.

Üsküdar’da Bir Kültür Adas›:‹slam Araflt›rmalar› Merkezi (‹SAM)

P R O F . D R . M . Â K ‹ F A Y D I NMarmara Üniversitesi

Diyanet ‹flleri Baflkanl›¤›’n›n hizmetlerini desteklemek amac›yla 1975 y›l›nda ku-rulan Türkiye Diyanet Vakf›, yurt içinde ve d›fl›nda sürdürdü¤ü faaliyetler çer-çevesinde telif bir ‹slâm ansiklopedisi haz›rlatmay› kararlaflt›rm›fl ve bu amaçla1983’te ‹stanbul’da TDV ‹slâm Ansiklopedisi Genel Müdürlü¤ü’nü kurmufltu.Befl y›ll›k bir haz›rl›k döneminin ard›ndan 1988’de ansiklopedinin yay›m›na bafl-land›. Vak›f bu arada yüksek lisans ve doktora bursu vererek yetiflmelerine kat-k›da bulundu¤u araflt›rmac›lardan daha verimli ve sistemli flekilde faydalanmak,‹slâmî ilimler alan›nda araflt›rma yapan bilim adamlar›na kütüphane ve dokü-mantasyon imkânlar› sa¤lamak, araflt›rma projelerini desteklemek, akademik ya-y›nlar yapmak, ilmî dergiler ç›karmak, bilimsel toplant›lar düzenlemek, ilmî-di-nî konularda kamuoyunu ayd›nlatacak görüfller oluflturmak maksad›yla bir ‹slâmAraflt›rmalar› Merkezi (‹SAM) kurmay› kararlaflt›rd› ve bu merkez de 1988 y›l›n-da ‹slâm Ansiklopedisi Genel Müdürlü¤ü binas›nda faaliyetine bafllad›. 1993’teal›nan bir kararla bu iki kurulufl birlefltirilerek TDV ‹slâm Araflt›rmalar› Merkeziad›n› ald› ve ansiklopedinin yay›mlanmas› görevi bu kuruma verildi.Günümüzde bir baflkan ve dört üyeden oluflan yönetim kurulu taraf›ndan yöne-tilen ‹slâm Araflt›rmalar› Merkezi üç ana birimden oluflmaktad›r. Araflt›rma, ‹s-lâm Ansiklopedisi ve di¤er yay›nlar, kütüphane ve dokümantasyon. Merkezin il-mî faaliyetlerini de buna ba¤l› olarak üç grupta de¤erlendirebiliriz:

I. Araflt›rma faaliyetleri ve kültürel etkinliklerII. Yay›n faaliyetleriIII. Kütüphane ve dokümantasyon hizmetleri.

58

.

Ü S K Ü D A R S E M P O Z Y U M U I V

59

.

Ü S K Ü D A R ’ D A B ‹ R K Ü L T Ü R A D A S I :‹ S L A M A R A fi T I R M A L A R I M E R K E Z ‹ ( ‹ S A M )

‹SAM'dangenel birgörünüm

60

.

I. Araflt›rma Faaliyetleri ve Kültürel Etkinlikler

Türkiye Diyanet Vakf› 1980’li y›llarda ‹slâm kültürünün çeflitli alanlar›nda uz-man yetiflmesini temin için doktora bursu vermifl ve bu burstan yararlanan 60kadar ö¤renci ço¤u yurt d›fl›nda olmak üzere doktora çal›flmas› yapm›flt›. Bunlar-dan 20 kadar› flu anda ‹slâm Araflt›rmalar› Merkezi’nde araflt›rmac› olarak çeflit-li projelerde çal›flmakta ve ansiklopedinin haz›rlanmas›na katk›da bulunmakta,di¤erleri de çeflitli üniversitelerde ö¤retim üyesi olarak akademik faaliyetlerinedevam etmektedirler. Araflt›rma faaliyetleri Yönetim Kurulu’nca seçilen Araflt›r-mac›lar Kurulu’nun gözetimi alt›nda planlan›r ve takip edilir. ‹lgili çal›flmalarAraflt›rma Bölümü bünyesinde kurulan Yay›n Kurulu, ‹slâm Araflt›rmalar› Der-gisi Yay›n Kurulu, ‹SAM Bülteni Yay›n Kurulu, Kurumlar Aras› ‹liflkiler Komis-yonu, ‹lmî Toplant›lar Komisyonu, Proje Komisyonu gibi çeflitli ilim heyetleri ta-raf›ndan yürütülür.Bu çerçevede çeflitli formatta ilmî toplant›lar düzenlenir, daha çok yüksek lisansve doktora ö¤rencilerine yönelik olarak sürekli seminerler yap›l›r, misafir arafl-t›rmac› program› yürütülür, çeflitli yay›n dizileri haz›rlan›r. ‹slâm Araflt›rmalar›Merkezi’nin yürüttü¤ü araflt›rma faaliyetleri ve kültürel etkinlikler flunlard›r.1. Ferdî Araflt›rmalar: Araflt›rma uzmanlar› Araflt›rma Kurulu’nun onay›ndangeçmifl bireysel araflt›rma projelerini yürütürler. Bu projelerin ürünleri daha son-ra kitap ve makale olarak merkez taraf›ndan yay›mlan›r.

2. Müflterek Projeler: Merkez araflt›rmac›lar› müflterek projelerde çal›flma konu-sunda da serbest b›rakmaktad›r. fiu anda s›n›rl› say›da proje müflterek bir arafl-t›rma projesi olarak merkezde yürütülmekte ise de önümüzdeki y›llarda bu pro-jelerin say›sal olarak artaca¤›n› düflünülmektedir. fiu anda tamamlanm›fl bulu-nan dikkate de¤er bir proje Prof. Dr. Ali Köse ve Doç. Dr. Talip Küçükcan tara-f›ndan tamamlanm›fl bulunan 9-10 Aral›k 2006 tarihlerinde sunumu yap›lan“Avrupa Birli¤i Ülkelerinde Din ve Devlet ‹liflkisi” konulu projedir. Bu projedeAB üyesi 12 ülkenin din devlet iliflkileri incelenmifltir.

3.Seminerler: Merkez araflt›rmac›lar› taraf›ndan daha çok yüksek lisans seviye-sinde seminerler düzenlenmekte, yüksek lisans ve doktora ö¤rencilerinin ‹slâmkültürünün çeflitli alanlar›nda bilgi sahibi olmalar› hedeflenmektedir. Güz ve ba-har dönemi olarak tertiplenen seminerler akademik kariyerin ilk basama¤›ndayer alan veya almak isteyen ö¤renciler taraf›ndan ilgiyle izlenmektedir.

4.Sempozyumlar: ‹slâm kültürünün çeflitli alanlar› ve meseleleri milli veya mil-letleraras› sempozyumlarla inceleme konusu yap›lmaktad›r. fiu ana kadar “‹slâmGelenek ve Yenileflme”, “‹slâm ve Modernleflme”, “Günümüz Dünyas›nda Müs-lüman Az›nl›klar”, “Dünden Bugüne Osmanl› Araflt›rmalar›”, “Modern Dönem-

Ü S K Ü D A R S E M P O Z Y U M U I V

61

.

de Dini ‹limlerin Temel Meseleleri”, “Geçmiflten Gelece¤e ‹bn Haldun”, “XI.XVIII. Yüzy›llar ‹slâm-Türk Medeniyeti ve Avrupa”, Avrupa Birli¤i ÜlkelerindeDin-Devlet ‹liflkisi” bafll›kl› sempozyumlar yap›lm›flt›r.

5.Paneller: ‹SAM’da çeflitli konularda muhtelif paneller de yap›lm›flt›r. Son dö-nemlerde yap›lanlar flunlard›r: “Muhammed Hamidullah’› Anma Toplant›s›”,XXI. Yüzy›lda ‹slâm Toplumlar›nda Demokrasi” ve “Molla Sadra ve Aflk›n Hik-met Düflüncesi”.

6.Konferanslar: ‹slâm Araflt›rmalar› Merkezi’nde her ay en az bir tane olmaküzere yerli ve yabanc› ilim adamlar› taraf›ndan konferanslar verilmekte ve ilimadamlar›n›n bilgi ve de¤erlendirmeleri seçkin bir dinleyici toplulu¤una iletil-mektedir. 2006-2007 konferans döneminde Prof. Dr. Kemal Beydilli, Amerikal›siyaset bilimci John Esposito, ‹ran eski cumhurbaflkan› Seyyid Muhammed Ha-temi ve ‹ngiliz bilim adam› Oliver Leaman merkezde konferanslar vermifllerdir.

II. Yay›n Faaliyetleri

‹slâm Araflt›rmalar› Merkezi’nin üç alanda yay›n faaliyetleri bulunmaktad›r:

Ü S K Ü D A R ’ D A B ‹ R K Ü L T Ü R A D A S I :‹ S L A M A R A fi T I R M A L A R I M E R K E Z ‹ ( ‹ S A M )

‹SAM'da bir konferans

62

.

1. AnsiklopedilerTDV ‹slâm AnsiklopedisiLeiden’de 1901-1939 y›llar› aras›nda befl ciltten oluflan bir ‹slâm ansiklopedisi(The Encyclopaedia of Islam) yay›mlanm›flt›. 6176 madde içeren bu eser MilliE¤itim Bakanl›¤› taraf›ndan ‹stanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi bünyesindetercüme edilmeye bafllanm›fl ve 1940-1987 y›llar› aras›nda on befl cilt halinde ya-y›mlanm›flt›. Bu yay›nda Türk dünyas›yla ilgili maddelerdeki hata ve eksikleringiderilmesi amac›yla ansiklopedi maddelerinin üçte biri yeniden yaz›lm›fl, an-cak ‹slâm diniyle ilgili maddelerdeki hata ve eksiklikler pek az› d›fl›nda aynenkalm›flt›r. Di¤er taraftan Leiden’de yay›mlanan The Encyclopaedia of Islam’›nikinci bask›s›na 1954 y›l›nda bafllanm›fl ve 2002 y›l›nda on bir cilt halinde ta-mamlanm›flt›r.Her iki bask›da da The Encyclopaedia of Islam’›n önemli eksik ve yanl›fll›klariçermesi Türkiye Diyanet Vakf›’n› telif bir ‹slâm Ansiklopedisi haz›rlanmas› fik-rine götürmüfltür. TDV ‹slâm Ansiklopedisi (D‹A) tamamen telif bir eser olup ‹s-lâmî ilimler, ‹slâm ülkelerinin tarihi, co¤rafyas›, kültür ve medeniyeti gibi alan-lar› kapsayan madde dizisi orijinaldir. ‹lgili ilim kurullar› taraf›ndan yaklafl›k500 temel kaynaktan taranarak tespit edilen bu liste yaklafl›k 17.000 maddedenoluflmaktad›r. 31. cildi 2006’da yay›mlanan ansiklopedinin, ‹slâmî ilimlerle ‹s-lâm-Türk kültür ve medeniyetine ait kavramlar›, sahalar›nda eser vermifl ilim vesanat erbab›n›, geçmifl ‹slâm devletleri ve yöneticilerini, önemli tarihî olaylar›,dinî ve sosyal hayatta etkili olan ak›mlar›, tarihî, ilmî ve kültürel müesseseleri,önemli yerleflim merkezlerini, di¤er büyük dinleri, müslüman olmad›¤› halde ‹s-lâm dini, kültürü ve medeniyeti ile ilgisi bulunan flahsiyetleri madde dizininedahil etmifltir.TDV ‹slâm Ansiklopedisi ne sadece akademik çal›flma yapanlar› ilgilendiren birihtisas kayna¤› ve ne de yaln›zca popüler bir eserdir. Ansiklopedide titizlikle uy-gulanmaya çal›fl›lan temel ilke, bütün maddelerin güvenilir kaynaklara dayan-mas› ve do¤ru bilgiler ihtiva etmesidir. Bu ilkeden taviz vermemek ve gerekmuhteva gerekse bibliyografya aç›s›ndan akademik seviyede araflt›rma yapan uz-manlar›n beklentilerini karfl›lamaya çal›flmak flart›yla kültür seviyesi farkl› in-sanlar›n bilgi edinme ihtiyaçlar› maddelerin yaz›m› s›ras›nda göz önünde tutul-maktad›r.TDV ‹slâm Ansiklopedisi kamuoyunun do¤ru bilgi edinme ihtiyaçlar›n› karfl›la-may› hedefleyen, dinî ve sosyal bilimlerde araflt›rma yapmak isteyenlerin baflvu-rabilece¤i ciddi, kapsaml› ve kuflat›c› bir kaynakt›r.

‹slâm Dini ve Kültürü Ansiklopedisi‹slâm Araflt›rmalar› Merkezi TDV ‹slâm Ansiklopedisi’nin verdi¤i bilgi ve tecrü-be birikimiyle 5 ciltlik yeni bir ansiklopedinin haz›rl›klar›na bafllam›flt›r. ‹slâmdini ve kültürü hakk›nda muhtasar bilgileri içeren bu ansiklopedinin Türkçe ya-y›n›n›n yan› s›ra Rusça, Arnavutça ve Boflnakça yay›n› da düflünülmektedir.

Ü S K Ü D A R S E M P O Z Y U M U I V

63

.

Ayr›ca bu ansiklopedi Azeri, Özbek, Türkmen, Kazak ve K›rg›z Türkçelerinde deyay›mlanacakt›r.

2. Bilimsel Yay›nlarBu kategoride de befl tür yay›n yap›lmaktad›r:a. Akademik Araflt›rmalarMerkez gerek araflt›rmac›lar›n›n doktora tezleri gerekse doktora sonras› çal›flma-lar›n› yay›mlamaya özen göstermektedir. fiu ana kadar yay›mlanm›fl bulunanakademik araflt›rmalar flunlard›r:Pan-‹slâmizm: Osmanl› Devleti Hindistan Müslümanlar› ve ‹ngiltere (1877-1924),Dr. Azmi Özcan, ‹stanbul 1992, 1997Endonezya’da ‹slâm ve Hollanda Sömürgecili¤i, Dr. ‹smail Hakk› Göksoy, Anka-ra 1995Türkiye’de ‹slâm’›n Yeniden ‹nkiflaf› (1950-1960), Dr. fiaban Sitembölükbafl›, An-kara 1995‹slâm Hukuk Metodolojisinde Tahsis (Daralt›c› Yorum), Dr. Ferhat Koca, ‹stanbul1996

Ü S K Ü D A R ’ D A B ‹ R K Ü L T Ü R A D A S I :‹ S L A M A R A fi T I R M A L A R I M E R K E Z ‹ ( ‹ S A M )

‹SAM’›n en önemli yay›nlar›ndan olan‹slâm Ansiklopedisi

64

.

Günümüz Alevili¤i, Dr. ‹lyas Üzüm, ‹stanbul 1997Neden ‹slâm’› Seçiyorlar: Müslüman Olan ‹ngilizler Üzerine Psiko-Sosyolojik Bir‹nceleme, Dr. Ali Köse, ‹stanbul 1997Die politische Rolle der Azhar in der Sadat-Ära (1970-1981) [Sedat Döneminde(1970-1981) Ezher’in Siyâsi Rolü], Dr. Hilal Görgün, ‹stanbul 1998Sprache, Handlung und Norm (Dil, Davran›fl ve Hüküm), Dr. Tahsin Görgün, ‹s-tanbul 1998Kelâm’da Yenilik Aray›fllar› (XIX. yüzy›l sonu-XX. yüzy›l bafl›), Dr. M. Sait Özer-varl›, ‹stanbul 1998Do¤al Âfetler ve Din (Marmara Depremi Üzerine Psiko-Sosyolojik Bir ‹nceleme),Doç. Dr. Talip Küçükcan - Doç. Dr. Ali Köse, ‹stanbul 2000Tanr›’n›n Varl›¤›’na Dair Argümanlar, Doç. Dr. Adnan Arslan, ‹stanbul 2006Dinler ve Hakikat, Doç. Dr. Adnan Arslan, ‹stanbul 2006Sosyal Hayat Ifl›¤›nda Zâtî Divan›, Dr. Vildan Serdaro¤lu, ‹stanbul 2006

b. Konferans ve Sempozyum Bildirileri‹slâm Araflt›rmalar› Merkezi’nde yap›lan sempozyum bildirileri daha sonra kitapolarak yay›mlanmaktad›r. fiu ana kadar yay›mlanm›fl olanlar flunlard›r:‹slâm, Gelenek ve Yenileflme, I. Uluslararas› “Kutlu Do¤um” ‹lmî Toplant›s›, ‹s-tanbul 1996‹slâm ve Modernleflme, II. Kutlu Do¤um ‹lmî Toplant›s›, ‹stanbul 1997Günümüz Dünyas›nda Müslüman Az›nl›klar, III. Kutlu Do¤um ‹lmî Toplant›s›,‹stanbul 1998

c. Derleme ve TercümelerKitâbü’t-Tevhîd Tercümesi, Ebû Mansûr el-Mâtürîdî, trc. Prof. Dr. Bekir Topalo¤-lu, Ankara 2003

d. Tenkitli Metin NeflirleriMa’rifetü’l-kurrâ’i’l-kibâr ‘ale’t-tabâkâti ve’l-a’sâr, Ebû Abdullah Muhammed b.Ahmed ez-Zehebî (ö. 748/1348), nflr. Tayyar Alt›kulaç, ‹stanbul 1995, I-IV, ‹stan-bul 1995Ahkâmü’l-Kur’âni’l-Kerîm, Ebû Ca’fer et-Tahâvî (ö. 321/933). nflr. Sadettin Ünal,I-II, ‹stanbul 1995, 1998Kitâbü’t-Tevhîd, Ebû Mansûr el-Mâtürîdî, nflr. Prof. Dr. Bekir Topalo¤lu - Dr. Mu-hammed Aruçi, Ankara 2003Alâeddin el-Üsmendî ve lübâbü’l-kelâm Adl› Eseri, M. Sait Özervarl›, ‹stanbul2006

Ü S K Ü D A R S E M P O Z Y U M U I V

65

.

e. Temel Kültür DizisiTemel Kültür Dizisi gençli¤e el kitab› olarak haz›rlanmas› planlanm›fl olan birseridir. ‹slâm kültürü ve sosyal bilimlerin muhtelif konular› 150-160 sayfal›kmetinler halinde kitaplaflt›r›lmaktad›r. fiu ana kadar bu diziden neflredilen kitap-lar flunlard›r:Allah ‹nanc›, Bekir Topalo¤lu, ‹stanbul 2006Kur’an’a Girifl, Mehmet Paçac›, ‹stanbul 2006Sünnet, Hz. Peygamberin Evrensel Mesaj›, ‹stanbul 2006H›ristiyanl›k, fiinazi Gündüz, ‹stanbul 2006‹slâm Medeniyetinde Bilgi ve Bilim, Alparslan Aç›kgenç, ‹stanbul 2006‹slâm ve Bat›, ‹brahim Kal›n, ‹stanbul 2006Tarihsel ve Kültürel Boyutlar›yla Alevilik, ‹lyas Üzüm, ‹stanbul 2006

f. KataloglarHüseyin Hilmi Pafla Evrak› Katalo¤u, Mustafa Birol Ülker (proje yöneticisi),Ömer Faruk Bahadur, Asiye Kak›rman Y›ld›z, Müslüm ‹stekli, Kenan Y›ld›z(yay.haz.), ‹stanbul 2006Bâb-› Meflîhat fieyhülislâml›k Arflivi Defter Katalo¤u, Bilgin Ayd›n, ‹lhami Yurda-kul, ‹smail Kurt (yay.haz.), ‹stanbul 2006

Ü S K Ü D A R ’ D A B ‹ R K Ü L T Ü R A D A S I :‹ S L A M A R A fi T I R M A L A R I M E R K E Z ‹ ( ‹ S A M )

‹SAM Kütüphanesi’nin içinden bir görünüm

66

.

3. Süreli yay›nlar‹slâm Araflt›rmalar› Dergisi‹SAM taraf›ndan yay›m›na 1997 y›l›nda bafllanan ve 2001’den itibaren y›lda ikisay› olarak ç›kar›lan ‹slâm Araflt›rmalar› Dergisi baflta ‹slâmî ilimler olmak üze-re, siyaset, tarih, iktisat, felsefe, sosyoloji, antropoloji, dinler tarihi, edebiyat vekültür alanlar›nda kaleme al›nm›fl, ‹slâm düflünce ve kültürüne orijinal katk›sa¤layacak nitelikteki özgün makaleler ile kitap tan›t›mlar›n›n yan› s›ra sempoz-yum, seminer ve konferans de¤erlendirmelerini yay›mlamaktad›r. ‹slâm Araflt›r-malar› Dergisi Index Islamicus ve Turkologischer Anzeiger taraf›ndan tarananhakemli bir yay›nd›r.

‹SAM Bülteni‹SAM’›n faaliyetleri hakk›nda bilgi veren ‹SAM Bülteni üç ayda bir yay›mlan-makta ve y›lda iki say› olarak da bir ‹ngilizce versiyonu (ISAM Bulletin) neflre-dilmektedir. Bültenin bütün say›lar›na www.isam.org.tr adresimizden PDF for-mat›nda ulafl›labilir.

Yeni Gelen Dergiler ve ‹çindekiler‹SAM Kütüphanesi taraf›ndan sürekli olarak takip edilen yabanc› dillerdeki pe-riyodiklerin ‹çindekiler sayfalar›n› ihtiva eden ve dört ayda bir haz›rlanan Yeni

Ü S K Ü D A R S E M P O Z Y U M U I V

‹SAM Araflt›rma Salonu’ndan bir görünüm

67

.

Gelen Dergiler ve ‹çindekiler isimli yay›n, fotokopi yoluyla ço¤alt›larak bütün‹lâhiyat, Fen-Edebiyat ve E¤itim fakültelerine gönderilmektedir. ‹lki fiubat1994’te yay›mlanan bu derginin bütün say›lar›na www.isam.org.tr adresimizdenPDF format›nda görülebilir.

III. Kütüphane ve Dokümantasyon Hizmetleri

‹slâm Araflt›rmalar› Merkezi dinî ilimler, ‹slâm ve Türk tarihi, kültürü ve mede-niyeti baflta olmak üzere sosyal bilimlerin birçok alan›n› kapsayan zengin bir kü-tüphaneye sahiptir. Gerek TDV ‹slâm Ansiklopedisi’nin gerekse di¤er araflt›rmave yay›n faaliyetlerinin süratli ve sa¤l›kl› bir flekilde yürütülebilmesi için mo-dern yöntemlerle çal›flan kütüphanede yeni yay›mlanan kitap ve süreli yay›nlardüzenli olarak takip edilmekte, sat›n al›narak araflt›rmac›lar›n hizmetine sunul-maktad›r. Ba¤›fl ve mübadele yoluyla da eserlerin temin edildi¤i kütüphanedeyaklafl›k 180.000 cilt kitap, 700 adedi sürekli takip edilen 2700’ü aflk›n yerli-ya-banc› derginin 110.000 say›s› yer almaktad›r.Kütüphanenin mükerrer deposundaki eserlerden de son üç y›lda (2003-2006)baflta ‹lahiyat ve Fen-Edebiyat Fakülteleri kütüphaneleri ile Diyanet E¤itim Mer-kezi kütüphaneleri olmak üzere çeflitli e¤itim kurumlar›na 16.000 eser ‹SAM’›nba¤›fl› olarak gönderilmifltir. Yüksek lisans ve doktora ö¤rencileri ile akademis-yen ve araflt›rmac›lar üye oldu¤u kütüphanenin günümüzde 5.000’den fazla üye-si bulunmaktad›r.‹SAM Kütüphanesi, aralar›nda Ziyad Ebüzziya, Orhan fiaik Gökyay, Nejat Gö-yünç, Tahsin Yaz›c›, Hilmi Oflaz, Nihat M. Çetin, Yavuz Arg›t, A. Rag›p Akya-vafl, Turgut Akp›nar, Hidayet Nuho¤lu, Kas›m Küfrevi, ‹lber Ortayl›, Kemal Bey-dilli, Albert Hourani, Jacques Waardenburg ve Kathleen R. F. Burrill’in de bulun-du¤u birçok kiflisel koleksiyonu bünyesine katm›flt›r.Haftan›n yedi günü 9.00 - 21.00 saatleri aras›nda hizmet veren kütüphanede aç›kraf sistemi uygulanmakta, araflt›rmac›lar istedikleri kadar kitab› raflar›ndan al›pinceleyebilmektedirler. Kütüphanede mevcut kitap ve dergilerin bilgisinehttp://kutuphane.isam.org.tr/2001arama.htm adresinden de ulafl›labilmektedir.

‹SAM Türkiye Kütüphaneleri Veri Taban›TDV ‹slâm Ansiklopedisi’nin yay›n çal›flmalar›n› h›zland›rmak ve iç hizmettekullanmak üzere haz›rlanan bu veri taban›nda, ‹stanbul’daki yazma eser kütüp-haneleri baflta olmak üzere 116 de¤iflik kütüphaneye ait yaklafl›k 700.000 yazmave matbu esere ait bibliyografik künye yer almaktad›r. Böylece aran›lan bir kita-b›n bu 116 kütüphaneden hangisinde var oldu¤u ö¤renilebilmektedir. Bu veri ta-ban›nda yer alan ve Kültür Bakanl›¤› bünyesinde bulunan 66 kütüphanenin ka-talog bilgilerine merkezimiz internet adresinden ulaflmak mümkündür.

Ü S K Ü D A R ’ D A B ‹ R K Ü L T Ü R A D A S I :‹ S L A M A R A fi T I R M A L A R I M E R K E Z ‹ ( ‹ S A M )

68

.

Tezler Veri Taban›Türkiye’de yap›lm›fl saham›zla alâkal› bütün tezlerin bibliyografik bilgilerinitoplay›p bilgisayara aktarmak ve yeni tezleri izleyerek kay›tlar›n› sürekli güncel-lefltirmek suretiyle bir veri taban› oluflturulmufltur. Toplam 114.000 tez künyesiihtiva eden bu veri taban›, TDV ‹slâm Ansiklopedisi’nin haz›rl›k ve yay›n faali-yetleri ile merkez taraf›ndan yürütülen di¤er ilmî çal›flmalarda kullan›lmas›amac›yla haz›rlanm›flt›r. ‹lahiyat tezlerinden 2000 tarihine kadar olanlar›n›n in-deksli bir çal›flmas› önümüzdeki dönemdi kütüphane taraf›ndan haz›rlanarak‹SAM yay›nlar›ndan ç›kacakt›r. Daha sonrada bu çal›flman›n 2000-2005 tarihle-ri aras› haz›rlanacakt›r.

Makaleler Veri Taban›Türkiye Makaleler Bibliyografyas›’nda yer alan (1923-1999) makalelerin de bu-lundu¤u bu veri taban›nda halen 681.000 künye mevcuttur. Veri taban›n›n zen-ginlefltirilmesi çal›flmalar›na sahayla ilgili dergilerde yer alan makale künyeleriile kongre, sempozyum ve editörlü yay›nlar›n içinde yer alan makalelerin tespi-ti ve veri taban›na girilmesi yoluyla devam edilmektedir. ‹SAM kütüphanesinegelme imkân› bulamayan araflt›rmac›lar da kurumun posta adresine gönderecek-leri dilekçe veya kutuphane@isam.org.tr adresine iletecekleri mesajlar ile mev-cut veri tabanlar›ndan yararlanabilirler.

Ü S K Ü D A R S E M P O Z Y U M U I V

‹SAM Misafirhanesi’nden bir görünüm

69

.

E-Kütüphane‹slâm Araflt›rmalar› Merkezi elektronik ortam ve internet arac›l›¤› ile araflt›rma-c›lar›n bilgi ve bilgi kaynaklar›na ulafl›m›n› daha nitelikli bir flekilde sa¤lamay›hedeflemektedir. Bu amaçla uluslararas› standartlara göre haz›rlanan ve sürekligüncellenen kütüphane katalogu internet üzerinden kullan›ma sunulmufltur.Kütüphanede bulunan Elektronik Kaynaklar Veri Taban›’ndan e-kitap, e-maka-le, e-veri tabanlar› gibi kaynaklara ulaflmak mümkündür. Ayr›ca ‹slâm Araflt›r-malar› Dergisi’’nin eski say›lar›ndaki makalelerin tam metinlerine, yeni say›lar-daki makalelerin bibliyografik bilgilerine, Yeni Gelen Dergiler ve ‹çindekiler ve‹SAM Bülteni süreli yay›nlar›m›z›n tam metinlerine de internet sitesinden ula-fl›labilir.

Dokümantasyon BirimiKütüphanenin önemli hizmetlerinden birisi de bünyesinde oluflturulan dokü-mantasyon servisidir. Dokümantasyon servisinde, ansiklopedi maddeleriyle ba¤-lant›l› 17.000 doküman dosyas› bulunmaktad›r. Bunlar TDV ‹slâm Ansiklopedi-si’ndeki maddelerle ilgili 77.000 kadar kitap ve 2.000 kadar de¤iflik derginin yak-lafl›k 50.000 say›s›n›n taranmas›yla haz›rlanm›flt›r. ‹SAM kütüphanesine gelenher yeni kitap ve dergi, ilgili servisçe taranarak gerekli bilgiler ilgili dosyalarayerlefltirilmekte, böylece Dokümantasyon servisi her geçen gün yenilenmekte vezenginleflmektedir. Ansiklopedi maddelerinin yaz›m› ve ikmali s›ras›nda ilimadamlar›n›n çokça kulland›¤› bu servisten kütüphane üyesi araflt›rmac›lar veözellikle yüksek lisans ve doktora ö¤rencileri de yararlanmaktad›r. ‹stanbul d›-fl›ndaki üniversite ö¤retim üye ve görevlileri ile akademik araflt›rma yapanlar dakutuphane@isam.org.tr adresine mesaj göndererek çal›flma konular› hakk›ndadoküman iste¤inde bulunabilmektedirler.

Doküman Gönderme HizmetiDokümantasyon biriminin Türkiye genelinde çeflitli illerde faaliyet gösteren üni-versitelerin sosyal bilimler bölümlerinde lisans üstü çal›flma yapan araflt›rmac›ve akademisyenlere son iki y›l içinde (2005 - 2006) telif haklar›na riayet edilerek1896 kitap, 1065 makale ve 358 doküman dosyas› fotokopisi gönderilmifltir.

Arfliv BirimiKütüphanenin Arfliv biriminde Ziyad Ebüzziya, Kâz›m Karabekir, Mehmet Safâ-yihi, Orhan fiaik Gökyay, Günay Tümer, Nihat M. Çetin, Muhammed Tanci, Yu-suf ‹zzeddin Efendi, Hüseyin Hilmi Pafla, Hilmi Oflaz ve Kemal Batanay gibiönemli flahsiyetlere ait doküman ve arfliv malzemeleri mevcut olup koleksiyon-lar üzerinde tasnif çal›flmalar› devam etmektedir. Bu koleksiyonlardan HüseyinHilmi Pafla evrak› tasnif edilerek araflt›rmac›lar›n istifadesine sunulmufl ayr›ca‹SAM yay›nlar›n›n arfliv dizisinin birinci eseri olarak bas›lm›flt›r.

Ü S K Ü D A R ’ D A B ‹ R K Ü L T Ü R A D A S I :‹ S L A M A R A fi T I R M A L A R I M E R K E Z ‹ ( ‹ S A M )

70

.

Kad› Sicilleri‹SAM kütüphanesinin araflt›rmac›lara sundu¤u önemli hizmetlerden birisi hergeçen gün zenginleflen Osmanl› mahkeme sicilleri koleksiyonudur. Kütüphane-nin arfliv birimi içinde yer alan koleksiyonda, ‹stanbul Müftülü¤ü’ndeki yirmiyedi mahkemenin kad› sicilleri (9895 defter), Rumeli ve Anadolu kazaskerli¤irûznâmçeleri (377 defter), nakîbüleflraf defterleri (33 defter) ve kad› mühürleri-nin (13 defter) mikrofilmleri ile Millî Kütüphane’deki fler’iyye sicillerinin (8860defter) mikrofilmleri araflt›rmac›lar›n istifadesine sunulmufltur. Bu koleksiyonason olarak Makedonya’n›n Manast›r bölgesinin kad› sicilleri (185 defter), Saray-bosna fiarkiyat Enstitüsü Arflivi, Mostar/Hersek Arflivi, Saraybosna Tarih Arflivi,Gazi Hüsrev Bey Kütüphanesi’nde korunan Livno, Mostar, Priyedor, Saraybosna,T›m›flvar ve Visoko bölgelerine ait kad› sicillerinin (118 defter) mikrofilmleri veK›r›m kad› sicillerinin (48 defter) dijital kopyalar› eklenmifltir. fier’iyye SicilleriArflivi’nden haftan›n yedi günü 09:00-19:00 saatleri aras›nda yararlan›labilir.

B‹BL‹YOGRAFYA

Tayyar Alt›kulaç, “‹slâm Araflt›rmalar› Merkezi”, D‹A, XXIII, 44-46.

www.isam.org.tr.

Ü S K Ü D A R S E M P O Z Y U M U I V