1

AAYEVA MNZR

SLAM DNN HQQTLR MVZUSULAR ZR

2

Redaktor: Aayeva KnlKorrektorlar:Qulamova Arzu, Aayeva Nrmin

Ryilr: Hac Fuad NurullahBak slam Universiteti, slamunaslq Fakultsinin dekan

lahiyyat: Aayeva Mnzrslam Dinin Hqiqtlri mvzusular zrAdilolu nriyyat, Bak 2012.930 sh.

Azrbaycan Respublikasnn Dini Qrumlar i zr Dvlt Komitsinin 18 dekabr 2012-ci il tarixi DK-912\ sayl mktubuna sasn kitabn nrin icaz verilmidir.

4722110018 qrifli nr 121-2012 ADLOLU,2012

3

BSMLLHR RAHMNR RAHM

Hmd, kr v trif olsun, almlrin Rbbi olan o bir Allaha! (Fatih-1)

N SZ

Ya Muhmmd! Bu Quran sn nazil etdiyimiz mbark, xeyirli-brktli bir kitabdr ki, insanlar Allahn aylrini dnb drk etsinlr v al sahiblri d ondan ibrt alsnlar. (Sad-29)

Qurani-Krim btn kainatn yaradcs olan, hr eyin xaliqi Al-lah-taalann birliyini, onun qdrt v zmtini, zli v bdi varlq olmasn trnnm edn ilahi gzlliy malik olan bir kitabdr.

Qurani-Krimmilyardlarla insann qlbin hakim ksilmi, onlarn canna, qanna hopmu, beynin nfuz etmidir. Btn dnya insanlar-n heyrtd qoyan Qurani-Krim min drd yz illik tarixi rzind bu gn kimi bir hrfind d dyiiklik olmadan insanlarn istifadsind v daima Allahn nzartinddir.

Allah-taala Qurani-Krimd buyurur: -bhsiz ki, Qura-n Biz nazil etdik! Szsz ki, Biz d onu hr cr thrifdn qoruyub saxlayacaq!(Hicr-9.)

Dnya mdniyytinin n mhtm abidlrindn biri olan Qurani-Krimmslmanln dini-flsfi, hquqi qayna olmaq-la yana,hm d ox mhm bir bdi tarixi salnamdir. Onun misli grunmmi fsaht v blati n yksk sviyyd, br fvqindn, qdrtindn knar, ali drcddir. Qurani-Krimyerin, gnin, ayn, syyarlrin hrkt etmsini heyrtamiz bir kild byan etmi, son-radan ba verck bir ox hadislr, elmi kflr barsind doru-dz-gn mlumatlar vermidir.Qurani-Krimd elmlr: astronomiya, ana-tomiya, kimya, fizika v btn dnya elmlri, hminin insan hisslri (psixologiyas) haqqnda da geni mlumatlar v faktlar verilmidir.

Bu mqdds kitabda tin, mtabih(oxar,bir-birin bnzr) aylr deyil, eyni zamanda zahirn asan anlalan aylrin d arxasnda batini bir mna, rmz vardr. Peymbr Muhmmd (s..s.) trfindn rvayt olunmu mtbr bir hdisd bu bard bel buyurulur:Qurann zahiri v batini vardr. Batinind d bir batini, ondan sonra is yeddiy qdr batini vardr.

Bu sbbdnQurani-Krimnazil olduu gndn indiy qdr bir ox mtbr alimlr trfindn minlrc oxcildli tfsirlr yazlmasna,

4

mxtlif tdqiqatlar aparlmasna baxmayaraq onun elmi mahiyyti hl d almam qalm, onlar barsind mxtlif mlahizlr sylnilmi, nhayt, n yaxsn,n dorusunu Allah bilir, -dey sas mna elmi-ilahinin zn hval edilmidir.

Zlmtlri yaran bir nur, haqq yol gstrn bir raq olan Quran, sl Allah klam kimi dvr, zamana gr aqlanr. Hmin dvrd yaayan insanlarn qli, elmi sviyysin mvafiq kild tfsir edilir. Hr gln nsil zn narahat edn msllr Quranda cavab tapa bilir. Bundan da byk mcz olarm?

Masir dvrmzdQurani-Krim v dinimiz cmiyytimizd byk maraq v hvs yaranmdr. Daha ox maraq gstrnlr hr hans bir msl v yaxud hadis il bal olaraq nazil olun-mu aylri yrnmk v dinimizin gstrilrini bilmk n bir ne dini mnblr, kitablara, tkilat v qurumlara mracit etmk mcburiyytind qalrlar.

Bu sbbdn Hac xanm Mnzrin btn dini elmi mnblrdn istifad edrk toplayb, znn d bir vtnda, ana v ilahiy-yat kimi dnclrini lav edrk, rsy gtirdiyi bu kitabda cmiyytimizi maraqlandran bir ox dini mvzular v suallar haqqn-da myyn drcd mlumatlar verilmidir. Bu kitabda dinimizin hqiqtlri,tk bir olan Uca Allahn vsfi,lahi dinlr haqqnda qsa mlumat, Peymbrlrin hyat v faliyytlri, kainatn, yerin, gyn, gnin, ayn, gy cisimlrinin yaran, dnya hyat, insanlarn qu-ruluu, xsusiyytlri, slam tarixi, hyat, lm, ruhlar rit qanun-lar, Qiyamt, Cnnt Chnnm v sair mvzular haqqndaQurani-Krim v shih hdislr istinad edilrk mlumatlar verilmidir. Klassik v masir airlrin, xsusn dahi airlrimiz Nizami Gncvinin v Muhmmd Fzulinin srlrindn istifad edilmidir. sasn Ni-zam Gncvinin srlrindn hr mvzu zr eirlr selrk qeyd edilmidir.

Hminin burada insann hyatda yaad zaman rast gldiyi bir ox mkllrin, tinliklrin hll edilmsi, Allaha snmaq, sbir, tvb v Allahn biz buyurduu Qurani-Krimin aylrindn istifad edrk ins v cinsdn qorunma yollar haqqnda dualar da z ksini tapmdr.

Mn bir ilahiyyat kimi dnrm ki, toplanb rsy gtiriln bu kitab bizim cmiyytimizi, xsusn d cavan oul v qzlarmz ma-raqlandran dini v hyati suallara myyn qdr cavab ver bilck bir mnbdir. Gnclrimiz hyat, canl-cansz btn yaranmlar sevmk, daim mtali etmk, elm yrnmk, xurafat v mvhumat

5

kimi hisslrdn uzaq olma yrdir. Eyni zamanda kainatn dini olan slam dininin masirliyini v bu dindn olan masir insanlarn da elmli, dnyagrnl tqval, trbiyli, mdniyytli olmalarn alayan bu kitabdan ox bhrlncklr. Burada Uca Allaha, onun yaratdqlarna, Allahn biz bx etdiyi btn nemtlr,habel yaadmz Vtn byk mhbbt, trafmzda olan v Allahn biz qismt etdiyi hr ey v hr ks kr etmk, dinimiz v Allaha mhbbtin dyri aqlanr.

Bu kitabn hazrlanmasnda 1906-ci ild nr olunmu eyx-lislam Mhmmd Hsn Mvlazad kvinin Kitabul-Byan fi Tfsiril Quran,Akademik Vasim Mmmdliyev v Z. Bnyadovun trcm etdiyiQurani-Krimdn,bir ox Quran tfsirlrindn, sn-ni v i mzhbinin bir ox tfsir v hdis kitablarndan, Nhcl-Bladn, Hac Sabir HsnlininPeymbrlr tarixikitabndan, Mvlana Muhmmd Czalinin srlrindn, hmdaa hmdovun btn srlrindn v mvzularla bal bir ox elmi srlrdn istifad edilmidr. Dvrmzd hzn mclislrini idar edn dindarlarmza mslhtim budur ki, bu kitab oxuyaraq bhrlnsinlr v slam dini-nin hqiqtlrini bir az da olsa drindn mnimssinlr.

Bak slam Universiteti slamunaslq fakltsinin dekan Hac Fuad Nurullah.

6

BSMLLHR RAHMNR RAHM

Kimin sz prdsind ahngi var, sehri var,z yerd olsa da, ruhu gylrd yaar.airin xo nfsi cana mhrm, qlb yar,Dilsizlr dil verr, susmazlar susdurar.Hr gzl can vern inc sz memardr,Sn air vurul ki, o, sz bstkardr. N. GncviSirlr Xzinsi

Mrhmtli v Uca Allahn adil! linizd tutduunuz bu kitab Sizi Haqq qapsna aparan bir yoldur. Qlbind Tanr sevgisi, ryind man i olan hr ks bilir ki, Haqqa gedn yol hamar v rahat deyil! Is-lam dininin prvri tapd dvrdn ta bu gndk insanlarn bu din v Uca Rbbimizin yerdki elisi saylan Muhmmd Peymbr (s..s.) mhbbtindn barnan bu yol min bir zabdan, imtahandan, mhariblrdn v nhayt, Krbla hidliyindn keib. Dinimi-zi yrnmk, onu qorumaq, tbli etmk, mna v mndricatn an-lamaq, gzl liyini, lviyytini drk etmk he d hamya nsib olan xobtlik v sadt deyil.llr uzunu yasaq ediln, sonralar yarmsa-vadl adamlarn (bzns dini elmlrdn xbrsiz olanlarn) lind v dilind z ilkinliyini, gzlliyini v dyrini itirn slam dini elm, db, irfan mstvisindn xaraq az qala xurafat mnbyi kimi xatrlan-maqda idi. Ancaq son illr btn slam dnyasnda ba vern intibah, xsusil d mstqillik qazanm Azrbaycanda mxsus olduumuz dini dyrlr veriln yksk qiymt, srlr boyu xalqn qan yadda-nda yaayan inanclara hrmt, dini abidlrin brpas, insanlarn mqdds yerlr sfrlrinin tkili, hr v rayonlarmzda Qurani- Krimin sl mahiyytin varmaq, onu orijinaldan oxumaq n kurs-larn almas, dinimizin elmi saslarla yrnilmsin rait yaradlmas tqdirlayiqdir. V tqdir olunan bir yax cht d budur ki, indi bizim xanmlar da bu sahd fallq nmayi etdirir, oxuyub yrndiklrini, eidibbildiklrini hr ksl paylamaq istyirlr. Bu mnada ilahiyyati Hac Mnzr xanmn siz tqdim etdiyi bu kitab mn ox qiymtli bir vsait sayram v inanram ki, onu oxuyub baa vurduqdan sonra siz d mllif kdiyi byk zhmt, keirdiyi yuxusuz geclr, apard ara-drmalar v syldiyi gzl fikirlr n minntdarlnz bildirmy tlscksiniz. Ona gr ki, Mnzr xanm az qala byk bir institutun illr boyu gr bilmycyi bir iin hdsindn layiqinc glib, xeyli

7

dini dbiyyat oxuyub, ayr-ayr alimlrin, grkmli mtfkkirlrin, dahi sz ustadlarnn srlrin mracit edib, aradrmalar, thlillr aparb, hr ksin baa dcyi, mnimsycyi v yadda saxlayaca- bir dild sad v smimi bir tkhiy janrnda fikir v dnclrini biziml blmy alb.

Ndir bu kitabn zlliyi? lk vvl, onun hatli olmasnda, tarixi qaynaqlara saslanmasnda, Allah klamlarnn, mqddsQurani-Krimdki aylrin izahnda, slam almind geni yaylan hdis v deyimlrin mahiyytinin aqlanmasnda, milli dyrlrimiz syknrk db-irfanmz tbli etmkd v nhayt, insanlarn ryind man v nam rann daha gur yanmasna zmin yaratmaq-dr. Mllif z d dn-dn vurulayr ki, bu kitabn yaranmasnn balca sbblri: dnyada slam dini v Qurani-Krimtrafnda srlr boyu sngimyn mbahislrd Azrbacan oxucusuna haqqn,daltin mqamn nian vermk, bzi dindarlarn mclislrd narazlqla qar-lanan faliyytinin he d hamya amil edilmdiyini vurulamaq v belmclisi idar ednlr istinad ed bilcyi, yrn bilcyi bir vsait hazrlamaq, glcyimiz olan cavanlara doru yol gstrmk, s-lam dininn btn sivilizasiyalar dnmind z lviyytini itirmyn, ksin, elm v texnikann srtl inkiaf etdiyi bir dvrd dnya-n heyrt sala bilck bir ox kflrin byk ksriyytinin ilkin mjdisinin mhz mslmanlarn smavi kitab olduunu gzlr nnd srgilmk, nsan v Allah arasnda he vaxt zlmyn inam balarnn sarslmaz v bdi olduunu nzr atdrmaqdr. Bu san-ball sr slam dininin yaranma tarixindn, onun sas ehkamlarndan, digr dinlrdn frqli keyfiyytlrindn, mqdds kitabmzda Tanr-nn yaratd n kamil varln nsann daxili almind ba vern tbd-dlatlara (dyimk-rngdnrng dmk) qalib glmk n tapn-d yksk dyrlrdn, aildn, salamlqdan, uaq trbiysindn, valideyn-vlad mnasibtindn, bir szl, btn varl il alb-a-balayan, yax v ya pis ml sahibi olan insann mr boyu beynind gzdirdiyi bir ox suallarn cavabn tapmaqda yardm ola bilck mqamlardan sz alr, ay v surlrin mahiyyti hr ksin anlaya v qavraya bilcyi kild rh v izah olunur,Qurandak bzi gizli v sirli mnalar aqlanr.(mxtlif lklrin din xadimlrinin, grkmli alimlrin mlahizlrin, btn mslman almind tannan v qbul ediln srlrin istinadn).

Mnzr xanm tez-tez byk sz v irfan airi Nizami Gncvinin ya-radclna mracit edir, onun dnya hrtli srlrindn nmunlr

8

gtirir, dahi airin yaad dvrd slam dininin insanlarn mnvi almind nec byk rol oynad gz nnd canlanr. Mllif bu ki-tab yazarkn mqsd v mramn bel izhar edir: Dnyada yegan kamil din-slam dinidir, nki o, insan yaradan byk Xaliq trfindn gndrilmidir. slam dini irisind btn dinlri hat edn,btn dnya hli n gndriln axrnc n kamil din-kainatn dinidir. s-lam dini btn haqq dinlrin sonuncusu v mkmmlidir. Bu ilahi din bir millt, bir zamana gr deyildir. Bu din btn insanlara qiyamt qdr vacib olan Allahn tbii dinidir.

Bu haqdaQurani-Krimd buyurulur:-Bundan sonra n baqa Peymbr, n d ki baqa din olacaq.

Mn n n dinliym?-sualn z-zmz, nfsimiz sual edr-etmz bu cavab alrq:-Dindaram, nki baqa cr olmaq n yaran-mamam.Dindar olmaq varlm v mnliyim n vazkeilmz bir ehtiyacdr.

Din, al sahiblri olan insanlar z istklri il dnya v axirt xobxtliyin atdran ilahi qanunlarn cmin deyilir.

Mnc, bu qaynaqdan faydalanmaq n linizd tutduunuz v bir azdan oxumaa balayacanz, oxuduqca da btn varlnzla mnasna varacanz bu qiymtli kitab sizin qarnzda yeni fqlr aacaq, qaranlq fikir v bsirt dnyamz iqlandrmaa qadir olan nurlu raq olacaq.Yolunuz aq, mannz kamil,Sbri niz bol, zminiz yenilmz olsun! Allah amannda!

HACI XANIM TELL PNAHQIZI, telejurnalist

9

BSMLLHR RAHMNR RAHM

Ey ad n gzl balanc olan,Adnla balanr yazdm dastan.Sn ey xatirsi knlm hmdm,Adn dmmidir bir an dilimdn.Btn varlqlar zn yaratdn, Bal qaplara aardr adn.Adnn qrar olmadan vvl,Qlm tutmamdr dnyada bir l.Ey btn varln hyat tmli,Yetmz drgahna bir insan li.Snin trifindir tbarkallah, Alq calalna, feyzin, Allah! (Sirlr Xzinsi)

MQDDM

Aqlama: Din-Allah trfindn qoyulmu bir qanun v dzgn yoldur.Din-biz insanlarn yaradl qaysini v hikmtini bildirib, Uca Allaha n kild ibadt etmyimizi yrdir:Din-al sahiblri olan in-sanlar z istklri il dnya v axirt xobxtliyin atdran ilahi qa-nunlarn cmin deyilir.

Din insan alnn z-zn soruub durduu:Mn kimm,haradan glib,haraya gedirm?suallarna cavab ver bilcyi bir cavab qayna-dr.(Hdis: li .s.)

Ali-mran-19-Allah yannda (mqbul olan) din,lbtt,slamdr. Filosoflar deyirlr ki:Din insanlq tarixind onunla bir yerd var ol-

mu bir varlqdr. Din tbitimizin dyiilmz vsfi v ondan ayrlmaz xsusiyytidir.nsann mahiyyti dnlnc beyin drhal bir din fik-rinin glmmsi mmkn deyildir.

Azrbaycan torpa n qdim torpaqlardan olub, Allahn biz bx et-diyi 9 iqlim qurana malik olan v Allahn istkli corafi razilrindn biridir. Allah-taala bu torpaqda yaayan insanlar sanki serk daha ox mkllfiyytlr vermidir. Onlara grnlrin gr gzl surtlr vermi, hr hans bir sahd olursa-olsun, ox bacarql, istedadl, qo-aq, catli, qeyrtli, namuslu olmaq v bu kimi bir ox xsusiyytlr bx etmidir. Azrbaycan gzl adt-nnlri, mdniyyti, z mu-siqisi, muamlar, dadl mtbxi v bir ox zlliklri il Allahn sevib-sediyi bndlrinin vtnidir. Allahn biz verdiyi n byk nemt v

10

mkafat is bizi slam dinindn olanlardan etmsidir. Baxmayaraq ki, lkmizin bayranda yal slam rngi var, yni bu dvltd cmiyyt slam dinindndir, lakin dvlt v din bir-birindn ayrdr. lkmiz de-mokratik dvlt olduuna gr din azaddr, hr ks z dini seimind srbstdir v dinsiz insan yoxdur. Burada slam dini il birlikd baqa dinlrin nmayndlri, onlarn kils v sinaqoqlar da rahat v srbst faliyyt gstrirlr.

Vtnimizd oxlu mscidlr, dini mdrslr v dvlt sviyy-sind lahiyyat universitetlri faliyyt gstrir. Hminin burada slam konfranslar v dini tdbirlr keirilir, dvlt idarlrind, muzeylrd tez-tez Quransrgilri tkil edilir v dvlt sviyysind dinimi-zin inkiaf n bir ox dini qanunlar tsis edilir. Btn bunlara bax-mayaraq, cmiyytimiz ox ists d, dinimizin hqiqtlri haqqnda biliklr tam yiyln bilmir.

Dini mvzular haqqnda bir ox kitablarn mvcud olmasna bax-mayaraq, biz bu kitabda Qurani-Krimin surlrindn aylri myyn mvzular zr toplam, hminin shih hdislrdn, klassik v ma-sir airlrin srlrindn istifad edrk dinimizin mahiyyti haqqnda myyn mlumatlar vermy almq.

Bu kitabn hazrlanb ictimaiyyt tqdim edilmsinin bir ox nmli sbblri vardr ki, bu da bir ilahiyyat, vtnda, valideyn, z xalqn, vtnini, dinini v dilini ox sevn insan kimi cmiyytimizd mahid etdiyimiz v bizi narahat edn bzi mtlblr aydnlq gtirmkdir. Bunlardan bir nesini qeyd etmk istyirik:

1-ci sbb:Cmiyytd dinimiz trafnda ba vern bir ox hadislr v yalan dindarlarn oxalmas.

Elmi biliklrin inkiaf etdiyi masir dvrmzd, insanlar z dinlri haqqnda da biliklr sahib olmaq istyirlr. Dini biliklr haqqnda mlumat olmayan, lakin qlbi Allah mhbbti il rpnan cmiyytimiz, xsusn d cavanlarmz dinimizi yrnmk n myyn dini qu-rumlara v tkilatlara mracit edirlr. Bu tkilatlarn hans mqsd qulluq etdiklrini he dnmdn onlarn tsiri altna drlr. Bu qurumlarn oxu xaricdn maliyylrk z mqsdlri n maddi v mnvi dayaq nmayi etdirmkl v ya z blatli shbtlri il insanlar istdiklri smt ynltmy alrlar.Bu mnafiqlrin,yni zahird mslman, batind is slamn dmnlri olan qurumlarn faliyyt gstrdiyi tkilatlara gednlrin d tfkkrlrind aldq-lar bzi biliklrdn v geyindiklri uniformadan sonra dyiikliklr ba verir. Onlar z hmvtnlrin bh, vsvs il yanar, he ksi

11

bynmir, dini v hkam msllrind mbahis edirlr.nsanlarn, xsusn d cavanlarn hr hans bir tsir altna db zglrin qidsi il oturub-durmalar, dnlmmi hrktlr etmlri dinimizin alili-yi haqqnda mlumata malik olmamalarndan irli glir. slind, bu ca-vanlarn oxu Allah, din v vtnprvrlik eqi il qlblri rpnan v bu yolda canlarndan bel kemy hazr olan saf insanlardr. Bzilri is maddi v mnvi vziyytlrini hr eydn stn tutaraq, bilrkdn onlarn gstrilri il oturub-durur v z imanlarn satrlar.

Hminin, Qiyamt lamtlrinin daha da oxald zmanmizd cavanlarmzn tlim-trbiysind ba vern dyiikliklr, dorudan da, ox narahatedicidir. Cmiyytimizdn, xsusn d cavanlarm-zn zlrindn sual etsk ki, bu gn mnviyyatmzn bu drcd dyimsindn razdrlarm? lbtt, birmnal cavab yalnz narazlq v bu cmiyytin glcyi n narahatlq olar. Bu sbbdn qurtulu trf, yni dinimizin hqiqtlri trf zmz evirk.

2-ci sbb. Cmiyyt irisind dinimizi tbli v tmsil edrk, mclislr aparan bzi insanlarn dini biliklr haqqnda bir az da olsa, yrnib maariflnmlridir.

Bildiyimiz kimi, lkmizin tarixind myyn dvrlr olmudur ki,milli adt-nnlrimiz, dinimiz qar ks tbliatlar aparlm v dinimizin qanunlarna qadaalar qoyularaq gzdn salnm, gcl ate-izm siyasti aparlmdr. Btn bu mrhllri ken cmiyytimiz, hammz qadaalara v tzyiqlr baxmayaraq, bu gn qdr dinimizi bizim n yaadb, qoruyub v bizlr atdra biln din xadimlrimiz, dinini, vtnini canndan ox sevn ziyallarmza, air, yaz v xeyriyyi insanlarmza v o dvrd mclislr aparan mollalara minntdar olmalyq.

El yaadmz sovetlr dvrnd din yalnz yas mclislrind, Mhrrm v Ramazan aylarnda yada drd. Lakin bu bir danlmaz hqiqtdir ki, o dvrd mclis aparan mollalarn oxu ali dini thsil al-masalar da, myyn savadl insanlardan thsil alb, ox msuliyytl mclislr aparardlar. ox kiik yalarmda nnmin mni z il apard bir ox imam mclislrind (mvludlarda v tky-ehsan) grdym mollalarn mclis apararkn btn dini v etik qaydalara riayt etdiklrini mahid etmim. Dinin myyn mvzularnda etdiklri moizlri, myyn tarixi hadislri, imam v Peymbrlrin hyatlarn tsvir edn rozlri, mrsiylri deyrkn nvh, frd, fratla bzyrk, bu ibrtamiz hadislri tsvir edib gz nn gtir bilmlri, indi d yaddamda hkk olunmudur. Btn bu gzl, elmli-

12

helmli tbliatlar bu gn kimi dinimizi yaada bilmidir.ndi is demokratiya raitind yaayan v mclislr aparmaq id-

diasnda olan insanlar, Allahn biz bir nemt kimi bx etdiyi slam dinini Qiyamt gnndk yaatmaq n btn dnya elmlrini znd cm edn slam elmini v mrsiy demk qaydalarn(elmini) yrnmlidirlr.Bu, onlarn hm insanlar qarsnda, hm d Allah qarsnda mnvi borcudur.nki hr eyd maddiyyat stn tutub, mqdds eylr dyr vermyrk yaamaq insanlq duyularnn mhv olmas demkdir.

fsuslar olsun ki, bzi mollalar dinimizin gzlliklrini, sadliyini, masirliyini, tqva v mdniyyt dini olduunu lazmnca tbli v tmsil ed bilmirlr. Htta mclislrd insann mqdds duyularn, qmini-drdini ifad edn mrsiy, nvh deyimini d ifrat v glnc kl salrlar. Mclislrd rit qanunlar haqqnda onlara sual vern insanlar, olmazlar, haramlar v qadaalarla qorxudaraq dindn diksin-dirib, uzaqladrrlar. Blk d bu sbbdn cmiyytimizd hr ey bir-birin, vtnin, htta dinimiz qar biganlik, inamszlq yaranm v bir-birini dinlmk n sbir qalmamdr.

Cmiyytd bzi insanlarn dini msllr bigan yanamalar, di-nimizi bynmmlri, htta ondan utanmalar bizi ox narahat edir. Halbuki indiki zamanda xarici dvltlrdn olan ziyallar v alimlr s-lam dinini olduu kimi qbul edirlr. Bu dinin masirliyi, dzgn elmi gstrilri v dzgn tlim-trbiysi butn insanlar zn clb edir.nsanlar bu din il hidayt yolunu tapb, dnya v axirt savabn qaza-nrlar.

3-c sbb. Glcyimiz olan gnclrimizin v uaqlarmzn dini-miz haqqnda az da olsa, maariflnmsidir.

ox yax olard ki, cmiyytimiz Allahn bizlr bu dnyada hidayt, axirtd is fat tapmamz n bx etdiyi bu ali slam dinini ol-duu kimi tansn.nsanlar onun aliliyin, yegan dzgn din olduuna, btn dnya insanlar n gndrildiyin, xurafat v mvhumatdan ox uzaq olduuna inansnlar. Biz Allah trfindn bx ediln, dnya v kainat elmlrinin topland, Allahn vhyi, Hz.Cbrail vasitsi il Muhmmd (s..s.) atdrlan Qurani-Krimi yrnib dyrlndir bilsinlr.

Vtnimizin glcyi namin v insanlarmzn baqa triqtlr aldanaraq vtnimiz dnk xb,zmz qnim ksilmmlri v dnya durduqca Azrbaycann inkiaf edib mhkm dayanmas namin slan dininin hqiqtlrini, elmini yrnmk n kiik yalarndan,

13

uaq baalarnda, mktblrd v ali thsil mssislrind, hr ya dvrn uyun tdris proqram rivsind dinimiz haqqnda mlumat verilmsi ox hmiyytli olard.Bu proqramlar sil slam dininin drin elmi bilgilri zr trtib edilmlidir. Mktbd tdris ediln hr fnn zrQurani-Krimd oxlu mlumatlar verilmidir. Msln: kimya, fizika, astronomiya, anatomiya, arxeologiya, tarix, corafiya, flsf, rit qanunlar, xlaq, psixologiya, biologiya v bir ox fnlr zr proqramlar hazrlanarkn, Qurani-Krimin aylrindn istifad etmk olar. slin qalsa, el btn elmlrin mnbyi, sil kk el Qurani-Krimin znddir. Ona gr d rb dilini kiik yalardan lav xarici dil kimi glck nsillr yrdk ki, balalarmz dinimizin hqiqtlrini bilsinlr v he ks, he bir planl, tdbirli qurumlar onlar aldadb, ya-lan ftva, qadaa v xurafat il z dinin, dilin, xalqna v vtnin qar dmn evir bilmsinlr.

nki btn glck hyatmzn tmli kiik yalarmzdan qurulur. Demk olar ki, insan hyatnn btn mqamlar, yaam trzi v hyatda yaad dvrd ba vernlr, htta lmdn sonra ba vercklr haqqndaQurani-Krimdaq-aydn xbrlr v mlumatlar vardr. Buna gr hyatmzn btn mqamlar haqqndak suallara yalnz Qu-ran aylri biz cavab ver bilr.

Biz bu kitabda Quran aylrini mvzular zr serk, dinimi-zin hkmlrind buyurulan ardcllqla sraya dzrk, Uca Allahn kmkliyi v istyi il sizlr tqdim etmy alacaq. nallah! Bu tin id Uca Allaha pnah apararaq, Allahdan elm v mrift, sbr, kmk v uur dilyirik.

Ey z varl da bilinmz hikmt,Zahir,batin bir Snsn bld.Btn bu canllar,canszlar ki var,Yaran demyinl yarand onlar. Hkmnl ruh alr,ql alr bdn,Yaradan da Snsn, ldrn d Sn.Ey sirr alminin ulu mhrmi, Dolduran, boaldan Snsn almi.Kmyim olmasan, ya Prvrdigar, Bu dyn alla nec alar?Al iq alr Snin qapndan, Yanar drgahna girdiyi zaman...Ey mnim qlim mnalar vern,

14

Mn axtaryam,Sn yol gstrn,Yollarm qorxulu olsa da bu dm, Sn ki rhbrimsn, qorxan deyilm.Ykm ox ardr,dmm gcdn,Tknmi taqtim de, neylyim mn?N qorxu, yoxsa da canmda qdrt, Snin kmyinl ilrm, lbt.Ltfn ki qhrindn ayr deyildir, Yannda rbt d, zhr d birdir.sirm, bhsiz, hzurunda mn, Ltfnl yaaram, llm qhrindn,Qoy iim mrhmt rbtlrindn, Qzb badsini mn verm Sn.Qzbin layiqs zldn biz, Rhmin d dmdr qismtimiz.N qdr nfsim xmam candan, lim tyind gzirm hr an.Bir gn can evimdn xsa nfsim, Dualar deyck adna ssim.lm sfrin qoyarsam ayaq, Adn vcuduma hnut olacaq.Ehram sndranlar oxdur dnyada, Bu rdn mni gl saxla, ey Xuda!Blalar gizlidir biksm, Allah, Varm Sndn zg mn bir pnah?Bir Snsn dnyada limdn tutan, N versn, qailm, byk Yaradan!O saf cvhrindn alsa bdnim,Misim qzl olar dnyada mnim.Ltfndn bir iq gstrsn gr, Torpaq qzl olar, su drr dnr.Bir gvhr d olsam, bir saxs da mn, Hsnm bznmidir Snin hsnndn.lahi, dar gnd Sn ol hmdmim, stdiyin yer atsn qdmim.A mnim zm nur xzinni, Zlmtlr iindn xilas et mni.Vfasz yaranm btn qaplar, Bir snin qapnda vfa taplar.

15

Ancaq hyatdadr vfa, etibar, lml dalb mhv olur onlar.Qiyamt gnn grmdikc mn, Ayrlan deyilm Snin hdindn.Bir Sni arr cahanda ssim, Xatirn olmasa, batar nfsim.Mhtac yaratmadn he ksi zl, Dnyada mni d mttl qoyma gl!Zrrc qorxmuram gln cldn,Bu yol drgahna gedir zldn.Ba, bostan yoludur lmn izi,Dostlar sarayna aparr bizi.lm ki Sndndir, n qss, n qm,Qoy lm, lmdn mn dad kmrm.Hrndi dnyada lm gerkdir, lm lmk deyil, yer dyimkdir.O, yemk yerindn yataq yerin, Ordan ah yanna bir yoldur yen.Snin mclisin gedn bu yoldan, bdi yuxudan qamaram, inan.Snin ki vqn var, mn bxtiyaram, ad yatb, hr zaman ad da qalxaram. (N.GncviLeyli v Mcnun)

BSMLLHR RAHMNR RAHM

Hikmt xzinsin budur aar, ey hkim! Odur fikrin vvli, odur klamn sonu, N i grsn, Tanrnn adyla bala onu. Bismillhir Rahmnir Rahim.

lhmdulillah, lhmdulillah, lhmdulillahi Rabbil almin. Vssaltu, vassalmu al seyyidin Muhmmdin v al alihi v shbihi cmin.ssalatu vsslmu aleyk y Rasulullah,ssaltu vsslmu leyk y Hbiballah. sslatu vssalmu leyk v Seyyidl vvlin vl axirin, hvl vvlu, vl axiru, vz Zahiru vl Batinu v huv bi kulli eyin alim.

16

Mnas:-Hmd almlrin Rbbi olan Allah ndr. Salavat v sa-lam, Peymbrimiz Muhmmd v onun ail zvlrin v shabna olsun! Salavat v salam Snin zrin olsun. Ey Allahn Rsulu! Ey Allahn n istklisi! Ey nckilrin v sonraklarn Seyyidi! Salavat v salam Snin zrin olsun! Allah zli v bdidir. O, Zahir v Batindir v o hr eyi haqq il bilndir.

l-Hdid-3 - Hmd olsun o Allaha ki, vvl d, Axr da, Zahir d, Batin d Odur.

l-hzab-56 - Hqiqtn, Allah v Onun mlklri Peymbr Salavat gndrirlr. (xeyir-dua verirlr). Ey iman ednlr!Siz d ona-Peymbr Salavat Salam gndrib,layiqinc salamlayn! Siz d ona salavat gtirin (Allahumm Salli la Muhmmdin v ali Muhmmd; ssalamu leyk yyuhnnbiyyu v rhmtullahu v braktuh!)-deyin.

l-Fatih-1-5 - Dnyada btn yaranmlara ruzi v lazm olan nemtlri verdiyin gr mehriban olub, axirtd bzi yaranmlar behit daxil etmkl Rhimli Allahn ad il btn ilrimd kmklik istyirm. Mehribandr v axirtd behiti vermkl rhm edndir. Qiyamt gnnn padahdr. Ancaq sn ibadt edirik, ancaq sndn kmk istyirik, bizi dzgn yola hidayt et. Nemt verdiyin kslrin yoluna, qzblndiyin v haqq yolundan azmlarn yoluna yox.

Hdis: Peymbrimiz buyurur:Qiyamt gn n dyrli insan mn v mnim hli-beytim salavat gtirn kimsdir. Hr hans bir mclisd oturub Allah yad etmyn v Peymbr salavat gtirmyn bir camaat Qiyamt gn mtlq peman olacaq. (Zubdtul hadiseyx Abbas Qummu).

SLAM DNNN ZLLKLR

Aqlama: slam dini briyyt n xobxtlik v qurtulu dinidir.slam dini btn haqq dinlrin sonuncusu, n kamili v kainatn di-nidir. Bu ilahi din bir millt, bir zamana gr deyildir. O, istniln cmiyytd istniln frd n yksk hyat raitini tmin ed bilck mumbri, bdi dindir.

slam-monoteist (tkallahl) smavi bir dindir. slam ad salam kkndn trmidir.Bu kkn mumi olaraq qbul ediln iki anlam vardr:

17

1.Slh-salam da bu kkdndir; 2.Boyunymk, itat etmk (boyun bkrk Allaha tslim olmaq)-

demkdir. Hminin Allahn hkmlrin tabe olmaq mnasn bildirir. slam dininin hkmlri 3 yer blnr:1.man-insan iman saslarna inanaraq, mnvi qidasn alr v

qlbini pisliklrdn tmizlyir. 2.ml-z 2 qism blnr: a)Allaha qar ibadt vziflri. b)insanlarn z aralarndak vziflri.3.xlaq-insanlara qar davranlarn dzltmk.l-Maid-16 - Allah Onun razlna tabe olan ksi salamat olan yola

hidayt edr. Onlar z izni il zlmtlrdn slam nuruna xarar, dz yola hidayt edr.

1-ci Hkm. Din iman Din iman-ltd bir ey trdddsz inanmaq v idn, rkdn

ona balanmaq, Peymbr(s..s.)in buyurduqlarn dzgn yerin yetirmk demkdir.

man mahiyyt etibar il Allahn insanlara n byk ltf v ehsa-ndr. Allah onu sevdiyi bndlrin nsib edir.lbtt, bu qismtd bndnin istyi, arzusu v buna can atmasnn da rolu vardr.man in-sann yaradl sbbidir. Yni o,yaradann imanla tanmaq v ibadt etmk n yaradlmdr. nsan bu yaradl qaysin uyun hrkt edrs, axirtd bdi sadt nail olacaq, Cnnt girck, ks tqdird is Chnnm atlacaqdr. Bu baxmdan iman insan n bdi sadti qazanma vasitsidir v Cnnt giri aarlardr. mansz Cnnt girilmz. Bu chtdn insann iman etmsi v bu iman son nfsin qdr itirmdn, zifltmdn mhafiz etmsi dnyada hr eydn daha qiymtli bir nemtdir.

l-nam-63-64 - Ya Rsulum!De ki:-Gizlind Allaha dua edib:-gr bizi suyun v qurunun zlmtindn qurtarsan, lbtt, biz kr ednlrdn olarq,-dey yalvardnz zaman sizlri bundan xilas edn kimdir? De ki:-Sizi ondan xilas edn v hr bir qmdn qurtaran Allah-dr! Btn bunlardan sonra siz yen d Ona rik qoursunuz v verdi-yiniz hd vfa etmzsiniz.

Hdis:-Hr bir insann qlbind Allaha inam, yni n tin anlarda kimins bizlri qurtaracana inam vardr.

Msln: Bir nfr mam Cfri Sadiqin yanna glib dedi:- Allah mn tantdr! mam o xsdn sorudu:-ndiydk gmiy minmisnmi? Hmin xs cavab verdi:-Bli. mam sorudu:

18

- Tsvvr et ki,snin mindiyin gmi dnizin ortasnda deilib v sn midsiz halda qorxuya dmsn.O zaman ryind el bir qvvy qar inam hiss edcksnmi ki,sni hmin flaktdn xilas etmy qa-dir olsun? Hmin adam cavab verdi:

- Tbii ki, buna inam duyacaam.Onda imam Sadiq buyurdu: - O qvv Allahdr ki, hr ksdn mid

ksildikd, qlbind kimins sni xilas edcyin olan inam, kimins sni eidib qurtaracana olan inam Allaha olan inamdr.

Allaha,din v mada inam insann tbii, mnvi v mdni hyat n labddr. nsan daxiln hmi mnvi chtdn zn bir latmaz xariqlad qvvy syknmi kimi hiss edir. Bu qid v daxili tlbat adamn tin,zabl vaxtlarnda,ona bir bla v qorxu-lu xstlik z verdikd daha qabarq kild zn bruz verir. Bel hallarda insan zn aciz grr v Ulu bir qvvdn asl bilir, ona mid bslyir, ona pnah aparr. Buna gr d iman insan hyatnn nizamnamsi, onun davam v hyatn mnal kemsi n n sas amildir.(Hdisi-Qdsi)

l-sra-67 - Siz dryada zrr yetin vaxt, sizin ardnz btn btlr yaddan xar. Tkc Allah sizin yadnza dr. El ki,siz nicat verdik v quruya xardq Allahdan z dndrrsiniz. Hqiqtn, insan Allahna nakrlk edndir.

Hdis - Imam Cavad buyurur:-Din izzt v rf, elm, xzin, skut, nurdur. (Biharil-nvar.)

Hdis: - mam li(.s.) buyurmudur:-man rkd drk etmk, dill tsdiq etmk v btn bdn zvlri il mld hyata keirmkdn ibartdir.

2-ci Hkm. Din mlml-slamda hr bir i v mlBismillhir Rahmnir Rahim,

yniRhman v Rhim olan Allahn ad ilklmsil balayr.slam dini etiqadnn rmziL ilh illllah v Muhmmdun

Rsulullah, yni Allahdan baqa he bir ibadt olunan varlq yoxdur v Muhmmd Allahn elisidirklmlril ifad edilir.

Hr bir lknin,dvltin z qanunlar, konstitusiyas,tlim v hquq qanunlar olduu kimi,slamn da z qanunlar v tlim rknlri vardr.Bu rknlr slamn mqdds kitab Qurandan v slam Peymbri Muhmmdin (s..s.) snnsindn (gstri v mllrindn) ibartdir.

gr slam dinini bir aaca bnztsk, o zaman aydn olar ki, onun be kk(sul) v on buda(fru) vardr. Bunlara slamda:

19

sulid-din - slam dininin nzri saslar deyilir v slamda olan insanlarn bu qanunlara riayt etmsi vacibdir. sulid-dinin(hkami-xms) 5 hkm vardr:

1.Tvhid-Allah ibadt layiq olan yegan haqq, varlq bilmkdir. 2.Nbvvt-Yer zn glmi btn Peymbrlrin Allah

trfindn insanlar haqqa dvt etmk n seildiyin, elc d mlklr v onlarn Peymbrlr gtirdiyi vhy, kitablara v bu kitablardan sonuncusunun Quran-Krim olduuna iman gtirmkdir.

3.dl - Allahn hr bir eyi hikmt zndn yaratmasna v Onun Adil-daltli olmasna inanmaqdr.

4.mamt - slamn i mzhbind hr bir Peymbr kimi, Muhmmd Peymbr n d Allah trfindn tyin olunan caniinlrin,12 imamn haqq olduuna iman gtirmkdir.

5.Mad - Hr bir insann dnyasnn dyimsin v Qiyamt gn dirildilrk Allah qarsnda hesab vermsin iman gtir mkdir.

slamn sas ehkam tvhid, nbvvt v maddr. Hminin, slam dinin iman gtirnlrin Allahn mlklrin v Qza-qdr mtlq inanmalar haqqnda Qurani-Krimd mrlr buyurulmudur.

Fruidin-dinin (budaqlar) mli saslar,ynislamn rknlriolan vacibi mllrdir.Bu dindn olan insanlara dnyada yaadqlar mddtd hmin mllri yerin yetirmk buyurulmudur.

Mslmanlar hr gn be vaxt namaz qlmal,Ramazan aynn orucu-nu tutmal,maddi v fiziki imkan olanlar mrlrind he olmasa bir df Hcc ziyartin getmlidirlr.Bundan baqa mslman slami vergilri-xms v zkat, elc d fitr-zkat vermlidir. mumiyytl,slam qa-nunlar tlb edir ki, hr bir mslman byk gnahlar trk etsin.

n-Nsr-1-3 - Ya Peymbr!Sn Allahn kmyi il fth gldiyi zaman, insanlarn dst-dst Allahn dinin, slama daxil olduunu grdyn zaman Allah hmd-sna il tsdiq et v ondan balanma dil. O tvblri qbul edndir.

nam-162 - Ya Rsulum! De ki:-Mnim namazm da, ibadtim d, hyatm v lmm d almlrin Rbbi olan Allah ndr!

Hdis: mam Sadiq(.s.) Peymbrimizdn(s..s.) nql etmidir: man odur ki, Allaha,onun mlklrin, kitablarna, elilrin v Axirt gnn inanasan. Allahn Lvhu-mhfuzda yazd qdr, onun xeyrin, rin, insann bana glck btn hadislrin Allahn mri il olduuna inanasan. (Hdisi Qdsi)

3-c Hkm.Dind-xlaq

20

xlaq-slam ox geni, hatli hyat tnzimlm sistemidir. Mslmann hyatnn demk olar ki, btn chtlri dini baxmdan myyn mna dayr.Etiqadla nnvi hyat trzi arasnda ballq s-lam almi n btn dvrlrd sciyyvi cht olmudur.

Adil-Allah dnyaya gndrdiyi insanlar crbcr vziyytlr il im-tahan edir. n birinci imtahan Allahn biz verdiyi surt v zalar, biz bx etdiyi mrn vaxtlardar. Sonra dnyaya gtirdiyi mkan,vtn v torpaq,bx etdiyi din, valideynlr, vladlar, qarda-bac, qohum-qrba, qonular, biz verdiyi crbcr xstliklr, verdiyi oxlu var-dvlt, dnyada tutduumuz yksk mvqe v ya kasblq, zrurtdn doan tsadflr nticsind krplikdn qocalanacan rastladmz insanlar il son nfsimizcn Allah-taala trfindn imtahan olunaca-q.

Bundan baqa bu mvqqti dnyaya gliimizin sas sbbi bu s-naqlardan z a xb bdi dnyamzda z yerimizi tutmaqdr. Buna gr d Allah-taala z ruhundan frb yaratd, xisltin bld olduu insanlar n db, trbiy, davran, insana veriln duyu zvlrindn olan qzb v hvtin dzgn idar edilmsi v mumiyytl, mvqqti dnyada insanlarn dzgn yaamalar n,Din-yni dz-gn yol adlanan qayda-qanun, tlim-trbiy layihsi gndrmidir. gr bel olmasayd,Chnnm dn insan sual edrdi ki, Sn mni yaratdn, ql v duyu zvlrini verdin, lakin niy yaamaq trzini yrtmdin v mn haram-halal baa salmadn? Hr eydn agah olan Uca Allah istkli bndsi bu sual vermsin dey, dnyada ilk insan yaratd gndn onlara Allahn qoyduu qanunlar, mrlri atdrmaq n dini tbli edn Peymbrlr,yni xbr gtirnlr gndrmidir.

Yer zn gndrilmi Peymbrlrin vvlincisi Hz.Adm olmu, axrncs is Hz.Muhmmddir, dinlrin axrncs da slam dinidir.

l-Mumin-65 - bdi, hmi diri olan ancaq Odur! Ondan baqa ibadt layiq mbud yoxdur. Dininizi xalis edrk,onu arb deyin ki,hmd btn almlrin prvrdigar Allah ndr.

l-Nhl-125 - Ya Peymbr!Mhkm dlil v gzl nsiht il Al-lahn yoluna v dinin ar! Gzl szlrl, yumaq trzd onlar il mbahis et. Snin Allahn, Allahn yolundan azmlar yax tanyr. Allah hidayt tapmlar da ox yax tanyandr.

rit xo bir nsim, cann tapr ona,Alm bnd olma ki, st-bana toz qona.rit glnind qzlglsn, nansn,Tbit tapnma, rit tapn sn. (N. Gncvi)

21

SLAM DNND MCBURYYT YOXDUR

Dncli, hnrli, qlbi azad olan ks,Din qmi kr ancaq, dnya qmini kmz.stsn ki, bu alm daim msknin olsun?Dini Nizamiy ver, dnya qoy snin olsun. (Sirlr Xzinsi)

l-Bqr-256 - Dind mcburiyy, zoraklq yoxdur. Artq doru-luq (iman) aznlqdan (kfrdn) aydn frqlnir. Hr ks eytan (ta-utu) inkar edib Allaha iman gtirrs, o, artq qrlmaq bilmyn, n mhkm bir ipdn (dstkdn) yapm olar. Allah hr eyi olduu kimi eidn v bilndir.

l-Hucurat-17 - Onlar slam qbul etdiklrin gr sn minnt qo-yarlar. De ki:Mslman olduunuzla mn minnt qoymayn! Xeyr, gr iman gtirdiyinizi doru deyirsinizs, bilin ki, sizi imana mvffq etmkl, slind, Allah sizin boynunuza minnt qoymu olar!

-ura-8-10 - gr Allah istsydi, onlar, szsz ki, bir din zr edrdi. (aralarnda ixtilaf olmasn) Lakin Allah istdiyi ksi z rhmtin daxil edr v zalmlarn n dostu, n d kmyi vardr.Din v dnya ilrind ixtilaf etdiyimiz eyin hkm Allah ndr. Allah z bndlrindn istdiyi ksi slama ynldr v haqqa trf qaydan ksi z dinin hidayt edr.

-ura-15-16 - Ya Muhmmd! nsanlar bu din ar v zn d mr olunduu kimi dind sabit ol! Tbli trk etmk bard mriklrin istklrin tabe olma! De ki:-Mn Allahn baqa Peymbrlr nazil etdiyi kitablara iman gtirdim. Mn mmuram ki, istr hkmd, istrs d Allaha trf armaqda sizin aranzda daltli olum. O hm mnim, hm d sizin Allahnzdr. Bizim mlimiz zmz n,sizin mliniz znz ndr.Hcct qbul olandan sonra Allah bard mbahis edn kslrin dlili z Allahnn yannda batildir. Biziml sizin aranzda mbahis etmy ehtiyac yoxdur, nki bizim dinimiz haqq,sizin dini-niz nahaqdr. Qaydacaq yer, Allaha trfdir v O bizi Qiyamt gn cm edr.

ALLAH STDY KS SLAMA HDAYT EDR

Aqlama: Mvlan Czalinin (Kimyayi-Sadt) kitabndan:-Kainatn grdii Qurann hkmlrin uyub, Klam-Haqla yaayb v yaatmaqdr. Grdymz bu gy z v kainat bo-bouna deyildir.

22

Bunlarn diryi slamdr. Bu din inananlarndr. Insanlar qlblrind hqiqi dalti yaasalar, dnyaya hakim olarlar.

l-nam-125 - Allah hidayt etmk istdiyi ksin sinsini slam n aar, onun qlbini iqlandrb haqqa meyl etdirr, istdiyi ksin sinsini ox daraldar ki, eitdiyini yadda saxlamasn. Onun gy xma-s mmkn olmad kimi imana glmsi d mmkn deyil.Bellikl, Allah onlarn qlblrini dar etdiyi kimi, iman gtirmyn kslr d zab verr.

r-Rum-30 - Ya Muhmmd!mmtinl birlikd batildn haqqa tapnaraq, zn Allahin fitri dinin,slama trf evir. Allahn dini-ni, onun yaratd Tvhid dini olan slam he cr dyidirmk olmaz. Doru din budur, lakin insanlarn ksriyyti haqq dinin slam olduu-nu bilmzlr. Allah btn insanlar mslman, tkallahl yaratm, lakin ata-analar onlar baqa dinlr svq etmilr.

z-Zumr-22 - Mgr Allahn kksn (qlbini)islam dini n a-maqla Rbbi trfindn qlbi nurlanan ks, qlbi mhrlnmi kims kimi ola bilrmi?! El is vay qlblri Allahn zikrin(Qurana) qar srt olanlarn halna! Onlar haqq yoldan aq-aydn azmlar.

n-Nhl-37 - Ya Muhmmd! gr sn onlarn hidayt tapmalarn istsn d, Allah yoldan xardqlarn doru yola salmaz!

Hdis:-Peymbrimiz bel buyurmudur:-Mn ancaq almlr rh-mt olaraq gndrildim. zab vermk v zorluq n gndrilmdim. Allah mni sxnt, zhmtverici v bunu arzuedici olaraq gndrmdi. Allah mni yrdici, bildirici v hidaytedici olaraq gndrdi. Dininiz dinlrin n xeyirli, n rahat olandr.

Hqiqtn d, din bir rahatlqdr. Mn siz nyi qadaan etdims on-dan kinin,siz nyi mr etdims, gcnzn atd qdr ml edin. Sizdn vvlki mmtlr ancaq Peymbrlrin v onun qoyduu mllr qar xmalar zndn hlak olmular. Bu mllrin gc-nz atd qdrini yerin yetirin.Siz ibadtdn bezmyinc,Allah da savab vermkdn yorulmaz. Dininizi asanladrn,zorladrmayn,mj-dlyin, hrktmyin (Sahih-i Buhari)

SLAM ELM V BARI DNDR

Aqlama: Qurani-Krimd olan aylrin zmtli mnalar m-asir dvrmzd elm v texnikann inkiaf, alimlrin tcrb v tdqiqatlar nticsind aqlanr v onlarn sirlri anlalmaa balanr.Elmi kflrin say artdqca, kainat v hyat msllrinin sirlri z

23

xdqca hr eyi hikmt zndn yaradan Allahn Qurani-Krimd bu msllr haqqnda qabaqcadan xbrlr verdiyinin ahidi oluruq.Mhz bu amillr qeyri-mslman alimlrini heyrtlndirir, onlar s-lam hqiqtlrini drk etmy v bu dini qbul etmy thrik edir. Bu-nun nticsidir ki, artq hqiqi slam (mvhumat v xurafatdan uzaq) qeyri-slam dvltlrind inkiaf edrk daha da vst tapmaqdadr. Bu sbbdn d mxtlif lklrin alim v mtxssislrinin itirak ilQuranda elmi nianlrv digr bu kimi mvzularda elmi konfrans-lar keirilir v btn elmlrin mnbyinin Quranda olmas haqqnda mzakirlr aparlr. Btn dnya, axirt v kainat elmlri haqqnda bilgilr vern Qurani-Krim Allah trfindn dnya hlin bx edil-mi byk nemtdir.slam dinini kamil din hesab etmi mhur alman airi Hte (1749-1832)yazrd: gr slam Allahn iradsin tslim olmaqdrsa, demli, biz hammz slam qidsi il yaayr v onunla da fani dnyadan krk. slam el bir dindir ki, Muhmmddn vvlki Peymbrlr d onun mjdsini vermilr.

Bernard ou (1856-1950) Muhmmd Allahn elisi srind yazrd:Mn hmi Muhmmdin dinin, malik olduu mczli hyat gc v enerjiy gr drin ehtiram bslmim. Mnim fikrimc, slam taleyin crbcr fitnlrini v sivilizasiya frqlrini df etmk yolunda uur qazana biln yegan dindir. Mn qabaqca-dan grrm ki, avropallar bir-birinin ardnca slam dinini qbul edcklr.

Baqa bir Avropa alimi, professor A.Elison istr z dvrmzd, istrs d yaxn glckd bir ox elm adamlarn slam dinini qbul edcyini bildirrk bel deyir:Elm adamlarnn apardqlar tdqiqatlar nticsind slam dininin hqiqtlri arasnda tam uy-unluun olduunu gec-tez bilcklr.slam dini xalq tbqlrindn vvl elm adamlarnn dini olmudur.

nsann fitrti, qlbi, vicdan Quran-Krimin hqiqtlrini bilmyndk dnyada hqiqi rahatla xa bilmyck. nsanlar mrlri boyu,Quran hqiqtlrini tapana qdr daim axtarda ola-caqlar.

l-Maid-3 - Bu gn Mn sizin n dininizi kamil etdim, (cahiliyyt qanunlarn mhv etmkl) nemtimi siz tamam etdim. slam sizin n din sedim.Allah-taala slam dinini meydana xarm v ucalt-mdr. Yalnz Mndn qorxun v mn ibadt edin. (nki mn sizi zfr atdrdm, slam dinini btn dinlr zrind qalib etdim, dinini-zin iman saslarn, rit saslarnn hamsn siz bildirdim.)

24

Yunus-105-Batildn haqqa tapnaraq zn slam dinin evir, mriklrdn olma.

Ali-mran-19-bhsiz, Allah yannda din slam dinidir.Kitab hli o dinin haqq olduunu bildikdn sonra, hsd v tkbbrllkdn ixti-lafa ddlr. Allahn aytlrin kafir olanlar bilsinlr ki, Allah tezlikl hesablara yetickdir.

AIi-mran-85-slamdan qeyri bir din sen ksdn he bir ml qbul olunmayacaq v axirtd ziyan grnlrdn olacaqdr.

Ali-mran-103-Hamnz Allahn ipindn,slam dinindn yapn v bir-birinizdn ayrlmayn.Allahn siz verdiyi nemtlri xatrlayn ki,siz bir-biriniz il dmn ikn Allah sizi slam dini il birldirdi.

r-Rum-43-44-Pak,dzgn din doru gl!Allahn mrindn geriy dnmk mmkn olmayan gnn glib atmasndan qabaq.O gn insanlar iki dst olarlar. Kafir olanlarn kfr z ziyanlarna olar, mlisalehlr is zlri n yax mkafatlar hazrlayblar.

Hdis:-Allahn Peymbri (s..s.) buyurur:-Ey camaat! Hqiqtn mndn sonra he bir Peymbr, sizdn sonra he bir mmt olma-yacaq. Agah olun v z Allahnza ibadt edin. Be vaxta namaz qln, Ramazan aynn orucunu tutun, Hcc gedin, mal-dvltinizin zkatn smimi qlbdn verin v Allahn mrlrin itat edin ki, Cnntin daxil ola bilsiniz. (Hdisi Qdsi)

ALLAH BTN NSANLARI MSLMAN

YARATMIDIR

Aqlama: Mslman-ltd tk bir Allaha tslim olmu, tabe ol-mu mnasndadr. slam dinindn olan insanlar mslman, yni, Vahid olan Allaha ibadt edn adlandrrlar. slind, Qurani-Krim mracit etsk, grrik ki, Allah-taala trfindn dnyaya gndrilmi btn Peymbrlr zlrini mslman adlandrmlar.

Bu aylrdn grndy kimi Allah-taala btn insanlar mslman olaraq yaratmdr. Bellikl, mumi fikir budur ki, slam yegan Alla-ha tslim olmaq, boyun ymk demkdir.

Fussilt-33-Xalq Allaha trf aran,yax is grn v Mn Mslmanlardanam! - deyn kimsdn daha gzl danan kim ola bilr?!

l-Bqr-127-128-brahim v smail Beytin bnvrsini ucaldan zaman dedilr: - Ey Rbbimiz, bizdn bunu qbul et! Hqiqtn, Sn daima eidn v bizim niyytlrimizdn xbrdarsan. Prvrdigara,

25

bizim hr ikimizi mslman v snin mrin itatkar et!Bizim v-ladlarmzdan yalnz Sn boyun yn insanlar vcuda gtir, bizlr ibadtlrimizin yollarn gstr, tvb etdikc biz rhmtinl bax.Tvbni ox qbul edn v balayan yalnz Snsn!

l-Bqr-131-132-Rbbi brahim: -mrim tslim ol!-dedik-d,brahim d:Almlrin Rbbin tslim oldum, mslman oldum!-dey cavab vermidi. brahim v (sonra da) Yaqub mslman olma z olanlarna vsiyyt ediblr. Onlardan hr biri z vladlarna dedilr:-Ey olanlarm, hqiqtn, Allah sizin n slam dinini sedi, siz d ancaq mslman olaraq lmlisiniz!

l-nam-161-(Ya Rsulum!)De ki:-bhsiz,Rbbim mni doru yola, hqiqi, dzgn din, batildn haqqa tapnan v mriklrdn ol-mayan brahimin dinin ynltdi!

l-Hcc-77-78-Allah sizin n slam dinini sedi,sizin n dind tinlik yeri qoymad, ksin, atanz brahim milltinin geniliyi kimi, sizin dininizi genilndirdi. Allah siz brahimdn qabaq mslman ad qoymudur. Bu Quranda siz mslman adlanrsnz ki, Peymbr siz ahid olsun. Siz d kemi Peymbrlrin mmtin (ya sizdn sonra gln mmtlr) ahid olarsnz ki, Peymbr hkmlri atdrm-dr. Namaz qln, zkat verin, Allahn dinindn yapn! Sizin iiniz yetin, kmk gstrn Allahdr. O n yax ixtiyar sahibi, nec d gzl imdada yetndir.

l-raf-126-Musa v Harunun duas:-Ey Rbbimiz,biz bolluca sbir ta et v bizi mslman olaraq ldr!

Yusif-101-Yusif syldi:-Gylri v yeri yaradan Allah!Sn dnya-da da, axirtd d mnim ixtiyar sahibimsn. Mnim canm mslman olaraq bdi dnyaya kr v salehlrin yanna apar.

Ali-mran-102-Ey mminlr! Haqq il Allahdan qorxun, mslman olaraq lmy aln.

l-Hicr-2-Kafirlrdn bir oxlar arzu edcklr, ka ki, mslman olardlar.

SULD-DNN 5-HKM VARDIR

1-ci Tvhid-Allah tkdir

Glib hamdan vvl, hr bir varlqdan qabaq,Yaayanlar iind bdi odur ancaq. Ey hl biz yox ikn var olan lvi, uca!Biz lndn sonra da hey bdi qalacaq. (Sirlr Xzinsi)

26

l-Bqr-107-Ya Peymbr!Sn bilmirsnmi,Yerin v gylrin padahl Allah ndr? Ondan baqa sizin n mvla v kmki yoxdur.

l-Mlk-1-2-Hkm, hr eyin ixtiyar lind olan Allah n qdr uca, n qdr uludur. O, hr ey qadrdir! Hansnzn mlc daha gzl olduunu snamaq n lm v hyat yaradan Odur.O, yenilmz qvvt sahibidir, ox balayandr.

r-Rd-16-Ya Peymbr!Gylrin v yerin Rbbi,onlara prvri vern kimdir? De ki, Allahdr! De ki, siz zlrin xeyir v zrr vermy qadir olmayanlar znz sahib v dost tutdunuzmu? De ki, korla gz-l, iqla zlmt brabrdirmi? De ki, hr eyi yaradan Allahdr. Allah birdir v qlb alandr.

-ura-3-Gylrd v yerd olanlar Allah ndr.Allah an-hrt chtdn uca v bykdr.

Aqlama:-Tvhid-Allah vahid bilmkdir, yni slam dinin etiqad edn xs grk Allah vahid, tk v yegan bir vcud bilsin, ona rik qrar vermsin. Allah-taala insanlar yaradb ki, onlar z xaliqini tan-yb onu tsdiq etsinlr. Allahdan baqa btn varlqlara alm deyilir. Allahn zat cmldn ayr v mcrrddir. Allaha bndlik v ibadt etmk brin n byk fitri v mnvi ehtiyacnn tminatsdr.nsan Allaha bndlik etmkl sl kamala atr v mlklrdn n kerk Allahn caniini v mlklrin scdgah olur. badt etmk is insann inkiaf, kamilliyi v sil bnd olmas saysind ona nsib olar. Allah-taala insanlar zrind sonsuz mrhmt sahibidir. Uca Allah bizlr fi-ziki nemtlrin yannda mnvi olaraq ox ltflr d vermidir,xtalar fv edr, tvblri qbul edr, insanlar qoruyar, pis mllrinin stn rtr, hidaytlrini artrar, doru yola ynldr. Bndlik insann b-tn vcudu il Allaha ibadt etmk, onun buyurduqlarndan baqas-na qulaq asmamaq, ondan baqasna itat etmmk, onun razlndan baqa bir eyi dnmmk demkdir. Bndliyin drcsi onun Allaha olan mriftin baldr. Buna sasn Allahn zmtini drk ednlr, zlrinin Allaha olan ehtiyac v mhtaclarn anlayanlar ml edrlr. Peymbrlr v imamlar bu mriftin, yni ibadt v bndliyin n uca zirvsinddirlr. Bizim n byk arzumuz olan Allaha qovuma-n mmknly, Onun qdrtinin byklyn fikirlib, dnmk n yalnz iar v mjdlrl dolu olan Qurani-Krimin aylrini v Peymbrin buyurduqlarn yrnib drk etmkl mmkn ola bilr.

l-sra-9-Hqiqtn, bu Quran btn briyyti n doru yola ynldir, yax ilr grn mminlr byk bir mkafata nail olacaq-lar il mjd verir.

27

Allah Qurani-Krim vasitsil bir daha zn biz tandb, z elmini,yni dnya v kainat elmlrini, hminin insann zn drk etm elmini bizlr bildirmk istmidir.Masir dnyada elm ox geni bir mna ksb edir, elmlrin miqdar o qdr artb ki, onlar sayb qur-tarmaq olmur.Lakin mna drinliyin getdikc onlarn bir-birin yaxn-lab bir mrkz trf gldiyini grrik.

Hdsi:Peymbrimiz (s..s.) bel buyurmudur: Elm bir nqtdir, cahillr is onu oxaldblar.(Hdisi Qdsi)

Btn elmlrin mnbyi is Qurani-Krimddir. Bilik imandan ibartdir, nki iman tsdiqdir, tsdiq is elmin bilik adlanan bir qis-midir.

Bu haqda slam alimi Mvlana bu Hmid Muhmmd Ca-zali (1058-1111) bel buyurmudur:Astronomiya v anatomiya elmlrini bilmyn, Allah tanmaqda aciz dr

n byk sntkar olan Allah tanmaq n astronomiya el-mini bilmk gylrin v yerin yaradln dnnlr n n gzl yardmdr!

Hminin, burada bir miqdar almin astronomik aradrmalarndan v bir miqdar insan anatomiyasndan yazlanlar aqlamaq mnasib grlmdr.Blk Allah tanmaq istynlr Allaha asi olmaq haln-dan uzaqlaar, chalt zindanndan xar, elm v hikmt almin gi-rib, hqiqtin zirvsin ykslrlr. yann hqiqtindn agah olub, mnann incliklrini bilib, cahann sirlrindn agah olub, almin grdiini olduu kimi qbul edrlr. Blk bundan sonra zn tanma sirrin malik olub, ondan Allah tanma srvtini taparlar.

Ey vacib-vcud olan Allahm!Rhmtini stmz sa! Sni kama-lmzla tanma biz qismt et! Snin yrtdiyindn baqa he n bil bilmrik. Snin anlatdndan baqa he n anlaya bilmrik. Snin il-ham etdiyindn baqa mriftimiz yoxdur.Sn Alimsn, Krimsn, Ra-ufsan, Rhimsn! (Mvlana Cazali)

ALLAHIN VSF

Ey btn varlqlara bu dnyada can vern,Gcsz torpaa bel qanad vern, qan vern!Bayrann altnda ylib btn cahan,Sn zndn douldun, biz snin calalndan.Varlnda grnmr n surt, n d trkib,He kim bnzmzsn, de kim sn bnzyib?

28

Dnmz, dyimz varlq taplarsa, o, snsn,lmyib, lmyck qdrt varsa, o, snsn.Sn-yaar v sonsuz, bizs gldi-gedri,Hkmnddir kainat, yerin, gyn mehvri.Kim verib flklr bunca qdrt, iqtidar?Bu qazana snin tk can duzu atanm var?Balancsz varln cahana hayqrmada:Mn hqqm! Sndn savay kimdn qopar bu sda? (Sirlr Xzinsi)

Aqlama: Hz. linin Nhcl Blakitabndan Tvhid haqqnda-k xtblrindn bir hiss:-Balanc kimi vvli, qurtarmaq kimi sonu, tknck kimi bir nhayti olmayan Allaha triflr olsun! O, Uca-dr! zn vsf etdiyi kimidir. Btn varlqlar yaradanda onlar n myyn riv tyin etmidir ki, hm onlarn zn, hmd znn onlara bnzmsindn uzaq olsun. Varlqlarn iin girmmidir ki, on-larn iinddir deyil bilsin.Varlqlardan uzaq deyildir ki, onlardan ayr-dr deyil bilsin. Onlar trk etmmidir ki, haradadr deyil bilsin. La-kin onlar z elmi il hat etmi v Onun yaratmas onlar var etmidir. Havada grnmyn gizlilr gec qaranlnn hiss edilmyn rtllri, yksk gylrd v yerlrd olan hr bir ey Ondan gizli qalmaz. Hr bir eyin bir qoruyan, nzartisi vardr. Hr bir ey baqa bir eyl hat edilmidir v Allah da hr eyi hat etmidir. O, zamann kemsin gr dyiilmy mruz qalmayan birdir, tkdir, he ny mhtac deyil-dir.Bir eyiyaratdna gr yorulmaz, istdiyi ey sadc,Ol!deyr, o da drhal olar.Birlik xsusiyytin yalnz z sahibdir. Sahib olduqlar arasnda onun tay yoxdur. Mlknn zrindki hakimiyytd he ks Ona rik deyildir. bdiliyin yoxedicisi,sonsuzluun mirassdr, yal-nz zdr! Hr biln chaltdn, sonra, yrnib bilik sahibi olmudur. Lakin Allah hmi bilik sahibi olmu, varlqlardan qabaq da O, elm sahibi idi v btn yaratdqlarn z elmi il yaratmdr Daimidir! He bir zaman yox olmayacaq!Yox olmaz v tknmz Rbbimi bel vsf edirm. Ondan baqa Allah yoxdur! Bykdr, n mbark byklk? Uludur, n mbark ululuq? stndr, n mbark stnlk? O, zalm-larn syldiklrindn Ucadr, Bykdr, bdidir. Gylrd v Yerd olan zmt yalnz Onundur. O zizdir, hakimdir. Yerlrin v gylrin n byy Allahdr. Dnya yaranb dvr etmy balad gndn he bir ks onun qdr sevilmdi, he kims onun qdr arzulanmad. Dua ednlr onun ad il yalvararlar.Onunla hyat sevrlr. lm d onunla

29

gzldir. Bu, bizim Rbbimiz, bizi hat edn canl v cansz almlri: Ay, ulduzlar, Gni, kainat, 7 qat gy, 7 qat Yeri, torpa v insan-lar yoxdan var edn Uca Allahdr. Btn mxluqat hr an nhaytsiz mkllri il Allahn yardmna mhtacdr.He bir mxluqat z eh-tiyacn z dy bilmz v onu gzlyn thlklri z gc il df ed bilmz. nsan bu lvi hqiqt ahid olmaa mkllfdir. Bu lvi hqiqt ahid olmayan hqiqi Tvhidi ld ed bilmz. Allahn mrlrini thlil edrkn onun bizim ibadtimiz ehtiyacnn olmadn, fqt bizim Ona ibadt etmy mhtac olduumuzu bilmk bizim n ox nmli v fziltdir.

Allah tanman kamal onu tsdiq etmkdir.Tsdiq etmyin kamal onu bir bilmkdir. O,yaradlmayb var olandr. Hrkt v alm mh-tac olmadan ilr grr, he bir varla mhtac deyildir, birdir. O hr eyin gizli v akar trfini bilndir. Onun mrin qar he ks xa bilmz.O n dodu, n d douldu. O, sonsuz, bitmz qdrt sahibidir. O, hr eyin hdudunu v sonunu bilndir.

Qurani-Krimd 119 ayd Allahn siftlri vsf edilmidir.l-nam-103-Gzlr Allah drk etmz, Allah btn gzlri drk

edr. Allah ltifdir, gzlr onu drk etmz. Allah btn insanlarn zlrindn, szlrindn v mllrindn xbrdardr.

l-Maid-120-Gylrin, yerin v onlarda olan hr eyin hkm Al-laha mxsusdur, Allah hr ey Qadirdir.

Loman-22-23-Kim yax ml sahibi olub zn smimi qlbdn Allaha tslim edrs, o artq n mhkm badan, Qurandan, imandan yapm olur. Btn ilrin axr Allaha glib xacaqdr.Buyuruq Allahndr!Kim kfr edrs,onun kfr sni kdrlndirmsin. Onlar Bizim hzurumuza qaydacaqlar. Biz d onlara (dnyada) n etdiklrini xbr vercyik!

Loman-26-27-Gylrd v Yerd n varsa, Allahndr.Allah bndlrinin, o cmldn mriklrin ibadtin mhtac deyildir v hr cr kr, rif layiqdir! Onun btn ilri bynilndir. gr yerdki btn aaclar qlm, drya is mrkkb olsayd v yeddi drya bel ona qoulsayd, yen d Rbbimin szlri yazlb tknmzdi. Hqiqtn, Allah yenilmz qdrt v hikmt sahibidir!

l-nam-73-O el bir Allahdr ki, gylri v yeri haqq, hikmtl yaratd.O gn ki, Allah ona:Ol!,deyr, o da olar. Allahn sz do-rudur. Surun alnaca gn Padahlq Allah ndr. Allah qeybdn xbrdardr. Hkm edn v hr eydn xbrdar Odur.

30

l-Mumin-66-O diridir, ondan baqa ibadt layiq mbud yoxdur. Dininizi xalis edrk, onu arb deyin ki, hmd btn almlrin prvrdigar Allah ndr.

Hdis: Bir gn Mkk mriklrindn bir ne nfr Hz. Peymbrin yanna glib sorudular:

- Allah haqqnda biz mlumat ver ki, grk, o, qzldandr, g m-dndir, aacdandr, ya dmirdn?

Sonra xlas sursi nazil oldu.1-Ya Peymbr! De ki, Allah birdir, riki yoxdur!2-Allah hr bir eydn ehtiyacszdr !3-Domaybdr! Ondan n vlad, n d qm, adlq, glmk, aclq v

toxluq kimi eylr ba vermyibdir v doulmaybdr! He bir eydn xaric olmaybdr.

4-Allah n ona oxayan bir xs v tay yoxdur ki,Allah ona oxa-db insanlara tantsn.Yaxud domaybdr ki, Allahl irs il baqasna versin v doulmaybdr ki, Allahl irs il qazanm olsun.Onun he bir tay-brabri v bnzri yoxdur. (Zubdtul hadisQummi)

ALLAH KANATI YARATDI

Btn var olanlar yalnz odur yaradan. Prdli flklrin prdsini aandr,Prdli i grnin sirrini saxlayandr.Gnin kmrin ll il zint vern,Torpaa hyat donu, suya travt vern.Taplarm cahanda onunla bhs elyn?Varm ondan savay Bu mlk mnimdir! deyn?O vard, hl yoxkn yer, gy, ucalq, alaq,Varlq yoxa xsa da, o, daim var olacaq. (Sirlr Xzinsi)

l-nbiya-31-Mgr mriklr bilmdilrmi ki, gy v yer bal idi, (n ya yard, n ot bitirdi) sonra onlarn hr ikisini adq (ya yad,ot bitdi). Btn eylrin diriliyini sudan ml gtirdik.

r-Rd-2-O el bir Allahdr ki, gylri grdynz kimi stunsuz ya-ratd. Sonra r qlb ald. rd qrar tutan v mlum bir mddt hrktd olan Gni v Ay zn tabe etdi.Onlarn hr biri myyn vaxta qdr, Qiyamtdk cari v hrktd olarlar.

31

l-nam-101-Allah gylri v yeri yoxdan vcuda gtirndir. Hr bir eyi Allah yaratmdr.Allah hr ey Alimdir.

l-Bqr-29-Yer znd n varsa, hamsn sizin n yaradan, sonra smaya z tutaraq onu yeddi qat gy halnda dzldib, nizama salan Odur!O hr eyi bilndir!

Aqlama:-Allahn 14 sr bundan vvl Qurani-Krimd verdiyi bu mlumat masir elmi kflrl st-st dr.Bu gn astrofizika-nn gldiyi dqiq ntic, btn kainatn madd v zaman llri il birlikd sfr anndan, byk bir partlayla ml glmsini bildirir. Byk partlayn orijinal adBinq Bnq nzriyysi, bu gn kainatn ml glmsi v balanc mvzusunda btn elmi dairlr trfindn ortaq kild qbul ediln elmi aqlamadr.

Bu ayd rb dilindkiratqklmsi, Azrbaycancabir-birin biti-ik, ayrlmaz bir vziyytd, btnlmi mnasna glir. Yni, bu sz vahid bir tam halnda olan, btv-dairvi iki maddni ifad etmk n ildilir.Yer krsinin dairvi halda olmas elm adamlar trfindn yaxn srlrd myyn edilmidir. Sonra gln rb dilindki,fatq feli, Azrbaycanca adq-ayrdq,yni bitiik vziyytd olan bir nsnnin yarb, paralayb l xmas mnasna glir. Msln, toxumun ccrrk torpaqdan xmas da bu klm il ifad edilir. Ayd gylrl yerin bir-biri il bitiik, yni ratqvziyytind olmasndan bhs edi-lir. Ayd hmin klmdn drhal sonra fatq feli bunlarn ayrlma-sn bildirir. Yni biri digrini yararaq gy xr. Hqiqtn d,Binq Bnqin ilkin grnn dndkd kainatn btn maddlrinin bir nqtd toplandn grrk.

Baqa bir ifad il hr ey, htta yaradlmam olan gylr v yer d bir nqtnin iind,bir-biri il bitiik,ayrlmaz vziyytd idilr. Bundan sonra bir nqt iddtli bir partlayla yarlr v gyl yer bir-birindn ayrlrlar. ind olduumuz yer krsi 300 milyard qalaktikadan yalnz biridir. Kainatda tqribn 250 milyard ulduz vardr.Gn bu ulduzlar-dan biridir. Bu ulduzlarn hr birindki tk bir toz dnsi bel Allahn hr an nzartinddir.Hr bir planetin, hr bir ulduzun,300 min qalakti-kadan hr birinin hrkti,dn srti, istiliyi, soyuqluu,uzaql Al-lah qatnda hesablanm v nzartddir. Allah insann xbri olmadan yer zndki saysz yaranmlar hr an, hr saniy grr.

Flklri Yerin bana frlanan etmi, Flklrin frlanmalarn yer n etmi. (Xosrov v irin.)

32

Aqlama: Avropada astronomiya XV-XVI srlrd inkiaf etmy balamdr. Nikolay Kopernik (1473-1543) Dnyann heliosentrik sistemini vermidir. Bu yeni astronomiyann meydana glmsin v srtl inkiafna sbb olmudur.Tixo Brahe (1546-1601), Lohan Kepler (1571 1630), Qalileo Qaliley (1564-1642), saak Nyuton (1643-1727) v baqalar astronomiyann inkiafnda byk rol oynamlar. Kepler planetlrin hrkt qanunlarn vermi, Nyuton mumdnya Cazib qanununu kf etmi v mahidlr sasnda verilmi Kepler qanunlarn riyazi olaraq alm v mumildirmidir. O ilk df olaraq bir ox astronomik hadislrin dzgn izahn vermidir. Masir astro-nomiya elmind N.Kopernikin tklif etdiyi sistemd Gn ortada du-rur, onun trafnda is doqquz planet bu trtibl dzlmdr:-Merkuri, Venera, Yer, Mars, Yupiter, Saturn, Uran, Neptun, Pluton. Mars il Yu-piterin orbitlri arasnda oxlu xrda planetlr vardr, onlara asteroidlr deyirlr. Bu planetlrin hams Gn trafnda qrbdn rq trf dvr edirlr.

1781-ci ild Uran planeti, 1846-c ild is Neptun planeti kf olunur.1930-cu ild Gn sisteminin IX planeti Pluton kf olunur. 2006-c il avqustun 24-d Beynlxalq Astronomiya Ittifaqnn Ba As-sambleyasnda qrara alnmdr ki, Pluton planet deyil. 1859-cu ild Kirxhof spektral analiz sulunu verir. XIX srin ikinci yarsnda fotoq-rafiya kf olunur v astronomiyada fotoqrafik mahidlr balanlr. Bellikl, astronomiyann n gnc sahsi astrofizika yaranr.

ALLAHIN LK YARATDII RUHLAR ALM

Aqlama:slamn tarixilrindn olan bu Cfr Muhmmd bni Crir Tbrinin yazd Tbreyi Kbir adl kitabnda Peymbr veriln suallar v onlarn cavablar rh edilmidir. Btvlkd is XVII srd Mvlana Furat trfindn Qrx sual adl sri 1840-c ild stam-bulda, 1851-ild Vyanada ap edilmidir. 1881-ci ild rus dilin trcm olunmu v A.Arxangelskinin Muhmmd kosmologiyasadl kitab-na lav edilmidir.1918-ci ild stambulda yenidnQrx sualad il ap edilmidir:

40 sual-kitabndan:- Qurani-Krimin aylrindn v Peymbr (s..s.) trfindn sylniln hdislrdn mlum olur ki, say-hesa-b bilinmyn qrinlr v srlr vvl yalnz Tk olan Allah var id. Allah hddi-hdudu, eni-uzunluu, ya, mddti, vaxt v zaman, mkan v yeri bilinmyn almd, bir gizli xzin ikn tannman

33

istmi, ruhlar v cisimlr almini yaradb z mrhmtinin, camalnn, qdrtinin, kamalnn, zmtinin, clalnn, nemtlrinin bolluunu, sntinin eidlrini, hikmtlrinin sirlrini gstrmk istmidir. Qadir Allah btn mxluqatdan vvl yoxdan ox nurlu, yal zbrcntdn olan, bykly Allahdan baqa kimsy mlum olmayan, z nurundan ltif v zim bir cvhr var edib, ondan btn kainat, bir trtib iind tdricn yaradb. Bunlardan Nuri-Muhmmd, Lvhu-Mhfuz, Qlm, ql v be kimsnin ruhudur ki, btn ruhlarn v cisimlrin balan-c, sas v ilk cvhridir. Btn ruhlarn v csdlrin balanc v qayna da bu cvhrdir.(Varl mmkn olan yaya v varlnn davam dyiikliy uramazsa, ona, cvhr deyilir.gr dyiikliy urayarsa, ona rz deyilir.)

Cnabi-Haqq z mhbbti il o cvhr baxnca, cvhr utand-ndan o andaca riyrk su kimi axm, xals z (qayma)su zn xnca, ondan vvl klli nfsi yaratm, sonra mlklrin ruhlarn, sonra sras il digr Peymbrlrin, imamlarn, valilrin, alimlrin, ariflrin, abidlrin, mminlrin, sra il Qiyamt gnn qdr dnyaya glck btn insanlarn, kafirlrin, cinlrin, eytanlarn, heyvanlarn, bitkilrin nfsini yatarmdr.Onlarn hr birisi n mrtblrin gr blli mqamlar gstrmi,hr ruh z cinsini tapm v hr toplum z mqamnda qalmdr. Sonra qli yaradaraq btn ruhlara ql v ur bx etmi v btn yaratd ruhlarn talelrini v qza-qdrlrini ilk yaratd Qlml Lvhi Mhfuzda yazmdr.

Duyu v hiss vasitsi il drk edilmsi mmkn olmayan v Giz-li xzin olan Uca Allah yaratd insanlarn ruhunu drk ed biln, ql v ur sahibi olaraq yaratmdr ki, digr canllardan frqli olaraq yalnz insan z qli, uru il bu kamilliyi bu gzlliyi drk ed bilsin.Sonra r dayan drd mlyi, Peymbr mlklri v say-hesab bilinmyn mlk v hurilri yaratmdr.

Bu almin n yksyin, n ltif v gzlin Qeyb almiLhut v ya Cbrut almi deyilir. Bu almin axrncsna Ruhlar-almi, mna v ya mr almi deyilir. Bu almin aasna v cisimlr yaxn olanna Brzax almi v ya Misal almi deyilir. Bellikl ruhlar v mlklr almi,yni Mlakul-almbu 14 eid ruhlarla tamamlanmdr.

34

ALLAH SONRA CSMLR ALMN YATARDI

Allah-taala mlklr v ruhlar almini yaratdqdan 2 min il sonra zli iradsi il adn, ann blli etmk n cisimlr almini yaratd.Bunun n ilk Gvhr mhbbtl bir daha baxmdr.Gvhr Allahn baxndan utanaraq su tokm v znn suyu dalalar kimi hrkt glib ykslmidir.Dalalanan Gvhrin uca hisssindn ri-zm vcuda gtirmidir.O biri hisssindn Krs, Cnnt, Chnnm, yed-di qat gy kilndirmi v drd nsr bdn glib formalamdr. ri-zmin altnda v onun nurundan Krsnn, Cnntlrin stnd a inci kimi bir fza yaratmdr ki, Sidrtul-Mnthadr. Bura Cbrail il Mqrrb mlklrin mkandr. ri-ladan sfli-sfilin (yer qatinin n aasna) qdr bu surt almi, bu trtib zr nizam tapb 15 ceid d Mlk alminin yaradl tamamlanmdr.Bu almlrin st tbqsin lv alm, (Bqa almi) davamllq almi,axirt almi de-yilir.Orta tbqsin orta alm, gy cisimlrinin almi, Flklr almi deyilir. Alt tbqsin Qvn v fsad almi, cisimlr almi, nsrlr almi,axrncsna is pozulma almi (mhv olmaq), yni Dnya almi deyilir.

Bellikl, ruhlar v mlklr almi il Mlk alminin toplumu,yni eidli ruhlarn nvlri il bsit, sad cisimlrin siniflrinin ham-s, hrflr kimi 29 olaraq (14Mlakul-almv 15Mlk almi) ta-mamlanmdr. Hr iki almin varlqlarnn birlmsindn qisim mrkkb cisim bdn glmidir:Mdnlr, bitkilr v heyvanlar ml glmidir ki, bu da, hrflrin birlmsindn hecalar, isim v fellrl eidli klmlrdn ml gln bir cmlnin meydana glmsin v bunlardan da Cahan kitabnn sonsuz mnalar qazanmasna bnzyir. brt gz il bu alm baxan Ariflr hr birind bir ox hikmtlr grrlr. Belc vliyalar Cnabi-Haqqn sntinin sirlrini idrak edr v iindki drin mnan anlayaraq, onun yksk hzurunu taparlar.

Bilinmz n vaxtdan firlanr bu tac, N zaman pozular bu gzl sas, Bel nazik fikri drindn duyub, Al lsyl drk etmk olmaz. (mr Xyyam)

35

R-ZM HAQQINDA

40 sual kitabndan: Cnabi-Haqq yal cvhrin n yksk hisssindn ri-zmi yaratmdr ki, onun nur v zmtini vsflndirmk imkanszdr. rin evrsi qrmz yaqutdandr ki, b-tn yaradlanlarn sift v surtlri onda nq olunub,tsvir edilmidir. Gylrin st Rhmann ri, mlklrin qbbsi qlnmdr.ri-zmin 70 min dili var ki, hr dili baqa bir ltd Allah tsbih, zikr edir.ri-zm drd stunu vardr ki, hr biri yerin drinliklrin atar.ri-zm su zrind, su klk zrinddir.Allah-taala drd mlk yaratmdr ki, hl d ri onlar dayr. ri dayan mlklrin drd sifti vardr.Hr z insan surtind tsvir edilmidir.Hr z,yer znd z bnzri olan varlqlar n Allahdan ruzu istmkddir.Onlar daima ayaq st dayanb,ri-zmi boyunlar zrin gtrmlr, ayaqlar is yeddi qat yerdn aadadr.Allaha yaxn mlklrin hamsndan, Allah qatnda daha mhtrm olan rin dayclardr.Bu mlklrdn birinin ad srafldir ki, rin bir aya onun boynu zrind ra-hat dayanmdr. Allah qatnda hamdan daha ziz v krm sahibi olan srafil(.s) hm d Surun sahibidir.O Qiyamt gnndk Lvhi Mhfuza baxar v Suru frmk n hazr dayanb. Hz.srafil Lvhi-Mhfuzdan Hz.Cbrailin, Hz.Mikailin v Hz.zrailin grmli olduqlar ilrini, vziflrini v mllrini aqlayaraq, onlara xbr verir. Mahir rin dayclarnn hr birinin drd qanad var ki, drd istiqamtd onlar yaymlar rin dayclarnn yars qar, yars atdir v on-lar bir-birini sndrmyib, ulduz bcyi kimi bir-biri il qaynarlar.rin dayclarnn csslri (bdnlri)el bykdr ki, qulaqlar il boyunlarnn aras qu uuu il yeddi yz illik msafdir. Onlara B-yk mlklr ad da verilmidir. rin dayclarnn szlri, davaml tsbihdir v bu szlr dillrinin zbri olmudur: Subhn Muhrram Mulki vl Mlkut. Subhn Muhrram rin vl-izzti vl zmti vl heybti vl qudrti vl Kibriy vl- cbrut. Subhnl mlikil mdud Subhnl mlikil movcudu Subhnl Mlikil, Heyyillzi L ynmu v l ymutu Subbuhun, Quddusun, rabbin v Qabbul mlikti vr ruh. Bunlara Kiramn katibin v ya hafaza-qoruyu-cu deyrlr.

Bqr-255-Allahn sltnt v qdrt krss, elmi gylri v yeri geni surtd hat edndir. Onlar saxlamaq ona ar v zhmt deyil. Allah ucadr v bykdr.

36

Loman-10-Allah gylri grdynz kimi dirksiz, stunsuz ya-ratmdr.

Aqlama:-Ayd stunlarn olmasndan shbt gdir. Dmk, s-tunlar var, ancaq biz onlar grmrk. Aylrd sma cisimlrinin cazib qvvsi nticsind smada hrkt tmsi gstrilir, cazib qvvsi is gz grnmz kimi ifad olunur.

KRS HAQQINDA

40 sual kitabndan Gylr v Yerlr Kursinin byklynn yannda yeddi qat bir sfry bnzyir. Haqq-taala Kursini d nurdan yaratmdr. rn bykly, Krsinin yannda ldki bir xrmana bnzyir..

Cnabi-Haqq Hrqail adnda bir mlk yaratmdr ki, ona btn yalarn adlarn v sirlrini yrtmidir. Onun on skkiz min qanadi vardr. Bu mlk rin byklyn seyr etmyi arzu edir. O Allahdan ri tvaf etmk n izin istmi v Allahdan izin aldqdan sonra yola xm v 18 min qanad il 3 min il boyunca umudur.Yorulduqda, Allah ona qvvt vermi v umasn mr etmidir. Daha 3 min il d rin trafnda umu, yorulduqda Allah ona yen qvvt vermi v umasn mr etmidir. Daha 3 min ild umu v yorulduqda, baxb grm ki, bu 9 min ild ancaq rin bir diryindn digr diryin qdr yol getmidir.O, heyrtlr iind seyr edrkn Allahdan ona sda glmi:-Ya Herqail! Qiyamt qdr usan bel, yen d rimi tvaf ed bilmzsn.

ALLAH HR EY ALTI GND YARATDI

Qaf-38-Gylri, yeri v onlarn arasndak eylri alt gn yarat-dmz zaman he yorulmadq v sizi yenidn yaradan zaman da biz he bir zhmt yetimz

Fussilt-9-14-Allah yeri iki gn yaratd v yerd mhkm da-lar yaradaraq yeri brktli etdi.Yerd halinin ruzilrini drd gn myynldirdi. Allahn mrhmti btn istynlr n brabrdir. Sonra Allah gy yaratd,bir halda ki o tst idi. Allah gy v yer buyurdu ki, istr-istmz vcuda glin! Onlar dedilr ki, biz rbt bslyn olduumuz halda vcuda gldik. Gylrin yeddi tbq ol-masn iki gn rzind hkm etdi. Hr bir tbqnin iini vhy etdi, on-larn halisinin nec ibadt etmlrini bildirdi. Yaxud hr bir tbqd

37

istdiyi varl yaratd. Biz aada olan gy raqlarla bzdik v qo-ruyub saxladq. Qlb alan v Alim olan Allahn tqdiri budur!

Aqlama:-Qurana gr Allah Yri iki gn,Yr znd olanlar iki gn v gy d iki gn yaratmdr. Bu haqda Qurani-Krimd bu-yurulur:

Yunus-3-Sizin Allahnz,siz prvri vern Allahdr. Gylri v Yeri alt gn mddtin yaratd,sonra r qalib oldu.

Hud-7-D ki: Yri iki gn yaradanm danrsnz? Bu oxar ay lrdn bl bir sual ortaya xr ki,Yr yaranmam gn mfhumu ola bilrdimi? Biz gn ddikd yrin z oxu trafnda 24 saat frlanmasn baa drk. Dmk, Allah gn ddikd bizim sutkan nzrd tut-mur. Quran bu bard bl cavab vrir:

l- Hcc-47-Hqiqtn, sizin Allahnzn yannda bir gn, sizin dnyada saydnz illrin min ili kimidir.

s-Scd-5-Sonra sizin min iliniz brabr olan gn d gy trf qalxar. Masir lm gr gn sistmi tdricn yaranmdr. Yuxardak aylrdn d bl xr ki, gn sistmi uzun mddt yaranmdr.

Mvlana Furat Qrx sual kitabnda: Cnabi-Haqq Kainat bir anda yaratmaa qdrti olduu halda, onu 6 gn yaratmdr. Onun ka-inat yaratmasn bazar gnndn balayb cm gnnd tamamlama-s, bndlrinin hr i v hrktlrind sbirli v tmkinli olmalarn, tlsmmlrini anlatmaq ndr. Haqq-taala bu almlri alt gnd yaratd.Bazar gn balad, cm gn tamamlad. Bazar ertsi gn gylri; rnb axam gn ay v ulduzlar; rnb gn yerd v dnizd olan mxluqat v yeddi qat gylrd olan mlklri,Cm yni beinci gn Cnnti, huri v mxtlif nemtlri yaratd. Yen cm gn Hzrti Admi v Hvvan yaratd v cml mlklrin Hzrti Adm scd etmlrini mr etdi.Mlklr d Hz.Adm scd etdilr. nb gn cml ya kmal il bdn tapd ki, dnyada kil alma-yan he bir ey qalmad.

ALLAH GY V YER YARATDI

Dyimyn znsn bu sonsuz kainatda,lmzliyin timsal varlndr hyatda.Biz hammz faniyik, bdiyyt snindir,Uca gylr, qdsiyyt, tmiz niyyt snindir.Hkmnl, frmannla dolandrrsan yeri.Stunsuz saxlayrsan yal gnbz gylri. (Sirlr Xzinsi)

38

Mlk-34-Yeddi gy birbirinin stnd,qatqat yaradan da Odur.(Ey insan)Sn Rhmann yaratdnda he bir uursuzluq grmzsn. Bir gzn qaldrb smaya bax, he orada bir yarq, atlaq (nqsan) gr bilrsnmi?! Sonra gzn qaldrb iki df bax.Gz orada axtardn tapmayb zif, yorun drk yen d sn trf qaydacaqdr!

Fussilt-11-Sonra Allah gy qlb ald,gy yaratd.Bir halda ki,o tst halnda idi.Allah gy v Yer buyurdu ki, istristmz vcu-da glin! Onlar dedilr ki,biz rbt bslyn halda vcuda gldik.

Aqlama: Bu ayd qeyd ediln tst ifadsi,rb dilind Duxan klmsi klinddir.Bu klm ad Quranda kiln isti bir kosmik ts-tn ifad edir.Bu gn alimlr ulduzlarn isti qaz buludundan meyda-na gldiyini bildirirlr. sti qaz ktlsindn meydana glmk hm d kainatn yaradlmas il laqdardr. Masir dvrd is rus akadmiki O.J.midt trfindn irli srln nzriyy sas hsab dilir. Onun nzriyysin gr is Gn v Yr qaz-toz buludu maddsindn ml glmidir. Bu nzriyydn bl ntic xr ki, gn sistmi yni mny malik madddn yaranmdr. Mlum olduu kimi Qu-randa kainatn bu mrhldki grnn tsvir edn n mnasib szdn istifad olunub. Alimlr is kainatn tst halndak isti bir qaz ktlsindn ml gldiyini yalnz XX srd kf ediblr.

d-Duxan-38-39-Biz gylri,Yeri v onlarn arasnda olanlar bo yer yaratmadq.Biz bunlar haqq il yaratdq ki,mminlr bizim dnya v axirt nemtlrimizdn faydalansnlar.

l-Murslat-25-26-Mgr biz Yeri bndlr mskn etmdikmi? Hm diri olanlara, hm d llr.

t-Tlaq-12-O el bir Allahdr ki, yeddi gy birbirinin stnd v bir o qdr d Yeri yaratd. Allahn mri onlarn arasna,orada olanlara nazil olar ki, Allahn hr ey qadir olduunu bilsinlr. Hqiqtn, Alla-hn mri hr eyi hat etmidir.

l-nbiya-33-Gylri yer zrin dmkdn saxlanm halda ta-van kimi yaratdq. Bunu grgr kafirlr Allahn lamt lrindn z dndrirlr.

l-Muminun-17-Sizin banzn stnd yeddi gy yaratdq v on-larn hr birinin yollar var. O yollardan mlklr nazil olarlar. Biz in-sanlarn mllrindn d xbrsiz deyilik.

Aqlama:Bu ayd bildiriln:Hr gyn iini zn vhy edib bil-dirdik klmsind hr tbqnin znmxsus vzifsi olduu bildiri-lir. Hqiqtn d, bu yeddi tbqnin hr biri insanlarn v yer zndki btn canllarn xeyri baxmndan ox hyati vziflr dayrlar. Ya-

39

larn ml glmsindn zrrli sularn qarsnn alnmasna, radiodal-alarn ks etdirilmsindn meteoritlrin zrrsizldirilmsin qdr, hr tbqnin zn aid vzifsi vardr.

Qurandagyklmsi btn kainat ifad etmk n istifad edil-diyi kimi,yerin zrindki sman ifad etmk n d ildilir. Fatir-41-Allah gylri v yri zaval tapmasnlar (z mehvrindn xmasn-lar) dy, tutub saxlayr. gr onlar z mehvrindn xsalar, Allahdan baqa onlar h ks tutub saxlaya bilmz.

GYN TBQLR HAQQINDA

19-cu srd elmin kfi saysind mlum olan bu mlumat 14 sr bundan qabaq Quranda bildirilmidir.

Nuh-15-Mgr grmrsnuz ki, Allah yeddi gy birbirinin stnd nec yaratd?

Aydn grndy kimi yer zndki smann,Yerin atmosferinin stst yeddi qatdan ibart olmas bu gn elm adamlar trfindn d sbuta yetirilmidir. Bu tbqlr tzyiqlr v onlar ml gtirn qaz-larn birlmsi kimi aydn fiziki xsusiyytlrl birbirindn frqlnirlr.

Atmosferin yer yaxn tbqsi Troposferdir ki, atmosferin mu-mi ktlsinin 90%ni tkil edir.

Troposferin zrindki tbq Stratosferdir.Stratosferd ultrab-novyi alarn udulduu tbqy Ozonosfer deyilir.

Stratosferin zrindki tbq Mezosfer adlanr. Mezosferin zrind Termosfer yerlir. onlam qazlar Ter-

mosferin iindki onosfer adl tbqni ml gtirir. Yerin atmosferinin n stdki tbqsin Ekzosfer deyilir. s-Sffat-6-Biz siz n yaxn olan gy zn, dnya smasn ul-

duzlarla bzdik. Gn, ay v ulduzlar baqabaqa gylrd olduqlar halda,siz onlarn hamsn znzl mqayisd n yaxn bir yerdsanki banzn stnd grrsiniz.

Aqlama: 40 sual kitabndan:Yhudulrin Hz. Peygmbr (s..s.) sual verdilr ki: -Gylrd olan mxluqlardan biz xbr ya Mhmmd! Haqq-taala yeddi qat gylri ndn yaratd, isimlri ndir, mlklrinin tsbihi v ad ndir? ..

Hz. Peymbrimiz(s..s.) buyurdu: Uca Allah dnya gy altn-da v ona bitiik bir su dnizi yaratmdr ki,bu dniz dnya gynn iind yerlmidir. Dnizin dalgalar hava zrind Allahin mri il qrar v skunt tapmdr ki, bir damlas bel havaya dmz. Allah

40

Gni, Ay v ulduzlar z rinn nurundan yaradb v onlar bu su dnizinin iind balqlar kimi zrlr.Allah Gni btn ulduzlardan daha byk v iql etmi, sonra is Ay da byk v nurlu etmidir.Hr eydn uca olan Allah gy buxardan yaratmdr.

1-ci-Haqq-taala smann birinci qatn buxardan yaratmdr. Gyn birinci qat Brqiyyadlanr.Bu qatda olan mlklr daima Allaha scd edib deyrlr: Subhn zil mulki y mlkuti Cmi almin hkmdarna eq olsun. Bu qatdaki mlklrin balarnn ad sma-ildir. Bu mlk ox byk v heybtlidir. Btn bulud v yalarn zrind mvkkildir. Onun izni olmadan ya yamaz,yan bir damlas bel onun hesabndadr.

2-ci-Gyn 2-ci qatnn ad Qaydumdur v rimi gmdndir.Bu qatda yaayan mlklr qdmlrini yib, rku halnda, Allaha tzim edrk deyrlr: - Subhn zil izzti y Cbruti zmt v qdrt sahibi olan Allaha eq olsun!Bu gyn bacsnn ad Muha-ildir. Burada yaayan mlklrin hr birinin znmxsus qrib, son drc gzl adlar var.Gyn bu qatnn mlklri iki eydn:oddan v qardan yaransalar da, bir-birin zrr yetirmzlr.Onlar Allahn nin bel deyirlr: Subhn mn llf beyn slcin ibdik nrin km llf beyn. Qar il odu birldirn v bizi,z qullarn bu kild yaradan Xaliq eq olsun! gr bhn varsa ulduzlara bax ki, doru-lardan olasan.

3-c.Gyn Maunadlanan 3-c qat qrmz yaqutdandr.Burada yaayan mlklrin bir hisssi qddini ymdn,bir hisssi is qddini yrk Allaha scd edrk, Byk yaradann nin trif deyrlr: Subhnl mlikul-quddusu Rabbul-mlikti vr ruhi Yni: bdi olan Allaha eq olsun ki, he vaxt yox olmayacaqdr. Ba mlyin ad Sfaildir.

4-c-Gyn Aqura adlanan drdnc qzldandr. Burada ya-ayan mlklr ruku halnda Allahn nin tsbih edrk deyirlr: Subhnl-Heyyillzi lymut-Mlklrin hkmdar olan lahi Rbb eq olsun.Gyn bu qatnda yaayan mlklrin balarnn ad Arqalindir (Arqundur).

5-ci-GynMaun adlanan beinci qat qzldandr.Burada ya-ayan mlklr Allahn nin bel deyrlr: Subhnl-mlikil-Quddusi Rabbil-Mlikti v Rabbul-Ruh - Nuru yaradan Allaha eq olsun!Allah trif, alqa layiqdir. Buradaki ba mlyin ad sfaildir.

6-c-Gyn Raqaadlanan altnc qat parlaq sar yaqutdandr.Bu-rada yaayan mlklr Allahn nin deyrlr: Subhn Rabbi kulli

41

eyin Xaliquh Btn gz grnn eylrin Xaliqin eq olsun.Ba mlyin ad Arnasdr.

7-ci- Gyn rib adlanan yeddinci qat iqdan, nurdan yaradlb.Bu qatda yaayan mlklr Allahn nin bel deyrlr: Subhnllahi

dd xalqh v midd klimtih-Btn canllar yaradan v onlara ab-hava vern Allaha eq olsun.Gyn bu qatnn ba mlyinin ad Rfaildir.

Gyn 7-ci qatnda el mlklr var ki,o onlara Krraqu beytun deyrlr v onlarn sayn yalnz bir Allah bilir.Bu mlklr geri boyun-lar adlanr.Onlarn hr birinin znmxsus simas v mxtlif surtlri vardr. Bu mlklr bir-birin baxmrlar,Allahn qzbindn qorxaraq gec-gndz alayrlar.Axirt gnndk bel alar qalacaqlar. gr onlarn nalsini bir canl eits,hmin saat lr.Onlarn alamas il laqdar olaraq Peymbr (s..s.) bel demidir:-O gec mn Cbrail il Merac edrkn,gyn 7-ci qatnda qulama alama v inilti ssi gldi. Mn Cbraildn sorudum:-Bu n iniltidir,onlar n n ala-yrlar? Hz.Cbrail dedi ki,bunlar geriboyunlulardr.Snun mmtinin gnahlarn yumaq n alayrlar. Alayrlar ki, Xudavndi-Krim snin mmtinin gnahlarn balasn. Gyn 7-ci qatnda uzunluu 80 il qt edil biln bir dniz var. Hmin dnizd mlklr yaayrlar. Onlarn da ii-pesi gz ya tkmk, Allaha yalvarmaqdr.Yalvarrlar ki, Allah Muhmmd Peymbrin ardcllarnn, mmtinin gnahla-rndan kesin,onlar balasn. Hmin mlklr Qiyamt gnndk belc Allaha yalvaracaqlar..

YEDD GYN QAPILARI HAQQINDA

40 sual kitabndan: Yeddi gyn qrmz qzldan hesa-bsz qaplar vardr.Hams kilidlidir v aarlarnn ad:Allahu kbrdir. Hr gyn gztisinin gstrii il qaplar qapla-r aarlar.Yeddi gyn hr birinin hndrlk v qalnl 500 il-lik msafdir. Hr iki gyn arasnda da 500 illik msaf vardr. Ancaq Allahn qdrti nhaytsizdir.Yeddi gyn hamsnn say, msaflri v killri shih rvaytlr sasn adrlar misalnda ye-rin rivsind olan kiz Qaf dann yeddisinin zrind qrar tap-mdr. Skkizinci Qaf da dnya gynn znd yeri hat etmidir. Gylrin alt hisslri d dalar zrind nhayt tapmlar.

Mlk-3-4-Yeddi gy bir-birinin stnd,qat-qat yaradan da Odur.(Ey insan)Sn Rhmann yaratdnda he bir uursuzluq grmzsn.

42

Bir gzn qaldrb smaya bax, he orada bir yarq, atlaq(nqsan) gr bilrsnmi?! Sonra gzn qaldrb iki df bax.Gz orada axtar-dn tapmayb zif, yorun drk yen d sn trf qaydacaqdr!

ALLAH GN V AYI YARATDI

Aqlama:-Yer krsi gn sistemin daxil olan iri pla net lrdn bi-ridir.Gn sistemi 150 milyarda qdr ulduzlardan ibart nhng qalak-tikaya daxildir.Gn diametri 1.391.000 km olan kzrmi krkilli bir ulduzdur. Gn sistminin (plantlr v Gn) yaranmas haqqn-da ilk nzriyy alman filosofu .Kant trfindn vrilmidir. O, gn sistminin qarmaqarq hrktd olan toz buludundan ml glmsi fikrini irli srmdr. Sonra fransz alimi P.Laplas Gn v plantlrin artq frlanmaqda olan qaz dumanlndan ml glmsi fikrin glmidir. Masir dvrd is rus akadmiki O.J.midt trfindn irli srln nzriyy sas hsab dilir. Onun nzriyysin gr is Gn v Yr qaz-toz buludu maddsindn ml glmidir. Bu nzriyydn bl xr ki,Gn sistmi yni mny malik madddn yaranmdr.

Yasin-38-Gn onun n myyn olunmu qrarla (orbitd) hrkt edr. Bel bir hrkt biln v qlb alan Allahn tqdiridir.

r-Rhman-5-7-Gn v Ay myyn bir lcd hrkt edr. Ul-duzlar v aaclar da Allaha scd edrlr. Allah gy ucaltd v trzini qoydu ki, kid hddinizi amayasnz.

l-nbiya-34-O el bir Allahdr ki, gecni, gndz, Gni v Ay yaratd. Bunlarn hr biri, balq suda zn kimi bir gyd zrlr. Btn bunlar gr-gr kafirlr Allahn lamtlrindn z dndrirlr.

Aqlama:Quranda Gndn v Aydan bhs edilrkn onlarn hr birinin znmxsus orbiti olduu qeyd edilir. Bu aydki zmk klmsi rb dilind sbh feli il ifad edilir. Bu klmdn Gnin kosmosdak hrktini bildirmk n istifad olunub v hminin Gnin kosmosdak hrktinin nzartsiz olmadn, onun z orbitind hrkt etdiyini v dvr edrkn znmxsus hrkt dairsi olduunu anladr. Gn Qalaktikada olan 200-250 milyard ulduzdan biridir. Yerdn 325 min df byk olsa da, kainatdak ulduzlarn ya-nnda ox kiikdir. Gn sistemi qalaktikann mrkzindn 30 min iq ili uzaqlndadr.Bir iq ili is 9 trilyon 460 milyard, 800 milyon km-dir.Gn saatda 72.000 km srtl frlanr, qalaktikamz is z oxu trafnda saatda 900.000 km srtl frlanr. Gnin sabit (v ya statik) olmamas, onun myyn orbitd hrkt etmsi haqda baqa aylrd

43

d qeyd edilir. Quranda bildiriln bu hqiqt yalnz 20-ci srd astro-nomiya elmi saysind aparlan tdqiqatlar nticsind tsdiq edilmi-dir. Mtxssislrin hesablamalarna gr gnSolar Apeksadl orbit boyu Veda ulduzu istiqamtind saatda 720 min kilometrlik mhtm bir srtl hrkt edir. Bu txmini hesablama gnin sutka rzind 17 milyon 280 min kilometr yol qt etdiyini gstrir. Gnl birlikd onun cazib sistemindki btn planet v peyklr d eyni msafni qt edir, yni Gnin bana frlanr.

Yasin-39-40-Biz ay n mnzillr myyn etmiik. Nhayt, d-nb xurmann buda kimi naziklr. N Gn srtlnrk Aya a-tar, n d gec-gndz t bilr. Onlar bir-birinin ardnca glrlr. Ay, Gn vulduzlar,hams gyd insanlarn suda zdklri kimi zrlr.

Aqlama:-Bildiyimiz kimi plantlr v Yr Gnin trafna fr-lanrlar.Ancaq Yr v plantlr n Gn yaxnlar, n d ondan uzaqlar. Bunun sbbi .Nyuton trfindn mumdnya cazib qa-nunu kf dilmkl taplmdr.Hmin qanundan bl xr ki, Yrin v plantlrin z oxu trafnda hrkti onun mrkzdn qamasna, cazib qvvsi is onun mrkz trf czb olunmasna sbb olur. Bu iki qvv bir-birini tarazladrdna gr Yr v plantlr n Gndn uzaqlar, n d ona yaxnlar.

Geclr aq-aydn grdymz Ay planetimiz n yaxn olan sma cismidir. Yaay olmayan bu planetin diametri 3,476 km-dir. Bu, Gn alarn znd ks etdirn bir planetdir. Demli, Ay da baqa planetlr kimi zndn iq samr. Gn zndn iq saan plazma ymn-dan ibartdir. Onun alarnn srti 300.000 km-dir.Bu iq v istilik mnbyi olan sistemin alar Yeri, Ay v digr sma cisimlrini iq-landrr. Yer v ay zlrindn iqsama qabiliyytin malik deyillr. Gn yaxn olan bu planetlr iq v istiliyini gn alarndan alr-lar. Gnd bu qabiliyyti yaradan Uca Allah Qurani-Krimd bel buyurur:

-ms-1-2-And olsun Gn v onun ina.And olsun Gn tabe olan zaman Aya, ya Gnin nurundan ksb edrk onun ardnca gln Aya.

Nuh-15-Ay orada iql v gn yer hlin raq etdi. Yunus-5-O el Allahdr ki, Gni gndzdn tr iql etdi v Ay

gecdn tr nur etdi.(Gcl ia ziya,nisbtn zif ia nur deyilir). Aqlama:-Bu aydn d mlum olur ki, Gn raq, Ay is nur

saan ifadsi il tsvir edilmidir. Bu o demkdir ki, Qurani-Krimd Gn i il Ay i arasndak frqli cht nzr alnr.raq v

44

nurun frqli xsusiyyti bel tsvir edilir, yni ran iq vermsini Gnin ina, Ayn z iq istehsal etmdiyi halda, Gnin in znd ks etdirmsin nur deyilir.

Yunus-5 (ard)-Allah Ay n myyn olunmu mnzillr tyin etdi ki, siz illrin sayn v hesabn bilsiniz. Ayn inn azl il ayn vvlini v axrn, btv iql olmas il ayn ortasn bilsiniz.Bu dvr tamam olmaqla bir ay, on iki df frlandqda is bir il tamam olar. Allah bunlar yalnz haqq il yaratd.

Yasin-39-Biz ay n d mnzillr myyn etmiik.28 gn mddtind ay flki seyr edr. Nhayt, dnb xurmann buda kimi naziklr.

Aqlama:QmrsznntrcmsiAydr v Qmr sursin-d Aysz birinci ayd yer tutur. Bu aydn sonra Qurann sonuna qdr tam 1390 ay var. Hicri tqvimind 1390-c il, Miladi tqvimin gr 1969-cu il brabr glir ki, bu da Aya ilk x tarixidir. nsan-lq tarixinin n hmiyytli inkiaflarndan birin 14 sr vvl Quranda iar edilmidir.

Bununla brabr yuxardak aydyarld mnasn vern inaqqa sz istifad edilmidir.Bu sztorpan yarlmas, qazlmas, qabardl-mas, torpan srtlmsi mnalarnda da istifad edinaqqafelindn trnmidir. Aya gednApolon-1 kosmik gmisi ilk df Aya qalx-m v oradan torpaq nmun gtrrk,o torpa dnyaya gtirmidir. Bu chtdn d Qmr sursinin 1-ci aysindki Ay yarld ifadsi, gnmzdki inkiaflarla bir paralellik iinddir.

l-Qmr-1-Qiyamt vaxt yaxnlad v Ay yarld. Mriklr daha nec mcz grslr d, onlar z dndrib deyrlr ki, bu grdymz sehrdir.

Aqlama:-Bu ayni slamn ilk alarnda ba vermi bir hadis il bal olduunu tsfirilr bel nql edirlr:-Mkk mriklri Hz.Peymbrin yanna glib ona dedilr:-gr sn doru Peymbrsns, Ay iki para et! Peymbrimiz buyurdu:-Onda mnim Peymbrliyim iman gtirrsinizmi? Onlar:-Bli,-dey cavab verdilr.

Sonra Peymbr dua etdi v 14 geclik Ay iki para oldu. Bzi rvaytlr sasn bir paras sa, digri sol trf getdi v ss gldi ki, ahid olun! Bu vaxt mriklr dedilr ki, Muhmmd sehr etdi. Orada olanlarn biri dedi: -Muhmmd biz sehr ets d, camaatn hamsna ki sehr etmmidir? Bundan sonra Ayn paralar bir-birin qovudu. (Kitabul-Byan fi tfsiril-Quran.)

45

Byk airimiz N.Gncvi z srlrind gy cisimlrinin, flklrin zbana frlanmamasnn sbbi v mnyini bel rh edir:

Bli, hr bir bilici baa dr ki, Dolanan bir dolandran var.

Cazib qvvsini tbii maqnitin sas xsusiyyti hesab edn filosof-air, mnvi almd ona eq ad verir.Onun fikrinc, kainatn v hyatn idar olunmasnda eq (cazib qvvsi) n balca rtdir.

40 sual kitabndan:Allah-taala dnya gy altnda v ona bi-tiik bir su dnizi yaratmdr ki, bu dniz dnya gynn iind yerlmidir.Dnizin dalalar hava zrind Allahin mri il qrar v skunt tapmdr ki, bir damlas bel havaya dmz. Allah Gni, Ay v ulduzlar z rinn nurundan yaradb v onlar bu su dnizinin iind balqlar kimi zrlr.Uca Allah Gni btn ulduzlardan daha byk v iql etmi, sonra is Ay da byk v nurlu etmidir.Sonra Cbrail (.s.) qanad il ayn zn msh kib in yox etmidir ki, nuru snk olsun v gec gndzdn frqlnsin. Bununla da illrin say v aylarn hesab mlum olsun. Allah-taala Qurani-Krimd buyurmu-dur: Bir dlil olan gecni qaldrb, yen bir dlil olan gndz aydnlq etdik.Ayn znd cizgilr kimi grnn lklr nurunun mhv olma-sn gstrir.

Haqq olan Allah bu dniz iind Gn n yz altm qulplu almaz cvhrindn bir araba yaradb,Gni onun stn qoymudur.Hr qulpu tutan bir mlk yaratmdr ki, onlar Gni arabas il bu dnizd, Gnin doduu yerdn, batan yerin kib aparsnlar.

Allah-taala Ay n d yz qulplu, sar yaqutdan bir araba dzldrk ay onun zrin qoymu v hr bir qulpu idar etmk n bir mlk tyin etmidir ki, onlar ay arabas il doan yerindn batan yerin aparsnlar.

Ay n ayrca lacivrd cvhrdn altm qulplu bir mhfz d ya-ratmdr ki, onu da idar etmk n altm mlk tyin etmidir. Ayn arabasn idar edn mlklr trfindn Gndn gnbgn uzaqla-drldqca, mhfzsini tutan mlklr d, Aydan mhfzsini yava-ya-va uzaqladrarlar. Belc, Ay Gn qar yaxn olduqda, mhfzisi d yerindn tamamn xm olur ki,o zaman Ay tam bdr halnda gr-nr. Mlklr Gni yava-yava Aya yaxnladrdqca,o biri trfdn d ayn mhfzsini idar edn onu eyni zamanda Aya yaxnladrrlar. Ay Gn yaxnlamaq istrkn, mlklr ayn mhfzsini tamamil

46

ona geyindirirlr ki, Gn ox yaxnlamasn.Bu sbbdndir ki, Ay bzn qeyb olur, bzn hilal, bzn yarm,bzn d btv olur. Bu minval il Qiyamt qdr bel davam edckdir. Haqq olan Allah z qdrtil Gn, Ay v ulduzlardan ancaq bei n yerin iki trfnd mtmadi dou v bat yerlri yaratmtr. O sbbdn d bunlara yed-di gzgn deyrlr. Bunlar hr gn baqa bir yerdn doub, baqa bir yerd batarlar. Gn n xd trfnd qaynayan qara palqdan yz sksn at xarb, batan trfnd d qara palqdan xan yz sksn qaynaq (mnb) var etmidir ki, iddtli at zrind qaynayan qazanlar kimi qaynayarlar.

gr bu yandrc gn alar, o dniz iindn szlmyib manesiz havaya glsydi,o biz yaxn olub, yer znd olan yaradlmlar b-tn yandrard.gr gzl Ayn nurlu z, o dnizl rtl olmayb, aqdan mahid olunsayd, cahan xalq ayn gzlliyin mftun v heyran olard.

Gyd min-min gvhri sapa dzd Yaradan,Sildi yoxluq tozunu gecnin salarndan.Tullad smalara bu iki- mbri,Yeddi dyn vurmaqla qandallad yerlri.Gn, Aya don bidi z lil Yaradan,Birin a ipkdn, o birin qaradan.Sfra buludlarn dnizlrdn xartd,mnlrd Xzr n abi-zmzm yaratd.Gec rngli torpaa verdi gndz badsi,Tkd dan azna ne fq qtrsi.Birldirib, yourdu, qaynatd suyla odu,Nec d xlq eldi drr, bir d yaqutu. (Sirlr Xzinsi)

AY V GNN TUTULMASI HAQQINDA

40 sual kitabndan: - Allah-taala Gn v Ay tutulmalar n myyn vaxtlar tyin etmidir ki,Yer znd olan insanlar Ayn v Gnin dyimsini grb oyansnlar v Allaha sar evrilrk, tvb etsinlr. Gn tutulmasnn vaxt gldikd Gn arabasndan d-b gy doru dnizin drinliklrin gedr. gr tamamil drs, Gn tam tutular, ulduzlar rtn i qalmaz v byk ulduzlar mey-dana xar. gr yars dniz drs, ddy qdri tutular.Gn

47

tutulmas halnda Gn mlklri iki firq olar. Bir firqsi tsbih edrk, Gni arabasndan yana krlr. Bir firqsi d yen tsbih edrk,araban Gndn yana yaxnladrarlar. Bu zaman yen Gni bat trfin alb gedrlr. ki- saatdan sonra is gni vvlki kimi arabasnn zrin qoyarlar. Belc, gni alm iq verrk batd yer atdrarlar.

Gn tutulmas kimi Ay tutulmasnn da tutulma vaxt gldikd, Ay arabasndan dniz ya tamamil, ya da yarmq dr ki,bu zaman ay tutulmas ba verir. Onun mlklri d iki firq olub, eyni Gn tutul-mas vaxtndak minval il hrkt edrk, Ay arabasna qoyarlarsa, Ay tkrar parlayb,qaranlq gecni iqlandrar. Mlklr onu alb batd yer gtrrlr.

GYD ULDUZLARI YARATDI

t-Tariq-1-3-And olsun gy v gec zahir olana!Sn n bilirsn ku, gec zahir olan ndir? O yanan ulduzdur,qaranl dlrk nurunu trafa yayr.

s-Sffat-6- Hqiqtn, biz dnya smasn ulduzlar zinti il bzdik. Mlk-5-And olsun ki, biz dnya smasn (yer n yaxn olan

gy,qndillrl) ulduzlarla bzdik, onlar eytanlara atlan mrmilr etdik v eytanlar n yandrb yaxan alovlu at zab hazrladq.

n-Ncm-1- And olsun ncm, ya da and olsun ncmin Prvrdigarna. (eytanlar df etmk n) yuxardan aaya enn ulduzlara and ol-sun!

Aqlama:Ncmsznn bir ne mnas vardr: yava-yava na-zil olmaq, gvdsiz aac,ulduz v sair mnalarda ildilir.Bu ayd ul-duz mnasnda ildilrk ona and iilir. Gec vaxt gy znd olan ulduzlarn say hdsizdir. nsanlarn ixtira etdiklri masir cihaz v te-leskoplar vasitsi il hl d ulduzlarn say myynlmyibdir.

mumiyytl, yaradl sistemi ox bykdr.Astronomiya elmi myynldirib ki, bzi qalaktikalarn ulduzlar Gndn bir ne milyon df bykdr. Bzi ulduzlarn inn yer glib atmas n milyon iq ili qdr vaxt keir.

n, aq smada srti saniyd(300 000 km) yz min km-dir.Buna gr d bzi ulduzlarn i yer glib atmr.Ulduzlarn drclri vardr, onlardan biri Syyar ulduzudur. Bu ulduz rblr irisind uca tutulur, nki onun domas v qrub etmsi qn lamtidir.

t-Tkvir-15-16-And iirm o ulduzlara ki,seyr ednd gah irli,

48

gah da geriy gedrlr v (Gnin i altnda) gizlnrlr. (And olsun gndzlr gzdn yox olub,geclr grnn ulduzlara.)

Aqlama:Bu ayd ulduzlarn doan vaxt, gecnin vvlind ul-duzlar Nisfun-naharxttin (yeri iki-rq v qrb yarmkrsin bln, yni gnin tam gyn ortasnda olub gnn tam yar olmas-n bildirn vaxt) doru hrkt edrlr v gec yarsndan sonra aa enrlr.lahi and ulduzlarn hr iki haltin aiddir. Doduu vaxt Allahn qdrtini izhar edrlr. Mminlr onlara baxd vaxt Allahn zmtini mahid edrlr.

Ulduzlarn doulub v qrub etmsi dnizdki insanlarn yol gstricisidir. Gmi srniinlri onlarn domasndan rqi, qrub etmsindn Qrbi myynldirirlr v bununla imal v cnubu da myyn edirlr.Gmi kapitan ulduzlar vasitsi il gmini idar edir, syyahlar da ulduzlar vasitsi il yollarn taprlar.

Filosof-air N.Gncvinin elmi dnyagrnd astronomiya elmi xsusi yer tutur. O, kainatn sirlrin bld olmaq, gy cisimlri olan ulduzlarn, planetlrin hrkt qanunlarn yrnmk n insanlara xyaln smalara ykslmyi,yni gy cisimlri haqqnda dqiq elmi mahidlr aparma mslht grr. Onun bu mslhtini aadak misralardan aydn grmk olar:

Gy snin taleyin olmaq istsn, Yollan smalara, yksl bu yerdn. Arxana baxmadan yr gylr, Ta yxlmayasan bir d bu yer. Snin hmailin ulduz, asiman, Olmudur vsiln bunlar hr zaman. (sgndrnam)

.hmdovun apard aradrmalar gstrir ki, Nizaminin fizika, hnds, riyaziyyat v astronomiya haqqnda bzi elmi fikirlri kf xa-rakteri dayr. Masir elmi tsnifata gr kainatn v onun daxilind olan cisimlrin mnyi, onlarn inkiaf v glcyi haqqnda olan elm as-trofizika v ya kosmologiya deyilir. Qeyd olunan alimlrin aradrmalar gstrir ki, dahi air bu elm d bld olmu, bu bard qdim alimlrin v filosoflarn fikirlrini yrnmi, onlar mqayis etmi, ilahiyyat tlimin v Qurana mvafiq olub-olmadqlarn myynldirmy almdr. Btn bu chtlr sgndrnamsrind daha aydn ks olunmudur.airinsgndrnamsrind yaratd Fateh sgndr obraz btn elmlr bld olsa da bununla kifaytlnmir, onu Kaina-

49

tn mahiyyti, mnyi, inkiaf qanunauyunluqlar maraqlandrr. O, dnyann yaranmas v inkiaf haqqnda sil hqiqtlri yrnmk mqsdil z zmansinin n bilikli filosof larnn mclisini tkil edir.sgndr hmin filosoflara mracit edrk deyir:

Bilicilr z fikrini ab dedi: Haana qdr bizim sirlrimiz gizli qalacaq? Bilmycyik ki, kz sarl adr (asiman) Byk yerin zrin nec glib? Hr ks z elmin gr desin Ki, bu i balancda nec olub. Dnyan yaradann hkm il vvlc asiman yaranb, yoxsa Yer? (Sirlr Xzinsi)

Yeddi filosofun fikirlrini dinldikdn sonra sgndr deyir ki, mn ulduzlar haqqnda dnmm v bel nticy glmim ki, ulduzlar z-zn ml glmyib.Nizaminin fikrinc, hr ey, o cmldn insan qlini Allah yaratmdr. lk vvl qli yaradan Allah onun mahiyytini insanlardan gizli saxlayb. Qalan hr eyi insan z qli il drk ed bilr, bu rtl ki, insan onlar drk etmy qadir olsun, yni kamil olsun.

40 sual kitabnda:-Allah-taala trfindn ulduzlarn byklrin on mlk, kiiklrin is bir mlk tyin olunmudur. Hakim v gcl olan Al-lahn tqdiri il onlar o dnizd hrkt etdirib, lazm olan vaxtlarda do-durub batrarlar. Qaf dann arxasndak o dnizin iind mlklr ulduzlar hr birinin zn aid olan, yeni dou yerlrin apararlar. Ulduzlar gyd olan at paralar il mlklrin shbtlrin qulas asmaq n gylr qalxan eytanlar at paralar il dalayb, yandrarlar

ALLAH GEC V GNDZ YARATDI

ki- viran kndin solmu Ay, lkri,Nec ngl salm ylnn flklri.Dyn almaynca qaralrd hl d,Gecnin zlmt sa gndzlrin lind. ( N Gncvi)

l-Fussilt-37-Gec, gndz, gn, ay, Allahn qdrt lamtlrindndir. Onlara yox, tk bir olan Allaha scd edin.

n-Nhl-12-O, gecni, gndz, gn v ay siz tabe etdi. Ulduzlar

50

da Allahn mrin tabedir. l-Bqr-164-Hqiqtn, gylrin v Yerin yaradlmasnda, gec

il gndzn bir-birini dyimsind, insanlara fayda vermk n dnizlrd zn gmilrd, Allahn smadan su nazil etmsind, onun-la lndn sonra yeri diriltmsind, klklri sdirmsind, Allahn qdrti il buludlar doldurmasnda al sahiblri n dlillr vardr.

Aqlama: Bu ayd Allahn varln, birliyini, qdrt v zmtini gstrn yaradl xariqlrini insanlarn nzr-diqqtin tqdim edib, buyurur:-Ey insanlar! Bir kr gznz an,baxn v diqqtl d-nn. bhsiz ki, gyn v Yerin yaradlnda byk lamtlr, haqqn varlna byk dlillr vardr. Bu zrind yaadmz gzl, ox xo Yer krsi n qdr ltifdir? Gec v gndzn bir-birini tqib etmsind n qdr aytlr, lamtlr vardr? Bunlar n qdr mntzm kild bir-birini tqib edib dururlar?! gr bel bir hal v intizam olmazsa,Yer znd yaamaq mmkn olardm?nsanlara fay-dal olan eylr, dnizd zn gmilr d v istifad eydiyimiz btn cihazlar da ilahi fqtin biz bx etdiyi mrhmtdir. Astranomlar trfindn almin tbii quruluunun yumru kild olduu sbut edilmidir.Gyd v yerd olan hr ey krvi kilddir.Dnya ,zmilr, qara(torpaq) , dniz, dalar,vadilr dyiik killri il top kimi bir kr klinddirlr.

r-Rd-3-Allahn nemtlrindn biri budur ki, gec gndz rtr gecnin qaranl gndzn in rtr, gec glrkn gn gedr.

Yasin-37-Allahn qdrtin dlalt edn dlillrdn biri d gec v gndzdr. Biz gndz ondan syrb xaran kimi onlar zlmt iind olarlar.

-ms-3-4-And olsun zlmti iql v nurani edn zaman gndz!And olsun gecy,o zaman ki, gni rtr v onun in ksr.

z-Zumr-5-Gylri,Yeri haqq il yaratd.Birini artrb digrini skiltmkl gecni gndz v gndz gecy sarb rtr. Gni v Ay ram etdi. Onlarn hams myyn olunmu vaxta qdr cari v