MMARIN TESSAT EL KTABIBLM 1- MMAR-TESSAT LKLER1.1. TESSAT TASARIMINDA MMAR-TESSAT LKLER 1.1.2. n Proje 1.2. MMARIN TESSAT PROJE BROSUNU VE TESSAT PROJE BROSUNUN MMAR BROYU BLGLENDRME FORMU 1.3. MMAR BRO,TESSAT PROJE BROSU LKLER DETAY BLGLER 1.3.1. Istma Tesisat Mimari Proje likileri 1.3.2. Shhi Tesisat - Mimari Proje likileri 1.3.3. Kazan Dairesi Mimari Proje likileri 1.3.4. Yksek Yaplarda Tesisat Mimari likileri 1.3.5. antiye Kuruluundaki Tesisat leri in Bilgi Alma Formu 1.3.6. Teknik Notlar

1. MMAR - TESSAT LKLER1.1. TESSAT TASARIMINDA MMAR - TESSAT LKLER 1.1.1. Proje Raporu Bir yapnn mimari tasarmnda yer alacak tesisat elemanlarnn saptanabilmesinin ilk etab, proje n raporudur. Mimari n proje (kat planlar, kat adedi vs.) hazrlandktan sonra tesisat tasarmcsnn yapda uygulanabilecek tesisat sistemlerini irdeleyen, sonuta bu tip yapda ne tr bir sistem uygulanmasnn doru olduunu belirten gerekelerin ve mmknse oransal maliyetlerin belirtildii bir n rapor hazrlamas gerekir. Bu rapor mimar ve yatrmc (mal sahibi) ile tartlp, yapda uygulanacak sistem kesinletirilmelidir. 1.1.2. n Proje n Raporun onayndan sonra, yapnn cinsine ve kullanm amacna gre tasarm artlar (k/yaz, i/d scaklklar, hava deiim katsaylar, birim alana verilecek d hava miktarlar, hacimlerdeki insan younluu, egzost miktar, gerekiyorsa nem kontrolu, aydnlatma yk vs.) tespit edilmelidir. Birim m2 esasyla yapnn: a. Is Kayb (kcal/h veya kW) b. Is Kazanc (kcal/h veya kW) c. Taze Hava Miktar (m3/h - litre/saniye) d. Sirkle Edilecek Hava Miktar (m3/h - litre/saniye) e. Egzost Edilecek Hava Miktar (m3/h - litre/saniye) f. Toplam Soutma ve Istma Yk (kcal/h - kW) g. Scak Su htiyac (lt/h, m3/gn) gibi ana deerlerinin hesab yaplmaldr. Bu deerler elde edildikten sonra, yapda tesisat iin gerekli tesisat hacimleri, aftlar ve bu elemanlarn mimari proje zerindeki yerleri ve katlar (mimari tasarm yetkilisi ile mutabk kalnarak) saptanmaldr. Kat Ykseklii Trkiyede imar durumu genel olarak yaplarn st kotunu tayin edecek ekilde verildiinden, izin verilen kota olabildiince ok kat yerletirebilmek iin kat yksekliini minimize etmek genel bir tutumdur. Oysa kat yksekliinin yapnn cinsine, uygulanacak tesisat sistemine gre tespit edilmesi arttr. Herhangi bir asma tavann, herhangi bir ykseltilmi demenin sz konusu olmad yaplarda (yalnzca stma sisteminin uyguland konut bloklar gibi) demeden demeye metrelik bir kat ykseklii yeterli olabilir. Oysa kat alan ok byk olmamak artyla, hava kanall bir sistemin uygulanaca yaplarda, gerekli asma tavan boluu yaklak 60 cm.dir. Bu deere 10 cm., kaplama ve deme kot hatas, 5 cm. asma tavan kalnl, 50 cm. deme kalnl ilave edildiinde, 2,60 metre net kat ykseklii iin istenen kat ykseklii 3,85 metre olarak ortaya kar. Sprinkler ve gmme aydnlatma armatrnn sz konusu olduu ofis yaplarnda, demeden demeye 4 metre kat yksekliine ihtiya olabilir. Bu deer ancak plaka deme/asmolen/kaset deme gibi kiri yksekliini azaltan sistemlerle ve daha alak yaam mahalleri kabulyle aa ekilerek, demeden demeye 3,6 metre kat yksekliine ulalabilir.

Asma Tavan Ykseklii Yaplarda braklan asma tavan ykseklikleri aft konumlarna ve uygulanan sisteme baldr. Yaklak 600 m2 kat alanna sahip ofis binalarnda, a. Statik stmal VAV sistemi kullanlyorsa net asma tavan ii ykseklii 50-60 cm. arasnda olmaldr. b. Primer devreli, tavan tipi fan coil sistemlerinde ise asma tavan net ykseklii 50 cm. olmaldr. c. Amerikan sistem klima (Goodman kanal tipi split klima+radyatr) sisteminde ise 35-40 cm. asma tavan ykseklii olmaldr. d. Otellerde yatak katlarnn altndaki katn (yatak katlarnn tesisat datma ve toplamalarnn yaplabilmesi iin) asma tavan boluu daha yksek braklr. Bu durumda; zellikle pis su tesisatndan gelen ses, temiz su ve pis su kaaklar, tkanan tesisatlarn servis ihtiyalar nedeniyle; yatak katlarnn sorunlar alttaki kat rahatsz eder. Bunun yerine ilk yatak kat altnda tesisat datm ve toplamasnn yaplabilmesi iin galeri kat yaplmas iletme asndan daha dorudur. Kazan Daireleri Kazan daireleri kazan (veya kazanlar) dolam pompalar, gidi/dn kollektrleri, genleme depolar, yakc ve yakt donanmnn yer ald hacimlerdir. Merkezi scak su retimi yaplacaksa ve scak su reticileri de bu hacimde yer alacaksa, bu merkezde scak su reticilerinin (boylerlerin) de yer alaca dnlmelidir. zel durumlarda pis suyun direkt olarak kanalizasyona verilmesi kabil deilse, bu hacimde bir pis su ukuru ile bu ukura konacak dalg pis su pompalar, yine gerekiyorsa kazan suyu hazrlama sistemi de yer almaldr. Kazan imalat boyutlar kazann cinsine (dkm/elik vs.), montaj tipine (duvar tipi, deme tipi vs.) ve imalat firmaya gre deimekle beraber deme tipi kazanlar iin u kriterler verilebilir: a. Kazan Says Tesis ekonomisi ve arza ihtimali gittike azaltlan gelimi kazan teknolojilerine gvenilerek, kazann bir sre devreden kmasnn ciddi, hayati bir problem yaratmayaca tesislerde tek kazan kullanmak tercih edilecek bir zmdr. Toplam sl kapasitenin 750 kW deerini at sistemlerde kazan saysn ikiye kartmak doru olabilir. Bu byklklerde, tesis yalnzca gndzleri alan bir yapysa (bro, ar vs.) kazanlar stmann yansra d havann stlmasna hizmet veriyorsa 1/2+1/2 kapasiteli iki kazan konulmas yeterlidir. Geceleri hizmet veren yaplarda ise iki kazann 2/3+2/3 kapasitede seilmesi uygun olacaktr. Hastahane gibi hizmetin srekli ve hayati olduu durumlarda 1+1 kapasiteli iki kazan konulmaldr. Toplam sl kapasitesinin 2.000 kW deerini amas halinde kazan konulmal ve bu kazanlar 1/3+1/3+1/3 kapasitede seilmelidir. Yine hizmetin srekliliinin nemli olduu tesislerde bu blnmenin 1/2+1/2+1/2 eklinde yaplmas daha uygundur. 9

IINDEKILERE DN

KAZAN DARES EN

KAZAN DARES BOYU

ekil 1. KAZAN DARES LLER b. Kazan Dairesi Boyutlar Kazan dairesine konulacak kazan says ve birim kapasite tayin edildikten sonra kazan dairesi boyutlandrlmas yle yaplabilir: Kazan dairelerinin asgari ykseklii kiri alt net 3 metre civarnda olmaldr. Kazan yksekliinin 1,5 metreyi amas halinde kazan dairesi kiri alt mesafesinin kazan yksekliinin iki kat olarak dnlmesi pratik bir kriter olarak ileri srlebilir. Kazan dairesi minimum eni kazan uzunluunu iki ile arpp 1 metre ilave edilerek tayin edilmelidir: (2LK+1) metre Bu kriter kollektr ve pompa sistemlerinin kazan veya kazanlarn kar duvarnda olmayp yanlarnda olmas artyla dorudur. Kollektr ve pompa grubu kazan dairesinin kar duvarna, kazanlarn nne konulacaksa; istenilecek kazan dairesi eni in-line pompa sistemlerinde 2LK+2 metre, demeye oturan dik tip santrfj pompa kullanlacaksa 2LK+3 metre alnmaldr. Kazan dairesi boyu kollektr-pompa grubunun kar duvarda olmas halinde kazanlarn arasnda ve iki yan tarafnda birer metre boluk braklarak tayin edilmelidir. Kollektr ve pompa grubunun iki yanda veya bir yanda toplanaca sistemlerde ise kazan dairesi boyu kazanlar arasnda ve kenarlarnda birer metre braklarak bulunan toplam kazan igal mesafesinin iki kat olmaldr. c. Bacalar Kazan veya kazanlar ve bina ykseklii belli olduuna gre, kullanlacak yakt cinsine gre baca veya bacalarn kesitleri tayin edilir. Her kazan iin ayr bir baca dnlmelidir. Tecrit ve montaj iin baca apnn drt tarafnda (veya bacalarn arasnda ve dier ynnde) minimum 20 cm. boluk kalacak ekilde bir baca aft ls sap10IINDEKILERE DN

tanr. Kazan dairesinde baca aftnn ideal yeri; kazanlarn duman klarnn bakt duvarda kazann aks veya kazanlarn orta izgisidir. Baca aft kazanlarn duman knn bakt duvarda planlanamamas halinde, zorunlu hallerde, bu duvara dik yan duvarlardan birine alnabilir. aft iinde bacalar mutlaka tek dizi halinde, yan yana dnlmelidir. Yan duvardan kan aftlarda baca dizisi ekseni bu yan duvara paralel olacak ekilde yerletirilmelidir. Baca aft mutlaka bir i duvara yaslanmal, mecbur kalnmadka d duvarda planlanmamaldr. Seilen aft yerinin betonarme bir kirile daratlmad, st katlarda kap, i pencere gibi yerlere gelip gelmedii, herhangi bir hacmin duvar yerine, hacmin ortasnda kalp kalmad mimari avan proje kat planlarna baklarak kontrol edilmelidir. Bu tr akmalardan kurtulmann en kolay yolu kabilse baca aftlarn merdiven kovasnn yan yzne veya asansr kovasnn bir yanna yerletirmektir. Bacalar d duvardan olabildiince ieri doru karlabilirse, meyilli atlarda at stndeki blm daha ksa bir grnm tekil eder; ayrca binann siluetinde de ciddi bir grnt bozukluu yaratmaz. Baca aftlarnn, herhangi bir katta deplasman yapmadan, kazan dairesinden atya direkt olarak, ayn deyde kmasna zen gsterilmelidir. d. Akaryakt Tanklar Akaryaktl sistemlerde, kazan dairesinin mmknse kazan montaj eksenine paralel duvarna bitiik, bir yakt tank odas planlanmaldr. Bu hacim kazan dairesinden yangna mukavim bir blme ile ayrlmal ve bu hacmin kaps, kazan dairesine almamal; kazan dairesi koridoruna almaldr. Yakt tank sistemin 20 gnlk, tercihen 30 gnlk ihtiyacn karlayacak ekilde hesaplanmaldr. Hesaplanan tank boyutlarna gre tankn tarafnda mi-

nimum 60 cm.; n ksmnda, kap tarafnda minimum 150 cm. boluk kalacak ekilde bir yakt tank odas planlanmaldr. Yakt tank odas kaps da alr kanatl bir demir kap olmal ve betonarme bir eik zerine monte edilmelidir. Eik ykseklii eiin st kotunun altnda kalan oda hacmi tank hacminden byk olacak ekilde seilmelidir. Yakt tank taban brlr ekseninden minimum 20-30 cm. yukarda kalacak ekilde betonarme ayaklar zerine monte edilmelidir. Yakt tanklar, sonradan yerine sokulabilmesi imkan varsa yatk silindirik olarak dnlmeli; bu mmkn deilse paralar halinde getirilip, yerinde kaynak yaplmas yoluna gidilmelidir. Yakt tank doldurma ve havalk borularnn zemin katta, tanker yanamna imkan veren bir noktaya kartlmas, kabilse elik kapakl bir doldurma rgarnda braklmas konusu gz nnde bulundurulmaldr. Teknik Hacimler a. Yaplarda kullanlan teknik hacimlerin alan yapnn toplam alannn %4-8i arasnda deimektedir. Bu deerler yapnn yksekliine veya yaygnlna gre deiir. Fan coil + taze hava sistemlerinde %4,5-5 Tek kanall VAV sistemlerinde %6-8 Amerikan sistem (Goodman kanall split+radyatr) %2-4 b. Istma ve soutma merkezi kat ykseklii minimum 3 metre (byk sistemlerde min. 5 metre, ara kat ykseklikleri de 4-4,5 metre) net olmaldr. Santrallar a. Santral Bykl Klima santral seimlerinde; yer kayb, kat ykseklii hava kanal datm, servis kolayl, ses-konfor vb. nedenlerle tek santralda 25000 m3/h debinin zerine klmamaldr. Konfor sistemlerinde kullanlacak hava santrallarnda kesit, 2,5 m/s hava hz kabul ile tayin edilir (endstriyel sistemlerde bu deer 2,8 metreye kabilir). O halde hava debisi V (m3/h), olan bir santraln kesiti: F = V / 3600 x 2,5 , F = V / 9000 (m2) eklinde hesaplanp, santraln kare kesitli olaca kabul ile santral genilii (ve ykseklii) a = (F)1/2 (m) hesaplanan kesitin kare kk eklinde ortaya kar. Baz imalatlarda santral kesitinin bask diktrtgen eklinde olmas ve yine yukardaki hesapta ihmal edilen santral cidar kalnl bu safhada ihmal edilebilir. Santral uzunluu filtre cinsine, susturucu bulunup bulunmadna gre deimekle beraber, santral eninin 3-3,5 mislidir. Sulu nemlendirici bulunmas halinde bu deere 1 metre ilave edilmelidir. Yukardaki ekilde boyutlar tahmin edilen santraln konulaca hacmin (tesisat odasnn) boyutlar yle tayin edilebilinir: Santraln bir tarafnda stcnn karlabilmesi iin santral eninden daha byk bir boluk braklmaldr. Dier yannda ise, santral kontrol kapaklarnn stc iin braklan tarafta olduu kabul edilerek 0,50 - 0,60 metre civarnda bir servis koridoru braklmaldr. Sonu olarak santral odasnn eni, santral eninin misIINDEKILERE DN

li alnmaldr: B=3xa Santral odasnn boyu ise, santral eninin be kat civarnda olmaldr: L=5a b. Santral Zonlamas Santral zonlamas, yapnn mimari kurgusuna, seilen sisteme, santral odalarna vs. bal olmakla beraber u kriterler konabilir: Santral odasnn kiri alt kat ykseklii 3,50 metre ise, k dirsei ve kanal iin 1,50 metre civarnda bir mesafe braklarak, santral yksekliinin 2 metre civarnda olaca ortaya kar. 2x2=4 m2 kesitindeki bir santraldan 2,5 m/s hava hz ile alnabilinecek santral debisi: V = 3.600 x 4 x 2,5 , V = 36.000 m3/h bulunur. zel, byk kat yksekliklerine sahip hacimlere monte edebilmek imkan bir yana braklrsa, konfor tesislerinde kullanlacak santral debisinin 25.000 m3/h deerini gememesi uygun olur. Her zona bir santralla hizmet verildii kabul ile bu byklkte bir santraln hizmet verecei zon bykl: Havalandrma (taze hava) santrallarnda temiz kat ykseklii 2,80 metre; ortalama hava deiim katsays 3 deiim/h kabul edilerek: V = 3 x 2,80 x F , F = V / 3 x 2,80 , F = V / 8,4 bulunur ki, bu deeri yuvarlatarak unu syleyebiliriz: Seilen santral, debisinin (m3/h) sekizde biri (m2) byklnde bir alana hizmet verilir, veya tersinden okursak, F m2 bir zona hizmet verecek havalandrma santralnn debisi 8.F (m3/h) olacaktr. Tam haval sistemlerde ise hava deiiminin brt 6-8 de./h civarnda olaca kabul edilebilir. Tam haval sistemlerde seilen bir debinin (V m3/h) hizmet verebilecei zon alan (F m2) bu debinin onaltda biridir veya F m2 zona hizmet verecek santral debisi 16.F (m3/h) olacaktr. Baa dnersek; en byk unite olarak seilen santral debisini 20.000 m3/h olduunu kabul ettiimizde bu santraln, tek santral olarak hizmet verecei zon alan: Havalandrma Santral : 20.000/8 2500 m2/zon Klima Santral : 20.000/16 1250 m2/zon olarak ifade edilebilinir. Kat byklne, kat saysna gre zonlamada aada rneklenen zmler uygulanabilinir: 1. Alt katlar / st katlar eklinde zonlama 2. Her iki / veya drt kata hizmet veren bir santral konularak zonlama 3. Her kata bir santral konularak zonlama Santral odalar olabildiince zon alanlarnn ortasnda dnlmeli; hava kanallarnn btn kat bir utan bir uca gitmesi yerine ortadan saa sola ayrlarak beslenmelidir; bylece daha kk kanal kesiti ve daha ksa kanal boyu sebebiyle daha kk fan basma ykseklikleri ortaya kacaktr. Santral odalarnn seiminde santraln d hava temini gznnde tutulmaldr. Santral odas atda deilse veya bir d duvara yaslanmyorsa, bir taze hava (d hava) aft unutulmamaldr. %100 d hava ile alan santrallarda d hava menfezi alan 2,5 m/s hava hz kabulu ile, santral kesit alanna eittir. Taze hava aft tesis edile11

cekse, aft alan, 5 m/s hava hz kabulu ile santral kesitinin yars mertebesinde alnmaldr. Tesisat aftlar a. Islak Hacim aftlar Islak hacimler iin temiz ve pis su borularnn yer alaca aft asgari 25-30 cm. derinliinde 50 cm. boyunda seilmelidir. Kabilse aftn geni kenar, kat yksekliinde bir aft kapa ile donatlmaldr. Bu kapan hacim iinde kalmas yerine komu koridor veya antrede planlanmas, kapan seramik kaplanmas vs. gibi detay problemlerini ortadan kaldracaktr. Islak hacimlerin egzostu dey bir sistemle toplanyorsa aft genilii asgari 40 cm. olmal ve boyu 90-100 cm.e kartlmaldr. b. Hava Kanal aftlar Yapnn zonlamasndan sonra seilen santral hacminin bir duvarna, eer santral zonun ortasna yerletirilmise mmknse iki duvarna hava kanal aftlar konulabilir veya katn ortasnda bir merdiven kovas olmas halinde merdiven kovasnn d duvara dik iki duvar boyunca aft planlamas yaplabilir. aftlarn debi deeri ve 6 m/s hava hz kabul ile bulunan kesiti, tecrit/ara boluk/konsollama gz nnde tutularak, iki misli alnmaldr. aftn katlara k yapaca uzun kenarnn betonarme perde ile kapatlmamas konusunda statik proje mhendisinin dikkati ekilmelidir. c. Istma-Soutma Borular in aftlar Sisteme gre deiir. Fan coil iin gerekli aft boyutu en az 25 x 50 cm. olmaldr. d. Ana tesisat aftlarna iine girilebilir kaplar yaplmas ve aft iinde tesisat almalarn emniyetli ekilde yapabilmek iin platform yapmaya uygun nlemler alnmas gereklidir. Elektrik tesisat iin ayr aftlar oluturulmaldr. 1.2. MMARIN TESSAT PROJE BROSUNU VE TESSAT PROJE BROSUNUN MMAR BROYU BLGLENDRME FORMU Mimarn tesisat proje brosuna verecei bilgiler M-T, Tesisat projecisinin mimari broya verecei bilgiler T-M KONU M-T AVAN PROJE AAMASI 1. Binann vaziyet plan - Yn durumu q - Komu binalarn konumu q - Bina evre dzeni (yollar, yeil alanlar vs.) q - Rakm q 2. Mimari ve statik projeler - Mimari planlar, kesitler, grnler q - Kalp planlar q - Mahal listeleri (deme kaplamas, asma tavan tipi, duvar kaplamas) q 3. Bina kullanm (fonksiyon) plan - nsan saylar q - alma sreleri (vardiya sistemi, 12IINDEKILERE DN

T-M

q gece-gndz almas vs.) - Ksa sreli pik kullanm mahalleri (yemekhaneler, toplant salonlar, seans odalar vs. saptanmas) q - Klimatize edilecek mahallerin tespiti stma/soutma/havalandrma/ direkt egzost nemlendirme/ kurutma (nem alma) vs. q 4. Yangn ka plan - Yangn merdivenleri q - Yangn k koridorlar ve kaplar q - Yangn zonlamas ve zonlar aras yangna dayanm snfnn tespiti q - Yangn blmeleri/kompartmanlar q - Duman tahliye sistemi q (varsa atrium dizayn) 5. Yap elemanlar - D duvarlar (cinsi, izolasyon detay) q - Cephe kaplamas (cinsi, yapm detay) q - at, teras (cinsi, izolasyon detay) q - Toprakla temas eden demeler (cinsi, izolasyon detay) q - Ara blmeler ve demeler (cinsi, yapm detay) q - D kaplar (cinsi, izolasyon ve yapm detay) q - Pencereler (cinsi, izolasyon ve yapm detay) q - Glgeleme elemanlar (d glgeleme ve i glgeleme elemanlar cins, yapm detay) - Is yaltm projesi (yaplmas ve q izolasyon detaylarnn teyidi) 6. Tesisat rezervasyonlar - Kazan ve makine dairelerinin konumu q - Kazan ve makine dairelerinin yaklak bykl - Tesisat aftlarnn ve bacalarn konumu q - Tesisat aftlarnn ve bacalarn yaklak bykl - Su deposu konumu q - Su deposunun bykl - Kullanlacak yakt cinsine gre 1. Yakt deposunun konumu q 2. LPG deposunun konumu q 3. Doal gaz balant kutusunun ve/veya basn drme istasyonunun konumu q - Tesisat galerilerinin ve/veya d boru kprlerinin gzergah q - Tesisat galerilerinin ve/veya d boru kprlerinin yaklak lleri - Binada tesisat [temiz su, pis su, yamur suyu, klima tesisat borular (stma, soutma vs.) doal gaz veya LPG borular] giri ve k yerlerinin

q

q

q

q

q

q

q

q q

q

q

konumu ve bykl q q 7. Uygulama projesi ncesinde mimar bro koordinasyonunda dier disiplinlerden alnacak/verilecek bilgiler - Aydnlatma planlamas (armatr tipi, aydnlatma yk) q - Mutfak planlamas q - Bahe sulama (evre dzenlemesi) q - Yapda kullanlacak su kaynann analizi q - Yapda kullanlacak retim ve i makine ile cihazlarnn listesi, q yerleim plan, zellikleri - Mekanik tesisat ekipmanlar toplam elektriksel kurulu g ihtiyac (yaklak) q - Mekanik tesisat ekipmanlar q jeneratr ve/veya UPS ihtiyac - Makine ve kazan daireleri kesin lleri q - Tesisat aftlar kesin konum ve lleri q - Asma tavan boluklar kesin lleri q - Delik rezervasyon plan q - Ekipman kaide plan ve detaylar q - Mekanik tesisatn binaya getirdii ykler Cihaz ve ekipmanlar statik ve q dinamik ykler Boru ve kanallardan tespit noktalarna gelen ykler q - Makine ve kazan daireleri akustik yaltm detaylar q UYGULAMA PROJES AAMASI 1. Asma tavan speroze koordinasyon planlar (menfez, anemostad, aydnlatma armatr duman dedektrleri, springler bal anons ve mzik sistem elemanlar, vs. yerleimleri) q 2. Dekorasyon planlar q 3. Islak mahaller 1/20 detay projeleri q 4. Varsa fan coil, radyatr, konvektr gibi grnr elemanlarn konumlar ve byklkleri 5. Kaj detaylar q 6. aft ve asma tavanlardaki kontrol kapaklar konumlar ve byklkleri 7. Mekanik tesisat elektriksel g tablosu - Kurulu g kapasitesi - Jeneratr gc - Yangn konumu elektriksel gc 8. Yangn sndrme senaryosu 9. Otomasyon senaryosu 10. Mekanik tesisat ilk kurulu maliyeti (bte) 11. Mekanik tesisat k iletme maliyeti (bte) 12. Mekanik tesisat yaz iletme maliyeti (bte) 13. Mekanik tesisat keif zeti 14. Mekanik tesisat idari ve teknik artnamesiIINDEKILERE DN

q

q q

q q q q q q q

1.3. MMAR BRO, TESSAT PROJE BROSU LKLER DETAY BLGLER 1.3.1. Istma Tesisat - Mimari Proje likileri 1. Her odann kullanma amac mimari proje zerinde yazl olmaldr. 2. Yapya ilikin bilgiler a. Binann bulunduu ehir ve semt : b. Binann yn durumu : c. Binann evresindeki binalarn uzakl : d. Binaya bitiik bina var m? : Hangi cephelerde? : Kanc kata kadar? : e. Bina ka kat olarak tasarlanmaktadr? : f. Toprak seviyesi (binann n-arka ve yan taraflarnda) : g. Istlmamas istenen blgeler var m? : 3. Yap elemanlarna ilikin bilgiler a. Pencereler Tek caml ( ) ift caml ( ) Ahap ereve ( ) Metal ereve ( ) Parapet ykseklikleri ve pencere boyutlar : b. D duvarlar Duvar cinsi ve kalnl : D duvarda izolasyon varsa detay ve kalnl : c. duvarlar Duvar cinsi ve kalnl : d. Toprak temasl duvarlar Duvar cinsi ve kalnl : zolasyon cinsi ve kalnl : e. Demeler Toprak temasl demeler iin, izolasyon detay ve kalnl : Kaplama detay : Deme detay : Not: Topraktan deme kaplamasna kadar olan kesit verilmelidir. Ara demeler iin : Kaplama detay : Deme kalnl : kma demeler iin : zolasyon detay ve kalnl : f. atlar at detay : at izolasyonu varsa detay ve kalnl : Not: Kiremit atlarda kiremitin altna youn ziftli rberotin (ekler suyu aaya aktacak ekilde) monte edilmesi yararl olacaktr. g. Teras atlar Is izolasyonu varsa detay ve kalnl : 4. Bacaya ilikin bilgiler a. Baca cinsi : b. Her kazan iin ayr baca yeri : c. Baca kesiti (duman borusu ap + 13

5.

6.

7.

8.

9.

hava boluu + tula duvar boyutlar ve kalnl) : d. Baca izoleli mi? : e. Baca kazan balant kanal yeri ve detay : f. Bacann mahyadan ykseklii : g. Baca temizleme kapa : h. Doal gaz bacalarnda su drenaj : Kmrl kazan bacalarnda kl alma yeri : Istma sistemi seimi Klasik radyatrl sistem ( ) Yerden stma ( ) Scak hava apareyi ( ) Dier ( ) Radyatrler ve tesisat seimleri Radyatr tipi (dkm, elik, panel, alminyum panel, alminyum) : Istma tesisat ile ilgili bilgiler Radyatr yerleri : Kalorifer tesisat iin kolon gei yerleri : Parapet alt ykseklii : Banyo ve mutfakta radyatr yeri (banyo kalorifer borusu slak demeden gememeli) : Merdiven girii stmas iin radyatr yeri : Merdiven boluunun d duvar ile temas veya cam varsa orta katlar da stlacak m? : Havalklar at arasnda m toplanacak? : Datm : a. Dey kolon sistemi ile ( ) b. Deme altndan polipropilen borularla ( ) Genleme deposu Genleme deposu ak m kapal m? : Genleme deposu yeri : Emniyet borular aft : Ak genleme deposu en yksek radyatrlerden 2 metre daha yksek olmaldr. Yap i scaklklar Bina i scaklklar artnamelere gre aada verilmitir. zel olarak istenilen mahal scaklklar varsa iaretlenmelidir. a. Konutlar Salonlar 22C Yatak odas 20C Antre, hela, mutfak 18C Du 22C Banyo 26C Merdiven 15C b. yerleri Dkkanlar 20C Lokanta, otel odas 20C Atlye (oturarak alma) 20C Ar i yapan atlye 15C Hafif i yapan atlye 18C Brolar 22C Ariv 18C Toplant salonu 20C Koridor, hela 15C

10. Yakt cinsi Doal gaz ( ) Motorin Fuel oil ( ) Kmr/LPG

( ) ( )

1.3.2. Shhi Tesisat - Mimari Proje likileri 1. Lavabo cinsi : 40x50 ayakl, asma ayakl, tezgah tipi (tezgah alt, tezgah st) : 2. Klozet cinsi : Duvar tipi rezervuarl (plastik) : Kendinden rezervuarl : Asma klozet : Gmme rezervuarl : 3. Bulak makinas : Yeri, musluu, pis su gideri : 4. amar makinas, ofben, termosifon yeri : 5. Banyo aspiratr nereye balanacak? : 6. Mutfak aspiratr egzostu a. Balkona verilecek : b. nt baca yaplacak : 7. p bacas ve p odas (p odas havalanacak) : 8. Bina temiz su giri yeri : Temiz su ve pis su aftlar yerleri : 9. Temiz su borular cinsi a. Galvaniz boru : b. Polipropilen boru : 10. Kullanma scak suyu temini a. Merkezi boylerden : b. Mnferit ofben veya termosifonla : 11. Merkezi scak su iin her daire giriine scak su sayac isteniyor mu? : 12. Kullanma scak su sirklasyon hatt son armatre kadar gidecek mi? : 13. Temiz su borular gzergahnn belirlenmesi (mutfak banyo aras deme altndan, duvardan tavandan) : 14. Pis su k yeri kanalizasyon borusu kotu ve yeri : Pis su kanalizasyonu yoksa foseptik yeri : Pis su ikinci havalk tesisat yaplacak m? : 15. Pis su borularnn bodrum katta inilerde rgar yerleri : 16. Pis su borular iin dk deme, asma tavan, arka duvardan toplama alternatiflerinden hangisi isteniyor? : 17. Yamur borusu kanalizasyona balanacak m? : atda yamur suyu toplama yerleri, detay : Yamur borularnn aa ini yerleri : (Kn terlemeye kar) yamur borusu bina iinden iniyorsa, s izolasyonu yaplmaldr. 18. Balkon szgelerinin yeri ve toplanmas : 19. Yangn tesisat

14IINDEKILERE DN

Sprinkler sistemi gerekli mi? : Yangn dolab yeri : Yangn borusu yeri : Yangn hidrantlar yeri : Yangn merdiveni yeri : Yangndan ka koridoru ve havalandrma tesisat var m? : Yangn perde duvarnn yeri : Yangn merdiveni basnlandrmas : Yangn ihbar sistemi isteniyor mu? : 20. Doal gaz tesisat Doal gaz bina girii ve reglatr yeri : Doal gaz kolon yeri : Doal gaz sayalar yeri : Daire iin doal gaz boru gzergah : 1.3.3. Kazan Dairesi - Mimari Proje likileri 1. Kalorifer kazan Yeri ve adedi : Yedek isteniyor mu? : Bacaya olan uzakl : zerinde yeterli ykseklik kalyor mu? : n tarafnda servis boluu var m? : 2. Yakt deposu Yeri ve adedi : Ka gnlk yakt depolanacak : Tip (Silindirik - prizmatik) : Depo hacmi : Fuel oil kullanlacak ise stcsnn karsnda yeterli boluk var m? : Etrafnda 40 - 50 cm. servis boluu kalyor mu? (boya vs. iin) : Yakt dolum (2) ve havalk (1 1/2) borular darya nasl kacak? : Kuranglez yaplacak m? : Yakt deposu havalandrmas nasl olacak? : Sac kap (yakt deposu hacmi iin) ve yakt deposu hacmi alt havuz oluum detay verilmeli. Hazr depo gelecekse, ieriye almak iin rezervasyon braklmal. Yakt deposu-brlrler arasndaki yakt kanal en ksa mesafede olmal ve zerine zgara yaplmal. Yakt deposuna taban stcs isteniyor mu?: 3. Kazan dairesi havalandrmas Havalandrma bacas boyutu (tavan seviyesinden atya kadar) : Taze hava giri pencere yeri ve kesiti : Kazan dairesine yapay havalandrma yaplacaksa vantilatr kapasitesi brlr fanlarnn toplam kapasitesinden en az %10 byk olmaldr (egzost doal ekili ise). Hava kanallar ile borularn geiine dikkat edilmelidir. Souk blgelerde kazan dairesinde donma riskine kar nlem alnmaldr. Kazan dairesine vantilatr ile hava verilecek ve emilecek ise saatte 5-6 hava deiimi alnabilir. 4. Su deposu hacmi (insan bana 500 lt veya

daha fazla hesaplanmal) : Merkezi sistem su depolar iki blmeli olmal. Su deposu i yzeyleri fayans yaplacak m? : Su deposu bina altnda ise tavanna s yaltm yaplacak m? : (st kat demesinde kondenzasyonu nlemek iin) Temizleme kapa yeri : Su dolum borusu girii : Flatrler temizleme kapana yakn m? : Ulayor mu? : Boaltma borusu yeri : Su nereye boalacak? : (Rgara boalacak ise rgar k kotu veya pis su pompas flatr kotu depo boaltma alt seviyesinden en az 30 cm. aada olmaldr.) Su k borusu (altnda 10 m3e kadar olan depolarda 10 cm. daha byk depolarda 20 cm. ykseklikte tortu hacmi kalyor mu?) : Su k borusu zerinde 1/2 seviye gstergesi balant manonu konmaldr. Yangn rezervi mi braklacak yoksa ayr yangn deposu mu yaplacak? : at katna da su deposu veya yangn suyu deposu isteniyor mu? : 5. Pis su ukuru : Kazan dairesi szgeleri kanalizasyon kotunun stnde kalyor mu? : (Pis su ukuru yaplacaksa 1 asl, 1 yedek pompa kullanlmaldr. Elektriin sk kesildii yerlerde yedek pompa el pompas tipinde seilebilir.) Kazan dairesi evresine yaplacak 20x20 evre kanal ve yakt kanal szgeci pis su ukuruna balanabiliyor mu? : Pis su hangi kattan dar atlacak? : st katlarn pis suyu bodrum tavanndan m toplanp darya atlacak? : (Temizleme kapaklar ve atallarda temizleme azlarna dikkat edilmelidir.) 6. Hidrofor : Tip (Kademeli pompal membranl sistem, pistonlu, sanayi tipi) : Kapasite : Yangn hidroforu ve bahe sulama hidroforu ayr m olacak? : Yedek isteniyor mu? : Souk su kollektr yeri : 7. Boyler : Tip (Serpantinli veya ift cidarl) : Isnma sresi : Bina iine alabilmek iin rezervasyon brakld m? : Karsnda serpantinlerin sklebilecei, etrafnda servis iin izolasyondan sonra 50 cm. boluk var m? : 15

IINDEKILERE DN

Scak su kollektr yeri : Scak su sirklasyon borular kollektr yeri : 3 yollu vana yeri : Boyler stma pompalar yeri : Boyler kullanma suyu sirklasyon pompalar yeri : Not : Birden fazla sayda boyler kullanlyorsa souk su kollektr boylerin sanda, scak su kollektr de solunda (veya tersi) yaplmal ki, boylerden geen su eit olabilsin. 8. Genel : kinci ka kaps yeri : (Kazan dairesi kaplar yangna dayankl olmal. ift cidarl satan yaplmal ve darya almaldr.) Cihazlarn giri k yeri : Doal aydnlatma yaplacak m? : Bina dna yaplan kazan dairelerinde kalorifer kazanlarnn karsnda braklan servis boluunun zerine sklebilir doal aydnlatma feneri yaplmas pratiktir. (Hem doal aydnlatma hem de cihazlarn giri k iin kullanlabilir.) Kazan dairesi duvarlarnn beyaz fayans yaplmasn neririz. (Temiz bir kazan dairesinde alan teknisyenlerin servis kalitesi daha iyi olabilir.) Elektrik panosu yeri : Jeneratr yeri : Jeneratr hava giri k yeri : Jeneratr egzost bacas yeri : Jeneratr yakt deposu yeri : Jeneratr hangi cihazlar besleyecek : Kazan dairesi aydnlatma armatrleri : Teknisyen odas var m? : Teknisyen iin wc-du hacmi var m? : 9. Doal gazl kazan dairelerinde : Lambalar kiri altndan 50 cm. aaya monte edilmelidir. Floresan lamba kullanlmamaldr (ideali exproof lamba kullanmaktr). Lamba anahtar kazan dairesi dna alnmaldr. Kontaktrlerin olduu tablolar kazan dairesinin dnda olmaldr. Ana elektrik alteri ve doal gaz kesme vanas kazan dairesi dnda olmaldr. 1.3.4. Yksek Yaplarda Tesisat Mimari likileri Galeri kat yaplacak m? : Kompansatr yerleri : Sabit nokta yerleri : Eanjr dairesi planlamas : Elektrik tesisat : Elektrik aft yeri : Elektrik panosu yeri : 1.3.5. antiye Kuruluundaki Tesisat leri in Bilgi Alma Formu 1. STENECEK GENEL BLG VE PLANLAR 1.1. Vaziyet plan 1.2. Arazideki yaklak kotlar 16IINDEKILERE DN

1.3. Kullanma suyu kuyudan alnacaksa analizi 1.4. Hidrofor ve su deposunun yerleri 1.5. Boyler yerleri 1.6. Kalorifer kazanlar ve buhar kazan yerleri 1.7. Mimari projeler 1.8. Tavan detaylar 1.9. at kaplamas detaylar 1.10. Kap detaylar 1.11. Pis su klarna rgar yerleri 1.12. Foseptik ve kanalizasyon balant yerleri 1.13. Mutfakta LPG tpleri yeri 2. GENEL SORULAR 2.1. Kullanma suyu temini [ ] ebekeden [ ] Kuyudan [ ] Tankerle 2.2. Su basnlandrma [ ] Basnl su ebekesi var [ ] Mevcut depolar ve hidroforlar var [ ] Mevcut depolar var [ ] Ofis beton santral ile ortak hidrofor kullanlacak [ ] Ayr hidroforlar olacak [ ] Bahe sulama vb. mahallere de hidrofordan su verilecek 2.3. Pis su [ ] Alt yap var [ ] Foseptik yaplacak 2.4. Eski antiyelerden gelen kullanlm malzemeler [ ] Radyatr cinsi, dilim adedi [ ] Boru cinsi, aplar ve uzunluklar [ ] Vana cinsi ve adedi Dierleri [ ] Kazan adedi, cinsi, kapasitesi [ ] Brlr adedi, cinsi, kapasitesi [ ] Boyler adedi, cinsi, kapasitesi [ ] Hidrofor adedi, cinsi, kapasitesi [ ] Dier malzeme (adet ve cinsi aklaynz) 2.5. Beton santrali ve prekast atlyesi a. Beton santralinin su ihtiyac [m3/gn] = saatteki max. su ihtiyac [m3/h] = b. Kn souk gnlerde beton dklecek mi? [ ] Hayr [ ] Evet gerekli scak su scakl [C] = gerekli scak su miktar [m3/h] = c. Prekast atlyesi iin buhar ihtiyac var m? [ ] Hayr [ ] Evet Masa altndaki serpantinlere verilecek buhar miktar [kg/h] = Branda altna verilecek ak buhar miktar [kg/h] = d. Scak su temini [ ] Buhar kullanlarak eanjrle [ ] Buhar kullanarak boylerle [ ] Buhar kullanmadan e. Toplam buhar ihtiyac 2.6. i koular, ofis ve tantm binalar mimarisi i Koular Ofis Binas

[ ] Tek cam [ ] Tek cam [ ] ift cam [ ] ift cam Cam boyutlar : x m, x m, Dorama cinsi: [ ] Ahap [ ] Ahap [ ] Alminyum [ ] Alminyum [ ] PVC [ ] PVC Kat ykseklii : m, m, Parapet ykseklii : m, m, D duvar ykseklii : m, m, Deme cinsi : Yn : 2.7. i koular, ofis ve tantm binalar shhi tesisat a. Yemekhanede ka kiiye yemek kacak?: b. Du yapacak ii says : c. ilere amar ykama yeri yaplacak m?: d. Scak su istenen yerler [ ] Yemekhanede scak su evyesi [ ] Dular [ ] ilere amar ykama yeri [ ] ay ofisi [ ] Kou lavabolar [ ] Ofis lavabolar e. Koularda yalak eklinde yaplacak gereler [ ] Lavabolar [ ] Pisuvarlar f. Alaturka klozetler [ ] ten ykamal [ ] Jet tipi [ ] Dier g. Prefabrik antiye binalarnda kullanma suyu WC ve ay ofisinde bina dndan [ ] Kanallarla balanacak [ ] Topraa gml boru ile balanacak 2.8. Proje mdr odas veya baka hacimlere paket klima ve havalandrma isteniyor mu? [ ] Hayr [ ] Evet Klima istenen hacimler = Havalandrma istenen hacimler = 2.9. Depolarn stlmas [ ] Depolar stlmayacak. [ ] Depolarn stlmas rutubet etkisinde kar paket cihazla nem kontroll olarak yaplacak [ ] Merkezi sisteme bal olarak stlacak [ ] Sadece depocu odas stlacak 3. UZMAN KARARI GEREKTREN TEKNK SORULAR 3.1. Buhar ve kalorifer kazanlarnda kullanlacak yakt cinsi [ ] Mazot [ ] Fuel oil [ ] Kmr [ ] LPG [ ] Doal gaz 3.2. Buhar kazan devresinde a. Buhar kazanna souk suyun girmesinin sakncal olduunu gz nne alarak kondens deposu stlacak m? [ ] Evet [ ] Hayr b. Buhar kazan ile kazan besi pompas arasna n stma eanjr monte edilecek mi? [ ] Evet [ ] Hayr c. Su analizi sonularna gre su yumuatma cihazna ihtiya var m? [ ] Evet [ ] Hayr d. Prekast atlyesinin kapal ksm [ ] Var stlacakIINDEKILERE DN

Cam cinsi :

[ ] Var stlmayacak [ ] Yok e. Prekast atlyesinde gerekli yakt deposu hacmi = 3.3. i koular kalorifer sistemi [ ] Ofis binalar ile ayn merkezden beslenecek [ ] Ayr bir merkezden beslenecek 3.4. i koular ofis ve tantm binalar kalorifer tesisat a. Boru datm [ ] Sprgelik zerinden [ ] Tavandan [ ] Deme alt kanaldan b. Radyatr cinsi [ ] Panel [ ] Dkm [ ] Alminyum [ ] elik c. Genleme deposu cinsi [ ] Ak [ ] Kapal d. Genleme deposu yeri: e. D hava scakl kompanzasyonlu otomatik kontrol paneli isteniyor mu? [ ] Evet [ ] Hayr 3.5. Shhi tesisat a. Kullanma scak suyu boyleri varsa tipi [ ] Yatk [ ] Dik b. Kullanma scak suyu sirklasyonu isteniyor mu? [ ] Evet [ ] Hayr c. Mutfak davlumbazlarnda fan ile havalandrma isteniyor mu? [ ] Evet [ ] Hayr d. Souk havada mutfak LPG tplerini stma imkan isteniyor mu? [ ] Evet [ ] Hayr e. WClerde egzost aspiratr isteniyor mu? [ ] Evet [ ] Hayr 1.3.6. Teknik Notlar 1. Istma merkezindeki bir kresel vanay kapatp, koularn alma saatleri iinde stlmas salanabilir. 2. Koulardan biri revir gibi kullanlabilir. 3. Koularn vanas kapatldnda, mutfak ve revire ayrca kumanda etmek imkan olmal ve buralar stlmaya devam etmelidir. 4. Borularn depolanmasnda, deponun kapal olmas ve zeminin salam olmas gerekir. 5. Kvetlerin depolanmasnda aadaki nlemler alnr. a. Arka yzeyler antipas ile boyanr. b. Aralarna ondle karton konarak dik durumda korunur. 6. Slyen, antipas, karpit ve asetilen gibi yanc malzemeler mmkn olduu kadar az miktarda depolanmaldr. Bu malzemeler mmknse ayr bir depoda veya yanc olmayan malzemelerle birlikte depolanmaldr. 7. antiye depolar yapldktan sonra yamur yamadan ve deponun su alp almad kontrol edilmeden malzeme konulmamaldr. Rutubetten etkilenebilecek (ofben, aspiratr, cam yn vb.) malzemeler stlan depolara konulmaldr. 17

MMARIN TESSAT EL KTABIBLM 2 - MEKANK TESSAT LERNDE PRATK NOTLAR2.1. 2.2. 2.3. 2.4. 2.5. 2.6. 2.7. 2.8. 2.9. 2.10. 2.11. 2.12. 2.13. 2.14. 2.15. 2.16. 2.17. 2.18. TEMZ SOUK SU TESSATI TEMZ SICAK SU TESSATI ISI VE NEM ZOLASYONU SIHH TESSAT GERELER ISITMA TESSATI LPG VE DOAL GAZ TESSATI SICAK SU KAZANLARI, KOMBLER, BRLRLER KAZAN DARELER VE TESSAT MERKEZLER BACALAR HAVALANDIRMA TESSATI HAVA KANALLARI KLMA TESSATI VAV SSTEMLER SPLIT KLMA KLMA SANTRALLARI SOUTMA GRUPLARI, SOUTMA KULELER FAN COIL POMPALAR

2. MEKANK TESSAT LERNDE PRATK NOTLAR2.1. TEMZ SOUK SU TESSATI 1. Duvar iinde kalan souk su borular zerine s izolasyonu yaplmaldr. Terlemeye kar izole edilen borular daha uzun mrl olur. 2. Temiz su tesisat dz olmal ve yatay gidilerde hava tahliyesi iin gidi ynnde hafif bir eim verilmelidir. Hava tahliyesi iin en st noktada havalk, sistemin boaltlmas iin en alt seviyede boaltma musluu bulunmaldr. 3. st ste yatay boru demetlerinde yzeyde youan suyun alttaki borulara zarar vermemesi iin souk su borusu en altta olmaldr. 4. Hidrofor varsa hidrofordan sonra, yoksa su saatinden sonra bir basn reglatr konulmas tavsiye edilir. Bylece su kullanma yerlerinde basn deimeyecek ve gereksiz su tketimi nlenecektir. Eer btn kat girilerinde reglatr varsa buna gerek duyulmayabilir. 5. Datm hatt ve kolon hatlar aktan gemeli, kolonlar mmknse tek tek sistemden ayrlabilir olmal (kolon vanas ile) ve yine her kolon bamsz olarak boaltlabilir olmaldr. 6. Her kattaki kat datm hatt (veya her daire) bamsz olarak sistemden ayrlabilmelidir. Bunun dnda merkezi scak kullanma suyu tesisat da souk su sisteminden bamsz olmaldr. 7. Bas rezervuar hattn ayrmal veya oteller gibi uygulamalarda her WC grubu su giriine basn drc ve ok absorber konulmaldr. 8. Yatay kat datmnda borular banyo ve mutfak duvarlarna denmelidir. Kesinlikle deme ve tavandan boru geirilmemelidir. Tavandan giden borular akta kalaca iin istenmeyecek, demeden ekilen borular ise ksa srede ryecektir. 9. Banyo aftlar iinde kalacak scak su sirklasyon ve souk su borularnn izolasyonu aftlar kapanmadan yaplmaldr. 10. Galvanizli boruyu sabitlemek iin kireli har kullanmaktan kesinlikle kanmal, ankastre galvanizli borular zift, koruyucu bant vs. malzeme ile korunmaldr. 11. zellikle banyodan mutfaa yerden ekilen borular mutlaka korunmaldr. 12. Banyo - WC - Mutfak iin ekilen galvanizli borular st kotlardan monte edilmeli, branmanlar aa doru braklmaldr ki, boru ucundan girebilecek har, ta, vb. paralar ana boruyu tkamasn. 13. Temiz su borular souk blgelerde d duvar iinden geirilmemelidir. Temiz su borularnda terlemeye kar izolasyon yaplmaldr. Bu izolasyonun buhar kesici ile yaplmas ve kelepe, konsol detaylarnda soutulmu su tesisatlarndaki detaylarn kullanlmas gerekir. 16ICINDEKILERE DON

14. Helalar yalnz rezervuar aracl ile temiz su tesisatna balanmaldr. Bideler, bamsz su tesisat olmad srece kullanlmamaldr. 15. Galvaniz, boruyu havaya kar korur. Deme iinden geirilen galvaniz borular zamanla delinir. Deme iinde galvanizin koruma zellii yoktur. 16. Tnel kalp sistemlerinde banyo tesisat borularn asma tavan iinden geirip, perde iinde dey monte etmek pratik olmaktadr. 17. Galvanizli borularn fayans altnda kalacak u ksmlar 1/2 krtapa ile kapatlmaktadr. Fayans yapldktan sonra bu kr tapalarn bir ksm fayans altnda kalacak, sklrken fayanslar krlacaktr. 1/2 artm boru paralarnn bir ucuna di alarak, dier taraflar ezilip kaynatlarak (10 cm. boyunda) kr tapa yerine kullanlmaldr. 18. Villa temiz su tesisatnda masajl du kullanlyor ise boru ap en az 1 olmaldr. Bu durumda hidrofor basnc arttrlmal, alt basn 30 mSS, st basn 40 mSS olmaldr. Normal dulu villalarda alt basn 15 mSS alnabilir. 19. Villalarda su debisi belirlenirken, bahe sulama gz nne alnmaldr. Bahe sulama yokken debi 1,5 m3/h, varken en az 3 m3/h alnmaldr. Bahe sulama tesisatn planlayan firmann da bahe sulama iin gerekli su debisi ve basncn renip, hidrofor kapasitesini semesi daha doru olacaktr. 20. Temiz su tesisatnda oluan sesin ana nedeni su basncnn fazla olmasdr. Yksek basntaki su, kesitin darald noktalarda su hzn 2 m/s deerinin zerine karr. Buna zm hidrofor basncnn ayarlanmas, hidrofor kna basn sabitleyici montaj, sistemdeki basn kademelerinin doru dzenlenmesi ve daire girilerine basn drc montajdr. 21. Suyun az olduu yerlerde artmadan alnan su, bahe sulamada ve rezervuar iin kullanlabilir. Artmadaki hatalara kar, a. Rezervuar iin hidrofor dahil ayr bir hat yaplmaldr. b. Bas rezervuar kullanlmas daha uygundur. Bylece su depolanmad iin daha salkldr. 2.2. TEMZ SICAK SU TESSATI 1. Duvar iinde kalan kullanma scak su ve sirklasyon borular zerine s yaltm yaplmaldr. Is kayb azalr, yazn bina iine s kazanc olmaz. 2. yi bir boylerde aranmas gerekli zellikler: a. Yksek scak su retim kapasitesi b. Hijyen c. Lejyoner hastalna kar termik dezenfeksiyon imkan 3. Boylerli binalara ayrca ofben veya termosifon monte edildiinde scak su souk suya, souk su da scak suya karmaktadr. a. Dairelerin scak ve souk su girilerine ek valf montaj teorik olarak sorunu zmekle birlikte, pratik olarak ek valf kard iin sorun devam etmektedir.

b. Scak su tesisat boru balants mimaride zm salamak art ile, aadaki gibi yaplmaldr.

4. Boyler ile kullanma noktas arasndaki mesafe 12 metreyi geerse Hollanda normlarna gre, kullanma suyu sirklasyon pompas koymak gerekir. 5. Mimari planlamada boyler banyolarn altna yerletirilirse sirklasyon pompasna ihtiya olmayabilir. 6. Boylerlerde kapal genleme deposu kullanlmas nerilir. Aksi halde emniyet ventilinden dar su atlacaktr. 7. Kullanma suyu sirklasyon pompasnn alma srecinde kaybedilen s maliyeti yksektir. zm, kullanma suyu sirklasyon pompasnn ekomatik panelin zaman saatinden kumanda almasdr. rnein konutlarda bu pompa gece 11 ile sabah 6 arasnda durmaldr. Mstakil evlerde ve iyerlerinde, kullanlmayan gndz saatlerinde bile, kullanma suyu sirklasyon pompas altrlmamaldr. 8. Youmal kazanlarn drenajn pis su borusuna direkt balamayn. Kanalizasyondan gelebilecek metan gaz patlamaya neden olabilir. Bunun iin; a. 40 cm. ykseklikte sifon yaplmaldr. b. Sifon st ucu serbest olmal, conta kullanmamal ve drenaj suyu bir huni ile sifona akmaldr. 9. Bakr borular ak dorultusunda elik borudan sonra yerletirilmelidir. Aksi halde elik boru nndeki bakr boru su ile znerek, elik zerine ker ve buralar delinir. 10. ek valfler kapannca ses yapmayacak cinsten olmaldr. Bunun iin disk tipi contal ek valfler tavsiye edilir. 11. Uzun ve dz scak su ve sirklasyon hatlarna kompansatr taklmaldr. Yksek yaplarda bu borulara her 10 katta bir kompansatr konulmaldr. 12. Boyler kullanma suyu devresinde galvanizli boru ve pirin iber vana kullanlmaldr. Siyah boru kesinlikle kullanlmamaldr. 2.3. ISI VE NEM ZOLASYONU 1. Is yaltm nemi bilinen bir konudur. Enerji ekonomisi yannda d duvarlarn i yzey scaklklarn artrdndan, i ortamn radyasyon scakl artar, yani souk cidar etkisi azalr. Bu, konforu artrd gibi i ortam scaklklarn azaltma imkan da verir. Bylece ilave bir yakt tasarrufu imkan yaratr. Burada zellikle s yaltmnn iten veya dtan yaplmasnn fayda ve mahzurlar zerinde durulacak ve dinamik olarak hesap yapldICINDEKILERE DON

2.

3.

4.

5.

6.

nda ayn yaltm deerine sahip olan duvarlarn iten ve dtan yaltlmalarna bal olarak s ykne katklarnn farkl olaca vurgulanacaktr. - Is yaltm iten olduunda en nemli saknca kat betonlarnn oluturduu s kprleridir. Bu kprler hem s kaybna neden olurken, hem de d duvar-deme birleme noktalarnda youmaya neden olabilmektedirler. - Buna karlk iten yaltm d duvarn sl atalet etkisini (yani s depolamasn) geni lde engeller. Dolays ile kesintili allan yerlerde, rnein hafta sonu evlerinde nemli bir avantaj salar. - Dtan yaltmn en nemli dezavantaj uygulanmasnn zorluudur. Yaltm d etkilere ak olarak d tarafta oluturmak mmkn deildir. Yaltm tabakasn koruyucu bir tabaka oluturmak ve ayn zamanda yaltm uygun bir biimde tatbik etmek bugnk zmlerde ok zordur. Aslnda en iyi zm yaltmn hem iten hem de dtan uygulanmasdr ki, bugn iin pahal bir zmdr. Ancak bu durumda hem ortam scakln drmek ve hem de konforu artrmak mmkndr. Is yaltmnn ieriden ve/veya dardan yaplmas farkl avantaj ve dezavantajlara sahiptir. Panjur yuvalar gibi s kprlerine dikkat edilmelidir. Panjur yuvalar hem s yaltmn zayflatrlar ve s kprs olutururlar, hem de hava kaana neden olurlar. Yaplarda bir baka youn s kayb blgesi ise radyatr arkalarndaki d duvar alanlar olmaktadr. Bu alanlarn zellikle yaltlmas gereklidir. Iscam (ift cam) kullanlmas s kaybn azaltt gibi dardaki sesin ieriye gemesini (veya tersini) de nler. Ancak ift cam uygulamasnda iki camn kalnlklarnn farkl seilmesi (farkl frekanstaki seslerin gemesini nledii iin) ses iletimini azaltacaktr. Cam kalnlklarnn (herbirinin farkl kalnlkta olmas kaydyla) arttrlmas geen sesi azaltacaktr. ten yaltlm betonarme binalarda; s yaltmnn yaplmad i perde betonlarda s kprs olutuu iin, d duvara yakn yerlerinde youma olmaktadr. Betonarme perdenin cepheden balayarak stanbulda 30 cm., Ankarada 50 cm., Erzurumda 70 cm.lik blmnde s yaltm yaplmaldr. Is yaltm iin 5 mm. kalnlkta mantar dahi youmay nlemek iin yeterli olacaktr. deal izolasyon kalnl iin k dizayn artlarnda d duvarda i yzey scaklnn 17C olmas yeterlidir. Bu art salayacak ekilde izole edilen d duvar, yazn soutma halinde de yeterli yaltm deerine sahiptir. Hafta sonu evlerini iten, srekli yaanan binalar dtan izole etmek daha iyidir. ten izolasyon halinde rejime girme hzl olur. Ancak youma ve s kprleri probleminin tam zm dtan izolasyonla mmkndr. Dtan izolasyon binay dtan bohalamaldr. Bu ilem srasnda binann at parapetleri, ats (veya teras) ve hatta toprak altndaki d perdeleri dtan bohalanmaldr. 17

Her ikisini birletiren mkemmel zm hafta sonu evlerin hem iten, hem de dtan izolasyonudur. 7. Klima tesisat yaplan binalarda nem izolasyonu gereklidir. Bu nedenle s yaltmnn nne ve arkasna mutlaka nem izolasyonu gereklidir. 8. Binalarda s yaltm iin iki duvar arasna monte edilen (veya zeri al ile svanan) strapor ve dier polistren tipi malzemeler, yangn annda zehirli gaz karttklar iin lme neden olmaktadr. Ayrca belirli bir sre sonra malzeme, zelliini yitirmektedir. Bina i yzeyinde yaplacak s yaltmnda camyn, kayayn gibi malzemelerin kullanlmasn neririz. 2.4. SIHH TESSAT GERELER 1. Dkm kvetler depoda dik durumda, aralarna karton konulmu halde depolanmaldr. Yatay olarak st ste depolanan kvetlerde emaye kaplama patlayabilir. 2. Kvetler yerine monte edilince, izilmeyi nlemek iin kapatlp al ile svanmaldr. erisine odun tala doldurulmal veya alt contal sunta plak ile kapak yaplmaldr. Fayans kaplama srasnda har dklrse emayeye yapr ve kvet kaplamas bozulur. 3. Lavabolara batarya montaj iin gerekli delikler fabrikada alm gelirse; fire azalr, kalite artar, iilik azalr ve zaman kazanlr. 4. Aynalar montaj sras gelmeden satn alnmamaldr. antiyeye gelen aynalar en fazla 1 ay ierisinde monte edilmelidir. Aksi halde nemden bozulabilir. 5. antiye depolar yapldktan sonra yamur yamadan malzeme konulmamaldr. Nemden etkilenecek malzemeler (ofben, aspiratr, camyn vs.) rutubetsiz ve stlan depolara konulmaldr. 6. Vitrifiye malzeme hijyeniktir. atlak, srlar erimi klozet ve lavabolar deitirilmelidir. 7. Armatrler iyi kalite olmaldr. zellikle su maliyeti yksek olan yerlerde damlayan musluk, karan rezervuar nedeniyle maddi kayp ok nemli mertebelere ulaabilir. 8. Kromajl malzemelerin (banyo ve lavabo bataryalar, kromajl musluklar, rozetler vs.) montajnda ve bakmnda dikkat edilecek hususlar: a. Yeni binalarda montajdan nce tesisatta bulunabilecek yabanc maddeler temizlenmeli ve tesisata su verilip borular mutlaka ykanmaldr (binay su basmayacak ekilde nlem alarak). b. Armatrlerin krom kaplamasn bozmamak iin plak anahtar kesinlikle kullanlmamaldr. Lastik kapl anahtar kullanlmaldr. c. Kromajl malzemelerin temizlii iin deterjan, klor ieren ve izebilen temizlik tozu kullanlmas kaplamaya zarar verir. d. Kromajl armatrler sabunlu su ile temizlendikten sonra bir kuma paras ile kurulanmaldr. e. Alt ayda bir defa gaz ya ile nemlendirilmi bir kuma paras ile parlatlmas kromajn gzelliin srekli klar. 18ICINDEKILERE DON

9. Klozet seerken estetik dnda aadaki bilgileri de istemek gerekir. - Rezervuar su hacmi - Bir defadaki temizleme kapasitesi - %93 temizlii ka boaltma ile yapyor (iyi bir temizlik iin su tketim miktar) - Klozet i yzeyinin tamam ykanyor mu? - Rezervuar i takm kalitesi (rezervuar i takmnn dzgn almas iin retici ka sene garanti veriliyor?) - Ankastre taharet borulu tip mi? - Pis su balant borusu ekseninin duvardan mesafesi (veya asma klozet ise yerden ykseklii) 10. Asma klozet kullanlmas halinde yer daha kolay silinecei iin, yer temizlii (hijyen) daha iyi salanabilir. 11. Lavabolarn ayakl tip seilmesi halinde asma ayakl tipler tercih edilmelidir. Yere basan ayan etraf iyi temizlenmedii iin pislik yuvas olmaktadr. Asma ayakl tip lavabolarn ayaklar yere basmad iin daha kullanldr. 12. Kvet emayelerinin atmamas iin, dkm malzemenin ve emayenin genleme katsaylar ayn olmaldr. Bu nedenle retimde ok iyi kalitede emaye frit kullanm tavsiye edilir. Emayeleme ileminde kvet 800C scakla stlr ve emaye bu scaklkta uygulanr. Sonra birlikte soutulurlar. 13. Kvetleri monte etmeden nce arka yzlerini antipas ve yalboya ile boyamal veya arkasna pistole ile astar emaye atlmaldr (bu ilemi retici yapsa daha iyidir). 14. Bas rezervuarl klozetlere, ayn temiz su borusu ekilmelidir. Bas rezervuarn kullanm annda, (ani ve fazla miktar su ekildii iin) boru ebekesindeki basn deiebilir. Bu durumda du yapan bir kiinin scak su ile halanma tehlikesi bile oluabilir. Bas rezervuar hattnn ap zel olarak hesaplanmaldr (daha byk apl boruya ihtiya vardr). Klozetlere ayr boru ekilmesi, kalitesiz su (geri kazanlm su) kullanm imkan da getirir. 15. Takm klozetlerde rezervuar hacmi ok nemlidir. Klozet seerken rezervuar su hacmi en az olan klozet tercih edilmelidir. Ayrca yzeyin tam olarak ykanabilmesi ve temizleme kapasitesi de nemlidir. Trkiye artlarnda ankastre taharet borulu klozet kullanmak daha avantajldr. 16. Bide bataryalar havalandrcl tip seilmelidir. Aksi halde fskiyeden girecek pis su, temiz su tesisatna karr. Bu ok tehlikelidir. 17. Banyo szgeleri ncelikle kvet (veya du) ile klozet arasnda olmaldr. 18. Bulak makinas iin amar musluu ve pis su gideri braklmaldr. 19. amar kurutma makinalar iin ise, drenaj balant az ve havalandrma bacas dnlmelidir. 20. Evyelerin bataryas ahap tezgah zerine monte edilmemelidir. Batarya volanndan ve rakorundan meydana gelecek su kaaklar tezgahn rmesine neden olur. 21. Mix (kartrmal) batarya kullanlan noktalarda, souk su scak suya karmaktadr. Bu tip bataryalarn kullanl-

masndan mmkn olduunca kanlmaldr. 22. Banyo ve tuvaletlerde havalandrma cam yerine alminyum eloksall, panjurlu, sinek telli menfezlerin kullanlmas daha yararldr. 23. Kvet sifonlarnn temizlenebilmesi iin n duvardan 30x30 cm. llerinde temizleme kapa braklmas yararldr. 24. Banyo, lavabo ve eviye bataryalarnn duvarlara uygun montajn salamak iin boru tesisatnn denmesi srasnda montaj ablonu kullannz. 2.5. ISITMA TESSATI 1. Dorama kalitesi arttka hava sznts azalmaktadr. Gnmzde dorama malzemeleri ve elemanlar giderek iyilemekte ve buna bal olarak ise enfiltrasyonla olan s kayplar azalmaktadr. Bu s tasarrufu bakmndan istenilen bir durumdur. Buna karlk sznt ile olan hava deiiminin azalmas i ortamlarda i hava kalitesi problemini ortaya karmaktadr. Dolays ile s tasarrufu amac ile hava szntlar azaltlrken i mekanlarn havasz kalmas tehlikesi de gzard edilmemelidir. Bu amala s geri kazanmal cebri havalandrma sistemlerinin konutlarda kullanm giderek yaygnlk kazanmaktadr. 2. Oda scakln 20C deerinin zerinde 1C artrmak, stanbul artlarnda yakt tketimini yaklak %10 mertebesinde artrmaktadr. oda scakl 20C alnrsa, stanbul iin ortalama k d scaklk deeri 10C olduuna gre, 1Clik bir art 1/10= %10 deerine kar gelmektedir. Ayrca oda scaklklarnn artrlmas oda havasnn daha fazla kurumasna ve grip gibi enfeksiyonlara yakalanma riskinin artmasna neden olur. 3. Scak hava ile stma yapldnda fleme scakl min 26C olmaldr. Bir baka anlatla, fleme havas ile oda havas scaklklar arasnda en az 4-6C fark olmaldr. Aksi halde hava hareketlerine bal olarak insanlar zerinde me hissi yaratlmaktadr. 4. Termostatik vana kullanm gnmz scak su tesisatlarnda ekonomik alma ve konforun en nemli elemanlarndan biridir. Yaplar tek zon olarak almak ve stma sistemini buna gre altrmak nemli bir konfor eksiklii yaratr. Is kazanc olan odalarda i scaklklar tasarlanan deerlerin zerine kacaktr. Bu hem konfor eksiklii, hem de yakt savurganl anlamna gelir. te yandan s kaybnn fazla olduu odalarda ise insanlar yecektir. Yaplarda farkl zonlar olumasna etki eden en nemli faktrler: a. Gne etkisi b. Rzgar etkisi c. Merdiven etkisi olarak saylabilir. 5. Radyatr girilerine termostatik vana monte edildiinde, oda i scakl ayarlanan scaklk deerine knca termostatik vana ksmaya balayacak ve su geiini sICINDEKILERE DON

nrlandracaktr. Termostatik vanann duyar eleman kendi zerindedir. Bu nedenle vanann yerleimine dikkat edilmelidir. Uygun yerleim imkan olmayan hallerde duyar eleman uzakta olan cins vanalar da kullanlabilir. Termostatik vana zerinde genellikle 1den 5e kadar numaralar ve bu numaralar arasnda blme izgileri vardr. Normal olarak her bir izgi 1C scaklk deiimini ifade eder. Her bir rakam ise aadaki scaklklara karlk gelir: 1- 12C 2- 16C 3- 20C 4- 24C 5- 28C Genellikle vanalar 2-4 numara arasnda ayarlanr. rnein 3 numaraya ayarlanm bir vana oda scakln 20Cde sabit tutacaktr. Termostatik vanalar iin yaplacak ilave yatrm fazla deildir ve kendini yaplan hesaplara gre yaklak iki yl iinde amorti etmektedir. 6. Blge stmas (tek merkezden ok sayda apartman veya kasaba stmas), bir termik santraln atk enerjisinin kzgn su veya buhar sistemi ile konut stmasnda kullanlmas sz konusu ise, iletmede daha ekonomik olacaktr. Trkiyede bugn termik santrallarn atk enerjileri ile (Ambarl termik santral rneinde olduu gibi) deniz ve atmosfer stlmaktadr. Bu enerji konut stmasnda mutlaka kullanlmaldr. 7. Akmerkez gibi byk alveri merkezlerinde elektrik + su + doal gaz tketimi toplam sistem harcamalarnn %33ne ulamaktadr. te yandan enerji sknts ve kstlamas olduunda, binada enerji tketimi yksek olduundan, gerekli generatr gleri de ar byk olmaktadr. 8. Cam yzeyde saatteki s kayb bir metre uzunluktaki yzeyde (cam+duvar toplam s kayb) 250 Watt/m deerini geiyorsa, cam altna stc serpantin, radyatr vb. stc monte edilmelidir. rnein ykseklii 2.7 metre olan ift caml bir yzey iin Antalyada cam n stmas zorunlu olmad halde, Erzurumda mutlaka cam nnde stma yaplmaldr. 9. Villalarda katlar arasndaki ak merdivenlerin oluturduu baca etkisi ile s yukarya kamaktadr. Sonuta st katta merdiven etrafnda ok snan, alt katta ise daha az snan bir ortam olumaktadr. Hesaplanan s kaybna gre 2-3 katl evlerde alt kata %15-20 daha fazla radyatr monte edip, st kat %10 azaltmak pratik olarak bu dengesizlii nleyebilir. Doaldr ki merdiven baca etkisi ka kat ktna baldr. 10. Hafta sonu evlerine gidildiinde ortamdaki hava, duvarlar, eyalar ksaca her eyin souk olmas binann snma sresini geciktirmektedir. Zaman programl sistem kullanmakla birlikte, radyatr miktarn ve kazan kapasitesini de %10-15 arttrmak daha pratik olabilir. 11. Blge stmasnda (ok sayda binann bir merkezden 19

stlmas halinde) tesisat eit diren yntemi ile yaplmaldr. Yani kalorifer kazanndan gidi borusu tm binalara datm yapmal, dn borusu ise birinci binadan toplamaya balayp, en son binann dnn aldktan sonra kazan dairesine dnmelidir. Sonuta birinci binann gidi borusu uzun, dn borusu ksa olacaktr. Tm binalarn gidi dn borularnn toplam uzunluu ve direnci eit olacaktr. 12. Termal blgelerde scak su, ift eanjr (zel imalat paslanmaz vb.) kullanmak kayd ile, a. Kullanma suyu n stcs, b. Klima santral primer hava stcs, c. Bina stma vb. amalar ile kullanlabilir. 13. Gne kollektrleriyle hafta sonu evlerinde yardmc stma yaplmas halinde evdeki rutubet azalacak, boyalar ve eyalar bozulmayacaktr. 14. Banyolarda radyatrleri yukar asmak radyatrlerden yeterince yararlanlmamasna neden olmaktadr. Bu durumda radyatr verimleri dmektedir. Banyoda yer kazanmak iin radyatrlerin yukar aslmas doru deildir. 15. Scak su 90/70 stma sistemi yerine gnmze 70/55 dk scaklk stmas tercih edilmektedir. Dk scaklk stmas ile konfor ve yakt ekonomisi elde edilir. Bu amala kazan olarak Thermostream dk scaklk kazanlar kullanlmaldr. 16. Gml tesisatn, su ve hava ile temas kesilmeli, bunun iin de borular bitm kaplanmal veya bitm esasl boya ile (asi boyas) tamamen boyanmaldr. Ayrca borular yksek dozlu imento ile boluk kalmayacak ekilde 2-3 cm. kalnlnda bir tabaka ile kaplanmaldr. 17. Borular kat, ziftli kat gibi su tutan malzemeler ile sarlmamal, antipas veya su geiren herhangi bir boya ile boyanmamaldr. 18. Beton ierisine kartrlan donmay hzlandrc maddeler, su geiren ya da emen kt izolasyon malzemeleri, al gibi dk asitli yap malzemeleri kullanlmamal, hava boluklar braklmamaldr. 19. Toprak iine denen borularda korozyon direnci toprak cinsine gre deiir. Genellikle alkali etkisi olan topraklarda korozyon hz dktr. ndirgeyici tip topraklarda korozyon fazladr. Bu nedenle, topran nitelii bilinmiyorsa veya hat zerinde her yerde ayn deilse kesinlikle bitm esasl bir madde ile izole edilmesi gerekir. 20. Galvanizleme elii atmosferik artlarda yani atmosfere ak halde korur. Gml elik borular iin galvanizin koruyucu etkisi yoktur. Deiik atmosferik artlarda inko mr 10-50 yl arasnda deiir. 21. Sva altndaki scak su ve souk su borular ve kalorifer kolonlarnn zerine ok iyi s izolasyonu yaplmaldr. zellikle sva altndaki borular izole etme alkanl olmadndan, s kayb olumakta ve korozyon nedeniyle boru abuk delinmektedir. neri: Sva altndaki galvaniz borularn doal gaz borularnda kullanlan koruyucu band ile sarlp, zerine 6 mm. kalnlkta flex t20ICINDEKILERE DON

r malzeme ile s yaltm yaplmasdr. 22. Borularn demeden geirilerek gizlendii sistemlerde radyatrler hava yapmaktadr. Bunun nne gemek iin kapal genleme depolar kullanlmaldr. Bu durumda sistemin havas ktktan sonra tekrar hava emme imkan olmadndan problem zlr. Ayn ekilde at s merkezlerinde de kapal genleme deposu kullanlmaldr. 23. Kapal genleme depolarnda su ile gaz ayran bir membran bile olsa, bu membran difzyonla gaz geirebilmektedir bu nedenle kapal genleme depolarnda azot gibi ntr bir gaz kullanlmaldr. 24. Plastik borularn i aplar kktr. zellikle 1/2 ve 3/4 parmak karl plastik borularda 1 mm. dahi ok nemlidir. 25. Plastik borulardan kopan paralar bir sre sonra sistemdeki pislik ayrclar tkamaktadr. Plastik boru kullanm halinde pislik ayrclarn temizlenmesine ve temizlenebilir ekilde monte edilmelerine dikkat edilmelidir. 2.6. LPG VE DOAL GAZ TESSATI 1. LPG havadan ardr, demeye ker, nce burada yaylr ve daha alak yerlerde (kuyu, kanalizasyon, bodrum) toplanr. Gaz tanktaki, tpteki, boru hattndaki, armatrdeki, cihazdaki herhangi bir szdran noktadan kaabileceinden dolay oda iyice havalandrlmaldr. Bu sebepten dolay tanklarn bodruma, merdiven boluklarna, kanal girilerinin yaknna ve benzeri yerlere yerletirilmesi iddetle yasaklanmtr. Havadan hafif olduklarndan ykseldiklerinden dolay, doalgaz ve kok gaznda byle bir tehlike yoktur. 2. DIN 51622ye gre evde, sanayide ve endstride ticari amala kullanlan svlatrlm gazlar, fark edilebilir bir kokuya sahip olmaldrlar. Byle bir kokuya sahip deillerse doal gazda olduu gibi kokulandrlmaldr. Koku veren maddelerin ilavesi svlatrlm gazlarn yanma zelliklerini etkilemez. 3. Kritik konumda gazn borularda svlamamas iin miks gaz buharlama scaklnn 10-15C zerinde stlmaldr. Aksi takdirde gaz yolda souyarak svlaabilir. Mix gaz kullanlacaksa kazan, kombi vb. cihaz girilerine ayrca bir toplama kab yerletirilmelidir. Likit toplama kab kullanma uygun, brlre yakn bir yere monte edilmelidir. D atmosfere uygun yerden tahliye borusu ekilmelidir. Tahliye borusunun kt yerde elektrikli cihaz olmamaldr. Bu yer ukur olmamaldr. 4. Yeni yaplan bacalarn kuru olduu belirlenmelidir. Baca slaksa, stlp havalandrlarak kurutulmaldr. Neticede yeni baca kuru, temiz ve statik olarak doru olmaldr. Yksek yap mutfaklarnda doal gaz ve LPG yerine elektrikli ocak kullanlmas yangn riskini azaltma bakmndan daha dorudur. 5. Gaz yaktlar temiz yaktlardr. zellikle doal gaz normal hallerde kurum oluturmaz. Ancak kazan daireleri tozlu olduunda brlr yakma havas ile birlikte tozlar

da emmektedir. Bu durumda yanmann kalitesi bozulmakta ve krmz bir alev ve kurum olumaktadr. Bunun nlenmesi iin kazan daireleri temiz tutulmal ve kazan kaidesi yksek tutularak brlrn yerden toz emii engellenmelidir. 6. LPG tpleri dik konumda kullanlmal ve depolanmaldr. Kesin olarak yatrlm durumda kullanlmamaldr. Doal gaz ve LPG brlrleri iin gaz hattndaki armatrlerin ap ve kalitesi projeci tarafndan belirlenmelidir. Genellikle bu armatrler brlrle birlikte verilmekte ve hesap edilmeden kullanlmaktadr. Eer kk apl (dolays ile ucuz) armatrler kullanlm ise gaz hattnda gereinden fazla basn dmne neden olacaklarndan brlr srekli arzaya geer ve tehlike oluturur. Gaz basnc dtnde, brlr devreye girerken poflama yapmakta ve kurum olumaktadr. 7. Doal gaz veya gaz yakt kullanmna geildiinde ncelikle baca temizlenmeli, kazan montaj ve baca balants daha sonra yaplmaldr. 8. LPG depolar stok hacmi villalar iin ylda 2-3 dolum, apartmanlarda ayda bir dolum yaplacak ekilde seilmelidir. 9. LPG tanklar %20 doluluk orannn altna indirilmemelidir. Bu seviyeye gelmeden yeni dolum yaplmaldr. 10. Kazan ve frn girilerine mutlaka yangn emniyet kesme vanas konulmaldr. 11. Kot alt kazan dairelerinde bina giriinde kumandasn bir gaz alarm cihazndan alan selonoid vana konulmaldr. 12. Gaz alarm cihaz demeye yakn monte edilmelidir. Havalandrma muhakkak uygun havalandrma menfezleri ile salanmal, menfezlerin yeterli olmad durumlarda alt havalandrmaya exproof fan taklmaldr. Pratik bir yaklam olarak LPG tesisatnda havalandrma kesitlerinin, doal gaz havalandrma kesitlerinden %35 daha byk olmas ngrlmektedir. 13. Kazan altlarndaki kaide mmknse 30 cm. mertebesinde yksek olarak dklmelidir. Bylece altta toplanabilecek LPGnin risksiz tahliyesi mmkn olabilir. Ayrca, kazan dairesi lambalar dardan alp kapatlmaldr. Gaz kaa alarm sensr yerden 10 cm. yukarda monte edilmelidir. 14. Doal gaz kullanlacak ise kalorifer kazann her binann altna (veya atsna) monte etmek daha dorudur. a. Doal gaz, merkezi stmann avantajlarn binaya kadar getirir. b. Blge stmasndaki evre kirliliini azaltmak yksek verim, iletme ve bakm kolayl, otomatik kontrol gibi avantajlar doal gaz kullanldnda binalarn ayr ayr stlmas alternatifinde de salanr. c. Blge stmasnda kanal (veya galerilerdeki) boru s kayplar, arza olmas halinde tm sistemin sk sk kesintiye uramas gibi dezavantajlar, her binay doal gaz ile ayr stma sisteminde sz konusu deildir.ICINDEKILERE DON

15. LPG yeralt tanklarn 2 m3 hacme kadar kullanmak mmkndr. Bylece doal gaz olmayan yerlerde gaz yakt kullanma imkan domaktadr. Bu tanklar binadan 3 m uzakta yerletirilmelidir. Korozyona kar korunmaldr. Tanklarn alt ve yanlar kum ile doldurulur. 16. Doal gaz tesisatnda keten kullanlacak ise, keten mutlaka kuru olmaldr. antiyede rutubetli yerde beklemi keten, doal gaz kullanlmas ile birlikte kuruyacak, hacmi klecei iin gaz kaana neden olabilecektir. 2.7. SICAK SU KAZANLARI, KOMBLER, BRLRLER 1. Doal gaz kullanlan kalorifer tesisatlarnda, kazan olarak atmosferik brlrl kazan seilmesi tavsiye edilir. Bu kazanlar sessiz olmalar, ekonomik olmalar, bacada youma problemlerinin en az olmas, bakm gerektirmemesi gibi stn zelliklere sahiptir. Doal gazda flemeli brlrler ancak byk kapasitelerde tercih edilmelidir. 2. Sv yaktl kalorifer sistemlerinde fuel oil kullanm, evre koruma nlemleri nedeniyle giderek azalacaktr. Batda olduu gibi, konut stmasnda ancak sv yakt olarak mazot kullanlabilecektir. Ancak normal brlrde mazot kullanm halinde bile, sk evre koruma limitlerine inmek ve CO ve NOx deerlerini salamak mmkn deildir. Bu amala mavi alevli brlrler gelitirilmitir. Bu brlrler mazotu gaz gibi yakarak, btn limitleri salayan dk CO ve NOx deerlerine ularlar ve kurumsuz, issiz bir yanma olutururlar. Bylece mazotta doal gaz temizlii ve kolaylna ulalr. 3. Hermetik kombi cihazlarda yanma havas temini ve yanma rnlerinin atlmas i ie iki kanaldan oluan bir tek boru ile salanr. Bu hava alma ve duman gazlarnn da atm ilemi genellikle bir fanla salanr. Bu hermetik boru uzunluu 2,5 metre deerini gememelidir. Gerek basn dm ve gerekse havann fazla snmas nedeniyle fan durabilir ve yanma bozulur. Fan durmasa bile havann fazla snmas fan kapasitesini ve dolays ile yanmay etkilemektedir. 4. Brlrlerdeki mekanik ses seviyesi (motor, fan vb.) kaliteli brlrlerde ok azald halde, yanma sesi artmtr. nk yanma ne kadar kaliteli ise, yanma sesi de flemeli brlrlerde o kadar fazla olmaktadr. Ses seviyesi atmosferik tip brlrlerde en dk seviyededir. (42 dBA) 5. Almanyada, hermetik kombilerin egzostlarnn cepheden bina dna verilebilmesi, 11 kW (9500 kcal/h) kapasite ile snrlandrlmtr. Daha byk kapasitelerde kombiler, yazn da kullanma scak suyu retimi iin altklar dnlrse, btn bir yl st katlar rahatsz eden nemli bir emisyon kayna haline gelmektedirler. 6. Dtan bohalanarak izole edilen bir binada kazan kapasitesi iin m2 kullanm alan bana 70 kcal/h alnabilir. 21

ift duvar aras izolasyon uygulanan ve scam kullanlan bir binada ise bu deer 50 kcal/h mertebesindedir. 2.8. KAZAN DARELER VE TESSAT MERKEZLER 1. Kazan dairelerini fayans kaplamak lks gibi grnse de pratik yararlar salamaktadr (servis kalitesinin artmas, yneticilerin kazan daireleriyle ilgilenmeleri gibi). Ancak kalorifer kazan, pompa vb. cihazlarn beton kaidelerinin st kesinlikle fayans-seramik gibi malzeme ile kaplanmamaldr (beton daha salam bir zemin oluturur). 2. Kazan dairesi, makine dairesi (bodrumda, arka katta, at katnda vb.) gibi hacimlerde ses ve titreim ile ilgili nlemler konfor tesislerinde nem kazanmaktadr. a. Cihaz seerken ses seviyesi dk cihazlar seilmelidir (kaliteli marka, dk devirli motor, gaz yaktta atmosferik brlr vb.). b. Oluan sesin binaya iletilmemesi iin nlemler alnmaldr (cihazlarn konaca yerin seilmesi, duvarlarn kaln ve dolu malzeme ile, tavann asmolen yaplmas, ift cidarl sac kap kullanlmas vb.). c. Akustik nlemler alnmaldr (makine dairesine akustik tavan yaplmas, pompa ve cihazlarn altna mantarl kaide yaplmas klima cihazlar kna susturucu ve akustik izolasyon yaplmas). 3. LPG kullanlan kazan dairelerinde; a. Kazan kaidesini yerden 30 cm. ykseltmek gerekir. b. Lambay dardan ap kapamak imkan yaratlmaldr. c. Gaz alarm hissedicisini yerden 10 cm. yukar monte etmek gerekir. d. eride kontaktr, hidrofor vb. bulunmamas tavsiye olunur. 4. Kazan dairesine klima santral ve aspiratr monte edilmemelidir. Vakum etkisi ile kalorifer kazanndaki yanma bozulur. 5. Yakt depolar duvar ile evrili ayr bir blme monte edilmeli ve bu hacim iin doal havalandrma salanmaldr. 2.9. BACALAR 1. Baca tepmesi yapabilecek blgelerdeki Buderus atmosferik kazanlarda kullanlmak zere baca tepme modl gelitirilmitir. lave aksesuar olarak emniyetiniz iin kullanabilirsiniz. Baca tepmesi annda, modl brlr durduracaktr. 2. Zorunlu hallerde ayn yakt kullanlan ve brlrleri ayn tip olan kazanlar (farkl kapasitede de olsalar) ayn bacaya balayabilirsiniz. Ancak bacaya balant farkl seviyeden ~1 metre kot fark ile yaplmal ve direnlerin eit olmasna zen gsterilmelidir. rnein doal gaz kullanlan sistemde iki veya adet atmosferik tip kazan ayn bacaya balamak (zorunlu bir neden varsa) mmkndr. deal olan her zaman ayr baca yapmaktr. 3. Kalorifer bacalar mutlaka ift cidarl olmaldr. Baca 22ICINDEKILERE DON

4.

5.

6.

7.

(boru + izolasyon + hava boluu + tula duvar veya kaplama)dan olumaldr. (s yaltm, brlr yanma sesinin st katlardan duyulmamas, mr ve gvenlik nedenleriyle) Yatay duman kanallarn bacaya doru %5-%10 ykselterek balaynz. Mmkn olduu kadar az dirsek kullanlmaldr. Dirsek gerekirse 45 dirsek ile balaynz. Dnlerde mutlaka 30x30 cm. temizleme kapa braklmaldr. Bu duman kanallar beyaz cam yn ile izole edilip, zeri galvanizli sa veya alminyum folyo ile kaplanmaldr. Yanl ve riskli bir uygulama olan tula bacalar ve tek cidarl bacalarn dier bir sorunu da kazandaki yanma sesini st katlara ok fazla iletmesidir. ift cidarl veya baca borusu + hava boluu + 13,5 cm. tula duvar ile yaplan bacalarda brlr yanma sesi de st katlarda duyulmayacaktr. Baca aft lleri belirlenirken baca apna en az 5+5=10 cm. cam yn izolasyon kalnl ilave edilmelidir. Kazan ile baca arasndaki yatay duman balant kanal baca yksekliinin 1/3nden uzun olamaz. Bu uzunluk hesaplanrken, her 90 dirsek iin 1,5 metre boru mesafesi ilave edilmelidir. Baca atnn en st noktasndan 80 cm. daha yksek olmaldr.

2.10. HAVALANDIRMA TESSATI 1. Booster fan kullanm mant ounlukla bilinmemektedir. Birbirinden ok farkl direnlerde hava kanallar tek fanla beslenmeye allmaktadr. Byle durumlarda fan seimi kritik devreye gre yapldndan, gereinden byk fanlar ortaya kmakta ve direnci az olan devrelerde ksma suretiyle diren dengelenmesi yaplrken enerji ziyan edilmektedir. Bunun yerine farkl direnlerdeki paralel hava kanallar iinde en dk dirence sahip olana gre fan seildiinde ve yksek dirence sahip kollarda fark diren booster fanlarla karlandnda byk tasarruf imkan domakta ve sistem ok daha mkemmel dengelenmektedir. 2. Garaj havalandrmas iin byk kapasiteli aspiratrler ve byk kesitli hava kanallar kullanlarak yerine; kuranglez yapp, bu kuranglezlere alt ve st kotlarda hava basan aksiyal fanlar; (herbiri 1000 - 2000 m3/h kapasiteli dk basnl fanlar) veya booster fanlar monte etmek daha uygun bir zmdr. a. Kenarlara monte edilmi bile olsa hava kanallarnn aa sarkmas ve kullanm alanlarn daraltmas sz konusudur. Kanallarn keskin kenarlar insanlarn ban vurma riski yaratmaktadr. b. Kk kapasiteli ok sayda fan ile garaj egzostu yaplmas kurulu maliyeti (%50 daha ucuz) ve bir fann arza yapmas halinde (veya servis srasnda) dierlerinin almaya devam suretiyle alma gvencesi avantajlar vardr.

c. Booster tip veya klasik aksiyal tip fanlar hz anahtar ile birlikte monte edilirse, srekli max. kapasitede aspirasyon yerine, ihtiya orannda alacaklardr. Kapal ortamlarn ortalama egzost havas miktar, ou zaman kullanlan cihaz kapasitelerinin yaklak %10-%40 arasnda kalmaktadr. 3. Banyolarda aspiratr kullanlmaldr. Kimse cam ap banyo yapmamaktadr. egzost menfezi kvet hacmi iinden bataryann ters tarafndan yaplmaldr. 4. hava kalitesi a. Kapal binalarda yorgunluk vs. gibi ikayetler olumaktadr. Bunlarn %45i havalandrma ile ilgilidir. b. hava kalitesi: Yerden 1,83 mt. ykseklie kadar, yandan 60 cm. mesafe iinde kalan hacim iin aratrlr. c. Kanal sistemlerinin temizlii bat lkelerinde bir sanayi haline gelmitir. d. Hava kanallarnda nem %30-%60 arasnda olmaldr. %70de mantarsal bakteriler remektedir. e. CO2 1000 ppmi geerse problem balar. 5000 ppm lme yol aabilir. 5. Yksek bloklarda camlar snrl lde alabilir. Ancak mekanik havalandrma esastr. 6. Katlar aspiratr havas a. Adana gibi scak blgelerde asansr, makine dairesine flenebilir (scaktan asansr termii atabiliyor). b. Teras kattaki soutma kulesinin veya haval kondenserin zerine flenebilir. Soutma kulesinin veya hava soutmal kondenserin verimi artacaktr. Teras kattaki soutma kuleleri kalorifer bacalarndan uzaa monte edilmeli ve baca kule seviyesinden 3 metre daha fazla ykseltilmelidir. 7. Atriumlarda direkt egzost iin rezervasyon braklmaldr. 8. Tesisat aftlar yaplrken demelerin karsndaki perde duvarda beton knt olursa kalas konup allabilir. Yksek bloklarda alma gvenlii iin allan aftn alt kat da kalas ile kapatlp allmaldr (i gvenlii iin). 9. Mutfak davlumbaz kanallar 2,5 mm. siyah sactan kaynakl retilmeli ve izolasyonu yanmaz malzeme ile yaplmaldr. 10. Snak hacimlerine stma ve havalandrma tesisat yaplmaldr. 11. Ak odalar havalandrmas iin paslanmaz elik aspiratr ve kanal olarak ise PVC boru kullanlmal, galvaniz sac kullanlmamaldr. 12. Kapal yzme havuzlar egzost kanal ve egzost fan paslanmaz malzemeden yaplmaldr. Kanal iin rnein alminyum kullanlabilir. 13. Bro binalarnda katlarn egzost havas at arasna verilirse, kn at aras scakl ykselecek ve s ekonomisi salanacaktr. Benzer ekonomi yaz klimas iin de geerlidir. Ancak, a. at aras ile katlar arasnn szdrmaz kap ile ayrlmas gerekir.ICINDEKILERE DON

b. Sadece bro hacimlerinin egzost havas kullanlmaldr. 14. Yine bro, alveri merkezi vb. yaplardaki egzost havalar kokusuz ve kirlenmemi olmalar art ile garaj havalandrmasnda kullanlabilir. 15. amarhanelerde, zerinde davlambuz olan tlerde davlumbazda youma meydana gelmektedir. Youan su ise damlayp amarlarda leke oluturur. Bu nedenle silindir t emileri, silindir iinden yaplmaldr. 16. Otellerde yatak odalar arasnda ses geiinin nlenmesi iin, ortak egzost kanallarnda nlem alnmaldr. Bu amala egzost kanal branmanlarna ses yutucu yerletirilebilir veya her oda uzun bir branman ile ana kanala balanr. 17. Servis bakm ve onarm iin aft kapaklar yerine aft kaplar braklmal. 18. atdaki veya uzaktaki aspiratrlerin ve tm motorlu cihazlarn elektrik tablolar atda aspiratr yannda (cihazlarn yaknnda) kumanda ve kontrollar ise kontrol ve kumanda odasnda olmaldr. 19. Yangn ihbar ve otomasyon sistemleri seilirken baz ihbarlar otomasyon, bazlarn ise yangn ihbar aldndan; koordinasyonun daha iyi salanmas iin ayn firmann rn olmas yararl olacaktr. 20. Filtre kesitini imkan varsa 2-3 kez byk seerek a. Filtre temizlii iin gerekli servis says azalacak, ayda bir yerine ayda bir servis yaplacak. b. Filtre direnci azalacandan fan enerji tketimi azalacak. c. Scaklk kontrol yoksa, kirlenmeyle azalan hava debisine bal menfez ve anemostatlardaki youma ortadan kalkacaktr. 2.11. HAVA KANALLARI 1. Hava kanal uygulamalarnda uzun hatlarn tek kanal ile beslenmesi ilk ve son menfez arasnda hava hz asndan byk farklar dourmakta ve hava ayar yaplamamaktadr. Bu durumda, kanalda zonlama yaplmal ve uzun hatlar iin booster fan kullanlmaldr. 2. Statik basn kayplar asndan dengeli olmayan kanallarda hava ayar teorik olarak kanal st damperlerin kslmas ile yaplabilir, ancak pratikte ok kslnca ses olumaktadr. Bu nedenle cihaz kna uzak ve yakn olan kanallarn basn dengelenmesi damperlere gvenmeden yaplmaldr. Dengeleme iin ksa kanaln ap, hava hzn kabul edilir deerlerin zerine karmadan bir veya iki ap kltlmelidir. lk menfezin hava damperinden yaklak 6 metre veya daha fazla uzakta olmasna dikkat edilmelidir. 3. Hava dalm yaplrken, bro mahallerinde, 2,8 metre kat yksekliinde anemostat bana yaklak 7500 Btu/h kapasite alnabilir. Bir yerden 7500 Btu/hden daha fazla souk hava flemesi halinde (duvar ve cam tipi klima cihazlarnda olduu gibi) ortamda ciddi scaklk farkllklar ve istenmeyen hava hareketleri olumaktadr. Kanall tip klima cihaz ye23

rine salon tipi klima cihazlar ile soutma yapmak veya ok byk miktarlardaki havay bir menfezden ortama vermek stmada radyatr yerine sobann tercih edilmesine benzer. 4. Byk ve tek odalarn hava ile artlandrlmasnda dn havasn odadan ayr bir kanalla toplamak yerine, asma tavan veya ykseltilmi demeyi plenum olarak kullanmak ve bu plenumdan tek noktadan emi yapmak uygun ve avantajl bir zmdr. 5. Asma tavann dn havas plenumu olarak kullanlmas halinde kanal maliyetlerinde nemli bir tasarruf salanr. Buna karlk; a. Btn binada uygun hava dengelemesi zorlar. b. atlaklardan hava sznts olur ve bu noktalarda kirlenmeye neden olur. c. Emie en yakn dn havas aklandndan daha fazla hava emilerek hava dalmn bozabilir ve sese neden olabilir. d. Ofis alanlar arasnda ses geiine neden olur. 6. Yksek basnl haval sistemlerde, kaaklar ok nemlidir. Kaak oranlar %30 deerlerine ulaabilir. Bunun iin bu sistemlerde mutlaka contal szdrmaz kanal kullanlmaldr. Yuvarlak kanallarda retim fabrikada yaplr ve kanal szdrmazdr. Kanalda kenetle birleme yoktur. Kanallarn birbirine eklenmesinde ise contal ve gemeli szdrmaz balant kullanlr. Balantlar flanl deildir. Bylece hem kanal montaj hzl, hem de kanal sistemi szdrmazdr. 7. Havalandrma ve klima sistemlerinde hava kanallar montaj yaplrken, inaat sresince ak kalacak olan menfez azlar veya kanal ular naylon ile kapatlarak, yaptrc bantla dtan sarlmaldr. Aksi halde kanallarn ierisine dolan tozlar fanlarn ilk almasnda bitmi durumdaki binay kirletecektir. Hatta kanal iinde kalacak baz paralar, hava hareketinde srekli grlt kayna oluturmaktadr. 8. Dey aftlardaki hava kanallar dzenlenirken hava datmnda emi (egzost) kanalnn en st kata yerletirilen egzost santralna, besleme kanalnn da en alt kata yerletirilen taze hava santralna balanmas halinde aft kesitinden tasarruf salanr. nk kanallarda biri klrken dieri byr. aft boyunca toplam yer ihtiyac deimez. 9. Bir binada genel olarak ihtiya duyulan aftlar: a. Baca aft b. Kalorifer ve shhi tesisat borular c. Klima ve havalandrma kanallar d. Elektrik aftlar e. Mutfak aspiratr aftlar f. Pis su aftlar olarak saylabilir. aftlar bamsz olmaldr. rnein elektrik ve tesisat aft ayn olamaz. Kalorifer, shhi tesisat aftna hava kanal konulmaz. 10. Yangn damperlerinin manyetik anahtarl seilmesi yeri24ICINDEKILERE DON

ne, ilk yatrm artrsa bile, elektronik kumandal seilmesi ok uygundur. zellikle iletmeye alma dneminde antiye elektrii kullanrken, enerji kesilmesi nedeni ile ciddi zorluklar yaanabilmektedir. Sonuta tekrar kurmakla baa klamayp telle balanarak sakncal bir zme gidilmektedir. 2.12. KLMA TESSATI 1. Mimarlara Notlar a. merkezi planlamasnda katlar farkl firmalarca kullanlacaktr. Her katta UPS odas+aft+tesisat+ayr bir soutma grubu olmaldr. b. Taze hava emiinde hava alma az - Yerden yksekte, - Trafik aknn en az olduu blgede olmaldr. c. Klape ve damperler yerinde sklebilir tip olmaldr. d. Proje aamasnda test noktalarnn belirlenmi, mimari ve tesisat projelerine ilenmi olmalar gereklidir. 2. Ofis yaplarnda toplam elektro-mekanik tesisat iin yer ihtiyac inaat alannn %8 ile 10u arasndadr. Tipik ofis katlarnda evre niteleri inaat alannn %1 ile 3 arasnda yer tutar. te yandan i aftlar %2 daha fazla alana gereksinim gsterirler. Bu nedenle kanallar, borular ve ekipmanlar her katta inaat alannn yaklak %3 ile 5i yer ihtiyac gsterirler. Elektrik ve shhi tesisat iin her katta ilave %1 ile 3 orannda yere gereksinim vardr. 3. Yazn i ortam scakl seilirken, insanlarn bu ortamda kalma sreleri de dikkate alnmaldr. Sk girilip klan yerlerde i scakln, d hava scaklndan 6-8C daha dk olmas yeterlidir. Srekli oturulan ofis odalar gibi yerlerde ise bu fark daha fazla olmaldr. Byle yerlerde i scakl 24C ve bal nemi %59 almak iyi bir tasarm hedefidir. 4. Klimadan insanlarn beklentileri kltr, eitim ve lkelerin insan yaplarna gre deiik olmaktadr. rnein genelde Trk insannn klima anlay bir Amerikaldan ok daha farkldr ve ardr. rnein souk hava ile du yapmak Trkiyede bir ok kii iin ideal soutmadr. Ayn ekilde kn ince bir giysi ile dolalabilecek bir ortam ideal kabul edilir. Halbuki ortam scaklnn 1C arttrlmas yakt tketimini %10 arttrr. Bu durum soutmada da benzer ekilde geerlidir. 5. Klimatize edilen yer gne almamal, mmknse dtan gne kesici eleman, panjur, jaluzi, gne kesici (reflektiv) camlar kullanlmaldr. Aksi halde jaluzi kullanmamak kaloriferli evde kn cam ap oturmaya benzer. 6. Yaplarn oturtulmas pasif olarak gne ve rzgardan yararlanma ve korunma asndan byk nem tar. Mimarn pasif enerji tasarrufu nlemlerine dikkat etmesi gerekir. Istmann belirleyici olduu blgelerde gne enerjisinden en fazla yararlanacak bina konumu gerekir. Kuzey cephe kr ve dar olmaldr. Buna karlk iklim-

lendirme yaplan scak iklimlerde soutma ncelii varsa, tam tersi bir dzenleme gerekir. Ayn ekilde hakim rzgar ynnde pencere yzeylerinin azaltlmas enfiltrasyonu drr. 7. stanbul ve benzeri yerlerde k konfor klimasnda nemlendirme sistemine Ankara, Erzurum gibi souk blgelere gre ok daha ksa srelerde ihtiya duyulmaktadr. Buna karn nemlendiricilerin getirdii iletme ve bakm zorluklar, kurulu ve iletme maliyeti sistemi ekonomik olmaktan uzaklatrmaktadr. Ayrca nemlendirmenin su ile yaplmas nemlendirici havuzlarnda durgun suda bakteri remesine ve bu bakterilerin hava ile bro hacimlerine iletilmesine neden olmaktadr. Nemlendiricilerin tesis edilmemesi halinde aadaki avantajlar salanacaktr. lk kurulu, maliyeti azaltacaktr. Su tasfiye cihaz kapasitesi azalacaktr. Nemlendirme pompalar ve armatrleri ile nemlendirme otomatik kontrol sistemi tesis edilmeyecektir. Yer tasarrufu salanacaktr. Su ve enerji gibi iletme giderleri azalacaktr (zellikle buharlama iin harcanacak enerji iletmeye ok byk maliyetler getirmektedir). 8. Binalarn iletme giderleri iinde elektrik, yakt, su genellikle ilk sralar almaktadr. te yandan byk bir i merkezinin elektrik tketim kalemleri ve bunun toplam iindeki yzdesi aadaki tabloda zetlenmitir:Kullanm Yeri Aydnlatma Ofisler Koridorlar Asansr Holleri Park Yeri Dierleri ALT TOPLAM Klima Sistemi Chiller Santral, Fan Coiller Souksu Pompalar Kondenser Pompalar Soutma Kulesi ALT TOPLAM Asansrler Dierleri TOPLAM 80900 37585 13840 10870 7225 150420 41370 95259 303354 26.7 12.4 4.6 3.6 2.4 49.6 13.6 31.4 100 3705 2140 7110 3040 310 16305 1.2 0.7 2.3 1.0 0.1 5.4 Elektrik Tketimi kWh/ay Yzde %

9. deal konfor isteniyorsa; a. Bina s kayb statik stmayla (radyatr vs.) karlanmaldr. Cam nndeki stcdan ykselen hava camdan gelen souk havay beraberinde srkler ve souk havann demeye kmesini nler. b. Soutma ve havalandrma tavandaki difzrlerle salanmaldr. flenen hava kn 18C, yazn 14C altna dmemelidir. c. Havalandrmada taze hava orannda cimri davranlmamaldr. hava kalitesi nemlidir.ICINDEKILERE DON

2.13. VAV SSTEMLER 1. VAV sistemlerinde k iletmesinde; VAV santralndan sabit scaklkta (16C mertebesinde) hava flenir. Ortam scakl yke bal olarak dtke VAV kutusu ortalama flenen havay ksmaya balar. Hava miktar %30 mertebesine kadar kslr. Bu deerden sonra hava debisi sabit kalr ve stc serpantin devreye girerek havay stmaya balar. Bylece stma ihtiyac doduunda, odaya sabit %30 debisinde scak hava flenir. Ters yndeki gelimede; yani stmadan soutmaya geite ise, nce stc devreden kar, sonra souk hava miktar giderek arttrlr. Yaz iletmesinde ise fleme havas scakl min. 14Cdir. Ortam scakl hava miktar azaltlp-artrlarak kontrol edilir. %30 min. hava debisine ulanca, havann daha fazla kslmas nerilmez. 2. VAV kutularndaki stclar orjinal elektrikli stclardr. Bu stclarn pek ok stn yanlar vardr. Trkiyedeki uygulamada ise elektrikli stc yerine scak sulu serpantinler kullanlmaktadr. Elektrik enerjisi kullanmamann getirdii kazanca karlk; ilave borular, kontroller, servis ihtiyalar ile daha pahal ve iletimi zor bir sisteme gidilerek bu denmektedir. Ayrca sulu bataryalarn selonoidleri sorun yaratmaktadr. VAV kutularna monte edilecek stclar (zellikle byk arlarn dkkanlarnda) elektrikli tip olmaldr. nk stma sresi gnde bir ka saati gememektedir. Sonu olarak VAV kutu klarna sulu tp stc monte edilerek, orijinal sistem, terim yerindeyse, sulandrlmtr. 3. VAV kutularnn zonlanmasnda dikkat edilecek hususlar unlardr. Mahallerin kullanm amalar ve buna bal olarak insan younluklar farkl ise (mesela ay salonu gnn belli saatlerinde kullanlrken, lobi insan says deimeden gn boyunca kullanlr), byle yerleri farkl zonda almak hatta ayr bir klima santral monte etmek gerekir. Eer kullanm amac ayn olan blnm mahaller var ise bu durumda yn, belirleyici kriterdir. Ayn yne bakan odalarn bir arada zonlanmasna dikkat edilmelidir. 4. VAV zmnde hava miktar yksek olduundan dn havas asma tavan ierisinden toplanyor ise, tavanda braklacak hava gei kesitine dikkat edilmelidir. 5. VAV kutusu ile anemostat arasnda akustik izoleli hava kanallar kullanlmaldr. 6. VAVdan sonraki tm kanallarda akustik izolasyon olmaldr veya akustik izolasyon zellii olan zel flexible kanal kullanlmaldr. 2.14. SPLIT KLMA 1. Heat pump cihazlarn +7C deerinden dk d scaklklarda stma modunda almasnda, defrost nedeniyle performansnda dmeler meydana gelir. Kullanlan yerin d scaklk deerlerine gre bu dm dikkate alnmal ve heat pump tipi cihazlar ok dk scaklklarda stmada kullanlmamaldr. Ayrca bu cihazlarn stma25

da kullanlmasnda, a. Bina iyi izole edilmi olmal, b. Hava szntlar ok az olmal, c. D nite kn gne alan yere monte edilmelidir. 2. Kanal tipi split klima cihaz kullanlan binalarda egzost havas (mutfak vb. hari) d nitelerin zerine flenerek verim artrlabilir, defrost says azaltlabilir. 2.15. KLMA SANTRALLARI 1. Seilecek cihazn kalitesi ok nemlidir. Kaliteli cihaz aradaki fark her zaman der. Bir taahhtmzde Hilton Greenhouseda mevcut 25.000 m3/h ve 16.000 m3/h iki santral; etiket deeri olarak ayn hava kapasitesinde ve ayn stma/soutma kapasitesindeki iki adet iyi kalite klima santral ile deitirildi. Sonuta ortaya kan soutma ok farkl oldu ve ok konforlu bir ortam olutu. Btn ikayetler kalkt. 2. Taze hava santrallar yaz-k 22 C scaklkta hava fleyecek ekilde seilmelidir. Trkiye koullarnda bro planlamas iyi yaplmyor. Kullanm maksad deiiyor ve insan says daha fazla olabiliyor. Bu nedenle mutlaka bir emniyet says gz nne alnmaldr. 3. Otomatik kontrol sudan korunamadndan ak alana klima santral monte etmekten olabildiince kanlmaldr. Ak havadan gelen (kurum, asit vs.) ar korozyon yaratmaktadr. Ayrca yksek blok atlarnda fazla rzgar yk, donma riski gibi sakncalar vardr. 4. Bilgi ilem salonlar paket tip klima cihazlar ile klimatize edilmelidir. 5. Sabit debili klima santrallarnda, ift devirli fan kullanlmas byk ekonomi ve kolaylk salar. zellikle yazk hava debileri geileri ve sistemin ksmen altrlmas hallerinde bu yarar kendini gsterir. 6. D hava miktarlar hesaplanrken, sigara iilen hacimlerde 60 m3/kii deeri alnmaldr. Daha dk havalandrma deerleri ile projelendirme yapldnda, havalandrma uygulamada yetersiz kalmaktadr. ASHRAE daha dk bir deer vermektedir. Ancak Trkiyede yaayan insanlarn sigara ime oran daha yksektir. 7. Zaman zaman ikiye blnp ayr ayr kullanlabilecek byk toplant salonlarnn klima cihazlar 2 adet seilmelidir (Her toplant salonunun klima cihaz ve aspiratr sistemi ayr olmaldr). 8. Fuayelerin bamsz klima cihazlar ile iklimlendirilmesi ve egzost tesisat yaplmas gerekir. 2.16. SOUTMA GRUPLARI, SOUTMA KULELER 1. Hava soutmal grup ve santrallarn serpantinleri Akdeniz iklimine (tozlu iklim) uygun tip (kanat aralar geni) seilmelidir. Kaba filtre + torba filtre kullanlmaldr. 2. Kondenser kk olursa kondenzasyon basnc yksek olur. Verim der ve elektrik tketimi artar. Kompresr mr ksalr. Kompresr mr Avrupada 20-25 sene, bizde yaklak 4-5 sene mertebesindedir. 26ICINDEKILERE DON

3. Amonyak sistemlerin, ilk yatrm dktr, bakr boru kullanlamaz ancak elik boru kullanlabilir. Amonyak zehirlidir ve kanserojendir. U.S.A. standartlarnda amonyak kullanm toplu yerlerde yasaklanmtr. 4. stanbulda su problemi vardr. artlandrlm su ok pahaldr. Hava soutmal soutma grubu semek daha uygundur. 5. Soutma kulesi kalorifer bacasndan uzaa monte edilmelidir (Korozyon sorunu). 6. Teraslardaki soutma kuleleri kalorifer bacalarna yakn ise kn kulenin zerini naylon veya benzeri malzeme ile kapatmak gerekir. Kalorifer bacasndan kan kurumlar DKP sactan imal edilen soutma kulelerinde ar korozyona neden olmaktadr. Paslanmaz elikten soutma kulesi imalat pahal olduu iin ancak ok zel durumlarda tercih edilmektedir. Soutma kulelerini kalorifer bacalarndan olabildiince uzaa monte etmeye kalorifer bacasn ise daha yksek yapmaya almaldr. 2.17. FAN COIL 1. Otellerde ve ofis binalarnda fan coil termostat kontroluna ramen zon yaplmaldr. Mteri veya kullanc oda termostadn sonuna kadar amakta ve enerji kaybna neden olmaktadr. 4 cephede 4 ayr eanjr ve zon sistemi olmaldr. 2. Fan coil fanna oda termostad ile kumanda etmek fan sesini kesikli duymak anlamna gelir. Srekli ses rahatsz etmez. Fan devreye girip karken, ortaya kan kesikli ses rahatsz eder. 3. Kaj iine alnacak fan coiller gizli tip (galvanizli ve boyunlu tip) seilmelidir. Otel odalar haricindeki binalarda tavan tipi fan coil ve split cihaz kullanmaktan kanlmaldr. a. Filtre temizlii, bakm ve servisi glk yaratmaktadr. b. Asma tavanda servis elemannn parmak izleri kalmaktadr. c. Cihaz altndaki blgede istenilen konfor artlar salanamamaktadr. 4. Tavan tipi fan coil kullanlan yerlerde (otel gibi) soutma devreye alnmadan nce fan coil altndaki ahap kapaklar ak braklmaldr. a. Kontrol nedeniyle, b. Su damlarsa ahabn rmemesi iin. 5. Fan coil sistem tasarmnda taze havann fan coil arkasndaki delik veya zgaradan (d ortamdan) alnmas yerine, taze hava santral, kanallar ve menfezle odaya verilmesi daha dorudur. Fan coil taze havay delik veya zgara ile d ortamda olmas halinde aadaki sakncalar oluur: a. Dardan ses ve grlt gelir. b. D hava alm nedeniyle filtreler abuk tkanr. c. Souk blgelerde (ok souk olan tatil gnlerinde stanbulda dahil) serpantinlerin donma riski vardr. d. Rzgarl havalarda, d hava kontrolsuz olarak ieri girerek konfor artlarn bozar.

2.18. POMPALAR 1. Tesisatn montaj almalar bittikten sonra, sirklasyon pompalar, ok yollu vanalar, debi ve basn kontrol armatrleri gibi hassas ekipmanlar taklmadan nce tesisatn tamam basnl su ile ykanmal ve iyice temizlenmelidir. Sistemin ilk devreye alnmas dneminde her pompa giriine geici olarak bir kaba filtre (pislik tutucu yerletirilmesi faydal bir uygulamadr. Birka aylk bir almadan sonra kapal devrelerde szge kartlabilir. Ancak szge ileride olabilecek tevsi ilemlerinden sonra tekrar kullanlmak zere muhafaza edilmelidir. almalar srasnda szge sk sk temizlenmelidir. Srekli pislik tutucu ancak soutma kulesi gibi ak sistem pompalarndan nce kullanlr. 2. Kullanma suyu sirklasyon pompasnn alma srecinde kaybedilen s maliyeti yksektir. zm kullanma suyu sirklasyon pompasnn ekomatik panelin zaman saatinden kumanda almasdr. rnein konutlarda bu pompa gece 11 ile sabah 6 arasnda durmaldr. Mstakil evlerde ve iyerlerinde, kullanlmayan gndz saatlerinde bile, kullanma suyu sirklasyon pompaSiyah Mantar (5 cm. iki yz bitmle kaplanm) Bitmi Deme

3.

4.

5. 6.

7.

altrlmamaldr. Sirklasyon pompalarn eski alkanlklarmzdan vazgeerek gidie yerletirmek gerekir. Sistemin hava yapmadan rahata alabilmesi iin bu arttr. Ayrca st katlarn snmama probleminin nedenlerinden biri ortadan kalkacaktr. Direnleri farkl stclar ayn sistemde yer alyorsa, farkl basnta sirklasyon pompalar kullanarak ayr zonlar yaratlmaldr. Panel radyatrlerle dkm radyatrler ayn sistemde kullanldnda, direnci az olduu iin dkm radyatrlerden daha ok su geecektir. Sonuta panel radyatrn verimi azalacaktr. Pompalarn altna yaplacak temel detay ekil 2de verilmitir. Pompalar monte ederken iki pompa arasnda 15-20 cm. pompa ile beton kaide arasnda 15-20 cm. mesafe braklmal, pompa temelleri bu llere gre boyutlandrlmaldr. (ekil 3) Srekli alan 3 HPden byk pompalar 1450 d/d olmal. 2800 d/d pompalarn elektrik motorlarnn fanlar ok ses yapmaktadr.

ekil 2. POMPA TEMEL DETAYI

ekil 3. POMPA TEMEL LLER

ICINDEKILERE DON

27

MMARIN TESSAT EL KTABIBLM 3 - HAVALANDIRMA VE KLMA TESSATININ MMAR TASARIM ZERNE ETKS3.1. 3.2. 3.3. 3.4. 3.5. KLMA MERKEZ PLANLAMASI MERKEZ HAVALANDIRMA SANTRALLARI TAZE HAVA VE EGZOST MENFEZLER BNALARDA KANAL UYGULAMASI VE HAVA DAITIMI HAVA KANALLARI UYGULAMA ALTERNATFLER

3. HAVALANDIRMA VE KLMA TESSATININ MMAR TASARIM ZERNE ETKS3.1. KLMA MERKEZ PLANLAMASI Havalandrma tesisatnn bir binaya entegrasyonu iin planlama aamasnda dikkate alnmas gereklidir. Klima tesisat planlamasnda aadaki maddeler dikkate alnmaldr. a. Uygun bir sistemin seimi b. Klima santralnn konumu ve bykl, ayrca bunlarn ulalabilirlii c. Makine odasnn ve tesisatn konumu ve bykl d. Taze hava ve egzost havas menfez byklkleri ve dalmlar e. Kanallar ve aftlar iin yer f. Asma tavan ykseklikleri g. Aydnlatma ve pencere byklkleri h. Gneten korunma i. Ses yaltm j. Yangn korumas k. Enerji tasarrufu l. Bakm personelinin eitimi ve ynlendirilmesi iin yeterli zaman m. retici firmalarla bakm szlemesi 3.2. MERKEZ HAVALANDIRMA SANTRALLARI Santrallar havalandrma tesisatlarnn temel paralarndan biridir ve tasarmn byk lde etkileyebilecekleri iin bunlarn planlamas projenin n planlamas esnasnda yaplmaldr. Santrallar tm tesisat iinde hemen fazla yer kaplayan, hem de maliyeti en yksek olan cihazlardr. Genel anlamda havalandrma ve klima santrallaryla scak su, souk su ve elektrik reteleri arasnda bir ok balant olduundan, tm cihazlar teknik katda denilen bir tesisat katnda toplanmaldr. ekil 4te teknik kat planla