11

22

MOBBİNG NEDİR?MOBBİNG NEDİR? Doğrudan bir çalışana yönelik,

sistemli ve uzun süreli devam eden, sonuçları psikolojik ve fizyolojik zararlara sebep olabilecek bir davranış biçimidir.

İsveç’te 15800 kişi üzerinde yapılan bir İsveç’te 15800 kişi üzerinde yapılan bir anket çalışmasında %4 fiziksel, %2 anket çalışmasında %4 fiziksel, %2 cinsel, %8 psikolojik taciz saptanmıştır. cinsel, %8 psikolojik taciz saptanmıştır.

33

Yıldırma,Yıldırma, işyerinde belirli kişileri hedef alan işyerinde belirli kişileri hedef alan sistematik bir dizi duygusal saldırı ve yıpratma sistematik bir dizi duygusal saldırı ve yıpratma hareketidir.hareketidir.

HaksızHaksız yere suçlama, ima, kinaye, dedikodu yere suçlama, ima, kinaye, dedikodu yoluyla itibarı sarsma, küçük düşürme, yoluyla itibarı sarsma, küçük düşürme, taciz, taciz, duygusal istismar ve şiddet uygulayarakduygusal istismar ve şiddet uygulayarak, bir , bir kişiyi, işyerinin dışına çıkmaya zorlayan kişiyi, işyerinin dışına çıkmaya zorlayan kötü kötü niyetliniyetli bir girişimdir. bir girişimdir.

Bu girişimler, Bu girişimler, doğrudandoğrudan veya veya dolaylı,dolaylı, açıkçaaçıkça veya veya örtülüörtülü olabilir. olabilir.

44

MOBBİNG TANISINDA MOBBİNG TANISINDA PARAMETRELERPARAMETRELER

İŞ ORTAMIİŞ ORTAMI SIKLIKSIKLIK SÜRESÜRE DAVRANIŞ TARZLARIDAVRANIŞ TARZLARI TARAFLAR ARASI EŞİTSİZLİKTARAFLAR ARASI EŞİTSİZLİK BİRBİRİ ARDI EVRELERBİRBİRİ ARDI EVRELER ZALİMCE NİYETZALİMCE NİYET

55

Baskı süresi,Baskı süresi, haftada bir en az altı ay. haftada bir en az altı ay. Sebep;Sebep; cinsiyet, yaş, iş tecrübesi, cinsiyet, yaş, iş tecrübesi,

kıskançlık vs. Bayanlar daha fazla kıskançlık vs. Bayanlar daha fazla mobbing mağduru.mobbing mağduru.

Saldırılar;Saldırılar; kişi itibarını zedelemek, kişi itibarını zedelemek, onun iletişim fırsatlarını ortadan onun iletişim fırsatlarını ortadan kaldırmak, iş başarısını düşürmek.kaldırmak, iş başarısını düşürmek.

Bu davranışlar o Bu davranışlar o kişiyi bezdirmekkişiyi bezdirmek ve ve işinden istifa etmesini sağlamak işinden istifa etmesini sağlamak amacıyla yani amacıyla yani bilinçli bir şekildebilinçli bir şekilde uygulanmaktadır. uygulanmaktadır.

66

Uygulayıcılar;Uygulayıcılar; büyük çoğunluğu büyük çoğunluğu yöneticiler olup, herhangi bir sebeple yöneticiler olup, herhangi bir sebeple aşağılık kompleksine sahip, hoşnutsuz aşağılık kompleksine sahip, hoşnutsuz ve sorumlulukları altında ezilen kişiler ve sorumlulukları altında ezilen kişiler olarak tanımlanmaktadır. olarak tanımlanmaktadır.

Yöneticilerde, Yöneticilerde, mobbingmobbing davranışının davranışının kendini kendini kabul ettirme stresindenkabul ettirme stresinden kaynaklandığı bildirilmektedir. kaynaklandığı bildirilmektedir.

Mobbinge uğrayan kadar mobbing Mobbinge uğrayan kadar mobbing yapan kişinin de yapan kişinin de psikolojik desteğe psikolojik desteğe ihtiyacıihtiyacı olduğu düşünülmektedir. olduğu düşünülmektedir.

77

Bir iş yerinin organizasyonundaki Bir iş yerinin organizasyonundaki bozukluklar ve kötü yönetim otomatik bozukluklar ve kötü yönetim otomatik olarak olarak mobbing için ortammobbing için ortam oluşturur. oluşturur.

Bu nedenle en çok otoritenin pek sıkı Bu nedenle en çok otoritenin pek sıkı olmadığı ortamlarda rastlanır. olmadığı ortamlarda rastlanır.

Üst yönetim,Üst yönetim, bir problemi çözmek yerine bir problemi çözmek yerine görmezden gelirsegörmezden gelirse

problem derinleşirproblem derinleşir

ve büyür.ve büyür.

88

99

Yıldırma hareketine başvuranlar Yıldırma hareketine başvuranlar çoğunlukla;çoğunlukla;

Bu tür kişiler genellikle; Bu tür kişiler genellikle; Bu kişiler: astlarına karşı baskıcı, Bu kişiler: astlarına karşı baskıcı,

zalim; üstlerine karşı cesaretsiz, zalim; üstlerine karşı cesaretsiz, korkak ve riyakardırlar.korkak ve riyakardırlar.

Hedef aldıkları kişinin zor durumlarıyla Hedef aldıkları kişinin zor durumlarıyla eğlenerek, kendi yetersizlik eğlenerek, kendi yetersizlik duygularını yenmeye çalışırlar.duygularını yenmeye çalışırlar.

1010

Yıldırmaya Yıldırmaya hedef olanhedef olan bireyler çoğu kez bireyler çoğu kez üstün mesleki özelliklere sahipüstün mesleki özelliklere sahip kişilerdir. kişilerdir.

Yetkinlik düzeyleri yüksek,Yetkinlik düzeyleri yüksek, yaratıcı, dürüst, yaratıcı, dürüst, başarı yönelimli, kendilerini işlerine adamış,başarı yönelimli, kendilerini işlerine adamış,

Bu tür kişiler insanlara Bu tür kişiler insanlara güven duyar,güven duyar, iyi iyi niyetlidir, Kurumlarına çok bağlıdırlar ve niyetlidir, Kurumlarına çok bağlıdırlar ve işleriyle özdeşleşmişlerdir. işleriyle özdeşleşmişlerdir.

Stresle başa çıkamadıkları için özel Stresle başa çıkamadıkları için özel yaşamları da bozulur ve yaşamları da bozulur ve sağlık sorunları baş sağlık sorunları baş gösterir.gösterir.

1111

Mobbing mağdurları Mobbing mağdurları kolay pasifizekolay pasifize olabilen, olabilen, güçlü hissettirmeyengüçlü hissettirmeyen, , baskıya bir şekilde maruz kalmış baskıya bir şekilde maruz kalmış kişilerdir. kişilerdir.

Uygulayanlar ise;Uygulayanlar ise; üst asta, ast üste, üst asta, ast üste, eşit düzeydekiler birbirlerine şeklinde eşit düzeydekiler birbirlerine şeklinde bile görülebilmektedir. bile görülebilmektedir.

1212

MOBBİNGE YOL AÇANMOBBİNGE YOL AÇANFAKTÖRLERFAKTÖRLER

ORGANİZASYON YAPISIORGANİZASYON YAPISI YÖNETİM BİÇİMİYÖNETİM BİÇİMİ ORTAMDAKİ KİŞİLERORTAMDAKİ KİŞİLER

1313

MOBBİNG AŞAMALARIMOBBİNG AŞAMALARI

HEDEFLİ ÇATIŞMAHEDEFLİ ÇATIŞMA MOBBİNGİN BAŞLAMASIMOBBİNGİN BAŞLAMASI İLK PSİKOSOMATİK BELİRTİLERİLK PSİKOSOMATİK BELİRTİLER İNSAN KAYNAKLARININ HATALARIİNSAN KAYNAKLARININ HATALARI SAĞLIĞIN BOZULMASISAĞLIĞIN BOZULMASI ÇALIŞMA YAŞAMINDAN UZAKLAŞMAÇALIŞMA YAŞAMINDAN UZAKLAŞMA

1414

Mobbing sürecini Leymann, şöyle sınıflandırmıştır:Mobbing sürecini Leymann, şöyle sınıflandırmıştır: 1. A1. Aşama;şama; Bir olay mobbing davranışını tetikleyebilir. Henüz Bir olay mobbing davranışını tetikleyebilir. Henüz

mobbing davranış değildir.mobbing davranış değildir. 2. A2. Aşama;şama; saldırgan eylemler ve psikolojik saldırılar mobbingin saldırgan eylemler ve psikolojik saldırılar mobbingin

harekete geçtiğini gösterir.harekete geçtiğini gösterir. 3. A3. Aşama;şama; yönetim yönetim 2.2. aşamada doğrudan yer almamışsa da, aşamada doğrudan yer almamışsa da,

durumu yanlış yargılayarak bu negatif döngüde işin içine girer.durumu yanlış yargılayarak bu negatif döngüde işin içine girer. 4. A4. Aşama;şama; MMağdurlar zor veya akıl hastası olarak algılanırlar ve ağdurlar zor veya akıl hastası olarak algılanırlar ve

damgalanırlar. Her zaman bunun sonucunda işten kovulma ve damgalanırlar. Her zaman bunun sonucunda işten kovulma ve zorunlu istifa vardır.zorunlu istifa vardır.

5. A5. Aşama;şama; işine son verilme sürecidir. Burada yaşanan işine son verilme sürecidir. Burada yaşanan olayların sonucu, travma sonrası stres bozukluğunu tetikler. olayların sonucu, travma sonrası stres bozukluğunu tetikler.

15

Yıldırma sürecinde;Yıldırma sürecinde;• Kişinin saygınlığına;Kişinin saygınlığına; güvenirliğine, mesleki güvenirliğine, mesleki

yeterliliğineyeterliliğine saldırılır. saldırılır.• Olumsuz, aşağılayıcı, hırpalayıcı,Olumsuz, aşağılayıcı, hırpalayıcı, kötü niyetlikötü niyetli

dedikodular ortaya çıkar.dedikodular ortaya çıkar.• Bir ya da daha fazlaBir ya da daha fazla kişi tarafından kişi tarafından

gerçekleştirilir.gerçekleştirilir.• Sistematik ve sürekliSistematik ve sürekli olarak uygulanır.olarak uygulanır.• Kişi devamlı olarak kusurlu duruma düşürülür,Kişi devamlı olarak kusurlu duruma düşürülür,

boyun eğmeye zorlanırboyun eğmeye zorlanır..• İşten ayrılmayaİşten ayrılmaya mecbur edilir ve bu kişinin mecbur edilir ve bu kişinin

kendi seçimi olarak gösterilir.kendi seçimi olarak gösterilir.

1616

MOBBİNGİN ETKİLERİMOBBİNGİN ETKİLERİ

Kurum sağlığını bozar.Kurum sağlığını bozar. İş doyumunu düşürür.İş doyumunu düşürür. Çalışma başarısını olumsuz etkiler.Çalışma başarısını olumsuz etkiler. Bu nedenle;Bu nedenle; İhmal edilmemeli,İhmal edilmemeli, Duyarlılık ve ciddiyetle ele alınmalı,Duyarlılık ve ciddiyetle ele alınmalı, Çözüm getirilmelidir.Çözüm getirilmelidir.

1717

Etki Alanı Psikolojik Maliyetler Ekonomik Maliyetler

BİREYLER

StresDuygusal rahatsızlıklarFiziksel rahatsızlıklarKazalarSakatlıklarTecrit edilmeAyrılık acılarıMesleki kimlik kaybıArkadaşlıkların kaybıİntihar/Cinayet

İlaçla ayakta tedaviTerapiDoktor faturalarıHastane faturalarıKaza masraflarıSigorta primleriAvukat ücretleriİşsizlikKapasite altı çalıştırılmaİş aramaTaşınma

1818

Etki Alanı Psikolojik Maliyetler Parasal Maliyetler

AİLELER

Çaresiz kalma acısıKarmaşa ve çatışmalarAyrılık veya boşanmaÇocuklara etkileri

Ailenin gelir kaybıAyrılma veya boşanma masraflarıTerapi

KURUMLAR

AnlaşmazlıklarHastalıklı şirket kültürüDüşük moralKısıtlanmış yaratıcılık

Hastalık izinlerinin artmasıYüksek işgücü devriDüşük verimDüşük iş kalitesiUzmanlık kaybıÇalışanlara tazminat ödemeleriİşsizlik maliyetleriYasal işlemErken emeklilikYükselen personel yönetim maliyetleri

TOPLUMMutsuz bireylerPolitik kayıtsızlık

Sağlık masraflarıSigorta masraflarıİşsizlik veya kapasite altı çalıştırılmadan doğan vergi kayıplarıKamu yardım programlarına talebin artmasıZihinsel sağlık talebin artmasıMalulen emeklilik taleplerinin artması

1919

ŞİRKET KÜLTÜRÜNÜN ŞİRKET KÜLTÜRÜNÜN ÖZELLİKLERİÖZELLİKLERİ

2020

MobbinginMobbingin en önemli kurumsal nedeni en önemli kurumsal nedeni yönetimin yetersizliğidir. yönetimin yetersizliğidir.

Akılcı ve insan kaynağına değerAkılcı ve insan kaynağına değer veren veren yönetimlere sahip kurumlarda, yönetimlere sahip kurumlarda, yıldırma yıldırma hareketine az rastlanır.hareketine az rastlanır.

Genellikle yönetim zaafı olan ya da karlılığı, Genellikle yönetim zaafı olan ya da karlılığı, verimliliği ve disiplinliliği en öncelikli değer verimliliği ve disiplinliliği en öncelikli değer olarak görmeyen, olarak görmeyen, ekip çalışmasının ekip çalışmasının yapılmadığı,yapılmadığı, iletişim kanallarının örtbas iletişim kanallarının örtbas edildiği, edildiği, günah keçisi anlayışınıngünah keçisi anlayışının bulunduğu bulunduğu kurumlarda ortaya çıkar.kurumlarda ortaya çıkar.

2121

Kötü yönetimin özellikleri şöyle sıralanabilir:Kötü yönetimin özellikleri şöyle sıralanabilir:

Aşırı hiyerarşik yapı,Aşırı hiyerarşik yapı,

İnsan kaynaklarına yapılan harcamaların azaltılması,İnsan kaynaklarına yapılan harcamaların azaltılması,

Amaçların ve iş tanımlarının net olmayışı,Amaçların ve iş tanımlarının net olmayışı,

Rol çatışması,Rol çatışması,

Monoton ve yoğun iş saatleri,Monoton ve yoğun iş saatleri,

İşin aşırı stres içermesi,İşin aşırı stres içermesi,

İş tatminsizliği,İş tatminsizliği,

Etik değerlerin olmayışı,Etik değerlerin olmayışı,

2222

2323

Yapıcı liderlerin eksikliği,Yapıcı liderlerin eksikliği, Aşırı rekabet,Aşırı rekabet,

Çalışanlara haksız ve ayrıcalıklı yaklaşımlar,Çalışanlara haksız ve ayrıcalıklı yaklaşımlar, Kapalı kapı politikası,Kapalı kapı politikası,

Kurum içi iletişim kanallarının etkili çalışmaması,Kurum içi iletişim kanallarının etkili çalışmaması, Kurumda çatışma çözme yeteneğinin zayıflığı ya Kurumda çatışma çözme yeteneğinin zayıflığı ya

da etkisiz çatışma yönetimi,da etkisiz çatışma yönetimi,

Şikayetlerin yönetim tarafından ciddiye Şikayetlerin yönetim tarafından ciddiye alınmaması ya da örtbas edilmesi,alınmaması ya da örtbas edilmesi,

Takım çalışmasının azlığı ya da hiç olmaması,Takım çalışmasının azlığı ya da hiç olmaması,

Eğitim farklılığının dikkate alınmaması.Eğitim farklılığının dikkate alınmaması.

2424

Her şeyden önce Her şeyden önce yöneticilerin liyakate yöneticilerin liyakate sahipsahip kişiler kişiler olmasıolması ve adil olarak ve adil olarak atanması gerekir. atanması gerekir.

Yönetsel liyakate sahip olmayan Yönetsel liyakate sahip olmayan yöneticiler?yöneticiler?

Yönetim,Yönetim, izin vermez ya da göz izin vermez ya da göz yummazsa, yıldırmanın ciddi boyutlara yummazsa, yıldırmanın ciddi boyutlara ulaşması engellenebilirulaşması engellenebilir..

2525

ÖRGÜTSEL MALİYETLERÖRGÜTSEL MALİYETLER

MobbingMobbing mağdurumağduru olan bireyin olan bireyin kuruma, iş arkadaşlarına güveni kuruma, iş arkadaşlarına güveni azalmaktadır.azalmaktadır.

Kuruma olan bağlılığını kaybedenKuruma olan bağlılığını kaybeden bireyde işe gitme isteği azalmakta, işe bireyde işe gitme isteği azalmakta, işe karşı kayıtsızlık, bıkkınlık, karşı kayıtsızlık, bıkkınlık, performans performans düşüklüğü gibi doğrudan maliyetlerdüşüklüğü gibi doğrudan maliyetler ortaya çıkmaktadır.ortaya çıkmaktadır.

2626

MobbinginMobbingin yarattığı yarattığı hasarlar,hasarlar, öncelikle öncelikle ekonomikekonomik niteliktedir. niteliktedir.

Deneyimli çalışanların işten Deneyimli çalışanların işten ayrılmaları nedeniyle ayrılmaları nedeniyle yeni işe alma ve yeni işe alma ve eğitim masraflarıeğitim masrafları artar. artar.

İşletmelerde sık İşletmelerde sık sık sık hastalıkhastalık izinlerinin izinlerinin alındığı görülür.alındığı görülür.

Uygulanan psikolojik taciz nedeniyle Uygulanan psikolojik taciz nedeniyle işyerinden kaçışişyerinden kaçış olarak kabul edilen olarak kabul edilen hastalık izinleri hastalık izinleri maliyetlerimaliyetleri arttırır, arttırır, buna karşılık buna karşılık verimliliği düşürür.verimliliği düşürür.

2727

Kurumların ödemesi gerekenKurumların ödemesi gereken sosyal sosyal bedellerin ağırlığıbedellerin ağırlığı da önemli boyuttadır.da önemli boyuttadır.

İşletme yönetimleri, çatıları altında İşletme yönetimleri, çatıları altında uygulanan uygulanan mobbingin sürmesine göz mobbingin sürmesine göz yumduklarıyumdukları takdirde? takdirde?

Genel saygı duygularında bir azalma Genel saygı duygularında bir azalma gözlenirkengözlenirken kurum kültürü değerlerinde kurum kültürü değerlerinde de çöküşde çöküş yaşanır. yaşanır.

Çalışanların dikkati, işten ve Çalışanların dikkati, işten ve hedeflerden,hedeflerden, entrikalara ve entrikalara ve taktikleretaktiklere kayar; ekip çalışması kayar; ekip çalışması imkansızlaşır.imkansızlaşır.

2828

ALINMASI GEREKEN ÖNLEMLERALINMASI GEREKEN ÖNLEMLER

Durumla Yüzleşme ve Farkındalık Durumla Yüzleşme ve Farkındalık Yaratma:Yaratma:

İşyerinde duygusal taciz yeni bir İşyerinde duygusal taciz yeni bir olgu değil.olgu değil.

Ancak olgunun adını koymak ve Ancak olgunun adını koymak ve yüzleşmek önlem alınmasını yüzleşmek önlem alınmasını kolaylaştırır.kolaylaştırır.

2929

Eğitim Düzenleme:Eğitim Düzenleme: Çalışanlar duyarlılık kazanmak Çalışanlar duyarlılık kazanmak ve belirtileri fark edebilmek için ve belirtileri fark edebilmek için

eğitilmelidir.eğitilmelidir.

3030

Yıldırmaya Karşı Etik Kurallar Yıldırmaya Karşı Etik Kurallar Oluşturma:Oluşturma:

Çalışanların hal ve hareketlerini Çalışanların hal ve hareketlerini düzenleyen işletme yönergeleri düzenleyen işletme yönergeleri yıldırmaya karşı kuralları da yıldırmaya karşı kuralları da içermelidir.içermelidir.

3131

Çatışma Çözme Yöntemlerini Çatışma Çözme Yöntemlerini Yaygınlaştırma:Yaygınlaştırma:

Kurum içinde çatışma çözme Kurum içinde çatışma çözme eğitimleri düzenlenmeli, çatışma eğitimleri düzenlenmeli, çatışma çözme mekanizmalarına işlerlik çözme mekanizmalarına işlerlik kazandırılmalıdır.kazandırılmalıdır.

3232

BASINDA MOBBİNG

Hastanede psikolojik taciz hemşireyi savcıya götürdü Radikal. 22/04/2009 11:19 Cevap : MOBBİNG (YILDIRMA, İŞ YERİNDE PSİKOLOJİK TACİZ) Cevapla Alıntılı Cevapla Arkadaşım kamu da çalışan hemşirelerin mobbinge uğrama durumları ile ilgili tezi

bitirdik. Anket formlarını bile hemşireler doldurmak istemediler. Kim olduğumuz belli olur diye korktular. Meslektaşlarımız kendilerini savunmaktan bile aciz. Üniversite hastanelerinde durum daha vahim. Bizzat gördüm. Bu kıdemli kıdemsiz hemşire olayıda tam bir muamma zaten. Baş hemşireler bile doktorlarla bir olup Hemşireleri eziyor. Yalnız tecrübelerimle sabittir ki bir kez diş gösterdinmi rahat ediyorsun. O doktordan hiç çekinme. Bas fırçanı ikinci kez üzerine gelemeyecektir. Türkiyede bu konuda açılmış ve kazanılmış davalar var. Hukuki hakların çok. Öncelikle psikolojik yardım almalısın. Kanıt oluşturur.Bu okadar ciddi bir meseleki mobbinge uğrayanlardan kurban, uygulayanada zorba diye bahsediliyor. Sana önerim servisteki hemşirelere bu konuda eğitim ver.Sana hazır powerpoint sunusu gönderirim. Biz hemşireler mobbinge uğradığımızın bile farkında değiliz. İş yerinde psikolojik travma geçiriyoruz eve geliyoruz otomatik olarak eşimizin bizi ezmesinede ses çıkarmıyoruz. Alıştırıyorlar bizi. Yani mesleğe adım attığımız andan itibaren hayatımız kayıyor. Yeni hemşirelik yasasının buna bir dur diyeceğini düşünüyorum.Yönetici pozisyonlarda lisans mezunu hemşireler olursa daha iyi olacak. Bu pozisyonlar Torpille değilde kazanımla elde edilmeli. Yeni hemşirelikte yönetici geliştirme sertifika proğramı var. Derslerden biride Hemşirelikte mobbing. İşini iyi yapan hemşireler mobbinge daha çok uğruyor.

3333

Mobbing, örgütlerde bulaşıcı hastalık gibidir. Önleyici tedbirler alınmadığında yaygınlaşacak ve tüm topluma zarar verici hale gelecektir .