doe-het-zelf digibord door de scanner.

Livescribe PuLse sMartPenMet zo’n pen is noteren voortaan een feest! Tenminste als je de productinformatie op de website van de offi ciële verdeler mag geloven: ‘Een prachtig aluminium design omhult de meest functionele pen aller tijden. Opnemen wat er wordt gezegd en het linken aan wat u heeft genoteerd; een vergadering of de les bijwonen was nog nooit zo simpel. De functies van de pen gaan nog veel verder: woorden vertalen, rekenen, OCR (Optical character recognition), audio opnemen en linken aan de tekst ... Bovendien kan alles wat genoteerd of opgenomen is met de pen perfect op een pc of een notebook gezet worden. Op deze manier kan u uw notities delen met uw collega’s. De meest all-in-one optie die de markt van digitale pennen te bieden heeft. Slim noteren doe je met de Smartpen!’ Toch even kritisch zijn:

De pen heeft meerdere functies.

Interessant hulpmiddel voor wie bijvoorbeeld een minder goede schrijfmotoriek heeft.

Geen laptop nodig. Alles wat je noteert en tekent, kopieer je op je pc. Je computer moet beantwoorden aan vrij hoge eisen.

Tijdwinst voor de leraar? Kan evengoed een signaal zijn om vlugger door de leerstof te gaan. Van in het begin een volledige cursus hebben, heeft ook voordelen: je hebt zicht op het geheel en je kunt je voorbereiden op een les.

Geluidsfragmenten opnieuw beluisteren kan nuttig zijn. Alleen is dit vrij omslachtig en zal dit ook effectief gebeuren?

Leerlingen volgen beter mee als ze geen cursus op voorhand krijgen. Maar ze missen dan wel overzicht en kunnen de les niet voorbereiden.

Hoerageroep op basis van een experiment en enthousiaste leraren in Amerika is voorbarig.

Minder concentratie omdat zo’n pen toch alles registreert. Zeker voor wie eerder lui is. Wie zelf noteert, leert: onderscheiden wat al of niet bijzaak is en in een schema samenvatten.

Duur: De goedkoopste set: vanaf 149,95 euro. De pen werkt enkel met Livescribe Dot Paper. Vrij dure toebehoren.

cOncLusie: vrij duur gadget zonder toekomst

www.smartpen.be en www.livescribeshop.euM.m.v. mediaonderzoekscentrum K.U.Leuven

wOrD Lens aPPZijn vertaalwoordenboeken straks overbodig? Word Lens, de nieuwe augmented reality iPhone app, vertaalt onmiddellijk tekst in een afbeelding. Zo richt je in Spanje je camera bijvoorbeeld op een menukaart en op het scherm van je iPhone verschijnt de Engelse tekst. En fi sh & chips op een uithangbord wordt feilloos omgezet in pescado y patatas fritas.

De app werkt verbluffend snel en accuraat, maar de real life situatie werkt iets minder goed dan de video. Geen internet nodig. Gratis te downloaden voor iPhone via iTunes. Eén vertaalpakket kost 7,99 euro.

Op dit moment enkel vertaling Engels-Spaans en omgekeerd. De vertaalresultaten zijn nog niet optimaal.

cOncLusie: een app die vertaalwoordenboeken overbodig kan maken en tot een nieuwe visie op en aanpak van vreemdetalenonderwijs kan zorgen. Nu nog wachten op Nederlands.

1,4 miljoen views op YouTube de eerste drie dagenwww.youtube.com/watch?v=h2OfQdYrHRs&feature=player_embedded

minder goed dan de video. Geen internet nodig. Gratis te downloaden voor

onder de

scanner

40 ischOOL MAGAZINE

GOeDkOOP “DiGibOrD”?Op de BETT-beurs in Londen pakten sommige fi rma’s uit met een digitaal bord zonder bord. De ingrediënten: projectie op de muur, een infraroodpen, een Wii-afstandbediening, software en een Bluetooth-verbinding. Ook in Vlaanderen wordt voor dit systeem hier en daar reclame gemaakt. Goedkoper en handiger dan een gewoon digibord? iSCHOOL probeerde het uit. Goedkoop. Een doorsnee digibord kost 1000 tot 3000 euro, hier ben je met enkele honderden euro’s geholpen.

Wii werkt op basis van een infraroodstraal. Als iemand in de weg loopt, kan dat problemen geven, te vergelijken met wat er gebeurt als iemand voor je afstandsbediening van je tv komt staan.

Pentouch toepassingen zijn vooral geschikt voor horizontale oppervlakken waarbij je veel wil schrijven. De recente technologie (iPod Touch, iPad, Microsoft Surface, BlackBerry Torch, LCD touchscreens en TomTom) manipuleer je met je vingers.

Installatie is niet zo eenvoudig en juist kalibreren is moeilijk. Pennen zijn onmisbaar. Maar als ze breken of verloren gaan, wat in een klas best denkbaar is, kun je het bord niet meer besturen.

Schermresolutie overtuigt niet (Wii-technologie is tien jaar oud).

Goedkope of gratis software op het net zoals Smoothboard Software (29 dollar) heeft niet de mogelijkheden van commerciële. Bovendien heb je geen garanties voor updates/upgrades. En kunnen leraren dit ook thuis gebruiken?

Conclusie: zonder het prijsvoordeel te willen minimaliseren denken we niet dat dit een toekomstgericht idee is. Het is wel een goede instap naar een volwaardig digitaal bord.

41

©Luc Daelemans

Voor zijn scriptie koos Koen De Couck (23) fi losofi e als link met ICT. Vreemde keuze? “Interacties van menselijk denken en moderne media fascineren mij”, verklaart hij. “Op Erasmus in Nederland ontdekte ik de rijkdom van toegepaste fi losofi e. Zo keken we naar wat mobiel zijn met zich meebrengt. Het web, gsm, iPhone, twitter en goedkope vliegtuigtickets verbinden ons meer dan ooit met elkaar. Maar zijn we daarom minder geïsoleerd? Of hangen we ook af van die interactie? Kijk, dát intrigeert mij.”Vraag aan gelijk welke leerling waar hij informatie kan vinden over een onderneming, een BV, een nieuwsfeit en

Kunnen leerlingen kritisch knippen en plakken?

Tekst en foto: Bert Vermeulen

Wereldwijd zoeken miljoenen mensen informatie. Hun buddies

heten Google en Wikipedia. Maar hoe betrouwbaar zijn die online

informatiesystemen en welke kwaliteit hebben ze? Koen De Couck

bekeek ze door een fi losofi sche bril. Hij toetst zijn bevindingen aan

het webgedrag van achthonderd jongeren.

hij antwoordt: ‘Google’. “De jongeren van vandaag zijn opgegroeid met het internet”, zegt De Couck. “Daar vinden ze snel de info die ze moeten zoeken. Ze kopiëren en plakken die zonder moeite. Op zich is daar niets mis mee: waarom het jezelf moeilijk maken als het ook makkelijk kan? Maar letten ze er wel nog op waar ze hun info vandaan halen? Geloven ze zomaar alles wat op het web staat? Denken ze daarbij nog kritisch na?”

144.000 resuLtatenAls je de afkorting EHBO googelt, krijg je prompt 2.970.000 resultaten. Tik je eerste hulp bij ongevallen in, dan zijn het

42 ischOOL MAGAZINE

er slechts 144.000. Denk je als zoekterm spontaan aan rode kruis, dan levert dit 586.000 resultaten op. Wat nu? De Couck: “Het zou met niet verbazen dat veel leerlingen enkel de pagina aanklikken die bovenaan staat in de zoekresultaten en die info gebruiken. De meesten gaan er vanuit dat die informatie daarom kwaliteitsvol en betrouwbaar is. Verder denken ze daar niet bij na. Het moet vooral snel gaan. Maar kun je hun dit kwalijk nemen? Wil je kwaliteitsvolle en betrouwbare informatie van het net plukken, dan moet je weten wat dat wil zeggen. De vraag is waar je dat kunt leren. Volgens de Amerikaan Besiki Stvilia moet kwaliteitsvolle informatie

voldoen aan niet minder 22 criteria! Op school is dat niet werkbaar. Je moet het dus anders aanpakken.”

kniPPerLichtenSommige leraren geven hun leerlingen zoekopdrachten waarbij ze het web niet mogen gebruiken. Wél een encyclopedie of boeken. De Couck schudt het hoofd: “Dat is geen goede oplossing. Google is een gigantische up-to-date bibliotheek, Wikipedia een dito encyclopedie. Jongeren gebruiken beide sowieso al, maar je moet hun aanleren hoe ze dat zo optimaal mogelijk doen. Leer hun hoe je het best gebruik maakt van het zoekvenster. En hoe

Koen De Couck: “Het webgedrag van een twaalfjarige verandert in de volgende vier jaar niet.”

ze knipperlichten herkennen op een site. Neem nu rode kruis: ben je op de officiële site van het Rode Kruis? Verifieer de url, het logo, het taalgebruik, de spelling. Ga na of de informatie recent is, zoek argumenten, en eventuele reclameboodschappen. Begin op jonge leeftijd met eenvoudige tools en breid die stelselmatig uit, volgens vaardigheden en leeftijd. En ook op Google zelf vind je tips.”Idem voor Wikipedia? De Couck: “Toch niet helemaal. Of leerlingen een beroep mogen doen op Wikipedia, daarover zijn leraren het niet eens. Sommigen leggen een totaalverbod op voor hun vak. Nee, je moet leerlingen trainen in het herkennen

43

1. Informatie opzoeken doen vrijwel alle bevraagde jongeren uitsluitend via de zoekmachine Google of Wikipedia. Als ze een zoekmachine gebruiken, is dat in 90 tot 97% van de gevallen Google. In Amerika, de thuisbasis van Google, verkiest slechts 53% deze zoekmachine.

2. Ze kiezen eerder voor snelle informatie dan voor kwalitatieve, gespecialiseerde of betrouwbare gegevens.

3. Jongeren gebruiken de Nederlandse Wikipedia vier keer meer dan de Engelse. Nochtans bevat die dubbel zoveel kwaliteitsvolle artikels.

4. Webgedrag begint al op heel jonge leeftijd. Zoals jongeren zich op het web gedragen als ze twaalf zijn, zo gedragen ze zich ook de vier jaren die daarop volgen.

5. De lessen Engels en informatica en de onderwijsvorm veranderen weinig aan het webgedrag van jongeren.

6. Jongeren herkennen unaniem informatie van hoge kwaliteit, maar slechte informatie schijnen ze niet te herkennen.

7. Leeftijd en het verschil jongen-meisje maken bij kritisch denken geen verschil.

8. Nog te veel scholen zien kritisch denken enkel als het terrein van aso-leerlingen.

Jongeren herkennen geen ‘slechte’ informatie

van slechte artikels. De kwaliteitsnormen van Wikipedia kunnen hen daarbij helpen. Naast de artikelpagina’s zijn ook de discussiepagina’s zeer belangrijk. Ten slotte moet je jongeren leren dat Wikipedia vooral een vertrekpunt is in een zoektocht naar kennis.”

MaanLanDinGscOMPLOtKritisch denken is een vakoverschrijdende eindterm. Dat de Google-generatie alles gelooft wat ze op het web leest, zou dus een fabeltje moeten zijn. De Couck: “In een proef vroeg ik leerlingen om op het web informatie op te zoeken over drie controversiële onderwerpen: maanlandingscomplot, materialisatie en astrologie. Via stellingen peilde ik hoe kritisch deze info de leerlingen maakte over het onderwerp. Zoals verwacht, waren de meningen verdeeld. Maar opvallend: de leerlingen waren kritisch bij het hoogkwalitatieve onderwerp maan-landingscomplot en geloofden bijna nooit de complottheorieën. Dat kwam door het feit dat ze heel kwalitatieve argumenten hadden gevonden, veel kwalitatiever

Hoe gedragen Vlaamse jongeren zich op het web? Voor zijn masterscriptie ondervroeg Koen De Couckachthonderd leerlingen van de eerste en tweede graad, alle onderwijsvormen. Acht straffe conclusies:

“Sommige leraren verbieden Wikipedia als informatiebron”

dan bij astrologie. Ook de twaalfjarigen, die vaak als te jong gezien worden voor kritisch denken, onderscheidden alle hoogkwalitatieve info van de andere. Dat is dus goed nieuws. Maar het slechte nieuws is dat beide leeftijdsgroepen geen informatie van lage of slechte kwaliteit blijken te herkennen.”

PLeiDOOiMet zijn scriptie toont Koen De Couck aan dat niet alleen leraren het webgedrag van jongeren vroeg en blijvend moeten opvolgen. Leerlingen hebben ICT-competenties nodig, maar daarnaast moeten ze websites verantwoord

leren evalueren en hun zoekmethodes optimaliseren. Een verrassend, maar even boeiend aspect van moderne media is kritisch denken. Voor een vakoverschrijdende eindterm vindt De Couck het een vaag en abstract begrip. Daarom pleit hij ervoor duidelijk te omschrijven wat kritisch denken inhoudt en het bij leerlingen permanent te evalueren. De Couck: “Tegelijk moeten we te weten komen in welk mate scholen deze eindterm realiseren.”

44 ischOOL MAGAZINE

Lockers VERSTEVIGDE LOCKERS MET 2MM DEUREN Elektronische sloten Geen gedoe met sleutels! Eenvoudig in gebruik én in beheer Enkel stopcontact vereist, geen kabel of computer

www.eurobox.be

Lockers zonder kosten Wij installeren de lockers in de gewenste indelingen en locaties in de school. Wij zorgen voor een compleet werkend system, onderhoud inbegrepen. U rekent de huurprijs door aan de gebruikers.

Nog in ons gamma: Traditionele lockers met cilinderslot of hangslot Postvakken voor leerkrachten Garderobekasten, Gymkasten, Uitgiftekasten,…

zonder zorgen

E u r o b o x info@eurobox.be tel :03 353 71 81 fax:03 353 14 50

Nieuwe technologie voor de klasMeer dan 30.000 leraren, ICT-coördinatoren, schooldirecteurs

en andere geïnteresseerden gingen begin januari naar BETT. De

grootste ICT-beurs in Europa vindt elk jaar plaats in Londen en

ze wordt steeds internationaler. Volgens de organisatoren waren

er bezoekers uit 65 verschillende landen. iSCHOOL verzamelde

hypes, nieuwtjes en trends. Een selectie:

1. One-tO-One OF één-OP-één cOMPutinG kOMt OPOnlangs startte in Portugal een project waarbij een miljoen leerlingen elk een laptop kregen. Ook in ons land is het ijs voor één-op-één computing gebroken. Goedkope en compacte notebooks die maar een paar honderd euro kosten, staan klaar om de markt te veroveren. Tegelijk profi leert cloud computing zich steeds nadrukkelijker als tijdwinner voor overbevraagde ICT-coördinatoren (zie ook p. 8).

2. DiGitaLe bOrDen Gaan 3DMulti-user, multi-touch, scherper beeld, 3D, verstelbaar in de hoogte. Digiborden worden steeds gesofi sticeerder. Producenten mikken nu ook op kleine ruimtes in scholen: de projector kleeft haast tegen het bord, sommige modellen kun je met bord en projector samen wegrollen. De nieuwe generatie projectoren verbruikt minder stroom, lampen gaan tot 20.000 uren mee. Ten slotte biedt de software al maar meer opties. We zagen ook projectoren met een ingebouwde pc, waardoor leraren geen computer meer moeten aansluiten: met hun les op een usb-stick zijn ze vertrokken.

3. zaPPers vOOr De kLasDé nieuwste hype zijn voting systems, kastjes die je het best kunt vergelijken met een infrarood afstandsbediening. In combinatie met een digitaal bord kunnen leerlingen al zappend toetsen maken, stemmen in een discussie, samen vraagstukken oplossen, zelfs tekst doorsturen. Leraren verzamelen al wat leerlingen zappen, zien in een oogopslag wie goed of minder goed scoort op een toets en welke leerstof de klas aankan.

4. FiLMPjes Maken Met LaMP en caMeraHet lijkt op een eenvoudige bureaulamp, maar behalve licht geven, kan het ook fi lmen wat belicht wordt én de beelden doorsturen naar laptop of pc. Op die manier kunnen leraren mobiele opnamestudio’s installeren in de klas. Op BETT waren simpele modellen te zien die je al voor 35 euro kunt kopen, naast gesofi sticeerde van meer dan 500 euro.

5. nieuw: De DiGitaLe schOOLbankLeerlingen klikken hun schoolbank of touch-table aan. Het oppervlak wordt prompt een groot touch screen. Kleuters slepen kleurtjes naar fi guren, jongeren mixen foto’s met tekst voor hun portfolio. Ooit Tom Cruise informatie zien behandelen in Minority Report? De technologie is er nu.

Nog op BETT: kleine robots om te programmeren, technologie met Lego, rolkasten waarin je laptops vervoert en oplaadt, Tetris spelen op de muur enz.www.bettshow.com

tips &

trends

46 ischOOL MAGAZINE

Nieuwe technologie voor de klas

i3 interiorsEikenlaan 11, B-3740 Bilzen

T 089 411 115 www.belisia.be

iSCHOOL in je eigen brievenbus

ABONNEER JE NU!Fotowandelingen door nieuwe schoolgebouwen, interviews met doeners en denkers, de nieuwste hardwaretrends, de jongste educatieve software, ergonomische snufjes, gratis aanbiedingen en kritische scans… De randomizer van iSCHOOL blijft je ermee overvallen. Wil je de volgende iSCHOOL in je persoonlijke brievenbus ontvangen? Dat kan. Leraren betalen het educatieve tarief van 15 euro voor een volledige jaargang (vier nummers). Onderwijsinstellingen die een extra nummer wensen, architecten en bedrijven betalen 25 euro.

Mail naar info@ischoolmagazine.be

Heb je vragen, bedenkingen tips of suggesties voor de redactie? Mail naar redactie@ischoolmagazine.be

ONAFHANKELIJK MAGAZINE OVER ONDERWIJS, iNFRASTRUCTUUR EN iCT

ONAFHANKELIJK MAGAZINE OVER ONDERWIJS, iNFRASTRUCTUUR EN iCT