PLAN NUMERACIJE U TELEKOMUNIKACIJAMA
PLAN NUMERACIJEPlan numeracije predstavlja skup pravila i
principa koji se odnose na dodelu, korienje i administriranje
numeracija nacionalnih telekomunikacionih mrea i usluga. Izrada i
implementacija savremenog plana numeracije i adresiranja je bitan
uslov za razvoj oblasti telekomunikacija. Znaaj numeracije raste sa
liberalizacijom trita i porastom tranje za numerikim kapacitetima
zbog naglog razvoja mobilne telefonije i velikog broja novih
usluga.
NUMERACIJANumeracija u telekomunikcijama se koristi da se
pojedinanim korisnicima dodele brojevi koji slue kao njihove
adrese. To je serija od 10 brojeva (0-9) koja se moe proiriti
dodatnim simbolima (# *), slovima avfabeta. Numeracija je predmet
regulacije u konkurentskom okruenju jer je potroivi resurs
NUMERACIJAMeunarodna unija za telekomunikacije (International
Telecommunication Union - ITU), specijalizovana agencija
Ujedinjenih Nacija je zaduena za odreene aktivnosti oko
standardizacije i harmonizacije plana numeracije na svetskom nivou.
Najznaajniji od ITU dokumenata u oblasti numeracije je preporuka
E.164 koja se odnosi na strukturu brojeva. ITU je zaduen za
planiranje, definisanje i dodeljivanje meunarodnih kodova, koji se
koriste da oznae:
ITU preporuuje i odreene prefikse na globalnom nivou (npr.
meunarodni prefiks 00 i nacionalni - meumesni prefiks 0).
dravu (grupu drava, zasebnu teritoriju); globalnu uslugu (npr.
za meunarodnu uslugu besplatnog poziva dodeljeno je +800); globalnu
mreu (npr. za satelitske mree dodeljeno je +881) i dr.
EU i plan numeracijepostignut je znaajan uspeh u oblasti
harmonizacije regionalnih kodova i usaglaavanja stavova oko mera za
podsticanje konkurencije. Objavljeno je vie preporuka i predloga
koje bi nacionalna regulatorna tela trebalo da uzmu u obzir pri
koncipiranju planova numeracije. Neke od njih koje se odnose na
izbor pristupnih (meumesnih) kodova su:
za mobilne mree treba da se koriste meumesni kodovi sa poetnom
cifrom 6; za usluge personalnih komunikacija treba da se koriste
kodovi sa poetnom cifrom 7 (npr. 700); kod 800 treba da se koristi
(i iroko je u upotrebi) za uslugu besplatnog poziva; kodovi 8xy
(x0) treba da se koriste za usluge sa deljenim trokovima (Shared
Cost Services); za usluge sa dodatnom cenom (Premium Rate Services)
predlae se kod 900 (i 90x za irenje usluge ili segmentaciju tarifa)
i dr.
RAST I PROMENA TRITA fiksne telefonijeRast fiksnih i mobilnih
korisnika (kapacitet plana numeracije se odreuje na osnovu
prognozirane gustine telefonskih prikljuaka; Za dugorono planiranje
u fiksnoj telefoniji treba raunati sa gustinom 50 60 korisnika na
100 stanovnika; Navedene potrebe treba uveati za PBX prikljuke,
ISDN linije, faksimil i dr. Konani kapacitet se odreuje uzimajui u
obzir da je iskorienost numerikog prostora na nivou mrene grupe
40-45%, i jo manja za ceo numeriki prostor;
RAST I PROMENA TRITA mobilne telefonijeProsena gustina mobilnih
telefona u 25 zemalja lanica EU iznosila je oko 81% (kraj 2005.);
Konani kapacitet se odreuje uzimajui u obzir da je iskorienost
numerikog prostora do 80%; Predlae se da se operatorima dodeljuju
blokovi od min 100.000 brojeva; Korisnici mogu da imaju iste
servise od vie provajdera; Ostale negeografske usluge nemaju veliki
uticaj.
KAPACITETSISTEM NUMERCIJE MORA OBEZBEDITI DOVOLJAN BROJ BROJEVA
U TOKU IVOTNOG CIKLUSA SITEMA SISTEM NUMERACIJE MORA IMATI
ODREDJENE REZERVE MNOGE ZEMLJE IMALE SU PREDVIANJA I DO 30 GODINA
UNAPRED PROMENE NA TRITU I NOVE TEHNOLOGIJE SU TO DOVELE U
PITANJE!
Stvaranje uslova za razvojSvaki sistem se vremenom reorganizuje
reagujui na predvidive i nepredvidive dogaaje Sistem numeracije
mora da ima dovoljno kapaciteta da dozvoli reorganizaciju pogodnu
za korisnike Promene brojeva nisu poeljne! Sluajne promene brojeva,
bez posebnih pravila, dovode do konfuzije kod korisnika i
evidentnog gubitka saobraaja Paralelni rad stare i nove
numeracije
Prilagoavanje prema postojeoj numeracijiNajlake reenje sa
ininjerskog aspekta je izrada i primena novog sistema numeracije;
To nije prihvatljivo sa gledita korisnika! Nova numeracija mora
predvideti migraciju postojee, koja ostavlja svoj trag sa razvojem
nove;
Pogodnost za korisnikePrihvatljivost sistema numeracije zavisi
od plana numeracije i plana biranja; PLAN NUMERACIJE obuhvata
strukturu i formate brojeva;
Podrka slobodnom trituPlan numeracije mora da ima dovoljne
rezerve tj. da obezbedi dovoljno kapaciteta za sve uesnike, odnosno
nosioce licenci, dozvola i ovlaenja u dugoronom periodu vremena;
Treba da omogui prenosivost broja (Number Portability);
Tarifne imlikacijeNeke zemlje zahtevaju da iz dodeljenog broja
bude vidljiva i tarifa (kod medjunarnih poziva, specijalnih
brojeva) Posebno tarifirani brojevi moraju nositi i odgovarajuu
notifikaciju o tarifi.
PrimenljivostSistem numeracije mora biti primenljiv od strane
centrala u operatorskoj mrei SPC sistemi (digitalne centrale sa
kontrolisanim programom) podravaju svaki sistem numeracije
fiksiranje broja cifara u broju je neophodno da bi se odredile
tarife i rutiranje
Meunarodna dimenzijaPrimenljivost pojedinanog sistema numeracije
u meunarodnim okvirima ITU-T preporuke E.164 i E.165
NACIONALNI SISTEM NUMERACIJE - TIPOVIJEDINSTVEN NACIONALNI BROJ
(zatvoreni plan numeracije) DVODELNI (TWO-PART) NACIONALNI
BROJ-KOMBINACIJA KODA OBLASTI I LOKALNOG BROJA (otvoreni plan
numeracije)
KARAKTERISTIKE SISTEMA NUMERACIJEJEDINSTVENI NACIONALNI BROJ
(Norveka, Danska, panija, Francuska i Italija) bira se jedinstven
broj nezavisno od lokacije DVODELNI NACIONALNI BROJ koji se sastoji
od koda grada/oblasti (odreuje grad ili lokalitet) i lokalnog broja
(pretplatnikog broja) npr: 021 312 877.KOD OBLASTI KOD
KORISNIKA
Prednosti zatvorenog plana numeracijeVei numeriki kapacitet,
Uniformnost biranja, Vea fleksibilnost, Bolja iskorienost numerikih
kapaciteta, Bolja podrka uvoenju nekih usluga.
Prednosti otvorenog plana numeracijelokalno biranje sa manjim
brojem cifara, lake razlikovanje meumesnog od lokalnog
saobraaja;Zemlje sa otvorenim planom obino razvijaju strategiju
koja e po potrebi omoguiti prelazak na zatvoreni plan
numeracije!
SISTEM NUMERACIJE ZA NOVE SERVISEZa realizaciju ovih servisa
potrebno je prethodno definisati medjumesne kodove ili posebne
kodove oblasti (area code) Primer je servis 800 (freephone), prvo
uveden u SAD, kod koga plaa pozvana strana; Prema preporuci ovaj
servis se realizuje biranjem jedinstvenog karakteristinog broja
0800 iza koga se koristi jos pet ili est cifara; Mobilni servisi,
uobiajeno, dobijaju poseban kod;
Numeracija u konkurencijiMODELI1. Svaki operator ima svoj sistem
2. Delimino integrisan sistem, svaki operator nabavlja blok brojeva
unutar nacionalnog sistema 3. Potpuno integrisan sistem numeracije,
svaki operator nabavlja opseg brojeva u svakom gradu i za svaki
servis na istoj osnovi kao i postojei-dominantni operator
ULOGA REGULATORAU veini zemalja plan numeracije je kontrolisan i
administriran od strane regulatora; Posao regulatora ukljuuje:
Definisanje eme numeracije Upravljanje promenama u planu
Strateki razvoj nacionalne eme numeracije Konsultacije Alokaciju
blokova brojeva u svakodnevnom upravljanju
AdministriranjeRegulator administrira nacionalnu numeraciju,
prima prijave za kapacitete brojeva i odrava registar opsega
brojeva datih operatoru. Javnost u radu i pregled na web strani
Blokovi od 10 000 brojeva mogu biti:
Rezervisani, Alocirani, Zatieni ili Neraspolozivi.
AdministriranjeSpecijalni pristupni kodovi:
Obavezni kodovi (hitni pozivi EU 112) koje svi operatori moraju
pruati sa datim kodom; Kontrolisani kodovi, kao to su pristup
imeniku, meumreni kod itd. Kodovi za savete, koje opertor po svom
nahoenju moe koristiti za savete ili druge svrhe;
NOVA PITANJA U RAZVOJU NUMERACIJEAlokacija individualnih brojeva
(Individual Number Allocation-INA), pravo korisnika da izabere svoj
broj (ako je slobodan). Prodaja brojeva (posebni brojevi npr 222222
mogu imati posebnu cenu). Numeracija irokopojasnih servisa.
Alokacija brojeva za ne licencirane operatore (VNO, Independent
Service Providers).
NUMERACIJA IROKOPOJASNIH SERVISAITU-T Preporuka E.164 je za
telefonske servise Pristup irokopojasnim servisima i Internetu moe
koristiti telefonsku numeraciju za pristup serveru a potom
adresiranje za odgovarajui servis
PRENOSIVOST BROJA Tipovi pretplatnikaMatini pretplatnik (Home)
Pretplatnik koji je preao od drugog operatora (Ported in)
Pretplatnik koji je preao kod drugog operatora (Ported out)
Tipovi mreaMrea iz koje je pretplatnik preao (Donor) Mrea u koju
je pretplatnik preao (Recipient) Mrea u kojoj se nalazi pozivajui
A-pretplatnik (Originating)
GENERALNI PLAN GLAVA 2: PLAN NUMERISANJA
PLAN NUMERISANJAObuhvata niz pravila koje korisnik mora da sledi
kod biranja u mesnom, meumesnom i meunarodnom saobraaju, kao i
prilikom biranja specijalnih slubi i usluga; Novi plan numerisanja
zasnovan je na ITU-T E.164 preporuci i otvorenom planu
numerisanja.
PLAN NUMERISANJAfleksibilnije korienje postojeih numerikih
resursa; raspoloivost dodatnih numerikih resursa, koji nisu mogli
da se koriste u dosadanjem planu numerisanja; dugoronu stabilnost
plana; uvoenje novih servisa; uvoenje Evropski harmonizovanih
kodova;
PLAN NUMERISANJA treba da ispuni sledee zahteve:pravila
numerisanja treba da budu jednostavna i razumljiva za korisnika, da
pretplatniki pozivni broj bude to krai, Odabrana duina
pretplatnikog broja treba da zadovolji viedecenijske potrebe drutva
(este izmene stvaraju brojne tehnike i eksploatacione tekoe), Duina
broja odreuje se na osnovu potreba, na osnovu procenjenih
neophodnih numerikih kapaciteta; da se na osnovu prve, odnosno
prvih cifara, razlikuju pozivi u mesnom, medjumesnom i
medjunarodnom saobraaju. za prvu cifru pretplatnikog pozivnog broja
mogu se koristiti brojevi od 1 do 8. Uniformna (jedinstvena) duina
broja se preporuuje zbog boljeg iskorienja registarske opreme u
centralama i lakeg uvoenja usluge prenosivosti broja.
STRUKTURA BROJEVAMEDJUNARODNI BROJ PREFIKSI NACIONALNI BROJ
KRATKI KODOVI
MEDJUNARODNI BROJCC NDC
SN
Nacionalni broj (NSN)
Medjunarodni broj za javne tk servise
CC Kod zemlje (Country Code)NSN Nacionalni (znaajan) broj
(National Significant Number) NDC- Nacionalni odredini kod
(National Destination Code)
SN Pretplatniki broj (Subscriber number)
DUINA MEDJUNARODNOG BROJA15 CIFARA Kod zemlje je 381 Za potrebe
duih brojeva dozvolu daje Regulatorna agencija
PREFIKSIMeunarodni prefiks za nau zemlju je 99/''00'', i nije
deo meunarodnog broja. Meumesni (nacionalni) prefiks ''0'' omoguava
identifikovanje narednih cifara kao nacionalnog broja .
Bira se u u meumesnom saobraaju. Nije ga potrebno birati u
sluaju poziva iz inostranstva. Nije deo nacionalnog broja i moe da
ima jo dve ili tri cifre (u Srbiji ima i podruja sa tri cifre posle
prefiksa 0).
NACIONALNI BROJNDC
SN
Nacionalni broj (NSN)
Struktura nacionalnog broja
NDC- Nacionalni odredini kod (National Destination Code)SN
Pretplatniki broj (Subscriber number)
NACIONALNI BROJNacionalni broj (NSN) se sastoji od : nacionalnog
odredinog koda NDC (National Destination Code) i pretplatnikog
broja SN (Subscriber Number). Max duina nacionalnog broja je
uniformna i iznosi 12 cifara (Srbija). Nacionalne brojeve due od
tih cifara mogue je upotrebljavati samo uz prethodnu saglasnost
regulatornog tela.
Nacionalni odredini kod -NDCMoe da karakterie geografsko
podruje, i tada se naziva meumjesni kod TC (Trunk Code ili Area
Code).
U ovom sluaju nacionalni broj nosi naziv geografski nacionalni
broj, i koristi se u fiksnoj telekom mrei;
Moe da ima negeografsku primenu (negeografske telekomunikacione
usluge, usluge inteligentne mree, mobilne mree), i tada se naziva
pristupni kod usluge ili mree;
U ovom sluaju nacionalni broj nosi naziv negeografski nacionalni
broj
Pretplatniki broj - SNDuina pretplatnikog broja trenutno iznosi
5, 6 i 7 cifara. Za prvu cifru pretplatnikog broja ne mogu se
upotrebljavati cifre : 0 i 1 ( kao i 9 , do uvoenja poetne cifre
''1'' za specijalne slube i usluge). Prilikom pozivanja
pretplatnika iz iste mrene grupe tkz. lokalni poziv, bira se njegov
pretplatniki broj.
Pozivni brojevi za specijalne slube i posebne usluge -KRATKI
KODOVI Kratki kodovi (brojevi) se koriste za pristup: specijalnim
slubama; hitnim slubama, uslugama od znaajnog javnog interesa, ili
sa velikom frekvencijom pozivanja. Duina broja iznosi tri ili etiri
cifre. Kratki kodovi imaju format 1xx (danas se kod nas jos koristi
9xx). Kratki kodovi se mogu sastojati od dva dela, (1xx ab), kada
kratki kod oznaava vrstu usluge i kod operatora. Pristup hitnim
slubama i slubama davanja informacija potrebno je osigurati iz svih
geografskih podruja numerisanja kako javnih fiksnih tako i mobilnih
mrea.
Numeracija mobilnih radio i pejding mrea
Mobilna radio mrea GSM, VIP 60 Mobilna radio mrea NMT, Mobtel
(PTT saobraaja Srbija) 61 Rezerva 62 Mobilna radio mrea GSM,
Telenor 63 Mobilna radio mrea GSM, Telekom Srbija A.D. 64 Mobilna
radio mrea GSM, Telekom Srbija A.D. 65 Pejding sistem, Telekom
Srbija A.D. 66 Mobilna radio mrea GSM Monet 67 Rezerva 68 Mobilna
radio mrea GSM, ProMonte 69
Usluge sa niskom vrednouUsluga univerzalnog pristupnog broja
(Telekom Srbija) 70x Usluga besplatnog poziva 800
# x moe primiti brojeve od 0 do 9
Usluge sa visokom vrednouUsluga sa dodatnom vrednou (Telekom
Srbija)Usluga glasanja telefonom (Telekom Srbija)
90x 78x
# x moe primiti brojeve od 0 do 9
Nacionalni sistem numeracije obuhvata
numerisanje u lokalnoj mrei, numerisanje u medjumesnoj mrei,
numerisanje u medjunarodnoj mrei, numerisanje specijalnih slubi i
usluga, numerisanje pretplatnikih telefonskih centrala, numerisanje
za potrebe mobilnih, radio i pejding mrea i numerisanje za posebne
nacionalne servise.
numerisanje u lokalnoj mreipretplatnik uspostavlja vezu sa
pretplatnikom iz svoje lokalne mree pozivanjem samo pretplatnikog
pozivnog broja.
numerisanje u medjumesnoj mrei pored pretplatnikog pozivnog
broja, pretplatnik mora da bira i medjumesni kod. pretplatniki
pozivni broj i medjumesni kod ne smeju imati zajedno vie od 12
cifara. medjumesni prefiks u nacionalnoj telefonskoj mrei je 0.
numerisanje u medjunarodnoj mreinacionalni planovi numerisanja
moraju da se uklope u jedinstveni Svetski plan numerisanja,
medjunarodni kod Srbije je 381. kod automatskog uspostavljanja
medjunarodne veze pozivajui pretplatnik bira medjunarodni prefiks,
medjunarodni kod zemlje zemlje u kojoj se nalazi pozvani
pretplatnik, medjumesni kod i pretplatniki pozivni broj.
medjunarodni prefiks u naoj zemlji je 99. Ovaj prefiks omoguava
pretplatniku pristup u medjunarodnu centralu, da bi se zatim
uspostavila medjunarodna veza. na osnovu ITU-T prep. E.165 potrebno
je obezbediti max 15 cifara za uspostavljanje medjunarodne veze,
pri emu se prefiks ne uzima u obzir.
numerisanje specijalnih slubi i usluga
sluba informacija i ostale slube.
Prema nainu funkcionisanja:
one koje obavljaju PTT organizacije (prijava smetnji, tano
vreme, predaja telegrama telefonom,...) PTT organizacije posreduju
kod uspostavljanja veza (milicija, vatrogasci, hitna pomo i
sl.)
Pozivni brojevi poinju cifrom 9. Brojevi mogu biti: dvocifreni,
trocifreni i etvorocifreni. Usluge davanja informacija su 989 i
988.
numerisanje pretplatnikih telefonskih centralaU sluaju
poluautomatskih veza, pozivajui pretplatnikautomatski bira pozivni
broj PBX prikljuka odredjene pretplatnike centrale, a zatim ga
operater spaja sa eljenim lokalnim uesnikom. Automatsko
uspostavljanje veza omogueno je ako je kroz javnu centralu omogueno
direktno biranje lokalnih uesnika. U tom sluaju pozivni brojevi
lokalnih uesnika pripadaju normalnoj seriji brojeva javne
telefonske mree. Pozivni brojevi lokalnih uesnika mogu biti i dui
od pretplatnikih brojeva pripadajue mesne mree, s tim to mora biti
potovano ogranienje u pogledu broja cifara. Duina pozivnog broja
zbirnog prikljuka moe biti i kraa od pretplatnikih brojeva
pripadajue mesne mree. #PBX zbirni prikljuak
numerisanje za potrebe mobilnih, radio i pejding mreaMobilni
servisi uobiajeno dobijaju poseban kod. Generalnim planom je
definisano da se za potrebe ovih mrea koriste medjumesni kodovi
koji poinju sa cifrom 6.
numerisanje za posebne nacionalne servisePod nacionalnim
servisima se podrazumevaju oni servisi koji se mogu realizovati
samo uz korienje prethodno definisanih medjumesnih kodova.
Beograd TC Poarevac Panevo Valjevo abac Leskovac Vranje Ni (TC)
Zajear Pirot Novi Sad (TC) Sr. Mitrovica Zrenjanin Kikinda
Subotica
11 12 13 14 15 16 17 18 19 10 21 22 23 230 24
Sombor 25 Smederevo 26 Prokuplje 27 Kosovska Mitrovica 28
Gnjilane 280 Prizren 29 Uroevac 290 N.Pazar 20 Uice (TC) 3 aak 32
Prijepolje 33 Kragujevac (TC) 34 Jagodina 35 Kraljevo 36 Kruevac 37
Pritina (TC) 38 Pe 39
Medjumesni kodovi
prijava meumesnih razgovora 900 prijava meunarodnih razgovora
901 automatski odzivnik (u tranzitnim i glavnim centralama) 903
meumesna telefonska pozivnica 904 slubeni pozivi telefonistkinja
upueni drugim centralama 905 (d=0,1,2,3,4,5,6,8,9) ispitni stolovi
na raznim centralama 911d dispeer 9117 ispitni stolovi na raznim
centralama 912d milicija 92 vatrogasna sluba 93 hitna pomo 94 tano
vreme 95 Telegrami 96 taksi sluba 970 vojna hitna pomo 976 prijava
smetnji 977 AMSJ 987 obavetenja o brojevima telefona pretplatnika
988 obavetenja o brojevima telefona pretplatnika van sopstvenog
tranzitnog podruja 989 Sluba za obavetavanje i uzbunjivanje 985
Pozivni brojevi za specijalne slube i posebne usluge
