lemci Nedir

24

myagci@gazi.edu.tr

23

Pc Bileen ve zellikleri

BLGSAYAR SISTEMI

Sistem Bileenleri

Modern bir PC hem basit, hem de karmaktr. Bir sistemi oluturmakta kullanlan bileenlerin geen yllar boyunca giderek daha az sayda gerek para tekil edecek biimde dier bileenlerle entegre edilmi olmas asndan basittir. Modern bir sistemdeki her parann, eski sistemlerdeki ayn tr paralara oranla ok daha fazla sayda ilevi gerekletirmesi asndan da karmaktr.

Bilgisayarn Temel Bileenleri

Donanm:Bilgisayar oluturan elektronik ve mekanik paralarn en genel ismidir.Bilgisayar oluturan bu paralar u ana balklar altnda toplanabilir..

GR BRMLER

- Klavye

- Fare

- Scanner

- Pos Cihaz

LEM BRMLER

Central Proses Unit (Merkezi lemci Birimi)

KAPASTE (BELLEK) BRMLER

Kapasite Birimleri

8 bit--------------1 byte dir. 1

1024 byte -------1 Kilobyte103

1024 kilobyte---1 Megabyte106

1024 Megabyte-1 Gigabyte109

1024 Gigabyte -1 Terabyte1012

1024 Terabyte -1 Petabyte1015

1024 Petabyte - 1 Exabyte1018

1024 Exabyte - 1 Zettabyte1021

1024 Zettabyte - 1 Yottabyte1024

-Bellek ve veri saklama birimleri

-Ram (Random Access Memory)

-Rom (Read Only Memory)

-PROM

-EPROM

-FDD (Floppy Disk Drive)

1 inch : 2.54 cm --- 5.25 3.5

-Flash Bellek

-HDD (Hard Disk Driver)

IKI BRMLER

-Yazclar (lazer, Dot matriks Nokta vurulu, nk Jet)

-Ploter (izici ve Kesiciler)

- Ses k (Ses Kart)

- Ekran Kart

- Monitr

-letiim Birimleri

-Modemler

-Eternet kartlar

-Hoparlr

-Balant kablolar ve bu kablolara ait klar

Bu kadar donanmla olmakla birlikte bilgisayarlarn grnen sonsuz potansiyeli aslnda iki elektiriksel duruma dayanr, ak ve kapal.Bilgisayarlarn fiziksel yetenekleri bu iki durumun kombinasyonlarndan rakamlar ve harfleri retir.Bir elektiriksel durum bilgisayarlarda Bit olarak ifade edilir. Bit ingilizcede binary digit,kilik basamak,kelimesinin ksaltlmdr.

Bit bilgisayarlar iin kolay olabilir, ancak insanlar ondalk saylar ve harflere alk olduklar iin bitler bilgisayarlar tarafndan harflere ve rakamlara dntrlmek durumdadrlar.Bu dnm deifre yntemleri ile mmkndr.

Bir bilgisayar kurmaya baladmzda bilmemiz gereken genel bilgiler unlardr

-Kasa

-Klavye

-Fare

-Ekranlar

-Anakartlar

-Mikroilemciler

-Ekran kartlar

-Bellekler

-Sabit diskler

-Disket ve disket srcleri

KASA: kasalar bilgisayar outuran kartlar, merkezi ilemci (cpu),RAMler ve dier geniletme kartlarn iinde barndran ve fiziksel zararlara kar koruyan elektrostatik kutulardr.Bir kasa alrken dikkat edilecek hususlar:

Elektirik yaltm iyi yaplm olmal.

Kasa sistemimize yeni kartlar eklememize engel olmamal.

Bir kasann iinden kmas gereken ekipmanlar

G kayna(power supply)

Elektirik kablosu(power cable)

Genileme slot kapaklar

Anakart montaj pimleri

eitli ebatlarda vidalar

Plastik kasa ayaklar

KLAVYE: Fiziksel olarak bir daktilonun tu takmna benzeyen klavyePClerde en ok kullanlan giri birimidir.Klavyeler her lkenin dil yapsna ve imla kurallarna gre lkeler arasnda baz farkllklar taya bilirler.lkemizde Qve F klavyeleri kullanlmaktadr.

Klavye seimi:

Klavye seerken dikkat edilecek ilk husus ncelikle hangi tip klavye kullanacamza karar vermektir.Bundan sonra yaplacak ilk i ergonomik bir klavye semektir.Eer win 95-98 kullanyorsanz dizayn for win 95 98 logosu tayan klavyeleri tercih ediniz.

MOUSE: Mouse yani fare de klavye gibi veri girmek amacyla kullanlan standart bir donanm aygtdr.

Fareler alma sistemine gre ;

-Mekanik fareler

-Optik fare olarak ikiye ayrlr

fare tm programlarda almay hzlandran bir donanm aygtdr.rnegin windows ortamn da tm ilemler fare ile yaplr.

Mekanik fareler:Hemen hemen tm bilgisayarlarda kullanlan fareler mekanik farelerdir .Bu tr farelerde bir adet top bulunur.Bu topun yapt hareket farenin iinde topa srtnen alglayc makaralar tarafndan izlenir.Bylece toptaki oynama hareket etme miktar kadar mause krsr ekranda hareket eder.

Farede hareketi alglayan makaralardan biriyukar aag hareketi dieri saa sola hareketi izler bu makaralar arasndaki deiim ap kapayarak ekrandaki okun hareketini belirler.Bylece topun mekanik hareketi dijital ortalama tanmlanm olur.

Optik fareler:Optik farelerin alma sistemi biraz farkldr.Optik mouse mekanik faredeki topa ihtiya duymaz bunun yerine farenin altna zel bir pad konur.Farenin hareketi pad yzeyinden yansyan k yardm ile bilgisayara aktarlr.Bylece bilgisayar farenin pat zerindeki konumunu tanmlar

Fareler genellikle iki yada 3 tulu olarak retilirler .Standart bir farede sa tu onaylama ilemlerinde sol tu seme ilemerinde kullanlr.Orta tu eitli programlarda eitli programlarda eitli grevler iin atanabilir.

EKRAN(Monitr):Monitrler bilgisayarn en genel bileenleridir.Tana bilir sistem monitrlerin dnda pek ok monitr grn olarak bir TVye benzemektedir.Bir bilgisayar kullancs ortalama olarak gnde 5saatini monitr karsnda geirmektedir .Bu nedenle kullanlan monitr kullanc sal iin byk nem tar.

Bununla birlikte donanmsal olarak bir monitrde ki arza bir amatr tarafndan giderilemeyecektir.rnein monitrn iindeki kan bir sorunun bilgisayar sistemimizdeki bir sorunda olduu gibi monitr ap zmeye almak tehlikeli ve sonular pahalya patlayan bir giriim olacaktr.Bunedenle monitrler teknolojik adan yzeysel olarak anlatlm.Kullanma ynelik bilgiler daha arlkl olarak verilmitir Monitrler alma sistemlerine gre ve boyutlarna gre eitli trlere ayrlr.

Monitr seimi:Monitrler bilgisayar kullanrken en ok etkileim iinde olduumuz donanm aygtlardr. Monitr seimi yaparken ekran bykl yapacamz ie ve amaca gre deiir.Byklkle beraber znrlkte nemli bir konudur.

ANAKART(Manboards): Fiziksel yap olarak anakartlar zel alaml bir blok zerine yerletirilmi ve zerinde RAM yuvalar genileme kart slotlar devreler ve chipler bulunan kare eklinde bir plakadr.Bu plaka alma sistemimizi organize eder.Bu organizasyon anakart zerinde ki chp setler sayesinde olur.

Anakart veri yollar: PC lerde 486-PIII seri arasnda veri yollarnda ok byk deimeler olmutur.486larda veri yolu olarak ISA_VESA kullanlmtr.Bu veri yolu artk kullanlmamaktadr.486larn son jenarasyonlar Pentium PCI veri yolu zerinde altlarPCI veri yolu ISA-VESA veri yolundan daha hzldr.Sistemin hzl olmas sayesinde grafik arabirimleri kontrol kartlar ve geniletme karlarndan ok daha performans salanmasna yol amtr.Bununla yetinmeyen insan olu artk hzna hz katarak AGP veri slotunu kullanmakta ve veri transverine hz katmtr.PII serisinde yaklakbir tane ISA ortalama be tane PCIve birtane AGP slotu kullanlmtr.

Anakart seimi:deal bir anakart ISA,PCI,AGP veri slotlarnn olmas gerekir.lemci yuvasnn slot-soket destei olan tercih etmek en mantklsdr ama slot olmas daha avantajldr nk gelien teknoloji de slot destei vardr. Artk kartlar bile ya PCI veya AGP slotlarna gre dizayn edilmektedir.

MCROLEMCLER: Central Processing Unit (CPU) yani merkezi ilem birimi bilgisayarn beynidir.Bilgisayarn tm donanm elamanlar bu beyin tarafndan ynetilir ve denetilir.Merkezi ilemci kullancnn(bilgisayar oparatr) bir yazlm araclla(DOS gibi bir iletim sistemi)bildirdii komutlar yorumlar kullancnn emirlerini yerine getirir .

EKRAN KARTLARI:Ekran kartlar ,dier bir adyla grafik kartlar bilgisayar monitrndeki her trl yaz ve grafigin(resim ve eitli formatlardaki filmler dahil)oluturulmasnda ilemci ile monitr arasnda grev yapan adaptrlerdir.Ekran kartlar ISA-PCIve AGP olarak retilmitir.artk AGP slotunu destekliyen konumdadr.Gelien teknoloji de AGP ekran kartlarna nem vermektdir.

Ekran kart seimi:Yeni bir bilgisayar alrken yada mevcut ekran kartmz yenisiyle (upgrade) degitirmek istediimizde dikkat etmemiz gereken hususlar vardr.Bunlar ; anakartlardaki gibi Acaba mevcut olan veri yolumu destekliyormu ,kartn RAM tipi ve kapasitesi amalarma uyuyormu,Elde etmek istediim renk ve znrlk desdeklermi.....vb

BELLEK(Memores): Bilgisayarrmzda merkezi ilemciden sonra sistem performansn etkileyen en nemli donanm elaman sistemimizde kullandmz bellek tipidirBellek kullanm hz ve performans iin ok nemlidir.Mikro ilemci ok hzl olduu halde bellein yeterli olmamas almay yavalatmaktadr.

Bellein yetersiz oluu programlarda hz byk lde yavalatmaktadr.Ekran kartndan gelen grnt sinyallerini bile etkilemektedir.

Bellek satn alrken dikkat edilecek hususlar:Bilgisayarrmzn RAM kapasitesini artrmak Performans artnn en kolay yollarndan biridir.Ama RAM alrken dikkat etmemiz gereken baz noktalar var.Birisi bilgisayarmzn ne tr ram destei olduunu bilmemiz gerekir .Dier husus ka mhz destei olduunu renmeliyiz yoksa her an fiyasko ile kar karya gelebiliriz.RAM slotlar SD ve EDO ve RAM banklarndan olumaktadr.baz anakartlarn hem EDO hemde SD RAMleri desdekler.kisini birden anakartnda barndran sistemlerde ufak hatalar olmakta mesala hem edo ram hemde sd ram destei olan bilgisayarlarda balangita ram saym ilemlerinde rami yanl saymaktadr .zm anakartda bulunan ram slot larnn tekini kullanmalyz.

Birde bellek satn alrken kullanmakta olduumuz programlardan tam verim alabilmek iin gerekli olan bellei bilmeliyiz .ou insann bilgisayarnn yava altndan ikayetidir sorunu ilemcisinin ve raminin yetersiz olduudur.

HARD DSK:Sabit diskin en nemli elaman tozdan yaltlm bir blmede bulunan disklerdir.Bu diskler 3600 ve daha st devirde dnen bir motor miline bagldr.Sabit diskin iinde diskleri dnderen motordan baka sabit diskin iinde yazc ve okuyucu kafalar bulunur.Disklerin arasnda bulunan dner kollarn zerine takldr.

Bu disklerin malzemesi Aluminyum, Alumunyum magnezyum bileeni zerine Nikel ve fosfordanbir ara tabaka eklenmitir.Bu yapnn zerine manyetize edilebilir.50 ile 100 nanometre,kalnlnda Ferro manyetik bir tabaka eklenir.Son olarak bu manyetik tabakay koruyan ince bir film tabakas kaplanr. Harddiskler kapasitelerine gre piyasada yer almtr.

Harddisk seimi: deal bir harddisk; kapasitesi fazla,okuma hz yksek,barndrd bilgiye eriim hz maximum olandr.

Harddiski kullanrken bilgisayara iyi sabitlememiz gerekir nk mekanim aksam fazla olan sistemdir.Sarsntlarda hassas okuma kafas zarar grebilir. Harddiskimizde istenmeyen sonu meydana gelebilir mesala okumama veya ok sesli alma daha da kts bad (kt,bozuk)sektr meydana gelmesi.. vb

FLOPPY DSKLER:Floppy disketler yada yaygn adyla disketler fiziksel ve veri depolama kapasitelerine gre eitleri tipleri vardr. Fiziksel yaplarna gre 3,5ve 5,25(tamamen kullanmdan kalkmtr) diye ayrlr.

Tip Kapasiteler

3.5 720 KB 1.44MB 2.8MB

5.25 360 KB 1.2 MB --------

CD-ROM VE SRCLER:CD-ROM (compac Disk Read Only Memory/Kompak disk salt okunur bellek) srcleri basite tanmlamak gerekirse;plastik zl, yksek kapasiteli CDleri okumak iin tasarlanm donamlardr.

Bir CD -ROM srcs deiik formatlar da yazlm CDleri okuyabilir.rnein mzik setlerimizdeki dinlediimiz CDleri veri CDleri ve CD-I formatndaki sinama CDleri gibi.

Cd-rom seimi:O gnn en yksek hza sahip CD-ROMunu tercih etmeliyiz.

CD-ROMlarn n panelinde ses ayar ve kulaklk knn bulunmasna dikkat etmek gerekir.

CD-ROMun fiziksel yaps:Bir cd fiziksel yap olarak basit bir plastik disktir.Bu temel plastik disk zerine presleme ilemi ile kk ukurlardan(pits) bir desen ilenir.Ayrca yine saf plastikten bir tabaka veri tabakasn korur. Bu plastik zl diskler 120 mmve 80mmlik ebatlarda retilir.CD-ROM srclerinde arka panelinde balant birimleri bulunur.Bunlar;

1) Ses kart balant soketi

2) Jumper ayarlar

3) IDE arabirimi balant slotu

4) Elektirik balant slotu

MODEMLER:Kiisel bilgisayarlar hayatmza girdiinden bu yana pek oumuzun dlerini ssleyen bilgisayarlar arasndaki iletiim ve imdiye dein filmlerde grdgmz pek ok yksek teknolojiryas son yllarda nternetin hayatmza girmesiyle geree dnt.Tabi tm bunlar salayan etkenlerin banda Modem karlarndaki gelimeler ve bu karlarn artk PClerin standart bir paras haline gelmesidir.

Modemlerin fiziksel yaps:Modemler fiziksel olarak ikiye ayrlr.Modemlerin alma prensibini basit olarak aklamaya alacam.Modemler bilgisayarlar arasndaki iletiimi salayan adaptrlerdir.Uzun mesafelerde,rnegin ehirler aras yada milletler aras kablolu balantnn yerini ya zel olarak kiralanan hatlar yada bildiimiz telefon hatlar alrlar.Bu iletiimin yap tan modem oluturur.ki modem arasndaki iletiim basite yledir.Modem bilgisayarlardan ald dijital bilgileri yani 0 ve 1 lerden oluan bilgileri analo sinyallere dntrr.

Telefon hatlar analo sinyalleri iletirler.letilen analo sinyaller kar bilgisayarn modeminde tekrar dijital sinyallere evrilir.Bylece bilgi al verii salanm olur.

Modemin hz:Modemin hz bps terimi ile belirtilir. 33600 bps gibi burada 33600 bps(bits Per second)saniyede iletilen bit miktarn belirtir.Yani modem 33600 adet oval transfer edebilmektedir.

Hz iin kullanlan dier terim ise bound terimidir ve deien sinyal durumunu aklar

Modemlerde ullanlan bir baka hz terimi ise cps dir.Caresters Per second. Yani saniyede transfer edilen karekter saysdr.

VER LETMN ETKLEYEN ETMENLER: Modem hzmz ne olursa olsun iletiimizi pek ok etken reticinin gsterdii hza ulamamz imkansz klar.rnein 33.600 bps lik hza sahibiz.

1) PTT hattnn kalitesi asla 33.600 lk balant hzna erimemekte

2) Kar bilgisayarda balandnz modemin hz 33.600 den dkse rnein 28.800 bps gibi balant dk olan modemin hznda olacaktr.Yani 33.600lk modeminizle 28.800 bpslik hza dahi eriemeyebiliriz.

3) Bizim yada karmzdaki makinann konfirasyonundan dolay oluan hz kayblar.

STANDART PC MONTAJI:Bilgisayar montajna balamadan nce montaj srasnda kullanacamz donanm elamanlarn belirtmekte fayda var.Bunlar kasa Anakart,Merkezi ilemci (cpu) ve fan,Ram,Ekran kart ,Floppy disk src, sabit sisk ses kart. Montaj srasnda u aletlere ihtiya duyabiliriz.Bunlar dz ve yldz ulu tornavida Cmbz(jumperlar iin gerekli olabilir.),Kontrol kalemi, karga burun.

MONTAJ LEM: Montaj ileminin ilk aamas kasann almas ve montaja hazrlanmasdr. Daha sonra anakart kasa ya yerletirmeden nce CPU ve RAMleri anakart zerine montaj etmeliyiz.

CPU montaj: Anakart teknolojisine gre cpu yeri slot ve soket olarak ikiye ayrlr.ilk nce soketi anlatmak istiyorum. Cpu yu zf soket zerine yerletirmek biraz itina isteyen itir nce zf soketinin yanndaki kolu hafife yana ekerek kaldrrz.. Bylece zf soketin kilitini am oluruz.Zf soketinin kesinin biri farkldr. Ayn ekilde cpu nun da pin tarafndan bakldnda bir kesi farkldr.Her iki farkl ke karlkl gelecek ekilde cpuyu yerletiririz. lemciyi yerine oturttuktan sonra yukarya kaldrdmz kolu indirip cpuyu kilitleriz.

CPU yu anakarta yerletirdikden sonra anakart zerinde cpu ile ilgili jumper ayarlarn yapar.

CPU fannn montaj: Cpu fannn montajnda kancalar zif soketi zerindeki yerine oturtup fann kancasn bastrarak kapatrz. Fann elektirik balantsn kasann g nitesinden gelen sokete takp bylece fana elektirik salam olacaz. Daha sonra anakart zerindeki fan slotu na fan kn yapmalyz. Fan montaj yapldktan sonra anakartda yapmamz gereken dier bir ayarlamada voltaj ayardr.

Voltaj ayarn kullandmz ilemciye gre kitapkta belirtilen voltaj ayarn uygulamalyz .Voltaj ayarnn yanl yaplmas cpu nun fazla snmasna ve ksa srede yanmasna neden olabileceinden voltaj ayarlarn zen gstererek yapmalyz. Son olarak ilemciyle ilgili ilemci frekans ve ilemci hz arpann ayarlamalyz. Bu ilem cpu nun doru ve perpormansl almas iin son derece nemlidir.

RAMlerin Taklmas: Anakartda EDO veya SD ram slotlar olabilir.lk nce EDO ram olan anakartta ram taklmasn anlatalm.RAM leri yerine takarken ramin klavuz kenarna dikkat etmeliyiz RAMin bir kenarnda bir klavuz delii ve klavuz kertii bulunur.Bu kertik pek ok ana kartta smm yuvasnn sa tarafna gelmektedir.RAMleri kertie dikkat ederek yaklak 45 derecelik a ile smm yuvasna yerletiririz ve iterek dik pozisyona getirdikten sonra RAMin t sesiyle yerine oturduunu greceiz. EDO ram ler pentium anakartlar zerinde ikililer halinde alr bir ram bankna mutlaka iki smm taklmaldr.SD RAM lerde ise RAM ayaklar paradan oluur bunlarn uzunluklar farkldr. Bunun iin anakarta yerletirilmesi sorun tekil etmemektedir. Ksa ayaklar ksa yuvalara denk gelecek ekilde zerine hafif bir bask yaparak t sesi ile yerine oturduunu greceiz

Anakartn Kasaya Oturtulmas: Anakart zerine cpu ,ramler ve cpu fan taklp gerekli jumper ayarlarn yaptktan sonra anakartmz kasa iindeki yerine monte edebiliriz. Anakart kasaya monte ederken en ok dikkat etmemiz gereken husus anakartn ase almamasdr.Bu nedenle anakartn montaj pimlerini salamca monte ettikten sonra anakart kasa zerindeki yerine dzgnce vidalar pullayarak (izolesi iin) vidalarz.

Anakartn Elektirik Balants:Kasa tipine gre deien power suplyler mini tower larda iki konnektrldr.Bunlarn anakarta balants siyah kablolar yanyana gelecek ekilde taklmaldr.

Floppy Diskin Taklmas:e balamadan nce kasa zerinde bulunan Floppy disk yuvalarndan birinin plastiini karp floppy srcy yuvaya yerletirip ileri iteriz.

Floppy i anakar da balayan iki kablo bulunuyor bunlardan biri I/O kablosu dieri ise floppy srcye elektirik salayan kablodur. Elektirik salayan kablo power suplyden kar kk soketli olan floppy iindir.Elektirik balants krmz kablo ie gelecek ekilde taklmaldr. Krmz kablo taraf dar gelirse ve o baglant uzun sre bal kalrsa bilgisayarn floppy sini yakabiliriz.

Floppyde I/O kablosu harddiskin I/O kablosundan kktr.I/O kablosunu takarkenkrmz eridin floppyde 1 numaral pine gelmesine dikkat etmek gerekir ters takldnda sistem alrken floppy(floppy disk failure) hatas verir.Floppy nin balantsn yaptktan sonra Floppyi kasa ya vidalayarak sabitleriz.

Sabit Diskin Taklmas: Sabit diskimizi kasadaki sabit disk yuvasna yerletirip her iki tarafndan vidalayarak sabitleriz.Sabit diskin yerine skca oturmasna zen gstermeliyiz.nk sabit diskler mekanik aksamlar olan titreimli alan ve ar sarsntlarda zarar gren aygtlardr.Diskimizi kasaya sabitledikten sonra bo bir elektirik kablosunun ucunu disk zerindeki balant noktasna takmalyz.(krmz kenarl elektirik kablosu i tarafa gelecek ekilde olacak)

Diske balamamz gereken bir dier kablo ise I/O kablosudur.Sabit diskin I/O kablosu disket srcnn I/O kablosundan daha genitir ve bir kenarnda krmz bir erit bulunur.I/O kablosu nun ucunu krmz eritli ksm elektirik kablosu tarafna gelecek ekilde taklr.IDE kablosunun dier ucunu anakart zerindeki birincil IDE portuna takmalyz bu ilemi yaparken krmz kenarn portun 1 numaral pine denk gelmesini salamalyz.

CD-ROMun Balants:CD-ROMlar srclerini sistemimizi farkl arabirimlerle balayabiliriz.En yayn olarak kullanlan arabirim anakartmzn zerindeki iki IDE arabiriminden biridir.

Anakart zerindeki IDE arabirimine CD-ROMumuzun ikincil (slave)disk olarak balamalyz.Bu balanty yaparken CD-ROMun arkasndaki master/slave jumper ayarlarna dikkat etmek gerekir.Eer anakartmzn zerinde ikincil master olarak tantmak ok daha verimli bir yntemdir.CD-ROMun ikinci IDE arabiriminden balanmasnn en nemli avantaj daha yksek eriim hzna sahip olan sabit diskimizin kablosuna slave disk olarak balarsak sistem Performansn dtn greceiz.

Bu performansn d nedeni IDE arabiriminin zerine bal bulunan aytlardan daha dk hzl olann veri iletiim hzn kullanmasdr.

CD-ROMu balayabileceimiz dier bir arabirim ise ses kartlar zerindeki balant noktalardr.ses kartlar zerindeki arabirim 4 deiik standart desteklemektedir. Bunlar creative,mitsumi,sony ve panasonc firmalarna ait standartlar ierir.

CD-ROMun performansn etkileyen dier bir etken ise zerindeki cache bellektir.CD-rom un zerindeki cache bellek ne kadar yksek olursa cd-romun hata dzeltme ilemi okadar salkl olur.Bir cd-romda stndart olarak 256 kb cache bellek bulunur.

CD-ROM un montaj:ilk nce kasay elektirik balantsndan kurtarn ve an .Daha sonra kendimizi topraklayalm. Statik elektirik makinamzn en byk dmandr.CD ROM iin kasada bo bir src yuvas sein.CD-ROMu bu yuvaya takn ve vidalayn daha sonra elektirik ve IDE arabirim balants yaplmal buda ;kasada kullanlmayan elektirik kablolarndan birini CD-ROM zerindeki elektirik balantsna takmalyz Elektirik Kablosunda ve yuvada pahl(krkl) kenarlar birbiriyle hem yz olmaldr. Karlk gelmelidir.CD-ROMu sabit diskin uzantsna slave pozisyonunda balamalyz ve ona gre jumper ayarlarn yapmalyz(jumper ayarn slave gre ayarlamalyz)dier bir seenek ise anakart zerindeki muhtemelen bo olan ikinci IDE arabirimine takabiliriz. Eer ikinci bir IDE arabirimimiz varsa ve bosa en iyi performans bu balantdan alabiliriz.

CD-ROMda hata dzeltme ilevi:Teorik olarak bir cd zerindeki veriler okunamaz olana kadar tm hatalar dzeltilebilir.Cd rom zerinde hata dzeltme ilemi u ekilde yaplmaktadr.Okuyucu kafann okuduu veriler analiz edilmesi iin verileri dzeltmekle grevli bir milro bilgisayara gnderir.bylece hata dzeltilir.Bu sistemin performansl almas iin hzl microcontrollere ve src belleklerine ihtiyac duyulur.

Ekran kart montaj:Mevcut ekran kartmz yeni sistemimize takarken ilk nce statik elektiriin zerimizden atmak olmal daha sonra kartmz destekleyen veri yoluna gre kartmza fazla yklenmeden takmalyz;kasa ile montajn salamalyz ve vidasn sklamalyz.

Ses kart montaj:Ses kart montaj sanldndan daha kolay bir ilemdir.Birazck zen isteyen bir ilemdir yine ilk nce statik elektirii zerimizden atmak olmal bunu da bilgisayarn kasana dokunarak yapabiliriz .Yeni kartmz takmadan nce hangi kart takacamz bo bir slotu hazrlayn.Slotun bulunduuyerde kasaya bal metal plakay skn.Kartmzn kulland veri yoluna uygun bo bir slota dikkatlice yerletirip,zorlamadan ve kuvvet kullanmaktan kanarak daha sonra kart kasaya sabitleyen viday skmalyz(montaj ilemlerinde vidalar ar skmamalyz.nk ar uygulanan skma kuvveti vidann ksa srede bozulmasna yol aar.Kasay kapatmadan nce sistemi bir defa altrmakta fayda vardr .Eer hata meydana gelirse kasay kapatmadan nce olaya mdahale etmek yerinde olur.

Swich ve Ledlerin Taklmas:Kasa zerinde bulunan gsterge ve anahtarlarn balantlarn anakart zerindeki yuvalarna taklmas gerekir.Kasadan kan bu ularn zerlerinde yaptklar iler yazlr .Anakart zerindeki yuvalarda da bu isimleri greceiz.

rnein power led yazs hem anakart zerinde hemde power led kablosunun ucunda yazldr. Swich ve led eleyerek yerlerine takmalyz.daha sonra sistemimizi altrarak kasann n panelindeki ledlerin yanp yanmamasn kontrol etmeliyiz.Ledlerden biri veya birka yanmyorsa balantlar tekrar kontrol etmeliyiz.

PC Montaj Sonrasndaki Olas Sorunlar ve zmleri

1-Sorun:

Pc haporlerinden kesik aralklarla kaln bir beep sesi geliyorsa .

1-zm:

RAM bellek takl deildir.

RAM belleklerde bozukluk olabilir.

RAM bellek yuvaya oturmamtr.

RAM belleklerin yerine oturup oturmadn kontrol edin yerine oturmusa baka bir bellek ile degitirip deneyin.

2-Sorun:

8 kez ksa beep sesi geliyor.1 uzun 2 ksa beep sesi geliyor . 5 ksa beep sesi geliyor .

2-zm:

Bu hatalarn 3' de grafik kart ile ilgilidir . anakartla grafik kart arasnda bir uyumazlk olabilir .Bu uyumazlk genelde video RAM den kaynaklanr.baka bir grafk kart deneyin.

3-Sorun :

6 kez ksa beep sesi geliyor.

3-zm:

Klavye ilemcisinde problem olabilir.baka bir klavye deneyin.

4-Sorun :

Parity error (at hex ...........)

System halted mesaj veriyor.

(hex;hataya yol aan bellek biriminin 16'l (hexadecimal)adresidir).

4-zm:

Bellek okuma hatas olabilir.zerinde parity(elik biti)olmayan bir RAM modl kullanyor olabilirsinizbu durumda ,CMOS SETUP 'ta memory parity error check seenei ak (enable)olabilir.Bu seenei kapal (disable)duruma getitirerek;yada zerinde party olan RAM modlleri kullann.

5-Sorun :

ki sabit disk bal ,system beklemeye balyor ve ardndan C: drive error yada D: drive error hata mesaj veriyor.

5-zm:

Byk olaslkla sabit disk durum jumperlarnda bir yanllk vardr.Ya da diskler arasnda bir uyum problemi vardr.Bu uyum problemini gidermenin yolu ogunlukla disk sralamasn deitirmekle zlr.Eer yine zlmyorsa ,bu iki disk arasnda bir problem var demektir.

6-Sorun:

Bilgisayar hi komuta cevap vermiyor.

6-zm :

Sabit diske gelen g kablosu ters taklmtr.Yada sabit diski besleyen g kablosunda ksa devre vardr.Kablolar gzden geirin.sabit diski tutan vidalar uzun gelip sabit disk zerindeki kart ksa devre etmektedir.Vidalar gzden geirin.

Sabit disk bozuk olabilir.

7-Sorun:

Hibir ekilde iki disk balanamyor.

7-zm:

ki disk arasnda giderilemez bir uyumsuzluk olabilir.kontrol kartlarndan gelen kabloda problem olabilir .Ya da kontrol kart ikinci diski desteklemiyordur.baka bir kablo ve kontrol kart deneyin.

8-Sorun :

Missing operation system hatas veriyor.

8-zm:

Sabit disk parametreleri CMOS setup 'a yanl girilmitir.eklerden yararlanarak dzeltin.Yada bu sabit disk baka bir bilgisayarda farkl CMOS deerleriyle formatlanmtr.A:srcsnden ap sabit diske sistem transferi yapn.

9-Sorun :

No fixed disks present . hatas veriyor.

9- zm :

FDISK komutu kullanld.Sistem sabit diski tanmyor.CMOS sutup ve kablo balantlarn gzden geirin.

10-Sorun:

Bilgisayarnz sorunsuz ayor ancak DOS yukleme annda birden resetleniyor.

10-zm:

Anakart zerinde mikro ilemciye ait jumper ayarlarnda eksiklik olabilir.rnegin 3v luk bir mikro ilemciyi 5v ile besliyor olabilirsiniz.Bu jumper ayarlarn anakart kullanc klavuzundan dzeltin.

11-Sorun:

CMOS setup ayarlarn yaptktan sonra saklayp kyorsunuz fakat bilgisayar alp kapandnda bu ayarlrn silindiini gryorsunuz.

11-zm:

Anakart zerinde CMOS pilinde sorun vardr. Pil bozulmu yada CMOS devresinde bir problem vardr.ncelikle pili deitirmeyi deneyin.Birok anakart zerinde CMOS u sfrlamak iin bir jumper vardr.Bu jumperyanl konumda olabilir.Anakart durumunu gzden geirin.

12-Sorun:

n paneldeki klar yanyor sabit diskin motoru alyor g kaynag motoru alyor bunlar ramen ekran karanlk.

12-zm:

G kaynandan anakarta voltaj gelmiyor olabilir.balant ularn kararak voltaj degerlerini ln.

Voltaj degeri normal ise ;

I/O kart ,,anakartla uyumlu olmayabilir.mikro ilemci ayarlar yanl yaplm olabilir.anakart gzden geirin bozuk olabili

13-Sorun:

G kaynandan ok ince bir ''zzz'' sesi geliyor.Fan bir andnp duruyor.

13-zm:

Anakartn,kasaya oturduu noktada bir ksa devre vardr.Sabit disk ve disket srcye giden kablolardan biri kasa iinde skm olabilir.

14-Sorun:

Sistemde ksadevre var .

14-zm:

Anakarta gelen besleme kablolarn karn.

Sabit disk ve disket kablolarn karn.

Sabit disk ve disket srcye I/O kartndan gelen bilgi kablolarn karn.

I/O kartn karn.

Grafik kartn karn.

Bu admlar her denediginizde bilgisayar yeniden an.sorunun zld admda durun.

15-Sorun:

Sabit diskten rahatsz edici bir ses geliyor.

15-zm:

G kaynandan gelen power kablosunu deitirin.

I/O kartndan gelen bilgi kablosunu karn.

Sabit dikin motoru ile ilgili sorunu olabilir.

16-Sorun:

Disket srcnn devaml yanyor.

16-zm:

Disket src bilgi kablosu ters taklm olabilir.Kabloyu gzden geirin.B ilgi kablosunun kvrck ucu herzaman A srcsne taklmaldr.

17-Sorun:

Disket src disketi okumuyor yada hatal okuyor.

17-zm:

Disket src CMOS setup'dan yanl tanmlanm olabilir.rnein 1.44yerine 720 tanmlanm olabilir.

Disket srcnn kablosu arzal olabilir.

I/O kartnn disket src arabirimi bozuk olabilir.kontrol edin.

Disket bozuk yada formatsz olabilir.baka bir disket deneyin.

18-Sorun:

Bilgisayar ok ar alyor.

18-zm:

Bilgisayarnzn ka MHz de altgn Landmark Test Speed Version 2.0 proram yardmyla test edin.

TURBO anahtarn ve kablosunu gzden geirin.

Mikroilemci hz anakartn saat hzna uygun olmayabilir anakartn kullanma klavuzunu gzden geirin.

19-Sorun:

Bilgisayar ''C:\>''durumunda iken aklyor (kilitleniyor).NumLock tuu,NumLock gnn durumunu deitirmiyor.

19-zm:

Byle durumlarda genellikle bilgisayarn resetlenmesi gerekir.sorun CMOS ayarnda olabilir.CMOS setup'a girerek Load Bios Defaults seenegini iletin.bu seenek yaplm tm tanmlar geri alr.buna sabit disk ve disket src degerleri dahil deildir.

Bu sorun sabit disk zerinde bed(bozuk)sektrede neden olabilir.CHKDSK komutunu kulanarak disketteki bozuklugu grntleyin.

20-Sorun

Bilgisayarnz az bellek sayyor.

20-zm:

Bu genellikle bir sorun deildir.glgeram kullanmndan kaynaklanmaktadr.Glge ram kullanm,geniletilmi geniletilmi bellein bir ksmnn BIOS RAM ve Video BIOS 'tan gelen veriler iin ayrlmasdr.Bu nedenle glge RAM ;bir RAM kaybna neden olmaktadr.

Baz CMOS setup'lar glge RAM seeneini kapatmaya izin vermektedir.

ANAKART

Yeni bir bilgisayar alrken en fazla gz nne aldmz husus ilemcinin hzdr. kinci planda ise anakart gz nne alnr. Zaten ilemci seildii zaman anakartn sahip olaca ilemci yuvas da belirlenmi olur. lemcilerin taklaca yuvalarda eitlilik vardr ve bu sebeple herhangi bir ilemci herhangi bir anakarta taklamaz. Aada maddeler halinde anakart alrken gz nnde bulundurulmas gereken hususlar vardr.

Anakartta bulunan yonga (chipset)

Genileme yuvalar says (PCI, ISA)

Bellek yuvalar says (DIMM ya da SIMM)

USB says

AGP yuvas ve AGP nin srm destei

DMA destei (Ultra DMA 33, Ultra DMA 66, Ultra DMA 100)

AMR, STR ve CNR zellii

Anakartlar yap itibariyle iki trden olumaktadr. Bunlar ATX anakartlar ve AT anakartlardr. imdi farkl bu iki yapdaki ana kartlar inceleyelim.

AT - ATX anakartlar arasndaki farklar

ATX standard, anakart zerindeki bileenlerin dalmn yeniden tanmlayan bir yapya sahip. ATX anakartlar kasa zerindeki g kaynann da farkl bir yapda olmas nedeniyle sadece ATX kasalara monte edilebiliyor.

ATX anakartlarn yenilikleri unlardr

1. ATX kasalarn geni olmas nedeniyle ATX anakartlar ok daha kolay monte edilebiliyorlar.

2. ATX anakartlarda bulunan seri ve paralel port kablolar artk yok, nk portlarn tm ATX anakart zerinde monteli halde geliyor. Bu durum da montaj kolaylatran baka bir etken.

3. ATX anakartlarda mikroilemci soketi arka tarafa tam olarak g kaynann altna geliyor. G kayna fan da mikroilemciye fleyecek ekilde monte edilmitir. Bu da mikroilemcinin ikinci bir fana ihtiya duymasn salyor. Ayrca, bu flemeden bellek modlleri de yararlanyor.

4. ATX anakartlar sadece ATX kasalarda kullanlabiliyorlar, nk g kayna balant soketleri de kendilerine zeldir.

5. ATX anakartlar, ok nemli bir yenilik daha getiriyor, g kayna ve anakart arasndaki Power On/Off durumlarn, BIOS ve iletim sistemi ile birlikte yneterek, iletim sistemini kapattnzda bilgisayar da otomatik olarak kapanyor. Bu seenei kullanabilmeniz iin ATX kart zerinde bulunan BIOSta Power Management seeneini ak tutmalsnz.

6. ATX anakart ve kasalarn dier bir yenilii ise ama-kapama anahtarnn eskisi gibi olmay. Anakart zerinde bulunan bir sokete n panelden gelen iki kabloyu takarak kasann g kaynan kumanda ediyorsunuz. Yani anakart olmadan g kayna almyor. G kaynann bu ekilde almas da yine ATX standard ile getirilen, anakart g kablosundan geliyor.

7. ATX anakartlar enerji harcama konusunda da AT teknolojisinden ileridedir.

8. ATX anakartlar zerindeki dier farkllklardan birisi de klavye ve fare konnektrlerini PS2 standardnda olmasdr. Ayrca ATX anakart zerinden bulunan PS2 fare girii sayesinde, seri iletiim portlarndan biri baka amalar iin kullanlabiliyor.

Power Management Setup ta neler yaplr

1. Bilgisayarnz belirli bir zaman sonra kendiliinden kapanabilir.

2. Sisteminizdeki aygtlarn belirli bir zaman kullanlmadklarnda kapatabilirsiniz. rnein sabit diskinizi belirli bir sre kullanlmadnda enerjisinin kesilerek durmasn salayabilirsiniz. Klavyeden herhangi bir tua veya fareye dokunulduunda sabit disk almaya balar.

lemci Yuvalar

Anakartlar iin srekli yksek kalite istei vardr. Anakartlar ilemcilerle beraber bilgisayarnzn gcn etkilerler. imdilerde anakart/CPU uyumunun (ilemci yuvalar) farkl tipleri vardr, Bunlar

Slot 1: Pentium III ve Pentium II ilemcilerde kullanlr.

Slot A: AMD firmasnn rettii Athlon ilemcilerde kullanlr.

Slot 1 ile Slot A birbirine rakip olarak (ntel ve AMD) kmlardr. Slot 1 ntel firmasnn karm olduu ilemci yuvas tipidir. Slot ise AMD firmasnn Athlon ilemciler iin kard bir ilemci yuvas tipidir.

Socket A: AMD firmasnn rettii Athlon PGA ve Duron ilemciler iin

Socket 370: Celeron ve Celeron PPGA ilemcilerde kullanlr.

Sper Socket 7: Pentium ilemcilerde kullanlr.

Slot 2: Xeon (Intel'in 100 Mhz'lik anakartta alabilen yeni ilemcisi) ilemcilerde kullanlr.

Socket 3: 486 ilemcilerde kullanlr.

ve deiik baz modellerde vardr.

Son zamanlarda iki ilemcili sistemler kmtr. ift ilemcili anakartlar sunucularda (server) kullanlmaktadr ve sunucunun ykn hafifletmektedir. ift ilemcili sistemlerde ilemciler birbirine daima yardmcdrlar ve biri bozulduunda dieri devreye girer. Ayrca anakart reticileri Pentium III ve Celeron ilemcilerin her ikisinde de alan anakartlar retmektedirler. Bunun sebebi kullancya ilemci seimi yapabilme imkan tanmaktr. Bunlarn ikisi de ayn anda almazlar. rnein sizin anakartnzda iki tane PIII800 ilemci var ise PIII 1600 hznda alr anlamna gelmez. Yakn bir tarihte imdi kullanlan anakartlar (geleneksel anakartlar) iin ilemci bugnk problem bitmitir. nk ift ilemcili anakartlar retilmeye balanlmtr.

Yonga (Chipset)

Bir bilgisayar alnrken nce ilemci belirlenir ve bu ilemciye uygun ilemci yuvasna sahip anakartlar belirlenir. Bu anakartlar arasndaki seimde ise en nemli etken yongadr. Yongalar ilemciye veri aktarmn, IDE kanallar ile sabit diske (HDD) iletilen veri aktarm hzn (Ultra DMA33...) belirler. Ayrca anakartta bulunacak AGP yuvas ve srmn, PCI ve ISA yuvalar saysn, AMR ve CNR destei olup olmadn belirler ve disket src ve CD ROM srcleri kontrol eder. Zaten dergileri ve internet takip edildiinde en iyi yongann hangisi olduu hakknda bir fikre sahip olunur ve bu yongay bnyesinde barndran anakart seilir.

Yongalar bnyesinde kuzey kutup ve gney kutup olmak zere iki yonga bileiminden olumaktadr.

Yonga Takmlarnn Karlatrlmas*

Bilgisayar sektrnde kategori vardr. Kullancnn isteklerini yeterli derecede karlayan ve fiyat-performans avantaj salayan giri seviyesi PC; CAD/CAM gibi izim programlar ile yksek grafik ilemleri yapan yada ses ileme gibi g isteyen yksek performansl profesyonel PC ve bu iki arasnda olan orta seviye PCler. (Burada Workstation ve Server Sistemleri bu kategoriye alnmamtr). lemci, grafik kart, harddisk gibi her bilgisayar arabirimi kendi arasnda bu ekilde snflandrlrlar, kullanc istei ve ihtiyac dorultusunda nerilirler. Bir anakarttaki yonga takmlar da sahip olduu teknoloji ve performans ile aa yukar bu kategoriyi belirleyen en nemli paradr. imdi gnmzdeki intel ve VIA nn retmi olduu yongalar ve birbirinden ayrld belirgin zellikleri ele alalm:

LX yonga takm 66MHz lik veri yoluna sahiptir ve dierlerine oranla daha ucuz, ekonomik bir yongadr. Bu nedenle Celeron ve PII (233-333) ilemcilerin kullanld soket 370 ve Slot 1 yapdadrlar. 3 DIMM slota sahip olmas ile en ok 768 MB SDRAM destei bulunmaktadr. Ev ve ofis kullanclar iin Word, Excel, mail, internet chat gibi ofis uygulamalarn altrlaca anakartlarda kullanlmaktadr.

ZX yonga takm hem 66MHz hem de 100 MHz veri yoluna sahiptir ve Celeron, PII ve PIII ilemci destei vardr. BX yonga setine gre daha ucuzdur ve 2 DIMM slotu ,512MB SDRAM bellek destei ile orta seviye anakartlarda kullanlmaktadr. Giri seviyesi uygulamalarda biraz daha g isteyen uygulamalarda tercih edilmektedir.

BX yonga takm:

WTLS

TLS

Uzak

stemci

RAS

Sunucu

WAP

A geidi

WEB

Sunucu

Firewall

Firewall

Yneltici

Yneltici

Internet

Bilgisayar A Op.Kontrol

Host Kontrol

66 MHz ve 100 MHz veri yolu ile yksek hzl PIII ilemcilerden Celeron ilemcilere kadar ilemcileri desteklemektedir. 4 DIMM ile 1GB ana bellek destei vardr. Genileme yuvas olarak 6 PCI ve ISA destei ile kolay kullanm avantaj salamaktadr. CAD/CAM gibi resim ileme, Database uygulamalar, Ses ileme ve 3D oyunlar gibi yksek performans isteyen uygulamalar iin tercih edilmektedir. Yandaki ekilde BX yonga takmna rnek olarak i440BX chipseti verilmitir. Burada chipset ve dier elemanlar arasndaki veri iletiim ekli verilmitir (ekil 1).

Kuzey Kutup (BX) ve Gney Kutup (PIIX4) olarak adlandrlan iki ana yongadan oluan BX yongal anakartlarn genel zelliine bakldnda;

66/100MHz FSB PIII/PII ve Celeron, PC100 SDRAM maksimum 1GB bellek, AGP 2X Grafik, ATA 33 Harddisk destei, 2 USB k, ISA slot destei bulunuyor. 100MHz de alan PIII ilemci kullanldnda ilemci-BX yonga arasnda 800MB, 100MHz de alan PC100 SDRAM kullanldnda RAM ile BX yonga arasnda 800MB, AGP2X destei olan ekran kart kullanldnda VGA-BX arasnda 512MB veri bana genilii salanmaktadr. BX yonga ile harddisk, disket src, CDROM bileenlerini kontrol eden PIIX4 yonga arasdaki veri band genilii ise 132MB olmaktadr. Bunun nedeni iki yonga ortasndaki veri yolu zerinde bulunan PCI yolundan kaynaklanmaktadr. PCI veri yolu 33MHz de alt iin 32bit lik veri aktarmnda 4 ByteX33MHz=132MB band genilii salanmaktadr. Bu durum PCI yuvalarna taklan SCSI, Ses, Mpeg, TV Kart bileenlerinin 132MB lk veri yolunu paylamalarna neden olmaktadr.

lk nceleri daha ok PII/III ler iin Slot 1 yapdaki anakartlarda kullanldlar. Pentium III ilemcilerin Soket yapya gemesinden dolay bu yongalar tayan soket anakartlar da retildiler. Harddisk teknolojisinde ATA33 standardndan ATA66 standardna geilmesi, bu yeni standard desteklemeyen BX yonga iin bir eklenti yapld ve ATA66 standardn kullanmaya imkan veren ek yongalar anakart zerine kondular. Promise gibi birka firmann retmi olduu bu yongalar ile 1 yl akn varln devam ettiren BX yongal anakartlarda, artk ATA66 standardndaki harddiskler tam performansta kullanlr hale geldiler. Bunun iin anakarttan baka gereken altyap, kullanlan ATA66 harddisk ve 80 kablolu ancak 40 pinlik ATA66 kablosu ve gerekli yazlmlar yklemektir. BX2000+ ve BX7+ bu zellikteki birka anakarttan ikisi.

I810 yonga takm;

Hem grnt hem de ses zellii ile giri ve orta seviye kullanclara hitap etmektedir ve olduka ekonomiktir. 66 MHz ve 100 MHz veri yolu destei vardr. lk etapta Intel, bu yongaya sahip anakart (CA810A) Celeron ilemciler iin Soket 370 yapda yapt ama dier retici firmalar (Zida T810B-SE ve Instant810C-SE) hem soket 370 hem de slot 1 yapdaki anakart tasarm ile Pentium II/III ilemciyle orta seviye kullanclara da hitap etmeyi dndler. Daha sonra soket yapda olan baka anakartlarda Soket Pentium III ilemcilerin kmas ile bu ilemcilere destek saladlar.

I810 yonga takm dier yonga takmlardan bir ka noktada ayrlrlar. Bunlar I810 yonga takm iine entegre edilmi Direk AGP grafik arabirimi, ATA 66 harddisk standard, AC 97 ses destei, STR (Suspend to RAM) ve AMR yuvas (Audio Modem Riser). Ek olarak tmleik ethernet yonga (CA810AL) ile Network ortamnda kolay entegrasyon ve ekonomik zm salamaktadr. Ses ve grnt grafii zerinde tamas ile daha az genileme yuvasna ihtiya vardr ve genellikle mikro ATX yapda ve 4 PCI yuvaya sahip olan anakartlar retilmektedir. ISA slot destei bulunmamaktadr. Ancak ISA iin ayr bir yonga kullanlarak bu destek salanmaktadr.

En nemli yenilik ise nceki yonga setlerinde bulunan North Bidge ve South Bridge (Kuzey- Gney Kutup) yongalar yerine Hub teknolojisini kullanan yeni yongalar kullanmasdr. lemci, grafik ve RAM bellekleri kontrol eden GMCH Grafik Memory Controller Hub ile USB, disk, I/O gibi dier bileenleri kontrol eden ICH I/O Controller Hub arasndaki veri yolu hznn saniyede 266MB gibi iki kata kmas ve ICH yongasna bal olan her bir arabirimin dier bileenlerden bamsz olarak almas byk avantajlar salad. Daha nceki yonga setlerinde iki yonga arasnda bulunan PCI slotlar 33MHz hznda almalarndan dolay iki yonga arasndaki lik aktarm hz 133MB/s de snrl kalyordu ve darboaz oluturuyorlard.

I810 nun genel zelliklerine bakldnda; I810, ATA 66 standardn ilk destekleyen yonga takmdr. Bu ekilde veri aktarm hz 66MB/s olan harddiskler tam performansta kullanlabilmektedir.

STR (Suspend To RAM) zellii ise sistemin bir TV kadar hzl alp kapanma zelliidir. Bilgisayar bu modda iken ok daha az enerji harcanmaktadr. AMR ise fax modemlerde maliyeti drmek iin yaplan bir arabirimdir. Burada Fax modemde kullanlan dijital ilemleri yapan paralar anakart zerine entegre edilir ve sadece analog ilemler AMR kartta yaplr. Bu ekilde maliyeti drmek hedeflenmitir. I810 iine entegre edilmi grafik zellii ise ev ve ofis kullanclarnn ihtiyalarna gre tasarlanm, Direkt AGP zellii ile 8MB lk AGP bir ekran kartnn performans deerlerine sahiptir.

i810 in Grafik zellikleri

I810 yongay dier yongalardan ayran nemli zelliklerden biri de 810 yongasnn grafik zelliini kendi iinde bulundurmasdr. I810 yonga I740 grafik yongann devam olan I752 grafik yongann ekirdeini iermektedir. Performans ise TNT grafik yongas dzeyindedir. Bu nedenle I810 yonga, giri seviyesi PC lerde ift doku ileme yoluna sahip, grafik ekirdei ile tmleik, olduka iyi boyutlu performans sergileyen ilk yongadr. Tabi bu, ok yksek performans isteyen btn 3D oyuncular memnun edecek anlamna gelmiyor ama dk maliyeti n planda tutan kullanclar da yar yolda brakmayacak kadar iyi.

I810 yonga iine entegre edilmi I752 grafik yongann dier zellii ise MPEG2-kod zc iin hareketli resimlerin ilenmesi iin donanmsal olarak desteklenmesi (hardware motion compensation). Bu da DVD filmlerde kendini gstermektedir.

I810 performansn en iyi bellek band genilii gstermektedir. Dynamic Video Memory Technology (D.V.M.T.) zellii ile dorudan bellee eriim salayan Direk AGP yapsn ve ilemci ile grafik arasndaki hafza kullanm kontrol etmektedir. Bylece grafik yonga, PC100 SDRAM ana bellein 800Mb/s band geniliinden daha yksek band geniliinde (1GB/s) grafik bellee erimektedir. I810, ana bellein bir ksmn frame buffer, texture buffer ve Z-buffer olarak Windows iletim sistemi iin kullanmaktadr. Al srasnda I810, ana bellein 1MBtn temel grnt buffer iin ayrmaktadr. Grafik srcleri yklenirken ise ana bellein 4MB frame buffer, 2MB t komut buffer ve 4MB ise boyut zelliini gerekletiren (anakart zerinde ayrca 4MB bellek konmamsa) Z buffer iin kullanlr. Windows iletim sisteminde i810 grafik zelliklerine bakldnda grlen 2 MB yada 4MB bellek yanltc olabilir, aslnda arka planda yukarda anlatlan yap gereklemektedir. Toplamda ise ana bellein 7 ile 11MB tnn grafik yonga tarafndan iletim sistemi iin kullanld grlmektedir. D.V.M.T ile; kullanlan grafik bellek, daha fazla grafik performans isteyen uygulamalar iin kalan ana bellekteki miktar paylalarak kullanlmaktadr. Ksaca Grafik bellek=ana bellek-11MB (7MB ayrca 4MB bellek anakart zerinde varsa) olarak kullanlmaktadr. Bu nedenle ana bellek miktar arttrldnda sistem performansnn art yannda grafik performans da artacaktr.

Sistem performans iin 64MB ve st RAM lerin kullanlmas tavsiye edilir. I810 yongas 1600X1200x8bit yada 1280X1024X16bit gibi makul saylabilecek boyut znrln vermektedir. Bu znrlk ana bellek miktar artsa da deimemektedir. I810 iine entegre edilmi grafik zellii ev ve ofis kullanclarnn ihtiyalarna gre tasarlanm, Direkt AGP zellii ile 8MB lk AGP bir ekran kartnn performans deerlerine sahiptir.

I810E yonga takm; I810 yonga takmnn iyiletirilmi halidir. 66/100 ve 133MHz veri yolu hz destei ile yeni Celeron ve PIII/133Mhz ilemci destei vermektedir. Ayrca anakart zerinde 133MHz SDRAM bellee sahip olmas ile daha (yaklak %7-30) iyi grafik performansna sahip olmasdr. Bunlarn dndaki btn zellikler (STR, AMR, ATA 66) I810 ile ayndr.

I815 ve I815E Yonga Takm:

I815 yonga takm I810e nin devam niteliinde, I810e yongann ATA66,AMR, STR,AC97 gibi yeni arabirimleri ve Hub teknolojisini desteklemektedir (ekil 2). Ancak bu yongann getirmi olduu en yeni zellik I815 yonga iine entegre edilmi grafik arabirimine ek olarak ayr bir slotta AGP4X grafik desteinin olmas. Bu da I810 ve I810e yongalarnn grafik performansndan memnun olmayan kullanclara ve ilk etapta anakart ile tmleik grafik yongay kullanp sonra daha performansl st grafik kartlarn kullanmak isteyen kullanclara imkan salad. Bylece Celeron ilemcilerden en st Pentium III ilemciye olan destek ile her kademe kullancya hitap eden bir yonga piyasaya salanm oldu.

I815E olarak adlandrlan yonga ise aslnda I815 yongas ve ICH2 bileeninden oluuyor (ekil 3). lk etapta I815 yonga ile ICH (I/O Controller Hub) ad verilen I82801AA yongas beraber kullanld. I/O Giri k arabirimi, PCI, Harddisk, USB, gibi arabirimleri kontrol eden ICH (I82801AA) yonga, harddisklerde ATA66 y desteklerken AMR gibi yeni bir teknolojiyi de beraberinde getirdi. Teknolojideki hzl ilerleyi harddiskte de ATA100 standard ile grld ve AMR arabiriminin beklenen sonucu gsterememesi nedeniyle yeni arabirimler zerinde alld. ICH 2 (I82801BA) yongas ile beraber bir ka deiiklik yapld ve disklerde ATA100 destei ve CNR (Communication Network Riser) denilen yeni bir teknoloji sunuldu. CNR ile Ethernet, USB, Ses gibi bileenleri destekleyen kartlarn retilmesi planland. Ayrca 2 olan USB destei ayr bir yongaya gerek kalmadan 4 e kt. Bu farkll belirtmek iin ise I815+ICH2 bileenine ksaca I815E ad verildi.

I820 yonga takm;

nmzdeki gnlerde BX yonga takmn yerini alacak olan yeni bir performans ve profesyonel PC yonga takmdr. Hub mimari zelliini tayan yonga beraberinde bir ok yeni teknolojiyi beraberinde getirmektedir. ekil 4 te grld gibi, temel yonga olan MCH Memory Controller Hub, ICHI/O Controller Hub, FWH FirmWare Controller Hub bileenlerinden olumaktadr.

MCH adn taya I82820 yonga ilemcilerde 100 ve 133MHz lik aktarm hzlar ile Pentium III ilemcileri destekleyerek saniyede 1GB lk veri aktarm hz salamaktadr. Yeni grafik arabirimi olan AGP 4X standard ile 66MHz de alan AGP alma hzn 4 kez tetikleyerek 1.0 GB lk grafik band genilii salayarak daha canl resim ve grntleri kullanclarn hizmetine sunmaktadr. En ok 800MB lk band genilii salayan SDRAM lerden farkl olarak en ok 1.6GB gibi olduka yksek bellek band genilii salayan RDRAM bellek teknolojisi ilk defa bu yonga ile gelmektedir. 64 bitlik veri yolu olan 100 ve 133MHz lik hzlarda ve paralel veri yolunda koan SDRAM den farkl olarak, 16 bitlik ancak 800,700,600MHz gibi ok yksek hzlarda alan PC800,PC700,PC600 seri veri yolu kullanan RDRAM ler RIMM Rambus Inlay Memory Module lerde kullanlmaktadr. Yonga en ok iki RIMM yuvasna izin vermektedir ve ayrca tek RDRAM kullanlacaksa bo olan yuvann sonlandrc bir kart ile doldurulmas gerekmektedir. Ayrca daha nceki yonga setlerinde Kuzey ve Gney kutup ad verilen buradaki karl MCH ile ICH olan yongalar arasndaki veri band genilii saniyede 133MB lk aktarm hz salarken bu yonga ile iki katna yani 266MB lk veri ban geniliine kmaktadr. Buda PCI yuvalardan elde edilen yada harddisklerden alnan bilgilerin daha hzl ilenebilmesi demektir.

Yandaki ekilde grld gibi ICH I/O Controller Hub ad verilen yonga, ATA 66, STR Suspend To RAM, AC97 ses ve AMR Audio Modem Riser gibi yeni standartlar desteklemektedir. Bu yonga ile artk sistemi yavalatan ISA slot destei kalm durumdadr. Mevcut ISA kartlarnn kullanlmas iin ISA destei, anakart zerine ayr chipsetler konarak salanmaktadr. STR zellii ile bilgisayarn bir televizyon kadar hzl ap kapatabilirken, ATA 66 harddisk destei ile bilgiye daha hzl ekilde ulama imkan salanm oldu. AMR ile beraber PCI modemlerde bulunan analog ve dijital bileenler ayrlarak, dijital bileenler anakartta, analog bileenler AMR kartnda topland ve bu ekilde daha ekonomik modem zmleri elde edildi.

FWH FirmWare Hub ad verilen aslnda anakart BIOS u ile ifreleme yazlmlar iin rasgele say reten RNG Random Number Generator arabiriminden oluan yonga ile, ilk defa anakart zerinde kaynan evrenin scaklk gibi deiken verilerden alan donanmsal say reteci bu yonga ile beraber geldi. Bylece e-ticarette kullanlmak iin daha gvenli ifreleme yazlmlarnn n alm oldu. adresinden I820pres.zip dosyasn bilgisayarnza ykleyerek alabilirsiniz. Bunun iin sisteminizde bir ses kart olmas gerekmektedir.

I840 Yonga Takm;

Bu yonga takmnn (ekil 5 te grlmektedir) I820 yongaya ek olarak getirmi olduu en nemli yenilikler 3 grupta toplanabilir. Bunlardan birincisi, anakart ortamlarnda gl bir platform olarak Workstation yada giri seviyesi server olarak kullanlmasn salayacak .ifa Pentium III ilemci destei. I840 sadece 133MHz veri yolu destei salamakta bu nedenle 133MHz de alan Pentium III ilemciler ile maksimum performans salanabilmektedir. kinci nemli zellii ise tek kanalda RDRAM band genilii en ok 1.6GB verebilirken bu yonga ile iki kanal RDRAM destei geldii iin en ok 3.2GB lk bellek band genilii salanmaktadr. Bu ekilde grafik ve resim ileme programlar olan CAD/CAM, AutoCAD gibi yazlmlar ile uraan kullanclar iin daha canl, hzl ve net grntler sunulmaktadr.

nc yenilik ise anakart zerinde Intel I82806 kullanldnda mevcut 32bitlik PCI yuvalarna ek olarak 64bitlik PCI yuva destei gelmekte ve iki yonga arasndaki band genilik ise 533MB/s olmaktadr. Bu yuvalarda daha ok yksek band genilii isteyen Gigabit Ethernet, Fiber Channel yada SCSI kartlar kullanlabilmektedir.

I820 yongada da kullanlan ICH bu yongada da kullanlmaktadr. Dolays ile AC 97 ses, ATA66 harddisk standard, STR Suspend To RAM, USB arabirimi bu yongada da bulunmaktadr. Ayn ekilde rasgele say reteci; RNG Random Number Generator ve anakart biosunu tayan FWH bileeni burada da kullanlmaktadr.

Accelerated Graphics Port(Hzlandrlm Grafik Portu)

AGP arabirimi ana sat gurubunu oluturan PC lerde, zellikle 3D uygulamalarnda yksek grafik performans salayan yeni bir veri yolu artlandrcdr. AGP arabirimi, grafik hzlandrclarna, ana bellee ulam iin zel veri yolu ve daha hzl transfer gibi yeni zellikler katar. Bu, sistem bellek balantsnda, geni bant aral ve daha az gecikme salar.

AGP arabirim artlandrc 66MHz PCI artlandrcy temel ilem yolu olarak kullanr ve PCI artlandrcya performans uzants veya glendiricisi sunar ki bunlar 3D grafik uygulamalarnda AGP nin yksek performansn optimize eder. Bu AGP uzantlar PCI artlandrcda tanmlanmam veya gerekmemitir. Bu uzantlar:

- Bellek yazma ve okuma ilemlerinde derinlemesine ayrlm yol; bellek eriim gecikmesini yok eder.

- Veri yolundaki adres ve verilerin demultiplexasyonu; hemen hemen %100 verimli veri yoluna izin verir.

- 133 Mhz veri transferi iin AC timing(zamanlama); 500 MB/s gerek veri aktarm salar...

Bu glendirmeler "sideband" sinyali kullanm ile gereklemitir. PCI artlandrc hibir deiiklie uratlmamtr, AGP arabirim artlandrc, PCI daki "reserved" alanlar, encodingler, pinler, vb... blmleri kullanmamas iin zel olarak gelitirilmitir. Asl eilim, PCI n tasarmndan faydalanarak grafik ynl performans artn karmaklk/performans orann deitirerek salamaktr.

AGP sistem PCI n ne kltr nede yerini alr. Bu yksek hzl port (AGP) fiziksel, mantksal ve elektriksel olarak PCI dan tamamen bamszdr. Sistemde ek bir balant noktasdr. zel grnt aralar iin tasarlanmtr; dier tm I/O aralar PCI bus ta kalacaktr. AGP iin eklenen ek slot yeni bir balant gvdesi kullanr( elektriksel sinyalizasyon sebebi ile) ki bu PCI balants ile uyumlu deildir; PCI ve AGP kartlar mekanik olarak birbirleri yerine geemezler.

AGP arabirim artlandrc Intel tarafndan PCI zel gurubundan bamsz olarak gelitirilmitir. Bu gurup tarafndan desteklenmemi ve gzden geirilmemitir. Kiisel bilgisayar kullanmnda grafik teknolojisi ve rnlerindeki gelimeyi desteklemek iin tasarlanmtr.

PCI genel amal sistemlerin I/O yolu olmaya devam edecektir. AGP arabirimi PCI n yerini almak iin deil zellikle grafik kontrolcs iin tasarlanmtr. PCI I/O fonksiyonlar iin gerekli bant genilii 133Mb/s, 32-bit, 33MHz srmnn snrlarna yaklatka PCI daha geni ve daha hzl yaylacaktr. AGP zellikle noktadan noktaya grafik bileenleri iin tasarlanmtr. Fiziksel olarak PCI dan ayrlmtr ve apayr bir balant kullanr.

PCI

Gnmzde en fazla kullanlan veri yolu tipidir. Gnmzde retilen anakartarda en az 2 tane bulunmaktadr. 32Mhz veri yoluna sahiptir. AGP veri yolu,bu veri yolu tipinin zerine ina edilmitir.

ISA

Gnmzde retilen anakartlarda yer alamaz hale gelmitir (lk sayfadaki anakart resminde de grld gibi). PCI dan bir nceki veri yolu mimarisi eididir. PCI ve AGP yuvalarna nazaran daha byk bir yapdadr. Anakart zerinde siyah renkte ve PCI yuvasnn yannda bulunurlar.

BIOS, RAM mi, ROM mu,...?

Bilgisayar komut ve verileri depolamak iin RAM bellekler kullanrlar. Buradaki bilgiler ve veriler g kesintisi sonunda kaybolurlar. Sistemde devaml kalmas istenen bilgiler yava alan manyetik depolama ortamlarnda saklanmas yerine i bellekte saklanmas iin sadece okunabilir bellekler (Read Only Memory-ROM) gelitirilmitir.Rom bellekler genelde bilgisayar sisteminin almasn kontrol eden bir dizi iletim sistemi komutunun veya logaritmik ve trigonometrik tablolarn saklanmasnda kullanlr.* Rom tipi belleklere bilgisayar kartlarnn retimi srasnda retici firmalar tarafndan sistemi destekleyen programlar bir defa olmak zere yazlrlard. Bu tip ipler bilgisayar kartlarna takldktan sonra sadece sisteme bilgi verirler. Yani ROMlara yaplar gerei bilgi yazlamaz. Btn bilgiler retici firma tarafndan belirlenir ve hangi sistem iin retildi ise orada kullanlrd. Bir defa kullanlan bu tip bellekler daha sonra kullanclar tarafndan da programlanabilecek ekilde retildi. Kullanc tasarlad sistemine uygun olan yazd iletim sistemi programn kendisi Programlanabilen ROM (PROM) bellee yazabilecekti. Mikroelektronik teknolojisindeki hzl gelimeler PROM bellein daha kullanlmadan yere gmd ve ok ksa bir srede hem silinebilen hem de yazlabilen ROM bellek tipleri gelitirildi (EPROM). EPROM lar mortesi veya gne na tutularak silinip tekrar geri yazlabilmektedir. Bu bellei silmek iin uzun sre gemesi gerektiinden daha sonra Elektrikle silinip tekrar programlanabilen ve gnmzde olduka yaygn olan EEPROM bellekler retildi. u anda gnmzdeki BIOS lar ROM deil, ROM un ileri bir teknolijisi olan EEPROM lardr. Bu sebeple yukarda da bahsi getii zere bu bellekler hem silinebilir hem de programlanabilir.

Overclock

Bilgisayar sisteminin herhangi bir parasnn, retim yaplan firma tarafndan belirlenen hzndan daha yksek bir hzda altrlmasna overclock denir. Overclock ilemcilerde ve ekran kartlarnda yaplr.

Overclock yaplan parada nceye nazaran daha fazla s ortaya kaca iin, overclock yaplan parada bozulma ya da sistemde bozulmalar olabilir. Mesela fazla snma sonucunda ilemci ya kilitlenir ya da kendiliinden reset yapar hatta ilemcinizi ya da anakartnzn bozulma ihtimali de vardr . Bundan dolay sistemin nceki halinden daha fazla soutulmaya ihtiyac vardr. Bu soutma kasa ierisine yerletirilen ikinci bir fan ile giderilebilir.

Ayrca overclock sonucu bozulan paralar kesinlikle garanti kapsam ierisinde deildir (Ayn durum virslerden dolay bozulan sistemler iin de geerlidir ) .

Eer overclock ilemcide yaplacaksa ilemcinin overcloka elverili olmas gereklidir. Bunu deneme-yanlma metoduyla renirsiniz. Eer elinizdeki ilemci bir st hzda almyorsa overclock olmuyor demektir.

Overclock anakart zerinde bulunan jumperlar (anakarta gre switch de olabilir) ile baz anakartlarda ise BIOS ayarlar ile yaplr. Jumper ayarlar anakart ile beraber verilen kitapkta yazar ve ayrca bu ayarlar anakart zerinde de aklamasz bir halde yazl bulunmaktadr.

Anakartnz jumper'lda olsa, makinann iini amadan deitirmenize izin veren SoftFSB ve denediiniz deerlerin doruluunu ve CPU tipini anlamak iinde WcpuId gibi yardmc programlar kullanabilirsiniz. Gnmzde CPU'larn hz iki deiken vastas ile ayarlanyor. Bunlardan biri bus frekans (Front Side Bus-veri yolu hz) ve bu frekans arpacak bir oran (Ratio) Bu deikenler gnmzde hemen hemen her anakartta, FSB iin 66,75,83,100,103,112,133 ...... ve Ratio iin x2.5 , x3 , x3.5 , x4 , x4.5 , x5 ...... eklide. Tabi anakartlarn markalarna gre bu frekans ve arpan sabitleri eitlilik gsterir. Baz anakarlar ara frekanslar ve daha byk arpm oranlarn desteklemektedirler. FSB ve Ratio'daki deiiklikler makinanzn CPU hzn , FSB frekansn , PCI Bus frekansn, AGP Bus frekansn ksaca makinanzdaki hemen hemen tm frekans deerlerini etkiler. Gnmzde ki anakartlarda bu sabit arpm oranna kilit konulmaktadr. Yani ilemcide overclock sadece bus hzn deitirme vastasyla yaplr. rnein 600MHz hzndaki bir ilemci 6X100 (FSB)=600MHz olarak tantlr.

Jumper ayarlar ile ilgili genelletirilmi bilgiler

Jumper ayarlar anakart ile anakarta bal dier donanmlarn uyumlu olmasn salayan ayarlardr. Jumper ayarlar ile ilemci hz anakart hzna ayarlanr, ilemci msaadesine gre overclock yaplabilir, onboard anakartlarda ses veya ekran kart on/off yaplabilir, bios pili sfrlanabilir (bylece bilgisayar ifreleri iptal edilmi olur).

Jumper ayarlar anakarttan anakarta deiiklik gstermektedir. Ama genel olarak CMOS piline en yakn olan jumper bios pilini sfrlama jumperdr. Bios pilinin hemen yannda CLEAR CMOS veya CLR CMOS yazar ve devamnda bios pilini sfrlayan jumper ad verilir. Ayrca jumper hangi konuma alndnda bios pili sfrlanaca da belirtilir. lemci yuvasnn yannda ilemci arpan ve ilemci hz ayar iin jumperlar (anakarta gre dip-switch da olabilir) bulunur. Ayrca anakartlara gre AGP iin, onboard anakartlarda onboard olan paralar (ses kart, ekran kart, SCSI kart,...) iin, bilgisayarn klavyeden alabilmesi iin de jumper ayarlar kullanlr.

Jumper ayarlar anakart kitapnda ve anakart zerinde(anakart zerinde ksaltmalarla) yazmaktadr.

Anakart Arzalar

"Bilgisayarn g dmesine basyorum, ilemci fan dnyor ancak ekranda grnt alamyorum"

"Anakartmn g dmesine bastktan sonra anakarta elektrik geliyor, ilemci fan dnyor ama hoparlrden hata sesi alyorum ve grnt gelmiyor."

"Anakartn elektrik kablosunu takar takmaz bilgisayarm hemen alyor."

"Akam eve geldiimde bilgisayarm ak halde buluyorum. Bilgisayar kendi kendine alyor."

"Windows kurulma srasnda mavi ekran hatas veriyor"

"Ekran kartm windows a tantmama ramen yksek znrlkleri elde edemiyorum"

"Anakartm harddiskimi otomatik olarak grmyor ve tantamyorum"

"Bilgisayar aldktan bir sre yada windows iletim sistemi balarken kilitleniyor"

"Ses kartndan ses k alamyorum yada midi dosyalarn alamyorum"

"Anakartma yeni kan XXX ilemciyi taktmda bilgisayarm almyor."

"Anakart Windows iletim sistemindeki Start blmnden kapattmda sistem otomatik olarak kapanmyor yada tekrar alyor"

Anakartlar, bilgisayarn dier btn arabirimlerini (Ekran, Ses, modem, ilemci vb) kontrol eden, verimli ekilde almalarn salayan, sistemin performansnda nemli bir role sahip ve omurgay tekil eden en kritik paradr. Herhangi bir problemde de genellikle pheli anakart grlmektedir. Bu da onun nemini o derecede ortaya koymaktadr. ANAKARTLAR ile ilgili genel sorular/sorunlar ounlukla yukardaki sorulardan olumaktadr. Bilgisayar parasnn gerekten arzal olup olmad retici firma yada datc (distribtor) firmann yapt eitli testler sonucunda aa kmaktadr. Ancak bu aamaya gelmeden kullanc tarafnda yada Teknik Servis tarafnda yaplabilecek, fazla zaman almayan baz ngrmeler yaplabilir. Sizlere bilgisayar ile ilgili bir problemle karlatnzda ve problemin anakarttan kaynaklandn dndnzde rehber olarak tekil edecek bilgileri aada sunmaya alacam.

Dikkat edildiinde yukardaki sorular/sorunlar iki ksmdan olumaktadr:

1)Donanmsal (Sistemden grnt alnamamas)

2)Donanm+iletim sistemi (Sistemden grnt alndktan sonra kartlarn iletim sistemine tantlmas)

Donanmsal

1) Bilgisayarn almamas yada boot etmemesi durumunda anakartlar iin kullanlacak bir Test Kart iinizi olduka kolaylatracaktr. Aslnda anakart; zerinde ilemci, RAM de dahil olmak zere hibir aygt olmakszn almakta ve anakart biosu arabirimleri belirli bir sra ile kontrol etmektedir. te bu test kartnn zerindeki LED ler vastasyla anakarttaki problemin nereden (ilemci-RAM vb) kaynaklandn kolayca tespit edebilirsiniz.

Eer elinizde byle bir kart yoksa takip edeceiniz u olmaldr:

-Anakartta kullanlacak olan ilemcinin, bu anakarta uygun olup olmad (100Mhz-133MHz FSB, CuMine-Katmai) kontrol ediniz. lemciniz henz piyasaya yeni kan bir ilemci ise anakartn biosu en son versiyon olmaldr. Varsa ilemci arpan veya veri yolu hznn ayarland jumperlar yada dip-switch ayarlarn kontrol edin. Gzden kaabilecek nemli bir nokta da ilemci ile fan arasndaki s iletimidir. Eer Tray (Tray: fan sonradan taklan bir ilemcidir) kullanyorsanz, buradaki fanm s iletimi iin zel silicon maddeler kullanlmaldr.

Aksi taktirde sistem aldktan bir sre kilitlenecektir.

-Kullandnz RAMin kaliteli ve anakarta uygun (SPD: Serial Precedence Detect,PC100/PC133 vb) RAM olmasna dikkat edin. Baz anakartlarda RAMlerin ift tarafl yada tek tarafl olmas, hangi DIMM slotunda kullanlmas nemlidir. Basit olarak bir den fazla farkl marka ve zellikteki RAMleri test etmeniz iyi olacaktr.

-Kullandnz ekran kartn kontrol edin. AGP yuvasna tam oturmam olabilir. Birden fazla ekran kart (PCI yada AGP) denemelisiniz.

-Kullandnz g kayna ATX ise ATX 2.1 yada yukar standartlar desteklemeli ve yeterli akm anakarta salamaldr. Farkl marka ve zellikteki g kaynaklar denemelisiniz.

Yukardaki 4 unsur sistemden grnt almak iin gereken nemli paralardr.

Donanmsal ve letim sistemi

Burada da yukardaki unsurlarn yine nemi byk.

-lemci (scaklk kontrol ve s nlemi alnmal),

-Kaliteli RAM: Baz RAM ler Windows yada Windows NT iletim sistemi kurulumu srasnda yada uygulamalarda problem karabiliyorlar.

-Ekran kart: letim sistemi kurulduktan sonra Standart VGA kart olarak alglanan ekran kartlarnn srcleri tantlmaktadr. Baz ekran kartlar (Banchee, Vodoo vb.) src tantlmasna ramen yksek znrlk ayarn kabul etmezler. Burada iletim sisteminden standart monitr yada orijinal disket ile monitr tantm yaplmas gerekmektedir. Dier nokta ise performans sz konusu ise Ekran kartnn en gncel srcleri, BIOS dosyas ve performans arttran DirectX gibi yazlmlarn iletim sistemine yklenmesidir.

-Anakart: letim sistemleri 2-3 ylda bir yenilenirken yaklak 6-7 ayda bir farkl bir mimari ile yeni anakart teknolojileri ortaya kmaktadr. Bu nedenle iletim sistemlerinin bu yeni mimariyi tam olarak kullanabilmeleri iin anakart srclerinin yklenmesi gerekmektedir. Bu durum, anakart zerindeki ekran kart, ses kart , g ynetimi gibi bir ok aygt dorudan etkilemektedir. Genelde bir ok problem srclerden kaynaklanmaktadr. Bunun bir rnei CuMine PIII ilemci ve Creative SoundBlaster Live arasnda yaand. Live Ware 2.0 yada 2.01 srcleri yklendiinde Windows crash olmakta ve herhangi bir mzik dosyas alnamamaktadr. zm ise Ses kartnn Live Ware 3.0 versiyonunu yklemektir.

Anakartlar mimarilerinin bu kadar hzl deimelerinde zerine taklan aygtlarn nemi byktr. Piyasada ok eitli ve farkl kalitedeki markalarn bulunmas eitli uyumluluk problemlerini dourabilmektedir.

Bunda aygtn tolerans deerleri n plana kmaktadr.

"Bu RAM (modem vs) baka anakartta alyor ancak bu anakartta almyor" gibi ikayetlerin temelinde bunlar yatmaktadr. Burada gzden geirilecek iki taraf bulunuyor. "Kullanlan ifade: Bu anakart RAM seiyor, uyumsuz. Yada bu RAM anakart seiyor." Bu gibi durumlarda Ortak noktay bulmak ise teknik elemanlara kalyor." Baka bir anakart ya da aygt"

Anakartlardaki BIOS yonga ilk alrken POST: Power On Self Test adlandrlan bir test yapmaktadr ve bu ekilde anakart, zerindeki aygtlar alglamaya almaktadr. Bu nedenler anakarttaki BIOS, en son BIOS versiyonu gncellenmelidir. Piyasaya kan yeni bir ilemci ya da nceden tespit edilmi uyumluluk problemleri bu ekilde giderilebilir.

BIOS ayarlar mutlaka kontrol edilmelidir. Genel kullanm "BIOS Default Settings" ayarlarnda biosu fabrika k ayarlarna getirmek olacaktr.

imdi yukardaki sorulara cevap arayalm:

Soru: Akam eve geldiimde bilgisayarm ak halde buluyorum. Bilgisayar kendi kendine alyor?

Cevap: Bios ayarlarnda Modem Ring On zellii aktif kalan kullanc harici modem bilgisayara takl ve telefon hattna bal ise telefon aldnda bilgisayar kendiliinden alacaktr. Bu ayar devre d brakmak sorunu giderecektir.

Soru: Windows kurulma srasnda mavi ekran hatas veriyor?

Cevap: Genellikle RAMlerden kaynaklanan bir problemdir. Farkl marka RAM kullanmak problemi zecektir.

Soru: Anakartn elektrik kablosunu takar takmaz bilgisayarm hemen alyor?

Cevap: BIOS ayarlarndan Power Management ksmnda AC Power Back seenei Soft Off haline getirilmelidir.

Soru: Anakart Windows iletim sistemindeki Start blmnden kapattmda sistem otomatik olarak kapanmyor yada tekrar alyor

Cevap: Sebep iki eyden kaynaklanyor olabilir. Birincisi kullanlan g kayna, ikincisi iletim sisteminde ykl bulunan srcler (kartlar) ya da uygulamalar. Temiz bir kuruluu anakart zerinde sadece ekran kart varken yapp gzlemlemek ve (anakartn kendi srclerini yklemek) g kaynan deitirmek olacaktr. Dikkat edildiinde cevaplar anakart jumper, BIOS ayarlar yada bios versiyonu, taklan kartlarn deitirilmesi ve srcler olmaktadr.

Yukardaki ngrler nda 10dk lk bir alma ile Telefon, kargo masraflar, zamannz ve en nemlisi Teknik Servisler, mteri memnuniyetini ve gvenini kazanabilirsiniz.

Anakartlarda ad geen baz terimler

FSB: Front Side Bus ad verilen ilemci ile anakart yongas arasndaki veri aktarm hzdr. 66/100/133MHz lik veri yolunu destekleyen anakart ve ilemciler bulunmaktadr. rnei Intel BX yongas 66 ve 100MHz lik veriyollarn, I820 yongas 100 ve 133MHz lik veri yollarn desteklemektedir. PIII 866EB ilemci 133MHz de altndan kullanlacak anakartn 133MHz desteinin olmas gerekmektedir.

CPU arpan: lemci hzn belirleyen faktrdr. lk kan Pentium III ler 100 MHz veri yolu hznda (FSB) alyordu ve bir arpan deerine sahipti. Bir ilemciyi anakartta kullanabilmek iin 100MHz lik veri yolu hz ve ilemci arpannn salayan Dipswitch yada jumperlar kullanlmas gerekiyor. Bu jumperlar ve Switch ler baz anakart reticiler tarafndan kaldrlp bunun yerine yazlmsal olarak anakart BIOS undan da yaplabilmektedir. rnein 600MHz hzndaki bir ilemci 6X100 (FSB)=600MHz olarak tantlr. {{ Eer anakart ara FSB veriyolu hzlarn da destekliyorsa rnein 112MHz gibi arpanlar kullanarak 6X112=672MHz gibi bir deerle yada 6.5X100=650MHz overclock olarak altrlabilir. Ancak ilemciyi overclock yani normal alma artlar dnda yksek hzlarda altrmak snma ve gvenlik deerlerini aacandan kullanlan paralarn mrnn azalmas hatta arzalanmasna sebep vereceinden retici firmalar tarafndan nerilmez ve bu nedenle arzalanan rn garanti d olarak nitelenir. Bu nedenle overclock yapma kullanc sorumluluundadr.}} Yeni Celeron ve CuMine Pentium III ilemcilerde ise ilemci arpan artk Intel tarafndan kitlenmi durumda yani ilemci arpan sabit. Dolaysyla ilemcinin Pentium III yada Celeron olmasna gre anakart veriyolu hz 66/100/133 MHz olarak ayarlanmas ilemcinin anakartta tantlmas iin yeterli.

STR (Suspend To RAM): Bilgisayarn almad durumlarda ekrandaki mevcut bilgilerin sadece Sistem belleklerinde saklanyor. Bu arada dier ilemci Fan,ekran kart , g kayna fan gibi btn PC bileenlerdeki gc kesilerek daha az enerji tketimi salanyor. Ayn zamanda Windows al sresinden daha ksa bir srede sistem ekranda hangi grnt var ise o grntde bilgisayar al yaplyor. Bylece tpk Televizyonlardaki gibi 7-10 saniye gibi bir srede sisteminizi aabiliyorsunuz.

AMR ( Audio Modem Riser- Ses Modem konnektr): Daha ok Modem olarak kullanlacak yeni bir yapdr. Modemler iki bileenden dijital ve analog paralardan olumaktadr. AMR yap iin ise modemi oluturan digital paralar anakart tarafa braklp analog para ise AMR kart zerinde toplanm. Bu nedenle maliyeti drlmesi hedeflenmi. Modem bileenlerinin tamamnn anakart zerine konmaynn nedeni ise modemlerin her lke iin kendi PTT onaylarnn gerekmesi. PTT onay alnmad taktirde btn anakartn lkeye getirilememesi riski olacandan byle bir zme gidilmi.

ATA (Advanced Technology Attachment) IDE (Integrated Drive Electronics) olarak bilinir. Bilgisayarn anakart ,ile disk depolama aygtlar (CD ROM, HDD,...) arasnda kullanlan standart bir elektronik ara yzdr.

BIOS (Basic Input/Output System) Bilgisayarn balamas srasnda kullanlan bir programdr. Bilgisayarda ki iletim sistemi ile bilgisayara bal aygtlar (HDD, Ekran kart, klavye, fare, yazc ) arasndaki iletiim akn ynetir.

CMOS (Complementary Metal-Oxide Semiconductor) En fazla transistrlerde kullanlan teknolojinin ismidir. CMOS yariletkeni (CMOS Semiconductor) negatif (N tipi transistr)ve pozitif (P tipi transistr) arj iletkenlerini ierir. Bilgisayarn saatinin, ifresinin ve deiiklie urayan dier BIOS ayarlarnn tutulduu ksmdr.

EDO RAM (Extended data output RAM) ntel Pentium ilemcilerin ana bellekten okuma zamannn ksaltld iptir. EDO RAM 66 MHz Pentium iin tasarlanmtr. Ve gnmzde retimi durmutur.

IRQ (Interrupt Request-Kesme stei) Mikroilemcinin bir donanm birimi ile ne zaman veri alverii yapmas gerektiini anlayabilmesi iin mikroilemciye donanm birimlerinden haber gelmesi gerekir. Bu haberleme ilemi IRQlar tarafndan salanr. Bir donanm birimi kendisine ait IRQ numaras ile gerektiinde mikroilemciye haber verir. Bu haber genellikle yaplan ii bitirme (kesme) anlamndadr. Bilgisayarlarda iki eit kesme vardr. Birincisi donanmsal kesme (Hardware interrupt), ikincisi yazlmsal kesme (Software interrupt)dir.

16 adet donanmsal kesme vardr ve bunlar 0dan 15e kadar numaralandrlmtr. Bilgisayara taklan donanm birimlerinin IRQlar kart zerindeki jumper veya dip-switchlerle yaplr. Eer kart zerinde jumper veya dip-switch yoksa bu ayar kartla birlikte verilen yazlm tarafndan yaplr. Kart tak&altr zelliine sahipse IRQ ayarlarn kendisi otomatik olarak yapacaktr. Bir kartn :IRQ ayar yaplrken dier donanmlarla ayn IRQlarn kullanlmamasna dikkat edilmelidir. rnein IRQ4 (COM1) kesme mouse portu iin ayrlmtr. Ayn ekilde IRQ4e ayarlanm bir modem kart taktnzda IRQlar akacaktr. Bilgisayar zerinde bulunan ve deitirilemeyen IRQ numaralar unlardr.

IRQ 00 Sistem saati

IRQ 01 Klavye

IRQ 06 Disket src

IRQ 14 Birinci IDE kontrolcs

IRQ 15 kinci IDE kontrolcs

0dan 15e kadar numaralandrlm olan donanmsal kesmelerin her birine birer yazlmsal kesme karlk gelir. Her yazlmsal kesmenin ynlendirildii bellek adresi RAM in sfrnca adresinde yani balangcnda yer alr. Bir donanm kesmesi gerekletiinde, mikroilemci gerekleen donanm kesmesinin numarasna karlk gelen yazlmsal kesmenin numarasn hesaplar. Bellein balangcnda bulunan adres tablosundan, hesaplad yazlmsal kesmenin ynlendirildii adresi okur ve bylece yapmakta olduu ii kesince nereye dallanmas gerektiini renmi olur.

Bu arada yapmakta olduu iin nerede kesildiini ve o andaki ii ile ilgili bilgileri bellekte Stack (Yn) ad verilen blgeye kaydeder. Bylece kesme gereklemeden nce yapt ie geri dnmesi iin gereken bilgileri kaybetmemi olur. IRQlar PIC (Programmable Interrupt Controller- Programlanabilir Kesme Kontrolcs) tarafndan kontrol edilirler. PIC anakart zerinde yer alan bir donanm birimidir. Mikroilemci PICi ilgili base I/O adreslerini kullanarak istenilen biimde programlayabilir. Bu programlamadaki ama mikroilemcinin gereksiz kesmelerle megul edilmemesidir.

BASE I/O

Mikroilemci ile donanmlar arasndaki iletiimi salayan adrestir. Bu donanmlar ses kart ve modem kart gibi aygtlardr. Mikroilemci ile donanmlar arasndaki iletiim veri yollar zerinden gereklemektedir. Base I/O numaras ise veriyolu zerinden aktarlan verilerin birbirine karmadan doru yere varmasn salar.

Her donanm (kartn) mikroilemci ile haberlemesi iin farkl bir base I/O adresi vardr. Birden fazla kartn ayn adresi kullanmas durumuna akma denir. ki kartn ayn adresi kullanmas durumunda mikroilemci tarafndan gnderilen taraftan gnderilen komutlar bu kartlar tarafndan doru alglanmaz. Bu durum kartlarn almamasna ya da hatal almasna neden olur. Bir bilgisayara taktnz kartn hangi base I/O adresini kullandn bilmelisiniz. Eer bilgisayarlarda ayn base I/O adresini kullanan baka bir kart varsa sonradan taklan kart baka bir base I/O adresine ayarlanmaldr

Bu ayarlama kartn zerinde bulunan jumper ya da dip-switchlerle yaplr. Tak&altr zelliine sahip kartlarda bu tr bir ayarlama gerekli deildir. nk tak&altr zellii olan kartlar kullanacaklar adresleri otomatik olarak kendileri bulurlar. Kartlarn bu zelliklerinden yararlanabilmek iin tak&altr zellii olan anakartlar kullanlmaldr. Ayrca kullanlan iletim sistemi de tak&altr zelliini desteklemelidir.

Tak&altr zelliine sahip kartlarda da baz durumlarda base I/O adresi deitirmek gerekebilir. Bu kartlar genellikle a badatrcs (ethernet)kartlardr. Bunlarn mutlaka konfigrasyon disketlerini edinmeniz gerekir.

Baz kartlarda ise zerlerinde bulunan jumper veya jumperlar yardmyla tak&altr zelliini iptal ederek kullanabilirsiniz.

Bir kartn tak&altr zelliini iptal etmeniz gereken durumlar unlardr. letim sisteminin tak&altr zelliinin olmamas durumunda ve kartn base I/O adresini deitirmek gerekirken disketinin olmad durumlarda.

Her kart her adreste almaz, genel olarak her kartn kulland adresler vardr. Bu adresler hemen hemen standart hale gelmitir. Kartlarn kullandklar adresler kitapklarndan renilebilir. Aada standart haline gelmi base I/O adresleri grlmektedir.

Ses kartlar: 220h (h:hexadecimal olduuna iarettir)

A badatrc kartlar: 300h, 340h ve 320h

Modem kartlar: 2F8, 2E8

nemli olan, kartlarn birbirlerinden farkl base I/O adreslerini kullanmasdr. nk bilgisayar zerinde standart olarak kullanlan ve deitirilmeyen base I/O adresleri ve bunlar kullanan donanmlar vardr. Bilgisayara taklan kartlardan biri bu sabit adreslerden birini kullanmaya kalkarsa akma meydana gelir.

Aada bilgisayar zerinden sabit olarak belirlenmi baz base I/O adresleri grlmektedir...

1f0-1ff Birinci IDE kontrolcs

170-17F kinci IDE kontrolcs

200-20F Oyun potu

3b0-3bF /3C0-3CF Ekran kart

3F0-3F7 Disket src kontrolcs

DMA (Direct Memory Access-Dorudan Bellek Eriimi) Mikroilemciler donanm birimleri ile veri alverii yapmak iin base I/O adreslerini kullanrlar. Bu ilem bazen mikroilemciyi gerektiinden fazla megul eder. Bu ekilde mikroilemcinin dier iler iin yapmas gereken zaman kstlar. Buna rnek olarak, mikroilemci bir ses rneini ses kartna almas iin gndermi olsun, burada mikroilemcinin yapt i, bellein belirli bir adresinde bulunan bu ses rneinden her seferinde bir byte alp base I/O adresini kullanarak ses kartna gndermektir. Bu ilem srasnda mikroilemcinin yapmas gereken baka bir i varsa, anakart zerinde bulunan ve DMA ad verilen donanm birimini araya sokar.

DMAnn yapt i bellek ile dier donanm birimleri arasndaki veri alveriini yapmaktr. Ses kart rneinde, bellekte bulunan ses rneini ses kartna aktarma ilemini DMA yapm olsayd, mikroilemci bu ile megul olmayacak ve yapmas gereken dier ilere devam edebilecekti.

DMA ile yaplan veri transferine rnek olarak yine bir ses kart ile DMA arasndaki veri alveriini verebiliriz. Veri alveriini DMA yapacana gre bu durumda mikroilemcinin yapmas gereken sadece bu ilemi balatmak olacaktr. Mikroilemci, DMAya DMAnn base I/O adresini kullanarak, transfer etmesi gereken verilerin bellekteki balang adresini, uzunluunu ve ne hzda transfer etmesi gerektiini verir.

Bu bilgiler DMAya ulatktan sonara mikroilemci, DMAya transfer ilemine balamas iin bir komut gnderir ve transfer balar. Ses kart gelen ses rneklerini alarken mikroilemci de baka ilerle megul olur. Transfer ilemi bitince, bu durum mikroilemciye ses kart tarafndan oluturulan bir kesme ile bildirilir. Mikroilemci bu durumda ya DMAy durdurur ya da yeni bir i verir.

Bir bilgisayarda 0dan 7ye kadar numaralandrlm 8 adet DMA kanl bulunur. bu kanallardan ilk 4 Low DMA, kalan 4 High DMA olarak adlandrlr. Low DMA kanallar , bir seferde 8 bitlik veri transfer edebilirler. High DMA kanallar ise bir seferde 16 bitlik veri transfer edebilirler.

8 bit ve 16 bit ses rneklerini alabilen ses kartlar iki ayr DMA kanal kullanrlar. 8 bitlik ses rmeklerini alabilmek iin Low DMA kanaln, 16 bitlik ses rneklerini alabilmek iin High DMA kanal kullanrlar.

DMA ile ses kartna veri aktarmn genellikle oyun programlarnda kullanlan bir yntemdir. ki ayr donanm birimi ayn DMA kanaln kullanamaz. Aksi taktirde DMA akmas olur ve bu donanm birimleri almaz.

Aada baz sabit DMA kanallar grlmektedir.

DMA 2 Disket src

DMA 4 MA kontrolcs.

Bunlarn dnda kalan dier DMA kanallar dier donmanm birimleri iin ayrlmtr.

USB (Universal System Bus)

Microsoft, Compaq, National Semiconductor ve dier 25 USB yesi tarafndan gelitirlmi olan USB, klavye portu, paralel portlar, oyun portu ve seri portlarn yerine, yzn zerinde USB uyumlu aygt zincirleme olarak balayabileceiniz, tek bir balant ile almay hedefler. Bu tek balant dokuz pin bir seri porttan da basittir, nk sadece 4 pini vardr. Fiziki olarak bilgisayara taklm olan bir tek aygt (rnein klavye) grnr, geri kalan her eyde bu aygt (rnekte klavye) zerindeki bir hub'a taklr, veya bilgisayar bir hub takllr ve dier her ey bu hub'a taklr. SCSI'de olduu gibi, her aygta bir seferde yedi tane baka aygt ve hub taklabilir.

USB seri portlardan daha hzl olmak zere de tasarlanmtr. Bu standart, seri bir arabirimin saniyede 100 ve zeri kilobit hzna karlk, saniyede 12 megabit' e kadar veri transfer edebilen bir arabirim tanmlar. Bu hz dk znrlkl video konferans gibi telefon uygulamalarna yetimek zere belirlenmitir.

BIOS zerine Temel Bilgiler

Bilgisayarn ayrlmaz bir paras olduu halde, hep arka planda kalan, acemileri aman kurcalama, bozarsn diye korkuttuumuz u BIOS, aslnda o kadar da karmak bir ey deil. stelik, bir kere BIOSa hakim oldunuz mu, sisteminize ince ayar ekmek yada sorun gidermek iin yapabilecekleriniz de fazlasyla artyor.

BIOS kelimesi bir ksaltma, uzun hali ise Basic Input/Output System, yani Temel Giri/k Sistemi. Temelde BIOS bir program, ama bilgisayarmza ykleyip altrdmz dier programlardan yerletii yer ve ilevleri asndan farkl.

ncelikle, BIOS sisteminizin ayrlmaz bir paras, sisteminizi kapatsanz da, diskinizi formatlasanz da BIOS yerli yerinde duruyor. Bunun nedeni de, BIOSun diskte deil, anakart zerine monte edilmi, salt okunabilir bir ROM bellek yongasnda kaytl olmas. Sadece okunabilir desek de, BIOSun kaytl olduu yongaya yeni bir BIOS yklemek mmkn, ama bu konudan daha sonra bahsedeceiz.

BIOS yazlm, dier yazlmlarnzn aksine dilerseniz vazgeebileceiniz bir opsiyon deil, sistem alt anda almaya balayan, sistemin temel bir yap ta. Dahas, BIOS tam olarak sisteminize gre ayarlanm bir yazlm, bu nedenle de her anakartn BIOSu kendine zel.

En yeni, en modern PClerdeki BIOSlar bile aslnda ok eski yazlmlar. BIOSun ekirdek fonksiyonlar 1981de km olan IBM PCye dayanyor ve bu fonksiyonlar halen deimiyor, sisteminiz ne kadar yeni olursa olsun.

BIOSun byk ksm, sisteminizi ilk atnzda alr, grevini tamamlar ve iletim sisteminiz grevi devraldnda BIOS sessizce kenara ekilir. Buna ramen grevi bitmi saylmaz, nk sistemin ok derinlerindeki kimi ilevler ve enerji tasarruf fonksiyonlar hala BIOSun sorumluluundadr. Sisteminizde bir sorun kmadnda, yada yeni taktnz bir donanm, baka bir donanm ile akmadka BIOSun arka planda altn farketmezsiniz bile.

Bir kullanc olarak BIOSun sizi en ok ilgilendirecek ksm, aslnda normalde BIOSun bir fonksiyonu olarak da dnlmemi olan System Setup, yani Sistem Ayarlar ksmdr. Bir ok ekrandan oluan bu ayar sisteminde, sisteminizin bir ok parasna eriebilir, ilemci ve bellek hzndan, modeminizin kulland IRQya kadar her detaya hkmedebilirsiniz.

Bu yazda hem BIOSun nasl altndan bahsedeceiz, hem de Setup ekrannn baz merak edilen ama pek bilinmeyen seeneklerinin ne ie yaradklarn greceiz.

BIOS Nasl alr?

lk olarak tasarlandnda BIOSun 4 fonksiyonu vard: Sisteminiz her aldnda, temel bir donanm kontrol yaparak bir arza olup olmadn tespit etmek (Power On Self Test POST), sistem altktan sonra RAM bellei devaml olarak tazelemek (bu, artk yonga seti tarafndan gerekletiriliyor).

Dier iki temel fonksiyondan biri, sistem aldnda baz ufak RAM bloklarn rezerve edip, bu bloklara sisteminiz hakknda bilgiler yazmak. Bunun amac da, yazlmlarnzn sisteminizdeki donanmlar hakknda bilgi sahibi olabilmesi, rnein bir yazlmn, bellekteki belli bir alana bakarak ka GBlk bir disk kullandnz ve ka tane diskinizin olduunu anlayabilmesi. Bu bloklara BIOS Data Area deniyor.

Temel BIOS ilevlerinden sonuncusu ise, yazlmlarnzn donanmnz ile iletiebilmesini salamak, bylece adn ald ilemi, temel giri/k ilevlerini gerekletirmek.

Gnmzde, gelimi iletim sistemleri BIOSun yapt bir ok ii zerlerine alm durumdalar. BIOS hala var ve temel ilemler iin gerekli, ama iletim sistemleri ou BIOS parametresini de es geebiliyorlar. rnein, BIOSun Setup ekranna girip, sisteme takl disklerinizden birisini devre d braksanz da, Windowsa girdiinizde diskin yerli yerinde olduunu grebiliyorsunuz.

Sistem Alrken

BIOSun ilk ilevi, sistemin almasn salamak. Eer ilemcinize bir eyler yapmasn sylemezseniz, anakartnzn zerine kendi bana, bir ey yapmadan alp duracaktr. Oysa BIOS, ilemcinize ilk temel komutlar vererek, sistemin al srecini balatr. POST ilemi tamamlandktan sonra da kontrol dier programlara brakr. Bu sayede PClerimizin evrensel olmas salanr, yani iletim sistemine zel BIOSa gerek kalmaz. BIOS iini yapp kontrol devreder, ondan sonra ii ister Windows XP devralr, ister Linux, ister BeOS.

u CMOS Denilen ey?

Baz yerlerde CMOS Setup yada CMOSu sfrladm gibi ifadeler okumu, duymu olabilirsiniz. BIOS derken imdi nereden kt bu CMOS, gelin bakalm.

Biraz nce sylediimiz gibi, BIOS, sadece okunabilir bir ROM bellek yongasnda kaytldr. Bu durumda, BIOSda yaptnz ayarlar kaydetmek iin bir yer gerekiyor tabii ki. te CMOS burada devreye giriyor. CMOS, uzun ismi Complimentary Metal Oxide Semiconductor olan bir bellek eidi. BIOSun ayar ekranlarna girip yaptnz deiiklikler, bu CMOS yongasna kaydediliyor. Sistem kapatldnda yongann iindeki bilgiler kaybolmasn diye de anakartnzn zerinde bir pil var, bu pil CMOS yongasn yllarca besleyebiliyor. Hani bazen kullanclarn BIOS, yaptm sistem ayarlarn kaydetmiyor, sistem her aldnda ayarlar sfrlanyor ikayetlerini duyarsnz. te bu ikayetlerin nedeni ya CMOSun arzal olmas, yada pilin bitmi olmas nedeni ile iine kaydedilen bilgileri unutmas.

Gigabytein anakartlarnda BIOSu saklamak bir deil iki tane Flash ROM yongas var. Birisi bozulursa, dieri ii devralyor.

BIOSu sfrlamak

Kimi zaman kullanclara BIOS Setupda yanl bir ayar yaparlar ve sistemleri almaz olur. te o zaman BIOSu sfrla diye akl veririz. Aslnda nerdiimiz ey BIOSun sfrlanmas deil, bunu yapabilseydik sistemimiz almaz olurdu. Burada kastedilen ey, BIOS ayarlarnn kaydedildii, az nce tanttmz CMOSun ierdii verileri sfrlamak, sistemin varsaylan ayarlar ile almasn salamak.

Gncel anakartlarn zerinde CMOS Clear yada CLR RTC gibi etiketlenmi bir kpr bulunur, bu kpr genelde BIOSun kaytl olduu Flash ROM yongasnn yaknndadr. Bu kprnn yerini bulmann en kolay ve garantili yolu, anakartnzn kitapna bavurmaktr. Bu kpry kapattnzda, yani jumper dediimiz ufak para yada bir tornavida ucu yardmzla ii ucu birletirdiinizde, CMOSda kaytl tm bilgiler gider, sisteme yaptnz btn ince ayarlar sfrlanr.

Anakartnzn zerindeki saat pili, sistem kapansa bile CMOS bilgilerinin silinmemesini salyor.Hemen yanndaki sar renkli jumpern konumunu deitirmeniz, CMOSun iindeki tm bilgilerin silinmesine neden olacaktr.

BIOSA ERM

BIOSun sahip olduu sistem ayar ekranlarna eriimin en yaygn yolu, sisteminiz alrken DEL tuuna basmak. Zaten sisteminiz alrken beliren Press DEL to enter Setup yazs mutlaka gznze taklmtr, ite o yaz size BIOSa giriin yolunu gsteriyor. Kimi anakartlarda Setup ekranna ulamak iin DEL tuu yerine ESC, F1 yada F2 tularna basld da oluyor, ama en yaygn yntem DEL tuuna basmak.

Gncel bir anakartn standart al ekran. Bu noktada PCyi kontrol etmekte olan olan ey BIOS.te bu ekranda DEL tuuna basmanz, sizi System Setup menlerine ulatracaktr.

Baz Gizemli BIOS Ayarlar

BIOSun System Setup ekranlarnda btn ayarlar bu kstl sayfalarda aktarmak mmkn deil. Biz btn ayarlar sralamak yerine, ok sk rastlanan, ama ne ie yaradklar tam bilinmeyen, zerlerinde baz efsaneler dolaan baz gizemli ayarlardan bahsetmek, onlarn ne ie yaradklarn anlatmay tercih ediyoruz.

AGP Aperture Size: BIOS ayarlarnn en ok tartlanlarndan biridir AGP Aperture Size. ou zaman, performansa byk etkisi olduu yolunda yada bellei tkettii ynnde yanl inanlar vardr. Oysa durum byle deil. AGP sistemi sayesinde, ekran kartnz, sistem belleinizin bir ksmn sanki kendi zerindeki bellekmi gibi kullanabilir. te AGP Aperture Size, ekran kartnn sistem belleinin ne kadarn kendisi iin kullanabileceini belirliyor. Yanl anlamayn, burada belirlenen bir limit, yani bu miktarda bellei direkt olarak bloke etmiyorsunuz. Ekran kart, bu miktara kadar olan bellek alanna gerek duyarsa ulaabileceini anlyor bu limit sayesinde. rnein ekran kartnzda 64MB bellek var, Aperture Size olarak da 64MB seerseniz, uygulamalar sistemde toplam 128MB grafik bellei olduunu dnyorlar. AGP Aperture Sizen performansa etkisi olduu iddia edilsede, bu etki gnmz uygulamalarnda ciddi dzeyde deildir. Tek dikkat edeceiniz ey, miktarn ekran kartnzn RAM miktarndan az, sisteminizdeki bellek miktarndan ise fazla tutmayn.

AGP Driving Control: zellikle AMD ilemciler iin tasarlanm anakartlarda ok rastlanan bir ayardr. Bu ayar zerinde de efsaneler dolar, kullanclara filanca deere getirirseniz daha iyi olur gibi aslsz tavsiyelerde bulunulur. Oysa gerekte, ekran kartnz altrmakta bir sorun yaamadnz srece bu deerle oynamanza gerek yoktur.

Power On After AC Failure: Baz kullanclarmz sabah kalktm ki sistem kendi kendine alm, nasl olur diye sorularlar. Bu iin srr ite bu seenekte gizli. sminin PWR On After PWR Loss gibi eitli varyasyonlar olabilen bu seenek, sistemin bal olduu ehir elektrii kesilir, sonra yine gelirse sistemin kendi kendine almaya balayp balamamasn ayarlar. Eer bu seenei On yada Enabled yaparsanz, elektrik kesilip tekrar geldiinde sistem kendi kendine alr, siz de sistemi alr durumda bulursunuz. Yeni anakartlarda bu madde iin bir de "Previous State" seenei var. Bunu seerseniz, elektrik kesildiinde sistem alyorsa, elektrik geldiinde yeniden almaya balar, kesinti olduunda sistem kapalysa, elektrik geldiinde de kapal kalr.

Floppy Mode 3 Support: Her BIOSda bulunan, ama ne ie yaradn kimsenin bilmedii bir seenektir. Bu zellik, sadece Japonyada yaygn olan, 1.2MBlk bir 3.5 disket formatn desteklemekte kullanlr. Bizler iin hi bir nemi ve anlam yok.

VGA Palette Snooping: Her BIOSda olan, ama ne ie yarad bilinmeyen bir dier ayar. Sadece ok eski video yakalama (capture) ve MPEG oynatma kartlar tarafndan kullanlr ve bu kartlarn, ekran grntsn yakalamasn salar. Disable durumda brakn, nk gnmzde hi bir anlam yok.

Virus Warning: ou BIOSda rastladmz bu seenek, sanldnn aksine bir dahili virs korumas deil. Evet, bu seenei aktifletirdiinizde bir uygulama sabit diskinizin boot sektrne yada partiton tablosuna yazmaya kalktnda anakartnz alarm verir, ama bu her zaman virs demek deildir. rnein, bu seenek aktif olduunda Windows kurmaya altnzda da virs uyars alrsnz. Windows 95 ilk ktnda yaylan bu iletim sistemi virsl, kurmaya kalktm sistem alarm verdi efsanesi ite buradan kmt. Sanldnn aksine, sisteminizin genelini virslere kar korumak gibi bir zellii de yoktur, dolaysyla bu seenei aktif hale getirip, sisteminizi virslere kar tamamiyle gvende zannetmeyin.

Paralel Port Mode: Yazcnz ve taraycnz baladnz paralel port (LPT diye geer) iin bu ayar yine her BIOSda bulunur. Standart, ECP ve EPP seeneklerini grebilirsiniz. Standart, en eski haliyle, tek ynl paralel balantdr, sadece PC yazcya veri gnderebilir, yazc PCye veri yollayamaz. Gnmz yazclarndan ou bu ayar ile almaz Bidirectional Connection Required uyars ile iki ynl iletiim yapabilecek bir paralel porta ihtiya duyduklarn belirtirler. Bu gereklilii, ayar ECP yada EPP seeneklerinden birisine getirerek karlayabilirsiniz, ECPye getirmeniz nerilir. EPP, Enhanced Paralel Port demektir ve Intel, Xircom, Zenith gibi firmalar tarafndan oluturulmu bir standarttr. ECP, Extended Capabilities Port demektir, Microsoft ve HP tarafndan yaratlmtr. Her iki sistem de paralel port balantsn hzlandrmay hedefler. ECP portu yazc ve tarayclar iin, EPP ise paralel portu kullanan yazc dndaki aralar iin uygundur. ECP modu, DMA ve tampon bellek gibi avantajlara sahiptir.

Gate A20 Option: te PCnin ok eski zamanlarndan gnmze gelen bir seenek. Temel olarak klavye kontrolcs ile ilgilidir, varsaylan ayardan farkl bir deere getirmeniz gerekmez.

CPU L2 Cache ECC Check: ECC, bellek hatalarn belirleyip, dzeltmeye yarayan bir sistemdir. Bu seenei aktif hale getirmeniz, ilemcinin kulland Level 2 tampon bellein ECC fonksiyonuna sahip olup olmamasn belirler. Gncel ilem