İSG Dergi_2009-4

5/10/2018 SG Dergi_2009-4 - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/isg-dergi2009-4 1/68

YIL: 9 2009SAYI: 44 EKİM - KASIM - ARALIK

T.C. ÇALIŞMA VE SOSYAL GÜVENLİK BAKANLIĞIİŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ

İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ DERGİSİ



bu sayıda

20İNGİLTERE'DEİŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ SİSTEMİHatice Tülay Alpman, MBA, Endüstri Mühendisi İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürlüğü

İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİÇOCUK İŞÇİLER Ayşegül Ercanİnşaat Yüksek Mühendisi,Ulaştırma Bakanlığı DLH Genel Müdürlüğü

25

14

47 27HUKUKİ YÖNDENRİSK DEĞERLENDİRMESİ

Dr. Mahmut KabakcıİTÜİşletme Fakültesi

İşletme Mühendisliği Bölümü Hukuk Anabilim Dalı

ALMANYA-BAUAFEDERAL İŞ SAĞLIĞI VEGÜVENLİĞİ ENSTİTÜSÜ ALMANYAKAZA SİGORTASI SİSTEMİB. ATLI, F. IŞIK COŞKUNSES, İ. ÇAKARİSG Uzmanları, İş Sağlığı ve Güvenliği Merkezi Müdürlüğü (İSGÜM)

BOYA SEKTÖRÜNDE SOLVENT KULLANIMI:İŞ GÜVENLİĞİ AÇISINDAN TEHLİKELERİ VE

ALINMASI GEREKEN ÖNLEMLEREsin A. KÜRKÇÜ, İSG Uzmanı,

İş Sağlığı ve Güvenliği Merkezi Müdürlüğü,(İSGÜM)



içindekiler

ETKİNLİKLER52Dergide yayımlanan yazılar kaynak gösterilerek

iktibas edilebilir. Yayınlanan yazılardan doğacak

sorumluluk yazara aittir.

Tasarım / Baskı

İletişim:

ART Ofset Matbaacılık

Yay. Org. San. Tic. Ltd. Şti.

2. Cd. 38. Sk. No: 8/11

06520 Balgat / Ankara

Tel: 0312. 284 41 25

Fax: 0312. 284 29 89

[email protected]

Yazışma AdresiÇalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı

İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürlüğüİnönü Bulvarı No: 42 İ - Blok Kat 406100 Emek / Ankara

Tel: 0312. 296 68 20 - Faks: 0312. 215 50 [email protected]

10 İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ ALANINDA GÜRÜLTÜ ÖLÇÜMLERİKİŞİSEL MARUZİYET HESAPLAMA,KULLANILACAK KULAK KORUYUCUNUN SEÇİMİHüseyin SEZEK, Fizikçi,İSGÜM Kocaeli Lab. Şefi

20 İNGİLTERE'DE İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ SİSTEMİHatice Tülay Alpman, MBA, Endüstri Mühendisi,İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürlüğü

37

ÖRGÜTSEL BAĞLILIK ÇERÇEVESİNDE İŞE GÖNÜLDEN

ADANMA (ENGAGEMENT) Yeter DEMİR,İ ı . ı İ ş ş ığı, ıller Bankas Genel Müd Uluslararas li kiler Daire Ba kanl AB Uzman

25 İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ, ÇOCUK İŞÇİLERAyşegül Ercan, İnşaat Yüksek Mühendisi,

Ulaştırma Bakanlığı DLH Genel Müdürlüğü

41 ALMANYA'DA İŞ SAĞLIĞI ÖRGÜTLENMESİVE GEZİCİ İŞ SAĞLIĞI HİZMETLERİNİN ORGANİZASYONUİSGÜM - tarafından düzenlenen geziden izlenimler)(

Dr. Ayşe Öztürk , Dr Buhara Önal, Dr Nuri Vidinli, Dr Erkin Tanİş Sağlığı ve Güvenliği Merkezi Müdürlüğü (İSGÜM)

4 KIRMA-ELEME TESİSLERİ VE ASFALT PLENTLERİNDE KARŞILAŞILANBAŞLICA RİSKLERVE HAVA KİRLETİCİLERİNİNEMİSYONLARINI AZALTICI ÖNLEMLERProf. Dr. Mesut ANIL,Dr. Nil YAPICI,Arş. Gör. Mehmet TÜRKMENOĞLU,

Ç.Ü. Maden Müh. BölümüÇ.Ü. Maden Müh. Bölümü, Öğretim Görevlisi

Ç.Ü. FBE Araştırma Görevlisi

14 BOYA SEKTÖRÜNDE SOLVENT KULLANIMI:İŞ GÜVENLİĞİ AÇISINDAN TEHLİKELERİ VEALINMASI GEREKEN ÖNLEMLEREsin A. KÜRKÇÜ, İSG Uzmanı,İş Sağlığı ve Güvenliği Merkezi Müdürlüğü, (İSGÜM)

32 İŞ ORTAMINDA VERİMLİLİĞİ ETKİLEYENDAVRANIŞSAL FAKTÖRLERİpek İMİRLİOĞLU, Milli Prodüktivite Merkezi Uzmanı

47 ALMANYA-BAUAFEDERAL İŞ SAĞLIĞI VEGÜVENLİĞİ ENSTİTÜSÜ ALMANYA KAZA SİGORTASI SİSTEMİB. ATLI, F. IŞIK COŞKUNSES, İ. ÇAKAR

İSG Uzmanları, İş Sağlığı ve Güvenliği Merkezi Müdürlüğü (İSGÜM)

27 HUKUKİ YÖNDEN RİSK DEĞERLENDİRMESİDr. Mahmut KabakcıİTÜ İşletme Fakültesiİşletme Mühendisliği Bölümü Hukuk Anabilim Dalı



İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ DERGİSİ

Kasım ÖZER

İsmail GERİM

Mustafa BİRBENLİ

Yazışma AdresiÇalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı

Üç ayda bir yayımlanır.Ücretsizdir.

İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürlüğü AdınaSahibi

SorumluYazı İşleri Müdürü

YayınYönetmeni

Yayın Kurulu

İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürlüğüİnönü Bulvarı No: 42 İ - Blok Kat 4

06100 Emek / AnkaraTel: 0312. 296 68 20 - Faks: 0312. 215 50 28

www.isggm.gov.tr - [email protected]

Adnan A IRA. Rıza ERGUNBuhara ÖNALÇi dem ÜNALDemet ÜNVER

Garip ERELsmail GÜLTEK N

smail ÇEL KN. Gül NCEKARANeslihan D M C

NuriV D NLÖ. Deniz ERATAK

Ğ

ğ

İ İ

İ İİİ İ İ

İ İ İ

İşSağlığıveGüvenliğiDergisi'ninamacıişsağlığıvegüvenliğialanındakonusunda uzman kişiler tarafından yazılan derleme yazılar,makaleler, çeviriler sunarak bilgi alışverişinin sağlanması, farklıgörüşlerin tartışılması ve yeni görüşlerin ortaya çıkmasına katkıdabulunulması, dünyada ve Türkiye'de sektör haberlerininduyurulmasıdır.

Üç ayda bir olmak üzere yılda 4 sayı olarak yayımlanmaktadır.

Yayınlanan yazıların içeriği ve biçimi editörler tarafından özenlegözdengeçirilmeklebirlikteyazılardabelirtilengörüşleryazaraaittir.

Bu derginin tüm içeriğinin telif hakkı kuruma aittir. Dergi içeriğinin

tamamen ya da kısmen elektronik, mekanik, fotokopi veya başkabiçimdeçoğaltılmasıkurumunizninetabidir.

ÇALIŞMA VE SOSYAL GÜVENLİK BAKANLIĞIGENEL YAYIN NO: 161



tahsilivar,bilgisivaramayinedebuhareketiyapmış.”İşteburada eğitimden söz etmemiz gerekmektedir.Eğitim, kişiye kurallara uygun davranması ve çalışmasıgerçeğini anlatmak, öğretmek ve melekehaline getirtmekyani alışkanlık kazandırmaktır. Aksi halde hafızasınadoldurulan bilgi kişiyi her zaman uygulamaya sevk

etmeyebilir. O bilgiyi parlatacak-cilalatacak uygulamayasevk ederek daha da geliştirip güzelleştirecek olan eğitimvetakipyanikontroldür.“Bengerekenbilgiyiverdim”deyipuygulamayı işçisinden bekleyen işverenlerin işyerlerinde,maalesefişkazalarınındahafazlayaşandığınıgörüyoruz.

Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı kuruluş amacınauygun olarak; çalışma hayatını düzene koymak, çalışmabarışını sağlamak, iş kazası ve meslek hastalıklarını önle-meye dönük gerekli tedbirleri aldırmak için bir dizi Kanun,TüzükveYönetmelikleryayınlamıştır.Sonolarak5763sayılıKanun ile iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerinin işyeri dışın-dan da alınabileceği hükme bağlanmıştır. Bu Kanunun 81nci maddesine dayanılarak hazırlanan ve iş sağlığı vegüvenliği profesyonelleri diye tabir ettiğimiz iş güvenliğiuzman ve işyeri hekiminin görev, yetki, sorumluluklar ileyetiştirilmelerine dair hükümleri düzenleyen“İşyeri Sağlıkve Güvenlik Birimleri ile Ortak Sağlık ve Güvenlik BirimleriHakkında Yönetmelik” 15.08.2009 tarihinde yayımlan-mıştır. Bu yönetmelik çerçevesinde işyerlerine iş sağlığı vegüvenliğiileilgilihizmetleriverecekolanişyerihekimiveişgüvenliği uzmanlarının görev yapacağı İş Sağlığı veGüvenliği Birimi veya OrtakSağlık ve Güvenlik Birimlerininçalışma esasları belirlenmiş, verilecek hizmetlerin birbütün halinde sunulması özellikle her iki profesyonelinbirlikte çalışması esasını getirmiştir. Bu arada iş sağlığı vegüvenliği hizmetlerinin verilmesi ve bu hizmetleri verecekprofesyonellerin yetiştirilmesine dair kurallar belirlenirkende hizmet sunucuların yelpazesi çok geniş tutulmuştur.Başta üniversiteler olmak üzere yönetmelikte belirlenentanım ve kurallara göre Bakanlıktan yetki alan kurum vekuruluşlarcadabuhizmetlerverilebilecektir.Böylecegerekişyerinde çalışan ve gerekse hizmet sunan kuruluşlardagörev yapan iş sağlığı ve güvenliği profesyonelleri vasıtası

ile iş kazası ve meslek hastalıklarının azaltılması, iş sağlığıvegüvenliğikültürününgeliştirilmesi,farkındalığınortayaçıkartılması hedeflenmektedir. Kısa bir zaman içinde çalış-ma hayatının acil ihtiyacı olan iş sağlığı ve güvenliğiprofesyonellerinin yetişmesi ve sahada yerlerini alması ileişkazasıvemeslekhastalıklarıistatistiklerindedünyaülke-leri sıralamasında ülkemizin karne notunun yükselmesinihedefliyorvebekliyoruz.Dahaazişkazasıdahaazkayıptır.Enaz işkazasıve enaz kayıp sloganı ile işkazaları karnemi-zineniyiolmasıdileğimizdir.

Herkese kazasız, kayıpsız çalışma hayatı dileklerimle.

öncelikle

Kasım ÖZERİş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürü

İSG PROFESYONELLERİNİN YETİŞTİRİLMESİNDE ÖNEMLİ BİR ADIM

İnsanlık tarihine dair bilgilerin kaydı yazının bulunması ile başlamış ve buyolla günümüze kadar ulaşmıştır. Yazarak, okuyarak öğrenmek ve öğrendiklerini

uygulamaktanibaretolanöğretimveeğitimin,insanhayatınınvazgeçilmeztemeltaşlarından olduğu tartışılmaz bir gerçektir. Eğitim-öğretim yazılı olabildiği gibisözlü de olabilir. Günümüzde teknolojinin gelinen imkanları ile eğitim görüntülüveuzaktandayapılabilmektedir.

Eğitim-öğretim seviyesi yüksek kişilerden meydana gelen toplum veyamilletlerin diğerlerine göre farklı ve örnek alınacak hayat tarzları ve imkanlarıolduğu görülmektedir. Bütün bunlardan şöyle bir sonuç veya kanaat ortayaçıkabilir ki eğitim öğretim insanların ve toplumların hayatına yön veren,şekillendiren, teknolojinin gelişmesini sağlayan dolayısıyla toplumun refah vesaadetinevesileolanönemlibiraraçtır.

Günümüz coğrafyasında yer alan ülkelerden gelişmiş, sanayileşmişolanlarında eğitim-öğretim seviyesinin oldukça yüksek olduğunu görmekteyiz.Ülkemizde de bu seviye sanayileşme ve gelişme ile paralellik göstermektedir.Eğitim seviyesi yükseldikçe gelişme seviyesi de yükselmektedir. Eğitim-öğretimseviyesi yüksek olan toplumlar sanayi ve teknoloji sahasında daha çok yerbulmaktadırlar. Çalışma hayatını ilgilendiren istatistiklere baktığımızda daeğitim-öğretimin yeri açıkça görülmektedir. Eğitim seviyesi ile istihdamedilebilme oranında bir paralellik olduğu aşikârdır. Yine iş kazası oranları için debunusöylemekmümkündür.

Buradaküçükbirayrıntıvehatırlatmayapmakgerekmektedir.Eğitimileöğre-timarasındaküçükbirfarklılıkolduğugözönünealınmalıdır.Odaşudur:Öğretim

kişiye bilgi yüklemek, bilgilendirmek yani bilmediğini öğretmektir. Eğitim isekısmenöğrenmeileberaberdahaçoköğrendiğiniuygulama-uygulatmasanatıdırdiyebiliriz. Zaman zaman iş kazası sonucu yapılan şikayet tarzı serzenişler vardır.Kazazedenin öğretimseviyesiile ilgili olarakdenilirki,“şu okulu bitirmiş, bu kadar



makale

KIRMA-ELEME TESİSLERİ

ASFALT PLENTLERİNDE

VE

KARŞILAŞILAN BAŞLICA RİSKLER VEHAVA KİRLETİCİLERİNİN

EMİSYONLARINI AZALTICI ÖNLEMLERProf. Dr. , Ç.Ü. Maden Müh. Bölümü

Ç.Ü. Maden Müh. Bölümü,

Ç.Ü. FBE Araştırma Görevlisi

Mesut ANILDr. Nil YAPICI,

Arş. Gör. Mehmet TÜRKMENOĞLU,Öğretim Görevlisi



1950'li yıllara kadar tamamen doğal

agregalar (nehir, dere ve deniz) kullanılır-kenbuyıllardansonrakırmataşadıverilenve doğal ana kaya veya su yataklarındaoluşmuş iri çakıl ve blokların makineleryardımıyla kırılarak boyutlandırmaişlemleri yavaş yavaş gelişmeye başlamışve günümüzde artık en ön sıraya geçmiş-tir. Dere ve nehir yataklarıyla denizlerdenalınan ve çoğu kum boyutlu malzemeninbu doğal yapıların tabanlarına zarar

verdiği ve oradaki yaşam koşullarınıdeğiştirdiği anlaşıldığından 2000 yılındanitibaren kazanılmış haklar dışında nehiryataklarına kum ocağı ruhsatı alınmasıçokzorlaştırılmışvevakumluüretimlerisetamamen yasaklanmıştır. Doğal agrega-ların itibar kaybetmelerinde çevreyeverdiklerizararkadar,çokorijinli(magma-tik, metamorfik, sedimanter, volkanik)malzemebulundurmalarıveyuvarlanarak

törpülenmiş olduklarından pirizlenmedeköşelikırıklıagregalarkadaryüksekbasın-ca dayanamamaları gibi sebepler de etkiliolmuştur.

Önceleri satıh kaplamaları şeklindegerçekleştirilmiş olup, asfalt yollar soğukasfalt veya sıcak karışım adıyla asfaltplentlerinde hazırlanmakta otoyollar vekaliteli öteki devlet yollarının beton asfaltda tabir edilen malzemeyle yapılmasıagrega talebini artırmıştır. Asfalt yollarınyapımında kullanılan malzemeler Kara-yolları Genel Şartnamesi'ne uygun olarak

hazırlanmış ve yapılan deneylerde sınır

değerleri karşılamış çeşitli boyutlardakiagregalar ve çoğu petrol rafinerilerindeson ürünlerden olan bitümlü bağlayı-cılardır. Cinsi ne olursa olsun bir kara-yolunda kullanılacak agrega miktarı enyüksekpayasahipolup,bağlayıcısızolarakinşa edilen temel ve alt temelin tamamıçeşitli boyuttaki agregalardır. Bitümlüsıcak karışımlarda ağırlıkça % 90-95'ihacimce % 80-85'i; beton (rijit) kaplama-

larda ağırlıkça % 70- 80'i hacimce % 60-75'i de yine agregadır. Bu sebeple kalitelibiryolyapımıiçinkullanılacakagregalarınşartnamedeki sınır şartları sağlamasıgerekir. Ancak, maalesef her zaman yolgüzergâhı yakınında yeterince uygunagrega bulunamadığından yol yapımınatam uygun olamayan malzeme kullanı-mınatoleransgösterilmektedir.

Asfalt üretimi ise asfalt plentindeyapılır. Plentle irtibatlı bitüm tanklarıplentin kapasiteleri, üretim durumunagöre 2,3 sayıda olabilir. Bürülorü besleyenen az 1 adet sıvı yakıt (kalyak) tankı daasfalt plentinin bir parçasıdır. Bilgisayarladonatılmış yönetici kabininde tümkomutları verebilen ve sonuçları ekrandagörebilen operatör üretilecek asfaltınşartnameye uygun olarak hazırlanabil-mesi için azami dikkati göstermesi gerek-lidir. Asfalt plentinde ayrıca en az bir adetmalzeme kurutucusu ve ısıtıcısı olarakkullanılan yakma sistemi bulunmakta

olup,kullanılanyakıtbacagazıemisyonları

için son derece önemlidir. Baca gazıçıkışlarının kirletici gaz ve katı maddekonsantrasyonlarının mutlaka kontroledilmesi gerektiğinden duman ve különleyici filtre sistemi bulunur. Asfaltplentinde bitüm ve agrega karıştırmatankı, dik elevatör (malzeme taşıyıcısı),sıcak asfalt karışımı depolama bunkeri vepnömatolik sistem besleyici ve bunlarabasınçlı hava temin eden komprösör

bulunmaktadır. Bitümlü malzeme kızgınyağ kalorifer tanklarının içerisinde döşen-miş serpantinlerin içinden geçirilip süreklibir devre (döngü) halinde ısıtılır. Asfaltınyol güzargahına serilme işlemi de yineşartnamelereuygun olarakgerçekleştirilir.

Seçilen penetrasyon özelliğine göretercih edilen bitümlü malzeme yaklaşık160 C'yekadarısıtılmışbirhaldekarıştırma

tankına gönderilerek yaklaşık 40 sn kadarorada tartılmış agrega ile karıştırılır.Serimehazırhale getirilen bitümlükarışımkamyonlara yüklenmek üzere bir altkattaki asfalt bunkerine gönderilir. Asfaltplenti ile serim yapılacak yol mesafesiiklime göre değişmekle beraber belli birsüreyigeçemez.Busebepleözelliklesoğukmevsimlerde sıcak karışımın serimeolumsuz etki edecek kadar katılaşmaması

lazımdır.

Gerek asfalt plentleri ve gereksebunlara agrega hazırlayan kırma-eleme

o

5

İş Sağlığı ve Güvenliği Dergisi

1950'li yıllardan beri Türkiye'de yaygın olarak kulanıla gelen kırma-eleme tesislerinin çok büyük çoğunluğu açıksistemde dizayn edilmiştir. Aynı şekilde asfalt plentlerini destekleyen tesisler de açık ortamda çalıştırılmaktadır. Bu

durum ise başta toz emisyonu olmak üzere çeşitli hava kirleticilerinin yönetmeliklerde belirlenmiş sınır değerlerin üstündekonsantrasyonlara ulaşılmasına sebep olur. Bu tip kirlilikler hem iş sağlığı ve güvenliğini etkilemekte ve hem de yürürlüktekiyönetmeliklereaykırıdüşmektedir. Önceki yıllarda toleransgösterilenbu tesislere 2000yılından itibaren emisyon iznialınmasıiçin koşullargetirilmiş ve izni olmayan tesislere maddi ceza uygulanmıştır. Ancak tesislerin % 98'i açık olduğundan önemli birbaşarıkazanılmamıştır. 2012 yılından itibaren 0-5 mm ebadında malzeme kıran ve eleyentüm tesislerin bu faaliyetlerikapalıortamda yapmaları hususunda taahhütnameler imzalatılmıştır. Spreyleme yönteminin tek başına toz bastırmada yeterliolmadığıvemutlakatoztoplamafiltreleriilebirliktetedbirleralınarakyönetmeliklerdekisınırdeğerlerininyakalanılabileceğigörülmüştür.Asfaltplentlerindeisebutedbirlereilaveolarakenaz4numaralıfueloilkalitesindeyakıtkullanılarak,brülörbakımınındüzenliolarakyapılmasıgerektiği anlaşılmıştır.



6

Kırma ve ElemeTesisleri

tesislerinde hava kirletici parametrelerP.M. (toz), CO, SO , No ve VOC veya TVOC

(uçucu organik bileşikler)'dir. Kurulduğuyerde 1 yıldan fazla kalacak olan bütün

asfaltplentleriBSınıfıemisyoniznialmakzorunda olup, faaliyetlerinden dolayıçevreye verebilecekleri öteki kirlilikler(çevresel atık, mazot ve madeni yağatıkları gibi toprak ve su kirlenmesinesebepolankirleticiler)'inyanındaözelliklebacadan atmosfere deşarj edilen gazemisyonları ile katı partikülleri sınırdeğerlerinaltınaçekmekdurumundadır.

Taşocaklarından patlatılarakçıkarılanmalzemekırmaelemetesislerinegetirile-rek orada istenilen boyuta indirgenir veelenerek tozundan arındırılır. Ancak, busırada önemli miktar toz oluşarak havakirliliğioluşturur.Öteyandanasfaltplent-lerinde sıcak yağ ve bitümlü malzemeyibelli bir sıcaklığa çıkararak agregaylahomojen bir şekilde karıştırmak içinbrülör bulunduğundan yanma gazlarıyla

atılan CO, SO NOx ve P.M. (partikülmadde=toz) ile fosil yakıt ve bitümdenoluşması muhtemel VOC (uçucu karbonmenşeiligazlar)bulunur.

Kırma-Eleme tesisleri dünyada bir

asırdanberibilinmesinerağmenülkemizegirişi 1950 yılından sonra olmuştur. Bugün hemen her il ve bir çok kazada, hattakasabada binlerce kırma-eleme tesisi faalolarak çalışmaktadır. Bunların çoğu açıksistemde kurulmuş olup, yalnızca toplamtesislerin ancak % 2'si kapalıdır. Bugünekadar yayılan tüm Hava KirliliğininKontrolü Yönetmeliklerinin tamamındaözellikle 0-5 mm aralığında kırma ve

eleme yapan tesislerin tamamen kapalıortamda çalıştırılması öngörülmüştür.Ancak, bu boyuttan daha büyük malze-menin de kırılıp elendiği öne sürülerek

2 x

2 ,

KIRMA-ELEME VE ASFALTPLENTLERİNİN ÇALIŞMAPRENSİPLERİ VE BAŞLICA RİSKLER

yüklenici firmalar tesislerini kapatmaktauzun süre direnmişler, Çevre Bakanlığıyetkilileri de bu duruma tolerans göste-rerekyanlışişleminsürdürülmesinekayıt-

sız kalmışlardır. Fakat artık şikayetler okadar artmıştır ki, 2012 yılından itibarentüm tesislerin kapatılacağına dair üreticifirmalardan taahhüt alınarak kendilerine2yıllıkekbirsüredahatanınmıştır.

Türkiye'de mevcut bulunan tümtesislerin 2012 yılından itibaren yönet-melikte istenen duruma getirilmemesihalinde kapatma işlemi uygulanırsa

başarıkazanılabilecektir.

Şekil 1'de verilen iş akım şemasıincelendiğinde iş üvenliği ileilgili tedbirlerin yanı sıra hava kirleticisiolarak P.M. (partikül madde-0-10 mikron

ve 10 mikrondan iri olanlar)'nin özellikleçalışanlar ve çevre açısından önemliriskler oluşturduğu bilinmektedir. Butozlarınkaynağıbunkerveyakınçevresin-deki ilk döküm yeri, primer ve sekonderkırıcılar, elek üniteleri, hareketli makarave bandlardır.

sağlığı ve g



Kapalı sistemlerde de prensip aynıolmakla beraber ocaktan getirilen blokmalzemetitreşimlielekledonatılmışbun-keredöküldüktensonraartıkaçıkortamlailgisi kalmamakta ve tozun çıktığı heryerde davlumbazlarla sonuçlanan emicifanlararacılığıiletutularaktorbalıfiltrele-re gider ve filtre bacalarında temizlenmişhava atmosfere deşarj edilir. Tutulantozlar belli bir ağırlığa erişince basınçlıhavaileşoklanırvetümbirikentoztorba-lara alınarak uzaklaştırılır. Böylece netesisin içinde ve ne de dışında müsaadeedilen oranlar dışında toz görülmez.Asfalt üretiminde ise kırma-eleme tesi-sinde üretilen uygun boy agrega yinedamperli kamyonlarla asfalt plentininbunkerlerine dökülmekte ve buradan uy-gulanan reçeteye göre tartılıp, kurutul-duktansonrabitümlehomojenbirkarışım

oluşturmak üzere miksere gönderil-mektedir.

Bu karışımlar ilgili mercilerce istendi-

ğinde değiştirilmekte ve verilen yenireçeteleregöreasfaltüretimiyapılmakta-dır. Tesislerde mevcut agregaların verilenherhangi bir reçeteye göre düzenek vetartı sistemi geliştirilmiş olup, agreganınbitümle iyice karışması için kurutulmasıgerekmektedir. Bitümün agregaya iyiceyapışması için Drye adı verilen bir kurut-ma fırını bulunur. Bu fırın yatay eksenetrafındadönerekbrülörvasıtasıylaısıtılır.

Isınan fırının tepesinden aşağıyadüşerken fanın güçlü vakum oluşturma-sıyla toz tutma siklonuna alınaraktozumaların doğrudan bacadan atılmasıönlenir. Isınan agrega elevatörlerle eleksistemine geçerek verilen reçeteye uygunolarak 4 grup elekten geçen ısıtılmışagregabitümtankındangelenvebellibiryüzdeyle akıtılan bitüm ile birliktemiksere verilir (Şekil 2). Agrega bitümle

homojen bir karışım oluşturuncaya kadarmikserde iyice karıştırılır. Minimum 38C'deki karışım kamyonlarla altyapısı

hazırlanmış yol yapım yerine ulaştırılır.

tozlar

o

Bütün bu işlemler kapalı devre oldu-ğundangerekagregalarıısıtmakamacıylafırına alev püskürten brülörün oluşturdu-ğu yanma gazları ve gerekse toz tutmasiklonuna rağmen tutulamayan partikülmaddelerin bir kısmı tesis bacasındanatmosfere deşarj edilir. Tabanda 270 cmolan bu bacanın 9 m yüksekliği olup çıkışçapı ise 80 cm'dir. Sisteme filtreler takıl-madanönceçokkirlibirçıkışyapılırkentoz

tutucu siklonların devreye girmesindensonraçokbüyükbirrahatlamaolmuştur.

Asfalt plentlerinde kırma-elemetesislerinde görülen toz riskinden başkayakma gazları içindeki CO, SO , NOx ve

TVOC gibi gaz bileşikleri de risk oluştur-duğundan bunların emisyonlarının dasınır değerleri aşmaması gerekmektedir.Ayrıca,buradamekanikaksaklıklaryanın-

da patlama ve kızgın yağ hortumlarınınözellikle ek yerlerinden fışkıran sıcakhaldeki sıvıların çalışanlar üzerindekiyanıketkilerisözkonusudur.

2

7




8

RİSKLERE KARŞI ALINABİLECEKÖNLEMLER

Kırma-Eleme tesislerinde klasikleşmişönlemleraşağıdakigibiözetlenebilir;

Su spreyleri: Kırıcılar, elek üstlerive band döküşleri üzerine monteedilen nozlar vasıtasıyla kapalıdevreçalışanvebirkomprösöryar-dımıyla sıkıştırılan ve pülverizeedilen suyun tozumanın oluştuğuyerepüskürtülmesiesasınadayan-maktadır. Oldukça etkili ve uzunyıllardanberikullanılmaktadır.

Torbalı filtreler: Oldukça etkili olanbu yöntemle toz güçlü fanlarınoluşturduğuvakumlaemilerektor-balı filtrelerde tutulmakta ve te-mizlenmiş hava ortama verilmek-tedir. Pahalı olup, fanların yüksekderecedeki elektrik tüketimlerisebebiyle yaygınlaşamamıştır.Kırılarak elenecek malzemenintonbaşına0,25-0,50Eurolukmali-

yet getirdiği için açık sistemdeçalıştırılan tesislerle rekabetedilememesibusisteminenbüyükhandikapıdır.

Bu iki temel sistemin yanında tozoluşumunuminimizeetmekiçinbaşkated-birler de vardır. Bunlar arasında kırılacakmalzemenin en az % 10 rutubetli olmasıiçin ıslatmak, bandların üzerine galvanize

sac veya branda bezi ile örtmek, araçlarıngeçtiğiyollarısürekliarazözlerleıslatmak,kırma eleme tesisini rüzgar almayacakkuytu yerlere kurmak, rüzgar önleyici

panolarla çevirmek ve çabuk büyüyenağaçlarla kamufle etmek ve rüzgarlıhavalarda çalışmamak, yalnızca gecevardiyası düzenlemek gibi tedbirlersayılabilir. Ancak, bunların tamamı yerinegetirilse bile yönetmeliklerdeki şartlarkarşılanamadığı için tesislere 2012 yılın-dan sonra emisyon izinleri verilemeyecekverilenlerin de yenilenmeyeceği tümişletmelere 2009 yılı itibariyle bildirilmiş

ve kendilerinden noter tastikli taahhüt-name alınmıştır.

Asfalt plentleri genellikle kırma-elemetesisleriyleentegreçalıştığındanbufaaliyetlerde oluşan tozumalara karşı aynıtedbirler gerekir. Plentleme sırasında isefazladan tartma,eleme veısıtmaişlemleriile bitümle mikserde karıştırma işlemleriyürütülürken toz oluşumu kaçınılmazdır..Brülörlerin yakıtı yakarken oluşturduğugaz kirleticileri ve fosil yakıttan ve bitüm-den kaynaklanan uçucu bileşikler ilavetedbirlere ihtiyaç gösterir. Bu sebebleplent bacasının mutlaka uygun filtre iledonatılması şarttır. Yakıt olarak da en az 4numara fuel oil veya motorin, kalyak,doğal ya da likitgaz kullanılmalıdır. Yanıkyağ, 6 nolu fuel oil, şlam gibi fazla kükürtve katran içeriği olan yakıtların kullanıl-

maması gerekir. Plentin her kullanımdansonra mazot veya uygun bir çözücü ilesilinerek temizlenmesi ve özellikle kızgınyağ hortumlarından sızıntı olamayacakşekilde boru eklerindeki kelepçelerin

sıkılması s hanın temizlenerek sulanmasıgibitedbirlerdealınmalıdır.

Üretime başlarken kızgın yağ bürülö-rünün ve yağ pompasının çalışıp çalışma-dığı, yağ sıcaklığı, bitüm sıcaklığı ve fuel-oil sıcaklığının ayarlanan düzeyde olupolmadığı, hat üzerindeki termostatlarınçalışır durumda olması kontrol edilir.Kızgınyağbürülörününenbüyüktehlikesi

termostatların birinde oluşacak aksa-manın yağ sıcaklığının aşırı yükselmesi vebuharlaşması sonucu gaz sıkışmasına vepatlamasınanedenolmasıdır.

Makinanın mekanik aksamı gözlekontrol edildikten sonra üretime başlanır.Start verdiğimiz her bir motorun amper-metresine bakılır ve çalışma sesi dinlenir.Üretim esnasında makinanın kontrölü

bilgisayar ve ampermetrelerden takipedilir. Ses faktörü de çok önemlidir. Farklıçıkansesbirarızanınhabercisidir.Makina-nın altında ve yanında kimse bulunma-malıdır. Parça kırılması ve düşmesi, tesi-satta dolaşan bitüm, fuel-oil, kızgın yağgibisıvıve sıcak maddelerinzamanla aşın-ma gösteren ek yerlerinden püskürmesisonucuyanmatehlikesibulunmaktadır.

Makinanın 4-5 m. uzağında bulunanyardımcı operatör makinayı sık sık gözlekontrol etmelidir. Üretim bittikten sonramakinanın yağlanması, mazotlanması ve

?

? a

Kırma ve ElemeTesisleri



9

temizliği yapılır. Tekrar mekanik aksamıelle ve gözle kontrol edildikten sonrakapatılır.

Yol yapımında olmazsa olmazyatırımlardan olan kırma-elemetesisleriyle asfalt plentlerindeyürütülen faaliyetlerde hava kirle-ticilerinin emisyonları oldukçayüksek konsantrasyonlarda olup,hiçbir tedbir almadan çalıştırılma-ları durumunda yönetmeliklerde

öngörülen sınır değerlerin aşıldığıgörülmektedir. Hava kirletici para-metre olarak P.M. ve P.M.10 (10m i k r o n da n k ü ç ü k p a r t i k ülmadde), CO, SO , No ve TVOC gibi

parametrelerin emisyonları çeşitlitedbirler alınarak sınır değerlerinaltına çekilebilir. 1950'li yıllardanberi ülkemizde kullanılagelenklasikkırma-elemetesislerininçok

büyük çoğunluğu (% 98'i) açıksistemde dizayn edildiklerindenözellikle, tozla mücadelede büyükzorluklar çekilmektedir. Her nekadarsuspreyleriyletozlarbastırı-labilmekteysedeözellikle0-5mmboyutundaki tozların kuru ve rüz-garlı havalarda tamamen bastırıl-ması mümkün olmamaktadır. Öteyandan asfalt plentlerinde tozun

yanı sıra brülörlerde yakılan yakı-tın kalitesine göre atmosfere de-şarj edilen yanma gazları içindeCO, SO P. M . v e TVO C' lerde

mutlaka filtre kullanılması gerek-mektedir. Çukurova bölgesindefaaliyet gösteren kırma-elemetesisleri ve asfalt plentlerindegerçekleştirilen önlemsiz ve ön-lemli ölçümlerde alınan sonuç-larda hava kirletici parametrelerinemisyonlarının azaltılabileceğiaçıkça görülmüştür.

Su spreyleme yoluyla toz emis-yonlarınınazaltılabileceği,ancakbu yöntemle özellikle küçükboyutlutozkonsantrasyonlarının

yönetmeliklerdeki sınır değerle-rinaltınaçekilemeyeceği,

0-5 mm boyutundaki kırma-eleme işlerinin tamamen kapalıortamdayapılmasıgerektiği,

Yüksek güçlü fanlar ve toz emmedavlumbazları kulanılarak çıkantozların torbalı filtrelerde tutul-

masına imkan veren yönteminpahalıolup,işletmemaliyetlerini0,250-0,5 Euro/ton artırsa dayönetmelikteki sınır değerlerikarşılayan modern tedbir yön-temiolduğu,

Asfalt plentlerinde yakıt olarak 4nolu feul oil kalitesinden dahadüşük kaliteli yakıt kullanıla-

mayacağıvetesisbacasınınmut-laka filtre ile donatılıp, tart,eleme ve karışım yapılan yerdetorbalı filtrelerle tozun toplan-masınıngerektiği,

Ayrıca stabilize servis yollarınındüzenli bir şekilde arazözlerlesulanarak rutubetlendirilmesi,tesisin nisbeten kuytu bir alanakurulması ve etrafına rüzgartutucu paneller konulup, faali-yetlerin yapıldığı alanınetrafınınçabuk büyüyen ağaçlarla dona-tılmasının emisyonların çevreyeyayılmasında yardımcı ve iyileş-tirici tedbirler olduğu, anlaşıl-mıştır.

SONUÇLAR?

?

?

?

?

?

2 x

2 ,

1. Anıl, M., Andaç,İ., 2009. Yol yapım malzemesi üretenasfaltplentlerindevesıcakkarışımlarınyolgüzergahınaseri lmesi sı rasında muhtemel r iskler, Madenİşletmelerinde İş Sağlığı ve Güvenliği Sempozyumu,BildirilerKitabı,Adana.

2. Anıl,M.,Yapıcı,N. ve Türkmenoğlu, M., 2009. Kırma-Eleme Tesisleri ve Asfalt Plentlerinde Hava Kirletici-lerinin Emisyonlarını Azaltıcı Önlemlerin Araştırılması,Ç.Ü.MMF2007BAP-1, Kesinrapor,33s,Adana.

3. Değerli, E., Ünver, B.,2002. Açık ocaklarda toz dağılı-mının bir bilgisayar yazılımı ile değerlendirilmesi,Madencilik,Cilt41,sayı3,3-17,Ankara.

4. Koruyan,K.,Yalçın,E., Polat,M., 2008.Ocak tozlarınınsu

spreyleriyle bastırılmasının modellemesi, Madencilik,Cilt,47,sayı2,3-14,Ankara.

5. Fırat, Y. Ve Anıl, M., Belen-Topboğazı (Hatay) arası yolyapım çalışmaları, Ç.Ü. Müh. Mim. Fak. Derg. 23,2,341-355,Adana.

6. Polat,H.,Polat,M., Gürgen,S., 2000.Solunabilirtozunsuspreyleri kullanarak bastırılmasında son gelişmeler,Madencilik,Cilt39,sayı1,39-52,Ankara.

7. TS 1081 EN 12591 Bitümler ve Bitümlü Bağlayıcılar-KaplamaSınıfıBitümler-Özellikler

8. TS 1082 Yol Üst Yapı lar ında Kullanı lan AsfaltEmülsiyonları

9. TS 1083 Yol Üst Yapılarında Kullanılan Sıvı PetrolAsfaltları

10. 19269 Sayılı Resmi Gazete“Hava Kalitesinin KorunmasıYönetmeliği

11. 24.12.1973 tarihli ve 14752 sayılı Resmi Gazetedeyayınlanan Parlayıcı,Patlayıcı, Tehlikeli ve ZararlıMaddelerle Çalışılan İşyerlerinde ve İşlerde TSE2341/Nisan 1976 referansı ile Hava Kirliliği ÖlçmeMetodlarıAlınacakTedbirlerHakkındaTüzük

13. 2.11.1986 tarih ve 19269 sayılı Resmi Gazete'deyayınlanarak yürürlüğe giren Hava KalitesininKorunmasıYönetmeliği

14. 14.9.1990 tarihli ve 20635 sayılı Resmi Gazete'deyayınlanarak yürürlüğe giren Maden ve Taşocaklarıİşletmelerinde ve Tünel Yapımında Tozla MücadeleyleİlgiliYönetmelik

15. 09.12.2003 tarihli ve 25311 sayılı Resmi Gazete'de

yayınlanarak yürürlüğe giren İş Sağlığı ve GüvenliğiYönetmeliği16. 07.10.2006 tarih ve 25632 sayılı Resmi Gazete'de

yayınlanarak yürürlüğe giren Endüstri TesislerindenKaynaklananHavaKirliğininKontrolüYönetmeliği

17. 14.12.2007 tarih ve 26730 sayılı Resmi Gazete'deyayınlanarak yürürlüğe giren Madencilik Faaliyetleri İleBozulan Arazilerin Doğaya Yeniden KazandırılmasıYönetmeliği

18. 7.3.2008 tarih ve 26809 sayılı Resmi Gazete'deyayınlanarak yürürlüğe giren yeni Çevresel GürültününDeğerlendirilmesiveYönetimiYönetmeliği

19. 06.0.2008 tarih ve 26898 sayılı Resmi Gazete'deyayınlanarak yürürlüğe giren Hava Kalitesi Değerlen-dirmeveYönetimiYönetmeliği

20. 17.07.2008 tarih ve 26939 sayılı Resmi Gazete'deyayınlan ve önceki yönetmeliğe göre oldukçadeğişiklikler içeren ÇED (Çevresel Etki Değerlendirmesi)Yönetmeliği

k a y n a

k l

a r




İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ ALANINDA

KİŞİSEL MARUZİYET HESAPLAMA,

KULLANILACAK KULAK KORUYUCUNUN SEÇİMİHüseyin SEZEK, Fizikçi, İSGÜM Kocaeli Lab. Şefi

Gürültü Ölçümleri

makale



Bir insan bebek sahibi olduğundaherhalde en çok hoşlandığı şeylerden

biri bebeğin kendisine seslendiğini duy-maktır. Gelin görün ki bu hoş cıvıltılar

tizleşip arttıkça, özellikle yoğun bir işgününden sonra ebeveyn için istenmeyenseslere yani bir tür gürültüye dönüşe-bilmekte ve rahatsız edebilmektedir.Rahatsız olma durumu, kişinin o an ki ruhhaline,cinsiyetine,yaşınavehassasiyetinegöre değişiklik gösterse de belli bir eşiğinüstündeki gürültüden herkesin rahatsızolacağınıunutmamakgerekir.

Ancak, gürültüden rahatsız olma ileişitme duyusunun zarar görme olayınıbirbirinden ayırmak gerekir. Apartmandaoturanbiraileiçinaşağıkattakitelevizyonsesi ya da oturanların belirli bir seviyedepatırtı yapması rahatsız edici olabilir amaişitme duyusuna zarar verici değildir. Yaniher rahatsız eden gürültü işitme kaybınanedenolurdemekyanlışolur.

Dünyada pek çok ülkede en yaygın

sağlık problemlerinden olan ve daha çokendüstride karşımıza çıkan gürültü isedahaçokkalıcıvegeçiciişitmekayıplarına,bazı iş kazalarına, psikolojik olumsuz-luklara ve dolayısıyla iş veriminin düşme-sine neden olacak kadar tehlikeli sınır-larda bulunabilir. Bu sınırlar Ülkemizde23/12/2003tarihindeyayınlanan“GürültüYönetmeliği”ile belirlenmiştir. Buna göregünlükmaruziyetdeğeri80dB(A)'yıaşan

çalışma ortamında, çalışanlar için gerekliKKD hazır bulundurulucak, günlük maru-ziyet değeri 85 dB(A)'ya ulaşan çalışmaortamlarında ise, çalışanlara zorunlu ola-rakKKDkullandırılacaktır.

İş sağlığı ve güvenliği konusundaçalışanların günlük kişisel maruziyetlerini

tespit etmek amacıyla yapılacak gürültüölçümleri, Çalışma ve Sosyal GüvenlikBakanlığı'nın 06/02/2003 tarih 2003/10/EC sayılı Avrupa Parlamentosu ve Konseyi

Direktifini esas alarak, 23/12/2003 tari-hinde yayınladığı “Gürültü Yönetmeliği”dikkate alınarak yapılmalıdır. Ülkemizdegürültü konusunda bir başka yönetmelikolan, Çevre ve Orman Bakanlığının yayın-

ladığı “Çevresel Gürültünün Değerlendi-rilmesi ve Yönetimi Yönetmeliği” iseçalışanların işyerlerinde maruz kaldığıgünlük gürültü maruziyetini değerlen-diren esasları kapsamadığından günlükkişisel gürültü maruziyetinin hesaplan-ması ve değerlendirilmesi çalışmalarındakullanılmamalıdır.

23/12/2003 tarihinde yayınlanan

“Gürültü Yönetmeliği” ile birlikte ölçümmetodolojisi ve hesaplamalarında, “İşyerinde maruz kalınan gürültünün tayinive bu gürültünün sebep olduğu işitmekaybının tahmini” başlıklı TS 2607 ISO1999 standardı ile “Çalışma ortamındamaruz kalınan gürültünün ölçülmesi vedeğerlendirilmesi için prensipler” başlıklıTS EN ISO 9612 standardından faydala-nılmasıgerekmektedir.

İşyerlerinde çalışanların günlük ve/veya haftalık gürültü maruziyetlerinibelirlemede en çok karşılaşılan problemhangi işin ne kadar süreyle yapıldığınıntam olarak belirlenmemesidir. Bu yüzdenişyerinde görevli İSG uzmanı, bu konudaönlemler alarak hangi işçinin hangisürelerde hangi proseslerde çalıştığınıtayin etmelidir. Bu işlem gerçekleştiğinde

sadece kişisel maruziyetin hesaplanmasıkolaylaşmayacak aynı zamanda maruzi-yeti etkin değerlere ulaşan çalışanlarınçalışma yerlerinin değiştirilmesi ve/veya

gürültülü işte çalışma sürelerinin azaltıl-masıgibiönlemlerdealınabilecektir.

Gürültü ölçümlerinde temel olarak iki

farklı cihaz kullanılır. Bunlar, IEC 651standartına uygun anlık gürültü ölçümcihazı ve IEC 61252 standartına uygundozimetrelerdir.

Anlık gürültü ölçüm cihazı, belirli birnoktadaki ses basınç seviyesini ölçerekdesibel cinsinden sonuç verir. Ölçümler,çalışanların kulak hizasından 10 cm uzak-lıkta,sesbasıncıemiliminiönleyecekşekil-

de yan durarak, mikrofon prosese dönükolarak yapılmalı ve çalışanın işlem periyo-du boyunca birlikte hareket edilmelidir.Özellikle kararlı gürültünün olduğu du-rumlarda anlık gürültü cihazı ile yaklaşık 1dk.ölçümalınmasıyeterliolacaktır.Çalışa-nın görev yaptığı bölümler, proses ve/veyakullandığı aletlerin birden fazla olmasıdurumunda her aletle ve/veya herbölümde, her proseste tek tek ölçümle-

meler yapılmalıdır. Bu ölçüm sonuçları,ilgili alet/bölüm/proseste çalışılan süreler-le birlikte değerlendirilmelidir. Genellikleçalışanların, herbir proses/alet/bölümdekiçalışma süreleri doğruya yakın bir şekildebelirlenebiliyorsaböylebirişletmedeanlıkgürültüölçümcihazlarıyeterliolacaktır.

Ancak tersaneler, atölyeler, marangoz-haneler gibi çok sayıda çalışanın farklı sesbasınç seviyelerine sahip işleri aynıortamda ve değişken sürelerde yapmasıdurumunda anlık gürültü ölçüm cihazları,çalışma sürelerinin belirlenmesi çok zorolacağından pek yeterli olamayacaktır. Budurumda dozimetre kullanmak gerek-mektedir.Anlıkgürültücihazlarıylayapılanölçümler ile kişisel maruziyet hesaplamakiçin maruziyet süreleri ile birlikte hesapyapmak gerekirken dozimetreler ile hiçbirözel hesap yapmadan 8 saat (günlükmaruziyet) veya ilgili işin yapıldığı süreçboyunca cihazın mikrofonu kişinin yakası-nasabitlenerekölçümleryapılabilir.

GürültüÖlçümleri

11


Pratik Ses Ölçümleri



KişiselMaruziyetHesaplama

m :

Ti :

L :

Firmada görevli bir çalışan ve farklıişleri için kişisel maruziyet aşağıdakişekildehesaplanır.

AliÇALIŞKAN

Gün içinde çalıştığı bölümler ve yaptığıişler:

Conta söküm veortam temizliği

Elektrot kaynakAra montaj işleri

Anlık gürültü ölçüm cihazı ile yapılan

ölçümler sonucunda;

olaraktespitedilmişolsun.Bu durumdaTS2607 ISO 1999 standardında da ifadeedilen çalışılan süre içerisinde maruzkalınan “Eş değer sürekli A-ağırlıklı sesbasınç seviyesi,(L )” yi aşağıdaki formül

kullanarakhesaplanabilir.

Ölçümyapılansayı

Herbirişlemdekiçalışmasüresi

Herbir ölçümün L değeri olarak

ifadeedilmektedir.

Çalışma süreleri ve ölçüm sonuçlarıformülüze edildiğinde;

çalışılan süre içerisinde maruz kalınaneşdeğer gürültü seviyesi olan L = 90

dB(A) olarak bulunur.

Günlük 8 saate normalize edilmişkişisel maruziyet değeri olan L ise, T:

işçinin fabrikadaki toplam aktivite süresiveTo=8saatolmaküzere;

L =L + 10lg(T/To) denklemiyle

hesaplanacak olursa 88,7 dB(A)olmaktadır.

Ali ÇALIŞKAN isimli çalışanın 8 saatlikkişisel gürültü maruziyeti 88,7 dB(A) ola-rak belirlendiğine göre ilgili “GürültüYönetmeliği”ne göre en yüksek etkin de-ğeri aşmıştır ve uygun kulak koruyucu

kullandırılması gerekmektedir. Peak de-ğerleri ise yönetmeliğe göre etkin değer-lerinaltındadır.

Çalışanismi:

Motor bölümü:

b) Kaynak bölümü: c) Montaj bölümü:

Burada;

a)

Aeq,T

eq

Aeq,T

EX, 8h

E X, 8h A eq ,T

Aeq,Ti

1-

12

İSG Alanında Gürültü Ölçümleri

Lm Aeq,T1 i=10.log ×10T 10iAeq,T Ti=1

Læ öç ÷åç ÷è ø

Günlük Kişisel Gürültüye Maruziyet Hesabı

Gürültü Seviyesil(Leq)

Maruziyet Süresi(dakika)

Görev 1 96 80Görev 2 80 30

Görev 3 83 120

Görev 4 78 120

Toplam süre 350

LAeq,T= 90,03

LEX, 8h= 88,7

Tablo 2.

Tablo 1.

Yapı lan çalışma Ti

(dak)

LAeq,Ti

dB(A)

Lc

dB(C)

Peak

dB(C)

Conta söküm 80 96 97 117

Ortam temizliği 30 80 88 100

E lektrot kaynağı 120 83 79 102

A ra montaj işleri 120 78 81 105



Kullanılacak Kulak KoruyucununSeçimi

75(A) 80dB(A)

TSEN458

Geniş aralıktaki gürültü ortamlarıylaçalışabilen çok farklı kulak koruyucularıolduğundan bunlar içinden en uygunolanı seçmek çok önemlidir. Seçmeişleminde kulak koruyucuların bütünişlevlerinin dikkate alınması gerekir. Birkulak koruyucusu seçilirken, aşağıdalistelenenfaktörlereönemverilmelidir:

- CE işareti,

- Ses zayıflatma özeliği (SNR Değeri)(Verilen bir deney sinyalinde,

deneğin yerleştirildiği ortamdakulak koruyucu varken ve yokkenişitme eşik seviyeleri arasındakiortalama fark)

- Kullanıcı konforu,

- Ortam ve aktivite,

-Tıbbi bozukluklar,

Sonuç olarak kulak koruyucularg e r e k e n m a r u z k a l m a s ü r e s i n i ntamamında takılmayabilir. Amaç kulaktaetkinbasınçseviyesini i laarasındatutmaktır.

İşitme Koruyucuları-Seçim, Kullanım,Muhafaza ve Bakım-Kılavuz standardı

olan 'e göre;

İşitme Koruyucular için hesaplanankoruma derecesine (Kulaktaki EtkinSeviye LET dB) gerçek ortam koşulların-daki muhtemel sapmalardan ve kulla-nımdan kaynaklanan hatalardan dolayı,kulak tıkaçları için +9 dB, kulaklıklar için+5dB,otoplastiktıkaçlariçin+3dBhatapayıeklenmesitavsiyeedilmektedir.

- Kask, gözlük gibi diğer kişiselkoruyucu donanımla (KKD)

uyumluluk.

İşitme koruyucularının etkin sesbasınç seviyesinin hesabında deölçülen Lc değerleri dikkate alınmalıdır.

Örneğin Lc değeri 97 dB(C) olan biraktivitede kullanılacak işitme koruyu-cusunun kulak tıkacı olduğu varsayılır vekoruyucu etkisinin deki “iyi”

sınıfındaolmasıistenirseSNRdeğeri(97-75+9) ila (97-80+9) arasındabi r değer o lan i ş i tme kor uyucususeçilmelidir.

Tablo-1

Tablo-3

31dB26 dB

Ayrıca ulusal mevzuatlabelirlendiği üzere

gürültü

seviyesi en azından uygunçalışma seviyesinin altınadüşürülmelidir.

Kullanıcıların herhangi birindegereksizyereyüksek

zayıflatmasağlayanbir kulak koruyucu

bulunmamasına dikkat edil-melidir.Butürkulak koruyucular, işitmede uyarı

sinyallerini almada zorluklara sebep olabilir.Kullanıcılar kendilerini rahat hissetmeyebilir veya kendini ortamdan tecrit edilmişhissedebilir.

kullanı-cının kulaklarındaki

,

13


1.

5.

TS 2607 ISO 19992. TS EN ISO 9612

3. TS EN 458

4. OLE_LINK28http://OLE_LINK28www.hvbg.de

http://www.hse.gov.uk

O L E _ L I N K 3 O L E _ L I N K 4 h t t p : / /www.hvbg.deOLE_LINK3OLE_ LINK4/ d/fa_İşitme Koruyucular için hesaplanan korumaderecesine (Kulaktaki Etkin Seviye LET dB) gerçekortam koşullarındaki muhtemel sapmalardan vekullanımdan kaynaklanan hatalardan dolayı,kulak tıkaçları için +9 dB, kulaklıklar için +5 dB,otoplastiktıkaçlariçin+3dBhatapayıeklenmesit a v s i y e e d i l m e k t e d i r . O L E _ L I N K 3 O L E _LINK4http://www.hvbg.deOLE_LINK3OLE_LINK4/d/fa_psa/sach/gehoersch/hand_gehoer.pdf

k a y n a

k l

a r

Tablo 3.

Kulakta etkili sesbasınç seviyesi

Koruyucu etkininbelirlenmesi

85 ve üzeri Yetersiz

80-85 Kabul edilebilir

75-80

İyi

70-75 Kabul edilebilir

70 altında Yüksek

İyi



BOYA SEKTÖRÜNDESOLVENT KULLANIMI:İŞ GÜVENLİĞİ AÇISINDAN TEHLİKELERİ VE

ALINMASI GEREKEN ÖNLEMLEREsin A. KÜRKÇÜ, İSG Uzmanı,İş Sağlığı ve Güvenliği Merkezi Müdürlüğü, (İSGÜM)

makale



15


Diğermaddelerifizikselolarakçözebilenmaddeleranlamınagelensolventler,gereksanayiürünlerininüretimindeara ürün, gerekse günlük yaşamda son ürün olarak yaygın şekilde ve yüksek miktarlarda tüketilmektedir. Solventler

boya, cila, yapıştırıcı gibi kimyasal maddelerden, ayakkabı ya da mobilya gibi son ürünlerin üretimine kadar çok çeşitlialanlardakullanılmaktadır.

Solventlerinbuşekildeyaygınolarakkullanılmasısolventlereyadasolventbuharlarınamaruziyetikaçınılmazkılmaktadır.İşyerlerindesolventlerebaştasolunumvederitemasıyoluylayüksekdüzeydeveuzunsürelimaruziyetsözkonusuolmaktadır.

Solventler sağlık açısından tehlikelere sebep olmakla birlikte yanıcı, uçucu, kolay buharlaşır özelliğe sahip olduklarındanişyeriortamındasolventbuharlarınınpatlayıcıkarışımlaroluşturmaihtimaliçokyüksektir.İşyeriortamındabulunansolventleryangınvepatlamalaranedenolabilmektedir.

Solventlerinenyaygınolarakkullanıldığısektörlerdenbirideboyasektörüdür.Boyanınbirbileşeniolansolventlerboyanınakmadirenciniayarlamakvereçineyiçözeltihalinegetirmekiçinkullanılır.

Bu makalede, solventlerin boya sektöründe kullanımı, iş güvenliği açısından solventlerin tehlikeleri ilesolventleringüvenlikullanımvedepolanmasınailişkinönlemlerhakkındabilgileryeralmaktadır.

Solventler diğer maddeleri fizikselolarakçözebilendahadarbirtanımlagaz,sıvı ve katı haldeki diğer maddeleri çözenorganik ve inorganik sıvılardır. Çözünmesırasındanesolventnedeçözünenkimya-salbirdeğişikliğeuğrar.

Organik ve inorganik solventlermevcuttur. Amonyak, karbon dioksit,fosfor tribromür ve su inorganik solvent-lerdir.Karboniçerensolventleriseorganiksolventler olarak adlandırılmaktadır.Organik solventlere örnek olarak hidro-karbonsolventler, alkoller, eterler, esterlerveaminlerverilebilir.

Solventlerendüstrideçeşitliamaçlarla

kullanılırlar. Boya ve matbaa mürekkebiyapımı, tekstil ve kağıt sanayiinde elyafınyayılabilir bir hamur haline getirilmesi,bazı katı maddelere, şekil alabilir plastikhamurözelliğinikazandırma,yağekstrak-siyonu, metallerin yağlı maddelerdenarıtılması, kuru temizleme işleri, kimyasalmaddeleri çözerek etkileşmelerini sağla-yacak reaksiyon ortamının oluşturulmasıençokkullanıldığıişlerdir.

Solventlerin en yaygın olarak kulla-nıldığı sektörlerden biri de boya sektörü-dür. Solventler boyada, boya üretimini ve

boyanın uygulanmasını kolaylaştırmakiçinkullanılmaktadır.

Boya bir bağlayıcı içine katılmışdeğişikmaddelerinbirarayagelmesindenoluşan bileşik bir malzemedir. Boyanıniçeriğini bağlayıcı, pigment, solventler vediğerkatkımalzemelerioluşturur.

Boyanın bir bileşeni olan solventlerboyanınvizkozitesiniayarlamak,katıveyaçok kalın olan reçineyi çözelti haline

getirmek böylece boya üretimini veboyanın uygulanmasını kolaylaştırmakiçinkullanılmaktadır.

Solventleruçucudur,boyatabakasınınbir parçası olmazlar. Solventler akıcılığı veboyanın uygulanma özelliğini ve boyanınsıvıhaldekikararlığınıetkiler.Solventlerintemel fonksiyonu boyadaki uçucu olma-yan bileşenler için taşıyıcı olmaktır. Boya-nın içindeki solvent buharlaştıktan sonraboyanıngerikalankısmıyüzeyesabitlenir.Solvent bazlı boyalar çeşitli solventlerinkombinasyonunu içerebilirler, örneğin

alifatik, aromatik, alkoller ve ketonlargibi.

Pigmentler; boyaya renk, örtücülüközelliklerini veren ve boyanın katılaş-masına yardımcı solventlerde ve bağlayı-

cılarda çözünmeyen tanecikli katılardır.Bağlayıcı ya da reçine, pigment ve dolgumaddelerinin içinde homojen olarakdağıldığı ve boyanın film oluşturanbileşenidir. Bağlayıcı yapışmayı sağlar,pigmentleri birbirine bağlar ve kalıcılık,esneklik ve sertlik gibi boyanın birçoközelliğinietkiler.

Boyadaki bu üç temel bileşenin yanı-sıra boyanın yüzey gerilimini, akışkanlıközelliklerini, bitmiş haldeki görünümünüya da UV ışınlarına direnç veya bakterioluşumunu engelleyici vb. özelliklerisağlamak için başka katkı maddeleri deeklenebilir.

Boyada kullanılan solventlerin birincigörevi boyaya sürülebilir veya püskür-tülebilir bir kıvam sağlamak ve boyanınuygulanmasından sonra uçup giderekboyanın yüzeye ince bir tabaka halindeyapışmasını sağlamaktır. Bunun dışında

1

2

2

2

2

BOYA SEKTÖRÜNDE SOLVENTKULLANIMI

Boyanın Yapısı

BoyadaKullanılanSolventler



solventler boyayı oluşturan değişikorganik bileşenlerin birbirleri içindeçözünmelerini, boyanın düzlenmesini,kuruma zamanını ve yüzeye yapışma

kuvvetinietkiler.

Reçineye konulan bir solvent öncezincirler arasına girerek zincirleri birbi-rindenayırmayaçalışır.Birazdahasolventeklenince zincirler birbirinden iyiceuzaklaşırlar. Bunun sonucu olarak dakenetlenmiş zincirler birbirlerindenayrılırlarveviskositehızladüşer.

Boyasanayisindeençokkullanılansol-ventler hidrokarbon solventlerdir. Hidro-karbon solventler hem ucuz olmaları hemde yağ, alkit, vernik ve diğer reçineleri iyi

çözmeleri nedeniyle tercih edilir. Hidro-karbon solventler grubundan alifatik hid-rokarbonlardan n-hekzan ve n-heptan,aromatik hidrokarbonlardan ise toluen,ksilen ve etilbenzen en çok tercih edilensolventlerdir. Bunların yanısıra halojen-lenmiş hidrokarbon solventler, alkoller,ketonlar, esterler ve eterler de boyaüretimindekullanılırlar.

Geçmişte boya sanayisinde aromatikhidrokarbon solventlerden benzen çokyaygın olarak kullanılmaktaydı. Kanse-rojen olması nedeniyle benzen kullanımı

nadir görülmektedir. Günümüzde aroma-tik hidrokarbon solvent olarak en yaygınolarak kullanılanlar; toluen ve ksilendir.Toluen daha kolay bulunabildiği içinksilenden daha çok kullanılır. Aslındabirini diğerinin yerine kullanmak genelolarakbirsorunçıkarmaz.Toluenveksilendışında az da olsa kullanılan diğeraromatik solventler; n-propil benzen(kümen), n-bütil benzen ve izobütil

benzendir. Aromatik solventler alifatiksolventlere göre çok yüksek çözücü gücesahiptir.

Alkoller, esterler, glikol esterleri veasetatları ve ketonlar oksijenli solventlergrubunda olup boya sektöründe hidro-karbonlarda çözünmeyen reçineleri çöz-mek için kullanılmaktadır. Oksijeninbulunması nedeniyle polar özellik kaza-

nan solventin çözücülük kuvveti yükselir.Ancak oksijenli solventler hidrokarbon-lardan daha pahalı oldukları için sanayidekullanımı hidrokarbonlara göre dahaazdır.

Glikol eterleri ve asetatları; yağ, doğalreçine, alkit akrilik, nitroselüloz, etilselüloz, polistiren, polivinilasetat gibi

polimerleri çözmede kullanılır. Etilenglikollüürünleretoksikolmalarısebebiyleson yıllarda ilgi azalmıştır, propilen glikoltürevlerineilgiartmıştır.

2

2

2

2

2

[2]

Alkoller arasında çözücü gücü en yüksek olan metanol toksik etkisi ve çok çabuk buharlaşması nedeniyle çok fazla kullanılmaz. Boya

sanayisinde etanolün dekullanımı yaygın değildir.

16

Boya Sektöründe Solvent Kullanımı



Ketonlar grubundan aseton çok iyi bir

çözücü olmasına karşın yüksek buhar-laşma hızı nedeniyle pek tercih edilme-mektedir. Metil etil keton ana çözücüolarak lake boyalarda kullanılmaktadır.Çözücülükgücüasetonayakındırveondandahayavaşbuharlaşır.

Boya fabrikalarında veya imalatha-nelerdeolankazalarınçokbüyükbirkısmı

solventlerin sebep olduğu yangınlar vepatlamalardır. Solventler hidrokarbonesaslı kolay buharlaşabilen kimyasallarolduğu için kolay yanarlar, patlayabilirlerve az veya orta şiddette toksiktirler. Boyasanayisinde kullanılan solventlerinkuvvetli çözücü olmaları yanında aranandiğer önemli özellikleri de tutuşma,patlama ve toksik etkilerinin düşükolmalarıdır.

Solventler aşağıda belirtilen özel-likleri nedeniyle işyeri ortamında işgüvenliğiaçısındantehlikelidir.

Solvent buharlarının işyeri ortamındabulunması patlamaya neden olabilir. Birpatlamanınyadayangınınolabilmesiiçinüç bileşenin olması gerekmektedir; yanıcıbuharlar (solvent buharları), oksitleyici(genelliklehavadabulunanoksijen)vebiralevkaynağı.Birmaddeninyanıcıözelliğesahip olabilmesi uçuculuğuna ve patlamasınırlarınabağlıdır.

Belli sıcaklık derecesinde, buhar

basıncı yüksek olan bir maddeninuçuculuğu, diğerlerine göre daha fazlademektir. Solventler genel olarak çokuçucukimyasallardır.

Yanıcı bir sıvı olan solvent buharlarıhava ile belli konsantrasyonlarda karışım-lar oluşturduğunda ve alev kaynağınınbulunması halinde hızlı bir yanma vepatlama gerçekleşebilir. Bu belirli buhar/hava konsantrasyonu “parlayıcılık aralığı”

veya “patlama aralığı” olarak adlandırılır.Parlayıcılık aralığında karışım alev alırsaparlama ya da alev oluşumu olabilir.Parlayıcılık aralığının sınırları Alt PatlamaLimiti(LEL)ve ÜstPatlamaLimitidir (UEL).Alt patlama limiti buhar/hava karışımınınyanıcı olduğu havadaki en düşük buharkonsantrasyonudur. Üst patlama limitibuhar/hava karışımının yanıcı olduğuhavadaki en yüksek buhar konsantras-

yonudur. LEL/UEL buharın havadakihacimselyüzdesiolarakifadeedilir.LELveUEL verileri aksi belirtilmedikçe normalsıcaklık ve basınç değerlerinde belirlen-miştir. Parlayıcılık limitleri basınç vesıcaklık değişimi ile değişebilir. Genelliklesıcaklık artışı LEL'i düşürken, UEL'iyükseltir.

Parlama noktası, yanıcı sıvıların sınıf-landırılması için daha genel olarak kulla-nılır. Bir solventin kaynama noktası art-tıkça parlama noktası da artar. Parlamanoktası, sıvının havada alev kaynağı ile

karşılaştığında, alevlenecek bir yanıcıbuhar karışımı oluşturmasına kadarısıtıldığındaki sıcaklık değeri olaraktanım-lanmaktadır. Parlama noktasındaki sıcak-

lıkta sürekli yanma gerçekleşmez. Bu du-rum daha yüksek bir sıcaklık olan yangınnoktasıdır.

Kendiliğinden alev alma noktası,solventlerle yüksek sıcaklıklarda çalış-manıngerektiğiproseslerdeönemkazanır.Eğer sıcaklık yeterince yüksekse havadakisolvent buhar karışımı alev kaynağı olma-dan kendiliğinden alev alır. Kendiliğindenalev alma noktası, yanıcı buhar ve havakarışımınınalevkaynağıolmadanalevlen-diği minimum sıcaklıktır. Genellikle kendi-liğinden alev alma sıcaklığı kimyasalınkaynama noktasının epeyce üzerindeki birsıcaklık değeridir. Solventlerin kendili-ğinden yanma sıcaklığı çok yüksektir.Boyanın depolandığı ve kullanıldığıkoşullardakendiliğindenparlamaolayıpekgörülmez. Yalnız yanıcı yüzeyler üzerinesürülen alkit boyalarında havanın oksijeniile kuruma sırasında ısı açığa çıkar. Bu ısıyeterli bir şekilde uzaklaştırılmazsa yangı-na yol açabilir. Her zaman kendiliğindenalev alma sıcaklığının oldukça altındaçalışılmasıtavsiyeedilir.

BoyaSektöründeİşGüvenliği

[2

3

[3]

3

2

Parlamanın gerçekleştiği sıcaklık; LEL değerine karşılık gelen sıcaklığa çok yakındır.Bu nedenden dolayı birçok durumda bir maddenin

parlayıcılık özelliği değerlen-dirilirken parlama noktası alt

parlayıcılık sınırındaki sıcaklık yerine kullanılır.Parlama noktası düşük oldukça, maddenin uçucu-luğu, dolayısıyla potansiyel

tehlikesi daha yüksek olur.

[3]

17


Tablo 1: Bazı Solventlerin Parlama Noktaları, Patlama Sınırları, Kendiliğinden Alev Alma Sıcaklıkları [3]

Parlama Noktası(°C)

Alt Patlama Sınırı(v/v %)

Üst Patlama Sınırı(v/v %)

Kendiliğinden alevalma Sıcaklığı (°C)

Benzen -11.0 1.3 7.9 560Toluen 4.4 1.27 7.0 535o-ksilen 17.2 1.1 7.0 465m-ksilen 28.9 1.1 6.4 525p-ksilen 27.2 1.1 6.6 466n-pentan -49.4 1.4 8.3 285

n-heptan -3.9 1.0 7.0 215n-hekzan -21.7 1.2 7.7 233n-oktan 13.3 1.0 6.5 210White Spirit 38 0.8 6.5 -



Solvent seçimi yapılırken, güvenlikaçısından, solventlerin parlama noktalarıincelenmelidir. Eğer parlama noktasıçalışma ortamının sıcaklık derecesinden

daha düşük olan bir solventin kullanımızorunlu ise, çok sıkı güvenlik önlemlerialınmalıdır.

Solventler birçok sanayi kolundagereklidir ve yaygın olarak kullanıl-

maktadır. Ancak, solventler göreli olarakdüşük kaynama noktalar ı (yüksekuçuculuk)nedeniyletehlikeliolarakkabuledilirler. Aslında düşük kaynama noktasıbirçok uygulama için istenen bir özelliktir;örneğin istenen film kaplamasının veyayapıştırıcının elde edilebilmesi için pro-seste kullanılan solventin buharlaşmasıgerekmektedir. Ancak, solventin düşükkaynama noktasına sahip olması demek,

ortam sıcaklığında depolama ve prosesşartları uygun bir şekilde kontrol altınaalınmadıysa parlamaya sebebiyet vereceksolvent buharlarının oluşması demektir.Bu kontrol işlemi “risklerin yönetimi”olarak bilinmektedir. Başarılı kontrolsistemleri patlama ve yangına sebepolabilecek gereksiz solvent buhar salım-larının azaltılmasını sağlar. Bazı temelönlemleraşağıdaverilmektedir;

İşçiler, kullandıkları solventin fizikselve kimyasal özellikleri ve güvenlikullanımları konusunda bilgi sahibiolmalıdır.

Tedarikçi firma tarafından sağlanmışolan Malzeme Güvenlik Bilgi Formları(MSDS)okunmalıdır.

İşyeri ortamındaki, yanıcı solvent bu-

harlarının varlığı, solventin parlamanoktası ve patlayıcılık sınırları kullanı-laraktahminedilebilir.Düşükparlamanoktası (55°C'den düşük) solventin

daha tehlikeli olduğunu ve dahadikkatli kullanılması gerektiğini işareteder.

Kendiliğinden alev alma sıcaklığı,yanıcı/parlayıcı solvent karışımınınhavada kendi kendine alev alma-sından önceki maksimum sıcaklığıvermesi açısından bir yol göstericidir.Kendiliğinden alev alma sıcaklığı ileçalışma sıcaklığı arasında anlamlı birgüvenlikmarjinibırakılmalıdır.

Solventlerin duman zerrecikleri sol-ventinparlamanoktasınınaltındabile

parlayıcı olabilir. Duman (mist) vespreylerin önlenemediği durumlardaözelgüvenliktedbirlerialınmalıdır.

İşyeri havasındaki parlayıcı solventbuharlarının alev almasına sebep ola-cakpekçokalevkaynağımevcuttur;

Sigara, kaynak, ya da çıplak alevkaynağını solvent buharlarınınbulunması muhtemel yerlerdenuzaktutmakgerekmektedir.

Ex-proof (kıvılcım çıkarmayan)malzemelerkullanılmalıdır.

Sıcak bölgeler ve yüzeyler kontrolaltında tutulmalıdır. Çünkü, sıcakyüzeylerendüstrideçokfazlagörü-lürveyanıcısolvent-havakarışımı-nın doğrudan ya da dolaylı olarakalev almasına sebep olur. Doğru-danalevalma,sıcakyüzeyinsıcak-

lığının ortamda çoğunlukla bulu-nan solvent-hava karışımının ken-diliğinden alev alma sıcaklığınınüstündebirsıcaklıktaolmasıhalin-de olur. Dolaylı alev alma, madde-nin sıcak yüzeyden kaynaklananbir yanma ya da dumansız alevalmasıhalindegerçekleşir.Endüst-ridekisıcakyüzeylereörnekolarak;fırınyadabüyükocaklarınduvarla-rı, elektrikli araçlar ve ısıtma boru-

larıverilebilir.

Enazfarkındaolunanalevalmakay-nağıstatikelektiriktir.Statikelekt-

riğin alev kaynağı oluşturmasınailişkinriskleriazaltmakiçin;

Ekipmanların topraklanma-sınınsağlanması,

Topraklama direncinin kontro-lünün yapılması; topraklamadirencinin 10 Ohm'dan küçükolmasınınsağlanması,

Dolumsırasındasıçramaolma-masınınsağlanması,

Boruların içinde akan sıvınınhızınınsınırlandırılması,

Yükdağılımınınolmasıiçinbek-lenmesi,

İletken hortumlar kullanılmasıgerekmektedir.

Elektrik düğmesini açmak eğerbölgede gaz birikimi varsa çoktehlikelidir.

Parlama noktaları 40°C'den düşükolan hidrokarbonlar plastik kapla-

radoldurulmamalıdır.Parlayıcı solventlerin kullanımın-dan sonra temizlik için sıkıştırılmışhavakullanılmamalıdır.

Anti-statik koruyucu giysiler veayakkabılargiyilmelidir.

Solvent buhar konsantrasyonu, sol-ventin Alt Patlama Sınırının altındaolmalıdır.

Eğer mümkünse parlama nokta-sının 15°C ile 20°C altında çalışıl-malıdır.

Uygun havalandırma sağlanma-lıdır: Güvenliği sağlamak için bu-harlarAltPatlamaSınırının%25'inden az olacak seviyeye kadarseyreltilmelidir. Havalandırmayısağlamak için en kolay yol kapı ve

pencerelerin açılmasıdır, ancakbirçokdurumdamekanikhavalan-dırmadagereklidir.Havalandırma,solventin parlama noktasının

3

3

3

3

1.

2.

3.

4.

5.

6.

a.

b.

c.

d.

e.

f.

g.

h.

7.

a.

b.

?

?

?

?

?

?

SOLVENTLERİN GÜVENLİKULLANIMINA İLİŞKİNÖNLEMLER

18

Boya Sektöründe Solvent Kullanımı



üstünde sıcaklıklarda çalışmazorunluluğu varsa daha da önemkazanır.

Havalandırma çıkışı, yer seviyesindenen az 3 m yüksekte olmalı ve binanınkapı veya pencerelerinden 3 m uzak-lıkta olmalıdır. Saatte 6 tam hava de-ğişimi yapılmalıdır. Oluklarda alarmabağlı bir detektör bulundurulmasıgereklidir.

Eğer alev kaynağı yok edilip, sıcakbölgelerden tamamen kurtulma sağ-

lanamıyorsa, sistemden oksijenin yokedilmesi gerekmektedir. Böylelikleoksitleyicikaynakortadankalkacaktır.Bunun sağlanması için asal gazlar(örn.azotçadırı)kullanılabilir.

Solvent buharlarının havadan ağırolduğu ve yere çöktükleri unutulma-malıdır.

Hatalar ve vakalar, küçük dökülmelerve kaçaklar dahil raporlanmalıdır. Buraporların değerlendirilmesi gelecek-tekidahabüyükolaylarıönleyecektir.

Yangınlar, dökülmeler ve kaçaklarlailgili olarak acil durum planları hazır-lanmalıdır; örn. alarm sistemi kurul-ması, yangın söndürme ekipmanla-rının hazırlanması, güvenli tahliyeprosedürlerininhazırlanması.

Solventlerin depolanmasında aşağı-dakiönlemleralınmalıdır;

Solventlerin birçoğu havadan ağırdırve yerde birikmektedir. Bu nedenle,depolama yerleri havalandırılmasıdaha güç olan zemin ya da bodrumkatlarıolmamalıdır.

3

3

3

4

8.

9.

10.

11.

1.

SOLVENTLERİN GÜVENLİDEPOLANMASINA İLİŞKİNÖNLEMLER

Solventler alevlenebilir özellikte oldukları için,

solventlerin depolanmasında

tedarikçilerin sağladıklarıteknik bilgiler ve talimatlarauygun hareket edilmelidir.

2.

.

.

.

.

.

.

.

.Solventler işyerlerinde parlayıcı mad-deler için uygun paslanmaz ya dademir, çelik dolaplarda ve yanmazkaplardasaklanmalıdır.

Dolapların dışında sadece günlükkullanılacak miktar kadar solventtutulmalıdır. Solventlerin depolamakabinlerinin dışında tutulduğu yerleriyi havalandırılmalı ve böylelikle sol-vent buharları ortamdan uzaklaştırıl-malıdır. Böylelikle parlayıcı ortamoluşumuönlenmişolur.

Boş kaplar kesinlikle çalışma alanındatutulmamalıdır, kaplarda solvent kal-mış olabilir ve bu patlama tehlikesiyaratır.

Depolama kabinlerinde birbiriylereaksiyon verebilecek, uygunsuz kim-yasallar birarada tutulmamalıdır. Bukimyasalların buharları bir reaksiyonbaşlatabilir ve bu reaksiyonların çok

yıkıcıetkileriolabilir.

Parlayıcı maddeleri barındıran depo-lamakabinlerialevkaynaklarındanve

yanabilecek maddelerden -kutular,bez, paçavra- uzak tutulmalıdır. Depo-lama kabinlerinin bulunduğu alan-larda sıcaklık 26 °C'nin altında olma-

lıdır.

Solventler göz ile temas etme ihti-malini azaltmak amacıyla göz seviye-sinin altında kullanılmalı ve depolan-malıdır.

Basınçlı tüpler tutuşturucu kaynaklar-dan uzak tutulmalı, kaba kullanıma yada ani hareketlere maruz kalmayacakşekilde korunmalıdır. Solvent tüpleribuharlarınınuzaklaştırılabileceğiçekerocaklardadoldurulmalıdır.

Solventlerinkapaklarıkapalıtutulmalı,üzerleriörtülmelidir.

Solventkaplarındaolabilecekkaçaklarıönlemek için, delikler kontrol altınaalınmalıdır.

4

5

5

4

4

5

3

4

5

6

7

8

9

10

19


1. Handbook of Solvents, Wypych G., ChemTecPublishing&WilliamAndrewPublishing,Toronto,NewYork2001

2. Gündüz, G., “Boya Bilgisi”, TMMOB KimyaMühendisleri Odası.

3. http://www.esig.org/uploads/documents/36-4-bpg_2.pdf

4. http://www.netregs.gov.uk/netregs/275207/584249/1715742/?version=1&lang=_e

5. CheMan,A. B.& Gold,D.,SafetyandHealthintheUseof ChemicalsatWork,ILO.

k a y n a k

l a r

Şekil 1: Çelik Depolama Kabini



İNGİLTERE'SİSTEMİ

DE

İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİHatice Tülay Alpman, MBA, Endüstri Mühendisi

İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürlüğü

makale



İ

Komisyonun yasal görevleri sağlık ve güvenlikle ilgili kanun ve standart çalışmaları yapmaktır.

Komisyon bu çalışmalarıHSE'nin tavsiyelerine, HSE laboratuvarlarındaki araştırmalara ve kendi çalışmalarına dayanarak

yürütür. Bunun yanında ilgili tüm kurum, kuruluş,

sendikalar, işletme

yöneticileri ile bilim veteknoloji uzmanlarının da görüş ve önerilerini alır.Danışma süreci danışmanlık komitesi ağıvasıtasıile vebelli bir takım kanunönerilerinde kamu çağrısı ileişler. Özellikle küçük

işletmelerin görüşlerineulaşma konusunda çaba sarf edilir.

HSE, Sağlık ve Güvenlik Müdürlüğü ise Komisyontarafından atanan üç kişi ileoluşturulan bir birimdir.

Müdürlüğün müfettişler, politika danışmanları, tekno-

loji, bilim ve tıp uzmanlardanoluşan yaklaşık 4.000

personeli bulunmaktadır.

ngiltere'deki iş faaliyetleri ile ortayaçıkan hemen tüm sağlık ve güvenlik

riskleri tek bir yasal çerçeve ile düzenlen-mektedir. Sağlık ve Güvenlik Komisyonu

(HSC) ile Sağlık ve Güvenlik Kuruluşunun(HSE) düzenleyici sıfatı altındaki ilgilerinükleer tesisat ve madenlerden, fabrika-lar, çiftlikler, hastaneler ve okullara, sınırötesi gaz ve petrol tesisatı, gaz şebekesigüvenliği ve tehlikeli mallar ve maddele-rin taşınmasına, demiryolu güvenliği vekamunun ve işçilerin korunmasını ilgilen-diren diğer pek çok konuya kadar uzanır.Bunaekolarak,400'denfazlayerelkurum

daperakendecilik,finansveboşzamanla-rın değerlendirilmesi hizmet sektörlerinideiçinealangenişbiryelpazedeyürütüm-densorumludur.

BüyükBritanya'dasağlıkvegüvenlikleilgilistandartlar1974'yılındaİşSağlığıveGüvenliği Kanunu ile getirilen esnekdüzenleme sistemi ile ortaya konmuştur.

1999 yılındaki İş Sağlığı ve GüvenliğiYönetimi yönetmelikleri ile de esaslarbelirtilmiştir. Bunlar 19. y.y.'a kadar uza-nan iş sağlığı ve güvenliği yasalarını dayansıtmaktadır. Komisyon, İş Sağlığı veGüvenliği kanununun yürürlüğe konma-sından sonra endüstrilere özgü detaylarveren,mümkünolduğuncaamaçvegenelprensipleri içeren ve gerekliliklerinkurallar/kodlarverehberlerdeyerverildiği

modern bir yaklaşım benimseyerekkanunda düzeltme yoluna gitmiştir.Onaylanan kodlar/kurallar, standartlaraulaşma yollarını ortaya koymaları sebebiile İngiliz sağlık ve güvenlik kanunundaözel bir yere sahiptirler. Bu kurallarıizlemeyenler kendi yaklaşımlarının yasalgerekleri karşılamada geçerli olduğunugöstermeye hazır olmalıdır. Bu şekilde,yasal zorunluluklar çerçevesinde tekno-

lojik gelişmeler için esneklik getirilmek-tedir.

İngiliz sağlık ve güvenlik sistemindetemel sorumluluk; endüstriyel ve ticariişlerdeki işletme sahipleri, yöneticiler veçalışanlardadır. Buna kendi hesabınaçalışanlardadahildir.

Kanunların yürütümünde, sağlık vegüvenlik müfettişlerinin önemli kanuni

güçleri bulunmaktadır. Bazı sağlık vegüvenlik müfettişleri tüm faaliyetlereuygulanabilen sistem ve ilkeler hakkındaeğitilirken, diğerleri yüksek risk içerenendüstrilerde, örneğin, nükleer, maden-cilik, demiryolları ve off shore petrolkonusundaihtisaslaşırlar.

HSE ve HSC 1974 yılında çıkarılankanunla oluşturulmuş iki kurumdur. HSCUlaştırma, Yerel ve Bölgesel YönetimdensorumluDevletBakanıncaatananişveren,işçi,yerelyönetimvediğeruyguntemsilci-lerden oluşan on kişilik bir birimdir.

Komisyonun bir üyesi kamu menfaatinigözetmek üzere atanır. Sağlık GüvenlikKomisyonunun birincil vazifesi çeşitligirişimlerin ortaya konması sırasında

çalışaninsanlarınvehalkınsağlık,güvenlikv e r e f ah ı n ı k o r um a y a y ö n el i kdüzenlemeler yapmaktır. Bunu da; yenikanun ve standard önerileri, araştırma,bilgi ve danışmanlık ile patlayıcılar vebaşka tehlikeli maddelerin kontrolüy o l u y l a y a p a r . İ s t i h d a m d a T ı b b iDanışmanlık Hizmetinin sürdürülmesinde,iş sağlığı konularında danışmanlıksunarken, yanı sıra, bu konularla ilgili

kişileri teşvikeder.

İşSağlığıveGüvenliğiKanunuvediğerilgili yönetmelikler, işyerlerindeki temelfaaliyetin içeriğine göre HSE tarafındanveyayerelyönetimlertarafındanyürürlüğekonur. Sağlık ve Güvenlik Yönetmelikleri

yürütme makamı, yerine göre HSE, yerinegöre yerel yönetimlerdir. Yerel yönetim-lerin başlıca kanun icra görevleri dağıtım,perakende, büro, boş zaman endüstrisi,yiyecek içecek sanayi işyerlerinedir. HSE veyerel yönetimler arasında yürütmeyle ilgilii rt ibat kurmayı kolaylaştırmak içinHSE/yerel yönetimler yürütme irtibatkomitesibulunmaktadır.İngilteregenelin-de HSE bölge ofisleri arasında kurulan

yürütme irtibat yöneticileri ağı da yerelyönetimlere tavsiyevedestek vermektedir.

HSE komisyona politik, teknolojik ve

21




mesleki tavsiyeler sunar. Başka uzmanönerileri HSC ağındaki belli tehlike konu-larına ve endüstri kollarına göre ayrı ayrıoluşturulan danışma kurulları vasıtasıyla

yapılır. Bu oluşumların her birisinde işçi,işverentemsilcileri,yerinegörebilimselveteknikuzmanlarbulunur.

Yeni kanun tasarıları veya uygulamakuralları bakanlığa sunulmadan önce,Sağlık Güvenlik Komitesi resmi danışmadokümanlarını yayınlayarak yüksek tiraj-da sirkülasyona ve halkın bilgisine sunar.Bunu yapmaktaki maksat, tasarılarısonuçlandırmadan önce, sağlık ve güven-

likle ilgili yaptırımlardan etkilenebilecekdaha geniş kitleler ve kurumların görüş-lerinin yeterince farkında olunduğundaneminolmaktır.

Buişlem,hemABkaynaklıhemdeyer-listandartkanunlarıiçingeçerlidir.Buaşa-mada,gerekuygulamaveifadeyönünden,gerekse direktif uygulama yöntemi açısın-dan sorular ortaya çıkabilir ancak, HSC'ninasıl amacı Avrupa standartları ile ilgilimüzakereler yaparken veya bunları uygu-larken, ihdas edilen İngiliz Standartlarınınmuhafazaedilmesivegeliştirilmesidir.

Komisyonun sorumluluk alanına

girmeyen ve İş Sağlığı ve Güvenliği Kanu-nunun kapsamadığı ancak risk ve tehlikebarındıran temel faaliyetler; tüketici veyiyecek güvenliği, denizcilik ve havacılıkgüvenliğiileçevrevehavakirliliğidir.

HSE'nin Bilim ve Inovasyon Stratejisi;bilim ve teknolojiyi, iş faaliyetlerindendoğanrisklerinkontrolümisyonuiçinnasıluyguladığını tarif etmektedir. Stratejiözellikle, bilimsel kaynakların iş/girişim

hedeflerini karşılamak için nasıl düzen-lendiğinianlatır.

Her ne kadar araştırmanın büyük birkısmı dış tedarikçilerce yerine getirilse de,HSEkurumdaönemlibirbirimolanSağlıkve Güvenlik laboratuvarına (HSL) sahiptir.HSL'nin başlıca rolü araştırmacı faaliyetlerveHSE'ningünlükişleriylebağlantılıçoğuzaman hızlı bir multidisipliner çalışma

gerektiren bilimsel hizmetlerdir. Politikageliştirme eylem aşamasında çeşitliendüstrivebilimselbranşlardanoluşanbiryelpazede Teknoloji Biriminden, SağlıkMüdürlüğünden, Sağlık Güvenlik Labora-tuvarından ve faaliyetlerle ilgili diğermüdürlüklerden nitelikli çalışanlar tara-fından bilimsel ve teknolojik içerik hazır-lanır. HSE'nin şef bilim uzmanı aynızamanda Tehlikeli Tesisatlar Müdürlüğü'

nün de müdürüdür. Bu uzmanların pekçoğu eğitilmiş müfettişlerdir, kaza ve olayincelemelerinde yol gösterirler ve katkısağlarlar. Ayrıca, sağlık ve güvenlikle ilgili

HSC ve HSE, uluslararası standartlar, uygulamalar verehberleri geliştirme ve

uygulamada AvrupaBirliğinin ilgili kuruluşları,çalışma grupları, OECD, ILO,WHO ve uluslararası AtomEnerjisi Ajansı ile işbirliği ve

yardımlaşma içindedir.

22

İngiltere'de İSG Sistemi



bilim ve teknoloji trendlerini öngörmedeve iş faaliyetlerinden doğan risklerinkontrolü için yeni yaklaşımlar sunmadaetkilidirler.

İngiltere, İskoçya ve Galler'de 400'denfazlayerelyönetimonbirmilyondanfazlainsanın çalıştığı bir milyondan fazlaişyerindeişsağlığıvegüvenliğikanunları-nınuygulanmasındansorumludur.Ancak,HSE'nin de uygulamada sorumluluğubulunabilmektedir.

İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunundabelirtilen başlangıç noktası ve temelprensip; iş faaliyetlerinden doğan işrisklerine olanak tanıyanlar, çalışanlarınve halkın bunların sonuçlarından korun-malarını sağlayacak olanlardır. Kanun;,işverenler, kendi hesabına çalışanlar,işçiler,tasarımcılar,imalatçılar,ithalatçılar

ve tedarikçilere kesin sorumluluklaryüklemektedir. İlgili mevzuat ayrıca malsahipleri, lisans sahipleri, yöneticiler vebina kullanımından sorumlu kişilere desorumluluk tanımaktadır. Kanunda belir-tilen temel şartlar genel görevleri belirt-mektedir. Örneğin, işverenlere güvenli birişyeri temin etme, bir iş faaliyeti yürütenherhangi birine kamuyu korumasını vemalların güvenlik ve sağlık riskleri

taşımamasını gerektirmektedir. İşçiler deihtiyat konusunda işverenleri ile işbirliğiyapmakmecburiyetindedir.

Kanun ile verilen veya yüklenen kimiyasal yükümlülükler hem özgün hem dezorunludur. Örneğin, bir madenin herzaman iki çıkışı olması gerekir veya bellihizmetler veren laboratuvarlar HSE tara-fından onaylanmalıdır. Risklerin değer-lendirilmesiveuyguntedbirlerinalınmasıesas ve temel şarttır. Bunun ötesinderisklere yönelik olarak “uygun tedbirlerinalınması”ve“uygulanabilirliği ölçüsünde”

gibi kullanılan ifadeler bir seçim serbest-liği ve karar ima etmektedir. İyi uygulamabelirgin değilse veya belirtilmemişse,riskinderecesiniortadankaldırmazorluğu

ve maliyeti ile kıyaslamak mantıklıdır. Budurumlarda riski bertaraf eden tedbirleryasal olarak artık riskin maliyetinin büyükorantısızlık gösterdiği noktaya kadardevam eder. Bütün bunlar büyük küçüktüm işletmeler ve ekonomik koşullar içingeçerlidir.

Çok nadir durumlarda bir mevzuattamaliyetneolursaolsunbelirtilenyapılma-

lıdırdenir.

Kanun ve Yönetmelikler ilgili kabineüyesi tarafından, Komisyonun danışmasürecinden sonra yaptığı teklifleri temelalarak hazırlanır, Parlamento'ya sunulur.Sunumdan 21 gün sonra kanun, yönet-melik önerileri itiraz yapılmadıysa oto-

matikolarakkanunlaşır.Onaylanmış Uygulama Kuralları

(ACOP) ilgili devlet bakanı tarafındanonaylanır. Parlamento anlaşması gerek-tirmez. Onaylanmış Uygulama Kuralla-rının kanunlarda özel bir yetkisi vardır.Hükümlere uyulmaması halinde mahke-melerdeki davalarda eğer başka birbiçimde gereklerin sağlandığı gösteri-lemez ise Kanun gereklerine uyulmadığı

veyaACOP'unilgiliolduğuyönetmeliklereuyulmadığıyönündeyargılanır.Uygulamakuralları çok daha kolay revize edilebil-dikleri için standartlar düşürülmedenteknolojik gelişmeler ve yeniliklere uyumsağlayacakesneklikgösterilebilmektedir.

Komisyon veya onun danışmanlıkkomitesi veya HSE tarafından yayınlananrehberler ise müfettişlerin görmeyibekledikleri standartları bildirmektedir.Ancak, bunlara uymakla ilgili bir zorun-luluk yoktur. İşverenler başka türlütedbirleralmaktaserbesttirler.HSEveHSC

her yıl değişik sektörler ve prosesler için350'den fazla bilgi, tavsiye ve rehberdoküman yayınlar. Herhangi bir dönemdeyaklaşık 1200 ücretli ve 800 ücretsiz

basılmışbaşlıkbulunmaktadır.

1974 Kanunu öncesinde çıkartılanmadenler, demiryolları ve nükleer güven-lik, fabrikalar, ofisler, dükkanlar ve demir-yolları binaları ile ilgili olan kimi mevzuathalen yürürlüktedir.

1965NükleerTesisatlarKanununagöre

müdürlük, nükleer tesisat için belge-lendirmemerciidir.MadenciliknitelikleriniMadenlerde Sağlık ve Güvenlik 1993Kanununagöredenetler.

Sağlık ve güvenlikle ilgili, temel olarakişçilerin sağlık ve güvenliği için minimumstandartları teşvik eden, Avrupa tekpazarını veya çevrenin korunmasınıdestekleyenABDirektiflerineuygunolarak

yönetmelikler çıkarılmıştır. Artık şu andagelişmiş bir AB sağlık ve güvenlik kanunuvardır.

Pekçoksağlıkvegüvenlikstandardınınçıkış noktası teftiş ve incelemelerdir.Tavsiyelerde bulunmak ve kanunların tamolarakuygulanmasını temin etmek için uy-gulamaların standartlaştırılması gerek-mektedir.Buyüzdenincelemestandartlarıgelişir. İç teftiş ve inceleme standartları

belirlendiğindeartıkresmiolmayanrehberolarak yayınlanabilir ve bu rehberler dedanışma kurulları tarafından dikkatea l ı n a r a k d a h a r e s m i r e h b e r l e r i nhazırlanmasında ve müdürlüğün hazırla-yacağı yeni düzenlemelerde ve kod veyakurallardakullanılabilir.

İngiliz Standartlar Enstitüsü (BSI)İngiliz standartlarının geliştirilmesindensorumluulusalkuruluştur.Bustandartlarınçoğunluğu uyumlaştırılmış Avrupa stan-dartları veya uluslararası standartlardır.BSI (CEN) ve Uluslararası Standartlar Örgü-

KANUNİÇERÇEVE

KanunlaverilengörevlerKanun ve Yönetmelikler, UygulamaKuralları ve Rehberlik

DiğerMevzuat

23




İngiltere'de İSG Sistemi

24

Hukuk Ofisi 22

Kaynaklar ve Planlama Müdürlüğü 500

Sağlık Müdürlüğü 245

Güvenlik Politikası Müdürlüğü 127

Strateji ve Analitik Destek Müdürlüğü 103

Faaliyet Grubu

Çalışma Birimi 13

Yerel Yönetim Birimi 17

Saha İşleri Müdürlüğü ve DemiryoluMüfettişliği

1567

Tehlikel iTesisatlar Müdürlüğü 526

Nükleer Güvenlik Müdürlüğü 247

Elektrikli Cihazlar BelgelendirmeHizmetleri

44

Teknoloji Birimi 123

Toplam HSE personeli 3534

Sağlık ve Güvenlik laboratuvarı 360

Toplam Personel sayısı 3894

tü (ISO) ve İngiliz Elektroteknik Komitesivasıtasıyla Avrupa Elektroteknik Normal-leşme Komitesi (CENELEC)'ne geçmeyoludur. HSE burada sağlık ve güvenlikle

ilgili standartlarda sıklıkla BSI namınabaşlıca aktördür. Standartların değişiktipleri bulunmaktadır. İş hedefleri şart-namesi, eylemsel uygulamalarda rehber,endüstriyel ürün kriterleri tasarımları gibifarklı standartlar vardır. Bunlara mev-zuatta atıfta bulunulabildiği gibi zamanzaman da HSE rehber yayınlarında yerverilmektedir. Politik ilkeler beyanna-mesinde belirtildiği gibi sağlık ve güven-

liğin teşvik edilmesinde standartlarındevamı önemlidir. Roma Anlaşmasınadayanan 'Yeni yaklaşım' direktiflerinidestekleyen harmonize güvenlik stan-dartlarının geliştirilmesi HSE'nin Avrupatek pazarı ile bağlantılı olarak yaptığı biriştir. Bu standartlar; imalatçıların tasarımve ürünlerin geliştirilmesini harmonizesisteme göre yapmaları ve sağlık vegüvenlikgereklerinikarşıladıklarınıbeyan

etmeleriaçısındanözellikleönemlidir.HSE'nin politika oluşturma sürecinde

şunlaradikkatedilmektedir;

-mevzuatyeterinceaçıkveanlaşılırolmalıdır.Kişilerveişletmelereyo-rumyapmalarıiçinfırsatvezamanverilir.

-HSE/HSC;bakanlara,par-lamento'ya ve kamuoyuna hazırlanmaktaolanheryönetmelikiçinaçıklamayapmak

durumundadırvetemyizyoluaçıktır.-Problemler ve bunların

etkileriniminimumaindirmeyeodaklıdır.

-Yönetmeliklerin insanlar veişletmeler üzerinde etkisinde riskler vemaliyetin nisbiliği göz önünde bulundu-rulur.

İngiltere'de verilen tekliflerde hiçbirkişi veya grup için ayrımcılık yapılmaması

konusuna özen gösterilmektedir. Alter-natif çözüm önerileri geliştirildiğinde, buanalizler ilgili taraflara ve kamuoyunagörüş için sunulur. Danışma süreci iki

aşamada yapılır: Tartışma Dokümanınınyayınlanması ve istişare dokümanı hazır-lanması. Sonra bu politika geliştirmesüreci ve istişare sonuçları eğer alınan

karar bu yöndeyse yönetmeliğin uygun-luğu konusunda danışılmak üzere HSC'yesunulur. Eğer yönetmeliğe ihtiyaç olduğukonusunda fikir birlikteliği sağlanırsa bu-nunla ilgili rehberler yönetmeliğin yürür-lüğe konmasından önce yayınlanır. Busüreçte özellikle geniş kamu desteği sağ-lamaya, kasıtsız sonuçların ortaya çıkma-masına, uygulanabilir çözümler üretilme-sine ve riskler, maliyetler ve faydalar

arasındadengeyaratmayaözengösterilir.İşletmeler, yardım fonları veya gönül-

lükesimüzerindeetkileriolankanungücübulunantümyönetmelikönerilerivebasılırehberler için düzenleyici etki değerlen-dirmesi(RIA)yapılmasınaihtiyaçvardır.

Bu değerlendirme, mevcut problem-leri ve önerinin özgün amaçlarını belirle-mek; riskleri değerlendirmek; hiçbir şey

yapmamak veya kanuni düzenleme dışın-daki yöntemler gibi olasılıklar da dahilolmak üzere tüm farklı olasılıkların faydave maliyetlerini karşılaştırmak; bu faydave maliyetlerden kimin nasıl etkilendiğinive bunlar arasında adil olunup olunmadı-ğını özetlemek; küçük işletmeler üzerin-deki etkiyi ve özel birtakım tedbirleringerekliliğini irdelemek; yasal gerekli-liklerin yerine getirilmesi konusunda

yapılması gereken düzenlemeleri ortayakoymak ve yükümlülüklerin yerine geti-rilmemesidurumundayasalmüeyyideleritam olarak ortaya koymak; politikanınnasıl izleneceği ve değerlendirileceğini vebunların sonuçlarının politika üretimsürecine nasıl geri iletileceğini tanım-lamak içindir. Değerlendirme sonucubakanlara iletilir ve bakanlar RIA'yıokuduklarına ve faydaların maliyeti karşı-

ladığına dair beyanat imzalarlar. Yönet-meliketkideğerlendirmesiileilgiliplanla-rın yönetmelik yürürlüğe girmeden yapıl-ması gerekmektedir. Süreçte müdaha-

lenin gerekliliğini ortaya koymak ve yö-netmeliklerinetkisinisayısallaştırmakiçinedinilen tüm bu veriler planlarda kullanı-lır. Yönetmeliğin başarısı hedefleri nekadar karşıladığı ile ölçülür. Amaç; yönet-

melik bir kez teklif edildiğinde öncedenaçıklanan birtakvime göre belli aralıklarlasürecitekrarlayarakyönetmeliktedeğişik-liğe veya yönetmeliğin iptaline ihtiyaçolupolmadığınıkesinleştirmektir.

(2001yılı)aşağıdaverilmiştir:

Bunun yanında 3650 yerel yönetimgörevlisi sağlık ve güvenliğin uygulan-

masında çalışmıştır. Bu rakam 1110 tam-zamanlıçalışanakarşılıkgelmektedir.

Saydamlık

Sorumluluk

Hedef odaklı

Nisbilik

HSE'ye ait personel sayıları ve dağılımı



İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ

ÇOCUK İŞÇİLER Ayşegül Ercan, İnşaat Yüksek Mühendisi,Ulaştırma Bakanlığı DLH Genel Müdürlüğü

makale



İş sağlığı ve güvenliği; bir işyerindeçalışan tüm personelin sağlığını ve iş

güvenliğinisağlamayı,çalışmaortamındameydana gelebilecek iş kazası ve meslekhastalıkları gibi her türlü tehlikeye karşıgerekli tüm tedbirleri almayı öngörenmühendislik,teknikveeğitimgibisistemliçalışmalarınyeraldığıbirkavramdır.

Türkiye'deişkazalarıvemeslekhasta-lıkları, birçok kişinin hastalanmasına vehayatlarını kaybetmesine sebep ol-maktadır. Sosyal Sigortalar Kurumu'nun2008 yılı istatistiklerine göre Türkiye'de5.414.23 kayıtlı işçi bulunmaktadır. Kayıt

dışıçalışanişçilerinsayısıburakamadahildeğildir. Yine Sosyal Sigortalar Kurumu'nun 2008 yılı istatistiklerine göre, 2006yılında Türkiye'de meydana gelen toplamiş kazası sayısı 79.027'dir. Meydana gelenişkazalarıtoplamda%3değerindesürekliiş görmezlik, % 2 değerinde de ölümlesonuçlanmaktadır . Bunun yanında işsağlığı ve güvenliği konularında yeterlidüzeye ulaşamayan ülkelerin ekonomileride bu durumdan olumsuz etkilenmekte-dir. Türkiye'de Avrupa Birliği mükteseba-tına uygun olarak 10 Haziran 2003tarihinde 4857 sayılı İş Kanunu yürürlüğegirmişvebirtakımyönetmelikvetüzükleroluşturulmuştur.

İşçilerinçalışmaalanlarındakarşılaşa-bilecekleri tehlikeleri önlemek açısından,işveren;sadeceişinniteliğineuygunkoru-yucu malzemeler tedarik etmenin yanı

sıra, bu malzemelerin kullanılmasını sağ-lamak ve bunların uygulanıp uygulanma-dığını denetlemek zorundadır. Ayrıca, işsağlığı ve güvenliğini sağlama açısından,

06 Nisan 2004 tarihli 25.425 sayılı Çocukve Genç İşçilerin Çalıştırılma Usul veEsasları HakkındakiYönetmelikgereğince,15 yaşından küçük çocukların çalıştırıl-maları yasaktır . Ancak, Türkiye İstatistik

Kurumu'nun 2006 yılı verilerine göreTürkiye'de 6-17 yaş grubunda bulunan16.264.000 çocuğun 956.000 kadarınınbirişteçalıştığıtespitedilmiştir .

06 Nisan 2004 tarihli 25.425 sayılıÇocukveGençİşçilerinÇalıştırılmaUsulveEsasları Hakkındaki Yönetmeliğe göre;temeleğitiminitamamlamışveokulagit-meyen çocukların çalışma saatleri günde

yedi ve haftada otuz beş saatten fazlaolamaz. Ancak, 15 yaşını tamamlamışçocuklariçinbusüregündesekizvehafta-da kırk saate kadar artırılabilir. Çocuk vegenç işçilerin günlük çalışma süreleri,yirmi dört saatlik zaman diliminde, kesin-tisiz on dört saat dinlenme süresi dikkatealınarak uygulanır. Okula devam edençocukların eğitim dönemindeki çalışmasüreleri, eğitim saatleri dışında olmak

üzere,enfazlagündeikisaatvehaftadaonsaat olabilir. İki saatten fazla dört saattenaz süren işlerde otuz dakika, dört saattenyedi buçuk saate kadar olan işlerde çalış-masüresininortasındabirsaatolmaküze-reara dinlenmesiverilmesizorunludur .

Tüm bu yasa ve yönetmelikler AvrupaBirliği müktesebatına uygun olup, teorikolarak kusursuz görünmektedir. Ancak,

pratik olarak uygulanmasına bakıldığındapekdebaşarılıolunmadığıgörülmektedir.Çünkü; oto tamirhaneleri, tekstil atölye-leri, kuaför dükkanları, tarlalar v.b. yerler

kendilerini koruma amaçlı ortaya çıkarıl-mış bu yasalardan habersiz şekilde çalış-makta olan çocuklarla dolu bulunmakta-dır. Burada sorunun kökenine inilmeli, bu

çocuklarınnedençalışmakzorundaolduk-ları araştırılmalıdır, ki bunun da sebebiçoğunlukla ebeveynlerin işsiz olmaları,çocukların da okumak yerine ailelerinigeçindirmekiçinçalışmakzorundakalma-larıdır.Buçocuklariçinenazındançalıştık-larımesleklerdeehilolabilmeleriiçinmes-leki eğitimleri sağlanmalıdır. Bunun içindeülkegenelindeMeslekiEğitimMerkez-leri yaygınlaştırılmalı ve bu çocukların

buralaragelmelerisağlanmalıdır.

Genel anlamda iş sağlığı ve güven-liğini sağlamak için ise; çalışanlar eğitim,yetenekvemeslekibilgisineuygunişlerdeçalıştırılmalı, yapılan işlerin özelliğinegöre çalışanlara koruyucu malzemelerverilmeli ve bunların kullanılıp kulla-nılmadığı sıklıkla denetlenmelidir. Gerekişçiler, gerek işveren, gerekse denetle-yicilerişgüvenliğikonusundagerekliözen

ve hassasiyeti göstermeli, bu konudabilgilendirilmeleri ve bilinçlendirilmeleriiçin devlet de üzerine düşeni yapmalıdır.Ayrıca, işçilerin meslek içi eğitimlerineönem verilmelidir. Kayıt dışı işçi istihdamedilmemesineözengösterilmelidir.

1

2

3

2

Sonuçta iş sağlığı ve güvenliğini sağlamaya yönelik yapılan tüm

çalışmalar insan hayatınaverilen değerin bir ölçütü

sayılmaktadır.

26

1. SSK İstatistikleri, 2006/20082. 06/ 04/ 2004 tarihli ve 25425 sayılı ÇSGB

Yönetmeliği

3. TÜİK İstatistikleri, 2006

k a y n a

k l

a r

Çocuk İşçiler



HUKUKİ YÖNDENDr. Mahmut Kabakcı

İTÜ İşletme Fakültesi İşletme Mühendisliği Bölümü Hukuk Anabilim Dalı

RİSK DEĞERLENDİRMESİ

makale



İş sağlığı ve güvenliği, yaşam hakkıylaolan ilişkisi nedeniyle 4857 sayılı İş

Kanununda işverenin kamu hukukundandoğan bir yükümlülüğü olarak düzenlen-

miştir. Kanunun 77. maddesine göre,“İşverenler, işyerlerinde iş sağlığı vegüvenliğinin sağlanması için gerekli hertürlü önlemi almak, araç ve gereçlerinoksansız bulundurmak(la)… yüküm-lüdürler”. Hükümde işverenin iş sağlığı vegüvenliği yükümlülüğünün sınırı, isabetliolarak “gerekli” ölçütüyleçizilmiştir.

İş Kanununun 81. maddesi uyarınca

kabul edilen İşyeri Sağlık ve GüvenlikBirimleri ile Ortak Sağlık ve GüvenlikBirimleri Hakkında Yönetmelik (GüvenlikBirimi Y.) incelendiğinde, içerdiği şart veyükümlülükler itibariyle hem İş Kanunu77. maddedeki yükümlülüğü karşılamak-tadır hemdeülkemizinuyumuhedefledi-ği Avrupa Birliğinin iş sağlığı ve güvenli-ğine ilişkin Çerçeve Yönerge'sinin sistemiile uyumludur. Yönetmeliğin işverenlerinyükümlülükleri başlıklı 5. maddesi,Çerçeve Yönergenin m. 6/1 hükmündekiesası karşılamaktadır:“İşverenler, işyerle-rinde, sağlıklı ve güvenli çalışma ortamını(iş sağlığı ve güvenliğini) sağlamakamacıyla, iş sağlığı ve güvenliği tedbirle-rini belirlemek, almak, uygulanmasınıizlemek, denetlemek ve geliştirmek(le)…yükümlüdürler”.

Buna göre, işyeri uygulamasında iş

sağlığı ve güvenliği süreci, gerekli işsağl ı ğı v e güv enl i ği önlemler i n i nalınmasıyla başlar. İkinci aşamada,işyerinde uygulanmakta olan önlemlerinetkinlikleri, amaç bakımından yeterlilik-leri kontrol edilir. Üçüncü ve son aşamadaise, işyeri şartlarında ortaya çıkand e ğ i ş i k l i k l e r y a d a t e k n o l o j i d e k igelişmeler gerektirdiğitakdirde, uyarlamaönlemlerininalınmasıgerekir.

Buşekildeuygulamasürecineodakla-nan bir iş sağlığı ve güvenliği anlayışında,işyeri uygulamaları açısından önemli olan

konu, işyerinin somut şartları itibariylehangi iş sağlığı ve güvenliği önlemlerinin“gerekli” olduğunun saptanmasıdır. Busorunun cevabı ise, işyerinde iş sağlığı ve

güvenliği önlemlerinin planlanması aşa-masında bir araç olarak risk değerlen-dirmesinin uygulanmasına bağlıdır. Riskdeğerlendirmesi, AB Çerçeve Yönergesi vebununla paralel olarak yeni iş sağlığı vegüvenliği mevzuatımızın en önemliyeniliğinioluşturmaktadır.

Risk değerlendirmesinin yardımıyla,işçilerin sağlık ve güvenliklerinin korun-ması, iş kazası ve meslek hastalıklarınınönlenmesiiçinhangiişsağlığıvegüvenliğiönlemlerinin “gerekli” olduğu araştırılır.Bu araştırmada, iş sağlığı ve güvenliğiaçısındantehlikeoluşturan,iştenkaynaklıtüm tehlikeli etkenler tespit edilerekdeğerlendirilir. İşveren tarafından alın-ması gereken iş sağlığı ve güvenliğiönlemlerinin belirlenmesinde hareketnoktası, işyerinde mevcut tehlikeli etken-ler hakkındaki bilgilerdir. Buna göre riskdeğerlendirmesi yükümlülüğünün arka-sında, söz konusu bilgilerin tespiti için biraracınbaşarılmasıamacıvardır.

Yükümlülüğün içeriği hakkında mev-zuattasomuthükümlereyerverilmemesi,uygulamada işveren ve Güvenlik Birimi Y.hükmü uyarınca risk değerlendirmesini

işyerinde fiilen uygulayacak iş güvenliğiuzmanı açısından önemli bir esnekliksağlayacaktır. Ancak bu, işyeri uygulama-sında bir keyfilik anlamına da gelmez.İşveren ve iş güvenliği uzmanı tarafındanişyerinde risk değerlendirmesi uygulanır-ken, bunun amacının objektif biçimdedikkatealınmasıgerekir.

Yükümlülüğün içeriğinin iş sağlığı vegüvenliği denetimi kapsamında somut-laştırılması, isabetli olmayacaktır. Müfet-tiş ancak risk değerlendirmesinin uygu-lanması konusunda talimat verebilmeli,

idari yaptırım uygulayabilmelidir. İşyerin-deriskdeğerlendirmesininsomutuygula-ma şekli hakkında işverene ve iş güvenliğiuzmanına bir özerklik tanınması, onların

işyerinin somut şartlarına hakim olmala-rının bir gereğidir. Denetim kurumu bunoktada işvereni danışman olarak destek-lemelidir. Bu konuda, İş Teftiş Tüzüğündebirdeğişikliğegidilmesiisabetliolacaktır.

Risk değerlendirmesinin somut içeriğive kapsamı, İş Kanunu 77 gibi mevzu-attaki çok genel içerikteki düzenlemelernedeniyle, yükümlülüğün anlam ve ama-

cından hareket edilerek belirlenmelidir.Risk değerlendirmesi ve bunun belgelen-dirilmesinin (Güvenlik Birimi Y. m.23) asliamacı, işyerinin somut şartları itibariyle“gerekli” olanların tespit edilmesidir.Ancak,buyükümlülük,işsağlığıvegüven-liği denetimlerinde, iş sağlığı ve güven-liğiyle ilgili kurallara uyulup uyulmadı-ğının denetlenmesini de kolaylaştırır.AB'nin Çerçeve Yönergesine uygun bir iş

sağlığı ve güvenliğinde denetim, bugünekadar olan işyeri teftişinden başka, artıkrisk değerlendirmesi ve belgelendirmeyide kapsayan sistem denetimi şeklindegerçekleştirilmelidir.

Risk değerlendirmesi, işverenin kamuhukuki nitelikli bir yükümlülüğü olarak,öncelikle işyerindeki tehlikeli etkenlerintahlil edilmesine hizmet eder. İşveren bu

surette, işyerinin iş sağlığı ve güvenliğiyleilgili durumunu tespit eder ve alınmasıgerekliönlemleribelirler.

Risk analizinin hangi kapsamdaolacağı ve somut olarak ilerleyiş sürecininneşekildeyapılandırılacağı,işyerinintürü,organizasyonel şartları, burada çalışanpersonelin nitelikleri gibi unsulara bağlıolduğundan, her bir somut olayda farklıolabilecektir. Genel olarak bir risk değer-lendirmesi, işyerinin türünden ve büyük-lüğünden bağımsız, kronolojik açıdan şuaşamalarıiçermelidir:

RİSKDEĞERLENDİRMESİNİNKONUSU

m.

28

Hukuki Yönden Risk Değerlendirmesi



1. İşyerindeki tüm çalışma alanlarıhakkı nda yaz ı l ı r i sk anal i z i n i nhazırlanması.

2. Tespit edilen tehlikeli etkenlerin, işsağlığı ve güvenliği şartları bakımın-dandeğerlendirilmesi.

3. Tespit edilen tehlikeli etkenleribertaraf edecek yeterlilikte önlem-lerin geliştirilmesi ve belgelendiril-mesi.

4. Önlemlerin alınarak uygulanması veetkinliklerininkontroledilmesi.

5. İşçilerin sağlık ve güvenliklerininkorunması için, işyerinin çalışmaalanlarında, iş organizasyonunda,çalışma saatlerinde, üretim süreç-lerinde, hiyerarşik yapıda, işletme içiiletişim kanallarında iyileştirmeçabasıiçindeolmak.

6. İşyerinde, çalışma alanlarındakideğişiklikler ya da iş kazası dışında,belirli zaman aralıklarında yapılacak

süreklikontroller.

İşyerinin iş şartlarını değerlendirecekpersonel, öncelikli olarak konuyla ilgiligerekli bilgileri temin etmelidir. İlkeolarak risk değerlendirmesinin bizzatişveren tarafından uygulanması mümkünolmadığından, bu konuda işyerindeki iş

güvenliği uzmanları ve işyeri hekimleriaktif rol oynayacaktır (Güvenlik Birimi Y.m.32,37).

Risk değerlendirmesinin aynı andabirden fazla görevli tarafından uygulan-ması mümkündür. Örneğin teknik ölçüm-leriçinişyeridışındanuzmanpersoneldenhizmet alınması, kaçınılmaz bir gerek-liliktir. Risk değerlendirmesinin aynı anda

birden fazla personel tarafından ortakbiçimde yürütüldüğü durumda, kiminyönetim ve koordinasyondan yetkiliolduğunun tespiti gerekir. İş güvenliği

uzmanı tarafından risk değerlendir-mesinin somut ilerleyiş şekli, işverenin veiş sağlığı ve güvenliğinden sorumluişveren vekillerinin görüşlerinin alınması

suretiyle kararlaştırılmalıdır. İşçilerin ve işsağlığı ve güvenliğiyle ilgili görev alandiğer personelin, risk değerlendirmesinekatılımlarının sağlanmasına dikkat edil-melidir. İşveren, risk değerlendirmesiniyürüten görevlilere, işyeriyle ilgili tümbilgileri ve belgeleri sağlamalıdır (Güven-lik Birimi Y. m.5/5). Bu kapsamda bilgi vebelgelerolarak,işyeriyleilgilitehlikeligazölçümlerini, iş sağlığı ve güvenliğine

ilişkin iç yönergeyi ve diğer özel tali-matları, işyerinde gerçekleşmiş iş kazalarıhakkındakiraporlarısayabiliriz.

Büyük işyerlerinde, risk değerlendir-mesiiçinyapılacakaraştırmahakkındabirusulün kararlaştırılması yerinde olacaktır.Böylelikle risk değerlendirmesini uygu-layacakişgüvenliğiuzmanınınyolharitasıaçık hale gelecektir. Risk değerlendirme-

sini yürütecek iş güvenliği uzmanının,işyerindeki diğer görevliler tarafındandesteklenmesi, risk değerlendirmesiuygulanmasında işyerindeki bölümler yada faaliyetler itibariyle bu görevliler ara-sındauygunişbölümünegidilmesiisabetliolacaktır. Özel bir tehlike potansiyeliolmayan küçük ya da orta büyüklüktekiişyerlerinde, ilke olarak risk değerlendir-mesi hakkında özel bir usulün belirlenmiş

olmasıgereklideğildir.Buişyerlerinderiskdeğerlendirmesinin ilerleyiş şekli, bunuuygulayacak görevli tarafından serbestçetayin edilir. Bunun için, önceden riskdeğerlendirmesi hakkında ayrıntılı birhazırlığınyapılmışolmasıgerekmez.

Risk değerlendirmesi için yapılanhazır lıklardan sonra ikinci aşama,işyerinde mevcut tehlikeli etkenlerindeğerlendirilmesidir. Bunun ne şekilde

RİSK DEĞERLENDİRMESİNİNHAZIRLANMASI

TEHLİKELİ ETKENLERİNARAŞTIRILMASI USULÜ

29




olacağı hakkında, Güvenlik Birimi Y. ya dadiğerbirdüzenlemedeaçıkhükümyoktur.Alman İş Güvenliği Kanunu 5. m. de, bazıtehlikeli etkenler örnek olarak sayılmıştır.

Buna göre tehlike kaynağı olarak özel birpotansiyelesahipetkenler;

İşyerinin bina ve makineler itiba-riyledüzenlenmeşekli,

Fiziki,kimyeviyadabiyolojiketken-ler,

Üretimde kullanılacak hammad-delerin,makinelerin,tesislerinseçi-mi ve kullanımının yapılandı-

rılması,

İş ve üretim sürecinin ve çalışmasaatlerininbirbütünolarakyapılan-dırılması,

İşçilerin eğitim ve tecrübe itibariyleyetersizolması.

Bu hükümden har eket i le r i skdeğerlendirmesi yardımıyla işyerindetehlikeli etkenler hakkında yapılacakaraştırma için dört nokta ön planaçıkmaktadır:

İşyerinin kendisi; özellikle yetersizaydınlatma,kötühavalandırmagibinedenlerle, iş sağlığı ve güvenliğiaçısından önemli bir tehlike kayna-ğıdır.

İkinci aşamada olası tehlikelietkenler olarak, işyerinde mevcut iş

araçlarından kaynaklanabilecektehlikelerin kontrol edilmesi gere-kir. Bu kapsamda özellikle makine,teçhizatvediğerdonanımilekişiselkoruma araçları temin edilirken,üreticinin güvenlik standartlarınauyup uymadığının denetlenmesigerekir.

Üçüncü aşamada, işyerinin çalışma

alanlarının, her bir yerde yürütülensomut faaliyet itibariyle kontroledilmesi gerekir. Bu kapsamdaözellikle, ağır yüklerin kaldırılması

vetaşınmasıgibi,somutişin,işçininsağlık ve güvenliğini bozucu etkiyesahipolupolmadığıdenetlenir.

- Son aşamada ise, işyerinde çalışanişçilerin değerlendirilmesi gerekir.Örneğin gençler, hamile ya daemziren kadınlar gibi, özelliklekorunması gereken işçilere ilişkinözel tehlikelerin yanında, işyerin-deki birbirinden bağımsız farklıtehlikelietkenlerin,birbütünolarakişçiler üzerinde ortaya çıkarmasımuhtemel yüklerin tespiti gerekir.

Burada özellikle bir iş günündedeğişen faaliyetlerin ya da gündüzve gece vardiyalarının dikkatealınmasıgerekir.

Bu dört bakış açısından, işyerindekiolası iş sağlığı ve güvenliği risklerideğerlendirilmelidir. Bu çerçevede örne-ğintehlikelimaddeler,biyolojikmaddeler,elektrikten kaynaklanan ya da mekaniktehlikeler, yangın ve patlama tehlikesi,

radyasyon gibi etkenler dikkate alınabilir.Bu sayım kesin değildir. Özel faaliyetleraçısından başka tehlikeli etkenler hakkın-da istisnaların kabulü gerekebilir. Örneğingökdelen inşaatı gibi yüksekte yapılançalışmalarda tehlikeli etken olarak rüzgâ-rın dikkate alınması mümkündür. Ya dahayvanat bahçesi gibi hayvanlarla ilgiliişlerde, güvenli bir çalışmayı sağlayanbelirlibirdavranışmodeliningeliştirilmesi

gerekebilir.

İşyerinde yapılacak araştırma kapsa-mında, her şartta çalışanlarla görüşül-meli,bilgiveönerilerialınmalıdır.Özelbirtehlike arz eden bir işte çalışan işçiler,ayrıca dikkate alınmalıdır. Tehlikelerinaraştırılması, kural olarak iki aşamadagerçekleştirilmelidir. İlk aşamada, mevcuttehlike çeşitleri basit bir araştırma vasıta-

sıyla ortaya çıkarılmalı ve değerlen-dirilmelidir. Bu araştırmada, bir kontrollistesi (check list) kullanılarak, mevcutkayıt ve ölçümlerin, testlerin, meydana

gelenişkazalarıhakkındakisoruşturmalardenetlenmelidir.

Bu genel araştırmadan sonra, kap-

samlı bir değerlendirmeye gerek olupolmadığına karar verilmelidir. Kapsamlıbir değerlendirme, genel bir araştırma iletehlikeli etkenlerin güvenli bir şekildedeğerlendirilmesinin mümkün olmadığıhallerde ya da elde edilen araştırmasonuçlarının açıklığı ve güvenilirliği nok-tasında bir tereddüdün olduğu durumdagereklidir.Kapsamlıdeğerlendirme,genelaraştırmadan farklı olarak, özel uygula-

malar aracılığıyla tehlikeli etken çeşitle-rinin nitel ve nicel değerlendirilmesinigerektirir. Bu uygulamalarda, özellikle işsağlığı ve güvenliğiyle ilgili tüzük veyönetmelikler, meslek standartları ya daTSE standartları, değerlendirme ölçütle-rinioluşturur.

İşyerindekimevcuttehlikelietkenlerinaraştırılması sonucunda, farklı sonuçlaraulaşılabilir. En iyi ihtimalde, işyerinde birtehlikeli etkenin olmadığı, önemli tümtehlike kaynaklarının önceden alınmışyerinde önlemler ile giderilmiş olduğusonucu elde edilir. Ancak, belirli işlerinişçileriçinbazıtehlikelietkenleribarındır-dığının tespit edilmesi yüksek olasılıktır.Budurumda,tespitedilenetkenlereilişkin

gerekli önlemlerin araştırılması gerekir.Bu kapsamda işyerinin iş sağlığı vegüvenliği şartları açısından bir olmasıgereken -olan- karşılaştırması (Soll-SeinVergleich) yapılır. Bu karşılaştırmadaolması gereken bakımından, iş sağlığı vegüvenliğini düzenleyen mevzuat esasalınır. Ülkemizin uyumu hedeflediğiA B'ni n 89/ 391/ A ET sayı l ı Çer çev eYönergesi'nde ise, değerlendirmede

dikkate alınması gereken ölçütler, öncelikaçısından bir hiyerarşi halinde düzen-lenmiştir (m.6/2). İş güvenliği uzmanı,yapacağı karşılaştırma suretiyle, hangi iş

-

-

-

-

-

-

-

-

RİSK DEĞERLENDİRMESİ SONUCUNDA YAPILACAK KARARLAŞTIRMA

30

Hukuki Yönden Risk Değerlendirmesi



sağlığı ve güvenliği önlemlerinin riskdeğerlendirmesindetespitedilenriskleringiderilmesiiçinyeterliolabileceğinekararverir. Önlemlerin tespitinde, somut

tehlikeli etken için iş sağlığı ve güvenliğimevzuatında bir önlemin düzenlendiğidurumda, iş güvenliği uzmanı bunauymak z or undadı r . Böyle aç ı k bi rdüzenlemenin olmadığı ihtimalde, işgüvenliği uzmanı tekniğin durumunudikkate alarak, somut önlemi kendisikararlaştırabilecektir.

Çerçeve Yönerge m.6/2 hükmüçer çev esi nde önlemler i n öncel i ğiaçısındanşu sıradikkate alınmalıdır:

1. Tehlikeli etkeni tamamen bertaraf eden önlemin öncelikle alınmasıgerekir (örneğin üretim sürecindedeğişiklik ya da tehlikeli olmayan birhammaddenin kullanılması sure-tiyle).

Tehlikeli etken kalıcı nitelikte ise,bunun olumsuz etkilerini asgariye

düşürenönlemleralınmalıdır.

2. Tehlikelerle kaynağında mücadeleedilmelidir.

3. Bireysel önlemlere değil, kollektif önlemlereöncelikverilmelidir.

Öngörülen çözümlerin önceliği açısındanise şusırageçerlidir:

1. Teknikçözümler,

2. Organizasyonnitelikliçözümler,

3. İşçibazıdaçözümler.

İşyerindeki tehlikeli etkenlerin araştı-rılarak değerlendirilmesi suretiyle önlem-lerin tespit edilmesi; işyerinin iş sağlığı vegüvenliği şartlarının en uygun halegetirilmesi amacı bakımından alınmasıgereken iyi leştirme önlemleri içinkesintisiz bir süreci ifade eder. Bu nedenle

işyerinde, ilk risk değerlendirmesindensonra düzenli olarak yada iş kazası gibi birgerektirici olay söz konusu olduğundabunun tekrarlanması gerekir. Bu açıdan

Güvenlik Birimi Y.'nde öngörülen yıllıkçalışma planı (m.24) ve yıllık değerlen-dirme raporu (m.25), risk değerlendir-mesinin düzenli biçimde tekrarlanmasıiçinyerindehükümlerdir.

Alman öğretisinde, risk değerlen-dirmesi yapılmasını gerektiren haller içinşuörneklersayılmıştır:

1. İşyerinde mevcut üretim sürecinde bir

değişiklik öngörülerek, işyerinin vekullanılan iş araçlarının yenidenplanlanması.

2. Yenihammaddelerin kullanılması.

3. Bir iş kazasıgibi, iş sağlığı vegüvenliğişartlarını i lgilendiren somut birgelişmedurumunda.

Risk değerlendirmesi, işçilerin işsağlığı ve güvenliğinin korunması içinhangi önlemlerin gerekli olduğununtespitinde, işverence başvurulmasızorunlu bir araçtır. Çünkü işyerindealınacak somut önlemler, buranın işsağlığı ve güvenliğini etkileyen şartlarınbilinmesinigerektirir.

Büyüklüğü,yürütülenfaaliyetinçeşidiya da işçilerin nitelikleri gibi, her işyerininiş sağlığı ve güvenliğini etkileyen şartlarçok farklı olabileceğinden, risk değerlen-dirmesi konusunda İş Kanunu 78.maddede çıkarılması öngörülen yönet-meliğin, tüm işyerler i için geçerliolabilecek çok genel noktalarla sınırlıolması yerinde olacaktır. Bunun dışında İşSağlığı ve Güvenliği Genel Müdürlüğütarafındanriskdeğerlendirmesindekulla-nılabilecek örnek formların hazırlanması,işyeri uygulamaları için büyük kolaylıksağlacaktır.

1.

RİSK DEĞERLENDİRMESİNİNTEKRARLANMASI

SONUÇ

31


1. RG.15.08.2009,27320.

2. RG.31.12.2008,27097,5. mükerrer.

3. “İş Hukuku, 3. Bası, İstanbul 2008,; Alpagut,Gülsevil:İş Sağlığı veGüvenliğiMevzuatı AçısındanYenilikler, AB Perspektifinde İş Sağlığı veGüvenliğiUygulamaları, Ankara 2005, 27-28; Bayram, Fuat:Yeni İş Sağlığı ve Güvenliği Mevzuatımıza HakimOlanİlkeler,Legal İHSGHD,7/2005,1117 vd.

4. Kollmer, Norbert: Arbeitsschutzgesetz und–verordnungen, 3. Auflage, München 2008, Rn.95; Kittner, Michael / Pieper, Ralf:Arbeitsschutzrecht – Kommentar für die Praxis

zum Arbeitsschutzgesetz,Arbeitssicherheitsgesetz und zu den anderenArbeitsschutzvorschriften, 3. Auflage, Frankfurtam Main 2006, ArbSchG, § 5, Rn. 1; Brock,Gabrielle: Arbeitsschutzgesetz, Neuwied, Kriftel,Berlin, Luchterhand 1997, 36.

5. Bürkert, Ulrich: Beurteilung von Gefährdungenund Belastungen, Arbeit und Arbeitsrecht 1997,192; Kollmer, Rn. 98.

6. Nöthlichs, Matthias: Arbeitsschutz undArbeitssicherheit – Ergänzbarer Kommentar zumArbeitsschutzgesetz und zumArbeitssicherheitsgesetz, Bonn, B erlin 1996-2007, § 5, Anm. 2; Kittner/Pieper, § 5, Rn. 1.

7. Özkılıç, Özlem: İş Sağlığı ve GüvenliğiYönetimSistemleri ve Risk DeğerlendirmesiMetodolojileri, Ankara 2005, 44; Brock, 28.

8. Kollmer, Rn. 100.

9. Kittner/Pieper, § 5, Rn. 7; Bürkert, 197.

10. Brock, 29.

11. Kittner/Pieper, § 5, Rn. 14.

12. Nöthlichs,§ 5,Anm.3.

13. Kollmer,Rn.105.

14. Bürkert, 199; Nöthlichs, § 5, Anm. 3.4.

15. Kittner/Pieper, § 5, Rn. 7.

16. Örneğin Mess tarafından hazırlanan meslekstandartları gibi(http://www.mess.org.tr/tc.asp?ktid=103).

17. Kollmer, Rn. 108.18. Nöthlichs, § 5, Anm. 9.

19. Kittner/Pieper,§ 5,Rn. 15.

20. Brock,28.

21. Brock, 29. Benzer şekilde bak. Çalışma ve SosyalGüvenlik Bakanlığı İş Sağlığı ve Güvenliği GenelMüdürlüğü tarafından hazırlanan Risk Değerlen-dirmesiYönergesi,m.3.

22. Örneğin Almanya'da risk değerlendirmesihakkında tüzük ya da yönetmelik şeklinde özel birdüzenleme olmayıp, İş Sağlığı ve GüvenliğiKurumu, işverenler açısından bir bağlayıcıolmayan bir yönerge hazırlamıştır (Bundesanstaltfür Arbeitsschutz und Arbeitsmedizin, Ratgeber

zur Ermittlung gefährdungsbezogener Arbeits-schutzmaßnahmenimBetrieb,SonderschriftS42,(Autoren: Leistner u.a.), 4. Auflage, Dortmund/Berlin2004).

k a y n a

k l

a r



İŞ ORTAMINDA VERİMLİLİĞİ ETKİLEYEN

İpek İMİRLİOĞLU, Milli Prodüktivite Merkezi Uzmanı

DAVRANIŞSAL FAKTÖRLER

makale



Çalışma veya iş, insanın yeryüzündekien önemli etkinliklerinin başında

gelmektedir. En basit iş bile, yaşamamıziçin gerekli olan temel ihtiyaçlarımızı

(giysi, yiyecek, barınma, vb.) karşılamakiçinbizegelirsağlamaktadır.İnsanolarak,dikkate alınma, bağımsızlık hissi, statü veprestij kazanma gibi psikolojik durumlar,çalışankişiyeaitduygulardır.Yapılaniştenzevk alınması, öncelikle meslek seçimininakıllıca yapılmasıyla mümkündür. Eğerkişi, kendi seçtiği mesleğinde veyayapmak istediği bir işte çalışıyorsa, verimive performansı oldukça iyi olmaktadır.

Çünkü yapılan iş, stresle karşılaşma vestresle mücadeleyi belirleyen en önemlikaynaktır. Ancak bireyler, işe girmedenönce zihinlerinde canlandırdıkları örgütyaşamını, genellikle işe girdikten sonrabulamamaktadırlar.Beklentileriniişyaşa-mında bulamayan birey düş kırıklığınauğrayarak,bunalımagirebilmektedir.

Yapılan işten ya da iş ortamından

memnun olunmaması neticesinde, stresdenilen kavramın etkisinin görülmesikaçınılmazdır. Bu noktada; örgütsel streskonusunayerverilmesigerekmektedir.

Ç

DünyaSağlıkÖrgütü(WHO)işsağlığı-nı; “her türlü işte çalışanların bedensel,ruhsal ve sosyal refahını en üst düzeydeyükseltmek, çalışanların sağlık ve iş

koşullarından kaynaklanan sorunlarınıönlemek, çalışanları sağlığa aykırı riskfaktörlerinden korumak ve her çalışanıkendi iş çevresinde bedensel ve psikolojikkoşullarına uygun yere yerleştirmek veoradakorumak”olaraktanımlamaktadır.

İşyerinde yaşanan stresin derecesiyapılanişinözelliğinegöredeğişmektedir.Eğerbir iş,doyumsuzluğaneden oluyorsa,

bireyin fiziksel ve psikolojik sağlığı budurumdan olumsuz yönde etkilenmek-tedir. Bu da tükenmenin ortaya çıkmasınaneden olmaktadır. Daha önce ele alındığıgibi, stresin doğal bir sonucu olan tüken-me,kendiniolumsuzalgılama,olumsuzişdavranışlarında bulunma, ilgi kaybı vemüşteri/müracaatçılara karşı olumsuzduygular hissetme ile karakterize edil-mektedir. Herhangi bir işyerinde yaşanan

stres ne kadar fazla ise tükenmenin dere-c sideokadarfazlaolmaktadır.Kurumsalstres, kurumsal isteklerin yerine getirile-memesindenkaynaklanmaktadır.

Örgütsel Stres

e

alışma yaşamı bireye, toplum içindebelli bir rol, statü ve ekonomik bir güçsağlamaktadır. Çalışma yaşamı, bireyesağladığıbuolanaklarınyanısırafizyolojikvepsikososyalyöndenbazıolumsuzluklarıda beraberinde getirmektedir. Bu olum-suzluklar;fazlamesai,vardiyaçalışması,işbaskısı, sağlığı tehdit edebilecek tehlikeliortamlarda çalışmak, kişiler arası çatış-malar ve gerginlikler, sınırları iyi çizil-memiş belirsiz sorumluluklar, sosyalizolasyonvb.şeklindesıralanabilmektedir.İşyerinde yaşanan olumsuzluklar, çalışan

bireyin stres yaşamasına neden olabil-mekte ve bireyin hem fiziksel hem depsikolojik olarak sağlığını tehdit edebil-mektedir. Çalışan bireyin fiziksel ve psiko-sosyal sağlığını bozarak milyarlarca dolarmaddi kayba yol açan iş stresi, BirleşmişMilletler İş Sağlığı ve Güvenliği Enstitüsütarafından 1999 yılında şu şekildetanımlanmıştır: “İş stresi; işin gerekleri,çalışanın ihtiyaçları, kapasitesi ya da

kaynaklarıyla uyuşmadığı zaman oluşanzararlıfizikselveduygusaltepkilerdir”.

33




İstekler, bir takım stres ve endişelereyol açmakta ve kişide gerginlik yaratmak-tadır. Gerginlik süresince insan kaynak-larının kullanımını zarara uğratmaktadır.

Bu yüzden düşük çalışma seviyesi veverimsizlikgörülmektedir.

Araştırmacı Mc Grath, kurumlardastresin çeşitli faktörlerden dolayı ortayaçıkabileceğini ileri sürmüştür. İş stresiyleilgili literatüre dayanarak, çalışanları işortamında etkileyen stres kaynaklarının;işin yapısı, kurumsal rol, kariyer gelişimi,işteki beşeri ilişkiler, kurumsal yapı, iklimvekurumdışıstresfaktörleriolduğukabul

edilmektedir.

İş ve kurum dışından kaynaklananstres faktörlerinin açıklanmasında bu yolizlenmiştir.

Bu noktada, çalışanların sosyo-demografik ve çalışma hayatıyla ilgiliözelliklerinin iş streslerini etkileme konu-sunda yer alan araştırmaların sonuçları şuşeklideolmaktadır:

Sosyo-demografik ve çalışma haya-tıyla ilgili bazı özelliklerin stresin oluşu-

muna etkisi aşağıdaki şekilde belirlen-miştir;

Bireyin geçmiş deneyimleri, sahipolduğukişiliközellikleriveeğitimikarşıla-şacağı stresli bir durumdan nasıl kurtula-cağınayardımcıolabilmektedir.

Kadınlar, erkeklere göre stresin olum-suz etkilerine daha açıktır. Kadınlar gerekevlerindegerekseişlerinde,erkekleregöredahaçokstresetmeniylesavaşmakzorun-dadır. İş yükü yanında, önyargılı olmak,rolle ilgili sorunlar, kadın-erkek farklılığıvebaşkalarındanuzaklaşmışolmaduygu-su gibi bir takım etmenler kadınlarınstresten daha çok etkilenmelerine nedenolmaktadır.

Evli olup olmama, boşanma veya eşinkaybı gibi durumlar çalışanlar açısındanönemli birer stres faktörüdür. Bekarlarınevlilerden daha fazla stres altında olması-na rağmen, evlilerin bekarlara göre stresedahafazlaeğilimliolduğusaptanmıştır.

Bireyin iş yaşamındaki deneyimi veeğitimi arttıkça, stresle daha etkin müca-deleiçindeolabileceğisöylenebilir.

İşe yeni başlayan bir gencin beklen-tileri, uzun süreli çalışanlara oranla dahayüksektir. Bu durum da önemli bir stres

faktörüdür.

İşin yönetimi, ücret, çalışma koşullarıgibi objektif özelliklerin yanı sıra, bireyingereksinim, istek ve beklentilerinin etkisideişdoyumuaçısındandikkatealınmalıdır.Genel olarak iş doyumsuzluğu, bireyin ruhvebedensağlığıüzerindeolumsuzetkilereyolaçabilmektedir.

Yöneticilerin, yönetimden, kişiler arasırekabetlerden, kurum ile ilgili faktörler-den, aile ve diğer iş dışı durumlardanetkilenerek, sık sık gerginlik ve endişeyaşamaları neticesinde stresli ortamdaçalıştıklarıbilinmektedir.

Genellikle bireyler strese eğimli olmadüzeyleri açısından birbirinden farklıdır.Meyer Friedman ve Ray Rosenman adlı ikiAmerikalı doktorun yaptığı çalışmalaradayanılarak, insan kişilik tiplerinin birsınıflaması yapılmıştır. Bu iki doktor çoksayıdaki San Francisco'lu erkeği incele-yerek, onları Tip A ve Tip B olmak üzeregruplandırmışlardır. A ve B tipi kişilik özel-liklerinin bireylerin davranışlarını etki-

lediği ve kişilik tipleri ile stres arasındayakın bir i l işki bulunduğu yapılançalışmalardaortayakonulmuştur.

A tipi dav-ranış özellikleri şu şekildedir; genellikleacele konuşmak, diğer insanlar konu-şurken sabırsızlanmak, hızlı yemek, sıradabeklemekten, zamanı boşa harcamaktannefretetmek,aynıandapekçokşeyibirden

yapmaya çalışmak, çok yavaş insanlarakarşı sabırsızlık, dinlenmeye, dostlukilişkilerine ve zevk verici şeylere çok azzamanayırmaktır.

Çalışanları İş Ortamında EtkileyenStres Faktörleri

Genç Olmak

Kadın Olmak

Evli Olmak

Çok Okumuş Olmak

İşeYeniBaşlamak

İştenDoyumAlamamak

Yönetici Olmak

KişilikÖzellikleri

A Tipi Kişilik Özellikleri:

Verimliliği Etkileyen Faktörler



B Tip i Ki şil ik Ö ze lli kle ri :

Yapılan İşten Kaynaklanan Talep-ler:

FizikselTalepler:

Rol Talepleri:

Kişilerarası Talepler:

B tipidavranış özellikleri şu şekildedir; iş konu-sunda rahat olmak, zaman ve başarı ilepek ilgilenmemek, işte kalite aramak,başkalarıyla yarışmamak, kendinden

emin olmak, sağlığına önem vermek, herşeyi olduğu gibi kabul etmek, herkesledostluk içinde olmak, çevreye açık vesosyalyaşamısevenbirözelliktaşımak.

A tipi özelliklere sahip kişilerinkanındaki kollestrol miktarı ve kalp krizigeçirme olasılıkları çok yüksektir. Btipindekikişilersigaraveiçkialışkanlığıvekalıtsal kalp sorunları olsa bile sağlıklıkişilerdir.

Stresin etkisinden kolayca kurtulabil-mektedirler. İşletmeler yöneticilik için, Atipini tercih etmektedirler. Bu kişiler,yüksek devirle çalışan motor gibi verimli-dirancak,çabukyıpranmaktadırlar.

Kurumsal stresörler kendi aralarında

dördeayrılabilir:

Bu tür stres kaynakları, yapılan

işin durumuna göre değişmektedir.Örneğin, Futbol antrenörünün, birfutbol takımında teçhizat menajerinegöredahafazlastresaltındaolması.

İşinyapıldığımeka-nın aşırı sıcak ve soğuk oluşu, zayıf ışıklandırma,uygunsuzçalışmamasa-larıgibiolumsuzluklarınyarattığıstresdurumu.

Rol belirsizliği ve rolçatışması olarak iki şekilde düşünül-mektedir.

Kişiler arası ta-lepler üç kategoriye ayrılabilir; grupbaskıları, üretimin sınırlandırılması vegrubunnormlarınauymazorunluluğu.

Hemen hemen her iş, potansiyel birstres kaynağıdır. Her kurumun kendineözgü bazı kuralları ve prosedürleri bulun-

maktadır: Doldurulması gereken formlar,zaman sınırlamaları, yetki yetersizliği,yapılması gereken bürokratik işlemler vekırtasiyecilik, kötü organizasyon ve

yönetim, uzun rapor yazma zorunluluğu,rol belirsizliği, yönetim ve çalışanlararasındaki haberleşme kopukluğu, işgüvenliğinin eksikliği, terfi olanaklarınınyetersizliği, meslektaşlarla ilişkiler ve

çatışmalaryaşamaveişyüküdür.

Ayrıca; işin niteliği, kararsızlık, yeter-siz liderlik, görevin çeşitliliği, monoton-luk, yetersiz kaynaklar, ücret yetersizliği,vardiyalı çalışma da kişileri etkileyen enönemli stres kaynaklarıdır. Alınan ücretinazlığı, çalışma zamanının düzensizliğikişileri yıpratıp, hayat standartlarını ayar-lamaları konusunda kaygı ve strese

sebebiyetvermektedir.

Kurumda oynanılan rol de stres kay-nağı olabilir. Burada, rol belirsizliği ve rolçatışmasıikiönemlinoktadır.Eğerkurum-daki rol karmaşık bir yapıdaysa, görev biraçıklıktan yoksunsa, çelişkiler ve çatışma-

lar yaratıyorsa, böyle bir görevin stresfaktörü olması kaçınılmazdır. Rol belirsiz-liği ve rol çatışması aşağıdaki gibi tanım-lanmaktadır:

İşten ve Kurum DışındanKaynaklanan Stres Kaynakları

İşin Yapısından Kaynaklanan StresFaktörleri

Kurumdaki Rolden KaynaklananStres Faktörleri

1-

2-

3-

4-

35




Rollerdeki Belirsizlik:

Rol Çatışması:

Eğer bir işgören, karar verme yetkisine sahip değil-se, kendisinden neleri başarmasının bek-lendiğini ya da ne şekilde değerlendirile-

ceğini bilmiyorsa, rol belirsizliği yaşan-maktadır.

Araştırmacı Katz veKahn rol çatışmasını, aynı anda iki veyadaha fazla rol gönderiminden birineuymanın, diğerine uymayı güçleştirecekbiçimde ortaya çıkması olarak tanımla-mışlardır.

İşteilerleyememegibi,hızlayükselmevebaşarıyaçabukulaşmadastresenedenolmaktadır.Ağırgörevleryükleme,yapıla-cakişlerinçokolmasıvekişininbuişleriçinkendisini yetersiz görmesi de strese yolaçmaktadır. Çalışan, kendisinden başkakişilerin de sorumluluğunu taşıyorsa veyatam tersi, hemen hemen hiç ya da çok az

bir sorumluluğu varsa, yine stres ortayaçıkmaktadır.

Kişilerin diğer insanlar hakkındakiolumsuz düşünceleri, anlayışsızlığı, tü-kenmişlik sendromuna neden olmaktadır.Etrafına olumsuz gözlerle bakan bir kişi,insanların değerini takdir etmede yetersiz

kalarak, kapasiteleri hakkında olumsuzdüşüncelergeliştirebilmektedir.

Birörgütteçatışmayoksaoörgüttebirdurağanlık bulunmaktadır. Örgütte geliş-me, değişme ve yeni değerlerin oluşma-sında çatışmanın payı oldukça önemlidir.Çatışma ortamlarında örgütteki eksiklerinve yetersizliklerin farkına varılabilir, farklı

fikirler ortaya çıkabilir. Sonuçta örgütteolumluyöndeilerlemelerkaydedilebilir.

Karşıt kişisel istekler sonucunda olu-

şan çatışmalarda kişiler rekabeti yıpratıcıhale dönüştürerek, örgüt amaçları yerinekişisel amaçlarını ön plana çıkarmışlarsabu tür çatışmalar organizasyonlara zarar

verebilmektedir. Bu duruma gelen çatış-ma, örgütsel etkinliği ve verimliliği azalt-makta ve örgüt düzenini bozarak, geliş-mesini durdurmaktadır. Bireyler ve grup-lar, çatışma nedeniyle zamanlarını veenerjilerini örgütsel amaçların yerinegetirilmesi dışındaki konulara harcamak-tadırlar. Böyle bir durumda, stres mey-dana gelmekte, kişiler arasında sıkıntı veilgisizlik oluşturmakta, neticede kişilerin

performanslarının düşmesine; öfke patla-malarının ve çirkin davranış modellerininortaya çıkmasına neden olmaktadır.Buradaişletmeyöneticisineönemligörev-lerdüşmektedir.

Yöneticilerin, “işletmede çatışmayoktur”şeklindekiyaklaşımıkişilerarasın-daki çatışmaların görmezden gelindiğinigöstermektedir. Çatışmaların çözümündeve beraber karar almanın kolaylaştı-rılmasında liderin iki önemli fonksiyonubulunmaktadır. Bunlardan ilki, fikirlerinaçıklanmasındakişilerinbirbirlerinidinle-mesinin sağlanması ve bu şekilde konu-nun müzakeresinin devam ettirilmesidir.İkincisi ise tartışmaları sürükleme fonk-siyonudur. Lider, tecrübeleriyle kişilerinasıl konu üzerinde tatmin edici bir kararavarmalarını sağlamaktadır. Burada soru-

nun çözümü hakkında olgulara dayalı vemantıksal bilgiler vermekte veya onlarıduygusalolaraketkileyebilmektedir.

Çatışmalarınçözümlenmesindeyöne-ticilerin belirleyecekleri temel hedefler;kişiler arasında olumlu rekabeti artırmakve bireyler arasında işbirliğini sağlayaraktakımçalışmasınagitmekolmalıdır.Böylebir tutum işletmede kişilerin performan-sını yükseltmekte ve dolayısıyla işletme-ninverimliliğini artırmaktadır.

Kariyer Gelişiminden KaynaklananStres Faktörleri

İşteki Beşeri İlişkilerdenKaynaklanan Stres Faktörleri

İş Ortamında ÇatışmanınEtkileri

1. Aydın. İ.(2002). İş Yaşamında Stres. Ankara:PegemAYayıncılık,2.bsk.

2. Baltaş. A.,Baltaş.Z.(1999).StresveBaşaÇıkma

Yolları.İstanbul:RemziKitabevi

3. Baltaş.A.,Baltaş.Z.(2000).StresveBaşaÇıkmaYolları,İstanbul:RemziKitabevi

5. Başaran. İ. E.(1989) Yönetim. Ankara: GülYayınevi,2.Baskı

6. Çimen.M. (2002).“Sağlık Personeli İçin ÖnemliBir Sorun, Rol Çatışması ve Rol Belirsizliği”Ankara:GATAYayınları

7. Temmuz-Ağustos 2003) “Hemşire-lerin Çalışma Ortamlarında Stres OluşturanFaktörlerin İrdelenmesi”. Toplum ve HekimDergisi.Cilt18,Sayı4

8. Ertekin. Y. (1993). Örgüt İklimi. Ankara: DoğanBasımevi

9. Işıkhan. V. (2004). Çalışma Hayatında Stres veBaşaÇıkmaYolları.Ankara:Sandal Yayınları

10. İncir. G. (1993). “Çalışma Yaşamındaki Psiko-sosyal Etmenler ve Bu etmenlerin ÇalışanlarınFiziksel ve Ussal Sağlığına Etkileri”. VerimlilikDergisi,Sayı.3,Ankara

11. Öktem. M. K. (1993). “Zaman Yönetimi:Örgütsel Etkililiği Artırmada Zaman faktö-ründen Yararlanılması”. Amme İdaresi Dergisi.26,1

12. Örmen. U. (1993). “Tükenmişlik Duygusu ve

Yöneticiler Üzerinde Bir Uygulama”. (Yayınlan-mamış Yüksek Lisans Tezi) İstanbul MarmaraÜniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü İngilizceİşletmeAnaBilimDalı.

13. ÖZ Taygun. (2004). Başkent Üniversitesi(YayınlanmamışDoktoraTezi)

14. Özcanarslan. F. (1990) “Kanserli HastalaraBakım Veren Hemşirelerde Strese Neden OlanFaktörler”. (Yayınlanmamış Doktora Tezi),Ankara,Ocak

15. Platin. N. (1988). “Stresi Tanıyalım”. TürkHemşirelerDergisi.38(3-4)

Demir. A. (

k a y n a

k l

a r

36

Verimliliği Etkileyen Faktörler



ÖRGÜTSEL BAĞLILIK ÇERÇEVESİNDE İŞE GÖNÜLDEN

ADANMA (ENGAGEMENT) Yeter DEMİR, İ ı ğı İ ş ş ığı, ı

ller Bankas Genel Müdürlü üUluslararas li kiler Daire Ba kanl AB Uzman

makale



2000'liyıllarınbaşındanbuyanaivmekazanan Pozitif Psikoloji akımı, psikolojibilimininsadeceolumsuzluklarıonarıcıbirişlev görmesinin yeterli olmadığını,

bunun yanı sıra kişilerin mutluluğu içinkritik olan olumlu özelliklerin geliştiril-mesi açısından da çok önemli bir rolüolduğunu vurgulamaktadır. Bu amaçdoğrultusunda ilerleyen pozitif psikolojive onun tetiklediği pozitif örgütsel dav-ranış akımı özellikle son yıllarda insankaynakları alanındaki akademik ve sektö-rel faaliyetlerin de gündemini oluştur-maktadır.Buakımlar,çalışanlarıkurumsal

verimliliğin bir aracı olarak gören prag-matistyaklaşımınaksine;kişilerinsağlıklı,huzurlu ve mutlu bir yaşam sürmeleriniana amaç olarak ortaya koymaktadır. Sonyıllarda bu doğrultuda yapılan çalışmalarözellikle; esenlik, dayanıklılık, işe gönül-denadanmaumutveözgüvengibipozitif psikoloji kavramlarını iş ortamında yay-gınlaştıracak yöntemlerin arayışına odak-lanmıştır.İşegönüldenadanmakavramını

İngizce'deki orijinalinden (engagement)Türkçe'ye çevirmek insan kaynaklarıalanında birçok akademisyen uygulayıcıyızorlamaktadır. Bu kavramı netleştirmekiçin yakından ilişkili olduğu işe bağlılık veorganizayona bağlılık gibi kavramlarlailişkisiniincelemekbuçalışmanınamacınıoluşturmaktadır. Bu bağlamda örgütselbağlılık kısaca,işgörenin örgüte karşı olansadakat tutumudur ve çalıştığı örgütün

başarılı olabilmesi için gösterdiği ilgidir.Örgüte bağlılık tutumunda; yaş, örgüt içikıdem gibi bireysel değişkenler ve işdizaynı, yöneticinin liderlik vasıfları gibiörgütsel değişkenler önemli rol oynamak-tadır. Örgütsel bağlılık, beş nedendendolayı örgütler için yaşamsal bir konuhaline gelmiştir. Bu kavram; ilk olarak işibırakma, devamsızlık, geri çekilme ve işarama faaliyetleri ile ikinci olarak iş

doyumu, işesarılma, moral veperformansgibitutumsal,duygusal ve bilişsel yapılar-la; üçüncü olarak özerklik, sorumluluk,katılım, görev anlayışı gibi işgörenin işi ve

38

Örgütsel Bağlılık



rolüneilişkinözelliklerle;dördüncüolarakyaş, cinsiyet, hizmet süresi ve eğitim gibiişgörenlerin kişisel özellikleriyle ve sonolarak, bireylerin sahip olduğu örgütsel

bağlılık kestiricilerini bilmeyle yakındanilişkilidir .

Geleneksel organizasyonel yapılar veekonomikprensiplerinvurgulanmasıyeri-ne, modern organizasyonlarda en önemli

faktörün insan sermayesinin yönetimiolduğu göze çarpmaktadır. Günümüzdeorganizasyonlar, çalışanlarının proaktif davranarak inisiyatif almalarını, ekiparkadaşlarıylaişbirliğiiçerisindeolmaları-nı, profesyonel gelişimleri için sorumluluküstlenmelerini ve üstün kaliteli perfor-mans sergilemelerini beklemektedir .Dolayısıyla sadece “verilen işi yapmak”yerine, çalışanlardan artık daha fazlası

beklenmektedir. Bu yüzden de enerji veverimlilik seviyesi yüksek ve kendini işineadamış çalışanlara duyulan ihtiyaç hergeçen gün daha da artmaktadır. İşegönülden adanma yeni bir kavram oldu-ğundan konu ile ilgili literatürde fazlaçalışma bulunmamaktadır. Ancak, sonyıllardayapılanaraştırmalar,işegönüldenadanmanın iş kaynakları ile olumlu birilişkiiçindeolduğunuortayakoymuştur.İş

kaynakları; iş taleplerini azaltmaya yar-dımcı olan, çalışanların iş hedeflerineulaşmasını kolaylaştıran, kişisel gelişimive öğrenmeyi teşvik eden faktörler olaraktanımlanabilir. Örneğin, kişinin çalışmaarkadaşlarından ve amirinden gördüğüsosyal destek arttıkça işe gönülden adan-ma düzeyi de artmaktadır. Bunun yanısıra,çalışanınperformansıilegeribildirimalabilmesi, iş üzerinde kontrol sahibi

olması, koçluk uygulamaları, görevçeşitliliğiveeğitimhizmetlerigibikaynak-lar da kişinin işe gönülden adanmadüzeyini artıracak unsurlardandır . Bu

araştırmalarındaışığında,işkaynaklarınekadar çok ve çeşitli ise çalışanların işegönülden adanma seviyelerinin de oölçüde artacağını belirtmek yanlış olma-

yacaktır.

Örgütsel bağlılık kavramı, modernyönetim kavramları arasında en fazla ilgitoplayan kavramlardan biri olarak karşı-mıza çıkmaktadır. İşgörenlerin işle ilgilitutumlarından biri olan örgütsel bağlılık,özellikle son 50 yılda üzerinde fazlacadurulanbirkonuolmasınarağmen,henüzbukavramıntanımıüzerindefikirbirliğinevarılamamıştır Bunun en önemli nedeni,sosyoloji, psikoloji, sosyal psikoloji veörgütsel davranış gibi farklı disiplinlerdengelen araştırmacıların konuyu kendi uz-manlıkalanlarıtemelindeelealmalarıdır .Örgütsel bağlılığı araştırmacı Yüksel;“sadece işverene sadakat demek değil,örgütün iyiliği ve başarısının sürmesi içinörgüte dâhil olanların düşünceleriniaçıklayıp, çaba gösterdikleri bir süreçtir”şeklinde tanımlarken, Celep de örgütsel

bağlılığı, “bir örgütün bireyden beklediğiformalvenormatifbeklentilerinötesinde,bireyin bu amaç ve değerlere yönelikdavranışlarıdır” şeklinde tanımlamak-tadır.

Son yıllarda pozitif psikoloji akımınında etkisiyle gündeme gelen işe gönüldenadanmaolanilgimeslekitükenmişliküze-rine yapılan araştırmaların sonucunda or-taya çıkmıştır İşe gönülden adanma, bukonuda önde gelen araştırmacılar tara-fından “enerji, adanma ve işe gömülmeözelliklerini içeren işle ilgili olumlu vetatminkar bir zihinsel durum” olaraktanımlanmıştır .

İşegönüldenadanmanınÖrgütselDav-

ranış ve İnsan Kaynakları literatürünegeçerli bir katkısının olabilmesi için işekatılım ve kuruma bağlılık gibi benzerkavramlardan da ayırt edilebilmesi gere-

kir.İşegönüldenadanmaveçalışanbağlı-lığı birbirinden farklı anlamlar içeren kav-ramlardır. İşe katılım çalışanın işiyle ara-sındakipsikolojiközdeşleşmeyiifadeeder,

budurumda,işinbüyükolasılıklaçalışanınbelli başlı ihtiyaçlarını tatmin ettiği dedüşünülür. Kuruma bağlılık ise, çalışanınorganizasyonu ile arasındaki duygusalbağlılık olarak ifade edilebilir. Son yapılanaraştırmalar, işe gönülden adanma, işekatılım ve kuruma bağlılık kavramlarınınampirikolarakbirbirindenfarklıolduğunukanıtlamıştır Bu üç kavramın ayrıca,sağ-lıkla ilgili şikâyetler, işin ve kişinin özellik-

leri ve işten ayrılma niyeti gibi faktörlerlede farklı şekilde etkileşim gösterdiği sonyıllarda yapılan araştırmalarda ortayakonmuştur. Bu araştırmalarda, işe gönül-den adanma sağlık ile olumlu ilişkilersergilerken,işekatılımıniçselmotivasyon,kuruma bağlılığın ise işten ayrılmaniyetinde azalma ile yakından ilişkiliolduğugörülmüştür

Örgütsel bağlılık, örgütlerin varlık-larını koruma uğraşlarının hem temeletkinliklerinden hem de nihai hedeflerin-den biridir. Çünkü örgütsel bağlılığı olanbireyler daha uyumlu, daha doyumlu,dahaüretkenolmakta,dahayüksekdere-cede sadakat ve sorumluluk duygusu için-de çalışmakta, örgütte daha az maliyeteneden olmaktadır Örgütsel amaçlarabağlılık,sadecebellibirrolünbaşarıdere-cesini nitelik ve nicelik yönünden yük-selterek devamsızlığın ve işgücü devrininazalmasına katkıda bulunmakla kalma-yıp; aynı zamanda bireyi, örgütsel yaşamve en üst düzeyde sistem başarısı içingerekli birçok gönüllü eyleme yönelt-mektedir Araştırmacı Çöl 2004'deörgütsel bağlılık ile ilgili olarak yaptığıçalışmalarda örgütsel bağlılığı,“işgöreninçalıştığı örgüt ile özdeşleşerek, örgütünilke,amaçvedeğerlerinibenimsemesinin,örgütsel kazançlar için çaba gösterme-sinin ve örgütte çalışmayı sürdürmeisteğininölçüsü”olaraktanımlamıştır.

1

ÖRGÜTSEL BAĞLILIK VE İŞEGÖNÜLDEN ADANMA

KAVRAMLARI

İŞE GÖNÜLDEN ADANMA VEÖRGÜTSEL BAĞLILIK İLİŞKİSİ

(ENGAGEMENT)

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

.

.

.

.

.

.

39




Son zamanlarda örgütsel bağlılığındoğasına ilişkin teoriler, “değer bağlılığı”(value commitment) ve “devam bağlılığı”(continues commitment) olmak üzere

bağlılığın iki türünü öne çıkarmıştır. Sonakademik araştırmalar üç tür bağlılıkolduğunu desteklemektedir. Bunlar:devam bağlılığı, duygusal bağlılık vemoral-normatif bağlılık şeklindedir.İşgörenlerin örgütsel menfaatlerdensağladıkları doyumun bağlılığa nasıldönüştüğüne ilişkin araştırma sonuçları,bu alandaki doyumun örgütsel bağlılığındaha çok duygusal bağlılık türü üzerinde

önemli bir etkisi olduğunu ortayakoymuştur

Bu çalışmada, bir pozitif örgütseldavranış kavramı olan işe gönüldenadanmanın ilgili olduğu kavramlardanyola çıkılarak örgütsel bağlılıkla olanilişkileri incelenmeye çalışılmıştır. İşegönülden adanmanın insan kaynaklarıliteratürüne geçerli katkısının olabilmesiiçin öncelikle işe katılım ve kurumabağlılık gibi kavramlardan farklı oldu-ğunun altı çizilmesi gerekmektedir.Nitekim işe gönülden adanmış çalışanlarişleriniiçselbirmotivasyonkaynağıolarakalgılarlar ve söz konusu adanmışlık onlariçin bir güdü kaynağı oluşturur. Bubağlamda örgütsel bağlılık, örgütselhedeflere ulaşmada kritik öneme sahipfaktörlerin başında gelmektedir Bunedenle tüm örgütler üyelerinin bağlılıkdüzeylerini artırmak istemektedirler.Çünkü; örgütsel bağlılık, çalışanlarıproblem üreten değil, problem çözenbireyler haline getirmektedir Araştır-malar bağlılığı yüksek olan işgörenlerin,görevlerini yerine getirmede ve örgütselhedeflere ulaşmada ekstra çaba sarf ettiklerini göstermektedir. Ayrıca, bu türişgörenlerin örgüt ile olumlu ilişkilerkurdukları ve daha uzun süre üyeliklerinidevamettirdikleriifadeedilmektedir

12

13

15

16

17

.

.

.

.

SONUÇÖrgütsel bağlılığın temelindeiki önemli kavrambulunmaktadır. Bunlar;

sadakat ve örgütte kalmaeğilimidir. Sadakat, görev ve

sorumluluk duygusuna

dayanan, bir örgütleözdeşleşme ve duygusal

sorumluluk duyma anlamına gelir. Çalışanın değer vebeklentileri ile örgütte kalma

ya da ayrılma kararlarıarasındaki ilişkide önemli bir değişken olarak ortaya çıkar.Buna göre sadakat, örgüttenayrılma ile azalma

gösterirken, olumlu veödüllendirici bir ortamdaartma gösterir. Örgüttekalma eğilimi ise duygusal bir yakınlık ve çalışanın

örgütün bir üyesi olarak kalma niyeti olarak açıklanabilir. Birey, örgütte

kalmanın algılanan yararınıhesaplayarak örgütte kalma

ya da ayrılma kararına

varır . Yüksek seviyede işe gönülden adanma,organizasyonlar için, değerli ve yetenekli çalışanların eldetutulması, olumlu bir kurumsal imaj, sağlıklı,rekabetçi ve etkin bir kurumortamı gibi önemli katkılar

sağlar.

14

1. Balay, R. (2000). Yönetici ve ÖğretmenlerdeÖrgütselBağlılık,Ankara:Nobel YayınDağıtım.

2. Ulrich D. (1997). Human Resource Champions,Boston,MA:HarvardBusinessSchoolPres

3. Hakanen,J.J. Bakker, A.B.& SchaufelliW.B. (2006).Burnout and Work Engagement Among Teachers,JournalofPsycholoy,43,495-513

4. İnce, M. ve Gül, H. (2005). Yönetimde Yeni BirParadigma. Örgütsel Bağlılık, Konya: ÇizgiYayıncılık.

5. Çöl, G. (2004). İnsan Kaynakları Örgütsel BağlılıkKavramı ve Benzer Kavramlarla İlişkisi, Cilt. 6.Sayı:2.S.4–11.

6. Maslach C. Schaufelli W.B.& Leiter M.P. (2001) JobBurnout. Annual Rewiev of Psychololy, 52,397–422

7. Schaufelli, W.B., Taris, T.W.&Rhenen, W. (2008).Workaholism, Burnout, and Work EngagementThree of a Kind of Three Different Kinds of EmployeeWell-Being?AppliedPsychology,88,pp.518–528

8. Hallberg E.U.&Schaufelli,W.B. (2006). SameSameBut Different? Can Work Engagement beDiscriminated From Job Involvement andO r g a n i z a t i o n a l C o m m i t m e n t ? E u r o p a nPsychologist,11,2,119–127

9. Bal E.A.(2009). İnsan Kaynakları Alanında Yeni BirKavram: İşe Gönülden Adanma ve Türkiye'deDurum,HRDergi,Yıl:12,Sayı:13,36-46

10. Balcı, A. (2003). Örgütsel Sosyalleşme KuramStratejiveTaktikler,Ankara:PegemYayıncılık.

11. Katz, D., Kahn, R.L. (1977). Örgütlerin ToplumsalPsikolojisi. (Çev: H. Can, Y. Bayar) Ankara: TODAİE167.

12. Meyer R.C. Schoorman F.D. (1998). DifferentiatingAntecedents of Organizational Commitment: ATest of March and Simon's Model, Journal of OrganizatioanlBehavior,V:19,N:1

13. Ward E.A.,Davis E. (1995). The Effect of Benefit

Satisfaction on Organizationel CommitmentCompensation and Benefits Management V.11,N:1,pp:35–40

14. Mueller, C.W., J.E. Wallace Ve J.L. Prıce. (1992),,

WorkandOccupations,3.

15. Dıck, G. And Metcalfe, B., Managerial Factors andOrganizationalCommitment:AComparativeStudyof Police Off icers and Civilian Staff, TheI n t e r n a t i o n a l J o u r n a l o f P u b l i c S e c t o rManagement,Vol:14,No:2,111-128,2001.,

16. Savery, L. K. And Syme, P. D., OrganizationalCommitmentAndHospitalPharmacists,JournalOf Management Development, Vol:15, No:1, 14-22,1996.

17. Oberholster, F. R. And Taylor, J. W., SpiritualExperience and The Organizational CommitmentofCollegeFaculty,Info,Vol:2,No:1,57-78,1999.

Employee Commitment Resolving Some Issues

k a y n a

k l

a r

40

Örgütsel Bağlılık



ALMANYA'DA

İŞ SAĞLIĞI ÖRGÜTLENMESİ VE GEZİCİ İŞ SAĞLIĞI HİZMETLERİNİN

ORGANİZASYONU(İSGÜM - tarafından düzenlenen çalışma ziyaretinden izlenimler)

Dr. Ayşe Öztürk , Dr Buhara Önal, Dr Nuri Vidinli, Dr Erkin Tanİş Sağlığı ve Güvenliği Merkezi Müdürlüğü (İSGÜM)

çalışmaziyareti



İş

Almanya'da kaza sigortaları, sosyalsigortasisteminin önemlibir kısmını oluş-turur ve 1884 yılından beri uygulanmak-

tadır. Sistemde yer alan sigorta türleri;sağlık ve bakım sigortası, emekliliksigortası, işsizlik sigortası ve iş kazalarısigortası olarak sınıflandırılmıştır. Sağlıkve bakım, emeklilik ve işsizlik sigortapaylarıişçiveişverence%50oranındaeşitolarak ödenirken, kaza sigortası priminintamamıişverentarafındanödenmektedir.1 Haziran 2007 tarihinden beri Alman-ya'da endüstri ve kamu sektörü kazaları

için oluşturulan zorunlu kaza sigortasıkurumları ve belediye kaza sigortalarıortak bir şemsiye kuruluş tarafındantemsil edilmektedir. Yeni oluşturulan ve

Almanya Sosyal Kaza Sigortası (DGUV)olarak adlandırılan bu yapı, Berlin'defaaliyet göstermektedir. Üye kuruluşla-rının ilgileri doğrultusunda sorumluluk

üstlenmekte ve üye şirketlerin ve çalışan-larının ilgileri doğrultusunda fonksi-yonlarını geliştirmektedir. DGUV; politikayapıcılar, bölgesel, ulusal, Avrupa veuluslararası kuruluşlar ve işveren veçalışanların kuruluşları ile işbirliği içindezorunlukazasigortalarınıtemsiletmekte-dir. DGUV'ün Üye Toplantıları ve birYönetimKuruluvardır;bağımsızçalışanbuoluşumlarda işveren ve çalışanlar eşit

düzeydetemsiledilirler.

ÜyeToplantılarıDGUV'ünParlemento-sudur ve yılda en az bir kere yapılan butoplantılardaYönetimKuruluseçilir,temelsorunlarvebunabağlıkurallartartışılır.

Almanya'da iş sağlığı ve güvenliğiuygulamalarıyönündenikilibirsistembu-lunmaktadır. Bu ikili sistemin bir ayağınıMerkezi(Devlet)veYerel(Eyaletler)hükü-

metlerin faaliyetleri, ikinci ayağını iseAlmanya İş Kazası ve Meslek HastalığıSigortası Federasyonu-DGUV oluşturmak-tadır. Almanya'da iş sağlığı ve güvenliğihizmetlerinin %90-93'ünü DGUV, %7-10'unuDevletyürütmektedir (Şekil-1).

DGUV'un Berlin'in yanısıra SanktAugustin ve Münih'de de büroları vardır;ayrıca Bad Hersfeld, Bochum, Dresden,Hennef ve Sankt Augustin'de akademi ve

enstitüleribulunmaktadır.

DGUV; İş Kazası ve Meslek HastalığıSigortası-(BG)'lerin birleşmesinden oluş-muştur. BG'ler kendi kendilerini idare edenözerk kuruluşlardır ve bu özerk idare siste-minin üst kuruluşu DGUV'dir. 2003 yılında34olanBGsayısı,buyıliçinde14'edüşürül-müştür ve sonuçta 9 BG'ye düşürülmesihedeflenmektedir.BG'leriişverenler,BG'lerde kendilerine bağlı olan enstitüleri finan-se etmektedirler (Şekil-2). BG'ler sigortakapsamındaki işte ve işe giderken olankazalar ile meslek hastalıklarından sorum-lu olup görev dağılımları yasal olarak %8önleme,%32rehabilitasyonve%60tazmi-nat olarak belirlenmiştir. Eğitimler genel-likle iş kazaları, meslek hastalıkları, işleilgili hastalıklar, sektöre özel riskler ve burisklerle ilişkili önleme stratejilerine yöne-liktir. Ayrıca yönetim sistemleri ve orga-

nizasyonel prosedürlerin yönetimi veuygulanması eğitimleri de düzenlenmek-tedir.İSGprofesyonellerinineğitimiveser-tifikalandırılması gibi kapsamlı eğitimlerde verilmektedir. BG'lerin KOBİ lere uygunolan işveren modeli uygulamasında,

sağlığı hizmetleri ile ilgili çalışmalarınhızlı bir ivme kazandığı ve bu konudaki

farkındalığın artmaya başladığı ülkemiz-de,ÇalışmaveSosyalGüvenlikBakanlığıİş

Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürlüğü veİSG Ü M M er kez M üdür lüğü'nde deyeniden yapılanma, bilimsel ve teknikdonanımı artırma çalışmaları devametmektedir.BukapsamdaAvrupaBirliğiveTürk Hükümeti tarafından finanse edilenİSGÜMgeziciişsağlığıaraçlarıİşSağlığıveGüvenliği Genel Müdürlüğü tarafındanhizmete sunulmuştur. Gezici iş sağlığıaraçlarında görev yapan hekim, kimya-

ger, röntgen teknikeri ile teknisyenindenoluşan toplam yedi kişilik ekip 27-31Temmuz 2009 tarihleri arasında, AlmanyaSosyal Kaza Sigortası Enerji – Tekstil –Elektrik ve Maden Bölümü'ne, konuylailgili olarak faaliyet gösteren birimlere vegezici araçlarının hizmet verdiği işletme-lere gözlemlerde bulunmak üzere gezidüzenlenmiştir. Bu yazıda, Almanya işsağlığı hizmetlerinin örgütlenmesi ve

gezide gözlenen iş sağlığı uygulamalarıözetlenecektir.

'Almanya'da İş SağlığıHizmetlerinin Organizasyonuve Sosyal Kaza Sigortası

42

Almanya'da İSG Örgütlenmesi

Şekil-1: Almanya'da İş Sağlığı HizmetlerininOrganizasyonu Almanya

İş Sağlığı

SistemiDevlet

(%7-10)Sosyal Kaza

Sigortası(% 93-97)

Merkez Eyaletler

İş Kazası veMeslek Has.Sandığı (BG)

* Ölçüm veAnalizler

* Denetimler

* İnceleme,Araştırma.* Eğitim,

bilgilendirme

* Politikalar* Mevzuat

İnceleme,Araştırma

* Eğitim

Enstitüler

Enstitüler



işverenlerin bilgilendirme ve teşvik ile İSGkonusunda duyarlılığı artırılmakta veişyerlerinde tehlikeleri tanımlama ve çö-zümlerini kendileri bulma veya dış danış-manlık ve destek almaları konusundahazırlanmaları sağlanmaktadır(şekil-3).

2006 yılı verilerine göre Almanya'da

38. 536.000 sigortalı çalışanın % 54.7'sierkek,%45.3kadınçalışandır.

Yukarıda özetlenen kuramsal çerçeve-de Almanya'da iş sağlığı hizmetlerininorganizasyonundakiAlmanyaSosyalKazaSigortası Enerji-Tekstil-Elektrik ve MadenBG'sinin farklı kesitleri ziyaret sırasındadeğerlendirilmiştir.

• İSGÜM gezici iş sağlığı araçlarındagörev yapan ekip ile, Almanya'dagezici iş sağlığı araçlarında görevyapanekiparasındabilgivedene-yimpaylaşımındabulunmayı,

• KOBİ ve diğer işletmelerde işe

giriş, periyodik muayene ve diğeriş sağlığı hizmetlerinin yerindegörülmesini,

• Meslek hastalıklarının tanı, sağal-tım ve esenlendirme hizmet-lerinin yapıldığı kliniklerin ince-lenmesi amaçlanmıştır.

Bu hedeflere ulaşmak üzere Enerji-Tekstil-Elektrik BG'sinin “Koruyucu SağlıkMerkezi” OSRAM işyeri Sağlık Birimi, TaşOcağı ve Gezici Röntgen Aracı, MadenKazalarındaKurtarmaÇalışmalarıMerkezi

Vogtland'daTaş Ocağı, Falkenstein bölge-sinde BG'ye bağlı Meslek HastalıklarıHastanesiziyaretedilmiştir.

BG'ye bağlı Enerji-Tekstil-Elektriksektöründe hizmet veren işletmelerekoruyucu sağlık ve güvenlik hizmetlerivermektedir. Merkezde 3'ü hekim olmaküzere toplam 250 personel çalışmaktadır.BG'de görev yapan hekimler; işyerihekimlerine danışmanlık yapmakta; İSG,meslek hastalıkları ve özellikle asbestkonusunda koruyucu sağlık hizmetleri ile

ilgili eğitim vermekte ve araştırmalaryürütmektedir.

Merkeze bağlı işletmelerden gelensağlık kayıtları tarayıcıdan geçirildiktensonradijitalolarakverisistemindesaklan-maktadır. Merkezin iş sağlığı gözetimi vemeslek hastalıkları yönetim sistemiyazılım programı ve veri sistemi bulun-makta olup işletmelerde çalışanlarınsağlık gözetimi bu yazılım programınagöreyapılmakta,verisisteminegirilmekteve saklanmaktadır. Bu programla, işyerihekimleri veya dışarıdan sağlık gözetimi

Almanya'nın bazı İş Sağlığı Verileri 27 Temmuz tarihindegerçekleştirilen ziyaretinbaşlangıcında aşağıdaki hedeflereulaşılması amaçlanmıştır:

KoruyucuSağlıkMerkezi

Augsburg'da Enerji-Tekstil-ElektrikBG'sinin“Koruyucu Sağlık Merkezi”ziyareti ve OSRAM işyeri SağlıkBirimi Ziyareti

Şeki 3. Almanya'da İş Kazası ve Sigorta Sandıklarının yaptıkları çalışmalarve görevleri

Şekil 2. Almanya'da Sosyal Kaza Sigortasının Yapılanma Şeması

İşçi sayısına göre işyeri dağılımına bakarsak;

Çalışan Sayısı

250

50-249

10-49

0-9

Toplam işyeri sayısı

İşyeri Sayısı

11.221

65.059

286.336

3.301.860

3.664.506İş Sağlığı Hizmetlerinde Çalışan personel

İşyeri Hekimi Sayısı

İSG Personeli

İşyeri Müfettişi

Teknik Müfettiş

12.280 (1/3.138 İşçi)

3.521 (1/5.929 işyeri)*

105.000 (1/367 işçi)

2.978 (1/564 işyeri)**

*Devlete bağlı olarak çalışan. **BG'ye bağlı olarak çalışan.

En fazla tazminat ödenen meslek hastalıkları

Mesleki AKC has.

Fiziksel et. bağlı mes. has.

Mesleki deri hastalığı

Kas - iskelet sistemi has.

%41.5 (asbestozis %60.1)

% 5.4

% 32.8 (GBİK % 60.9)

% 3.2

43




hizmeti veren hekimler yönlendirilmekte,sağlık gözetimi verileri saklanmakta,hatta hekimlerin ücretleri bile belirlene-bilmektedir.

Ayrıca Merkezde Almanya'da asbestemaruz kalan çalışanların tüm kayıtları veradyografileri arşivlenmektedir. Akciğerfilmlerininsaklandığıarşivziyaretedilereksevkzincirihakkındabilgialınmıştır.Dahasonra asbeste maruz kalan çalışanlarınizlem çalışmaları, kayıt sistemleri ve veritabanı hakkında ayrıntılı bilgi verilmiş veörnekbirkayıtincelenmiştir.

Enerji-Tekstil-Elektrik BG'sine bağlıOSRAM fabrikası ziyaret edilmiştir. İşye-rinde üretimden sorumlu Teknik Müdürtarafından işyerinin üretim kapasitesi,üretim akışı, çalışan sayısı hakkında bilgiverilmiştir. Sonra fabrikanın iş güvenliğiuzmanı ile BG'nin fabrikadan sorumlu işgüvenliği uzmanı ve BG müfettişi tara-fından fabrikanın iş güvenliği hizmetlerikonusunda sunum yapılmış ve BG'ninişyerinde yaptığı eğitim ve destek çalış-maları hakkında bilgi alınmıştır. Dahasonra OSRAM fabrikasının işyeri hekimitarafındanfabrikadakiişsağlığıhizmetleri

ve koruyucu sağlık hizmetleri hakkındasunum yapılmıştır. Yapılan sunumlarınardından OSRAM fabrikası üretim akışşeması doğrultusunda ziyaret edilerekampul üretimi gözlenmiş, daha sonraişyerinin sağlık merkezi hakkında bilgialınmıştır. OSRAM fabrikasının İşyerisağlık merkezinde ergometri cihazı, EKG,eforlu EKG cihazı, SFT cihazı, sessiz kabinve odyometri cihazı bulunmaktadır.Çalışanların sağlık gözetiminin MeslekiTıbbi Muayeneler Rehberine göre yürü-tüldüğü, işitme testlerinin Rehberingürültü bölümündeki işitme kayıplarının

değerlendirilmesi prosedürü doğrultu-sunda yapıldığı ve meslek hastalığı olaraken fazla gürültüye bağlı işitme kaybınıngörüldüğü işyeri hekimi tarafından ifadeedilmiştir.

Maden BG'sine bağlı hazır beton veçakılüretimiyapanişletmeziyaretedildi.İşgüvenliğinden sorumlu kişi tarafındanüretim, çalışanlar ve İSG çalışmalarıhakkında bilgi alındı. Çalışan sayısı 50'ninaltındaolanişletmedeişyerihekimibulun-mamaktaydı. Çalışanların sağlık gözetimi,

Maden BG'sinin Gezici İş Sağlığı Aracı ileyapılmaktaydı. TIR şeklinde düzenlenenGezici İş Sağlığı Aracında giriş bölümündesağlıkteknisyenitarafından(aynızamandatır şoförü) çalışanların boy, kilo, BMI,tansiyon ölçümü yapılmakta ve kayıtlartutulmaktaydı. İkinci bölümde röntgeneğitimi almış sağlık teknikeri bulunmaktave PACS sisteminin de bulunduğu bubölümde aynı zamanda çalışanların SFT'side yapılmaktaydı. Digital röntgen labora-tuvarının bulunduğu üçüncü bölümde isePAakciğergrafileriçekilmektediydi.Doktorodası olan dördüncü bölümde hasta

Osram İşyeriSağlıkBirimi

Taş Ocağı ve Gezici Röntgen Aracı

ziyareti Çalışanlara YapılanKoruyucu Muayeneler

44




muayene masası ve dual medikal ekranbulunmaktaydı. Çekilen dijital film doktorodasındaki ekrana gönderilmekte veburada doktor tarafından değerlendiril-mektedir. Ayrıca, doktor odasındaçalışanların sağlığı gözetimi ve meslekhastalıkları yönetim sistemi programıbulunmakta olup doktor bu sisteme göre

çalışanların sağlık gözetimini yapmak-tadır. Sağlık gözetimini yapan doktorunçalışması gözlemlenmiş ve tüm muayeneve tetkik sonuçlarının bir veri kayıtsistemine girildiği izlenmiştir. Gezici işsağlığı aracı, personelinin rahat vekonforlu çalışabilmesi için oldukça uygunbirşekildedüzenlendiğigörülmüştür.

Ayrıca Maden BG'sine ait gezici işitmearacı olduğu ve bu araçta bulunan

odyometri cihazı ve sessiz kabin ile çalı-şanların işitme taramalarının yapıldığıifadeedilmiştir.

MadenBG'sineait HohenpeiBenbergAnaKurtarmaİstasyonuziyaretedilmiştir.Programınilkbölümündemadenmühen-

disiveişgüvenliğiuzmanıtarafındanKur-tarmaİstasyonuhakkındabilgiverilmişveistasyon incelenmiştir. Bu merkezde,madenlerde kurtarma ekibinin temel

eğitimiilesüreklieğitimleriyapılmaktaveyeterlilikleri test edilmektedir. Ayrıca,madenlerdekurtarmafaaliyetlerindekul-lanılan ekipmanların, kurtarmada kulla-nılan koruyucu elbise, oksijen tüpleri vediğerekipmanlarıntestlerideyapılmakta;üniversite ve diğer kurumların kurtarmaile ilgili eğitimleri de burada verilmekte-

dir. Madenlerde kurtarma eğitimi içinsimulasyon ocakları, kurtarma eğitimimalzemeleriveeğitimalanlarıveakreditesolunum koruyucuları test laboratuvarlarıbulunmaktadır. Almanya'da kurulmuşolan 3 akredite solunum koruyucuları testlaboratuvarından 2 tanesinin BG'ye, 1tanesinin de özele ait olduğu ifade edil-miştir. Bu laboratuvarda tüm solunum

koruyucu donanımların uygunluk testleriyapılabildiği uygulamalı olarak gösteril-miştir. Kurtarma görevini üstlenecek kişi-lerin sağlık muayenelerinin yapılması ve

çeşitli testlerden geçmesi gerekmektedir.Güç testi, ergometri testi, eforlu EKG vb.testlerden geçen kişilere kurtarıcı olarakeğitimverilmektedir.

Almanya'nınVogtlandBölgesindebirtaş ocağı ziyaret edilmiş ve işyerinin işgüvenliğiuzmanıbirmadenmühendisive

BG'nin işyerinden sorumlu danışmanhekimi tarafından üretim akışına göreişyeri gezdirilerek yapılan İSG çalışmalarıhakkında bilgi verilmiştir. İşletmenin BGtarafındanverilengüvenliişyerisertifikasıbulunmaktadır. Her iki yılda bir, BG tara-fından işyerinin İSG koşullarının kontroledilereksertifikanınyenilenipyenilenme-mesine karar verildiği ifade edilmiştir. Taşocağının asbest yönünden araştırıldığı ve

sürekli numune alınarak akredite labora-tuvarlarda analizinin yapıldığı ifade edil-miştir. Burada dikkati çeken önemli birkonu da, yük taşıma kamyonlarının gerigörüş kameralarının finansmanının işkazalarını önlemek amacıyla BG tarafın-dankarşılanmasıolmuştur.

Son olarak işyerinde İSG çalışmala-

Maden Kazalarında

Merkezi Ziyareti

Vogtland'da Ziyareti

KurtarmaÇalışmaları

Taş Ocağı

45




r ı n ı n yer a ldı ğı v e BG tar af ı ndanstandardize edilen dosyalar incelenmiş vekayıtsistemlerihakkındabilgialınmıştır.

Mesleki solunum sistemi hastalıklarıvecilthastalıklarınayönelikolarakhizmetveren hastanede önce Başhekim tarafın-dan kliniğin tanıtımı yapılarak klinikleilgili video filmi gösterilmiş, daha sonrameslek hastalıkları kliniği gezilerek klini-

ğinişleyişihakkındabilgialınmıştır.

133 yatak kapasiteli olan hastanede45'i sağlık personeli olmak üzere toplam90personelçalışmaktadır.

Sağlıkpersoneliolarak8göğüshasta-lıklarıuzmanı,3cilthastalıklarıuzmanıvedahiliyeuzmanıileişyerihekimleribulun-maktadır. Hastanede mesleki solunum

sistemi hastalıkları ve cilt hastalıkları ileilgili tanı, tedavi, maluliyet değerlen-dirmesi, rehabilitasyon ve eğitim hizmet-leri verilmektedir. Klinik aynı zamanda işsağlığı uzmanlarının ve işyeri hekimleri-nineğitimlerininyapıldığıyerdir.

Ayrıca, meslek odaları ve sendikalariçin de eğitim verilmektedir. Kliniktesigarayı bırakma ve stres seminerleri gibiözel konulu eğitim programları dadüzenlenmektedir.

27-31 Temmuz 2009 tarihlerini kap-

sayan Almanya ziyaretinde hedeflenenamaçlara büyük ölçüde ulaşılmış etkin veverimlibirgezigerçekleştirilmiştir.

100 yıllık bir geçmişe dayanan AlmanSosyalKazaSigortası;

- Veri kayıt sisteminin iyi yapılanmışolması,

- Kurumsal alt yapının her ne kadarkarışık gibi görünse de iyi organizeolması,

İş Sağlığı hizmetlerinin teknikolanaklar açısından gelişmişliği,

İş Sağlığı hizmetlerinde çalışanpersonelin eğitim düzeyi veorganizasyonda gösterdikleri işbirliğive motivasyonları ile ülkemiz için iyibir örnek olarak değerlendirilmiştir.

Falkenstein bölgesinde BG'ye bağlı

ziyareti

-

-

SONUÇ

Meslek Hastalıkları Hastanesi

Öncelikle iki ülkenin İSG sistemleri farklı olmasınarağmen uygulamada çok

benzer koşulların bulunduğu gözlemlenmiştir. Almanya'nınİşSağlığıhizmetlerininörgütlenmesi ve bu örgütsel yapıiçerisinde gezici işsağlığıaraçlarının hizmet sunumunun yerinde görülmesi ülkemizde bu

alanda çalışacak ekibe ışık tutmuş ve rehber oluşturmuştur.

46




ALMANYA-BAUAFEDERAL İŞ SAĞLIĞI VEGÜVENLİĞİ ENSTİTÜSÜ ALMANYA

KAZA SİGORTASI SİSTEMİB. ATLI, F. IŞIK COŞKUNSES, İ. ÇAKAR

İSG Uzmanları,İş Sağlığı ve Güvenliği Merkezi Müdürlüğü

çalışmaziyareti



AlmanyaBAUA FEDERAL İŞ SAĞLIĞI VEGÜVENLİĞİ ENSTİTÜSÜ

Federal İş Sağlığı ve Güvenliği Ensti-tüsü 1996 yılında merkez ofisi Dortmund'da olmak üzere Dortmund, Berlin,Dresden ve Chemnitz de 4 farklı birimolarak, kamu hukuku ile kurulmuştur.BAUA, Federal Çalışma ve Sosyal İşlerBakanlığıbünyesindebirotoritedir.

Enstitü, işyerlerine, hükümete, sosyal

taraflara ve halka iş sağlığı ve güvenliğialanındatavsiyeveteknikdestekvermek-tedir.Enstitü,işyerlerinisağlıklıvegüvenlihalegetirmekiçinçalışmaalanlarındaİSGile ilgili araştırma ve analizler yapmak-tadır. Elde ettiği sonuçları bilimsel yayınhaline getirmekte ve yayınlamaktadır.

Farklı birimler ile işbirliği yaparak araştır-ma alanlarını geliştirmektedirler. Bunlaraek olarak İSG alanında yapılan eğitimfaaliyetleri de enstitünün çalışmaları

içindeönemlibiryertutmaktadır.

İşyerlerinde yapılan araştırma veinceleme çalışmaları proje kapsamındayapılmakta ve bu çalışmalar için ücrettalep edilmemektedir. Enstitünün finans-manı hükümet tarafından karşılan-maktadır.EnstitününBakanlığabağlantısıŞekil1'deverilmiştir.

Enstitü bünyesinde 383 kadın, 311erkek olmak üzere toplam 694 kişiçalışmaktadır. Bunların 143 tanesi bilimadamından, 39 tanesi de stajyerdenoluşmaktadır. BAUA merkezlerinde per-sonel durumu ise; Dortmund'da 472,Berlin'de164,Dresden'de39veChemnitz'

de 19 kişi görev yapmaktadır. Enstitününorganizasyon şeması Şekil 2 de bulunmak-tadır.

Enstitünün merkezi Dortmund'dabulunmaktave 1yönetim(Başkan,Ar-GeMüdürü),YasalBirim,İçDenetimBirimi, 6Teknik Birim ve İSG müzesinden (DASA)oluşmaktadır. Teknik birimler; Strateji veProgramlama Birimi, Ürün ve ÇalışmaSistemleri Birimi, İş ve Sağlık Birimi,Tehlikeli Maddeler ve Biyolojik AjanlarBirimi, Kimyasal Federal Ofisi ve Biocide

Yetkilendirme Birimi ve Transfer YönetimiBirimi'dir. Ayrıca merkezde Danışma Kuru-lu, Bilimsel Danışma Kurulu ve DASADanışmaKurulubulunmaktadır.

Enstitünün 2009 yılı toplam bütçesi45,8 milyon Euro'dur. Bu bütçeden 31,5milyon Euro personel, 3,5 milyon Euroaraştırma, 4,9 milyon Euro DASA ve 2,5milyonEuro IT hizmetleriiçin ayrılmıştır.

Resim 2. BAUA BirimleriResim 1. BAUA Federal İş Sağlığı ve Güvenliği Enstitüsü

48

Almanya Kaza Sigortası Sistemi

Fedaral İş Sağlığı veGüvenliği Enstitüsü

(BAUA)

Bilgi Arşivi(Wismut AG)

Chemnitz

Federal İş Güvenliği

Enstitüsü(BAU)

Federal İş SağlığıEnstitüsü(BAfAM)

Merkez İş Sağlığı

Enstitüsü(BAfAM)

Merkez İş Güvenliği

Enstitüsü(ZIAS)

1991

Federal İş Güvenliği veKaza Analizi Enstitüsü

(BAU)

1996

1991

FederalÇalışma

Mahkemeleri

Federalİdari

Mahkemeleri

Federal İşSağlığı veGüvenliğiEnstitüsü

Diğer BakanlıkBirimleri

Federal Çalışma ve Sosyal İşler Bakanlığı

Şekil 1. BAUA Federal İş Sağlığı ve Güvenliği Enstitüsü - Bakanlık Bağlantısı

Şekil 2. Almanya BAUAFederal İş Sağlığı ve GüvenliğiEnstitüsü Organizasyon Şeması



ALMANYA'DA KAZA SİGORTASISİSTEMİ

Yasal kaza sigortası ile sigortalıolanlar:

Kapsamlı

SigortalınınHakları:

Tedavi

Almanya'da1884 yılından günümüzekadar yasal olarak kaza sigortası sistemi

bulunmaktadır. Bu sigorta sanayi vetarımsalmeslekkooperatiflerivekamusalkaza sigorta kurumları tarafındanyürütülmektedir.

Çalışanların ve meslek eğitimi gören-lerinkazançları nekadarolursaolsunyasagereğince kaza sigortası olmak zorun-luluğu vardır. Genelde, bunun dışındaişyerine grup halinde gidip gelenler, bunedenle yolda normal güzergâhtan

ayrılmalarıgereksebile sigortalıdırlar.

Tarımda çalışanlar,

Tam günlük yuvalara gidençocuklar,

Öğrenciler,

Yüksek okul ve üniversiteöğrencileri,

Kazalarda yardımcılar,

Sivil korunma görevlileri veyardım görevlileri,

Kan ve organ bağışındabulunanlar,

Gönüllü çalışan kişiler.

İşletmeciler, bağımsız çalışanlar veserbest meslek sahipleri, yasa gereğinceya da tüzükte öngörülmesi dolayısıyla

zorunlusigortalıbulunmuyorlarsa,kendi-lerini ve birlikte çalışan eşlerini gönüllüolarak sigorta ettirebilirler. Memurlar içinkazalardan korunmada özel kurallarvardır.

Almanya'da Yasal kaza sigortasıçalışanları ve ailelerini mesleklerini icra

ederken iş kazaları ve meslek hastalıklarısonucunda ortaya çıkabilecek sigortaprobleminiortadankaldırır.

Sigorta aynı zamanda, iş kazaların-dan, meslek hastalıklarından ve çalış-malarındankaynaklanansağlıkrisklerinekarşı sigortalıyı korur. İş kazaları veyameslek hastalıklarının ortaya çıkmasın-dansonrasigortaşuhizmetlerisunar:

İş katılımı, yardımlar ve teşviktedbirleri, (örneğin, gerekliolduğu durumlarda yeni

öğrenimi)Toplumsal katılım ve destekleyiciyardımlar,

Sigortalılara ve aile fertlerinepara yardımları.

Kazasigortası,birsigortadurumunda(iş kazası ya da meslek hastalığı) hekimtedavisi,gerekliilaç,sargımalzemesi,şifavericiönlemlervehastaneyadarehabili-tasyon kurumu masraflarını üstlenir. Busırada söz konusu yardımlara ne kadar

zaman ihtiyaç olacağı hususu önemlideğildir.İlaç,tedavi,yardımcımalzemevemuayene ücretlerine sigortalı tarafındaneködeme yapılmaz.

?

?

?

?

?

?

?

?

?

?

?

Sigortalı bir işte çalıştığınızsürece sigortanın korumasınatabisinizdir. İş yerine gidip

gelme de bu sigortaya dahildir.Ayrıca birden fazla kişinin yolupaylaşmak üzere aynı araba ileişe gidip gelmeleri durumunda,bundan dolayı yolu uzatmalarıda söz konusu olsa, bu kişiler işegidiş gelişlerde prensip olaraksigortalıdırlar.

49


Resim 3. DASA İSG Müzesinden Görüntü



Kaza parası

İş hayatına katılımı amaçlayanyardımlar

Toplumsal katılımı amaçlayan vetamamlayıcı yardımlar

Sigortalılara emeklilik hakkı

Bakım parası

Ölüm

Dul aylığı

Çalışanın çalışamayacak durumdaolduğu sürece kendisine ödenen kazaparası, ücret ödenmediği taktirde veödenmediği sürece, kaybettiği brütkazancın yüzde 80'i tutarında, en çok netgelir kadardır. Ödeme süresi en çok 78haftadır.

Bu ödemeler, öncelikle motorlu taşıtvekonutyardımı,evişleriyardımı,psiko-lojik yardım ve rehabilitasyonu kapsar.Bunlar, kaza sonuçlarının gerektirdiğiölçüde, tedavi ve mesleki rehabilitas-yonunyanındaaynıağırlıklasağlanır.

Sigortasının aylıkları gibi her yılayarlanır.

Birsigortadurumundanötürübakımamuhtaç hale gelirseniz, kaza emekli

aylığının yanısıra bakım yardımı veyabakımparasıveyaevbakımıalırsınız.

Sigortalının iş nedeni ile ölümü sözkonusuise,ailesineölümparasıödenir.Buparanın miktarı, ölüm tarihinde geçerliolangelirinyedidebiridir.

Eşiniz bir sigorta durumu sonucuölecek olursa, kaza sigortası size muhte-melbiryenidenevlenmedurumunakadaryeniden dul aylığı (Hinterbliebenenrente)

Noti:

Bir kaza ya da bir meslek hastalığı dolayısıyla işinizde

çalışamayacak duruma gelirseniz, meslek yardımıhakkı doğar. Bu ilk etaptaeski işyerinin korunmasınıveya yeni bir işyeri bulunmasını kapsar. Buçabalar başarılı olmazsa,

çalışanın mesleği ile ilgili yeni bir dalda eğitime ya dabaşka bir meslek eğitiminekatılması sağlanabilir. Bueğitim süresince, başka bir iş

geliri yoksa, geçiş dönemi parası çalışana ödenir.

Çalışma gücünüz bir kaza ya da meslek hastalığı

dolayısıyla sigortadurumundan en az 26 hafta

süreyle ama en az yüzde 20 ya da daha çok azaldığıtaktirde emekli aylığıalırsınız. Emekli aylığınınmiktarı, çalışma gücünüzdeki azalma derecesine ve işkazasından önceki 12 takvimayı içinde kazanmış

olduğunuz paraya bağlıdır.

50

Almanya Kaza Sigortası Sistemi

Resim 4. Tehlikeli Kimyasallar Birimi Laboratuvarı



bağlar. Bu aylığın miktarı, yaşınıza,çalışma veya meslek icra etme gücünüzeve çocuklarınızın sayısına bağlıdır.Aşağıda sıralanan şartları yerine getirdi-

ğiniztakdirde,yıllıkdulaylığınızöleneşi-nizinyıllıkkazancınınyüzde40'ıoranındaolur.Sözkonusuşartlarşunlardır:

45 yaşında ya da yaşlı olmak veölümdurumunun1ocak2012'denönce olması, ya da ya daicra durumda olmamak, ya daancakkısmençalışabiliyorolmak.

*yetim aylığı alma hakkı olan en az bir

çocuğabakmak.

31 Aralık 2011' den sonra olan ölüm-lerde 45 yaş sınırı kademe kademe 47yaşınayükseltilecektir.Buyükselişdullukaylıklarının yasal emeklilik sigortasındatabi olduğu yaş sınırlarına göre düzen-lenecektir.

45yaşından(yada47yaşından)dahaküçükseniz ve ölüm sırasında çocuğunuz

yoktuysa, iki yıl boyunca yılda, öleneşinizin yıllık gelirinin yüzde 30'unualırsınız.

1.1.2002 yılından önce evlenmiş olanve birinin bu tarihte en azından 40yaşındaolduğuçiftleriçinemeklilikaylığım u h t e m e l b i r y e n i d e n e v l e n m edurumuna kadar 2 yılın ötesinde, sınırsızsüreyleödenir.

Bir sigorta durumu sonucu ölensigortalı arkasında 18 yaşın altındaçocuklar bırakacak olursa, bu çocuklaryetim aylığı alırlar. Anne ve babasındanbirinikaybetmişolanyarıyetime,sigorta,ölen sigortalının yıllık kazancının yüzde20'sini, hem annesini hem de babasınıkaybetmişolantamyetimeyüzde30'unuöder. Yetim aylığının 18 yaşından sonra27 yaşına kadar ödenmesi için şu şartlararanır:

Çocuğun okulda olması ya da eğitimgörmesi, isteğe bağlı olarak bir sosyal yadaekolojikyılhizmetindebulunmasıveyaya da özür dolayısıyla geçimini bizzat

sağlayamaması,

18 yaşın üzerindeki yetimin kendigeliriolursa,dulaylığındaolduğugibi,bugelirden vergiden muaf dinamik miktarçıkıldıktan sonra kalan kısmın yüzde 40'ıyetimaylığındandüşülür.

Dulveyetimaylığıtoplamolarak,ölen sigortalının yıllık gelirinin en çokyüzde 80'i kadar olabilir, aksi halde

aylıklarorantılıolarakazaltılır.

Sınai ve tarımsal alandaki yasal kazasigortalarını finanse eden meslekbirliklerininmalikaynakları,işletmelerinödedikleri primlerdir; tarımsal alandakiyasal kaza sigortaları devlet yardımıalırlar. Bu primlerin miktarı, yıllık maaşödemelerine ve kaza tehlikesinin

derecesinebağlıdır.

İşçikonumundaveyaokul/yüksekokulöğrencisi vs. durumunda iseniz aidatödemezsiniz.

?

çalışacak

Not:

Yetimaylığı

Emeklilik tazminatıMaliTemeller

Çalışma gücünüz maluliyet dolayısıyla yüzde 40 ya dadaha fazla azaldıysa ve 18

yaşınıdoldurmuşbulunuyorsanız, başvuru

üzerine yarım emekli aylığı10 yıl için tazminat olarak ödenebilir. Bunun için başkabir belgeye gereksinim

yoktur. Tazminat yıllık yarımemekli aylığının en çok dokuz katı kadar olabilir. Butaktirde 10 yıllık bir süre içintazminatın yanında emekli aylığının yarısını daalabilirsiniz. 11. emeklilik

yılından itibaren kaza sigortası tekrar tam emekli aylığı öder. Çalışma

gücünüzün yüzde 40'tan

daha az azalması halinde debir tazminat alabilirsiniz.

Ancak bu ödeme devamlı

olabilir - yani emekli aylığıbir defalık tazminat iletamamen ödenmiş olur.

Bundan sonra emekli aylığıalamazsınız. Fakat

sağlık durumunuz çok bozulduğutakdirde, tazminat olarak ödenen emekli aylığındandaha fazlasına hak kazanırsınız.

kaza sonucu olarak

BAUA- Federal İş Sağlığı ve Güvenliği Enstitüsü,Almanya

k a y

n a

k l

a r

51




Etkinlikler

ETKİNLİK



53


Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığıve TAIEX işbirliği ile düzenlenen ve açılışkonuşmalarının Genel Müdürümüz SayınKasım Özer tarafından yapıldığı seminer150 kişilik bir katılımcı ile gerçekleştiril-miştir. Dünyadaveülkemizdeiyonizeolan

ve olmayan radyasyon kaynakları, yaşamstandardımızı yükseltmek amacıyla yo-ğun olarak kullanılmaktadır. Sağlık ala-nında, güvenlik sistemlerinde ve insanyaşamını kolaylaştırıp konfor sağlamalarınedeniyle elektromanyetik enerjilerebağımlıbirhalegelinmiştir.Buyaygınkul-lanımlarının yanında elektromanyetikalanların canlı organizmayı etkilemesigibi istenmeyen etkileri de vardır. Son

yıllardaelektromanyetikalanlarıncanlılarüzerine etkileri konusu üzerine yapılanaraştırmaların sayısı hızla artmıştır ve buçalışmalar tüm dünyanın ilgisini çekmek-tedir. Günlük hayatta elektromanyetikenerjininkullanımınınartmasıylainsanlarda daha fazla elektromanyetik alanamaruzkalmaktadır.

sayılı ABçerçeve direktifi uyarınca

2006/25/AT sayılı “İşyerlerinde Çalışanların MaruzKaldığı Yapay Radyasyondan Korunmakiçin Asgari Sağlık ve Güvenlik Şartları”direktifiile 2004/40/AT sayılı(İşyerlerindeÇalışanların Maruz Kaldığı Elektroman-yetik Alanlardan Korunmak İçin AsgariSağlık ve Güvenlik Şartları” direktifiniyayımlamıştır. Türkiye'nin 2007-2013 ABMüktesebatınaUyumProgramıiçerisinde,

Sosyal Politika ve İstihdam Başlığıaltında,2006/ 25/AT ve 2004/40/AT direktiflerineuyum sağlanması amacıyla, çıkarılma-sında yarar görülen yasal düzenlemeler

içerisinde “Optik Radyasyon Yönetmeliği”ve “Çalışanların Sağlık ve GüvenliklerininElektromanyetik Alan MaruziyetindenKaynaklanan Risklere Karşı KorunmasıHakkında Yönetmelik” yer almaktadır. Budüzenlemelerin hazırlanması görevini

Bakanlığımızüstlenmiştir.

Çalışmahayatınındeğişik alanlarında yapılan işin niteliğinegöre karşılaşılan iyonize veya iyonizeolmayan radyasyon, elektromanyetik dal-galar, lazer, doğal radyasyon gibi, çalışan-larınsağlıkvegüvenlikleriiçinriskoluştu-rabilecek fiziksel faktörler konusundakarşılıklı bilgi alış verişinde bulunmak, bugibimaruziyetlerdençalışanlarınsağlıkve

güvenliklerinin korunmasını sağlamaküzere uluslararası işbirliğinin geliştirilme-sininsağlanmasıdır.

2006/25/EC (çalışanların işyerlerindeoptik radyasyona maruziyetinde mini-mumsağlıkvegüvenlikgereksinimleri)ve2004/40/EC (çalışanların işyerlerindeelektromanyetik alan maruziyetindeminimum sağlık ve güvenlik gereksi-

nimleri) direktiflerivebunlarımuyumlaş-tırılması, 2006/25/EC ve 2004/40/ECdirektiflerinin uyumlaştırılması ve uygu-lanmasında karşılaşılan zorluklar, AvrupaBirliği Ülkelerinde Radyasyon maruziyetiile ilgili çalışan benzer enstitülerin sahaçalışmaları, görevleri, organizasyonyapıları, Mesleki radyasyon maruzi-yetinden korunma ve teftiş standart-larının oluşturulması ve uygulanması,

İşyerlerinde iyonize radyasyon kaynaklarıve maruziyeti, Non-iyonize radyasyon ileilgili genel bilgi: İşyerlerinde lazermaruziyeti, Maruziyet ölçüm teknikleri ve

limit değerler, sağlık etkileri, korunmayöntemleri, KKD kullanımı konuları

üzerindedurulmuştur.

İkinci gün; Non-iyonize radyasyon(İşyerlerinde optik radyasyon maruziyeti,maruziyet ölçüm teknikleri ve limitdeğerler,sağlıketkileri,korunmayöntem-leri, KKD kullanımı, İşyerlerinde elektro-manyetik alan maruziyeti, maruziyetölçüm teknikleri ve limit değerler, sağlıketkileri, korunma yöntemleri, KKDkullanımı), İşyerlerinde radyasyon maru-

ziyeti için risk değerlendirmesi metotları(iyonize ve non-iyonize radyasyon),Mesleki radyasyon maruziyeti görüntü-lemesi (lazer, optik radyasyon, elektro-manyetik alanlar), İç ve dış maruziyet içinkişisel görüntüleme ve maruziyetdeğerlendirmesi (Görüntüleme teknikleri,biyolojik dozimetre, kayıt altına alma veraporlama, karşılaştırma programları),Doğal radyasyon, maden, mineral tuz

prosesleri, yüksek radon seviyeli çalışmayerleri, hava çalışanlarının meslekiradyasyon maruziyetleri konuları değer-lendirilmiştir.

Avrupa Birli 89/391

kigünlükseminerinilkgününde;

ğiı ı ı

Seminerinamacı:

İ

iyonlaşt r c

olmayan radyasyon ile ilgili

“

” konulu TAIEX Semineri, Ekim 2009,İstanbul

İşyerinde Radyasyon Maruziyet Riskleri,

Değerlendirme ve Korunma Metodları



54

Etkinlik

Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığıve TAIEX işbirliği ile düzenlenen ve açılışkonuşmalarınınGenelMüdürYardımcımızSayın İsmail Gerim tarafından yapıldığıseminer 120 kişilik bir katılımcı ilegerçekleştirilmiştir.

Seminerin amacı: Tarım; sanayisektörünehammaddesağlaması,ülkemiznüfusunun yaklaşık üçte birinin geçimkaynağı olması ve kazandırdığı ihracatgelirleri nedeni ile ülkemiz için önemli birsektördür.Tarımişleribufaydalarıyanındaçeşitli sağlık sorunlarını beraberindegetirebilmektedir. Tarım çalışanları;kanser, solunum hastalıkları, yaralan-malar ve kazalar konusunda önemlirisklerlekarşılaşmaktadırlar.

Tarım sektöründe çalışma ortamı;havadan, araziden, ateşten ve makine-lerden kaynaklanan 'fiziksel tehlikeleri',pestisit, gübre ve yakıttan kaynaklanan

'toksikolojik tehlikeleri' ve tozlardankaynaklanan tehlikeleri içinde barındır-maktadır. Yoğun ve bilinçsiz bir şekildekullanılan ve çevre kirliliğine neden olanetkenlerdenbiriolanpestisitler,ekonomikbir şekilde üretilmeleri ve kullanımkolaylığı nedeniyle; ürünü; hastalıkların,

böceklerin, yabancı otların ve diğerzararlıların olumsuz etkilerinden koru-yarak verim ve kaliteyi güvence altınaalmayıamaçlayantarımsalsavaşımdaçokönemlibiryertutmaktadır.

Bu seminerin düzenlenmesi ile tarımsektöründeçokyoğunkullanımalanıolanpestisitlere maruziyet risklerinin belir-lenmesi, maruziyeti önlemek için alın-

ması gereken tedbirler ve pestisit maru-ziyetini belirlemek amacı ile örneklememetodları konularında karşılıklı bilgi alışverişinde bulunmak, bu maruziyetlerdençalışanların sağlık ve güvenliklerinin

korunmasını sağlamak üzere uluslararasıişbirliğiningeliştirilmesi amaçlanmıştır.

Bir günlük seminer kapsamında;Tarımsektöründe pestisit maruziyeti sebebiyleortayaçıkansağlıkriskleri,Tarımdapestisitkul lanı mı ndan kaynaklanan sağl ık

tehlikelerinin azaltılması, İşçiler, işlet-mecilervediğerleriiçinkısaveuzunvadelimaruziyetin değerlendirilmesi, Bitkikoruyuculardan numune alımı, Çevreninpestisit maruziyetine karşı riskin azal-tılmasınayöneliktedbirler(yeraltısularıveyüzey suları), Pestisitlerin sürdürülebilirkullanımını sağlamaya yönelik bir stratejiolarak kullanımda olan püskürtücülerinperiyodik kontrolü, AB üye ülkelerinde

pestisitlerle ilgili İyi Uygulama Örneklerikonularıişlenmiştir.

“

”

Tarım Sektöründe İş Sağlığı ve Güvenliği

(Pestisitler) konulu TAIEX Semineri Kasım 2009, Ankara



55


Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığıve TAIEX işbirliği ile düzenlenen ve açılışkonuşmalarının Genel Müdürümüz SayınKasım Özer tarafından yapıldığı seminer150 kişilik bir katılımcı ile gerçekleştiril-miştir.

Seminerin amacı: Tüm dünyada veülkemizde mobilya sektörünün hızlageliştiği, büyüdüğü ve kendini yenilediğibudönemde,ülkemizmobilyasektöründedegelişmelerveyenilikhareketleridevametmektedir. Sektörün gelişmesi ve dahaverimli hale gelmesinde iş sağlığı vegüvenliğivazgeçilmezbirönemesahiptir.

Mobilyasektöründeençokkarşılaşılaniş sağlığı ve güvenliği sorunlarıkaynaklanmaktadır. Makineler kullanılır-kenduruşbozuklukları,kas-iskeletsistemiile ilgili rahatsızlıklara neden olmaktadır.Ayrıca sektörde çalışanlar yoğun olaraktoza ve kimyasal maddelere maruz kal-maktadırlar.

Mobilyasektöründegörülenkazalarve

meslek hastalıklarını önlemek konusundaöncelikle makinelerde ve ortamda alına-cak önlemlerin, eğer bu başarılamazsa

kullanımı-nın büyük önemi vardır. Öncelikle işçilerkullandıkları makineler ve ortamdaki risk-ler konusunda eğitilmeli, risk analiz yön-temleri kullanılarak görülen ve görülmesimuhtemel kazaların nasıl ortadan kaldırı-

labileceğiincelenmelidir.Eğervarolanteh-likeler ortadan kaldırılamıyorsa o zamanbu tehlikelerle karşılaşma riski azaltılma-lıdır. Bu tehlikelerle karşılaşıldığında sa-katlanma ve yaralanma riskini aza indir-mek için ise kişisel koruyucu donanımlarınuygunkullanımınınbüyükönemivardır.

Buseminerle,mobilyasektöründeçalı-şanların iş sağlığı ve güvenliği alanındakikarşılaştıkları sorunlar ve çözüm önerileri

konularındakarşılıklıbilgialışverişindebu-lunarak,vemevcutiyiörnekleriinceleyerekbu alanda çalışanların korunmasını sağla-mak üzere uluslararası işbirliğinin gelişti-rilmesininsağlanmasıamaçlanmıştır.

İki günlük seminerin ilk gününde; ABÜlkelerinde mobilya sektöründe işkazaları-Sayısal değerler ve azaltılmasıiçin öneriler, Risk kaynakları (ağaç tozu,toksik kimyasallar, gürültü ve titreşim,muhafazasız makineler, ergonomikolmayan elle taşıma, atık yönetimininyetersiz oluşu ve yangın/patlama), Riskdeğerlendirmesi, KKD kullanımı, gürültü,

odun tozu ve kimyasallara karşı korunmaTürkiye'de mobilya sektöründe İSGkoşulları, sorunlar ve çözüm önerileri,Mobilya sektöründe İSG konusunda İyiUygulamaÖrneklerielealınmıştır.

İkincigün;İSGalanındaetkiliinteraktif eğitimler ve mobilya sektöründekiuygulamaları, Sağlık etkileri (Allerjik veallerjik olmayan solunum etkileri, nazaletkiler, biyolojiktehlikeler, cilt iritasyonları

ve hassasiyetler, karsijonesite, v.b) vemobilya sektöründe ortaya çıkan sağlıktehlikelerinin ortadan kaldırılması, Sosyaltaraflarla sosyal diyaloğun sağlanmasıdeğerlendirilmiştir.

kazalardan

Kişisel Koruyucu Donanımların

,

“ ”

Konulu TAIEX Semineri, Aralık 2009, Kayseri

Mobilya Sektöründe İş Sağlığı ve Güvenliği



Etkinlik

DSÖ Genel Kurulunda imzalanarak2007 yılında tüm DSÖ üye ülkeleritarafındanonaylanan“ÇalışanlarınSağlığıKüresel Eylem Planı”nın uygulanması ileilişkiliolarak19-23Ekim2009tarihlerinde

İsviçre'nin Cenevre kentinde, DSÖ tarafın-dan

düzenlenmiştir.Periyodikolarakher üç yıldabir yapılan sözkonusu toplantı, İSGÜM'ün bu kapsamdakatıldığıilkküreseltoplantıolmaözelliğinitaşımaktadır.

Toplantıda, Uluslararası ÇalışmaÖrgütü (UÇÖ) Enformasyon Merkezleri ile

deneyimlerin paylaşılması ve ortaklaşa

proje işbirlikleri sağlanması için düzen-lenen ortak bir toplantı da yer almıştır.Ayrıca toplantının tamamlanmasını taki-ben “Kapasiteyi Geliştirme”, “SağlıkÇalışanları” ve “Sağlıklı İşyerleri” olmak

üzereüçkapsamlıçalıştaydüzenlenmiştir.

Gerek DSÖ-UÇÖ ortak toplantısınagerekse yukarda sözü edilen, “KapasiteyiGeliştirme” ve “Sağlıklı İşyerleri” çalıştay-larına İSGÜM tarafından aktif katılımsağlanmıştır.

Sonuç olarak, katılım sağlanan DSÖKüresel İşbirliği Merkezleri 8. Toplantı-sında alınan izlenimler doğrultusunda,

toplantıya katılan tüm işbirliği merkez-

lerinin İSGÜM'ün üyeliğine büyük destekverdikleri gözlenmiştir. Bu destek, üyeliksürecimizin başlamasıyla birlikte uluslar-arasıdüzeydebirçokbilimselaraştırmalarave projelere katılma potansiyelimizi açıkça

göstermektedir ki bu da İSGÜM'ün kapasi-tesinigeliştirmesianlamınagelmektedir.

Ayrıca, katılım sağlanan çalıştaylar,ülkemizde İş Sağlığı ve Güvenliği alanındagerek eğitimin geliştirilmesi gerekse işyer-lerindesağlığınkorunmasıvegeliştirilmesiamacıyla sağlıklı işyeri programına uygunolarak daha somut çalışmaların planla-narak uygulamaya konulmasının öneminigöstermiştir.

“Dünya Sağlık Örgütü İş Sağlığıİşbirliği Merkezleri Ağı SekizinciKüresel Toplantısı”

Dünya Sağlık Örgütü

8. Küresel Toplantısı

(DSÖ)

İş Sağlığı İşbirliği Merkezleri Ağı

56



57


ToplantıAvrupa İş Sağlığı ve Güvenliği

Ajansı direktörü Jukka Takala'nın açılış

konuşması ile başlamıştır. Bu konuşma

sonrasında toplantının içeriği hakkında

katılımcılara bilgi verilmiştir. Daha sonra

Avrupa İş Sağlığı ve Güvenliği Ajansının

2008-2009 yıllarında yapılan çalışmaları

hakkında detaylı sunumlar yapılmıştır.

Özellikle kas iskelet sistemi hastalıkları,

nakl i ye sektör ü, göçmen v e genç

çalışanlar, işyerinde stres ve psikososyal

riskler, kimya sektöründe yeni çıkan

riskler, nanopartiküller, temizlik çalışan-

ları ve üzerinde en çok durulan işyerinde

şiddet ve taciz konularında tartışmalar

gerçekleşmiştir. Ayrıca, toplantıdaçalışma

grupları oluşturulmuş ve 2011-2012

yıllarında hangi konuların üzerinde

çalışmalar yapılması gerektiğine değinil-

miştir. Çalışma gruplarının sonuç sunum-

larında özellikle vardiyalı çalışmalar,psikososyal riskler, genetiği ile oynanmış

maddeler ile çalışanlar, yaşlı çalışanlar, iş

kazalarının maliyetleri, termal konfor,

kanserojen maddelere maruziyet konula-

rındaçalışmalaryapılmasıönerilmiştir.

AvrupaİşSağlığıve Güvenliği Ajansı

Risk Gözlem Birimi Uzman Grubu ToplantısıKasım 2009, Bilbao-İspanya

Avrupa Birliği Topluluk Ajansları: Kasım 2009, Sintra – Portekiz

Katılımın Ortakları Konferansı

AvrupaBirliğiadayvepotansiyeladayülkeleri Portekiz'de Topluluk ajanslarıylabir araya getirmeyi amaç edinen;'Topluluk ajansları: katılımın ortakları'başlıklı bir konferans, Avrupa Komisyo-nunun' girişimiyle Lizbon merkezli ABuyuşturucu ajansı (EMCDDA) tarafından25–27 Kasım tarihleri arasında Sintra'dadüzenlenmiştir. Bu konferans, AvrupaBirliğiningenişlemesiveAvrupaBirliğininuzun süreli yapılanması bağlamındaTopluluk ajansları ile IPA lehtarı ülkelerarasındaki işbirliğini sağlamak ve bu

işbirliğinin sürdürülebilmesine yardımcıolmak açısından oldukça önemlidir.Konferansta, aday ve potansiyel adayülkeler ile AB üyesi devletlerin yanı sıra

ajanslar ve AB kurumlarının temsilcileridâhil olmak üzere yaklaşık 100 delege biraraya gelerek; çalışmalar yapmış, bilgi alış

verişi ile ileriye yönelik planlar gözdengeçirilmiştir. Genel MüdürlüğümüzütemsilenİşSağlığıveGüvenliğiUzmanıAliRıza ERGUN'un katıldığı toplantılarda;açılış ve ortak panelleri takiben Ulaşım,Sağlık, Çevre ve Tarım ile Yaşama veÇalışma Koşulları başlıklarına eğilen dörtadet paralel grup oluşturulmuş ve bupanellerde toplantılara devam edilmiştir.Yapılan panellerde teknik destekte

öğrenilen dersler ve geleceğe yöneliktahminler değerlendirilmiş, başarınıntemel anahtarları, problemlerin nasılçözüldüğü, teknik yardım projeleri,

beklentiler ve işbirliğini daha etkin veverimlikılmakgibikonularelealınmıştır.





11-15 Eylül 2011 tarihleri arasındaİstanbul'da 19'uncusu gerçekleştirilecekolan Dünya İş Sağlığı ve GüvenliğiKongresi'nin hazırlık çalışmaları kapsa-mında gerçekleştirilen Uluslararası Orga-nizasyon Komitesinin birinci toplantısı 8-10 Ekim 2009 tarihlerinde İsviçre Cenevre'de bulunan ILO binasında yapılmıştır.

ToplantıyaBakanlığımızı temsilen Müste-şar Yardımcısı Sn. Dr. Sıdık TOPALOĞLU, İşSağlığı ve Güvenliği Genel Müdür Sn.Kasım ÖZER, İş Sağlığı ve Güvenliği Genel

Müdür Yardımcısı Sn. İsmail GERİM ve İSG

uzmanı Umut YÜZER, ILO tarafını temsilenSameera Al-TUWAJIRI, Valentina FORAS-TIERI, Seiji MACHIDA, Roberto OCON,Annik VIROT ve ISSA tarafını temsilenHans-Horst KONKOLEWSKY, WalterEICHENDORF, Bernd TREICHEL, GülcanMİYANYEDİkatılmışlardır.

Toplantıda kongre ile ilgili yapılanhazırlıklar gözden geçirilmiş, kongre tari-hi,kongreningerçekleştirileceğimekanvekongre logosu üzerinde mutabakatavarılmış, kongrenin sloganı ve ana konu

başlıkları üzerinde tartışıldıktan sonrabunlardakararabağlanmıştır.

Kongrenin içeriği ve yapısı ve bunabağlı olarak tarafların sorumlulukları hak-kındafikiralışverişindebulunulmuş,kong-

re temel kurallarına son şekli verilerekimzaya hazır hale getirilmiştir. Toplantıdaayrıca Kongre web sayfasının durumuhakkında bilgi aktarılmış, kongre ile eşzamanlı düzenlenecek olan fuar ile ilgilikonular görüşülmüştür.Toplantı sonuçlan-dırılmadanöncebirsonrakitoplantınınyerivezamanıkararabağlanmıştır.

19 Dünya İSG Kongresi 1. IOC ToplantısıEkim 2009, Cenevre İsviçre


59



Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakan-lığının Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO)ve Uluslararası Sosyal Güvenlik Birliği(ISSA)ilebirlikteBakanlığımız11-15Eylül2011tarihlerindeİstanbul'daHaliçKongreMerkezinde 19. Dünya İş Sağlığı veGüvenliği Kongresine ev sahibipliğiyapacaktır.

İlkiRoma'dayapılan,2008deSeul'de18.si gerçekleştirilen bu kongre 1955yılından bu yana, her üç yılda bir tekrar-lanmaktadır.

Dünya Kongresinin amacı; önlemekültürünün dünya çapında tanıtılmasıamacıyla iş sağlığı ve güvenliği ile ilgilikonularda ilgili kişilere yeni bilgilerindeğiş-tokuşu imkanını sağlamaktır.Dünya Kongresine katılacaklar için hedef;

dünyagenelinde,çalışanlarınyaralanmasıve hastalıkları önlemenin geliştirilmesiiçin hükümetler, işverenler, sivil toplumkuruluşları, işveren temsilcileri, çalışanlarveonlarınörgütleriileişsağlığıvegüven-liği profesyonelleri arasındaki ilişkilerinnasıl güçlendirileceği konusunda fikirkazanmaktır.İşsağlığıvegüvenliğipratis-yenlerinin de hemen uyumlaştırıp kulla-nabilecekleri pratik fikirler hususunda

bilgikazanacaklarıbeklenmektedir.Son yıllarda tüm dünya ülkelerini

etkileyenküreselmaliveekonomikkrizin,istihdama, çalışma hayatına ve aynızamanda iş sağlığı ve güvenliğine olum-suz etkileri göz önüne alındığında bukongrenin önemi bir kez daha ortayaçıkmışolacaktır,dolayısıylaküreselsorun-larınküreselişbirliğigerektirdiğinidüşün-düğümüzde 19. Dünya Kongresi kamu ve

özel sektör yöneticilerini, iş sağlığı vegüvenliği profesyonellerini, işçi ve işverentemsilcileri ile iş sağlığı ve güvenliğialanında çalışan tüm tarafların dünyanın

her yanından gelen uzmanlarla bilgialışverişinezeminoluşturacaktır.

19. Dünya İş Sağlığı ve GüvenliğiKongrelerinin hazırlık çalışmalarını,Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı,

tarafındanyürütülecektir.

19. Dünya Kongresinin parolası“SAĞLIKLI VE GÜVENLİ BİR GELECEK İÇİNGÜVENLİK KÜLTÜRÜ OLUŞTURALIM”olarak belirlenmiştir. Bu kültürün oluşu-

munda iş kazaları ve meslek hastalıklarınıönleme yoluyla çalışanların refahını ve işverimliliğini artıracak güvenli çalışmaortamınayatırımyapmakşarttır.

2011 yılında gerçekleşecek olan 19.Dünya İş Sağlığı ve Güvenliği KongresindeUluslararası Film ve Multimedya FestivaliKongrenin ayrılmaz bir parçası olacaktır.Festival ISSA Uluslararası Önleme Komis-yonunun “Elektrik, Gaz ve Su” ile “Bilgi”

birimleriaracılığıylaorganizeedilecektir.

Kongre katılımcılarına “İş Sağlığı veGüvenliği” konulu film ve multimedya

yapıtları alanında çok sayıda öneriyigözden geçirme olanağını sağlayacaktır.

Uzman jüri en iyi yapıtları seçecek ve buyapıtlarödüllendirilecektir.

Önceden kayıt yaptırmak suretiyleilgilenen gruplar için İstanbul ve civarın-dakiyerlerdebulunan endüstriyel, ticari vehizmet kuruluşlarına teknik ziyaretlertertip edilecektir. Aynı şekilde kongreöncesinde, kongre esnasında ve kongresonrasında kültürel geziler, çeşitli sosyaletkinliklerdüzenlenecektir.

Bu anlamda İstanbul antik ve modern,AsyalıveAvrupalı,mistikvedünyalıherkesibir arada bulunduran tarihi mekanları,camileri,müzeleriveçarşılarıileTürkiyeninen büyük Dünyanın ise dördüncü büyükşehridir. Dolayısı ile Kongrede bir arayagelecek olan tüm iş sağlığı ve güvenliğiprofesyonelleri, işverenler ve yöneticiler,sendika temsilcileri, kamu yönetiminden,

sigorta ve sosyal güvenlikten sorumlukişiler, üreticiler ve ithalatçılar kadar işsağlığı ve güvenliği ile ilgili herkes için buKongreeşsizbirfırsatolacaktır.

İşS a ğ l ı ğ ı v e G ü v e n l i ğ i G e n e lMüdürlüğü

19. Dünya İş sağlığı ve Güvenliği Kongresi

I. Duyurusu Yapıldı, Kasım 2009

19. Dünya İSG Kongresi

60




61

Katılımcılar için aşağıdaki örnek Ön Kayıt Formu doldurularak kongre sekreteryasına gönderilebilir. Ayrıca, kongre hakkında ayrıntılıbilgilere ile adresinden ulaşılabilir.www.isggm.gov.tr www.safety2011turkey.org



11 – 15 Eylül 2011 tarihleri arasındaİstanbul’da Haliç Kongre ve Kültür merke-zinde yapılacakolan19. Dünya İş Sağlığı veGüvenliği Kongresi'nin tanıtımı içinAlmanya’nınDüsseldorfeyaletinde03–06

Kasım2009tarihleriarasındayapılanA+AİşSağlığıveGüvenliğifuarındastantaçıldı.

Bu stant alanında ülkemizde düzen-lenecek olan Dünya kongresinin tanıtımıiçin hazırlanan ve içerisinde kongrenin ilkduyurusu, Kongre tanıtım filmi, ülkemizivekongreyianımsatacakhediyelikmalze-meleri içeren 1000 adet İngilizce 1000adet Almanca olmak üzere toplam 2000adet Türk motifli bir heybe çanta stant

ziyaretçilerine dağıtıldı. Fuarın ilk günüDüsseldorf Başkonsolosumuz stantımızıziyaret etti ve yurtdışındaki Türk medyakuruluşlarınınkatıldığıbirbasıntoplantısıgerçekleştirildi.

A+A fuarı ile birlikte yaklaşık 60ülkeden 300 delegenin katıldığı ve 5500’eyakınizleyicinintakipettiğiILOtarafındanorganize edilen bir kongre de gerçekleşti-rilmiştir. Kongrede İngilizce, Fransızca,

İspanyolca,RusçaveAlmancaolmaküzere5farklıdildeeşzamanlıtercümeyapılmış-tır. Kongrenin ana konuları aşağıdaverilmiştir.

- İş Sağlığı ve Güvenliği ve EkonomikKrizler. (İş Sağlığı ve Güvenliği temelbirinsanhakkıdır)

- Seul Bildirgesi hakkında Forum.(Ulusal önleme kültürü ve stratejile-rini yaygınlaştırmak ve geliştirmek

içinbirlikteçalışalım)

- Önlemeve İSG yönetimikonusunda İyiUygulamalar.

- Değişimsürecindeİş Teftişi.

- EkonomikKrizlerde İSGiçinFırsatlarveTehditler. (YuvarlakMasaToplantısı)

K ongr eni n detayl ı pr ogr amı nahttp://www.ilosafetyconference2009.org/conference_schedule.html adresinden

ulaşmakmümkündür.

Kongrenin 04 Kasım 2009 tarihli“Ekonomik Krizler ve İş Sağlığı veGüvenliği” oturumu başlamadan önceülkemizde yapılacak olan 19. Dünya İşSağlığı ve Güvenliği Kongresinin tanıtımfilmi izleyicilere takdim edilmiş ve büyükbir beğeni almıştır. Kongrenin 05 Kasım2009 tarihindeki 2 inci gününde“Önlemekonusunda İyi Uygulamalar” başlıklı

oturumda İş Sağlığı ve Güvenliği GenelMüdürüSn.KasımÖZER “TürkTersaneleri,Kazaların Önlenmesinde Etkin Önlemler”başlıklıbirsunumyapmıştır.

06 Kasım 2009 tarihinde ise İSGÜMpersonelinden Eczacı Selen SÖZEN, “İşSağlığı ve Güvenliği ve Eğitim AlanındaBaşarılı bir İşbirliği için Yaklaşımlar”Konulu ENETOSH (Avrupa İş Sağlığı veGüvenliği Eğitim, Öğretim Bilgi Ağı)çalıştayında “T.C. Çalışma ve SosyalGüvenlik Bakanlığı i le Milli EğitimBakanlığı Arasındaki İşbirliği” konuluçalışmalarıkatılımcılaraaktarmıştır.

Kongre ve fuar sürecinde İş Sağlığı veGüvenliği alanındaki Uluslararası Kurumve Kuruluşların yöneticileri yanındaDüsseldorf ve Köln’deki Türk işadamları ile19. Dünya Kongresi tanıtım çalışmaları

kapsamında bir araya gelindi. Düsseldorf ve Köln’deki Türkiye Başkonsolosu ziyaretedildi ve Dünya Kongresi hakkında gereklibilgialışverişindebulunuldu.

19. DünyaİşSağlığıve Güvenliği Kongresi'

A+A İş Sağlığı ve Güvenliği Fuarı'nda stant açıldı

nin tanıtımıiçin Almanya’nın Düsseldorf eyaletinde

03 - 06 Kasım 2009 tarihleri arasında yapılan

62

19. Dünya İSG Kongresi



63

b u

l m a c a

eğlencelikBulmaca 43'ün cevabı

Çağatay GÜLER

N1

G2

K3

K4

K5

O E K6

U Y U L A R D7

E R İ Ö

K Ç R R Ç8

İ M

S İ U9

Y K U B A R Y10

T11

Ü

A C T O S E E O R

N İ12

Ş Ç İ O N G K T13

O Z K

D T Z D E T E Ö E

O A W14

İ L L İ A M F A R R N S

N H U O Y S L M

A K15

R O M Y K İ16

Ş D A İ R E S İ

N İ A S I Z N Ş

I M B17

E N Z İ N N H M Y

M A G T L A E OK

18Ö T Ü A Y

19D I N L A T

20M A V L L

U A N İ L T A İ L

L I21

Ğ S Y V M L A

L S L Ö A A22

Y A K L A23

R

A24

Y I R M A N N G25

N S

N R D G Ü D B

M U26

Ü I R I E

A Ç A27

R I N I S Ü P Ü R M E S İK

28U R Ş U N Ü S L M T

C C Ö T A B29

P30

U Ü N Ü P31

E

A D L32

Ü K S S

R Y33

A Ğ D Ö K Ü L M E S İ L

L R N E

Y34

A N G I N Y Ü K Ü İ35

Ş Y E R İ N

M C M

A36

R S E N İ K Ü37

L T R A V İ Y O L E



T.C. ÇALIŞMA VE SOSYAL GÜVENLİK BAKANLIĞIİŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ

İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ DERGİSİMAKALE YAZIM KURALLARI

İş Sağlığı ve Güvenliği Dergisi'nde yayınlanması istemiyle gönderilecek olanyazılardaaşağıdakikurallarauyulmalıdır.

Gönderilecek makaleler, iş sağlığı ve güvenliği alanı ile doğrudan veya dolaylıilgili,orjinalaraştırmaveyaderlemeşeklindeolmalıdır.

Makalelerin başlığı metne uygun, kısa ve açık ifadeli olmalı, büyük harfle vekoyukarakterdeyazılmalıvebaşlıksatırıortalanmalıdır.

Yazar ad ve soyadları başlığın altına konulmalı, ünvan ve adresler soyadın sonkısmında üst indis şeklinde veya daha çok (*) ile sayfanın alt bölümündekiçizgialtınayerleştirilmelidir.

Yazılar, A-4 kağıdının tek yüzüne, üstten ve sol yandan 4'er cm, sağ yandan ve

alttan 2'şer cm bırakılarak yazılmalıdır. Yazımda Microsoft Word programıkullanılmalı,TimesNewRomanfontuile12puntoolarakyazılmalıvebasılmış

biradetmakaleilebirliktemakaleninkaydedildiğicddegönderilmelidir.

Makale en az 2, en çok 6 sayfa olmalıdır. Satır aralarında 1.5 cm boşluk bırakılmalıdır.

Şekil, tablo vegrafikler makaleiçine yerleştirilmeli, şekil vegrafiklerin numaravebaşlığıaltkısmayerleştirilmelidir.Şekilvegrafiklerbilgisayarileçizilmemişiseaydıngereçinimürekkebiileçizilmişolmalıdır.

Kaynaklar konu içinde üst indis numara şeklinde verilmeli, makale sonundaaynınumarasırasıyladüzenlenmelidir.

Yazıların ilmi ve hukuki sorumluluğu tamamen yazar(lar)ına aittir. Gönderi-len yazıların doğrudan veya bazı düzeltmeler yapılarak yayınlanmasına veyayayınlanmamasınaYayınKurulu'ncakararverilir.

Gönderilen yazılar yayınlanıp yayınlanmamasına bakılmaksızın yazar(lar)ınageriverilmez.AncakYayınKurulu'nungörüşüdoğrultusundayenidendüzen-lenmesisözkonusuolduğundayazar(lar)ınagönderilir.

*

1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

8.

9.

64





Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığıİş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürlüğü

İnönü Bulvarı No: 42 İ - Blok4 Kat 06100 Emek / Ankara

Tel : 0312. 296 68 20Faks: 0312. 215 50 28www.isggm.gov.trisggm@csgb gov tr

İLETİŞİM BİLGİLERİ

T.C.ÇALIŞMA VE SOSYAL GÜVENLİK BAKANLIĞI

İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ

Documents

İSG Dergi_2009-4