ISO 50001 Enerji Yönetim Sistemi

2

Enerji ve İnsanlığın Gelişimi

Enerji; insan yaşamı ve ekonomik gelişme için olmazsa olmaz temel

unsurdur.

Ülkemizde nüfus artışı, konfor standartlarının yükselmesi, sanayi ve

teknolojideki gelişmelere paralel olarak enerji tüketimi hızla artmaktadır.

Bu enerji artışının Türkiye’nin sahip olmadığı özellikle doğal gaz gibi

kaynaklara doğru yoğunlaşması ve kaynakların uluslararası güçlerce

yönetilen fiyat artışlarının, ülke ekonomisi üzerinde oluşturduğu ağır

yük, Türkiye’nin en önemli problemleri arasındadır.

Elbette politik açıdan da enerji bakımından yurtdışına bağlı olmanın

getirdiği pekçok başka sorun da bununla birlikte dikkate alınması

gereken önemli bir konudur.

3

Dünya ve Türkiye Enerji Kullanımları

Türkiye’de 2010 yılında 28,7 milyon ton petrol tüketilirken, 2009 yılına göre %1,7 oranında artış kaydedildi. Türkiye bu rakamlarla, dünya petrol tüketiminin %0,7’sini gerçekleştirmiş oldu.

2010 yılında Türkiye’de 39 milyar metreküp doğalgaz tüketildi. Buna göre, Türkiye’de doğalgaz tüketimi geçen yıla oranla %9,2 artmış oldu. Türkiye 2010 yılında, dünyadaki doğalgaz tüketiminin %1,2’sine sahip oldu.

Dünyadaki kömür üretiminin %0,5’ini gerçekleştiren Türkiye’de 2010 yılında kömür üretimi değişmedi ve değerini korudu. Kömür tüketiminde ise Türkiye’de %7,4’lük artış görüldü.

Dünyadaki hidroelektrik enerji tüketiminin %1,5’unu gerçekleştiren Türkiye’de hidroelektrik enerji tüketimi %44,3 oranında artış gösterdi.

Dünya çapında yenilenebilir enerji tüketiminde 2010’da %15,5’lik büyüme yaşandı. Türkiye, yüzde 88,1’lik artışla küresel yenilebilir enerjinin %0,6’lık kısmını tüketmiş oldu.

4

Sürdürülebilirlik

Üzerine

Odaklanma

5

Ülkemizin Sürdürülebilirliği....

74,8 Milyon nüfus (2011)-Dünya 18. si

35,8 milyon çalışan nüfus (2011)

Nüfus artış hızı % 1,35 (2011)- Dünya 100.sü

Şehir nüfusu toplam nüfusun % 76,8’i (2011)

Kişi Başı Milli Hasılası 10522 USD (2011)

Dünyanın 17. Avrupa’nın 6. büyük ekonomisi (2010)

Enerji kullanımı (TPES)1990-2008 arası % 87 arttı

Türkiye’nin birincil enerji ihtiyacı yılda ortalama % 4-5 ve elektrik enerjisi ihtiyacı % 8 gibi bir hızla artmakta iken, artış hızı son bir iki yıldır resmi tahminlerin de üzerine çıkarak enerji ihtiyacında açık yaratacak boyuta ulaşmıştır.

Bunun % 72’si için dışarıya bağımlı

6

Türkiye’de Enerji Tüketimi ve İklim Değişikliği

Küresel olarak büyük bir dezavantaj haline gelmiş olan iklim değişikliği

sorunu, tüm ülkelerde enerji sektörünü CO2 gazının miktarındaki

artıştan dolayı ciddi bir kıskaç içine almakta ve tüketimin azaltılması

yönünde yoğun baskı yapmaktadır

Diğer yandan Enerji sektöründe ülkenin enerji ihtiyacını karşılayacak

yatırımlar henüz yapılamamış ve bir enerji arzı probleminin eşiğine

gelinmiştir.

7

Enerji verimliliğinin arttırılması

Ülkemizdeki kayıpların yıllık değeri 6-7 milyar dolar civarındadır

Zengin imkanlara sahip olduğumuz yenilebilir enerji kaynaklarının daha

fazla kullanılması, sadece küresel iklim değişikliği politikalarına uyum için

değil, aynı zamanda; ülkenin dış ödemeler açığı, isdihdam katkısı, hava

kirliğine bağlı sağlık problemlerinin azalması, hane halkının harcamalarında

rahatlama gibi çok sayıda ve çok yönlü yararlar sağlayacaktır.

8

Enerji verimliliğinin arttırılması

Türkiye bugüne kadar enerji ihtiyacını esas olarak yeni enerji arzı ile

karşılamaya çalışan bir politika izlemiştir. Dağıtımda, kaçaklarla birlikte

% 18’e ulaşmış kayıplar ve nihai sektörlerde yer yer % 50’nin üzerine

çıkabilen enerji tasarrufu imkanları göz ardı edilmiştir.

Enerji ihtiyacını karşılamak üzere çok pahalı bazı yatırımlar yapılmış ve

diğer yandan bu kayıplar devam ederken, enerjideki dışa bağımlılık

Türkiye için ciddi boyutlara ulaşmıştır.

Önümüzdeki yıllarda yaşanması beklenen enerji sıkıntısının aşılması

için yapılması gereken en önemli uygulama tasarrufa yatırımdır.

9

Enerji tasarrufu ve enerji verimliliğinin

arttırılması

Enerji tasarrufu dünya ekolojisi, ülke ekonomisi ve aile bütçesi gibi geniş bir

yelpazeyi kapsamaktadır. Bu anlamda 5627 Sayılı “Enerji Verimliliği

Kanunu” ülkemiz için önemli bir başlangıçtır

İşte bu gerekçeler elimizin altındaki enerjinin daha verimli kullanılmasını

zorunlu kılmaktadır.

Enerji Verimliliği, harcanan her birim enerjinin daha fazla hizmet ve ürüne

dönüşmesidir.

10

Hammadde, Enerji

Atıklar

Havaya verilen emisyonlar

“Seyreltmenin çözüm olduğu “Boru Sonu yaklaşımları”

© Plepys 2008

Reaktif Stratejiler

11

Hammadde ve enerji

Atık Arıtma Mekanik Kimyasal Biyolojik

Filtreler

© Plepys 2008

Reaktif Stratejiler

İki kez yapılan masraflar

12

Hammadde ve Enerji

Atıklar ve Deşarjlar

Hava Emisyonları

Proaktif Stratejiler

Kirlilik Önlemesi Kazandırır

13

ISO 50001 Enerji Yönetim Sistemi-Enerji Yönetiminde

Yararlı Bir Araç

ISO 50001 Enerji Yönetim Sistemi Neden Sizin İçin İyi?

Ve Bu Sistemi Uygularken Nelere Dikkat Etmelisiniz?

14

ISO 50001 nereden geldi?

Yıllardır Avrupada, enerji yönetimi amaçlı kullanılan birçok ulusal standart

kullanımdaydı. Bunlar Hükümetler tarafından, kendi enerji etkinlik

geliştirme politikaları kapsamında tanımlanmış ve gönüllülük esasına

dayanmaktaydılar.

Birçok şirket, enerji yönetimlerini halihazırda yayımlanmış ISO 14001 gibi

yönetim sistemlerine adapte ettiler.

ISO 50001 her çeşit ve boyutta kuruluşa ve endüstriye uygulanabilir.

15

Enerji Yönetim Sistemi (EnMS)nedir?

(3.9) tanımına göre, bir enerji politikasının ve enerji

amaçlarının, ve bu amaçlara erişmek için proseslerin ve

prosedürlerin oluşturulması amacıyla kullanılan, birbiri ile

ilişkili veya etkileşimli elementler grubu.

Kaynak ISO 50001.

16

Amaç

Enerji Yönetim Sisteminin amacı, organizasyonlara, enerji

etkinliği, kullanımı ve tüketimini kapsayacak şekilde,

enerji performanslarını geliştirmek için gerekli sistemlerini

ve proseslerini kurma olanağı vermektir. Bu sistemlerin

geliştirilmesi, sistematik enerji yönetimi ile birlikte sera

gazı emisyonlarının ve diğer ilişkili çevresel etkilerin ve

enerji maliyetinin düşmesine kılavuzluk edecektir.

17

Faydalar Bu tip bir sistemi olması kuruluşa şunları sağlayacaktır:-

Enerji etkinliğine ilişkin taahhütlerini gösterebilmesi;

Enerji kullanma performansını sistematik bir yolla geliştirmesi;

Bir enerji yönetim sistemi kurması;

Enerji yönetiminin taahhüt edilen politikaya uygunluğundan emin olunması;

Hissedar ve diğer taraflara organizasyonun enerji kullanımı iyileştirme taahhütlerinin gösterilebilmesi;

Akredite bir üçüncü taraftan enerji yönetim sistem sertifikasyonunun yapılmasına olanak sağlaması;

Enerji harcamalarında indirim.

18

Bölüm 3

Genel Gereklilikler

19

4.1 Genel Gereklilikler

EnMS nin kurulması, dökümante edilmesi, uygulanması, sürekliliğinin

sağlanması ve geliştirilmesi.

EnMS nin kapsam ve sınırlarının tanımlanması ve dökümante edilmesi.

EnMS inde enerji performansının sürekli iyileştirilmesini sağlamak için

standardın gereklerinin nasıl karşılanacağının tarifi.

20

Bölüm 4

Yönetim Sorumluluğu

21

Bölüm 5

Enerji Politikası ve Planlama

22

4.3 Enerji Politikası [1] Enerji politikası, organizasyonun enerji performansında iyileştirmeye

ulaşma taahhüdünü içerecektir.

Enerji politikasını Üst Yönetim tanımlayacaktır.

23

Enerji Planlama Prosesi Kavram Diyagramı

Planlama

girdileri

Enerji gözden

geçirmesi

Planlama

çıktıları

Enerji baz

değeri

EnPI(ler)

Amaçlar

Hedefler

Aksiyon

planları

Önceki ve

güncel

enerji

kullanımları

Önemli enerji

kullanımını

etkileyebile

cek ilgili

değişkenler

Performans

A. Enerji

kullanım ve

tüketiminin

analizi

B. Önemli enerji

kullanım ve

tüketim

alanlarının

belirlenmesi

C. Enerji

performansın

ın iyileştirme

fırsatlarının

belirlenmesi

24

4.4.2 Yasal Gerekler ve Diğer Gerekler Organizasyon, enerji kullanımı, tüketimi ve etkinliği ile ilgili uyma

taahhüdü verdiği uygulanabilir yasal gerekler ve diğer gerekleri

belirleyecek, uygulayacak ve erişecektir.

25

Yasal gerekler ve diğer gereklere erişim (Örnekler)

Yasal

5627 Sayılı Enerji Verimliliği

Kanunu

Enerji Kaynakları ve Enerji

Kullanımında Verimliliğinin

Arttırılması Yönetmeliği

Elektrik Motorlarının Değişimi

Konusundaki Yönetmelik

Bina Enerji Performans

Yönetmeliği

Diğer

IE Elektrik MotorlarıStandardı

Ürün Etiketleme Standartları (Yakın

gelecek)

BAT-Best Available Techniques

Eurovent Standartları

26

4.4.3 Enerjinin gözden geçirilmesi [1] Enerjinin gözden geçirilmesi gerçekleştirilmeli, kayıt edilmeli ve sürekliliği

sağlanmalıdır. Enerji gözden geçirmesi gerçekleştirilmesinde kullanılan metodoloji ve kriterler dökümante edilmelidir. Bir enerji gözden geçirmesinin gerçekleştirilmesi için organizasyon:

Enerji kullanımını ve tüketimini ölçmeye ve diğer verilere dayanarak analiz etmelidir, örneğin

- Mevcut enerji kaynaklarının belirlenmesi;

- Geçmiş ve mevcut enerji kullanım ve tüketiminin değerlendirilmesi;

Enerji kullanım ve tüketim analizine dayanarak önemli enerji kullanımı alanlarını belirlemelidir

27

4.4.4 Enerji baz değeri İlk enerji gözden geçirmesindeki bilgi kullanılarak, organizasyonun enerji

kullanım ve tüketimine uygun bir veri periyodu belirlenmeli, enerji baz

değer(ler)i tespit edilmelidir.

Performanstaki her değişim, enerji baz değerine göre ölçülecektir.

28

4.4.5 Enerji performans indikatörleri Enerji performansını izlemek ve ölçmek için uygun EnPI lar tanımlanmalı.

EnPI ları belirlemek ve güncellemek için kullanılan yöntem kayıt edilmeli

ve düzenli olarak gözden geçirilmeli.

EnPI lar uygun olduğunda, enerji baz değeri ile karşılaştırılarak gözden

geçirilmeli.

29

4.4.6 Enerji Amaçları, Enerji Hedefleri ve Enerji Yönetim

Aksiyon Planları [1]

Organizasyonun ilgili fonksiyonları, seviyeleri, prosesleri veya tesisleri için

dökümante edilmiş enerji amaçları oluşturulmalı, uygulanmalı ve

sürekliliği sağlanmalıdır.

30

4.5.2 Yetkinlik, Eğitim ve Farkındalık [1] Organizasyon, önemli enerji kullanımı ile ilgili olarak kendisi için/adına

çalışanların uygun öğrenim, eğitim, beceri veya deneyim temelinde yeterli

olmalarını sağlayacaktır.

31

4.5.3 İletişim Organizasyon, kuruluş büyüklüğüne uygun olarak, enerji performansı ve

EnMS e yönelik içi iletişimi sağlayacaktır.

32

4.5.4.1 Dökümantasyon gereklilikleri EnMS in temel öğelerinin ve bunların birbiri ile ilişkisinin bilgi, kağıt,

elektronik veya diğer bir ortamda oluşturulmalı, uygulanmalı ve sürekliliği

sağlanmalıdır.

33

4.5.4.2 Dökümanların kontrolü ISO 50001 ve EnMS in gerekli gördüğü dökümanlar kontrol edilmelidir.

34

4.5.5 Operasyonel kontrol (işletme) Önemli enerji kullanımı ve enerji politikası, amaçları, hedefleri ve aksiyon

planlarına ilişkin operasyon ve bakım faaliyetlerinin belirlenmesi ve

planlanması sağlanmalıdır:

- Yokluklarında etkin enerji performansından önemli bir sapmaya neden

olabilecek, önemli eneji kullanımı için etkin işletme ve bakım

kriterlerinin oluşturulması ve ayarlanması;

- Tesislerin, proseslerin, sistemlerin ve ekipmanın işletme kriterlerine

göre işletilmesi ve sürekliliğinin sağlanmas;

- Organizasyon için/adına çalışan personel ile işletme operasyonel

kontrole yönelik uygun iletişim sağlanması.

35

4.5.6 Dizayn Organizasyon, yeni, modifiye edilmiş ve yenilenmiş , enerji performansına

önemli etki yapabilecek tesis, ekipman, sistemler ve proseslerin yeni,

modifiye veya yenilenme dizaynlarında, enerji performans iyileştirme

fırsatlarını ve operasyonel kontrolü dikkate alacaktır.

36

4.5.7 Enerji hizmetlerinin, ürünlerinin, ekipmanlarının ve

enerjinin tedariği/satınalınması

Organizasyonun, önemli enerji kullanımına etki eden veya edebilecek enerji hizmetlerini, ürünlerini ve ekipmanlarını tedarik ederken, tedarikçilerine enerji performansı temelinde kısmi olarak tedariğin değerlendirileceğini bildirmesi gereklidir.

37

4.6.1 İzleme, Ölçme ve Analiz [1] Organizasyon, planlanmış aralıklarda, operasyonlarının kilit karakteristiklerinin

enerji performansının izlenmesini, ölçülmesini ve analiz edilmesini sağlamalıdır.

Kilit karakteristikler minimum şunları kapsar:

- önemli enerji kullanımları ve enerji gözden geçirmesinin diğer çıktıları;

- önemli enerji kullanımına dair ilgili değişkenler;

- EnPI lar;

- amaç ve hedeflere ulaşmada aksiyon planlarının etkinliği;

- enerji tüketiminin mevcut durumu ile beklenen durumunun karşılaştırılarak

değerlendirilmesi.

38

4.6.2 Yasal gerekler ve diğer gereklerin uygunluğunun

değerlendirilmesi

Organizasyon, planlı aralıklarla, uymayı taahhüt ettiği enerji kullanımı ve

tüketimine yönelik yasal ve diğer gereklerin uygunluğunu

değerlendirecektir.

39

4.6.3 EnMS nin iç denetimi Organizasyon EnMS da planlı aralıklarla iç denetimler yapacaktır:

40

4.6.4 Uygunsuzluk, düzeltme, düzeltici faaliyet ve önleyici

faaliyet

Organizasyon mencut ve potansiyel uygunsuzluklarına yönelik

düzeltmeleri yapacak ve düzeltici ve önleyici faaliyetleri

gerçekleştirecektir:

41

4.6.5 Kayıtların kontrolü Organizasyon, EnMS inin gereklerine, ISO 50001 e ve ulaşılan enerji

performans sonuçlarına uygunluğu göstermek için gerekli kayıtları

oluşturacak ve tutacaktır.

42

4.7.1 Genel Üst yönetim, organizasyonun EnMS ini, uygunluğunun, yeterliliğinin ve

etkinliğinin devam ettiğinden emin olunması için planlı aralıklarla gözden

geçirecektir.