Embed Size (px)
Citation preview
1
Sayı 12Mart-Nisan 2016
Editoumlrrsquoden
ISSN 2148-9815
wwwkokhucrebultenicominfokokhucrebultenicomdestekleriyle
Sayı 12 (Mart-Nisan 2016)
Literatuumlrden Seccedilmeler
Kongreler Azalmalı mıKHBrsquonin 12 sayısıyla hepinize tekrar merhaba
Kış aylarının hava koşulları nedeniyle kongre-sem-pozyum gibi bilgi alış-verişinin yoğun yapılageldiği birlikteliklere kısa bir suumlre iccedilin ara versek de koumlk huumlcre ile ilgili bilimsel gelişmelerin tartışılacağı kongreler birer birer duyuruluyor
Oumlteden beri tartıştığımız bir konu var Acaba uumllkemizdeki koumlk huumlcre ana başlığını taşıyan kong-relerin sıklığı ne olmalı Uumllkemizdeki bu konuda ccedilalışan laboratuvarlar ne sıklıkta veri uumlretiyor ve bunu kongre tebliği olabilecek duumlzeye getirebili-yor Kongrelerde sunulan tebliğlere bakıldığında bu sorunun yanıtını vermek pek de zor olmuyor Sunumlar alana yeni giren ve belki de ilk kongresi olan genccedil araştırmacılar iccedilin bir motivasyon olsa da bir suumlre sonra sunulanlar birbirini tekrar eder hale gelebiliyor Kongre duumlzenleyicilerin de yakındığı bu durumun giderek artan kongre ve seyahat maliyetlerine koşut olarak bundan sonra dikkate alınacağını sanıyoruz Alanda faaliyet goumlsteren iki derneğin (birisi vakıf olmak uumlzere) ve TUumlBA gibi resmi kimliği olan kuruluşların biaraya gelerek guumlccedil ve enerjilerini birleştirmeleri kaccedilınılmaz goumlzuumlkuumlyor Yoksa kongreler duumlzenleyicileri uumlzmekten yerel tur şirketlerini de zengin etmekten başka bir amaca hizmet etmeyecek gibi duruyor Belki de bilinen kongre sempozyum formatlarının oumltesine geccedilmek gerekiyor Amaccedil bilgi-alışverişinde bulunmaksa bunu goumlrkemli kongre accedilılışları ve gala yemekleri vermeden de gerccedilekleştirmek muumlmkuumln Bunun en
iyi oumlrneğini bundan yaklaşık 10 yıl oumlnce başlayan GABİMAK etkniliğinde goumlrduumlk Katılanlar bilirler bir guumlnluumlk bir etkinlik bile akıllarda kalan ccedilok sayıda mesaj ve projeyle sonuccedillanabiliyor
Bu sayıya ilk olarak insan pluripotent huumlcrelerine ilişkin iki yeni araştırmanın sonuccedillarıyla başlamak istedik İlki insan uPK huumlcrelerinin kordon yaralan-ması modelindeki başarısı ikincisiyse insan pluri-potent huumlcrelerin kuumlltuumlrleri sırasında sıklıkla ortaya ccedilıkan anoumlploidinin nedenleri uumlzerine İkisini de KHB iccedilin Bio Ceren Mungan oumlzetledi Ardından oumlnemli bir haber olduğunu duumlşuumlnduumlğuumlmuumlz Ccedilinrsquodeki yeni mevzuatı Bio Merve Sucu derledi Dr Fuumlsun Oumlner Soytaş goumlbek kordonu mezenkimal koumlk huumlcreleri-nin kullanıldığı 10 kişilik GvHD serisindeki başarının ele alındığı yeni yayınlanmış bir makaleyi bizler iccedilin oumlzetledi Daha sonra kardiyak progenitoumlrlerin başarıyla ccediloğaltılması ve yamanmasını konu alan bir ccedilalışmaya yer verdik Bu sayıda geccedilen sayımızda ilk boumlluumlmuumlne yer verdiğimiz yazının ikinci ve son boumlluumlmuumlne yer verdik UzmDr Zeynep Guumllhan Yığman tarafından derlenen bu yazıda guumlnuumlmuumlzde araştırmacılara sunulan embriyo ve fetuumls dokusu kaynakları ele alınıyor
Bu sayıda Yeni Ccedilıkan Kitaplar boumlluumlmuumlne tekrar yer verdik Konumuzla ilgili 2015 ve 2016 yılının son aylarında piyasaya ccedilıkan uumlccedil farklı kitap sizler iccedilin derlendi Tuumlm sayılarımızda olduğu gibi son olarak Sizlerden Gelen Kongre Sempozyum ve Kurs duyuruları ve Ayın Fotoğrafırsquona yer verdik
13 sayıda buluşuncaya kadar hoşccedila kalın
Alp Can
Medulla SpinalisHasarında İnsan uPK Huumlcresi KaynaklıOligodendrositlerin Başarısı
Kemiricilerden ve insandan elde edilen induumlklenmiş pluripotent koumlk (uPK) huumlcrelerinden farklılaştı-rılan noumlral koumlk progenitoumlr huumlcreler rodent ve primatlarda medulla spinalis hasarlarında işlevsel bir iyileşme sağlayabiliyor Hasarlı spinal kordun rejenerasyonunda demiyelinize olmuş aksonların remiyelinizasyonu kritik bir aşama olmasına karşın noumlral koumlkprekursoumlr huumlcreler in vivo ve in vitro
Ceren Mungan
İnsan Pluripotent Koumlk HuumlcrelerindekiGenomik Kararsızlık Replikatif Stresten ve KromozomYoğunlaşmasıBozukluklarından Kaynaklanmaktaİnsan pluripotent koumlk huumlcreleri (iPKH) kuumlltuumlr ortamlarında sıklıkla anoumlploidi gibi kromozom anomali leri kazanır Bu anomaliler zamanla artarak huumlcre lerin oumlzelliklerini değiştirir ve klinik kullanım-larını olumsuz youmlnde etkiler Ancak suumlregelen bu genom kararsızlığının temelini oluşturan mekaniz-maların neler olduğu buumlyuumlk oumllccediluumlde bilinmemekte İsrail ve Amerika Birleşik Devletlerirsquonden bir grup araştırmacı anoumlploid oumlzellikteki iPKHrsquonin DNA replikasyon stresi altında olduğunu ve bu durumun hatalı kromozom yoğunlaşması ve sonrasında da hatalı segregasyonuyla sonuccedillandığını goumlsterdiler (Lamm ve ark Cell Stem Cell 18 1-9 2016) Elde edilen bulgulara goumlre anoumlpolidi oumlzelliği taşıyan iPKH aktin huumlcre iskeleti proteinlerini kodlayan ve bir transkripsiyon faktoumlruuml olan SRF tarafından kontrol edilmekte olan genlerin değişen ifade
duumlzeylerine sahip Deneysel olarak SRFrsquonin yuumlksek duumlzeyde ifadelenmesi anoumlploidi olan huumlcrelerde hatalı kromozom yoğunlaşması ve segregasyon bozukluklarını gidermekte Bunun yanı sıra diploid iPKHrsquode SRFrsquonin azaltılması replikasyon stresini uyarmakta anoumlploid huumlcreler dekine benzer şekilde kromozom yoğunlaşması bozukluklarına neden olmakta Sonuccedil olarak bu bulgular azalan SRF ifa-desinin replikatif stresi ve kromozom yoğunlaşma bozukluğunu artırdığını goumlstermekte Benzer bir mekanizma koumlk huumlcre olmayan diploid huumlcrelerde-ki kararsızlığın nedeni de iccedilin de geccedilerli olabilir
Aktiniskeleti
DiploidiPKH
Rastgeleanoumlploidiler
oluşur
Tekrarkayananoumlploidiler
baskın hale gelir
Kromozomyoğunlaşmasıbozuklukları
Kuumlltuumlr ortamındaki iPKH
SRF Replikasyonstresi
Segregasyonhataları
Kromozomkararsızlığı
suumlreklilik kazanır
koşullarda başarılı şekilde noumlronlara farklılaşmakta Tokyorsquodaki Keio Uumlniversitesinden Dr H Okana ve ekibi yakın zamanda geliştirdikleri bir teknikle insan uPK huumlcresi kaynaklı oligodendrosit prekuumlrsoumlruuml huumlcrelerinden zengin kuumlltuumlrler elde ettiklerini rapor ettiler Daha sonra nakledilen bu huumlcrelerin tedavi etkinliği medulla spinalis hasarı uygulanan bir modelde sınandı (Kawabata ve ark Stem Cell Reports 6 1-8 2016) Araştırmacılar bu yaklaşımla demiyelinize aksonun sağlıklı bir şekilde nasıl remiyelinize olduğunu ve nakledilen huumlcrelerin spinal kord hasarından sonra işlevsel iyileşmeyi nasıl kolaylaştırdığını somut verilerle aktarmaktalar Araştırıcılar soumlz konusu huumlcreleri oluşturmak iccedilin Numasawa-Kuroiwa ve arkrsquonın 2014 yılında geliş-tirdikleri 201B7 uPK huumlcresi hattını kullanmış ve bu huumlcrelerden geliştirdikleri noumlral koumlkoumlncuuml huumlcrele-rin myelin bazik protein iccedileren olgun oligodendo-
sitlere farklılaştığını izlemişler Bu huumlcrelerin VEGF ve PDGF-AA ifadeleri anlamlı derecede yuumlksek bulunurken NGF BDNF CNF GCNF HGF NF-3 ve NF-4 ifade etmedikleri saptanmış Huumlcrelerin torakal spinal kord lezyonu yapılan SCID farelere naklinden sonra az sayıda huumlcre lezyon boumllgesinde bulunmuş ccediloğunun ise etrafa dağıldığı fark edilmiş Lezyon boumllgesindeki huumlcrelerin kalın myelin kılıflar oluşturduğu akson buumlyuumlmesini uyardığı ve nakle-dilen huumlcrelerden farklılaşan noumlronlarla alıcının noumlronları arasında sinaps oluşumuna katıldığı goumlzlenmiş Son olarak Basso Fare Skorlaması Rota ccedilubuk testi ve DigiGait analiziyle motor noumlron işlevlerinin geri kazanlıp kazanılmadığı sorgulanmış ve nakilden yaklaşık 35 guumln sonra her uumlccedil testte de anlamlı iyileşmeler goumlzlenmiş Sonuccedil olarak 201B7 klonunun tuumlmoumlral gelişim goumltermeyen guumlvenli ve yetkin bir klon olduğu sonucuna varılmış
Sayı 12 (Mart-Nisan 2016)2 Koumlk Huumlcre E-Buumllteni
Youmlnetsel Duumlzenlemeler (Mevzuat) Merve Sucu
Ccedilin Koumlk Huumlcre Klinik Araştırmalarına YeniKurallar GetirdiCcedilin Ulusal Sağlık ve Aile Planlaması Komisyonu (NHFPC) (oumlnceki adıyla Ccedilin Sağlık Bakanlığı) koumlk huumlcrenin kullanıldığı klinik araştırmalar iccedilin uzun suumlredir beklenen taslak youmlnetmeliği 22 Ağustos 2015 tarihinde onayladı Ccedilinrsquode youmlnetmelikler genellikle oumlnce taslak (deneme) olarak yuumlruumlrluumlğe giriyor Her ne kadar taslak adıyla geccedilse de bu youmlnetmelikler resmi olarak işlem goumlruumlyor tek farkı kalıcı olan yuumlruumlrluumlğe girene kadar değiştirilebilir olması Yayınlanan dokuumlman koumlk huumlcre tedavilerin-de kullanılacak uumlruumlnleri ve uygulamaları iccedilermekte Pekala Ccedilinrsquoi yakın ve orta gelecekte ne tuumlr bir koumlk huumlcre uygulamaları bekliyor Ve Ccedilinli araştırmacılar klinisyenler ve şirketlerin yanı sıra uluslararası bilim camiası bundan nasıl etkilenecek Hep beraber buna kısaca bakalım
Oumlncelikle belirtmeli ki soumlz konusu taslak youmlnetmelik insan otolog ve allojeneik koumlk huumlcrelerin klinik kullanımları iccedilin geccedilerli Rutin hematopoetik koumlk huumlcre nakilleri ve farma-soumltik uumlruumln olarak kabul goumlren koumlk huumlcrelerin kullanıldığı klinik araştır-malar bu youmlnetmeliğin kapsamı dışında bırakılmış durumda Kapsam altına alınan koumlk huumlcre klinik araştırmaları 2007rsquoden bu yana Ccedilin Gıda ve İlaccedil İdaresi (CFDA) tarafından konan ve halen yuumlruumlrluumlkte olan Ccedilinrsquodeki ldquoKlinik İlaccedil Araştırmalarında Kalite Kontrol Standartlarırdquo ile (Ccedilinrsquodeki İyi Klinik Uygulamaları (GMP) standartları) uyumlu olmalıdır Ayrıca ldquoinsanda ilk kezrdquo yapı-lacak klinik ccedilalışmalar klinik oumlncesi araştırmalarla terapoumltik değeri kanıtlanmış sistematik verilere dayanmalı ve tedavinin guumlvenliği uygun hayvan modeliyle sınanmalıdır
Koumlk huumlcrelerin uumlretimi depolanması standartları ve saklanması iccedilin gerekli teknik proseduumlrler ldquoKlinik
İlaccedil Araştırmaları iccedilin Kalite Kontrol Standart-ları ve Preklinik Araştırmalar Youmlnetmeliğirdquo adı altında ek bir dokuman olarak CFDA tarafından yayınlanmış durumda Boumlylece klinik oumlncesi ccedilalış-malarda guumlvenlik ve etkinlik değerlendirmesi iccedilin gerekli oumllccediluumltler belirlenmiş
Koumlk huumlcre klinik araştırmalarının yuumlruumltuumllmesi iccedilin sadece 3 seviye hastanelerde -Ccedilinrsquode en uumlst seviyede bulunan hastane kategorisi- klinik izin verilmekte Buna hak kazanmak iccedilin bu tip hasta-neler araştırma enstituumlleri kurmalı sağlık hizmeti ve sağlık eğitimi vermeli ilgili mesleki niteliklere sahip olmalıdır Yan etkilerle ve yuumlksek riskli uygulamalarla yeterince başa ccedilıkabilecek etik ve akademik komitelerinin bulunması gerekmektedir Ayrıca hastanelerin uluslararası GMP standartlarına uygun koumlk huumlcre hazırlama merkezleri kurması gerekmektedir
Araştırmacılar klinik koumlk huumlcre ccedilalışmaları iccedilin boumllgesel NHFPC ve CFDA şubelerine başvuru yapmalı ve on-line olarak ldquoCcedilin Tıbbi Kayıt ve Youmlnetim Sis-temirdquone yuumlklenmelidir NHFPC ve CFDA şubeleri oluşturulan uzman komiteler aracılığıyla projeleri boumllgesel değerlendirmektedir Bu komiteler proje değerlendirmesi yapmanın yanı sıra akademik birim-leri yerinde denetleme ve değer-lendirme de yapmakta Bir klinik araştırma başvurusu kabul edilirse ccedilalışmanın 1 fazı başlamakta Klinik ccedilalışmaların ilerleme raporları duumlzenli aralıklarla yetkililere goumlnde-rilmekte ve her aşamanın sonunda
araştırmacılar şubelere araştırma sonuccedillarını rapor etmekte Bu raporlara dayanarak ccedilalışmanın bir sonraki aşamaya geccedilmesine ve sonunda da rutin uygulamaya girip girmemesine karar verilmekte
Youmlnetmelik hastaların ccedilıkarlarını şu şekilde korumayı amaccedillamakta her şeyden oumlnce klinik araştırmacılar klinik ccedilalışmalarda yer alan hastalar-dan uumlcret talep edemezler ve hastaneler koumlk huumlcre tedavilerini reklam malzemesi olarak kullanamazlar Hastaneler soumlz konusu araştırmanın potansiyel risklerini hastaya tam anlamıyla bildirmeli ve yuumlksek risk iccedileren projeler iccedilin sigorta teminatı
duumlzenlemelidir Acil bir durumda yaşam kurtarıcı imkanların yerinde olması gerekmektedir Ayrıca istenmeyen ciddi durumlar hastane etik kurulu ve il sağlık yetkililerine rapor edilmelidir Bu durumda araştırma projesi acilen sonlandırılmakta koumlk huumlcre uygulaması iccedilin verilen onay geri alınmaktadır
Koumlk huumlcre ccedilalışmaları 2007 yılında İnsan Denekleri Biyomedikal Araştırma ve İnceleme Geccedilici Youmlnetmeliği (şimdiki adıyla NHFPC yani Ccedilin Ulusal Sağlık ve Aile Planlaması Komisyonu) ile 2001 Sağlık Bakanlığı tarafından yayınlanan ldquoİlaccedil İdaresi Kanunurdquo ccedilerccedilevesinde gerccedilekleştirilme-lidir İnsan embriyonik koumlk huumlcreleri kullanılarak yapılan klinik ccedilalışmalar Bilim-Teknoloji ve Sağlık
Bakanlığı tarafından 2003 yılında yayınlanan ortak bir duumlzenleme ile ldquoİnsan Embriyonik Koumlk Huumlcre Araştırmaları iccedilin Etik İlkelerrdquo doğrultusunda ilerlemekte ve buna goumlre işlemektedir Klinik koumlk huumlcre uygulamaları bundan boumlyle 2009 yılında yayınlanmış olan sınıf-III tıbbi teknolojilere goumlre değil yeni youmlnetmeliğe goumlre duumlzenlenmektedir Boumlylece oumlnceki duumlzenlemeler geccedilerliliğini yitirmiş sayılmaktadır
Mevzuat huumlkuumlmlerini ihlal eden sağlık kurumları ve personel doğrudan doğruya oluşturulan ceza proseduumlrlerince sorumlu tutulurlar NHFPC ve CFDA koumlk huumlcre ccedilalışmalarını askıya alma ve yasa-lara uygun olarak araştırmacılarla ve personelleri cezalandırma hakkına sahiptir
Ccedilin son yıllarda koumlk huumlcre alanına yuumlkluumlce bir buumltccedile yatırdı Bu da sayıları hızla artan bilimsel yayınlara ve olası yeni tedavi seccedileneklerinin ortaya ccedilıkmasını sağladı Bununla birlikte uumllke ccedilapında ticari amaccedil guumlden ccedilok sayıda koumlk huumlcre tedavisi merkezi accedilıldı Ccedilin adeta kanıtlanmamış ve kacircr amaccedillı girişimlerin merkezi haline geldi Bunu engellemek iccedilin ilk olarak 2009 yılında bir youmlnet-melik ccedilıkarıldı Ancak tıbbi camiada buumlyuumlk tartış-malara neden olan bu youmlnetmelik huumlkuumlmleri koumlk huumlcre ccedilalışmaları iccedilin pek de uygulandı denemez Bu nedenle son beş yılda kanıta dayalı olmayan birccedilok koumlk huumlcre uygulaması rapor edildi 2012 yılında Ccedilin Sağlık Bakanlığı yeni bir kararnameyle oumlncesinde izin almaksızın yapılan tuumlm koumlk huumlcre uygulamalarını durdurma kararı aldı Ancak bu kararın oumlzellikle devlet destekli bilimsel kurumla-rında sınırlı etkisi oldu kararın yayınlanmasından yaklaşık uumlccedil ay sonra birccedilok merkez ccedilalışmalarını kaldığı yerden suumlrduumlrmeye başladı Ardından Mart 2013rsquote buguumlnkuuml NHFPC halkın bu konuya olan yorumlarına yanıt verecek nitelikte 3 genelde yayınlayarak konuyu daha sıkı kontrol etmeye karar verdi Ağustos 2015 yılında yayınlanan taslak youmlnetmelik bu 3 genelgenin ana hatlarıyla uyumlu olarak ccedilıktı Yeni youmlnetmelik tuumlm bulguların kanıta dayandırılmasını oumln koşul olarak benimsiyor ve tuumlm taraflara daha buumlyuumlk sorumluluklar yuumlkluumlyor Hastadan para talep edilmeyecek olması ve giri-şimlerin reklamının yapılmayacak olması sadece kacircr etmek amacıyla ccedilalışmakta olan birccedilok merke-zin kapanması anlamına gelebilir Hastaneler klinik ccedilalışmalar iccedilin gerekli standartlarını yuumlkseltebilir yuumlksek riskli hastaları ccedilalışma dışı bırakabilir veya daha ılımlı girişimlerde bulunabilir
Kuşkusuz yeni ccedilıkan youmlnetmeliğinin etkili olup olamayacağı aksini yapanlar uumlzerindeki baskı ve yaptırımlara bağlı Ccedilin şimdi bu ccedilalışmaları değerlendirebilecek yeterli kalifiye bilim insanı yetiştirme ccedilabası iccediline girecektir Yıllardır bizim uumllkemiz iccedilin de mutlak gerekli olan bir eksikliktir bu Az sayıda da olsa koumlk huumlcre klinik araştırması ccediloğunlukla bu işin uzmanı olmayan hiccedil klinik ccedilalışma yuumlruumltmemiş uzmanlar tarafından değer-lendirilmekte Bu da kurulların kararlarında homojen bir sonucun ortaya ccedilıkmamasına neden olmakta Yeni youmlnetmelik gereği koumlk huumlcre klinik ccedilalışmalarının sadece 3 derece sağlık kurumla-rında yuumlruumltuumllebilme izni başarılı olursa yukarıdaki kaygıların oumlnemli bir boumlluumlmuuml giderilmiş olabilir Ccediluumlnkuuml Ccedilinrsquode ccedilalışmalarını yuumlruumlten bir kısım elit koumlk huumlcre bilim insanı oumlteden beri buna benzer kuralların getirilmesi gerektiğini savunuyordu Ancak Ccedilinrsquoin bu konudaki en buumlyuumlk dezavantajı buumlyuumlk bir coğrafyaya yayılmış olması Bu da boumllgesel komitelerin vereceği kararlarda ve değer-lendirmelerde farklılıkların ortaya ccedilıkabilecek olması anlamına gelecektir Bunun yanı sıra Ccedilinrsquode ccedilok sayıda bulunan ve kendine oumlzguuml kuralları olan askeri ve polis akademisi hastanelerinin bu youmlnetmeliğin kapsamı iccedilinde olup olmayacağı da kesinlik kazanmamış durumda değil
Boumlyle bir youmlnetmeliğin ccedilıkması başta Ccedilin olmak uumlzere Ccedilin biliminin etkilediği tuumlm duumlnyada olumlu bir gelişme olarak varsayılabilir Ancak klinik sonuccedilların rutin tedavi rejimlerine nasıl yansıya-cağı marketin nasıl oluşturulacağı buumlyuumlk bu soru olmayı suumlrduumlrmekte
Alp Can
Sayı 12 (Mart-Nisan 2016)3 Koumlk Huumlcre E-Buumllteni
Huumlcresel Tedavi ve Rejeneratif Tıp Fuumlsun Oumlner Soytaş
GvHD TedavisindeGoumlbek KordonuMezenkimal KoumlkHuumlcrelerinin Kullanımı 10 Olguluk RaporHematolojik ve neoplastik hastalıklarda miyelo-ablatif rejimle yuumlksek doz kemoterapi verilerek kemik iliği tamamen kurutulduğunda hematopo-etik koumlk huumlcre nakli gerekmektedir Bu tedavilerde hematopoetik koumlk huumlcreler genellikle periferik kana mobilize edilmiş olanlardan kemik iliğinden veya goumlbek kordonu kanından elde edilmektedir Koumlk huumlcre nakli olan hastaların yaklaşık 50rsquosinde akut veya kronik Graft-versus-Host Hastalığı (GvHD) gelişmektedir Yaşamı tehdit eden bir komplikasyon olan GvHD vericinin (donoumlr) bağışıklık sistemindeki huumlcrelerin alıcı (hasta) huumlcrelerini yabancı olarak algılayıp saldırması sonucu ortaya ccedilıkar Verici huumlcrelerin tetiklediği sistemik inflamasyon cilt mide-bağırsak ve karaciğer gibi alıcının birccedilok organında yıkıcı etki yapar
Mezenkimal koumlk huumlcreler (MKH) immuumln duumlzenleyici oumlzelliklere sahip multipotent stroma huumlcreleridir Erişkin ve neonatal dokulardan elde edilebildiği gibi en iyi bilineni kemik iliğidir Bu huumlcreler plastik yuumlzeye tutunabilmekte osteoblast kondroblast ve adipositlere doumlnuumlşebilmekte ve belirli bir yuumlzey antijen profili goumlstermektedir MKH ayrıca immuumln yanıtı engelleme veya artırma yetenekleri sayesin-de bağışıklık yanıtlarında da plastisite oumlzelliğine sahiptir
Kemik iliği mezenkimal koumlk huumlcrelerinin (Kİ-MKH) immuumln baskılayıcı etkisi ile GvHD tedavisini olumlu youmlnde etkilediği daha oumlnceleri birccedilok klinik ccedilalışmada goumlsterilmişti Yakın zamanda FamiCord Group merkez firması ve Polonya Koumlk Huumlcre Bankası (Polish Stem Cell Bank) medikal direktoumlruuml Dr Dariusz Boruczkowski ile Polonyarsquodaki farklı uumlniversitelerin tıp fakuumllteleri ve klinikleri ile işbirliği iccedilerisinde gerccedilekleştirilen bir ccedilalışma davet uumlzerine Turkish Journal of Biology dergisinde yayınlandı (Boruczkowski ve ark Turk J Biol 2015) Bu ccedilalış-mada steroide direnccedilli akut GvHD ve kronik GvHD olan 10 hastanın tedavisinde serum-iccedilermeyen
kuumlltuumlr medyumunda ccediloğaltılmış goumlbek kordonu mezenkimal koumlk huumlcrelerinin (GK-MKH) allojeneik kullanımı soumlz konusu edilmiş durumda Ccedilalışmaya katılım iccedilin tek kriter standart tedavi sonrasında klinik bir gelişme olmaması olarak belirtilmiş yani MKH infuumlzyonu ldquokurtarma tedavisi (salvage therapy)rdquo olarak kabul edilmiştir Ccedilalışmaya alınan hastalarda yaş oumlncesinde uygulanan tedavi huumlcre infuumlzyonu sayısı ve dozu GvHD tipi bakımından farlılık goumlstermektedir Bu nedenle klinik sonuccedilların analizinde istatistiksel bir değerlendirme yapmak muumlmkuumln olmamıştır Olgu temelinde ele alınan bu ccedilalışmada alıcının vuumlcut ağırlığı başına ortalama 15 x 106 huumlcrekg ile 1-3 defa intravenoumlz olarak GK-MKH infuumlzyonu yapıldıktan sonra akut GvHD olan hastalarda 47 ve kronik GvHD hastalarında 23 oranında tam veya kısmi yanıt goumlzlenmiştir Yanıt veren 6 hastadan 5rsquoi (833) ve yanıt verme-yen 4rsquouumlnden sadece 1rsquoi (25) takip doumlneminde sağ kalmıştır Oumlluumlmler sadece akut GvHD hastalarında goumlruumllmuumlştuumlr Yanıt veren grupta 2 hasta tam remis-yon goumlsterirken 4 hastanın semptomları hafiflemiş ve immuumlnsuumlpresif tedavisinin dozu azaltılmıştır Hiccedilbir ciddi yan etkiyle karşılaşılmamıştır Akut GvHDrsquonin tedavisinde Kİ-MKHrsquolerinin kullanımıyla ilgili literatuumlrde bir dizi ccedilalışma yapılmıştır Ancak GK-MKHrsquolerin kullanımına ilişkin ccedilok sınırlı veri bulunmaktadır Bu ccedilalışma sonuccedil olarak GK-MKH infuumlzyonunun guumlvenli olduğunu ve akut ve kronik GvHDrsquode ldquokurtarma tedavisirdquo olarak kullanıldığında bazı hastalarda klinik iyileşme sağlayabildiğini goumlstermiştir Bu tedavi youmlnteminin halen suumlrmekte olan ccedilalışmalarla optimize edilmesi gerekmektedir Oumlnceki ccedilalışmalara ve deneyimlere dayanarak tedavinin etkisini en uumlst duumlzeye ccedilıkartmak iccedilin huumlcrelerin GvHD tanısı konduktan kısa suumlre sonra uygulanması ve ilk yanıt yeterli değilse birkaccedil defa infuumlzyon yapılması oumlnerilmektedir
Pluripotent Huumlcreler Alp Can
FibroblastlarınCcediloğalabilen İşlevsel Kardiyak Progeni-toumlrlere Doumlnuumlştuumlruumllmesi BaşarıldıBilindiği uumlzere kalp hastalıkları sonucu ortaya ccedilıkan nekrotik dokunun yenilenmesi uumlzerine gerccedilekleşti-rilen ccedilalışmalar doku rejenerasyonu ccedilalışmalarının neredeyse birinci sırasında yer almakta Kalpte tuumlm ccedilabalar oumlzellikle doku hasarı gelişen durum-larda endojen kalp kası huumlcresi (kardiyomiyosit) yenilenmesinin artırılması beslenmeyen dokunun tekrar damar kazanarak beslenir hale getirilmesinin sağlanmasına youmlnelik
Buguumlne dek birccedilok ccedilalışmada fibroblastların kardiyomiyositlere doumlnuumlşuumlmuuml gerccedilekleştirilmişti Bu kez farklı koumlkenden gelen fibroblastlar yeniden programlama youmlntemiyle ccediloğalabilen uyarılmış kardiyak progenitoumlrlere (uKP) doumlnuumlştuumlruumllduuml Cell Stem Cell dergisinin 3 Mart 2016 tarihinde ccedilıkan sayısında Minesota Uumlniversitesinden Dr Timothy J Kamp ve ekibinin yayınladığı ccedilalışmada (Lalit ve ark Cell Stem Cell 18 1-14 2016) kanonik Wnt sinyal yolağı uumlzerinden etkili olduğu bilinen 11 transkrip-siyon faktoumlruuml ve 5 kardiyak gelişim faktoumlruuml kulla-nılarak yetişkin farenin kalp akciğer ve kuyruk ucu derisindeki fibroblastlar normal koşullarda sadece embriyo kalbinde bulunan uKPrsquoye doumlnuumlştuumlruumllduuml daha sonra bu oumlncuuml huumlcreler ccediloğaltılarak in vitro ortamda kardiyomiyositlere duumlz kas huumlcrelerine ve endotel huumlcrelerine doumlnuumlştuumlruumllduuml Oumlnce elde edilen uKPrsquoler gelişmekte olan embriyo kalbindeki kalp yarımayına nakledildi ve kardiyomiyositlere doumlnuumlşuumlmuuml izlendi Daha sonra deneysel miyokard enfarktuumlsuuml modelinde denenen bu huumlcrelerin in vivo olarak kardiyomiyositlere duumlz kas huumlcrelerine ve endotel huumlcrelerine başarıyla doumlnuumlştuumlğuuml goumlruumll-duuml Elde edilen başarılı sonuccedilların doku rejeneras-yonu girişimlerinin yanı sıra ilaccedil testleri ve hastalık modellemesi ccedilalışmalarında da kullanılabileceği belirtilmekte
Son yapılan ccedilalışmalarda somatik huumlcrelerden sonuna kadar farklılaşmış huumlcrelerin elde edilmesi yerine oumlncuuml huumlcrelere kadar ulaşılması daha ccedilok kabul goumlruumlr bir girişim olarak duumlşuumlnuumllmekte Ccediluumlnkuuml oumlncuuml huumlcrelerin ccediloğalabilme yetileri diğerlerine
goumlre daha fazla ve bu da buumlyuumlk miktarlarda huumlcre elde edilebilmesi anlamına geliyor Ancak somatik bir huumlcreyi oumlncuuml huumlcre konumuna kalıcı olarak programlamak sanıldığı kadar kolay değil Bunun iccedilin oumlncuuml huumlcrenin tuumlruumlne goumlre bir ldquotemel prog-ramlayıcırdquo molekuumlle ve oumlzguumln kuumlltuumlr koşullarına gereksinim var Temel programlayıcının yanı sıra bir dizi transkripsiyon faktoumlruumlne (TF) ve kromatin duumlzenleyicisine de gerek duyuluyor Dr Kamp ve ekibi oumlnce 22 aday gen belirleyerek bunların programlama yetilerini saptamış Bunu yaparken kardiyomiyosit oumlncuumllerinde varlığı bilinen Nkx25rsquoi ifade eden raportoumlr fare modeli kullanılmış Sarı fluumloresan proteine bağlanmış olan bu gen etkinliği doğrudan kalp oumlncuumlsuuml huumlcrelerin varlığını ve gelişim aşamalarını goumlstermek iccedilin kullanılmış Yetişkin kalbinden alınan fibroblastların bu TFrsquoyi ifade etmediği goumlruumllduumlkten sonra bilinen pluripo-tensi faktoumlrleri ve kardiyak progenitoumlr faktoumlrlerin (Gata4 Mef2c Tbx5) kullanımı durumunda da oumlncuuml huumlcre konumuna geccedilemedikleri goumlruumllmuumlş Ancak aynı deney embriyo kalbinden alınan fibroblastlar kullanıldığında pozitif sonuccedillanmış 22 genle baş-layan ccedilalışmada 18 gene inilmiş Daha sonra bunlar arasında kardiyak faktoumlrler bir kez daha seccedililmiş ve sonuccedilta 11 adet kardiyak faktoumlruumln (Mesp1 Mesp2 Gata4 Gata6 Baf60c SRF Isl1 Nkx25 Irx4 Tbx5 and Tbx20) yetişkin kalp fibroblastlarını başarıyla programladığı goumlruumllmuumlş Bu faktoumlrlerle program-lanan fibroblastlardan yaklaşık 50000 oumlncuuml huumlcre elde edilmiş ve programlama etkinliğinin 0008 olduğu hesaplanmış
Fibroblastlar
Kardiyomiyosit
Duumlz kas Huumlcresi
Endotel Huumlcresi
embriyo yetişkinin vitro
BIO + LIF
Mesp1 Tbx5 Gata4
Nkhx25 Baf60c
uKPH
Sayı 12 (Mart-Nisan 2016)4 Koumlk Huumlcre E-Buumllteni
Teknik ve Uygulamalar Zeynep Guumllhan Yığman
İnsan Embriyon ve Fetuumls Doku Kaynakları11 sayıda yer alan aynı adlı yazının devamını sunuyoruz
İngilterersquode ccedilalışan araştırmacılara projenin etik incelemesine gerek olmaksızın materyal sağla-nabildiği gibi uluslararası gruplara da ilgili etik kurul onayıyla materyal sağlanabilmektedir Son beş yılda 10000rsquonin uumlzerinde preparat ve doku oumlrneği kayıtlı kullanıcılara ulaştırılmış bulunmakta ve her yıl yaklaşık 100 yeni proje kayıt olmaktadır Projelerin ccediloğu İngiltere merkezli olmakla birlik-te ABDrsquoden (17) kıta Avrupasırsquondan (11) ve duumlnyanın diğer boumllgelerinden başvuran kullanıcı sayısı artmaktadır İnsan embriyon ve fetuumls dokusu dağıtımında konjenital bozuklukları araştıran projelere oumlncelik verilmekte Erken gelişim iccedilin oumlnemli olan genlerin bilişsel fonksiyonlara ve lisan gibi insana oumlzguuml işlevlerle ilişkili genlerin ve insan ile fare arasındaki oumlnemli anatomik veya işlevsel farklılıklarla ilişkili genlerin fonksiyonlarını anlamayı hedefleyen ccedilalışmalar da ilgi ccedilekmektedir
HDBRrsquode saklanan materyallerin kullanıldığı ccedileşitli ccedilalışmalar Şekil 1 kısaca oumlzetlenmiştir Bu ccedilalışma-lar genetik bozuklukların altında yatan tek gen araştırılmasından (Tischfield et al 2010 Thomas et al 2014) transkriptomların (Kang et al 2011) ve duumlzenleyici dizilerin (Necsulea et al 2014) yuumlksek girdili ccedilalışmalarına kadar değişkenlik goumlstermekte Yuumlksek girdili dizileme teknolojilerindeki ilerleme-ler insan ile model organizmalar arasında transkript dizisindeki alternatif kesip eklenme (alternative splicing) ifade duumlzeyindeki ve reguumllasyondaki farklılıkları aydınlatan buumlyuumlk oumllccedilekli tuumlrlerin ccedilapraz karşılaştırmalarının oumlnuumlnuuml accedilmıştır (Cotney et al 2013 Bae et al 2014) Civciv ve insanda kuyruk ge-lişiminin araştırılması (Olivera-Martinez et al 2012) gibi bazı ccedilalışmalar erken gelişimin kilit suumlreccedillerini konu edinmektedir Primer huumlcre hatları ve koumlk huumlcreler elde etmek iccedilin organlara oumlzguuml dokular kullanılmaktadır (U et al 2014)
Diğer Doku Bankalarıİngiltere ve ABDrsquodeki bazı gruplar insan fetuumls mater yallerinin koleksiyonunu kurmuş durumdalar Bunlar bilimsel projeler kapsamında kurulmuş olup
genellikle proje ccedilalışmacıları dışındaki kişilerin oumlrneklere erişimine izin verilmemektedir Ancak araştırmalarda kullanılmak uumlzere doku bankaların kurulduğu oumlrnekler de vardır Oumlrneğin fetuumls dokuları iccedilin Guumlney Wales İnisiyatifi (South Wales Initiative for Fetal Tissues) esas olarak insan klinik projelerinde kullanılmak uumlzere klinik dereceli fetuumls dokusu (5 ve 12 pcw) sağlarken ABDrsquodeki Mary-land Uumlniversitesi Beyin ve Doku Bankası (University of Maryland Brain and Tissue Bank) hem erişkin hem de fetuumls dokusuna erişim sağlamaktadır
Biyoinformatik PortallarıCcedilok sayıda internet sitesi araştırmacılara insan gelişimiyle ilgili değerli bilgiler sağlamakta Oumlrne-ğin BrainSpan projesi embriyon fetuumls ve erişkin beyninin bir ccedilok boumllgesinden transkriptom ve gen ifadesi verileri oluşturmuştur UNSW Embryology Portalı ise insan embriyon ve fetuumls oumlrneklerinin ccedilok sayıda koleksiyonuna erişim sağlayan bir eğitim ve araştırma sitesidir
İngilterersquode UKCRC fon sağlayıcıları konsorsiyumu Ulusal Doku Dizini ve Koordinasyon Merkezi (The National Tissue Directory and Coordination Centre) kurmuşlardır Bu dizin araştırmacılara İngilterersquode insan biyobankaları bulmalarını ve bir ağ uumlzerin-den koleksiyonlarına erişme imkanını sağlayacak biccedilimde tasarlanmıştır Bu ve diğer biyoinformatik veri tabanları oumlzellikle primer dokulara erişimi kısıtlı olan araştırmacılar iccedilin gerekli kaynaklardır
Carnegie KoleksiyonuWashington DC Ulusal Sağlık ve Tıp Muumlzesirsquondeki (The National Museum of Health and Medicine) Carnegie koleksiyonunda 7000 insan embriyonu bulunmaktadır Bu materyaller dış oumlzelliklerinin yanı sıra iccedil oumlzelliklere de dayanan ayrıntılı Carnegie evrelendirme sistemini geliştirmek iccedilin kullanılmış-tır Carnegie evrelendirmesi (CS1-23) insan embri-yon araştırmalarında evrensel olarak kullanılmak-tadır Farklı doumlnemlerde elde edilen embriyonların kesitleri alınarak koleksiyonu araştırma ve eğitim iccedilin daha erişilebilir bir hale getirmek uumlzere bunların bir alt grubundan dijital goumlruumlntuumller elde edilmiştir Goumlruumlntuumller yorumlamayı kolaylaştırmak iccedilin standart anatomi terimleriyle işaretlenmiş veya
uumlccedil boyutlu modeller ve 252 adet video oluşturmak iccedilin kullanılmıştırKyoto KoleksiyonuCS7 ve CS23 aralığındaki 44000rsquoden fazla oumlrneğiy-le duumlnyadaki en geniş insan embriyon koleksiyo-nudur Her bir oumlrnek iccedilin annenin epidemiyolojik verileri ve gebeliklere ilişkin detaylı klinik bilgiler toplanmıştır Beş yuumlz adet normal ve beş yuumlz adet anormal embriyonun seri olarak kesitleri alınmış ve bir diğer 1300 adet evrelendirilmiş insan embriyon-ları manyetik rezonans mikroskopi tekniğiyle dijital olarak goumlruumlntuumllenip uumlccedil boyutlu rekonstruumlksiyonları uumlretilmiştir SonuccedillarGenotype-Tissue Expression Project Geuvadis ve UK 100000 Genomes Project gibi buumlyuumlk oumllccedilekli dizileme projelerine daha fazla oumlnem veril-mesiyle birlikte son bir kaccedil yıldır gelişim biyoloji-sinde ve klinik araştırmalarda durum değişmiştir Bunlar ve ccedilok sayıdaki diğer proje ayrı ayrı binlerce hastanın gen ifadesindeki varyasyonları haritalama-yı ve bunu hastalık fenotipleriyle ve Encyclopedia of DNA Elements (ENCODE) gibi sitelerdeki biyoin-formatik bilgileriyle ilişkilendirmeyi hedeflemiştir
Diğer ccedilalışmalar gen ağlarını incelemek uumlzere dizileme verilerini sorgulamak iccedilin yeni algoritmalar kullanmakta (Liu et al 2014) Bu projeler şimdilerde bir dizi insan hastalığı ve sendromlarında rol oyna-yabilecek olası genleri tanımlamaktadır
Gen keşfi yolunda bir sonraki adım olası genleri model organizmalarda ve insan dokularında test etmek olacaktır Genlerin incelenen hastalıkla iliş-kili doku ve huumlcre tiplerinde ifade olup olmadığını belirlemek iccedilin bu analizlerin huumlcresel duumlzeyde yapılması gerekmekte HDBR esas olarak konjenital anomalilere neden olduğu duumlşuumlnuumllen genleri araştırmayı isteyen araştırmacılara yardımcı olmak iccedilin kurulmuştur Bunlara ilaveten bazı gruplar epigenetik mekanizmaları ccedilalışmak iccedilin işlevsel ccedilalışmalarda HDBRrsquonin sağladığı materyalleri kullanmakta Bazı projeler de koumlk huumlcre tuumlrevlerini ve doku muumlhendisliği projeleri iccedilin doku iskelelerini iccedilermektedir
HDBR oumlnuumlmuumlzdeki yıllarda buumlyuumlk olasılıkla sadece kilit gelişim suumlreccedillerini anlamak isteyen projeleri desteklemekle kalmayacak bunun yanı sıra trans-
Şekil 1 HDBR materyalleri değişik ccedilalışmalarda kullanılmaktadır HDBR personeli araştırmacılar adına in-situ hibridizasyon youmlntemiyle (A) ya da immuumlnhistokimyasal youmlntemle (B) doku kesit-lerinde gen ifadesi analizi yapmaktadır (C-E) HDBRrsquoden elde ettikleri materyallerle araştırmacıların kendi laboratuvarlarında yuumlruumlttuumlkleri ccedilalışma oumlrnekleri huumlcre hatları uumlretme veya işlevsel analiz yapma (C) parafin kesitlerde gen ifadesi ccedilalışmaları (D) huumlcre veya dokularda transkriptom ccedilalışmaları (E)
A İn situ hibridizasyon ccedilalışmaları B İmmuumlnsitokimya ccedilalışmaları
C Huumlcre ve doku ccedilalışmaları D Kişiye oumlzel gen ifadesi ccedilalışmaları
E Global gen ifadesi ccedilalışmaları
Sayı 12 (Mart-Nisan 2016)5 Koumlk Huumlcre E-Buumllteni
KONGRE SEMPOZYUM ve KURSLAR9 Ulusal Kemik İliği Transplantasyonu ve Koumlk Huumlcre Tedavileri Kongresi3-5 Mart 2016 - Antalya
Keystone Symposia Stem Cells and Cancer6-10 Mart 2016 - Breckenridge Colorado ABD
Stem Cells and Regeneration in the Digestive Organs13-17 March 2016 - Keystone Colorado ABD
International Symposium FOR 2033 The Hematopoietic Niches14 March 2016 - Muumlnih Almanya
Pluripotency From Basic Science toTherapeutic Applications22-24 Mart 2016 Kyoto Tokyo
Keystone Symposia Cardiac Development Regene-ration and Repair3-7 Nisan 2016 - Snowbird Utah ABD
13 Ulusal Histoloji-Embriyoloji Kongresi30 Nisan-3 Mayıs 2016 - Ccedileşme İzmir
1st International Cell Death Congress4-7 Mayıs - İzmir
15th International Congress of Histochemistry and Cytochemistry (ICHC) 201619-22 Haziran 2016 - İstanbul
ISSCR 2016 Annual MeetingInternational Society for Stem Cell Research (ISSCR)22-25 Haziran 2016 San Francisco ABD
Sizlerden Gelen
YENİ CcedilIKAN KİTAPLARThe Stem Cell RevolutionYazarlar Mark Berman Elliot LanderTemmuz 2015 AuthorHouse
Bu kitap hızla buumlyuumlyen koumlk huumlcre alanınındaki oumlykuumlyuuml ccedilarpıcı bir dille anlatırken farklı disiplinlerden dok-torların bu alanda nasıl buluştuklarına ve hastaların gerccedilek oumlykuumllerine de yer veriyor ldquoYağ dokunuzda bulunan koumlk huumlcreler ccedilok sayıda inflamatuvar hasta-lığı ve dejeneratif durumu geri ccedilevirebilirrdquo deniyor Birccedilok kişi insan vuumlcudunda
boumlylesi huumlcrelerin varlığından habersiz Ccediloğunlukla ldquobuumlyuumlk farmakolojirdquo duumlnyasının veya ldquouumlniversite-sideki doktora uumlretim fabrikalarırdquonın embriyoları kullanarak bu işi başarabilmesini bekliyor Oysa Dr Berman ve Dr Lander başkanlığındaki Cell Surgical Network ccedileşitli klinik durumlar iccedilin koumlk huumlcre araştırma bulgularını bir araya getirerek guumlvenli ve etkin tedavi şeccedileneklerini bu kitapta okuyucularla paylaşıyor Harabiyet veya yıkımın soumlz konusu olduğu hemen her durumda vuumlcudumuzdaki koumlk huumlcrelerin bu yenileme ve giderme potansiyelinin bulunduğu oumlne suumlruumllen kitapta genel sağlıklı yaşam reccedileteleri de veriliyor ve rdquokoumlk huumlcre devri-mirdquonin başladığı muumljdesi duyuruluyor
Hematopoietic Stem Cell Transplantation A Handbook for Clinicians 2nd editionYazarlar John R Wingard Dennis A Gastineau Helen L Leather Edward Snyder Zbigniew M SzczepiorkowskiOcak 2015 American Association of Blood Banks
Hematopoietic Stem Cell Transplantation A Handbook for Clinicians (HSCT)bu ikinci baskısı hematopoetik koumlk huumlcre nakli alanın-daki uzmanlara ve sağlık sektoumlruumlndeki
sigortacılara accedilıklayıcı ve pratik bilgiler sunuyor Bunlar arasında nakil endikasyonları verici ve alıcı değerlendirmeleri uygulamama rejimleri koumlk huumlcreleri toplama işleme ve tanımlama oumllccediluumltleri veriliyor Yanı sıra immuumlnsuumlpresif tedavinin ve koumlk huumlcre nakli sonrası ccedilıkan yaygın komplikasyonların nasıl youmlnetileceği sunuluyor Kitabın vurgusu guumlncel klinik veriler uumlzerine
Bu baskının iccedileriğine bakıldığında alandaki soruların ve sorunların daha kolay bulunabilir ve erişilebilir bir şekilde duumlzenlenmiş olduğu dikkati ccedilekmekte Yazarlar soumlz konusu alandaki eğitim faaliyetlerinine de değiniyorlar İlk baskıda yer alan her başlık yenilenmiş ve guumlncellenmiş durumda Bunun yanı sıra malign olmayan hastalıklar haplo-identik nakiller fotoforez maliyet analizleri ve demir yuumlklemesi gibi yeni boumlluumlmler de eklenmiş
Thomasrsquo Hematopoietic Cell Transplantation2 Ciltlik SetEditoumlrler Stephen J Forman Robert S Negrin Joseph H Antin Frederick R AppelbaumŞubat 2016 Wiley-Blackwell
Beşinci baskısıyla baştan aşağı yenile-nen bu muhteşem eser kemik iliği nakilleri alanında vazgeccedililmez ve oumlncuuml bir kaynak kitap konumunda
İccedilerdiği boumlluumlmle-rimlerin ele alınışı
ve kapsamı her konudaki temel bilimsel bulguları guumlnuumlmuumlzuumln klinik verileriyle karşılaştırıyor ve geleceğe youmlnelik projeksiyonlarda bulunuyor
İki ciltlik bu kaynak eserde 170 uluslararası uzman 106 boumlluumlmde konuyu ele alıyor Bunların arasında koumlk huumlcre biyolojindeki son araştırma bulgularını iccedileren boumlluumlmler immuumlnoloji ve tolerans gibi boumlluumlmler de yer alıyor Boumlluumlm iccedilerikleri koumlk huumlcre nakillerinin yararlarına ve zorluklarına yeni tedavi girişimlerinin etki analizlerine de yer verirken klinik olarak karar verme algoritmaları da sunuyor
Soumlz konusu eser tamamen elektronik arama oumlzelliği ile geliyor şekiller indirilebiliyor ve ccedilapraz referans-lar arası arama yapılabiliyor
Koumlk Huumlcre Buumlltenirsquoni bir arkadaşımda goumlrmuumlştuumlm iccedileriği ccedilok hoşuma gitti tam oumlğrenci duumlzeyinde emeği geccedilen herkese teşekkuumlr ediyorum Abdullah Aktaş
Alp Hocam bizlere goumlsterdiğiniz oumlzen ve bu yayınladığınız buumllten iccedilin ccedilok teşekkuumlr ederim Akademik ccedilalışmalarınızı ve sizi hayranlıkla takip ediyorum Sizin oumlğrenciniz olmaktan gurur duyuyorum İyi guumlnler iyi ccedilalışmalar dilerim Mehmet Olgun Ankara Tıp Doumlnem 1 oumlğrencisi olarak koumlk huumlcre ilgimi ccedileken ve en
iyi oumlğrendiğim ders başlıklarından biri oldu Bu yuumlzden buumlltene uumlye olmak istedim Mehmet Sadık Ataman
Bu oumlrnek ve oumlzverili ccedilabalarınız iccedilin kutluyorum Başarılarınızın devamı dileklerimle Meltem Aylı
Bu guumlzel ccedilalışmada emeği geccedilenlere teşekkuumlrler Meryem Guumlltekin
Elinize sağlık yaptığınız işin ccedilok değerli olduğunu duumlşuumlnuumlyorum Kaan Ekrem Bebek
copy Ouml Ccedilınar ve ark 2016 Kıl folikuumlluumlnde deneysel yanıktan sonra goumlbek kordonu
mezenkimal koumlk huumlcrelerinin nakli sonrası iyileşme doumlne-
minde ortaya ccedilıkan apoptotik huumlcreler (yeşil sinyal)
AYIN FOTOĞRAFI
Sayı 12 (Mart-Nisan 2016)2 Koumlk Huumlcre E-Buumllteni
Youmlnetsel Duumlzenlemeler (Mevzuat) Merve Sucu
Ccedilin Koumlk Huumlcre Klinik Araştırmalarına YeniKurallar GetirdiCcedilin Ulusal Sağlık ve Aile Planlaması Komisyonu (NHFPC) (oumlnceki adıyla Ccedilin Sağlık Bakanlığı) koumlk huumlcrenin kullanıldığı klinik araştırmalar iccedilin uzun suumlredir beklenen taslak youmlnetmeliği 22 Ağustos 2015 tarihinde onayladı Ccedilinrsquode youmlnetmelikler genellikle oumlnce taslak (deneme) olarak yuumlruumlrluumlğe giriyor Her ne kadar taslak adıyla geccedilse de bu youmlnetmelikler resmi olarak işlem goumlruumlyor tek farkı kalıcı olan yuumlruumlrluumlğe girene kadar değiştirilebilir olması Yayınlanan dokuumlman koumlk huumlcre tedavilerin-de kullanılacak uumlruumlnleri ve uygulamaları iccedilermekte Pekala Ccedilinrsquoi yakın ve orta gelecekte ne tuumlr bir koumlk huumlcre uygulamaları bekliyor Ve Ccedilinli araştırmacılar klinisyenler ve şirketlerin yanı sıra uluslararası bilim camiası bundan nasıl etkilenecek Hep beraber buna kısaca bakalım
Oumlncelikle belirtmeli ki soumlz konusu taslak youmlnetmelik insan otolog ve allojeneik koumlk huumlcrelerin klinik kullanımları iccedilin geccedilerli Rutin hematopoetik koumlk huumlcre nakilleri ve farma-soumltik uumlruumln olarak kabul goumlren koumlk huumlcrelerin kullanıldığı klinik araştır-malar bu youmlnetmeliğin kapsamı dışında bırakılmış durumda Kapsam altına alınan koumlk huumlcre klinik araştırmaları 2007rsquoden bu yana Ccedilin Gıda ve İlaccedil İdaresi (CFDA) tarafından konan ve halen yuumlruumlrluumlkte olan Ccedilinrsquodeki ldquoKlinik İlaccedil Araştırmalarında Kalite Kontrol Standartlarırdquo ile (Ccedilinrsquodeki İyi Klinik Uygulamaları (GMP) standartları) uyumlu olmalıdır Ayrıca ldquoinsanda ilk kezrdquo yapı-lacak klinik ccedilalışmalar klinik oumlncesi araştırmalarla terapoumltik değeri kanıtlanmış sistematik verilere dayanmalı ve tedavinin guumlvenliği uygun hayvan modeliyle sınanmalıdır
Koumlk huumlcrelerin uumlretimi depolanması standartları ve saklanması iccedilin gerekli teknik proseduumlrler ldquoKlinik
İlaccedil Araştırmaları iccedilin Kalite Kontrol Standart-ları ve Preklinik Araştırmalar Youmlnetmeliğirdquo adı altında ek bir dokuman olarak CFDA tarafından yayınlanmış durumda Boumlylece klinik oumlncesi ccedilalış-malarda guumlvenlik ve etkinlik değerlendirmesi iccedilin gerekli oumllccediluumltler belirlenmiş
Koumlk huumlcre klinik araştırmalarının yuumlruumltuumllmesi iccedilin sadece 3 seviye hastanelerde -Ccedilinrsquode en uumlst seviyede bulunan hastane kategorisi- klinik izin verilmekte Buna hak kazanmak iccedilin bu tip hasta-neler araştırma enstituumlleri kurmalı sağlık hizmeti ve sağlık eğitimi vermeli ilgili mesleki niteliklere sahip olmalıdır Yan etkilerle ve yuumlksek riskli uygulamalarla yeterince başa ccedilıkabilecek etik ve akademik komitelerinin bulunması gerekmektedir Ayrıca hastanelerin uluslararası GMP standartlarına uygun koumlk huumlcre hazırlama merkezleri kurması gerekmektedir
Araştırmacılar klinik koumlk huumlcre ccedilalışmaları iccedilin boumllgesel NHFPC ve CFDA şubelerine başvuru yapmalı ve on-line olarak ldquoCcedilin Tıbbi Kayıt ve Youmlnetim Sis-temirdquone yuumlklenmelidir NHFPC ve CFDA şubeleri oluşturulan uzman komiteler aracılığıyla projeleri boumllgesel değerlendirmektedir Bu komiteler proje değerlendirmesi yapmanın yanı sıra akademik birim-leri yerinde denetleme ve değer-lendirme de yapmakta Bir klinik araştırma başvurusu kabul edilirse ccedilalışmanın 1 fazı başlamakta Klinik ccedilalışmaların ilerleme raporları duumlzenli aralıklarla yetkililere goumlnde-rilmekte ve her aşamanın sonunda
araştırmacılar şubelere araştırma sonuccedillarını rapor etmekte Bu raporlara dayanarak ccedilalışmanın bir sonraki aşamaya geccedilmesine ve sonunda da rutin uygulamaya girip girmemesine karar verilmekte
Youmlnetmelik hastaların ccedilıkarlarını şu şekilde korumayı amaccedillamakta her şeyden oumlnce klinik araştırmacılar klinik ccedilalışmalarda yer alan hastalar-dan uumlcret talep edemezler ve hastaneler koumlk huumlcre tedavilerini reklam malzemesi olarak kullanamazlar Hastaneler soumlz konusu araştırmanın potansiyel risklerini hastaya tam anlamıyla bildirmeli ve yuumlksek risk iccedileren projeler iccedilin sigorta teminatı
duumlzenlemelidir Acil bir durumda yaşam kurtarıcı imkanların yerinde olması gerekmektedir Ayrıca istenmeyen ciddi durumlar hastane etik kurulu ve il sağlık yetkililerine rapor edilmelidir Bu durumda araştırma projesi acilen sonlandırılmakta koumlk huumlcre uygulaması iccedilin verilen onay geri alınmaktadır
Koumlk huumlcre ccedilalışmaları 2007 yılında İnsan Denekleri Biyomedikal Araştırma ve İnceleme Geccedilici Youmlnetmeliği (şimdiki adıyla NHFPC yani Ccedilin Ulusal Sağlık ve Aile Planlaması Komisyonu) ile 2001 Sağlık Bakanlığı tarafından yayınlanan ldquoİlaccedil İdaresi Kanunurdquo ccedilerccedilevesinde gerccedilekleştirilme-lidir İnsan embriyonik koumlk huumlcreleri kullanılarak yapılan klinik ccedilalışmalar Bilim-Teknoloji ve Sağlık
Bakanlığı tarafından 2003 yılında yayınlanan ortak bir duumlzenleme ile ldquoİnsan Embriyonik Koumlk Huumlcre Araştırmaları iccedilin Etik İlkelerrdquo doğrultusunda ilerlemekte ve buna goumlre işlemektedir Klinik koumlk huumlcre uygulamaları bundan boumlyle 2009 yılında yayınlanmış olan sınıf-III tıbbi teknolojilere goumlre değil yeni youmlnetmeliğe goumlre duumlzenlenmektedir Boumlylece oumlnceki duumlzenlemeler geccedilerliliğini yitirmiş sayılmaktadır
Mevzuat huumlkuumlmlerini ihlal eden sağlık kurumları ve personel doğrudan doğruya oluşturulan ceza proseduumlrlerince sorumlu tutulurlar NHFPC ve CFDA koumlk huumlcre ccedilalışmalarını askıya alma ve yasa-lara uygun olarak araştırmacılarla ve personelleri cezalandırma hakkına sahiptir
Ccedilin son yıllarda koumlk huumlcre alanına yuumlkluumlce bir buumltccedile yatırdı Bu da sayıları hızla artan bilimsel yayınlara ve olası yeni tedavi seccedileneklerinin ortaya ccedilıkmasını sağladı Bununla birlikte uumllke ccedilapında ticari amaccedil guumlden ccedilok sayıda koumlk huumlcre tedavisi merkezi accedilıldı Ccedilin adeta kanıtlanmamış ve kacircr amaccedillı girişimlerin merkezi haline geldi Bunu engellemek iccedilin ilk olarak 2009 yılında bir youmlnet-melik ccedilıkarıldı Ancak tıbbi camiada buumlyuumlk tartış-malara neden olan bu youmlnetmelik huumlkuumlmleri koumlk huumlcre ccedilalışmaları iccedilin pek de uygulandı denemez Bu nedenle son beş yılda kanıta dayalı olmayan birccedilok koumlk huumlcre uygulaması rapor edildi 2012 yılında Ccedilin Sağlık Bakanlığı yeni bir kararnameyle oumlncesinde izin almaksızın yapılan tuumlm koumlk huumlcre uygulamalarını durdurma kararı aldı Ancak bu kararın oumlzellikle devlet destekli bilimsel kurumla-rında sınırlı etkisi oldu kararın yayınlanmasından yaklaşık uumlccedil ay sonra birccedilok merkez ccedilalışmalarını kaldığı yerden suumlrduumlrmeye başladı Ardından Mart 2013rsquote buguumlnkuuml NHFPC halkın bu konuya olan yorumlarına yanıt verecek nitelikte 3 genelde yayınlayarak konuyu daha sıkı kontrol etmeye karar verdi Ağustos 2015 yılında yayınlanan taslak youmlnetmelik bu 3 genelgenin ana hatlarıyla uyumlu olarak ccedilıktı Yeni youmlnetmelik tuumlm bulguların kanıta dayandırılmasını oumln koşul olarak benimsiyor ve tuumlm taraflara daha buumlyuumlk sorumluluklar yuumlkluumlyor Hastadan para talep edilmeyecek olması ve giri-şimlerin reklamının yapılmayacak olması sadece kacircr etmek amacıyla ccedilalışmakta olan birccedilok merke-zin kapanması anlamına gelebilir Hastaneler klinik ccedilalışmalar iccedilin gerekli standartlarını yuumlkseltebilir yuumlksek riskli hastaları ccedilalışma dışı bırakabilir veya daha ılımlı girişimlerde bulunabilir
Kuşkusuz yeni ccedilıkan youmlnetmeliğinin etkili olup olamayacağı aksini yapanlar uumlzerindeki baskı ve yaptırımlara bağlı Ccedilin şimdi bu ccedilalışmaları değerlendirebilecek yeterli kalifiye bilim insanı yetiştirme ccedilabası iccediline girecektir Yıllardır bizim uumllkemiz iccedilin de mutlak gerekli olan bir eksikliktir bu Az sayıda da olsa koumlk huumlcre klinik araştırması ccediloğunlukla bu işin uzmanı olmayan hiccedil klinik ccedilalışma yuumlruumltmemiş uzmanlar tarafından değer-lendirilmekte Bu da kurulların kararlarında homojen bir sonucun ortaya ccedilıkmamasına neden olmakta Yeni youmlnetmelik gereği koumlk huumlcre klinik ccedilalışmalarının sadece 3 derece sağlık kurumla-rında yuumlruumltuumllebilme izni başarılı olursa yukarıdaki kaygıların oumlnemli bir boumlluumlmuuml giderilmiş olabilir Ccediluumlnkuuml Ccedilinrsquode ccedilalışmalarını yuumlruumlten bir kısım elit koumlk huumlcre bilim insanı oumlteden beri buna benzer kuralların getirilmesi gerektiğini savunuyordu Ancak Ccedilinrsquoin bu konudaki en buumlyuumlk dezavantajı buumlyuumlk bir coğrafyaya yayılmış olması Bu da boumllgesel komitelerin vereceği kararlarda ve değer-lendirmelerde farklılıkların ortaya ccedilıkabilecek olması anlamına gelecektir Bunun yanı sıra Ccedilinrsquode ccedilok sayıda bulunan ve kendine oumlzguuml kuralları olan askeri ve polis akademisi hastanelerinin bu youmlnetmeliğin kapsamı iccedilinde olup olmayacağı da kesinlik kazanmamış durumda değil
Boumlyle bir youmlnetmeliğin ccedilıkması başta Ccedilin olmak uumlzere Ccedilin biliminin etkilediği tuumlm duumlnyada olumlu bir gelişme olarak varsayılabilir Ancak klinik sonuccedilların rutin tedavi rejimlerine nasıl yansıya-cağı marketin nasıl oluşturulacağı buumlyuumlk bu soru olmayı suumlrduumlrmekte
Alp Can
Sayı 12 (Mart-Nisan 2016)3 Koumlk Huumlcre E-Buumllteni
Huumlcresel Tedavi ve Rejeneratif Tıp Fuumlsun Oumlner Soytaş
GvHD TedavisindeGoumlbek KordonuMezenkimal KoumlkHuumlcrelerinin Kullanımı 10 Olguluk RaporHematolojik ve neoplastik hastalıklarda miyelo-ablatif rejimle yuumlksek doz kemoterapi verilerek kemik iliği tamamen kurutulduğunda hematopo-etik koumlk huumlcre nakli gerekmektedir Bu tedavilerde hematopoetik koumlk huumlcreler genellikle periferik kana mobilize edilmiş olanlardan kemik iliğinden veya goumlbek kordonu kanından elde edilmektedir Koumlk huumlcre nakli olan hastaların yaklaşık 50rsquosinde akut veya kronik Graft-versus-Host Hastalığı (GvHD) gelişmektedir Yaşamı tehdit eden bir komplikasyon olan GvHD vericinin (donoumlr) bağışıklık sistemindeki huumlcrelerin alıcı (hasta) huumlcrelerini yabancı olarak algılayıp saldırması sonucu ortaya ccedilıkar Verici huumlcrelerin tetiklediği sistemik inflamasyon cilt mide-bağırsak ve karaciğer gibi alıcının birccedilok organında yıkıcı etki yapar
Mezenkimal koumlk huumlcreler (MKH) immuumln duumlzenleyici oumlzelliklere sahip multipotent stroma huumlcreleridir Erişkin ve neonatal dokulardan elde edilebildiği gibi en iyi bilineni kemik iliğidir Bu huumlcreler plastik yuumlzeye tutunabilmekte osteoblast kondroblast ve adipositlere doumlnuumlşebilmekte ve belirli bir yuumlzey antijen profili goumlstermektedir MKH ayrıca immuumln yanıtı engelleme veya artırma yetenekleri sayesin-de bağışıklık yanıtlarında da plastisite oumlzelliğine sahiptir
Kemik iliği mezenkimal koumlk huumlcrelerinin (Kİ-MKH) immuumln baskılayıcı etkisi ile GvHD tedavisini olumlu youmlnde etkilediği daha oumlnceleri birccedilok klinik ccedilalışmada goumlsterilmişti Yakın zamanda FamiCord Group merkez firması ve Polonya Koumlk Huumlcre Bankası (Polish Stem Cell Bank) medikal direktoumlruuml Dr Dariusz Boruczkowski ile Polonyarsquodaki farklı uumlniversitelerin tıp fakuumllteleri ve klinikleri ile işbirliği iccedilerisinde gerccedilekleştirilen bir ccedilalışma davet uumlzerine Turkish Journal of Biology dergisinde yayınlandı (Boruczkowski ve ark Turk J Biol 2015) Bu ccedilalış-mada steroide direnccedilli akut GvHD ve kronik GvHD olan 10 hastanın tedavisinde serum-iccedilermeyen
kuumlltuumlr medyumunda ccediloğaltılmış goumlbek kordonu mezenkimal koumlk huumlcrelerinin (GK-MKH) allojeneik kullanımı soumlz konusu edilmiş durumda Ccedilalışmaya katılım iccedilin tek kriter standart tedavi sonrasında klinik bir gelişme olmaması olarak belirtilmiş yani MKH infuumlzyonu ldquokurtarma tedavisi (salvage therapy)rdquo olarak kabul edilmiştir Ccedilalışmaya alınan hastalarda yaş oumlncesinde uygulanan tedavi huumlcre infuumlzyonu sayısı ve dozu GvHD tipi bakımından farlılık goumlstermektedir Bu nedenle klinik sonuccedilların analizinde istatistiksel bir değerlendirme yapmak muumlmkuumln olmamıştır Olgu temelinde ele alınan bu ccedilalışmada alıcının vuumlcut ağırlığı başına ortalama 15 x 106 huumlcrekg ile 1-3 defa intravenoumlz olarak GK-MKH infuumlzyonu yapıldıktan sonra akut GvHD olan hastalarda 47 ve kronik GvHD hastalarında 23 oranında tam veya kısmi yanıt goumlzlenmiştir Yanıt veren 6 hastadan 5rsquoi (833) ve yanıt verme-yen 4rsquouumlnden sadece 1rsquoi (25) takip doumlneminde sağ kalmıştır Oumlluumlmler sadece akut GvHD hastalarında goumlruumllmuumlştuumlr Yanıt veren grupta 2 hasta tam remis-yon goumlsterirken 4 hastanın semptomları hafiflemiş ve immuumlnsuumlpresif tedavisinin dozu azaltılmıştır Hiccedilbir ciddi yan etkiyle karşılaşılmamıştır Akut GvHDrsquonin tedavisinde Kİ-MKHrsquolerinin kullanımıyla ilgili literatuumlrde bir dizi ccedilalışma yapılmıştır Ancak GK-MKHrsquolerin kullanımına ilişkin ccedilok sınırlı veri bulunmaktadır Bu ccedilalışma sonuccedil olarak GK-MKH infuumlzyonunun guumlvenli olduğunu ve akut ve kronik GvHDrsquode ldquokurtarma tedavisirdquo olarak kullanıldığında bazı hastalarda klinik iyileşme sağlayabildiğini goumlstermiştir Bu tedavi youmlnteminin halen suumlrmekte olan ccedilalışmalarla optimize edilmesi gerekmektedir Oumlnceki ccedilalışmalara ve deneyimlere dayanarak tedavinin etkisini en uumlst duumlzeye ccedilıkartmak iccedilin huumlcrelerin GvHD tanısı konduktan kısa suumlre sonra uygulanması ve ilk yanıt yeterli değilse birkaccedil defa infuumlzyon yapılması oumlnerilmektedir
Pluripotent Huumlcreler Alp Can
FibroblastlarınCcediloğalabilen İşlevsel Kardiyak Progeni-toumlrlere Doumlnuumlştuumlruumllmesi BaşarıldıBilindiği uumlzere kalp hastalıkları sonucu ortaya ccedilıkan nekrotik dokunun yenilenmesi uumlzerine gerccedilekleşti-rilen ccedilalışmalar doku rejenerasyonu ccedilalışmalarının neredeyse birinci sırasında yer almakta Kalpte tuumlm ccedilabalar oumlzellikle doku hasarı gelişen durum-larda endojen kalp kası huumlcresi (kardiyomiyosit) yenilenmesinin artırılması beslenmeyen dokunun tekrar damar kazanarak beslenir hale getirilmesinin sağlanmasına youmlnelik
Buguumlne dek birccedilok ccedilalışmada fibroblastların kardiyomiyositlere doumlnuumlşuumlmuuml gerccedilekleştirilmişti Bu kez farklı koumlkenden gelen fibroblastlar yeniden programlama youmlntemiyle ccediloğalabilen uyarılmış kardiyak progenitoumlrlere (uKP) doumlnuumlştuumlruumllduuml Cell Stem Cell dergisinin 3 Mart 2016 tarihinde ccedilıkan sayısında Minesota Uumlniversitesinden Dr Timothy J Kamp ve ekibinin yayınladığı ccedilalışmada (Lalit ve ark Cell Stem Cell 18 1-14 2016) kanonik Wnt sinyal yolağı uumlzerinden etkili olduğu bilinen 11 transkrip-siyon faktoumlruuml ve 5 kardiyak gelişim faktoumlruuml kulla-nılarak yetişkin farenin kalp akciğer ve kuyruk ucu derisindeki fibroblastlar normal koşullarda sadece embriyo kalbinde bulunan uKPrsquoye doumlnuumlştuumlruumllduuml daha sonra bu oumlncuuml huumlcreler ccediloğaltılarak in vitro ortamda kardiyomiyositlere duumlz kas huumlcrelerine ve endotel huumlcrelerine doumlnuumlştuumlruumllduuml Oumlnce elde edilen uKPrsquoler gelişmekte olan embriyo kalbindeki kalp yarımayına nakledildi ve kardiyomiyositlere doumlnuumlşuumlmuuml izlendi Daha sonra deneysel miyokard enfarktuumlsuuml modelinde denenen bu huumlcrelerin in vivo olarak kardiyomiyositlere duumlz kas huumlcrelerine ve endotel huumlcrelerine başarıyla doumlnuumlştuumlğuuml goumlruumll-duuml Elde edilen başarılı sonuccedilların doku rejeneras-yonu girişimlerinin yanı sıra ilaccedil testleri ve hastalık modellemesi ccedilalışmalarında da kullanılabileceği belirtilmekte
Son yapılan ccedilalışmalarda somatik huumlcrelerden sonuna kadar farklılaşmış huumlcrelerin elde edilmesi yerine oumlncuuml huumlcrelere kadar ulaşılması daha ccedilok kabul goumlruumlr bir girişim olarak duumlşuumlnuumllmekte Ccediluumlnkuuml oumlncuuml huumlcrelerin ccediloğalabilme yetileri diğerlerine
goumlre daha fazla ve bu da buumlyuumlk miktarlarda huumlcre elde edilebilmesi anlamına geliyor Ancak somatik bir huumlcreyi oumlncuuml huumlcre konumuna kalıcı olarak programlamak sanıldığı kadar kolay değil Bunun iccedilin oumlncuuml huumlcrenin tuumlruumlne goumlre bir ldquotemel prog-ramlayıcırdquo molekuumlle ve oumlzguumln kuumlltuumlr koşullarına gereksinim var Temel programlayıcının yanı sıra bir dizi transkripsiyon faktoumlruumlne (TF) ve kromatin duumlzenleyicisine de gerek duyuluyor Dr Kamp ve ekibi oumlnce 22 aday gen belirleyerek bunların programlama yetilerini saptamış Bunu yaparken kardiyomiyosit oumlncuumllerinde varlığı bilinen Nkx25rsquoi ifade eden raportoumlr fare modeli kullanılmış Sarı fluumloresan proteine bağlanmış olan bu gen etkinliği doğrudan kalp oumlncuumlsuuml huumlcrelerin varlığını ve gelişim aşamalarını goumlstermek iccedilin kullanılmış Yetişkin kalbinden alınan fibroblastların bu TFrsquoyi ifade etmediği goumlruumllduumlkten sonra bilinen pluripo-tensi faktoumlrleri ve kardiyak progenitoumlr faktoumlrlerin (Gata4 Mef2c Tbx5) kullanımı durumunda da oumlncuuml huumlcre konumuna geccedilemedikleri goumlruumllmuumlş Ancak aynı deney embriyo kalbinden alınan fibroblastlar kullanıldığında pozitif sonuccedillanmış 22 genle baş-layan ccedilalışmada 18 gene inilmiş Daha sonra bunlar arasında kardiyak faktoumlrler bir kez daha seccedililmiş ve sonuccedilta 11 adet kardiyak faktoumlruumln (Mesp1 Mesp2 Gata4 Gata6 Baf60c SRF Isl1 Nkx25 Irx4 Tbx5 and Tbx20) yetişkin kalp fibroblastlarını başarıyla programladığı goumlruumllmuumlş Bu faktoumlrlerle program-lanan fibroblastlardan yaklaşık 50000 oumlncuuml huumlcre elde edilmiş ve programlama etkinliğinin 0008 olduğu hesaplanmış
Fibroblastlar
Kardiyomiyosit
Duumlz kas Huumlcresi
Endotel Huumlcresi
embriyo yetişkinin vitro
BIO + LIF
Mesp1 Tbx5 Gata4
Nkhx25 Baf60c
uKPH
Sayı 12 (Mart-Nisan 2016)4 Koumlk Huumlcre E-Buumllteni
Teknik ve Uygulamalar Zeynep Guumllhan Yığman
İnsan Embriyon ve Fetuumls Doku Kaynakları11 sayıda yer alan aynı adlı yazının devamını sunuyoruz
İngilterersquode ccedilalışan araştırmacılara projenin etik incelemesine gerek olmaksızın materyal sağla-nabildiği gibi uluslararası gruplara da ilgili etik kurul onayıyla materyal sağlanabilmektedir Son beş yılda 10000rsquonin uumlzerinde preparat ve doku oumlrneği kayıtlı kullanıcılara ulaştırılmış bulunmakta ve her yıl yaklaşık 100 yeni proje kayıt olmaktadır Projelerin ccediloğu İngiltere merkezli olmakla birlik-te ABDrsquoden (17) kıta Avrupasırsquondan (11) ve duumlnyanın diğer boumllgelerinden başvuran kullanıcı sayısı artmaktadır İnsan embriyon ve fetuumls dokusu dağıtımında konjenital bozuklukları araştıran projelere oumlncelik verilmekte Erken gelişim iccedilin oumlnemli olan genlerin bilişsel fonksiyonlara ve lisan gibi insana oumlzguuml işlevlerle ilişkili genlerin ve insan ile fare arasındaki oumlnemli anatomik veya işlevsel farklılıklarla ilişkili genlerin fonksiyonlarını anlamayı hedefleyen ccedilalışmalar da ilgi ccedilekmektedir
HDBRrsquode saklanan materyallerin kullanıldığı ccedileşitli ccedilalışmalar Şekil 1 kısaca oumlzetlenmiştir Bu ccedilalışma-lar genetik bozuklukların altında yatan tek gen araştırılmasından (Tischfield et al 2010 Thomas et al 2014) transkriptomların (Kang et al 2011) ve duumlzenleyici dizilerin (Necsulea et al 2014) yuumlksek girdili ccedilalışmalarına kadar değişkenlik goumlstermekte Yuumlksek girdili dizileme teknolojilerindeki ilerleme-ler insan ile model organizmalar arasında transkript dizisindeki alternatif kesip eklenme (alternative splicing) ifade duumlzeyindeki ve reguumllasyondaki farklılıkları aydınlatan buumlyuumlk oumllccedilekli tuumlrlerin ccedilapraz karşılaştırmalarının oumlnuumlnuuml accedilmıştır (Cotney et al 2013 Bae et al 2014) Civciv ve insanda kuyruk ge-lişiminin araştırılması (Olivera-Martinez et al 2012) gibi bazı ccedilalışmalar erken gelişimin kilit suumlreccedillerini konu edinmektedir Primer huumlcre hatları ve koumlk huumlcreler elde etmek iccedilin organlara oumlzguuml dokular kullanılmaktadır (U et al 2014)
Diğer Doku Bankalarıİngiltere ve ABDrsquodeki bazı gruplar insan fetuumls mater yallerinin koleksiyonunu kurmuş durumdalar Bunlar bilimsel projeler kapsamında kurulmuş olup
genellikle proje ccedilalışmacıları dışındaki kişilerin oumlrneklere erişimine izin verilmemektedir Ancak araştırmalarda kullanılmak uumlzere doku bankaların kurulduğu oumlrnekler de vardır Oumlrneğin fetuumls dokuları iccedilin Guumlney Wales İnisiyatifi (South Wales Initiative for Fetal Tissues) esas olarak insan klinik projelerinde kullanılmak uumlzere klinik dereceli fetuumls dokusu (5 ve 12 pcw) sağlarken ABDrsquodeki Mary-land Uumlniversitesi Beyin ve Doku Bankası (University of Maryland Brain and Tissue Bank) hem erişkin hem de fetuumls dokusuna erişim sağlamaktadır
Biyoinformatik PortallarıCcedilok sayıda internet sitesi araştırmacılara insan gelişimiyle ilgili değerli bilgiler sağlamakta Oumlrne-ğin BrainSpan projesi embriyon fetuumls ve erişkin beyninin bir ccedilok boumllgesinden transkriptom ve gen ifadesi verileri oluşturmuştur UNSW Embryology Portalı ise insan embriyon ve fetuumls oumlrneklerinin ccedilok sayıda koleksiyonuna erişim sağlayan bir eğitim ve araştırma sitesidir
İngilterersquode UKCRC fon sağlayıcıları konsorsiyumu Ulusal Doku Dizini ve Koordinasyon Merkezi (The National Tissue Directory and Coordination Centre) kurmuşlardır Bu dizin araştırmacılara İngilterersquode insan biyobankaları bulmalarını ve bir ağ uumlzerin-den koleksiyonlarına erişme imkanını sağlayacak biccedilimde tasarlanmıştır Bu ve diğer biyoinformatik veri tabanları oumlzellikle primer dokulara erişimi kısıtlı olan araştırmacılar iccedilin gerekli kaynaklardır
Carnegie KoleksiyonuWashington DC Ulusal Sağlık ve Tıp Muumlzesirsquondeki (The National Museum of Health and Medicine) Carnegie koleksiyonunda 7000 insan embriyonu bulunmaktadır Bu materyaller dış oumlzelliklerinin yanı sıra iccedil oumlzelliklere de dayanan ayrıntılı Carnegie evrelendirme sistemini geliştirmek iccedilin kullanılmış-tır Carnegie evrelendirmesi (CS1-23) insan embri-yon araştırmalarında evrensel olarak kullanılmak-tadır Farklı doumlnemlerde elde edilen embriyonların kesitleri alınarak koleksiyonu araştırma ve eğitim iccedilin daha erişilebilir bir hale getirmek uumlzere bunların bir alt grubundan dijital goumlruumlntuumller elde edilmiştir Goumlruumlntuumller yorumlamayı kolaylaştırmak iccedilin standart anatomi terimleriyle işaretlenmiş veya
uumlccedil boyutlu modeller ve 252 adet video oluşturmak iccedilin kullanılmıştırKyoto KoleksiyonuCS7 ve CS23 aralığındaki 44000rsquoden fazla oumlrneğiy-le duumlnyadaki en geniş insan embriyon koleksiyo-nudur Her bir oumlrnek iccedilin annenin epidemiyolojik verileri ve gebeliklere ilişkin detaylı klinik bilgiler toplanmıştır Beş yuumlz adet normal ve beş yuumlz adet anormal embriyonun seri olarak kesitleri alınmış ve bir diğer 1300 adet evrelendirilmiş insan embriyon-ları manyetik rezonans mikroskopi tekniğiyle dijital olarak goumlruumlntuumllenip uumlccedil boyutlu rekonstruumlksiyonları uumlretilmiştir SonuccedillarGenotype-Tissue Expression Project Geuvadis ve UK 100000 Genomes Project gibi buumlyuumlk oumllccedilekli dizileme projelerine daha fazla oumlnem veril-mesiyle birlikte son bir kaccedil yıldır gelişim biyoloji-sinde ve klinik araştırmalarda durum değişmiştir Bunlar ve ccedilok sayıdaki diğer proje ayrı ayrı binlerce hastanın gen ifadesindeki varyasyonları haritalama-yı ve bunu hastalık fenotipleriyle ve Encyclopedia of DNA Elements (ENCODE) gibi sitelerdeki biyoin-formatik bilgileriyle ilişkilendirmeyi hedeflemiştir
Diğer ccedilalışmalar gen ağlarını incelemek uumlzere dizileme verilerini sorgulamak iccedilin yeni algoritmalar kullanmakta (Liu et al 2014) Bu projeler şimdilerde bir dizi insan hastalığı ve sendromlarında rol oyna-yabilecek olası genleri tanımlamaktadır
Gen keşfi yolunda bir sonraki adım olası genleri model organizmalarda ve insan dokularında test etmek olacaktır Genlerin incelenen hastalıkla iliş-kili doku ve huumlcre tiplerinde ifade olup olmadığını belirlemek iccedilin bu analizlerin huumlcresel duumlzeyde yapılması gerekmekte HDBR esas olarak konjenital anomalilere neden olduğu duumlşuumlnuumllen genleri araştırmayı isteyen araştırmacılara yardımcı olmak iccedilin kurulmuştur Bunlara ilaveten bazı gruplar epigenetik mekanizmaları ccedilalışmak iccedilin işlevsel ccedilalışmalarda HDBRrsquonin sağladığı materyalleri kullanmakta Bazı projeler de koumlk huumlcre tuumlrevlerini ve doku muumlhendisliği projeleri iccedilin doku iskelelerini iccedilermektedir
HDBR oumlnuumlmuumlzdeki yıllarda buumlyuumlk olasılıkla sadece kilit gelişim suumlreccedillerini anlamak isteyen projeleri desteklemekle kalmayacak bunun yanı sıra trans-
Şekil 1 HDBR materyalleri değişik ccedilalışmalarda kullanılmaktadır HDBR personeli araştırmacılar adına in-situ hibridizasyon youmlntemiyle (A) ya da immuumlnhistokimyasal youmlntemle (B) doku kesit-lerinde gen ifadesi analizi yapmaktadır (C-E) HDBRrsquoden elde ettikleri materyallerle araştırmacıların kendi laboratuvarlarında yuumlruumlttuumlkleri ccedilalışma oumlrnekleri huumlcre hatları uumlretme veya işlevsel analiz yapma (C) parafin kesitlerde gen ifadesi ccedilalışmaları (D) huumlcre veya dokularda transkriptom ccedilalışmaları (E)
A İn situ hibridizasyon ccedilalışmaları B İmmuumlnsitokimya ccedilalışmaları
C Huumlcre ve doku ccedilalışmaları D Kişiye oumlzel gen ifadesi ccedilalışmaları
E Global gen ifadesi ccedilalışmaları
Sayı 12 (Mart-Nisan 2016)5 Koumlk Huumlcre E-Buumllteni
KONGRE SEMPOZYUM ve KURSLAR9 Ulusal Kemik İliği Transplantasyonu ve Koumlk Huumlcre Tedavileri Kongresi3-5 Mart 2016 - Antalya
Keystone Symposia Stem Cells and Cancer6-10 Mart 2016 - Breckenridge Colorado ABD
Stem Cells and Regeneration in the Digestive Organs13-17 March 2016 - Keystone Colorado ABD
International Symposium FOR 2033 The Hematopoietic Niches14 March 2016 - Muumlnih Almanya
Pluripotency From Basic Science toTherapeutic Applications22-24 Mart 2016 Kyoto Tokyo
Keystone Symposia Cardiac Development Regene-ration and Repair3-7 Nisan 2016 - Snowbird Utah ABD
13 Ulusal Histoloji-Embriyoloji Kongresi30 Nisan-3 Mayıs 2016 - Ccedileşme İzmir
1st International Cell Death Congress4-7 Mayıs - İzmir
15th International Congress of Histochemistry and Cytochemistry (ICHC) 201619-22 Haziran 2016 - İstanbul
ISSCR 2016 Annual MeetingInternational Society for Stem Cell Research (ISSCR)22-25 Haziran 2016 San Francisco ABD
Sizlerden Gelen
YENİ CcedilIKAN KİTAPLARThe Stem Cell RevolutionYazarlar Mark Berman Elliot LanderTemmuz 2015 AuthorHouse
Bu kitap hızla buumlyuumlyen koumlk huumlcre alanınındaki oumlykuumlyuuml ccedilarpıcı bir dille anlatırken farklı disiplinlerden dok-torların bu alanda nasıl buluştuklarına ve hastaların gerccedilek oumlykuumllerine de yer veriyor ldquoYağ dokunuzda bulunan koumlk huumlcreler ccedilok sayıda inflamatuvar hasta-lığı ve dejeneratif durumu geri ccedilevirebilirrdquo deniyor Birccedilok kişi insan vuumlcudunda
boumlylesi huumlcrelerin varlığından habersiz Ccediloğunlukla ldquobuumlyuumlk farmakolojirdquo duumlnyasının veya ldquouumlniversite-sideki doktora uumlretim fabrikalarırdquonın embriyoları kullanarak bu işi başarabilmesini bekliyor Oysa Dr Berman ve Dr Lander başkanlığındaki Cell Surgical Network ccedileşitli klinik durumlar iccedilin koumlk huumlcre araştırma bulgularını bir araya getirerek guumlvenli ve etkin tedavi şeccedileneklerini bu kitapta okuyucularla paylaşıyor Harabiyet veya yıkımın soumlz konusu olduğu hemen her durumda vuumlcudumuzdaki koumlk huumlcrelerin bu yenileme ve giderme potansiyelinin bulunduğu oumlne suumlruumllen kitapta genel sağlıklı yaşam reccedileteleri de veriliyor ve rdquokoumlk huumlcre devri-mirdquonin başladığı muumljdesi duyuruluyor
Hematopoietic Stem Cell Transplantation A Handbook for Clinicians 2nd editionYazarlar John R Wingard Dennis A Gastineau Helen L Leather Edward Snyder Zbigniew M SzczepiorkowskiOcak 2015 American Association of Blood Banks
Hematopoietic Stem Cell Transplantation A Handbook for Clinicians (HSCT)bu ikinci baskısı hematopoetik koumlk huumlcre nakli alanın-daki uzmanlara ve sağlık sektoumlruumlndeki
sigortacılara accedilıklayıcı ve pratik bilgiler sunuyor Bunlar arasında nakil endikasyonları verici ve alıcı değerlendirmeleri uygulamama rejimleri koumlk huumlcreleri toplama işleme ve tanımlama oumllccediluumltleri veriliyor Yanı sıra immuumlnsuumlpresif tedavinin ve koumlk huumlcre nakli sonrası ccedilıkan yaygın komplikasyonların nasıl youmlnetileceği sunuluyor Kitabın vurgusu guumlncel klinik veriler uumlzerine
Bu baskının iccedileriğine bakıldığında alandaki soruların ve sorunların daha kolay bulunabilir ve erişilebilir bir şekilde duumlzenlenmiş olduğu dikkati ccedilekmekte Yazarlar soumlz konusu alandaki eğitim faaliyetlerinine de değiniyorlar İlk baskıda yer alan her başlık yenilenmiş ve guumlncellenmiş durumda Bunun yanı sıra malign olmayan hastalıklar haplo-identik nakiller fotoforez maliyet analizleri ve demir yuumlklemesi gibi yeni boumlluumlmler de eklenmiş
Thomasrsquo Hematopoietic Cell Transplantation2 Ciltlik SetEditoumlrler Stephen J Forman Robert S Negrin Joseph H Antin Frederick R AppelbaumŞubat 2016 Wiley-Blackwell
Beşinci baskısıyla baştan aşağı yenile-nen bu muhteşem eser kemik iliği nakilleri alanında vazgeccedililmez ve oumlncuuml bir kaynak kitap konumunda
İccedilerdiği boumlluumlmle-rimlerin ele alınışı
ve kapsamı her konudaki temel bilimsel bulguları guumlnuumlmuumlzuumln klinik verileriyle karşılaştırıyor ve geleceğe youmlnelik projeksiyonlarda bulunuyor
İki ciltlik bu kaynak eserde 170 uluslararası uzman 106 boumlluumlmde konuyu ele alıyor Bunların arasında koumlk huumlcre biyolojindeki son araştırma bulgularını iccedileren boumlluumlmler immuumlnoloji ve tolerans gibi boumlluumlmler de yer alıyor Boumlluumlm iccedilerikleri koumlk huumlcre nakillerinin yararlarına ve zorluklarına yeni tedavi girişimlerinin etki analizlerine de yer verirken klinik olarak karar verme algoritmaları da sunuyor
Soumlz konusu eser tamamen elektronik arama oumlzelliği ile geliyor şekiller indirilebiliyor ve ccedilapraz referans-lar arası arama yapılabiliyor
Koumlk Huumlcre Buumlltenirsquoni bir arkadaşımda goumlrmuumlştuumlm iccedileriği ccedilok hoşuma gitti tam oumlğrenci duumlzeyinde emeği geccedilen herkese teşekkuumlr ediyorum Abdullah Aktaş
Alp Hocam bizlere goumlsterdiğiniz oumlzen ve bu yayınladığınız buumllten iccedilin ccedilok teşekkuumlr ederim Akademik ccedilalışmalarınızı ve sizi hayranlıkla takip ediyorum Sizin oumlğrenciniz olmaktan gurur duyuyorum İyi guumlnler iyi ccedilalışmalar dilerim Mehmet Olgun Ankara Tıp Doumlnem 1 oumlğrencisi olarak koumlk huumlcre ilgimi ccedileken ve en
iyi oumlğrendiğim ders başlıklarından biri oldu Bu yuumlzden buumlltene uumlye olmak istedim Mehmet Sadık Ataman
Bu oumlrnek ve oumlzverili ccedilabalarınız iccedilin kutluyorum Başarılarınızın devamı dileklerimle Meltem Aylı
Bu guumlzel ccedilalışmada emeği geccedilenlere teşekkuumlrler Meryem Guumlltekin
Elinize sağlık yaptığınız işin ccedilok değerli olduğunu duumlşuumlnuumlyorum Kaan Ekrem Bebek
copy Ouml Ccedilınar ve ark 2016 Kıl folikuumlluumlnde deneysel yanıktan sonra goumlbek kordonu
mezenkimal koumlk huumlcrelerinin nakli sonrası iyileşme doumlne-
minde ortaya ccedilıkan apoptotik huumlcreler (yeşil sinyal)
AYIN FOTOĞRAFI
Sayı 12 (Mart-Nisan 2016)3 Koumlk Huumlcre E-Buumllteni
Huumlcresel Tedavi ve Rejeneratif Tıp Fuumlsun Oumlner Soytaş
GvHD TedavisindeGoumlbek KordonuMezenkimal KoumlkHuumlcrelerinin Kullanımı 10 Olguluk RaporHematolojik ve neoplastik hastalıklarda miyelo-ablatif rejimle yuumlksek doz kemoterapi verilerek kemik iliği tamamen kurutulduğunda hematopo-etik koumlk huumlcre nakli gerekmektedir Bu tedavilerde hematopoetik koumlk huumlcreler genellikle periferik kana mobilize edilmiş olanlardan kemik iliğinden veya goumlbek kordonu kanından elde edilmektedir Koumlk huumlcre nakli olan hastaların yaklaşık 50rsquosinde akut veya kronik Graft-versus-Host Hastalığı (GvHD) gelişmektedir Yaşamı tehdit eden bir komplikasyon olan GvHD vericinin (donoumlr) bağışıklık sistemindeki huumlcrelerin alıcı (hasta) huumlcrelerini yabancı olarak algılayıp saldırması sonucu ortaya ccedilıkar Verici huumlcrelerin tetiklediği sistemik inflamasyon cilt mide-bağırsak ve karaciğer gibi alıcının birccedilok organında yıkıcı etki yapar
Mezenkimal koumlk huumlcreler (MKH) immuumln duumlzenleyici oumlzelliklere sahip multipotent stroma huumlcreleridir Erişkin ve neonatal dokulardan elde edilebildiği gibi en iyi bilineni kemik iliğidir Bu huumlcreler plastik yuumlzeye tutunabilmekte osteoblast kondroblast ve adipositlere doumlnuumlşebilmekte ve belirli bir yuumlzey antijen profili goumlstermektedir MKH ayrıca immuumln yanıtı engelleme veya artırma yetenekleri sayesin-de bağışıklık yanıtlarında da plastisite oumlzelliğine sahiptir
Kemik iliği mezenkimal koumlk huumlcrelerinin (Kİ-MKH) immuumln baskılayıcı etkisi ile GvHD tedavisini olumlu youmlnde etkilediği daha oumlnceleri birccedilok klinik ccedilalışmada goumlsterilmişti Yakın zamanda FamiCord Group merkez firması ve Polonya Koumlk Huumlcre Bankası (Polish Stem Cell Bank) medikal direktoumlruuml Dr Dariusz Boruczkowski ile Polonyarsquodaki farklı uumlniversitelerin tıp fakuumllteleri ve klinikleri ile işbirliği iccedilerisinde gerccedilekleştirilen bir ccedilalışma davet uumlzerine Turkish Journal of Biology dergisinde yayınlandı (Boruczkowski ve ark Turk J Biol 2015) Bu ccedilalış-mada steroide direnccedilli akut GvHD ve kronik GvHD olan 10 hastanın tedavisinde serum-iccedilermeyen
kuumlltuumlr medyumunda ccediloğaltılmış goumlbek kordonu mezenkimal koumlk huumlcrelerinin (GK-MKH) allojeneik kullanımı soumlz konusu edilmiş durumda Ccedilalışmaya katılım iccedilin tek kriter standart tedavi sonrasında klinik bir gelişme olmaması olarak belirtilmiş yani MKH infuumlzyonu ldquokurtarma tedavisi (salvage therapy)rdquo olarak kabul edilmiştir Ccedilalışmaya alınan hastalarda yaş oumlncesinde uygulanan tedavi huumlcre infuumlzyonu sayısı ve dozu GvHD tipi bakımından farlılık goumlstermektedir Bu nedenle klinik sonuccedilların analizinde istatistiksel bir değerlendirme yapmak muumlmkuumln olmamıştır Olgu temelinde ele alınan bu ccedilalışmada alıcının vuumlcut ağırlığı başına ortalama 15 x 106 huumlcrekg ile 1-3 defa intravenoumlz olarak GK-MKH infuumlzyonu yapıldıktan sonra akut GvHD olan hastalarda 47 ve kronik GvHD hastalarında 23 oranında tam veya kısmi yanıt goumlzlenmiştir Yanıt veren 6 hastadan 5rsquoi (833) ve yanıt verme-yen 4rsquouumlnden sadece 1rsquoi (25) takip doumlneminde sağ kalmıştır Oumlluumlmler sadece akut GvHD hastalarında goumlruumllmuumlştuumlr Yanıt veren grupta 2 hasta tam remis-yon goumlsterirken 4 hastanın semptomları hafiflemiş ve immuumlnsuumlpresif tedavisinin dozu azaltılmıştır Hiccedilbir ciddi yan etkiyle karşılaşılmamıştır Akut GvHDrsquonin tedavisinde Kİ-MKHrsquolerinin kullanımıyla ilgili literatuumlrde bir dizi ccedilalışma yapılmıştır Ancak GK-MKHrsquolerin kullanımına ilişkin ccedilok sınırlı veri bulunmaktadır Bu ccedilalışma sonuccedil olarak GK-MKH infuumlzyonunun guumlvenli olduğunu ve akut ve kronik GvHDrsquode ldquokurtarma tedavisirdquo olarak kullanıldığında bazı hastalarda klinik iyileşme sağlayabildiğini goumlstermiştir Bu tedavi youmlnteminin halen suumlrmekte olan ccedilalışmalarla optimize edilmesi gerekmektedir Oumlnceki ccedilalışmalara ve deneyimlere dayanarak tedavinin etkisini en uumlst duumlzeye ccedilıkartmak iccedilin huumlcrelerin GvHD tanısı konduktan kısa suumlre sonra uygulanması ve ilk yanıt yeterli değilse birkaccedil defa infuumlzyon yapılması oumlnerilmektedir
Pluripotent Huumlcreler Alp Can
FibroblastlarınCcediloğalabilen İşlevsel Kardiyak Progeni-toumlrlere Doumlnuumlştuumlruumllmesi BaşarıldıBilindiği uumlzere kalp hastalıkları sonucu ortaya ccedilıkan nekrotik dokunun yenilenmesi uumlzerine gerccedilekleşti-rilen ccedilalışmalar doku rejenerasyonu ccedilalışmalarının neredeyse birinci sırasında yer almakta Kalpte tuumlm ccedilabalar oumlzellikle doku hasarı gelişen durum-larda endojen kalp kası huumlcresi (kardiyomiyosit) yenilenmesinin artırılması beslenmeyen dokunun tekrar damar kazanarak beslenir hale getirilmesinin sağlanmasına youmlnelik
Buguumlne dek birccedilok ccedilalışmada fibroblastların kardiyomiyositlere doumlnuumlşuumlmuuml gerccedilekleştirilmişti Bu kez farklı koumlkenden gelen fibroblastlar yeniden programlama youmlntemiyle ccediloğalabilen uyarılmış kardiyak progenitoumlrlere (uKP) doumlnuumlştuumlruumllduuml Cell Stem Cell dergisinin 3 Mart 2016 tarihinde ccedilıkan sayısında Minesota Uumlniversitesinden Dr Timothy J Kamp ve ekibinin yayınladığı ccedilalışmada (Lalit ve ark Cell Stem Cell 18 1-14 2016) kanonik Wnt sinyal yolağı uumlzerinden etkili olduğu bilinen 11 transkrip-siyon faktoumlruuml ve 5 kardiyak gelişim faktoumlruuml kulla-nılarak yetişkin farenin kalp akciğer ve kuyruk ucu derisindeki fibroblastlar normal koşullarda sadece embriyo kalbinde bulunan uKPrsquoye doumlnuumlştuumlruumllduuml daha sonra bu oumlncuuml huumlcreler ccediloğaltılarak in vitro ortamda kardiyomiyositlere duumlz kas huumlcrelerine ve endotel huumlcrelerine doumlnuumlştuumlruumllduuml Oumlnce elde edilen uKPrsquoler gelişmekte olan embriyo kalbindeki kalp yarımayına nakledildi ve kardiyomiyositlere doumlnuumlşuumlmuuml izlendi Daha sonra deneysel miyokard enfarktuumlsuuml modelinde denenen bu huumlcrelerin in vivo olarak kardiyomiyositlere duumlz kas huumlcrelerine ve endotel huumlcrelerine başarıyla doumlnuumlştuumlğuuml goumlruumll-duuml Elde edilen başarılı sonuccedilların doku rejeneras-yonu girişimlerinin yanı sıra ilaccedil testleri ve hastalık modellemesi ccedilalışmalarında da kullanılabileceği belirtilmekte
Son yapılan ccedilalışmalarda somatik huumlcrelerden sonuna kadar farklılaşmış huumlcrelerin elde edilmesi yerine oumlncuuml huumlcrelere kadar ulaşılması daha ccedilok kabul goumlruumlr bir girişim olarak duumlşuumlnuumllmekte Ccediluumlnkuuml oumlncuuml huumlcrelerin ccediloğalabilme yetileri diğerlerine
goumlre daha fazla ve bu da buumlyuumlk miktarlarda huumlcre elde edilebilmesi anlamına geliyor Ancak somatik bir huumlcreyi oumlncuuml huumlcre konumuna kalıcı olarak programlamak sanıldığı kadar kolay değil Bunun iccedilin oumlncuuml huumlcrenin tuumlruumlne goumlre bir ldquotemel prog-ramlayıcırdquo molekuumlle ve oumlzguumln kuumlltuumlr koşullarına gereksinim var Temel programlayıcının yanı sıra bir dizi transkripsiyon faktoumlruumlne (TF) ve kromatin duumlzenleyicisine de gerek duyuluyor Dr Kamp ve ekibi oumlnce 22 aday gen belirleyerek bunların programlama yetilerini saptamış Bunu yaparken kardiyomiyosit oumlncuumllerinde varlığı bilinen Nkx25rsquoi ifade eden raportoumlr fare modeli kullanılmış Sarı fluumloresan proteine bağlanmış olan bu gen etkinliği doğrudan kalp oumlncuumlsuuml huumlcrelerin varlığını ve gelişim aşamalarını goumlstermek iccedilin kullanılmış Yetişkin kalbinden alınan fibroblastların bu TFrsquoyi ifade etmediği goumlruumllduumlkten sonra bilinen pluripo-tensi faktoumlrleri ve kardiyak progenitoumlr faktoumlrlerin (Gata4 Mef2c Tbx5) kullanımı durumunda da oumlncuuml huumlcre konumuna geccedilemedikleri goumlruumllmuumlş Ancak aynı deney embriyo kalbinden alınan fibroblastlar kullanıldığında pozitif sonuccedillanmış 22 genle baş-layan ccedilalışmada 18 gene inilmiş Daha sonra bunlar arasında kardiyak faktoumlrler bir kez daha seccedililmiş ve sonuccedilta 11 adet kardiyak faktoumlruumln (Mesp1 Mesp2 Gata4 Gata6 Baf60c SRF Isl1 Nkx25 Irx4 Tbx5 and Tbx20) yetişkin kalp fibroblastlarını başarıyla programladığı goumlruumllmuumlş Bu faktoumlrlerle program-lanan fibroblastlardan yaklaşık 50000 oumlncuuml huumlcre elde edilmiş ve programlama etkinliğinin 0008 olduğu hesaplanmış
Fibroblastlar
Kardiyomiyosit
Duumlz kas Huumlcresi
Endotel Huumlcresi
embriyo yetişkinin vitro
BIO + LIF
Mesp1 Tbx5 Gata4
Nkhx25 Baf60c
uKPH
Sayı 12 (Mart-Nisan 2016)4 Koumlk Huumlcre E-Buumllteni
Teknik ve Uygulamalar Zeynep Guumllhan Yığman
İnsan Embriyon ve Fetuumls Doku Kaynakları11 sayıda yer alan aynı adlı yazının devamını sunuyoruz
İngilterersquode ccedilalışan araştırmacılara projenin etik incelemesine gerek olmaksızın materyal sağla-nabildiği gibi uluslararası gruplara da ilgili etik kurul onayıyla materyal sağlanabilmektedir Son beş yılda 10000rsquonin uumlzerinde preparat ve doku oumlrneği kayıtlı kullanıcılara ulaştırılmış bulunmakta ve her yıl yaklaşık 100 yeni proje kayıt olmaktadır Projelerin ccediloğu İngiltere merkezli olmakla birlik-te ABDrsquoden (17) kıta Avrupasırsquondan (11) ve duumlnyanın diğer boumllgelerinden başvuran kullanıcı sayısı artmaktadır İnsan embriyon ve fetuumls dokusu dağıtımında konjenital bozuklukları araştıran projelere oumlncelik verilmekte Erken gelişim iccedilin oumlnemli olan genlerin bilişsel fonksiyonlara ve lisan gibi insana oumlzguuml işlevlerle ilişkili genlerin ve insan ile fare arasındaki oumlnemli anatomik veya işlevsel farklılıklarla ilişkili genlerin fonksiyonlarını anlamayı hedefleyen ccedilalışmalar da ilgi ccedilekmektedir
HDBRrsquode saklanan materyallerin kullanıldığı ccedileşitli ccedilalışmalar Şekil 1 kısaca oumlzetlenmiştir Bu ccedilalışma-lar genetik bozuklukların altında yatan tek gen araştırılmasından (Tischfield et al 2010 Thomas et al 2014) transkriptomların (Kang et al 2011) ve duumlzenleyici dizilerin (Necsulea et al 2014) yuumlksek girdili ccedilalışmalarına kadar değişkenlik goumlstermekte Yuumlksek girdili dizileme teknolojilerindeki ilerleme-ler insan ile model organizmalar arasında transkript dizisindeki alternatif kesip eklenme (alternative splicing) ifade duumlzeyindeki ve reguumllasyondaki farklılıkları aydınlatan buumlyuumlk oumllccedilekli tuumlrlerin ccedilapraz karşılaştırmalarının oumlnuumlnuuml accedilmıştır (Cotney et al 2013 Bae et al 2014) Civciv ve insanda kuyruk ge-lişiminin araştırılması (Olivera-Martinez et al 2012) gibi bazı ccedilalışmalar erken gelişimin kilit suumlreccedillerini konu edinmektedir Primer huumlcre hatları ve koumlk huumlcreler elde etmek iccedilin organlara oumlzguuml dokular kullanılmaktadır (U et al 2014)
Diğer Doku Bankalarıİngiltere ve ABDrsquodeki bazı gruplar insan fetuumls mater yallerinin koleksiyonunu kurmuş durumdalar Bunlar bilimsel projeler kapsamında kurulmuş olup
genellikle proje ccedilalışmacıları dışındaki kişilerin oumlrneklere erişimine izin verilmemektedir Ancak araştırmalarda kullanılmak uumlzere doku bankaların kurulduğu oumlrnekler de vardır Oumlrneğin fetuumls dokuları iccedilin Guumlney Wales İnisiyatifi (South Wales Initiative for Fetal Tissues) esas olarak insan klinik projelerinde kullanılmak uumlzere klinik dereceli fetuumls dokusu (5 ve 12 pcw) sağlarken ABDrsquodeki Mary-land Uumlniversitesi Beyin ve Doku Bankası (University of Maryland Brain and Tissue Bank) hem erişkin hem de fetuumls dokusuna erişim sağlamaktadır
Biyoinformatik PortallarıCcedilok sayıda internet sitesi araştırmacılara insan gelişimiyle ilgili değerli bilgiler sağlamakta Oumlrne-ğin BrainSpan projesi embriyon fetuumls ve erişkin beyninin bir ccedilok boumllgesinden transkriptom ve gen ifadesi verileri oluşturmuştur UNSW Embryology Portalı ise insan embriyon ve fetuumls oumlrneklerinin ccedilok sayıda koleksiyonuna erişim sağlayan bir eğitim ve araştırma sitesidir
İngilterersquode UKCRC fon sağlayıcıları konsorsiyumu Ulusal Doku Dizini ve Koordinasyon Merkezi (The National Tissue Directory and Coordination Centre) kurmuşlardır Bu dizin araştırmacılara İngilterersquode insan biyobankaları bulmalarını ve bir ağ uumlzerin-den koleksiyonlarına erişme imkanını sağlayacak biccedilimde tasarlanmıştır Bu ve diğer biyoinformatik veri tabanları oumlzellikle primer dokulara erişimi kısıtlı olan araştırmacılar iccedilin gerekli kaynaklardır
Carnegie KoleksiyonuWashington DC Ulusal Sağlık ve Tıp Muumlzesirsquondeki (The National Museum of Health and Medicine) Carnegie koleksiyonunda 7000 insan embriyonu bulunmaktadır Bu materyaller dış oumlzelliklerinin yanı sıra iccedil oumlzelliklere de dayanan ayrıntılı Carnegie evrelendirme sistemini geliştirmek iccedilin kullanılmış-tır Carnegie evrelendirmesi (CS1-23) insan embri-yon araştırmalarında evrensel olarak kullanılmak-tadır Farklı doumlnemlerde elde edilen embriyonların kesitleri alınarak koleksiyonu araştırma ve eğitim iccedilin daha erişilebilir bir hale getirmek uumlzere bunların bir alt grubundan dijital goumlruumlntuumller elde edilmiştir Goumlruumlntuumller yorumlamayı kolaylaştırmak iccedilin standart anatomi terimleriyle işaretlenmiş veya
uumlccedil boyutlu modeller ve 252 adet video oluşturmak iccedilin kullanılmıştırKyoto KoleksiyonuCS7 ve CS23 aralığındaki 44000rsquoden fazla oumlrneğiy-le duumlnyadaki en geniş insan embriyon koleksiyo-nudur Her bir oumlrnek iccedilin annenin epidemiyolojik verileri ve gebeliklere ilişkin detaylı klinik bilgiler toplanmıştır Beş yuumlz adet normal ve beş yuumlz adet anormal embriyonun seri olarak kesitleri alınmış ve bir diğer 1300 adet evrelendirilmiş insan embriyon-ları manyetik rezonans mikroskopi tekniğiyle dijital olarak goumlruumlntuumllenip uumlccedil boyutlu rekonstruumlksiyonları uumlretilmiştir SonuccedillarGenotype-Tissue Expression Project Geuvadis ve UK 100000 Genomes Project gibi buumlyuumlk oumllccedilekli dizileme projelerine daha fazla oumlnem veril-mesiyle birlikte son bir kaccedil yıldır gelişim biyoloji-sinde ve klinik araştırmalarda durum değişmiştir Bunlar ve ccedilok sayıdaki diğer proje ayrı ayrı binlerce hastanın gen ifadesindeki varyasyonları haritalama-yı ve bunu hastalık fenotipleriyle ve Encyclopedia of DNA Elements (ENCODE) gibi sitelerdeki biyoin-formatik bilgileriyle ilişkilendirmeyi hedeflemiştir
Diğer ccedilalışmalar gen ağlarını incelemek uumlzere dizileme verilerini sorgulamak iccedilin yeni algoritmalar kullanmakta (Liu et al 2014) Bu projeler şimdilerde bir dizi insan hastalığı ve sendromlarında rol oyna-yabilecek olası genleri tanımlamaktadır
Gen keşfi yolunda bir sonraki adım olası genleri model organizmalarda ve insan dokularında test etmek olacaktır Genlerin incelenen hastalıkla iliş-kili doku ve huumlcre tiplerinde ifade olup olmadığını belirlemek iccedilin bu analizlerin huumlcresel duumlzeyde yapılması gerekmekte HDBR esas olarak konjenital anomalilere neden olduğu duumlşuumlnuumllen genleri araştırmayı isteyen araştırmacılara yardımcı olmak iccedilin kurulmuştur Bunlara ilaveten bazı gruplar epigenetik mekanizmaları ccedilalışmak iccedilin işlevsel ccedilalışmalarda HDBRrsquonin sağladığı materyalleri kullanmakta Bazı projeler de koumlk huumlcre tuumlrevlerini ve doku muumlhendisliği projeleri iccedilin doku iskelelerini iccedilermektedir
HDBR oumlnuumlmuumlzdeki yıllarda buumlyuumlk olasılıkla sadece kilit gelişim suumlreccedillerini anlamak isteyen projeleri desteklemekle kalmayacak bunun yanı sıra trans-
Şekil 1 HDBR materyalleri değişik ccedilalışmalarda kullanılmaktadır HDBR personeli araştırmacılar adına in-situ hibridizasyon youmlntemiyle (A) ya da immuumlnhistokimyasal youmlntemle (B) doku kesit-lerinde gen ifadesi analizi yapmaktadır (C-E) HDBRrsquoden elde ettikleri materyallerle araştırmacıların kendi laboratuvarlarında yuumlruumlttuumlkleri ccedilalışma oumlrnekleri huumlcre hatları uumlretme veya işlevsel analiz yapma (C) parafin kesitlerde gen ifadesi ccedilalışmaları (D) huumlcre veya dokularda transkriptom ccedilalışmaları (E)
A İn situ hibridizasyon ccedilalışmaları B İmmuumlnsitokimya ccedilalışmaları
C Huumlcre ve doku ccedilalışmaları D Kişiye oumlzel gen ifadesi ccedilalışmaları
E Global gen ifadesi ccedilalışmaları
Sayı 12 (Mart-Nisan 2016)5 Koumlk Huumlcre E-Buumllteni
KONGRE SEMPOZYUM ve KURSLAR9 Ulusal Kemik İliği Transplantasyonu ve Koumlk Huumlcre Tedavileri Kongresi3-5 Mart 2016 - Antalya
Keystone Symposia Stem Cells and Cancer6-10 Mart 2016 - Breckenridge Colorado ABD
Stem Cells and Regeneration in the Digestive Organs13-17 March 2016 - Keystone Colorado ABD
International Symposium FOR 2033 The Hematopoietic Niches14 March 2016 - Muumlnih Almanya
Pluripotency From Basic Science toTherapeutic Applications22-24 Mart 2016 Kyoto Tokyo
Keystone Symposia Cardiac Development Regene-ration and Repair3-7 Nisan 2016 - Snowbird Utah ABD
13 Ulusal Histoloji-Embriyoloji Kongresi30 Nisan-3 Mayıs 2016 - Ccedileşme İzmir
1st International Cell Death Congress4-7 Mayıs - İzmir
15th International Congress of Histochemistry and Cytochemistry (ICHC) 201619-22 Haziran 2016 - İstanbul
ISSCR 2016 Annual MeetingInternational Society for Stem Cell Research (ISSCR)22-25 Haziran 2016 San Francisco ABD
Sizlerden Gelen
YENİ CcedilIKAN KİTAPLARThe Stem Cell RevolutionYazarlar Mark Berman Elliot LanderTemmuz 2015 AuthorHouse
Bu kitap hızla buumlyuumlyen koumlk huumlcre alanınındaki oumlykuumlyuuml ccedilarpıcı bir dille anlatırken farklı disiplinlerden dok-torların bu alanda nasıl buluştuklarına ve hastaların gerccedilek oumlykuumllerine de yer veriyor ldquoYağ dokunuzda bulunan koumlk huumlcreler ccedilok sayıda inflamatuvar hasta-lığı ve dejeneratif durumu geri ccedilevirebilirrdquo deniyor Birccedilok kişi insan vuumlcudunda
boumlylesi huumlcrelerin varlığından habersiz Ccediloğunlukla ldquobuumlyuumlk farmakolojirdquo duumlnyasının veya ldquouumlniversite-sideki doktora uumlretim fabrikalarırdquonın embriyoları kullanarak bu işi başarabilmesini bekliyor Oysa Dr Berman ve Dr Lander başkanlığındaki Cell Surgical Network ccedileşitli klinik durumlar iccedilin koumlk huumlcre araştırma bulgularını bir araya getirerek guumlvenli ve etkin tedavi şeccedileneklerini bu kitapta okuyucularla paylaşıyor Harabiyet veya yıkımın soumlz konusu olduğu hemen her durumda vuumlcudumuzdaki koumlk huumlcrelerin bu yenileme ve giderme potansiyelinin bulunduğu oumlne suumlruumllen kitapta genel sağlıklı yaşam reccedileteleri de veriliyor ve rdquokoumlk huumlcre devri-mirdquonin başladığı muumljdesi duyuruluyor
Hematopoietic Stem Cell Transplantation A Handbook for Clinicians 2nd editionYazarlar John R Wingard Dennis A Gastineau Helen L Leather Edward Snyder Zbigniew M SzczepiorkowskiOcak 2015 American Association of Blood Banks
Hematopoietic Stem Cell Transplantation A Handbook for Clinicians (HSCT)bu ikinci baskısı hematopoetik koumlk huumlcre nakli alanın-daki uzmanlara ve sağlık sektoumlruumlndeki
sigortacılara accedilıklayıcı ve pratik bilgiler sunuyor Bunlar arasında nakil endikasyonları verici ve alıcı değerlendirmeleri uygulamama rejimleri koumlk huumlcreleri toplama işleme ve tanımlama oumllccediluumltleri veriliyor Yanı sıra immuumlnsuumlpresif tedavinin ve koumlk huumlcre nakli sonrası ccedilıkan yaygın komplikasyonların nasıl youmlnetileceği sunuluyor Kitabın vurgusu guumlncel klinik veriler uumlzerine
Bu baskının iccedileriğine bakıldığında alandaki soruların ve sorunların daha kolay bulunabilir ve erişilebilir bir şekilde duumlzenlenmiş olduğu dikkati ccedilekmekte Yazarlar soumlz konusu alandaki eğitim faaliyetlerinine de değiniyorlar İlk baskıda yer alan her başlık yenilenmiş ve guumlncellenmiş durumda Bunun yanı sıra malign olmayan hastalıklar haplo-identik nakiller fotoforez maliyet analizleri ve demir yuumlklemesi gibi yeni boumlluumlmler de eklenmiş
Thomasrsquo Hematopoietic Cell Transplantation2 Ciltlik SetEditoumlrler Stephen J Forman Robert S Negrin Joseph H Antin Frederick R AppelbaumŞubat 2016 Wiley-Blackwell
Beşinci baskısıyla baştan aşağı yenile-nen bu muhteşem eser kemik iliği nakilleri alanında vazgeccedililmez ve oumlncuuml bir kaynak kitap konumunda
İccedilerdiği boumlluumlmle-rimlerin ele alınışı
ve kapsamı her konudaki temel bilimsel bulguları guumlnuumlmuumlzuumln klinik verileriyle karşılaştırıyor ve geleceğe youmlnelik projeksiyonlarda bulunuyor
İki ciltlik bu kaynak eserde 170 uluslararası uzman 106 boumlluumlmde konuyu ele alıyor Bunların arasında koumlk huumlcre biyolojindeki son araştırma bulgularını iccedileren boumlluumlmler immuumlnoloji ve tolerans gibi boumlluumlmler de yer alıyor Boumlluumlm iccedilerikleri koumlk huumlcre nakillerinin yararlarına ve zorluklarına yeni tedavi girişimlerinin etki analizlerine de yer verirken klinik olarak karar verme algoritmaları da sunuyor
Soumlz konusu eser tamamen elektronik arama oumlzelliği ile geliyor şekiller indirilebiliyor ve ccedilapraz referans-lar arası arama yapılabiliyor
Koumlk Huumlcre Buumlltenirsquoni bir arkadaşımda goumlrmuumlştuumlm iccedileriği ccedilok hoşuma gitti tam oumlğrenci duumlzeyinde emeği geccedilen herkese teşekkuumlr ediyorum Abdullah Aktaş
Alp Hocam bizlere goumlsterdiğiniz oumlzen ve bu yayınladığınız buumllten iccedilin ccedilok teşekkuumlr ederim Akademik ccedilalışmalarınızı ve sizi hayranlıkla takip ediyorum Sizin oumlğrenciniz olmaktan gurur duyuyorum İyi guumlnler iyi ccedilalışmalar dilerim Mehmet Olgun Ankara Tıp Doumlnem 1 oumlğrencisi olarak koumlk huumlcre ilgimi ccedileken ve en
iyi oumlğrendiğim ders başlıklarından biri oldu Bu yuumlzden buumlltene uumlye olmak istedim Mehmet Sadık Ataman
Bu oumlrnek ve oumlzverili ccedilabalarınız iccedilin kutluyorum Başarılarınızın devamı dileklerimle Meltem Aylı
Bu guumlzel ccedilalışmada emeği geccedilenlere teşekkuumlrler Meryem Guumlltekin
Elinize sağlık yaptığınız işin ccedilok değerli olduğunu duumlşuumlnuumlyorum Kaan Ekrem Bebek
copy Ouml Ccedilınar ve ark 2016 Kıl folikuumlluumlnde deneysel yanıktan sonra goumlbek kordonu
mezenkimal koumlk huumlcrelerinin nakli sonrası iyileşme doumlne-
minde ortaya ccedilıkan apoptotik huumlcreler (yeşil sinyal)
AYIN FOTOĞRAFI
Sayı 12 (Mart-Nisan 2016)4 Koumlk Huumlcre E-Buumllteni
Teknik ve Uygulamalar Zeynep Guumllhan Yığman
İnsan Embriyon ve Fetuumls Doku Kaynakları11 sayıda yer alan aynı adlı yazının devamını sunuyoruz
İngilterersquode ccedilalışan araştırmacılara projenin etik incelemesine gerek olmaksızın materyal sağla-nabildiği gibi uluslararası gruplara da ilgili etik kurul onayıyla materyal sağlanabilmektedir Son beş yılda 10000rsquonin uumlzerinde preparat ve doku oumlrneği kayıtlı kullanıcılara ulaştırılmış bulunmakta ve her yıl yaklaşık 100 yeni proje kayıt olmaktadır Projelerin ccediloğu İngiltere merkezli olmakla birlik-te ABDrsquoden (17) kıta Avrupasırsquondan (11) ve duumlnyanın diğer boumllgelerinden başvuran kullanıcı sayısı artmaktadır İnsan embriyon ve fetuumls dokusu dağıtımında konjenital bozuklukları araştıran projelere oumlncelik verilmekte Erken gelişim iccedilin oumlnemli olan genlerin bilişsel fonksiyonlara ve lisan gibi insana oumlzguuml işlevlerle ilişkili genlerin ve insan ile fare arasındaki oumlnemli anatomik veya işlevsel farklılıklarla ilişkili genlerin fonksiyonlarını anlamayı hedefleyen ccedilalışmalar da ilgi ccedilekmektedir
HDBRrsquode saklanan materyallerin kullanıldığı ccedileşitli ccedilalışmalar Şekil 1 kısaca oumlzetlenmiştir Bu ccedilalışma-lar genetik bozuklukların altında yatan tek gen araştırılmasından (Tischfield et al 2010 Thomas et al 2014) transkriptomların (Kang et al 2011) ve duumlzenleyici dizilerin (Necsulea et al 2014) yuumlksek girdili ccedilalışmalarına kadar değişkenlik goumlstermekte Yuumlksek girdili dizileme teknolojilerindeki ilerleme-ler insan ile model organizmalar arasında transkript dizisindeki alternatif kesip eklenme (alternative splicing) ifade duumlzeyindeki ve reguumllasyondaki farklılıkları aydınlatan buumlyuumlk oumllccedilekli tuumlrlerin ccedilapraz karşılaştırmalarının oumlnuumlnuuml accedilmıştır (Cotney et al 2013 Bae et al 2014) Civciv ve insanda kuyruk ge-lişiminin araştırılması (Olivera-Martinez et al 2012) gibi bazı ccedilalışmalar erken gelişimin kilit suumlreccedillerini konu edinmektedir Primer huumlcre hatları ve koumlk huumlcreler elde etmek iccedilin organlara oumlzguuml dokular kullanılmaktadır (U et al 2014)
Diğer Doku Bankalarıİngiltere ve ABDrsquodeki bazı gruplar insan fetuumls mater yallerinin koleksiyonunu kurmuş durumdalar Bunlar bilimsel projeler kapsamında kurulmuş olup
genellikle proje ccedilalışmacıları dışındaki kişilerin oumlrneklere erişimine izin verilmemektedir Ancak araştırmalarda kullanılmak uumlzere doku bankaların kurulduğu oumlrnekler de vardır Oumlrneğin fetuumls dokuları iccedilin Guumlney Wales İnisiyatifi (South Wales Initiative for Fetal Tissues) esas olarak insan klinik projelerinde kullanılmak uumlzere klinik dereceli fetuumls dokusu (5 ve 12 pcw) sağlarken ABDrsquodeki Mary-land Uumlniversitesi Beyin ve Doku Bankası (University of Maryland Brain and Tissue Bank) hem erişkin hem de fetuumls dokusuna erişim sağlamaktadır
Biyoinformatik PortallarıCcedilok sayıda internet sitesi araştırmacılara insan gelişimiyle ilgili değerli bilgiler sağlamakta Oumlrne-ğin BrainSpan projesi embriyon fetuumls ve erişkin beyninin bir ccedilok boumllgesinden transkriptom ve gen ifadesi verileri oluşturmuştur UNSW Embryology Portalı ise insan embriyon ve fetuumls oumlrneklerinin ccedilok sayıda koleksiyonuna erişim sağlayan bir eğitim ve araştırma sitesidir
İngilterersquode UKCRC fon sağlayıcıları konsorsiyumu Ulusal Doku Dizini ve Koordinasyon Merkezi (The National Tissue Directory and Coordination Centre) kurmuşlardır Bu dizin araştırmacılara İngilterersquode insan biyobankaları bulmalarını ve bir ağ uumlzerin-den koleksiyonlarına erişme imkanını sağlayacak biccedilimde tasarlanmıştır Bu ve diğer biyoinformatik veri tabanları oumlzellikle primer dokulara erişimi kısıtlı olan araştırmacılar iccedilin gerekli kaynaklardır
Carnegie KoleksiyonuWashington DC Ulusal Sağlık ve Tıp Muumlzesirsquondeki (The National Museum of Health and Medicine) Carnegie koleksiyonunda 7000 insan embriyonu bulunmaktadır Bu materyaller dış oumlzelliklerinin yanı sıra iccedil oumlzelliklere de dayanan ayrıntılı Carnegie evrelendirme sistemini geliştirmek iccedilin kullanılmış-tır Carnegie evrelendirmesi (CS1-23) insan embri-yon araştırmalarında evrensel olarak kullanılmak-tadır Farklı doumlnemlerde elde edilen embriyonların kesitleri alınarak koleksiyonu araştırma ve eğitim iccedilin daha erişilebilir bir hale getirmek uumlzere bunların bir alt grubundan dijital goumlruumlntuumller elde edilmiştir Goumlruumlntuumller yorumlamayı kolaylaştırmak iccedilin standart anatomi terimleriyle işaretlenmiş veya
uumlccedil boyutlu modeller ve 252 adet video oluşturmak iccedilin kullanılmıştırKyoto KoleksiyonuCS7 ve CS23 aralığındaki 44000rsquoden fazla oumlrneğiy-le duumlnyadaki en geniş insan embriyon koleksiyo-nudur Her bir oumlrnek iccedilin annenin epidemiyolojik verileri ve gebeliklere ilişkin detaylı klinik bilgiler toplanmıştır Beş yuumlz adet normal ve beş yuumlz adet anormal embriyonun seri olarak kesitleri alınmış ve bir diğer 1300 adet evrelendirilmiş insan embriyon-ları manyetik rezonans mikroskopi tekniğiyle dijital olarak goumlruumlntuumllenip uumlccedil boyutlu rekonstruumlksiyonları uumlretilmiştir SonuccedillarGenotype-Tissue Expression Project Geuvadis ve UK 100000 Genomes Project gibi buumlyuumlk oumllccedilekli dizileme projelerine daha fazla oumlnem veril-mesiyle birlikte son bir kaccedil yıldır gelişim biyoloji-sinde ve klinik araştırmalarda durum değişmiştir Bunlar ve ccedilok sayıdaki diğer proje ayrı ayrı binlerce hastanın gen ifadesindeki varyasyonları haritalama-yı ve bunu hastalık fenotipleriyle ve Encyclopedia of DNA Elements (ENCODE) gibi sitelerdeki biyoin-formatik bilgileriyle ilişkilendirmeyi hedeflemiştir
Diğer ccedilalışmalar gen ağlarını incelemek uumlzere dizileme verilerini sorgulamak iccedilin yeni algoritmalar kullanmakta (Liu et al 2014) Bu projeler şimdilerde bir dizi insan hastalığı ve sendromlarında rol oyna-yabilecek olası genleri tanımlamaktadır
Gen keşfi yolunda bir sonraki adım olası genleri model organizmalarda ve insan dokularında test etmek olacaktır Genlerin incelenen hastalıkla iliş-kili doku ve huumlcre tiplerinde ifade olup olmadığını belirlemek iccedilin bu analizlerin huumlcresel duumlzeyde yapılması gerekmekte HDBR esas olarak konjenital anomalilere neden olduğu duumlşuumlnuumllen genleri araştırmayı isteyen araştırmacılara yardımcı olmak iccedilin kurulmuştur Bunlara ilaveten bazı gruplar epigenetik mekanizmaları ccedilalışmak iccedilin işlevsel ccedilalışmalarda HDBRrsquonin sağladığı materyalleri kullanmakta Bazı projeler de koumlk huumlcre tuumlrevlerini ve doku muumlhendisliği projeleri iccedilin doku iskelelerini iccedilermektedir
HDBR oumlnuumlmuumlzdeki yıllarda buumlyuumlk olasılıkla sadece kilit gelişim suumlreccedillerini anlamak isteyen projeleri desteklemekle kalmayacak bunun yanı sıra trans-
Şekil 1 HDBR materyalleri değişik ccedilalışmalarda kullanılmaktadır HDBR personeli araştırmacılar adına in-situ hibridizasyon youmlntemiyle (A) ya da immuumlnhistokimyasal youmlntemle (B) doku kesit-lerinde gen ifadesi analizi yapmaktadır (C-E) HDBRrsquoden elde ettikleri materyallerle araştırmacıların kendi laboratuvarlarında yuumlruumlttuumlkleri ccedilalışma oumlrnekleri huumlcre hatları uumlretme veya işlevsel analiz yapma (C) parafin kesitlerde gen ifadesi ccedilalışmaları (D) huumlcre veya dokularda transkriptom ccedilalışmaları (E)
A İn situ hibridizasyon ccedilalışmaları B İmmuumlnsitokimya ccedilalışmaları
C Huumlcre ve doku ccedilalışmaları D Kişiye oumlzel gen ifadesi ccedilalışmaları
E Global gen ifadesi ccedilalışmaları
Sayı 12 (Mart-Nisan 2016)5 Koumlk Huumlcre E-Buumllteni
KONGRE SEMPOZYUM ve KURSLAR9 Ulusal Kemik İliği Transplantasyonu ve Koumlk Huumlcre Tedavileri Kongresi3-5 Mart 2016 - Antalya
Keystone Symposia Stem Cells and Cancer6-10 Mart 2016 - Breckenridge Colorado ABD
Stem Cells and Regeneration in the Digestive Organs13-17 March 2016 - Keystone Colorado ABD
International Symposium FOR 2033 The Hematopoietic Niches14 March 2016 - Muumlnih Almanya
Pluripotency From Basic Science toTherapeutic Applications22-24 Mart 2016 Kyoto Tokyo
Keystone Symposia Cardiac Development Regene-ration and Repair3-7 Nisan 2016 - Snowbird Utah ABD
13 Ulusal Histoloji-Embriyoloji Kongresi30 Nisan-3 Mayıs 2016 - Ccedileşme İzmir
1st International Cell Death Congress4-7 Mayıs - İzmir
15th International Congress of Histochemistry and Cytochemistry (ICHC) 201619-22 Haziran 2016 - İstanbul
ISSCR 2016 Annual MeetingInternational Society for Stem Cell Research (ISSCR)22-25 Haziran 2016 San Francisco ABD
Sizlerden Gelen
YENİ CcedilIKAN KİTAPLARThe Stem Cell RevolutionYazarlar Mark Berman Elliot LanderTemmuz 2015 AuthorHouse
Bu kitap hızla buumlyuumlyen koumlk huumlcre alanınındaki oumlykuumlyuuml ccedilarpıcı bir dille anlatırken farklı disiplinlerden dok-torların bu alanda nasıl buluştuklarına ve hastaların gerccedilek oumlykuumllerine de yer veriyor ldquoYağ dokunuzda bulunan koumlk huumlcreler ccedilok sayıda inflamatuvar hasta-lığı ve dejeneratif durumu geri ccedilevirebilirrdquo deniyor Birccedilok kişi insan vuumlcudunda
boumlylesi huumlcrelerin varlığından habersiz Ccediloğunlukla ldquobuumlyuumlk farmakolojirdquo duumlnyasının veya ldquouumlniversite-sideki doktora uumlretim fabrikalarırdquonın embriyoları kullanarak bu işi başarabilmesini bekliyor Oysa Dr Berman ve Dr Lander başkanlığındaki Cell Surgical Network ccedileşitli klinik durumlar iccedilin koumlk huumlcre araştırma bulgularını bir araya getirerek guumlvenli ve etkin tedavi şeccedileneklerini bu kitapta okuyucularla paylaşıyor Harabiyet veya yıkımın soumlz konusu olduğu hemen her durumda vuumlcudumuzdaki koumlk huumlcrelerin bu yenileme ve giderme potansiyelinin bulunduğu oumlne suumlruumllen kitapta genel sağlıklı yaşam reccedileteleri de veriliyor ve rdquokoumlk huumlcre devri-mirdquonin başladığı muumljdesi duyuruluyor
Hematopoietic Stem Cell Transplantation A Handbook for Clinicians 2nd editionYazarlar John R Wingard Dennis A Gastineau Helen L Leather Edward Snyder Zbigniew M SzczepiorkowskiOcak 2015 American Association of Blood Banks
Hematopoietic Stem Cell Transplantation A Handbook for Clinicians (HSCT)bu ikinci baskısı hematopoetik koumlk huumlcre nakli alanın-daki uzmanlara ve sağlık sektoumlruumlndeki
sigortacılara accedilıklayıcı ve pratik bilgiler sunuyor Bunlar arasında nakil endikasyonları verici ve alıcı değerlendirmeleri uygulamama rejimleri koumlk huumlcreleri toplama işleme ve tanımlama oumllccediluumltleri veriliyor Yanı sıra immuumlnsuumlpresif tedavinin ve koumlk huumlcre nakli sonrası ccedilıkan yaygın komplikasyonların nasıl youmlnetileceği sunuluyor Kitabın vurgusu guumlncel klinik veriler uumlzerine
Bu baskının iccedileriğine bakıldığında alandaki soruların ve sorunların daha kolay bulunabilir ve erişilebilir bir şekilde duumlzenlenmiş olduğu dikkati ccedilekmekte Yazarlar soumlz konusu alandaki eğitim faaliyetlerinine de değiniyorlar İlk baskıda yer alan her başlık yenilenmiş ve guumlncellenmiş durumda Bunun yanı sıra malign olmayan hastalıklar haplo-identik nakiller fotoforez maliyet analizleri ve demir yuumlklemesi gibi yeni boumlluumlmler de eklenmiş
Thomasrsquo Hematopoietic Cell Transplantation2 Ciltlik SetEditoumlrler Stephen J Forman Robert S Negrin Joseph H Antin Frederick R AppelbaumŞubat 2016 Wiley-Blackwell
Beşinci baskısıyla baştan aşağı yenile-nen bu muhteşem eser kemik iliği nakilleri alanında vazgeccedililmez ve oumlncuuml bir kaynak kitap konumunda
İccedilerdiği boumlluumlmle-rimlerin ele alınışı
ve kapsamı her konudaki temel bilimsel bulguları guumlnuumlmuumlzuumln klinik verileriyle karşılaştırıyor ve geleceğe youmlnelik projeksiyonlarda bulunuyor
İki ciltlik bu kaynak eserde 170 uluslararası uzman 106 boumlluumlmde konuyu ele alıyor Bunların arasında koumlk huumlcre biyolojindeki son araştırma bulgularını iccedileren boumlluumlmler immuumlnoloji ve tolerans gibi boumlluumlmler de yer alıyor Boumlluumlm iccedilerikleri koumlk huumlcre nakillerinin yararlarına ve zorluklarına yeni tedavi girişimlerinin etki analizlerine de yer verirken klinik olarak karar verme algoritmaları da sunuyor
Soumlz konusu eser tamamen elektronik arama oumlzelliği ile geliyor şekiller indirilebiliyor ve ccedilapraz referans-lar arası arama yapılabiliyor
Koumlk Huumlcre Buumlltenirsquoni bir arkadaşımda goumlrmuumlştuumlm iccedileriği ccedilok hoşuma gitti tam oumlğrenci duumlzeyinde emeği geccedilen herkese teşekkuumlr ediyorum Abdullah Aktaş
Alp Hocam bizlere goumlsterdiğiniz oumlzen ve bu yayınladığınız buumllten iccedilin ccedilok teşekkuumlr ederim Akademik ccedilalışmalarınızı ve sizi hayranlıkla takip ediyorum Sizin oumlğrenciniz olmaktan gurur duyuyorum İyi guumlnler iyi ccedilalışmalar dilerim Mehmet Olgun Ankara Tıp Doumlnem 1 oumlğrencisi olarak koumlk huumlcre ilgimi ccedileken ve en
iyi oumlğrendiğim ders başlıklarından biri oldu Bu yuumlzden buumlltene uumlye olmak istedim Mehmet Sadık Ataman
Bu oumlrnek ve oumlzverili ccedilabalarınız iccedilin kutluyorum Başarılarınızın devamı dileklerimle Meltem Aylı
Bu guumlzel ccedilalışmada emeği geccedilenlere teşekkuumlrler Meryem Guumlltekin
Elinize sağlık yaptığınız işin ccedilok değerli olduğunu duumlşuumlnuumlyorum Kaan Ekrem Bebek
copy Ouml Ccedilınar ve ark 2016 Kıl folikuumlluumlnde deneysel yanıktan sonra goumlbek kordonu
mezenkimal koumlk huumlcrelerinin nakli sonrası iyileşme doumlne-
minde ortaya ccedilıkan apoptotik huumlcreler (yeşil sinyal)
AYIN FOTOĞRAFI
Sayı 12 (Mart-Nisan 2016)5 Koumlk Huumlcre E-Buumllteni
KONGRE SEMPOZYUM ve KURSLAR9 Ulusal Kemik İliği Transplantasyonu ve Koumlk Huumlcre Tedavileri Kongresi3-5 Mart 2016 - Antalya
Keystone Symposia Stem Cells and Cancer6-10 Mart 2016 - Breckenridge Colorado ABD
Stem Cells and Regeneration in the Digestive Organs13-17 March 2016 - Keystone Colorado ABD
International Symposium FOR 2033 The Hematopoietic Niches14 March 2016 - Muumlnih Almanya
Pluripotency From Basic Science toTherapeutic Applications22-24 Mart 2016 Kyoto Tokyo
Keystone Symposia Cardiac Development Regene-ration and Repair3-7 Nisan 2016 - Snowbird Utah ABD
13 Ulusal Histoloji-Embriyoloji Kongresi30 Nisan-3 Mayıs 2016 - Ccedileşme İzmir
1st International Cell Death Congress4-7 Mayıs - İzmir
15th International Congress of Histochemistry and Cytochemistry (ICHC) 201619-22 Haziran 2016 - İstanbul
ISSCR 2016 Annual MeetingInternational Society for Stem Cell Research (ISSCR)22-25 Haziran 2016 San Francisco ABD
Sizlerden Gelen
YENİ CcedilIKAN KİTAPLARThe Stem Cell RevolutionYazarlar Mark Berman Elliot LanderTemmuz 2015 AuthorHouse
Bu kitap hızla buumlyuumlyen koumlk huumlcre alanınındaki oumlykuumlyuuml ccedilarpıcı bir dille anlatırken farklı disiplinlerden dok-torların bu alanda nasıl buluştuklarına ve hastaların gerccedilek oumlykuumllerine de yer veriyor ldquoYağ dokunuzda bulunan koumlk huumlcreler ccedilok sayıda inflamatuvar hasta-lığı ve dejeneratif durumu geri ccedilevirebilirrdquo deniyor Birccedilok kişi insan vuumlcudunda
boumlylesi huumlcrelerin varlığından habersiz Ccediloğunlukla ldquobuumlyuumlk farmakolojirdquo duumlnyasının veya ldquouumlniversite-sideki doktora uumlretim fabrikalarırdquonın embriyoları kullanarak bu işi başarabilmesini bekliyor Oysa Dr Berman ve Dr Lander başkanlığındaki Cell Surgical Network ccedileşitli klinik durumlar iccedilin koumlk huumlcre araştırma bulgularını bir araya getirerek guumlvenli ve etkin tedavi şeccedileneklerini bu kitapta okuyucularla paylaşıyor Harabiyet veya yıkımın soumlz konusu olduğu hemen her durumda vuumlcudumuzdaki koumlk huumlcrelerin bu yenileme ve giderme potansiyelinin bulunduğu oumlne suumlruumllen kitapta genel sağlıklı yaşam reccedileteleri de veriliyor ve rdquokoumlk huumlcre devri-mirdquonin başladığı muumljdesi duyuruluyor
Hematopoietic Stem Cell Transplantation A Handbook for Clinicians 2nd editionYazarlar John R Wingard Dennis A Gastineau Helen L Leather Edward Snyder Zbigniew M SzczepiorkowskiOcak 2015 American Association of Blood Banks
Hematopoietic Stem Cell Transplantation A Handbook for Clinicians (HSCT)bu ikinci baskısı hematopoetik koumlk huumlcre nakli alanın-daki uzmanlara ve sağlık sektoumlruumlndeki
sigortacılara accedilıklayıcı ve pratik bilgiler sunuyor Bunlar arasında nakil endikasyonları verici ve alıcı değerlendirmeleri uygulamama rejimleri koumlk huumlcreleri toplama işleme ve tanımlama oumllccediluumltleri veriliyor Yanı sıra immuumlnsuumlpresif tedavinin ve koumlk huumlcre nakli sonrası ccedilıkan yaygın komplikasyonların nasıl youmlnetileceği sunuluyor Kitabın vurgusu guumlncel klinik veriler uumlzerine
Bu baskının iccedileriğine bakıldığında alandaki soruların ve sorunların daha kolay bulunabilir ve erişilebilir bir şekilde duumlzenlenmiş olduğu dikkati ccedilekmekte Yazarlar soumlz konusu alandaki eğitim faaliyetlerinine de değiniyorlar İlk baskıda yer alan her başlık yenilenmiş ve guumlncellenmiş durumda Bunun yanı sıra malign olmayan hastalıklar haplo-identik nakiller fotoforez maliyet analizleri ve demir yuumlklemesi gibi yeni boumlluumlmler de eklenmiş
Thomasrsquo Hematopoietic Cell Transplantation2 Ciltlik SetEditoumlrler Stephen J Forman Robert S Negrin Joseph H Antin Frederick R AppelbaumŞubat 2016 Wiley-Blackwell
Beşinci baskısıyla baştan aşağı yenile-nen bu muhteşem eser kemik iliği nakilleri alanında vazgeccedililmez ve oumlncuuml bir kaynak kitap konumunda
İccedilerdiği boumlluumlmle-rimlerin ele alınışı
ve kapsamı her konudaki temel bilimsel bulguları guumlnuumlmuumlzuumln klinik verileriyle karşılaştırıyor ve geleceğe youmlnelik projeksiyonlarda bulunuyor
İki ciltlik bu kaynak eserde 170 uluslararası uzman 106 boumlluumlmde konuyu ele alıyor Bunların arasında koumlk huumlcre biyolojindeki son araştırma bulgularını iccedileren boumlluumlmler immuumlnoloji ve tolerans gibi boumlluumlmler de yer alıyor Boumlluumlm iccedilerikleri koumlk huumlcre nakillerinin yararlarına ve zorluklarına yeni tedavi girişimlerinin etki analizlerine de yer verirken klinik olarak karar verme algoritmaları da sunuyor
Soumlz konusu eser tamamen elektronik arama oumlzelliği ile geliyor şekiller indirilebiliyor ve ccedilapraz referans-lar arası arama yapılabiliyor
Koumlk Huumlcre Buumlltenirsquoni bir arkadaşımda goumlrmuumlştuumlm iccedileriği ccedilok hoşuma gitti tam oumlğrenci duumlzeyinde emeği geccedilen herkese teşekkuumlr ediyorum Abdullah Aktaş
Alp Hocam bizlere goumlsterdiğiniz oumlzen ve bu yayınladığınız buumllten iccedilin ccedilok teşekkuumlr ederim Akademik ccedilalışmalarınızı ve sizi hayranlıkla takip ediyorum Sizin oumlğrenciniz olmaktan gurur duyuyorum İyi guumlnler iyi ccedilalışmalar dilerim Mehmet Olgun Ankara Tıp Doumlnem 1 oumlğrencisi olarak koumlk huumlcre ilgimi ccedileken ve en
iyi oumlğrendiğim ders başlıklarından biri oldu Bu yuumlzden buumlltene uumlye olmak istedim Mehmet Sadık Ataman
Bu oumlrnek ve oumlzverili ccedilabalarınız iccedilin kutluyorum Başarılarınızın devamı dileklerimle Meltem Aylı
Bu guumlzel ccedilalışmada emeği geccedilenlere teşekkuumlrler Meryem Guumlltekin
Elinize sağlık yaptığınız işin ccedilok değerli olduğunu duumlşuumlnuumlyorum Kaan Ekrem Bebek
copy Ouml Ccedilınar ve ark 2016 Kıl folikuumlluumlnde deneysel yanıktan sonra goumlbek kordonu
mezenkimal koumlk huumlcrelerinin nakli sonrası iyileşme doumlne-
minde ortaya ccedilıkan apoptotik huumlcreler (yeşil sinyal)
AYIN FOTOĞRAFI
![PROTEİN ÇİPLERİ 1 [Salt Okunur] - yunus.hacettepe.edu.tryunus.hacettepe.edu.tr/~mergen/sunu/s_pro_chip.pdf · ¾Birçok hastalık; gen kontrolü ile ilgili problemler, transkripsiyon,post-transkripsiyonal](https://img.pdfslide.tips/doc/110x75/5a89a2ad7f8b9afe568b63c0/protein-ipleri-1-salt-okunur-yunus-mergensunusprochippdfbirok-hastalik.jpg)
