ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΗΡΙΑ ΚΑΙΣΑΡΗ Α΄ ΛΥΚΕΙΟΥ – ΙΣΤΟΡΙΑ Οι πολιτισμοί της Εγγύς Ανατολής Μεσοποταμία • Είναι η χώρα ανάμεσα στον Τίγρη και τον Ευφράτη, το σημερινό κράτος του

Ιράκ. Η άρδευση της περιοχής από τα νερά των ποταμών μετέβαλε τις άγονες εκτάσεις σε εύφορες για την παραγωγή σιτηρών.

• Οι Σουμέριοι ανέπτυξαν τη γεωργία, μέσα από την ομαδική εργασία, την κτηνοτροφία και τη βιοτεχνία στα πλαίσια της οικοτεχνίας. Η υπερπαραγωγή οδήγησε στο εμπόριο με καραβάνια από τη Μεσόγειο ως την Ινδία.

• Το μεγαλύτερο ποσοστό της γης ανήκε σε ευγενείς και ιερείς, αλλά υπήρχε και ατομική ιδιοκτησία. Οι ελεύθεροι πολίτες ήταν οργανωμένοι σε πατριαρχικές οικογένειες και κοινότητες. Ο ηγεμόνας κάθε πόλης βρισκόταν στην κορυφή της κοινωνικής πυραμίδας. Το κράτος είχε θεοκρατικό χαρακτήρα.

• Στη Μεσοποταμία συντελέστηκε το μεγάλο βήμα του ανθρώπου, πέρασε από το θηρευτικό-συλλεκτικό στάδιο στο παραγωγικό.

• Από τη Μεσοποταμία πέρασαν οι Σουμέριοι, οι Ακκάδιοι και οι Ασσύριοι. Η Βαβυλώνα ήταν η πρώτη μεγαλούπολη της ιστορίας.

• Οι Σουμέριοι λάτρευαν τους θεούς τους σε μεγάλες βαθμιδωτές πυραμίδες, τα ζιγκουράτ. Επινόησαν τη σφηνοειδή γραφή, καλλιέργησαν πολλές επιστήμες και καλές τέχνες.

Οι Φοίνικες • Εγκαταστάθηκαν στην περιοχή του σημερινού Λιβάνου. Από την αρχαιότητα

υπήρξε χώρος με μεγάλη εμπορική και στρατιωτική σημασία. • Οι Φοίνικες διακρίθηκαν κυρίως ως τεχνίτες, ναυπηγοί, θαλασσοπόροι και

έμποροι. • Η κοινωνία τους είχε αστικά χαρακτηριστικά. Εξουσία δεν κατείχε μόνο ο

ηγεμόνας της πόλης αλλά και οι πλούσιοι έμποροι. • Σημαντικές φοινικικές πόλεις ήταν η Βύβλος, η Ουγκαρίτ, η Σιδώνα και η Τύρος. • Το θρησκευτικό τους πάνθεον ήταν στενά συνδεδεμένο με τα φαινόμενα και τις

δυνάμεις της φύσης. • Εφηύραν το αλφάβητο, με το κάθε σύμβολο να αποδίδει έναν ήχο. • Δημιούργησαν αποικίες σε όλη τη Μεσόγειο, με πιο γνωστή την Καρχηδόνα.

Οι Εβραίοι • Οι Εβραίοι εγκαταστάθηκαν στην περιοχή νότια της Φοινίκης, στη λεγόμενη

Παλαιστίνη. Πριν την εμφάνιση των Εβραίων η περιοχή ονομαζόταν Χαναάν. • Οι Εβραίοι ήταν λαός νομαδικός, που ασχολούνταν με την κτηνοτροφία.

Ξεκίνησαν από την Ουρ της Χαλδαίας. Όταν οργανώθηκαν σε κράτος, ασχολήθηκαν με τη γεωργία, το εμπόριο και τη βιοτεχνία (όπλα, κοσμήματα, σφραγιδόλιθους).

• Με εξαίρεση τους ηγεμόνες του, ο εβραϊκός λαός δεν παρουσίαζε έντονες κοινωνικές ανισότητες. Ιδιαίτερο ρόλο στην κοινωνία του έπαιξαν οι ιερείς.

• Η οργάνωσή τους ήταν φυλετική. Όλες οι περίοδοι, με εξαίρεση τη διακυβέρνηση του Δαβίδ και του Σολομώντα, χαρακτηρίζονται από διενέξεις μεταξύ των εβραϊκών φυλών. Η εξουσία των ηγεμόνων ήταν απόλυτη και βασίστηκε στην αποδοχή που διέθεταν από το λαό ως εκλεκτοί του θεού.

• Η ιστορική τους πορεία διακρίνεται σε τέσσερις περιόδους: η περίοδος των Πατριαρχών (Αβραάμ, Ιωσήφ, Μωυσής), η περίοδος των Κριτών (12ος -11ος αι.), η περίοδος των Βασιλέων (Σαούλ, Δαβίδ, Σολομών), η περίοδος των Προφητών. Το κράτος του Ισραήλ από τον 8ο αιώνα και μετά γνωρίζει την ξένη κατάκτηση.

• Στη θρησκεία των Εβραίων ο θεός ως έννοια απέκτησε πνευματικό περιεχόμενο. Η θρησκεία τους είχε εθνικό χαρακτήρα. Προβλήθηκε η ιδέα της έλευσης του Μεσσία και προετοιμάστηκε το έδαφος για το Χριστιανισμό και το Μωαμεθανισμό.

• Σπουδαίο πνευματικό επίτευγμα ήταν ο Μωσαϊκός νόμος, ο οποίος περιλαμβάνει τους βασικούς ηθικούς κανόνες που διέπουν τις ανθρώπινες σχέσεις. Την ιστορία των Εβραίων μέχρι το 2ο αιώνα π.Χ. γνωρίζουμε από την Παλαιά Διαθήκη. Το όνομα Εβραίοι σημαίνει αυτοί που ήρθαν μακριά από τον ποταμό, δηλαδή τον Ευφράτη.

Οι Χετταίοι • Στις αρχές της 2ης χιλιετίας π.Χ. στο χώρο της Μ. Ασίας συγκροτήθηκε ένα

ισχυρό κράτος από γηγενείς πληθυσμούς ασιατικής καταγωγής και από νέα ινδοευρωπαϊκά φύλα, που γρήγορα εξαπλώθηκε.

• Οι Χετταίοι ήταν νομάδες και ασχολούνταν με την κτηνοτροφία. Όταν απέκτησαν μόνιμες εγκαταστάσεις, ασχολήθηκαν και με τη γεωργία, το εμπόριο (έργα μεταλλουργίας και άλογα) και τη βιοτεχνία (όπλα, εξαρτήματα ιπποσκευής). Ήταν ίσως οι πρώτοι που επεξεργάστηκαν το σίδηρο.

• Ο βασιλιάς ήταν αρχιερέας, αρχιστράτηγος, νομοθέτης και υπέρτατος κριτής. Οι διοικητικοί αξιωματούχοι ήταν μεγάλοι γαιοκτήμονες. Οι τεχνίτες ζούσαν στις πόλεις και δε διαφοροποιούνταν από τον υπόλοιπο λαό που ζούσε σε χωριά. Στο χετταϊκό κράτος εφαρμόζεται ένα σύστημα φεουδαρχικού χαρακτήρα, δηλαδή εκτός από το βασιλιά υπήρχαν και άλλοι ηγεμόνες βασιλικής καταγωγής που έδιναν όρκο υποτέλειας στο βασιλιά.

• Πρωτεύουσα του κράτους ήταν η Χαττούσα, μια οχυρωμένη και πλούσια πόλη. Οι πόλεις των Χετταίων απείχαν πολύ μεταξύ τους, γεγονός που δεν ευνόησε τη συγκρότηση απολυταρχικού κράτους. Το 12ο αιώνα οι λαοί της θάλασσας καταστρέφουν τη Χαττούσα.

Οι Μήδοι και οι Πέρσες • Στις αρχές της 2ης χιλιετίας π.Χ. οι Μήδοι εγκαταστάθηκαν στο βόρειο τμήμα και

οι Πέρσες στο νότιο τμήμα του οροπεδίου του Ιράν.

• Πριν την έξοδό τους από το οροπέδιο η οικονομία τους στηριζόταν στη γεωργία και την κτηνοτροφία. Από τα μέσα του 6ου αιώνα η οικονομία βασίζεται στην είσπραξη των φόρων από τις κατακτημένες περιοχές.

• Ο βασιλιάς των Περσών ήταν ο εκλεκτός του θεού στη γη αλλά και ο βασιλιάς του λαού. Οι Πέρσες και οι Μήδοι αποτελούσαν τον πυρήνα του αυτοκρατορικού στρατού. Το σύστημα διακυβέρνησης ήταν η απόλυτη μοναρχία. Επίσης λειτουργούσε ένα αυτοκρατορικό συμβούλιο από ανώτατους αξιωματούχους. Για να διοικηθεί η απέραντη αυτοκρατορία, χωρίστηκε σε είκοσι επαρχίες, τις σατραπείες. Επίσης, για την επίβλεψη της διοίκησης και τον έλεγχο των σατραπειών υπήρχαν διοικητικοί υπάλληλοι, τα μάτια και τα αφτιά του βασιλιά. Παρόλη την οργάνωση, η αγωνιστικότητα του στρατού και του στόλου ήταν περιορισμένη στους πολέμους, γιατί αποτελούνταν από διαφορετικά έθνη χωρίς συνοχή μεταξύ τους.

• Την περσική θρησκεία διαμορφώνει ένα ιστορικό πρόσωπο, ο Ζαρατούστρα. Η περσική θρησκεία είχε ηθική βάση, καθώς έκανε λόγο για τη μάχη μεταξύ του καλού και του κακού. Οι Πέρσες λάτρευαν το θεό του καλού και του φωτός στις κορυφές των βουνών, όπου άναβαν φωτιές. Πρόκειται για μια μορφή πυρολατρίας. Η περσική τέχνη έχει μνημειακό χαρακτήρα.

• Aίγυπτος Πρόκειται για μια άγονη χώρα που δε θα είχε αναπτυχθεί αν δεν υπήρχε ο Νείλος. Για την άρδευση των χωραφιών και τη συντήρηση των αυλακιών απαιτούνταν επίπονη και συνεχής εργασία, συνεργασία από τους κατοίκους και κρατική επίβλεψη. Στη γόνιμη από τον ποταμό αιγυπτιακή γη καλλιεργούνταν σιτάρι, κριθάρι, λινάρι και κηπευτικά, πάπυροι και λωτοί. Οι Αιγύπτιοι ασχολούνταν ακόμα με την κτηνοτροφία, το ψάρεμα, το εμπόριο και την παραγωγή μπίρας. Ο λαός εργαζόταν παράλληλα στην ανοικοδόμηση των μεγάλων έργων. Επίσης, μεγάλος αριθμός ειδικευμένων τεχνιτών κατασκεύαζαν ποικίλα προιόντα για μια εξελιγμένη κοινωνία. Στη διοίκηση εργάζονταν μορφωμένοι πολίτες, όπως γραφείς, ιερείς και στρατιωτικοί. Ο φαραώ βρισκόταν στην κορυφή της κοινωνικής πυραμίδας, ενσάρκωνε τον επίγειο θεό και η θέλησή του ήταν νόμος για τους υπηκόους του, στη βάση βρίσκονταν οι δούλοι που διακρίνονταν σε ιδιωτικούς και κρατικούς. Η οργάνωση του κράτους είχε χαρακτήρα θεοκρατικό. Ο ρόλος της θρησκείας, πολυθεία, στη ζωή των Αιγυπτίων ήταν καθοριστικός, καθώς ο κοπιώδης τρόπος ζωής τους είχε δημιουργήσει τη βαθιά πίστη ότι η ζωή συνεχίζεται και μετά το θάνατο, εάν το σώμα δεν καταστραφεί. Οι Αιγύπτιοι κατάφεραν με αυτά τα δεδομένα να αναπτύξουν την ιατρική, τα μαθηματικά, την αστρονομία και βέβαια τις τέχνες που είχαν συνήθως μνημειακό χαρακτήρα.