Istraživanje o društvenoj inkluziji djece sa smetnjama u razvoju u Crnoj Gori - UNICEF, 2010

Nobody’s UnpredictableAvgust 2010.

Istraživanje o društvenoj inkluziji djece sa

smetnjama u razvoju u Crnoj Gori

ZA:

Inkluzija dece sa smetnjama u razvoju

© 2

009

Ipso

s

2

METODOLOGIJA

Način prikupljanja podataka: terenska anketa rađena u domaćinstvu ispitanika, „licem u lice“ Izvor podataka na osnovu reprezentativnog uzorka za populaciju Crne Gore od 18 i više

godina Veličina uzorka je 1014 ispitanika Tip uzorka je troetapni stratifikovani slučajni uzorak, sa etapama:

Teritorija biračkog mjesta (oko 200 domać instava) birana sa vjerovatnoćom proporcionalnom velič ini - PPS Domać instvo izabrano metodom slučajnog koraka od zadate adrese (simulacija SPSWoR uzoračke šeme) Član domać instva izabran primjenom Kiš tablica (simulacija SPSWoR uzoračke šeme)

Stratifikacija se vrši na osnovu: Tipa naselja – urban/rural Četiri geo-ekonomska regiona Post stratifikacija na osnovu: pola, godina, tipa naselja i četiri geo-ekonomska regiona

Terenska kontrola na 12% uzorka, logička kontrola i kontrola konzistencije u 100% slučajeva Prikupljanje podataka obavljeno od 05. avgusta do 13. avgusta 2010. godine


© 2

009

Ipso

s

3

Struktura uzorka

Baza: N=1014

48%

52%

26%

19% 19%21%

15%

26%

46%

20%

8%

30%

17%

32%

21%

62%

38%

Mu_

ki

_ens

ki

18-2

9

30-3

9

40-4

9

50-6

4

65+

Osn

ovna

i ni

_a

Sre

dnja

Vis

a i

viso

ka

Obr

azov

anje

u to

ku

Pod

goric

a

Prim

orje

Zapa

d

Isto

k

Gra

d

Ost

alo

Pol Starost Obrazovanje Region Tip naselja


© 2

009

Ipso

s

4

SVIJEST O DJECI SA SMETNJAMA U RAZVOJU


© 2

009

Ipso

s

5

Slobodne asocijacije na djecu sa smetnjama urazvoju

Baza: Ukupna ciljna populacija

35%

10%

9%

6%

4%

4%

3%

3%

3%

3%

Tuga, sa_aljenje, jadna deca

Potrebna im je pomo_, tudja nega,bespomo_ni

Nesre_a, zla sudbina, muka,patnja

Bolest, bolesna deca

Dru_tvo mora vi_e da pomogne,obrati pa_nju

Deca sa nedostatkom,poreme_ajem

Hendikepirana deca

Nemaju normalan _ivot, te_ak _ivot

Razumevanje, solidarnost,humanost

Nesposobni za normalan rast irazvoj

Prviodgovor

40%

12%

12%

6%

5%

4%

4%

4%

3%

3%


Nesre_a, zla sudbina, muka, patnja




Razumevanje, solidarnost, humanost

Deca sa nedostatkom,poreme_ajem

Nemaju normalan _ivot, te_ak _ivot

Hendikepirana deca

Nesposobni za normalan rast i razvoj

Svi odgovori

• Prva asocijacija koju građani imaju kada se pomenu djeca sa smetnjama u razvoju je sažaljenje (35%).• Među svim spontano navedenim asocijacijama dominantno je takođe sažaljenje (40%), a prate ga nesreća, zlasudbina, muka, patnja (12%) i bespomoćnost (12%).

• I ostale asocijacije su u odgovarajućem emocionalnom tonu – djeca sa smetnjama u razvoju se povezuju sabolešću, poremećenošću, nenormalnošću, ugroženošću. Jedan broj asocijacija ide u smjeru prepoznavanjapotrebe za pomoću, pokazivanjem razumijevanja i solidarnosti.


© 2

009

Ipso

s

6

Slobodne asocijacije na djecu sa smetnjama urazvoju u zavisnosti od informisanosti

40%

44%

28%

12%

13%

9%

11%

11%

19%

6%

8%

4%

3%

6%

8%

3%

3%

2%

3%

2%

1%

1%

1%

8%

Ne znaju ni_ta ilimalo

Znaju pone_to

Znaju mnogo iliveoma mnogo


Nesre_a, zla sudbina, muka, patnja




Te_ka situacija za porodicu,roditelje

Ugro_eni su, u nevolji

Neko koga poznaju ( dete,rodjak...)

Interesantno je da građani koji znaju dosta o ovoj kategoriji djece u značajno manjoj mjeri imaju kaoasocijaciju sažaljenje, a u značajno većoj njihovu potrebu za pomoći.


© 2

009

Ipso

s

7

Termini kojima se nazivaju djeca sa smetnjamau razvoju


23%

17%

12%

10%

7%

6%

3%

3%

3%

2%

2%

2%

1%

1%

1%

1%

1%

7%

Hendikepirana djeca

_ eca sa posebnim potrebama

_ eca sa invaliditetom

Bolesna djeca

_ eca ometena u razvoju

Jadni, _alosni, nesre_ni, greota...

_ eca, kao i druga djeca, ne pravi razliku

_ eca sa nedostatkom

Zaostala djeca/ zaostala u razvoju

Retardirana djeca

Mentalno zaostala djeca

Nesposobna djeca

_ eca kojima treba pomo_

_ ete sa poreme_ajem

Defektna djeca

_ eca sa problemom

Ostali odgovori

Ne zna / Bez odgovora

• Najčešće korišćen izraz kojim se u opš toj populaciji nazivaju ova djeca je hendikepirana djeca (23%).• U populaciji se takođe ustalili izrazi koji pripadaju prevaziđenoj terminologiji - djeca sa posebnim potrebama(17%) i djeca sa invaliditetom (12%).• Posebno je vrijedno pažnje da svaki deseti građanin koristi izraz bolesna djeca, a još 6% koristi karakterizacijujadni, žalosni, greota.


© 2

009

Ipso

s

8

Oštećenja i teškoće po kojima se prepoznajudjeca sa smetnjama u razvoju

Višestruki odgov ori; Baza: Ukupna ciljna populacija

26%

24%

14%

14%

13%

11%

8%

7%

7%

7%

7%

7%

6%

6%

6%

Fizi_ki izgled

Govor ( ote_an, nerazumljiv...)

Kretanje ( problemi, ote_an hod...)

Fizi_ki nedostatak

Pona_anje

Slepo dete

Nepokretnost, paraliza

Gluvo dete

O_te_enje sluha

O_te_enja vida

Mentalni/ psiholo_ki nedostatak

Mentalna zaostalost

Gestikulacija, pokreti

Deformacija tela, telesno o_te_enje

Nedostatak nekog dela tela

• Karakteristika po kojoj se najčešće prepoznaje dijete sasmetnjama u razvoju je fizički izgled ili fizički nedostatak (40%).Često pominjani indikatori su i otežan ili nerazumljiv govor (24%)ili problemi sa kretanjem (14%).

• Fizički izgled je relevantniji za osobe koje i same imajudjecu, kao i za osobe sa najnižim prihodima i one izruralnih naselja.


© 2

009

Ipso

s

9

Oštećenja i teškoće po kojima se prepoznajudjeca sa smetnjama u razvoju


26%14%

14%8%

6%6%

5%3%

11%7%

7%7%

4%

13%7%7%

5%5%

4%3%

2%

6%3%

2%

24%3%

2%

7%

Fizi_ki izgledKretanje ( problemi, ote_an hod...)

Fizi_ki nedostatakNepokretnost, paraliza

Deformacija tela, telesno o_te_enjeNedostatak nekog dela tela

Invalidska kolica/ ortopedska pomagalaHendikepiranost/ invalidnost

Slepo deteGluvo dete

O_te_enje sluhaO_te_enja vida

Gluvonemo dete

Pona_anjeMentalni/ psiholo_ki nedostatak

Mentalna zaostalostPsihi_ki poreme_aj/ bolest

Deca ometena u razvojuAutizam

Daunov sindromAgresivnost

Gestikulacija, pokretiPogled, po o_ima

Izraz lica/ izgled lica/ mimika/ grimase

Govor ( ote_an, nerazumljiv...)Nemo dete

Ote_ana komunikacija

Ne zna / Bez odgovora

Govor i komunikacija

Mimika, gestikulacija, pokreti

Intelektualni deficiti i psihički poremećaji

Čulni deficiti

Fizički izgled i problemi sa kretanjem

37%*

82%*

46%*

12%*

29%*

* Procenat građana koji je spontano pomenuo nekiod odgovora unutar izvedenih kategorija


© 2

009

Ipso

s

10

7%

8%

11%

11%

11%

11%

12%

17%

17%

22%

21%

21%

25%

28%

27%

34%

32%

41%

47%

88%

86%

79%

78%

75%

74%

72%

69%

62%

61%

60%

58%

55%

49%

47%

44%

41%

32%

25%

_eca kojima nedostaje neki dio tijela

_eca sa trajnim o_te_enjima ili deformacijama nekog dijela tijela

Slijepa djeca

Gluva djeca

_eca o_te_ene inteligencije

Autisti_na djeca

Psihoti_na djeca

Izrazito agresivna djeca

_eca sa te_im poreme_ajima pa_nje

_eca sa poreme_ajima govora

_eca sa ozbiljnijim emocionalnim te_ko_ama

_eca sa te_im o_te_enjima sluha

_eca koja boluju od virusa side (SIDA)

_eca koja boluju od leukemije

_eca koja boluju od hepatitisa

Hiperaktivna djeca, tj. djeca koja su preterano aktivna u situacijama u kojima ne bitrebalo da budu (npr. za vrijeme nastave)

_eca sa te_im o_te_enjima vida (dioptrija ve_a od /- 10)

_eca sa uro_enim sr_anim manama

_eca koja boluju od astme

ne pripada (1+2) pripada (4+5)

Percepcija stepena pripadnosti određenihgrupa djece kategoriji djece sa smetnjama urazvoju


© 2

009

Ipso

s

11

Percepcija stepena pripadnosti određenihgrupa djece kategoriji djece sa smetnjama urazvoju

74 7262 61 60 58 55 49 47 44 41

3225

7 8 11 11 11 11 12 17 17 22 21 21 25 28 2734 32

4147

7988 86

78 756981 79

68 67 64 63 5952

45 40 40 3830

21 2010 9

-9-22

_eca

koj

ima

nedo

staj

e ne

ki d

io t

ijela

_eca

sa

trajn

im o

_te_

enjim

a ili

defo

rmac

ijam

a ne

kog

dije

la t

ijela

Slij

epa

djec

a

Glu

va d

jeca

_eca

o_t

e_en

e in

telig

enci

je

Aut

isti_

na d

jeca

Psi

hoti_

na d

jeca

Izra

zito

agr

esiv

na d

jeca

_eca

sa

te_i

m p

orem

e_aj

ima

pa_n

je

_eca

sa

pore

me_

ajim

a go

vora

_eca

sa

ozbi

ljniji

m e

moc

iona

lnim

te_k

o_am

a

_eca

sa

te_i

m o

_te_

enjim

a sl

uha

_eca

koj

a bo

luju

od

viru

sa s

ide

(SID

A)

_eca

koj

a bo

luju

od

leuk

emije

_eca

koj

a bo

luju

od

hepa

titis

a

Hip

erak

tivna

dje

ca,

tj. d

jeca

koj

a su

pret

eran

o ak

tivna

u s

ituac

ijam

a u

kojim

a ne

bi t

reba

lo d

a bu

du (

npr.

za_e

ca s

a te

_im

o_t

e_en

jima

vida

(dio

ptrij

a ve

_a o

d /-

10)

_eca

sa

uro_

enim

sr_

anim

man

ama

_eca

koj

a bo

luju

od

astm

e

pripada (4+5) ne pripada (1+2) saldo


© 2

009

Ipso

s

12

Percepcija stepena pripadnosti određenih grupa djecekategoriji djece sa smetnjama u razvoju – prosječnevrednosti

Prosečne v rednosti; Baza: Ukupna ciljna populacija

4.5

4.34.2

4.2

4.1

4.1

4.03.9

3.7

3.7

3.6

3.5

3.53.4

3.3

3.2

3.1

2.92.7

_eca kojima nedostaje neki dio tijela

_eca sa trajnim o_te_enjima ili deformacijama nekog dijela tijela

Slijepa djeca

Gluva djeca

Autisti_na djeca

_eca o_te_ene inteligencije

Psihoti_na djeca

Izrazito agresivna djeca

_eca sa te_im poreme_ajima pa_nje

_eca sa poreme_ajima govora

_eca sa ozbiljnijim emocionalnim te_ko_ama

_eca sa te_im o_te_enjima sluha

_eca koja boluju od virusa side (SIDA)

_eca koja boluju od leukemije

_eca koja boluju od hepatitisaHiperaktivna djeca, tj. djeca koja su preterano aktivna u situacijama u

kojima ne bi trebalo da budu (npr. za vrijeme nastave)

_eca sa te_im o_te_enjima vida (dioptrija ve_a od /- 10)

_eca sa uro_enim sr_anim manama

_eca koja boluju od astme

• Djeca koja se u najvećoj mjeriidentifikuju kao ona sa teškoćama urazvoju (sa prosječnom ocjenom 4 iviše na petostepenoj skali) su: djecakojima nedostaje dio tijela ili ona satjelesnim deformacijama, zatim djecasa čulnim poremećajima (slijepa igluva djeca), kao i djeca sa psihičkimteškoćama (autistična, djecaoštećene inteligencije i psihotična).• U najmanjoj mjeri sa kao djeca sateškoćama u razvoju identifikuju djecakoja boluju od astme (2.7), djeca saurođenim srčanim manama (2.9), kaoi djeca sa težim oš tećenjima vida(3.1).

• Generalno gledano, stepenidentifikacije bilo koje odnavedenih kategorija kao djecesa smetnjama u razvoju je viš ikod osoba koje nemajuneposrednog iskustva sa ovomdjecom, kao i na istoku zemlje iu ruralnim krajevima.


© 2

009

Ipso

s

13

Da68%

Ne32%

Da li poznajete neko dijete sa smetnjama u razvojuili nekoga čije dijete ima ovakve ili slične smetnje?


• Velika većina građana (68%) poznaje neko dijete sa smetnjama u razvoju ili roditelja čije dijete ima ovakve ili sličnesmetnje.

• Građani zapadnih krajeva zemlje, kao i oni sa najnižim prihodima, imaju neš to više neposrednog iskustva sadjecom sa smetnjama u razvoju u odnosu na prosjek.• Očekivano, lično iskustvo i informisanost su u pozitivnoj vezi: građani koji nemaju ličnog iskustva sa djecom sateškoćama u razvoju slabije su informisani o njima i obratno.

54%

76%

90%

46%

24%

10%

Ne znaju ni_ta ilimalo

Znaju pone_to

Znaju mnogo iliveoma mnogo

Da

Ne

U zavisnosti od informisanosti o djeci sa smetnjamau razvoju:


© 2

009

Ipso

s

14

Koliko često dolazite u kontakt sa djecom sasmetnjama u razvoju?

13%

5%

4%

11%

8%

10%

11%

11%

14%

10%

4%

Svakodnevno

Nekoliko puta nedjeljno

Jednom nedjeljno

Nekoliko puta mjese_no

Jednom mjese_no

Jednom u 2-3 mjeseca

Jednom u 6 mjeseci

Jednom godi_nje

Rje_e o jednom godi_nje

Nemam nikakav kontakt sadjecom sa smetnjama u razvoju

Odbija da odgovori

• Većina građana (86%) je imala ili ima kontakt sa djecom sa smetnjama u razvoju. Najveći broj ovakav kontaktostvaruje jednom mjesečno ili rjeđe, dok ukupno 13% građana ima svakodnevni kontakt sa djecom sa smetnjama urazvoju.

• Svaki deseti građanin saopštava da nema nikakav kontakt sa djecom sa smetnjama u razvoju.• Svakodnevni kontakt sa djecom sa smetnjama u razvoju u većoj mjeri imaju najslabije obrazovani, građani sanajnižim prihodima, kao i oni iz istočnih krajeva zemlje.

20%

11%

12%

18%

12%

14%

8%

10%

10%

12%

21%

Osnovna i ni_a

Srednja

Visa i visoka

Do 100_

101 - 200_

Vi_e od 200_

Odbija da odgovori

Podgorica

Primorje

Zapad

Istok

Svakodnevni kontakt:

Obr

azov

anje

Prih

odi

Reg

ion



© 2

009

Ipso

s

15

Kako se informišete o djeci sa smetnjama urazvoju?


61%

47%

28%

12%

12%

4%

2%

2%

1%

Preko medija (TV, novine, radio,Internet)

Kroz pri_e koje _ujem odprijatelja, ro_aka, poznanika

Kroz svakodnevno iskustvo naulici, u radnjama, javnom prevo

U lokalnim domovima zdravlja ibolnicama

Kroz pri_e iz _kole, koje _ujemod moje djece

Iskustvo sa sopstvenim djetetomkoji ima sli_ne te_ko_e i

Nemam nikakve informacije odjeci sa smetnjama u razvoju

Drugo

Odbija da odgovori

• Dominantan izvor informacija o djeci sa smetnjama urazvoju su mediji (61%). Međutim, značajan je i broj onihkoji informacije dobijaju od drugih ljudi (47%), ili krozsvakodnevno iskustvo na ulici, u prevozu, radnjama(28%).• 4% građana navodi da o ovome saznaje kroz ličnoiskustvo sa djetetom koje ima sliče teškoće.

• Očekivano, lično iskustvo je značajniji izvorinformacija za one osobe koje poznaju nekodijete sa smetnjama u razvoju, dok se oni kojinemaju takvog iskustva u većoj mjeri oslanjajuna medije.


© 2

009

Ipso

s

16

Koliko ste informisani o djeci sa smetnjama urazvoju?

7%

38%

44%

43%

12%

9%

3%

Ne znam ni_ta o djeci sasmetnjama u razvoju

Veoma malo znam o djeci sasmetnjama u razvoju

Sum -

Znam pone_to o djeci sasmetnjama u razvoju

Sum +

Znam mnogo o djeci sasmetnjama u razvoju

Znam veoma mnogo o djeci sasmetnjama u razvoju

• Može se konstatovati da su građani generalno nedovoljno informisani o djeci sa smetnjama u razvoju – oni samiocjenjuju svoje znanje ocjenom 2.6 na petostepenoj skali.• Tek neš to više od svakog desetog građanina saopš tava da zna mnogo o ovoj djeci, dok se ostali raspodeljuju najednak broj onih koji saopš tavaju da ne znaju ništa ili vrlo malo (44%) i one koji saopš tavaju da znaju poneš to (43%).• Informisanost je nešto bolja među ženama, visokoobrazovanima, kao i osobama koje imaju ličnog iskustva sa ovomdjecom.


48%

41%

49%

45%

37%

35%

64%

10%

14%

7%

12%

19%

16%

4%

Mu_ki

_enski

Osnovna i ni_a

Srednja

Visa i visoka

Da

Ne

Sum -Sum +

Pol

Obr

azov

anj

eP

ozna

juD

SR

M=2.6


© 2

009

Ipso

s

17

10%

8%

32%

17%

12%

13%

27%

10%

16%

27%

14%

17%

19%

26%

3%

9%

6%

9%

3%

7%

37%

17%

22%

41%

Podgorica

Primorje

Zapad

Istok

Reg

ion

Do 3% 3.1-5%5.1-10% 10.1-20%Vi_e od 20% Ne zna/Odbija

Procjena incidence djece sa smetnjama u razvoju upopulaciji djece u Crnoj Gori starosti do18 godina


M=11.3%

M=12.5%

M=5.7%

18%

16%

18%

13%

6%

30%

Do 3%

3.1-5%

5.1-10%

10.1-20%

Vi_ e od 20%

Ne zna/OdbijaM=10.1%

• Trećina građana (34%) smatra da u opš toj populaciji djece do 18 godina ima do 5% djece sa smetnjama u razvoju.18% smatra da ih je između 5 i 10%, dok 19% smatra da je taj procenat veći. Gotovo trećina građana nema jasnupredstavu o tome koliko ima djece sa smetnjama u razvoju.

• Najtačniju procjenu daju stanovnici istočnih krajeva, dok ovaj procenat u najvećoj mjeri potcjenjuju oni sazapada.


© 2

009

Ipso

s

18

STAV PREMA DJECI SA SMETNJAMA URAZVOJU


© 2

009

Ipso

s

19

Socijalna distanca prema različitimkategorijama djece sa smetnjama u razvoju

Višestruki odgovori; Baza: Ukupna ciljna populacija

N

_ivi

u is

tom

nas

elju

/ulic

i sa

Va_

im d

jete

tom

Ide

u is

tu

_kol

u/od

bani

_te/

vrti_

sa

Va_i

m d

jete

tom

?

Ide

u is

to

odje

ljenj

e/gr

upu

sa

Va_i

m d

jete

tom

Dru

_i s

e/ ig

ra s

e sa

Va

_im

dje

teto

m

Naj

bolji

je

drug

/dru

garic

a sa

Va_

im

djet

etom

U s

tarij

em u

zras

tu je

u

emot

ivno

j vez

i sa

Va_i

m

djet

etom

U o

dras

lom

dob

u st

upa

u br

ak s

a Va

_im

dj

etet

om

Odb

ija d

a od

govo

ri

Dijete sa te_im o_te_enjem vida 1014 75.7 56.6 51.2 48.1 34.7 08.8 07.1 02.2 Slijepo dijete 1014 77.8 48.6 43.9 40.9 29.2 03.0 01.6 04.1 Dijete sa te_im o_te_e njem sluha 1014 73.3 55.1 47.1 45.2 30.0 05.8 04.0 03.5 Gluvo dijete 1014 75.0 45.6 39.9 38.9 25.8 02.8 01.7 05.8 Dijete sa tjelesnim o_te_enjima, kao _to su trajna deformacija ili nedostatak nekog dijela tijela 1014 79.1 42.7 34.9 33.1 23.3 02.5 01.3 05.8

Dijete koje se ote_ano kre_u ili su sasvim nepokretna 1014 75.5 42.6 35.3 34.3 24.6 02.0 00.9 05.6 Dijete koje boluje od hroni_nih oboljenja koja se ne prenose, kao _to su astma, sr_ane mane, hemofilija, leukemija i druga

1014 73.1 48.8 41.2 35.7 27.7 03.1 02.0 03.4

Dijete koje boluje od hroni_nih bolesti koje se prenose, kao _to su SIDA, Hepatitis i druga 1014 70.3 21.3 12.9 11.9 07.8 00.3 00.1 19.6

Intelektualni nedostaci i o_te_enja, kao _to su niska inteligencija, autizam, te_i poreme_aji pa_nje, trajne pote_ko_e u u_enju i sl.

1014 73.4 36.6 27.6 22.7 13.9 01.1 00.7 08.1

Dijete sa te_im emocionalnim poreme_ajima, kao _to su dje_je neuroze, psihoze, emocionalne promjene nastale neurolo_kim o_te_enjima

1014 67.9 29.1 19.0 13.0 08.3 00.7 00.1 15.9

Dijete sa te_im poreme_ajima socijalizacije, kao _to su hiperaktivno, agresivno ili neko drugo socijalno neprihvatljivo pona_anje

1014 71.1 30.3 20.2 14.8 09.3 01.5 00.3 11.1

Dijete sa poreme_ajima govora 1014 74.8 48.9 40.9 38.6 28.2 05.4 05.1 02.2

• Uopšteno gledano, građani Crne Gore ispoljavaju veliku socijalnu distancu prema djeci sa smetnjama u razvoju. U prosjeku,ukupni stepen socijalne bliskosti prema ovoj grupe je 34.5 %, s tim š to ona nije jednaka prema različitim kategorijama djece sasmetnjama u razvoju.

• Socijalna distanca je još izraženija među osobama koje su slabije informisane o djeci sa smetnjama u razvoju, kao i kodonih koji ne poznaju ovakvu djecu. Veću socijalnu distancu ispoljavaju i osobe sa najslabijim obrazovanjem i najnižimprihodima, kao i građani Primorja i istočnog regiona.• Osobe koje su najbolje informisane o djeci sa smetnjama u razvoju i koje imaju ličnog iskustva sa ovom djecomispoljavaju i manju socijalnu distancu prema njima. Isto važi za visoko obrazovane, građane Glavnog grada i zapadnihkrajeva, kao i najstarije građane (preko 65 godina starosti).


© 2

009

Ipso

s

20

Socijalna distanca prema različitimkategorijama DSR - prihvatanje


56.6

34.7

8.87.1

29.2

3.0

45.2

30

5.84

46

39

26

2

33.1

2.5 1.3

27.7

3.1

70.3

21.3

12.9 11.9

0.1

36.6

27.6

22.7

13.9

0.7

67.9

29.1

19

13

8.3

71.1

30.3

20.2

14.8

9.3

28.2

5.4

75.7

48.151.2

48.6

77.8

1.6

40.943.9

73.3

55.1

47.1

75

3

4042.7

79.1

23.3

34.9

42.6

75.5

2 0.9

24.6

34.335.3

73.1

48.8

2

35.7

41.2

0.3

7.8

1.1

73.4

0.10.7 0.31.5

48.9

5.1

38.6

40.9

74.8

0

5

10

15

20

25

30

35

40

45

50

55

60

65

70

75

80

85

1 - _ivi u istomnaselju/ulici sa Va_im

djetetom

2 - Ide u istu_kolu/odbani_te/vrti_sa Va_im djetetom?

3 - Ide u istoodjeljenje/grupu sa

Va_im djetetom

4 - Dru_i se/ igra se saVa_im djetetom

5 - Najbolji jedrug/drugarica sa

Va_im djetetom

6 - U starijem uzrastuje u emotivnoj vezi sa

Va_im djetetom

7 - U odraslom dobustupa u brak sa Va_im

djetetom

Dijete sa te_im o_te_enjem vida

Slijepo dijete

Dijete sa te_im o_te_enjem sluha

Gluvo dijete

Dijete sa tje lesnim o_te_enjima, kao _to su trajna deformacija ilinedostatak nekog dije la tije la

Dijete koje se ote_ano kre_u ili su sasvim nepokretna

Dijete koje boluje od hroni_nih oboljenja koja se ne prenose, kao_to su astma, sr_ane mane, hemofilija , leukemija i druga

Dijete koje boluje od hroni_nih bolesti koje se prenose, kao _to suSIDA, Hepatitis i druga

Intelektualni nedostaci i o_te_enja, kao _to su niska inteligencija ,autizam, te_i poreme_aji pa_nje, tra jne pote_ko_e u u_enju i sl.

Dijete sa te_im emocionalnim poreme_ajima, kao _to su dje_jeneuroze, psihoze, emocionalne promjene nastale neurolo_kimo_te_enjimaDijete sa te_im poreme_ajima socija lizacije , kao _to suhiperaktivno, agresivno ili neko drugo socija lno neprihvatljivopona_anjeDijete sa poreme_ajima govora


© 2

009

Ipso

s

21

Socijalna distanca prema različitimkategorijama DSR - neprihvatanje


51.9

65.3

91.2

70.8

97.0

54.8

70

94.296

74.2

66.9

97.5 98.7

72.3

96.9

29.7

78.7

87.1 88.1

72.4

77.3

86.1

99.3

70.9

81

87

91.7

69.7

79.8

85.2

90.7

71.8

94.6

24.3

43.4

48.8

92.9

22.2

51.4

56.1 59.1

98.4

26.7

44.9

52.9

60.1

25.0

54.4

61.1

97.298.3

65.1

20.9

57.3

76.7

24.5

57.4

64.7 65.7

75.4

98 99.1

26.9

51.2

58.8

64.3

98

99.7

92.2

99.9

26.6

63.4

98.9

32.1

99.3 99.9

28.9

98.5 99.7

25.2

59.1

51.1

61.4

94.9

0

5

10

15

20

25

30

35

40

45

50

55

60

65

70

75

80

85

90

95

100

1 -_ivi u istomnaselju/ulici sa Va_im

detetom

2 -Ide u istu_kolu/odbani_te/vrti?

sa Va_im detetom

3- Ide u istoodeljenje/grupu sa

Va_im detetom

4 - Dru_i se/ igra se saVa_im detetom

5 - Najbolji je drug saVa_im detetom

6 - U starijem uzrastuje u emotivnoj vezi sa

Va_im detetom

7 - U odraslom dobu stupa u brak sa Va_im

detetom

Dete sa te_im o_te_enjem vidaSlepo deteDete sa te_im o_te_enjem sluhaGluvo deteDete sa te lesnim o_te_enjimaDete koje se ote_ano kre_u ili su sasvim nepokretnaDete koje boluje od neprenosivih hroni_nih oboljenjaDete koje boluje od prenosivih hroni_nih bolestiIntelektualni nedostaci i o_te_enjaDete sa te_im emocionalnim poreme_ajimaDete sa te_im poreme_ajima socija lizacijeDete sa poreme_ajima govora


© 2

009

Ipso

s

22

Socijalna distanca prema različitimkategorijama DSR - prihvatanje


75.7 77.873.3 75.0

79.175.5 73.1 70.3 73.4

67.9 71.174.8

56.648.6

55.1

45.6 42.7 42.648.8

21.3

36.629.1 30.3

48.951.243.9 47.1

39.934.9 35.3

41.2

12.9

27.6

19 20.2

40.945.2

38.933.1 34.3 35.7

11.9

22.7

13.0 14.8

38.634.7

29.2 3025.8 23.3 24.6 27.7

7.813.9

8.3 9.3

28.2

8.8 5.8 3.1 5.47.1 4 1.3 0.9 2 5.1

40.948.1

1.50.71.10.322.52.830.30.10.70.11.71.60

510152025303540455055606570758085

Dije

te s

a te

_im

o_t

e_en

jem

vid

a

Slij

epo

dije

te

Dije

te s

a te

_im

o_t

e_en

jem

slu

ha

Glu

vo d

ijete

Dije

te s

a tje

lesn

im o

_te_

enjim

a, k

ao _

to s

utr

ajna

def

orm

acija

ili n

edos

tata

k ne

kog

dije

la t

ijela

Dije

te k

oje

se o

te_a

no k

re_u

ili s

u sa

svim

nepo

kret

na

Dije

te k

oje

bolu

je o

d hr

oni_

nih

obol

jenj

ako

ja s

e ne

pre

nose

, kao

_to

su

astm

a,sr

_ane

man

e, h

emof

ilija

, leu

kem

ija i

drug

a

Dije

te k

oje

bolu

je o

d hr

oni_

nih

bole

sti

koje

se p

reno

se, k

ao _

to s

u SI

DA

, Hep

atiti

s i

drug

a

Inte

lekt

ualn

i ned

osta

ci i

o_te

_enj

a, k

ao _

tosu

nis

ka in

telig

enci

ja, a

utiz

am, t

e_i

pore

me_

aji p

a_nj

e, tr

ajne

pot

e_ko

_e u

u_en

ju i

sl.

Dije

te s

a te

_im

em

ocio

naln

impo

rem

e_aj

ima,

kao

_to

su

dje_

je n

euro

ze,

psih

oze,

em

ocio

naln

e pr

omje

ne n

asta

lene

urol

o_ki

m o

_te_

enjim

a

Dije

te s

a te

_im

por

eme_

ajim

a so

cija

lizac

ije,

kao

_to

su h

iper

aktiv

no, a

gres

ivno

ili n

eko

drug

o so

cija

lno

nepr

ihva

tljiv

o po

na_a

nje

Dije

te s

a po

rem

e_aj

ima

govo

ra

1 - _ivi u istom naselju/ulici sa Va_im djetetom2 - Ide u istu _kolu/odbani_te/vrti_ sa Va_im djetetom?3 - Ide u isto odjeljenje/grupu sa Va_im djetetom4 - Dru_i se/ igra se sa Va_im djetetom5 - Najbolji je drug/drugarica sa Va_im djetetom6 - U starijem uzrastu je u emotivnoj vezi sa Va_im djetetom7 - U odraslom dobu stupa u brak sa Va_im djetetom


© 2

009

Ipso

s

23

Socijalna distanca prema različitimkategorijama DSR - neprihvatanje


24.3 22.226.7 25.0 20.9 24.5 26.9 29.7 26.6

32.1 28.9 25.2

43.451.4

44.954.4 57.3 57.4

51.2

78.7

63.470.9 69.7

51.160.1

65.1 64.758.8

72.481 79.8

59.151.9

59.154.8

61.166.9 65.7 64.3

88.177.3

87.0

61.465.370.8 70

74.2 76.7 75.4 72.3

92.286.1

91.7

71.8

91.297 94.2 97.2 96.9 98.9 99.3 98.5 94.692.9 96 98.7 99.1 98

87.1

52.956.148.8

85.290.7

99.79897.5 94.999.799.999.399.998.398.4

05

101520253035404550556065707580859095

100105

Dije

te s

a te

_im

o_t

e_en

jem

vid

a

Slij

epo

dije

te

Dije

te s

a te

_im

o_t

e_en

jem

slu

ha

Glu

vo d

ijete

Dije

te s

a tje

lesn

im o

_te_

enjim

a, k

ao _

to s

utr

ajna

def

orm

acija

ili n

edos

tata

k ne

kog

dije

la t

ijela

Dije

te k

oje

se o

te_a

no k

re_u

ili s

u sa

svim

nepo

kret

na

Dije

te k

oje

bolu

je o

d hr

oni_

nih

obol

jenj

ako

ja s

e ne

pre

nose

, kao

_to

su

astm

a,sr

_ane

man

e, h

emof

ilija

, leu

kem

ija i

drug

a

Dije

te k

oje

bolu

je o

d hr

oni_

nih

bole

sti

koje

se p

reno

se, k

ao _

to s

u SI

DA

, Hep

atiti

s i

drug

a

Inte

lekt

ualn

i ned

osta

ci i

o_te

_enj

a, k

ao _

tosu

nis

ka in

telig

enci

ja, a

utiz

am, t

e_i

pore

me_

aji p

a_nj

e, tr

ajne

pot

e_ko

_e u

u_en

ju i

sl.

Dije

te s

a te

_im

em

ocio

naln

impo

rem

e_aj

ima,

kao

_to

su

dje_

je n

euro

ze,

psih

oze,

em

ocio

naln

e pr

omje

ne n

asta

lene

urol

o_ki

m o

_te_

enjim

a

Dije

te s

a te

_im

por

eme_

ajim

a so

cija

lizac

ije,

kao

_to

su h

iper

aktiv

no, a

gres

ivno

ili n

eko

drug

o so

cija

lno

nepr

ihva

tljiv

o po

na_a

nje

Dije

te s

a po

rem

e_aj

ima

govo

ra

1 -_ivi u istom naselju/ulici sa Va_im detetom2 -Ide u istu _kolu/odbani_te/vrti? sa Va_im detetom3- Ide u isto odeljenje/grupu sa Va_im detetom4 - Dru_i se/ igra se sa Va_im detetom5 - Najbolji je drug sa Va_im detetom6 - U starijem uzrastu je u emotivnoj vezi sa Va_im detetom7 - U odraslom dobu stupa u brak sa Va_im detetom


© 2

009

Ipso

s

24

Socijalna bliskost prema različitimkategorijama djece sa smetnjama u razvoju


2.9

2.8

2.7

2.6

2.6

2.6

2.5

2.5

2.3

2.1

2.0

1.9

Dijete sa te_im o_te_enjem vida

Dijete sa te_im o_te_enjem sluha

Dijete sa poreme_ajima govora

Slijepo dijete

Gluvo dijete

Dijete koje boluje od hroni_nih oboljenja koja se neprenose, kao _to su astma, sr_ane mane, hemofilija,

Dijete sa tjelesnim o_te_enjima, kao _to su trajnadeformacija ili nedostatak nekog dijela tijela

Dijete koje se ote_ano kre_u ili su sasvim nepokretna

Intelektualni nedostaci i o_te_enja, kao _to su niskainteligencija, autizam, te_i poreme_aji pa_nje, trajne

Dijete sa te_im poreme_ajima socijalizacije, kao _to suhiperaktivno, agresivno ili neko drugo socijalno

Dijete sa te_im emocionalnim poreme_ajima, kao _tosu dje_je neuroze, psihoze, emocionalne promjene

Dijete koje boluje od hroni_nih bolesti koje se prenose,kao _to su SIDA, Hepatitis i druga

• Socijalna distanca prema različitim grupama djece sasmetnjama u razvoju se razlikuje.

• Najveću socijalnu distancu građani imajuprema djeci koja boluju od prenosivih hroničnihbolesti (SIDA, hepatitis i sl.), zatim prema djecisa težim emocionalnim poremećajima (neuroze,psihoze i sl) i prema djeci sa težimporemećajima socijalizacije (socijalnoneprihvatljivo ponašanje).• Sa druge strane, najmanju socijalnu distancugrađani imaju prema djeci sa težim oš tećenjimavida i sluha, kao i djeci sa poremećajima govora.

• Kada posmatramo pojedinačne odnose, za najvećibroj građana (u prosjeku 72%) je prihvatljivo da dijetesa smetnjama u razvoju živi u istoj ulici kao i njihovodijete. Međutim, već naredni stepen bliskosti jeznačajno manje prihvatljiv – tek 42% prihvata da ovakvodijete ide u istu školu, a nešto više od trećine da ide uisto odjeljenje sa njihovim djetetom.

• Tek svaki peti građanin ne bi imao niš ta protivda dijete sa smetnjama u razvoju bude najboljiprijatelj njihovog djeteta, dok sadašnju ili budućuemotivnu vezu prihvata tek između 2 i 3%.


© 2

009

Ipso

s

25

Odnos društva prema djeci sa smetnjama urazvoju


4%

11%

17%

47%

92%

74%

65%

36%

Dr_ava i dru_tvo bi trebalo dau_ine sve _to je u njihovoj mo_i,

kako bi obezbijedili jednakemogu_nosti i _anse za djecu sasmetnjama u razvoju, bez obzira

na tro_kove.

_ eca sa smetnjama u razvoju sujednako vrijedni _lanovi dru_tva

kao i svi ostali gra_ani.

Bez obzira na trud i napor kojiula_u ona i njihova porodica,

djeca sa smetnjama u razvoju nemogu se u potpunosti uklopiti usredinu, na na_in na koji to _ine

druga djeca.

Dr_ava i dru_tvo nijesu umogu_nosti da zna_ajno

pomognu djeci sa smetnjama urazvoju, ma koliko se trudili i

ulagali novca.

ne sla_e se (1+2) sla_e se (4+5)

• Većina građana (74%) smatra da su djeca sa smetnjama u razvoju jednako vrijedni članovi druš tva kao i svi ostali građani.• Ne treba, međutim, zanemariti da svaki deseti građanin ima upravo suprotan stav (posebno imajući u vidu jasnusocijalnu nepoželjnost ovakvog odgovora).

• Ogromna većina građana (92%) smatra da država i društvo treba da učine sve š to je u njihovoj moći da obezbijede jednakemogućnosti za djecu smetnjama u razvoju.• Međutim, u znatno manjoj mjeri građani smatraju da takva pomoć države može značajno da pomogne (47%). U istom smislugovori i podatak da čak 65% građana smatra da se, uprkos svem trudu, ova djeca ne mogu u potpunosti uklopiti u sredinu kaoostala djeca.


© 2

009

Ipso

s

26

Koja od sledeće dvije tvrdnje je bliža Vašimstavovima?


• Većina građana (71%) smatra da prvenstveno treba prilagođavati sredinu djetetu sa smetnjama u razvoju, dok 28% smatrasuprotno - da bi dijete trebalo da se prilagođava sredini.

• Uvjerenje da dijete treba da se prilagođava sredini je izraženije kod osoba koje nemaju ličnog iskustva sa djecomsa smetnjama u razvoju, kao i kod stanovnika ruralnih naselja, primorskih i istočnih djelova zemlje.• Osobe koje su dobro informisane o djeci sa smetnjama u razvoju u manjoj mjeri smatraju da ova djeca treba da seprilagođavaju sredini.

Odbija da odgovori1%

Dru_tvo i sredina u kojoj dete _ivi bi prevashodno trebalo da se prilago_avaju

detetu sa smetnjama u

razvoju, uva_avaju_i sve

njihove sprecif i_nosti

71%

Dete sa smetnjama u razvoju bi

prevashodno trebalo da se

prilago_ava _ivotu u dru_tvu, uz

pomo_28%

24%

44%

17%

35%

23%

34%

24%

35%

32%

26%

15%

74%

56%

83%

63%

75%

65%

75%

65%

67%

73%

84%

Podgorica

Primorje

Zapad

Istok

Grad

Ostalo

Da

Ne

Ne znaju ni_ta ili malo

Znaju pone_to

Znaju mnogo ili veoma mnogo

Dete sa smetnjama u razvoju bi prevashodno trebalo da se prilago_ava_ivotu u dru_tvu

Dru_tvo i sredina u kojoj dete _ivi bi prevashodno trebalo da seprilago_avaju detetu sa smetnjama u razvoju

Reg

ion

Tip

nase

ljaPo

znaj

uD

SRIn

form

isan

ost


© 2

009

Ipso

s

27

U kojoj mjeri je moguće da se dijete sasmetnjama u razvoju uključi u društvo?


15%

80%

5%

1%

Pru_anjem strucne pomoci i posebnim odnosomdru_tva i institucija, moguce je dijete sa smetnjama u

razvoju U POTPUNOSTI osposobiti za _ivot udru_tvu

Pru_anjem strucne pomoci i posebnim odnosomdru_tva i institucija, moguce je dijete sa smetnjama u

razvoju DONEKLE osposobiti za _ivot u dru_tvu

Bez obzira na strucnu pomoc i poseban odnosdr_ave i dru_tva, nije moguce uciniti NIKAKAV IOLE

ZNACAJAN NAPREDAK kada je rijec oosposobljavanju djece sa smetnjama u razvoju za

_ivot u dru_tvu

Odbija da odgovori

• 80% građana smatra da je uz ulaganje posebnog truda moguce donekle osposobiti djecu sa smetnjama u razvoju zaživot u druš tvu. Građani su, dakle, samo umjereno optimistični u vezi sa mogućnošću inkluzije ove djece. Tek 15%smatra da je potpuna inkluzija moguća.

• 5% smatra da se bez obzira na sva ulaganja ne može postići nikakav iole značajan napredak u tom smislu.


© 2

009

Ipso

s

28

U kojoj mjeri je moguće da se dijete sasmetnjama u razvoju uključi u društvo?

20

15

10

15

12

13

17

11

22

16

13

13

14

24

75

78

87

81

79

79

78

87

72

80

79

82

81

70

4

6

2

3

9

8

5

1

4

3

7

5

4

5

18-29

30-39

40-49

50-64

65+

Podgorica

Primorje

Zapad

Istok

Da

Ne

Ne znaju ni_ta

Znaju pone_to

Znaju mnogo

U POTPUNOSTI DONEKLE NE ZNA_AJNO

Star

ost

Reg

ion

Pozn

aju

DSR

Info

rmis

anos

t

• Osobe koje znaju mnogo o ovoj djeci su i optimističnije u vezi sa mogućnostima inkluzije, dok su onikoji sa njima nemaju ličnog iskustva skeptičniji.• Takođe, optimističniji u svojim uvjerenjima su mladi (od 18 do 29 godina starosti), građani sanajnižim prihodima, stanovnici ruralnih naselja i istočnih krajeva zemlje.


© 2

009

Ipso

s

29

Opis TIPIČNOG DJETETA u Crnoj Gori nazadatim parovima atributima


9%

6%

8%

9%

7%

10%

11%

13%

26%

23%

81%

78%

78%

76%

76%

73%

71%

70%

61%

56%

1 - Nesigurno / 7 - Sigurno u sebe

1 - Tu_no / 7 - Veselo

1 - Otudeno od druge djece / 7 - Otvoreno prema drugoj djeci

1 - Boja_ljivo / 7 - Hrabro

1 - Slabog karaktera / 7 - Sna_nog karaktera

1 - Pesimisticno / 7 - Optimisticno

1 - Obespravljeno / 7 - Ravnopravno

1 - Nejednakih mogucnosti / 7 - Jednakih mogucnosti kao drugadjeca

1 - Zavisno od drugih / 7 - Samostalno

1 - Neizvjesne buducnosti / 7 - Sigurne buducnosti

Sum (1+2+3) Sum (5+6+7)


© 2

009

Ipso

s

30

Opis TIPIČNOG DJETETA SA SMETNJAMA U RAZVOJU uCrnoj Gori na zadatim parovima atributima


56%

51%

53%

65%

66%

70%

75%

85%

74%

84%

24%

22%

21%

16%

15%

14%

8%

6%

6%

5%

1 - Boja_ljivo / 7 - Hrabro

1 - Slabog karaktera / 7 - Sna_nog karaktera

1 - Pesimisti_no / 7 - Optimisti_no

1 - Obespravljeno / 7 - Ravnopravno

1 - Tu_no / 7 - Veselo

1 - Otu_eno od druge djece / 7 - Otvoreno prema drugoj djeci

1 - Nejednakih mogu_nosti / 7 - Jednakih mogu_nosti kao drugadjeca

1 - Zavisno od drugih / 7 - Samostalno

1 - Neizvjesne budu_nosti / 7 - Sigurne budu_nosti

1 – Nesigurno / 7 - Sigurno u sebe

Suma (1+2+3) Suma (5+6+7)


© 2

009

Ipso

s

31

Poređenje tipičnog djeteta i djeteta sasmetnjama u razvoju po prosječnim ocjenama

Prosječne v rijednosti; Baza: Ukupna ciljna populacija

2

5.8

5.6

5.5

5.5

4.8

5.55.9

5.4

5.7

4.9

1.8

2.5

2.3

2.7

2.9

2.3

3.3

3.2

3.3

0

1

2

3

4

5

6

7

1- Nesigurno / 7- Sigurno u sebe

1- Zavisno od drugih / 7- Samostalno

1- Otu_eno od druge djece / 7- Otvoreno premadrugoj djeci

1- Nejednakih mogu_nosti / 7- Jednakihmogu_nosti kao druga djeca

1- Tu_no / 7- Veselo

1- Obespravljeno / 7- Ravnopravno

1- Neizvjesne budu_nosti / 7- Sigurne budu_nosti

1- Pesimisti_no / 7- Optimisti_no

1- Boja_ljivo / 7- Hrabro

1- Slabog karaktera / 7- Sna_nog karaktera

Tipi_no dete

Dete sa posebnim potrebama

• Dijete sa smetnjama u razvoju se percipira kao potpuno različito u odnosu na tipično dijete u Crnoj Gori:• Tipično dijete se opisuje kao veselo, optimistično, sigurno u sebe, samostalno, ravnopravno, jednakihmogućnosti, hrabro, otvoreno prema drugima i snažnog karaktera.• Nasuprot tome, tipično dijete sa smetnjama u razvoju se opisuje kao tužno, pesimistično, nesigurno u sebe,zavisno, obespravljeno, nejednakih mogućnosti, bojažljivo, otuđeno od drugih i slabog karaktera (sve razlike sustatistički značajne).

• Osobina po kojoj se obe grupe djece opažaju kao najviše različite je sigurnost u sebe.


© 2

009

Ipso

s

32

OBRAZOVANJE DJECE SA SMETNJAMA URAZVOJU


© 2

009

Ipso

s

33

44%

27%

16%

4%

8%

0%

Trebalo bi da idu u posebne obrazovne ustanove, u kojima bi gradivo i pristup bili prilago_eni njima

Trebalo bi da idu u redovne _kole, ali bi trebalo da idu uodvojena, specijalna odeljenja gdje bi nastava i pristup bili

prilago_eni njihovim potrebama

Trebalo bi da idu u redovne _kole, ali da poha_aju samo neke_asove zajedno sa drugom djecom, dok bi druge _asove imali

zasebno, sa specijalno obu_enim nastavnicima

Trebalo bi da idu u redovne _kole i da poha_aju redovnerazrede sa drugom djecom, da budu tretirana na isti na_in kao

druga djeca, bez prilago_avanja nastavnog programa imetoda rada njihovim potrebama

Trebalo bi da idu u redovne _kole i da poha_aju redovnerazrede sa drugom djecom, s tim da im nastavni program imetode izvo_enja nastave budu prilago_eni (nastavnike bi

trebalo obu_iti da im u radu pru_aju dodatnu pomo_)

Odbija da odgovori

Kako bi trebalo pristupiti pitanju obrazovanjadjece sa teškoćama u razvoju?


• Većina građana nema puno razumijevanja zakoncept inkluzivnog obrazovanja: dok 44% smatrada djeca sa smetnjama u razvoju treba da seobrazuju u posebnim ustanovama, još 27%građana smatra da ova djeca treba da pohađajuspecijalna odjeljenja u redovnim školama.• 16% građana smatra da je najprihvatljivija nekavrsta djelimične inkluzije – oni smatraju da ovadjeca treba da pohađaju samo neke časovezajedno sa ostalom djecom, dok bi druge imalizasebno.• Samo 12% građana podržava inkluzivnoobrazovanje djece sa smetnjama u razvoju.

• Od njih, 8% smatra da im treba prilagoditinastavni program i metode, dok 4% smatrada bilo kakvo pilagođavanje nije potrebno.

• Inkluzivno obrazovanje u većoj mjeri podržavajuoni koji su najbolje informisani o djeci sasmetnjama u razvoju. Nasuprot tome, ono jeposebno neprihvatljivo najstarijim građanima(preko 65 godina), kao i onima iz istočnih krajevazemlje.


© 2

009

Ipso

s

34

Prilagođenost obrazovnog sistema i načinarada obrazovnih institucija potrebama DSR


• Gotovo dvije trećine građana (61%) smatra da obrazovni sistem i način rada obrazovnih institucija nisu prilagođeni djecisa smetnjama u razvoju – prosječna ocjena je 2.2 (na skali od 1 do 5). Samo 6% smatra da su oni uglavnom prilagođeni,dok su preostali neodlučni.

• Najstariji građani, kao i stanovnici Primorja ocjenjuju nešto povoljnije prilagođenost škola djeci sa smetnjama urazvoju, dok ih nepovoljnije ocjenjuju građani glavnog grada i zapadnih krajeva, kao i najslabije informisani o ovojdjeci.

Star

ost

Reg

ion

Info

rmis

anos

t


© 2

009

Ipso

s

35

Stav prema inkluzivnom obrazovanju



© 2

009

Ipso

s

36


3.9

3.7

3.6

3.6

3.5

3.4

3.2

2.4

Arhitektonskoprilago_avanje

ustanove

Manje _anse zazapo_ljavanje

Bolje razumevanjevr_njaka

Pozitivan uticaj narazvoj druge dece

Pozitivan uticaj narazvoj DSR

Prednostspecijalizovanim

ustanovama

Nastavnici imposve_uju suvi_e

pa_nje

Crna Gora trenutnaima ve_ih problema

• Većina građana (63%) smatra da obrazovanje djece sa smetnjamau razvoju jeste važno društveno pitanje kojim se treba baviti. 74%smatra da bi arhitektonsko prilagođavanje ustanova potrebama ovedjece trebalo da bude jedan od važnijih zadataka države.• Većina građana takođe smatra da bi inkluzija imala pozitivne efekte:da bi doprinijela boljem razumijevanju djece sa smetnjama u razvojuod strane vršnjaka (66%), da bi pozitivno uticala na njihov razvoj(57%), kao i da bi imala pozitivne efekte na razvoj socijalnih vješ tina itolerancije druge djece (59%).• Nasuprot ovakvim stavovima, svaki drugi građanin i dalje smatra daje u boljem interesu djece sa smetnjama u razvoju da pohađajuspecijalizovane ustanove nego redovne škole. Gotovo dvije trećinegrađana smatra da i će i pored adekvatnog obrazovanja ova djecaimati manje šanse da se zaposle u budućnosti od ostalih građanasa istim nivoom obrazovanja.• Još 41% građana priznaje da strahuje da bi inkluzija dovela donegativnih efekata po druge učenike – da bi nastavnici imali manjevremena da im posvete pažnju.• Možemo zaključiti da građani imaju nominalno pozitivne stavoveprema inkluziji (na takvo opredjeljenje vjerovato utiče i socijalnapoželjnost odgovora), ali da ipak nisu uvjereni da je inkluzija unajboljem interesu same djece sa smetnjama u razvoju, kao niostale djece.


© 2

009

Ipso

s

37


3.5

3.7

3.5

3.5

3.5

3.5

3.6

3.6

3.6

3.4

3.4

3.6

3.8

3

3

4

4

3

4

4

3

3

4

4

3

3

18-29

30-39

40-49

50-64

65+

Osnovna i ni_a

Srednja

Visa i visoka

Grad

Ostalo

Ne znaju ni_ta ili malo

Znaju pone_to

Znaju mnogo ili veoma mnogo

Poha_anje nastave u redovnim _kolama djece sa smetnjama u razvoju pozitivno uti_e nanjihov razvoj.

Za razvoj djece sa smetnjama u razvoju mnogo je bolje da poha_aju specijalizovaneustanove za obrazovanje nego da idu u redovne _kole.

• Sveukupno gledano, pozitivnije viđenje inkluzije jezastupljeno među mladim odraslima (30-39 godinastarosti), među stanovnicima gradova, posebnoGlavnog grada. Suprotno važi za najslabije obrazovane,stanovnike ruralnih i istočnih krajeva zemlje.• Inkluziju pozitivnije ocjenjuju osobe koje su dobroinformisane o djeci sa smetnjama u razvoju, dok jenajslabije informisani ocjenjuju značajno loš ije. Osobekoje imaju ličnog iskustva sa djecom u smetnjama urazvoju svjesnije su pozitivnih efekata inkluzije, kako poovu, tako i po drugu djecu.

Star

ost

Obr

azov

anje

Tip

nase

ljaIn

form

isan

ost


© 2

009

Ipso

s

38

PORODICA I DJECA SA SMETNJAMA URAZVOJU


© 2

009

Ipso

s

39

Percepcija porodica u kojima žive djeca sasmetnjama u razvoju


6%

5%

6%

7%

12%

18%

29%

22%

84%

80%

77%

76%

62%

51%

46%

43%

Od porodice djeteta sa smetnjama u razvoju se ne mo_e o_ekivati dasve izazove prebrodi sama, neophodna im je podr_ka _ireg dru_tva

Druga djeca, koja odrastaju u porodici sa djecom sa smetnjama urazvoju, nau_e da budu pa_ljivija i tolerantnija.

Roditelji koji podi_u djecu sa smetnjama u razvoju obi_no upotpunosti moraju da mu podrede _ivot.

_ao mi je porodica u kojima _ivi dijete sa smetnjama u razvoju, jer su_rtve nesre_nog slu_aja.

Roditelji djece sa smetnjama u razvoju _esto zauzimaju previ_eza_titni_ki stav prema svom djetetu, _to dovodi do izolacije djeteta od

druge djece.

Ako je dijete sa smetnjama u razvoju ostalo bez roditeljskog staranja,bolje je smestiti ga u hraniteljsku porodicu nego u dom.

Za djecu sa smetnjama u razvoju bolje je da borave uspecijalizovanim ustanovama nego da _ive u svojim porodicama, jerse tamo nalaze stru_njaci koji su posebno obu_eni za rad sa njima.

U porodicama u kojima odrasta dijete sa smetnjama u razvoju, drugadjeca obi_no bivaju zapostavljena.

Ne sla_e se Sla_e se


© 2

009

Ipso

s

40


4.1

4.0

3.9

3.9

3.7

3.5

3.3

3.3

Od porodice djeteta sa smetnjama urazvoju se ne mo_e o_ekivati da sve

izazove prebrodi sama, neophodna imje podr_ka _ireg dru_tva

_ao mi je porodica u kojima _ivi dijetesa smetnjama u razvoju, jer su _rtve

nesre_nog slu_aja.

Druga djeca, koja odrastaju u porodicisa djecom sa smetnjama u razvoju,

nau_e da budu pa_ljivija i tolerantnija.

Roditelji koji podi_u djecu sasmetnjama u razvoju obi_no u

potpunosti moraju da mu podrede_ivot.

Roditelji djece sa smetnjama u razvoju_esto zauzimaju previ_e za_titni_ki stav

prema svom djetetu, _to dovodi doizolacije djeteta od druge djece.

Ako je dijete sa smetnjama u razvojuostalo bez roditeljskog staranja, boljeje smestiti ga u hraniteljsku porodicu

nego u dom.Za djecu sa smetnjama u razvoju bolje

je da borave u specijalizovanimustanovama nego da _ive u svojim

porodicama, jer se tamo nalaze

U porodicama u kojima odrasta dijetesa smetnjama u razvoju, druga djeca

obi_no bivaju zapostavljena.

• Porodice djece sa smetnjama u razvoju izazivaju, kao isama djeca, sažaljenje opš te populacije - velika većinagrađana (74%) ih smatra žrtvama nesrećnog slučaja.Većina (84%) takođe smatra da je porodicama u kojima žividijete sa smetnjama u razvoju neophodna podrška š iregdruš tva.• Ako detaljnije ispitamo percepciju ovih porodica,vidjećemo da građani takođe smatraju (77%) da roditeljiove djece obično u potpunosti moraju da im podrede život.62% smatra da roditelji ove djece često zauzimaju previšezaš titnički stav, š to vodi većoj izolaciji djeteta.• Što se tiče percepcije položaja druge djece u ovimporodicama, 43% građana smatra da u njima druga djecaobično bivaju zapostavljena. Međutim, 80% smatra dadjeca iz ovih porodica nauče da budu pažljivija i tolerantnija.• Miš ljenja o tome da li je za djecu sa smetnjama u razvojubolje da borave u specijalizovanim ustanovama ili da žive usopstvenim porodicama su podijeljena –institucionalizaciju podržava gotovo polovina (46%)građana, 29% je protiv, dok su ostali neodlučni.• Slično tome, polovina građana smatra da dijete kojeostane bez roditeljskog staranja bolje smjestiti uhraniteljsku porodicu nego u dom, dok je druga polovina nasuprotnom stanoviš tu ili neodlučna.


© 2

009

Ipso

s

41


• Osobe koje su boljeinformisane o djeci sasmetnjama u razvoju u većojmjeri smatraju da je najboljemjesto za odrastanje ovedjece u porodici, kao što sujoš svjesnije potrebe njihovihporodica za š iromdruš tvenom podrškom.• Uvjerenje da bi za djecu sasmetnjama u razvoju bilobolje da odrastaju uspecijalizovanim ustanovamarasprostranjenije je međuosobama koje nisuinformisane o ovoj djeci, kao imeđu najslabijeobrazovanim, stanovnicimaruralnih naselja i onima sanajnižim prihodima.

Obr

azov

anje

Tip

nase

ljaIn

form

isan

ost

Prih

odi


© 2

009

Ipso

s

42

Da li bi država trebalo da materijalno pomažeporodice djece sa smetnjama u razvoju?


Gotovo svi građani (97%) smatraju da bi država trebalo da materijalno pomaže porodice djece sa smetnjama u razvoju.


© 2

009

Ipso

s

43

INKLUZIJA DJECE SA SMETNJAMA URAZVOJU U DRUŠTVO


© 2

009

Ipso

s

44

Ocjena uslova za normalan život i razvoj djecesa smetnjama u razvoju u Crnoj Gori


• Velika većina građana smatra da su u Crnoj Gori uslovi za život djece sa smetnjama u razvoju loš i (45%) ili osrednji(45%) – prosječna ocjena uslova koje zemlja pruža ovoj djeci je 2.6 (na skali od 1 do 5).

• Osobe sa najnižim obrazovanjem, stanovnici ruralnih naselja i Primorja ocjenjuju ove uslove kao neš to bolje.

Obr

azov

anje

Reg

ion

Tip

nase

lja


© 2

009

Ipso

s

45

Poštovanje prava djece u Crnoj GoriBaza: Ukupna ciljna populacija

Koliko se poštuju prava djece u Crnoj Gori? Da li se prava djece sa teškoćama u razvojupoštuju u istoj, manjoj ili većoj mjeri nego prava

druge djece?

• Tek 27% građana smatra da se u Crnoj Gori uglavnom poštuju prava djece – građani većinom smatraju da se ova pravadjelimično poštuju (prosječna ocena je 2.9).

• Najstariji građani, kao i stanovnici primorskih i zapadnih krajeva zemlje u izvesnoj mjeri su uvjereniji da se ova pravapoštuju.

• Miš ljenja o poštovanju prava djece sa smetnjama u razvoju u odnosu na ostalu djecu su podijeljena – dok polovina građanasmatra da se njihova prava poš tuju podjednako kao prava druge djece, 40% smatra da se njihova prava poštuju u manjojmjeri.

• Interesantno je da preostalih 10% (svaki deseti građanin Crne Gore) smatra da se prava djece sa smetnjama urazvoju poštuju više nego prava ostale djece.


© 2

009

Ipso

s

46

Zašto mislite da se prava djece sa teškoćama u razvojupoštuju manje/ više od prava druge djece? Kako to vidite?

Višestruki odgovori; Baza: oni koji smatraju da se prava DSR poštuju u većoj ili manjoj meri nego prava druge djece (49% od ciljne populacije)

Najčešće navođeni razlozi za uvjerenje dase prava ove djece manje poštuju suzapostavljanje od strane okoline,nezainteresovanost š ireg druš tva i države,nedostatak brige i pomoći, neprilagođensistem školstva, ali i nerazumijevanje,predrasude i diskriminacija.• Oni koji su miš ljenja da se prava djecepoštuju u većoj mjeri nego prava drugedjece smatraju da ova djeca dobijaju višepomoći i pažnje od ostalih, baš zbogteškoća koje imaju.


© 2

009

Ipso

s

47

Mogućnosti i šanse za razvoj ličnih potencijaladjece sa smetnjama u razvoju


Da33%

Ne67%

Da li djeca sa teškoćama u razvoju imaju istemogućnosti i šanse za razvoj ličnih potencijala kao

druga djeca u Crnoj Gori?

Zašto mislite da djeca sa teškoćama u razvoju nemajuiste mogućnosti i šanse kao druga djeca koja žive u

Crnoj Gori?

Višestruki odgovori; Baza: Ispitanici koji smatraju da djeca sa smetnjama u razvoju nemaju istemogućnosti i šanse za razvoj ličnih potencijala (67% od ciljne populacije)

• Dvije trećine građana smatra da djeca sa smetnjama u razvoju nemaju iste mogućnosti i šanse za razvoj ličnih potencijalakao druga djeca, dok trećina ima suprotan stav.

• Značajan uzrok ove nejednakosti građani vide u samoj djeci - u njihovoj bolesti ili nedostatku (22%) ili njihovimograničenim sposobnostima (13%).• Građani prepoznaju i socijalne činioce ove nejednakosti, ali u najvećem broju slučajeva se navode uopš teneformulacije, poput “nemaju sve uslove za život” ili “opš te stanje, odnos druš tva”. U manjem procentu se prepoznaju ikonkretni uzroci: predrasude i diskriminacija, neprilagođenost institucija, nedovoljna materijalna ulaganja, nedostataksvijesti i razumijevanja.


© 2

009

Ipso

s

48

Da li u Crnoj Gori postoji zakon kojim se regulišu igarantuju prava djece sa teškoćama u razvoju?


Da51%

Ne zna36%

Ne13%

• Polovina građana je upoznata sa tim da u Crnoj Gori postoji zakon koji reguliše garantuje prava djece sa smetnjamau razvoju.

• Najstariji građani (preko 65 godina), kao i oni sa najnižim obrazovanjem i stanovnici ruralnih naselja su u jošmanjoj mjeri upoznati sa zakonskom regulativom. Isto važi I za osobe koje nemaju ličnog kontakta sa djecom sasmetnjama u razvoju.

Star

ost

Obr

azov

anje

Tip

nase

ljaPo

znaj

uD

SR

Nisu upoznati:


© 2

009

Ipso

s

49

Glavne prepreke stvaranju boljih uslova za život i razvoj djece sateškoćama u razvoju i njihovom uključivanju u društveni život u CrnojGori


• Kao glavne prepreke stvaranju boljih uslovaza život i razvoj djece sa smetnjama u razvojuopažaju se “objektivni” uslovi: nedostataknovca na lokalnom i/ili državnom nivou (43%),kao i nedostatak obučenih stručnjaka iinstitucija (35%).• Međutim, kao značajni razlozi se, u neš tomanjem procentu, prepoznaju inezainteresovanost, nedovoljna informisanost(24%), kao i predrasude građana (23%).

• Zanimljivo je da najobrazovanijigrađani kao manje značajan uzrok videnedostatak novca, a kao značajnijinezainteresovanost države.• Nezainteresovanost, predrasude ineznanje se prepoznaju kao značajnovažniji razlozi među stanovnicimaGlavnog grada, kao i na Primorju, dok jeupravo suprotna situacija u istočnimkrajevima zemlje.


© 2

009

Ipso

s

50

34%

57%

90%

6%

1%

1%

0%

2%

Mnogo manje novcanego _to je potrebno

Manje novca nego _toje potrebno

Sum -

Taman onoliko novcakoliko je potrebno

Sum +

Vi_e novca nego _to jepotrebno

Mnogo vi_e novcanego _to je potrebno

Ne zna

Percepcija državnih i društvenih davanja zaprograme i pomoć djeci sa teškoćama u razvoju


Devet od deset građana Crne Gore smatra da država i druš tvo izdvajaju premalo novca za programenamijenjene djeci sa smetnjama u razvoju.


© 2

009

Ipso

s

51

5%

7%

6%

9%

8%

14%

18%

14%

12%

85%

84%

83%

78%

77%

65%

56%

53%

51%

Roditelji i ro_aci djece sasmetnjama u razvoju

Sistem zdravstvene za_tite

Sistem socijalne za_tite

Vlasti na republi_kom(dr_avnom) nivou

Obrazovni sistem i _kolskeinstitucije

Vlasti na lokalnom nivou

Gra_ani Crne Gore,sugra_ani, kom_ije i sl.

Mediji

Nevladine organizacije iudru_enja gra_ana

Minimalno ili nimalo odgovorna Maksimalno ili u potpunosti odgovorna

Percepcija odgovornosti relevantnih lica i institucija zaunaprjeđenje položaja DSR i njihovo uključenje u šire društvo



© 2

009

Ipso

s

52

4.3

4.3

4.2

4.1

4.0

3.7

3.6

3.6

3.5

Sistem socijalne za_tite

Roditelji i ro_aci djece sasmetnjama u razvoju

Sistem zdravstvene za_tite

Obrazovni sistem i _kolskeinstitucije

Vlasti na republi_kom (dr_avnom)nivou

Vlasti na lokalnom nivou

Gra_ani Crne Gore, sugra_ani,kom_ije i sl.

Mediji

Nevladine organizacije i udru_enjagra_ana

Percepcija odgovornosti relevantnih lica i institucija zaunaprjeđenje položaja DSR i njihovo uključenje u širedruštvo

• Po miš ljenju većine građana, čitavo društvo isvi akteri u njemu se opažaju kao manje ili višeodgovorni za unaprjeđenje položaja djece sasmetnjama u razvoju. Ipak, najviše se u ovomsmislu očekuje od samih roditelja i rođaka(85%), kao i od sistema zdravstvene i socijalnezaš tite (84, 83%).• Najmanja odgovornost se, sa druge strane,pridaje samim građanima (56%), medijima(53%), kao i nevladinim organizacijama (51%).


© 2

009

Ipso

s

53

Najbolji način da se popravi položaj djece sateškoćama u razvoju u našem društvu


• Uopšteno gledano, među građanima Crne Gorei dalje su raspostranjeni pozitivni stavovi premainstitucionalnoj zaštiti djece sa smetnjama urazvoju, za koju se smatra da je makar u nekimslučajevima neophodna.• Tako, kao najbolji način da se pomogne djecisa smetnjama u razvoju 40% građana vidinjihovo zbrinjavanje u posebnim institucijama.Još 30% smatra da bi ono trebalo da buderezervisano samo za manji broj težih slučajeva,dok većina treba da bude uključena u svedruš tvene aktivnosti.• 12% građana smatra da sva djeca sasmetnjama u razvoju treba da budu uključena udruš tvo i da mu se prilagode, u okviru svojihmogućnosti. 13% građana smatra da š iredruš tvo treba da krene u susret ovoj djeci i da seprilagođava njihovim specifičnostima.


© 2

009

Ipso

s

54

Najbolji način da se popravi položaj djece sateškoćama u razvoju u našem društvu

• Osobe koje smatraju da ova djecatreba da budu zbrinuta u specijalniminstitucijama argumetuju ovakav stavuvjerenjem da će tako najprije dobitiadekvatnu, stručnu pomoć iliuvjerenjem da je „tako najbolje za njih“.• Sa druge strane, osobe koje sunaklonjenije inkluziji navode kaoargument da djeca treba da buduprihvaćena kao ravnopravna, dok onikoji smatraju da je društvo to koje trebada se prilagođava naglašavaju da jedruš tvu lakše da se promijeni.• Inkluziju i prilagođavanje društva uvećoj mjeri podržavaju osobe koje sunajbolje informisane o djeci sasmetnjama u razvoju, kao i građaniGlavnog grada.


© 2

009

Ipso

s

55

Da li ste čuli za Konvenciju Ujedinjenih Nacija(UN) o pravima djeteta?


Dvije trećine građana saopš tava da je čulo za Konvenciju UN o pravima djeteta, u većoj mjeri oni koji su najboljeinformisani o djeci sa smetnjama u razvoju i stanovnici urbanih krajeva.


© 2

009

Ipso

s

56

Percepcija poštovanja prava djece sa teškoćama u razvojuzagarantovana Konvencijom UN o pravima djeteta u CrnojGori

Baza: oni koji su čuli za Konvenciju Ujedinjenih Nacija (UN) o pravima djeteta (67% od cil jne populacije)

• Od građana koji su upoznati sa ovom konvencijom, tek svaki četvrti smatra da se u Crnoj Gori uglavnom poštujuprava koja ona garantuje. Prosječna ocjena kojom su ovi građani ocijenili usklađenost realne situacije u svojojzemlji sa konvencijom je 2.8 (na petostepenoj skali).

• Žene i stanovnici Primorja ocjenjuju neš to povoljnije usklađenost sa konvencijom, dok suprotno važi zamuškarce, osobe sa najnižim prihodima i stanovnike istočnih krajeva.

Pol

Reg

ion


© 2

009

Ipso

s

57

Sažetak


© 2

009

Ipso

s

58

Sažetak

Djeca sa smetnjama u razvoju pobuđuju sažaljenje građana Crne Gore i asociraju na patnju, lošusreću, bespomoćnost.Jasno uočljive fizičke karakteristike (deformacije, nedostaci, problemi sa kretanjem) su najvažnijikriterijum prema kome neko dijete biva kategorisano kao dijete sa smetnjama u razvoju. Pored djecekojima nedostaje dio tela ili koja imaju tjelesno oštećenje, sa ovom kategorijom se u najvećoj mjeriidentifikuju djeca sa čulnim poremećajima i ona sa psihičkim teškoćama.Većina građana Crne Gore ima ličnog iskustva sa djecom sa smetnjama u razvoju - preko dvijetrećine građana poznaje neko dijete sa smetnjama u razvoju ili roditelja ovog djeteta. Devet od desetgrađana barem ponekad ima kontakt sa ovom djecom.Uprkos tome, građani su generalno nedovoljno informisani o ovoj temi, sudeći po sopstvenoj procjeni,ali i prema predstavama o broju djece sa smetnjama u razvoju, upoznatošću sa savremenomterminologijom i zakonskom regulativom. Glavni izvor informacija su mediji, a za one koji imajukontakt sa djecom sa smetnjama u razvoju, lično iskustvo.Generalno gledano, čini se da se mogu razlikovati dvije dimenzije stavova građana prema djeci sasmetnjama u razvoju. Sa jedne strane, građani većinom imaju simpatije za ovu djecu i smatraju datreba učiniti sve da im se pomogne. Sa druge strane, čini se da su duboko ukorijenjena uvjerenja dasu ta djeca suštinski različita od drugih i da ona, uprkos svem trudu i njih lično i društva, nikada nemogu u potpunosti biti integrisana u društvo.U prilog ovakvom zapažanju govori i izražena socijalna distanca prema djeci sa smetnjama u razvoju– dok većina građana nema ništa protiv da ova djeca žive u njihovoj blizini, ubjedljiva većina ipak neprihvata bliskije nivoe odnosa sa njima (prijateljstvo ili emotivnu vezu).


© 2

009

Ipso

s

59

Sažetak

Tek nešto više od svakog desetog građanina podržava inkluzivno obrazovanje djece sa smetnjama urazvoju, dok ubjedljiva većina smatra da je u njihovom najboljem interesu da se obrazuju u specijalnimustanovama ili bar posebnim odjeljenjima.

Građani prepoznaju potrebe da se škole i obrazovni sistem prilagode djeci sa smetnjama u razvoju, kao ipozitivne efekte uključivanja ove djece u redovne škole, ali ipak izražavaju sumnje u krajnje efekteinkluzije, kako po samu djecu sa smetnjama u razvoju, tako i po ostalu djecu.

Građani saosjećaju sa porodicama u kojima žive djeca sa smetnjama u razvoju, pokazuju razumijevanjeza izazove sa kojima se suočavaju i smatraju da im je neophodna podrška šireg društva, uključujući imaterijalnu.

Ipak, gotovo svaki drugi stanovnik daje prednost institucionalizaciji djece sa smetnjama u razvoju uodnosu na podizanje ove djece u porodicama (prirodnim ili hraniteljskim).

Velika većina građana smatra da su uslovi za život djece sa smetnjama u razvoju u Crnoj Gori loši.Postoji slaganje da se prava djece uopšte samo djelimično poštuju, dok su mišljenja o tome da li se pravadjece sa smetnjama u razvoju poštuju više ili manje u odnosu na ostale podijeljena.

Dvije trećine građana vjeruje da djeca sa smetnjama u razvoju nemaju jednake mogućnosti za lični razvojkao druga djeca, a kao najznačajniju prepreku vide upravo njihove teškoće, a ne društvene činioce.

Kao glavne prepreke većem uključivanju djece sa smetnjama u razvoju u društvo opažaju se “objektivničinioci”, prije svega nedostatak sredstava na lokalnom i državnom nivou, kao i manjak stručnog kadra.Građani imaju pozitivne stavove prema izdvajanju većih sredstava u ove svrhe.

Ipak, građani prepoznaju kao značajnu prepreku i socijalne činioce kao što su nezainteresovanost,nedostatak informacija, negativne stavove i predrasude koji postoje među stanovništvom.


© 2

009

Ipso

s

60

Sažetak

Najodgovornijim akterima za dobrobit djece sa smetnjama u razvoju smatraju se sami njihovi roditelji irođaci. Od državnih institucija, kao relevantne se opažaju institucije sistema zdravstvene i socijalnezaštite.

Kada građane pitamo koji je najbolji način da se pomogne djeci sa smetnjama u razvoju, još jednomdolaze do izražaja rasprostranjena uvjerenja o nemogućnosti integracije i pozitivni stavovi premainstitucionalizaciji. Najveći broj građana smatra da je institucionalno zbrinjavanje sve (40%) ili makarjednog broja djece (30%) najbolje što se za njih može učiniti. Tek četvrtina građana smatra da svadjeca sa smetnjama u razvoju treba da budu uključena u društvo ili da društvo treba njima da seprilagođava.

Ukupno uzev, lično iskustvo sa djecom sa smetnjama u razvoju i bolja informisanost u pozitivnoj suvezi sa njihovim većim prihvatanjem i pozitivnijim gledanjem na inkluziju ove djece. Takođe, mladi,visokoobrazovani i stanovnici urbanih naselja imaju pozitivnije mišljenje o inkluziji, dok suprotno važiza najslabije obrazovane, osobe sa najnižim prihodima i stanovnike ruralnih naselja.

Najvažnije sredstvo informisanja za građane Crne Gore je televizija. Obrazovaniji građani i stanovniciurbanih naselja se informišu i putem novina, dok je za mlade značajan izvor Internet.

Građani imaju najviše povjerenja u domaće medije, prije svega televizijske stanice i štampane medije.Oni takođe vjeruju informacijama dobijenim od bliskih ljudi – prijatelja i rođaka.

Documents

Istraživanje o društvenoj inkluziji djece sa smetnjama u razvoju u Crnoj Gori - UNICEF, 2010