1

„Rodacy Rodakom”

IV edycja Konkursu

2

Konkurs jest częścią projektu „Teczka Rocznicowa 2015”finansowanego z dotacji Ministerstwa Spraw Zagranicznych RP

KOMISJA KONKURSOWA W SKŁADZIE:

Teresa Cwalina (polonistka, doświadczony pedagog i wykładowca),

Maria Maryańska (polonistka, nauczycielka z długoletnim stażem pracy w warszawskich liceach),

Jacek Giebułtowicz (polonista, Fundacja „Oświata Polska za Granicą”)

3

Wyniki Konkursu „Rodacy Rodakom”na scenariusz lekcji lub uroczystości szkolnej

dla nauczycieli polskich za granicą

I NAGRODA

JOANNA ŁYDZIŃSKABOLDBAATAR (Polska Szkoła w Galway, Irlandia)

za scenariusz cyklu zajęć poświęconych Kantorowi.

Nagroda za oryginalny i bardzo konsekwentnie przeprowadzony pomysł zapoznania uczniów V i VI klasy szkoły podstawowej z twórczością Tadeusza Kantora.

CZTERY WYRÓŻNIENIA

1. MARZANNA DANEK (nauczycielka języka polskiego jako ojczystego w szkołach austriackich Dolnej Austrii

i Burgenlandu) za scenariusz „Danuta Nemling – losy Polaków”

Wyróżnienie za pogłębianie wiedzy historycznej istotnej dla tożsamości narodowej poprzez spotkania ze świadkami historii

2. ALICJA LEJKOWSKA (nauczycielka języka polskiego we Włoszech) za scenariusz cyklu zajęć edukacyjnych

dla uczniów polskich uczących się za granicą „MAŁY POWSTANIEC – historia na lekcjach języka polskiego”

Wyróżnienie za kształtowanie tożsamości narodowej poprzez wieloaspektową prezentację Powstania Warszawskiego, jego znaczenia dla historii i kultury polskiej.

3. EWELINA MAĆKOWIAK (Polska Szkoła w Galway, Irlandia)

za scenariusz „Spacer po Wadowicach w poszukiwaniu ducha Jana Pawła II i przepisu na papieskie kremówki”.

Wyróżnienie za ciekawe przybliżenie postaci Jana Pawła II – człowieka, kapłana, poety.

4. NATALIA TUTYGINA (Szkoła sobotnia-niedzielna przy KOR PCNK „Jedność” w Krasnodarze, Rosja)

za scenariusz „Jan August Małerb. Słynny architekt miasta Jekaterynodar”.

Wyróżnienie za pielęgnowanie polskości poprzez odkrywanie i pokazywanie jej śladów w miejscowej kulturze

DODATKOWE WYRÓŻNIENIA

dla uczniów Polskiej Szkoły w Galway w Irlandii za przygotowanie wystawy „Tadeusz Kantor – w setną rocznicę urodzin artysty”

oraz za udział w inscenizacji scen z części 2 „Dziadów” Adama Mickiewicza.

4

Dokonaliśmy niewielkich skrótów i poprawek z zachowaniem indywidualnego stylu i potocznego charakteru wypowiedzi. Z braku miejsca zamieszczamy tylko niektóre przygotowane

w scenariuszach ilustracje.

5

I Nagroda

WSTĘP

Przypadająca na rok 2015 setna rocznica urodzin Tadeusza Kantora to doskonała okazja do tego, by przybliżyć uczniom klas V – VI szkoły podstawowej wybitnego artystę teatru. Jego bogata twórczość, niełatwa do zdefiniowania, jest niemal nieobecna na lekcjach języka polskiego. Dlatego warto zapoznać uczniów z osobą Tadeusza Kantora i choćby z kilkoma jego dziełami.

Kantor w fenomenalny sposób uczy patrzeć: widzieć w znanym, starym i zdawałoby się już niepo-trzebnym przedmiocie coś, co inspiruje oraz pozwala stworzyć nowy obiekt.

Proponuję cykl zajęć (3 lekcje) poświęconych twórczości Tadeusza Kantora. Opracowane zadania i gry odwołują się do różnorodnych mnemotechnik, przekładów intersemiotycznych, technik twórczych i metod aktywizujących. Wybrałam dla moich uczniów „przedmiot” – parasol; coś dobrze im znanego, a jednocześnie obecnego w wielu pracach Kantora.

Joanna Łydzińska– Boldbaatar

Polska Szkoła w Galway, Irlandia

Cykl zajęć poświęconych Tadeuszowi Kantorowi

Scenariusze lekcji języka polskiego dla klas V-VI szkoły podstawowej

6

Wychodząc zatem od PARASOLKI, stopniowo wkraczamy w sferę zdziwienia i wielkiego znaku zapyta-nia, jakie budzi KANTOROWSKA PARASOLKA i w końcu tworzymy WŁASNE PARASOLKI, będące ostatecznie też intersemiotycznym przekładem treści poznanych podczas zajęć. Cały ten proces prze-chodzenia od tego, co już znane – przez całkowicie nowe wykorzystanie tego, co znane – aż po akt wła-snej twórczości – jest także ćwiczeniem i doskonaleniem u uczniów kompetencji językowych, zarówno w mówieniu, jak i w pisaniu.

CELE OGÓLNE• upamiętnienie setnej rocznicy urodzin Tadeusza Kantora,• poznanie najważniejszych faktów z życia i twórczości artysty, • rozbudzanie wyobraźni i zainteresowania sztuką,• poznanie specyfiki pozaliterackich sposobów wypowiedzi artystycznej,• uwrażliwianie na piękno, poprawność i precyzję wypowiedzi w języku polskim,• doskonalenie umiejętności pracy w grupie.

CELE OPERACYJNE, czyli uczeń:• wie, że w 2015 r. obchodzimy 100. rocznicę urodzin Tadeusza Kantora i rok ten jest Rokiem

Polskiego Teatru,• wie, kim był Tadeusz Kantor (zna najważniejsze fakty z jego życia oraz rozpoznaje wizeru-

nek artysty),• wskazuje obecność motywu „parasola” w twórczości Kantora,• korzysta z różnorodnych źródeł informacji,• potrafi odnaleźć najistotniejsze informacje w tekście,• selekcjonuje fakty względem kategorii nadrzędnych,• opisuje przedmioty,• zna pojęcia: ambalaż, asamblaż, happening.

METODY I FORMY PRACY• aktywizująca,• poszukująca,• pogadanka,• projektu,• eksponująca,• przez działanie i przeżywanie,• praca z tekstem i z filmem,• praca w grupach.

7

Lekcja pierwsza:

KANTOROWSKIE PARASOLE

MATERIAŁY• parasole,• zdjęcia, ilustracje i karty memory (wykonane ze zdjęć obrazów Kantora),• komputer i rzutnik,• słowniki wyrazów obcych,• fragmenty artykułów, książek (m. in. „Tadeusz Kantor. Teatr”, Jan Kłosowicz, Warszawa

1991; „Tadeusz Kantor. Spectra Art Space Masters”, Warszawa 2013; „Tadeusz Kantor ar-tysta z Wielopola”, Rzeszów 2015),

• strony internetowe:https://www.youtube.com/watch?v=j_duB59XsT4http://sklep.rossnet.pl/Produkt/Ideenwelt-parasol-laska-czarny-1-szt,99657,2635,5465, http://berney-toys.pl/product-pol-600-Parasolka-Dla-Dzieci-Kubus-Puchatek-Disney.html, http://www.groszki.pl/groszki/51,80237,11676330.html?i=2https://www.youtube.com/watch?v=bFCVOH8d7E8http://www.polskieradio.pl/8/3664/Artykul/1412466,Kantor-wlokna-samego-siebie-wlaczal--do-sztukhttp://www.cricoteka.pl/https://pl.wikipedia.org/wiki/Tadeusz_Kantorhttp://culture.pl/pl/tworca/tadeusz-kantorhttp://www.news.cricoteka.pl/100-rocznica-urodzin-tadeusza-kantora/http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Kantor_T_Parasol_i_kobieta.JPG#/media/File:Kantor_T_Parasol_i_kobieta.JPGhttp://starakfoundation.org/pl/kolekcja/f/12/89http://culture.pl/pl/galeria/prace-tadeusza-kantora-galeriahttp://www.artkontakt.pl/Tadeusz_Kantor-ar-1919.htm

PRZEBIEG LEKCJI

Faza wstępna.

Zajęcia rozpoczynamy od zaprezentowania fragmentu piosenki „Parasolki”, śpiewanej przez Marię Koterbską (załącznik nr 1).

Załącznik nr 1. Print Screen strony youtube ze wskazaną piosenką. Źródło: https://www.youtube.com/watch?v=w40ushYAaYA

8

Następnie uczniowie odpowiadają na pytania formułowane przez nauczyciela (dzieci zostały wcze-śniej poproszone o przyniesienie parasoli na zajęcia):

Powiedzcie, co przynieśliście na dzisiejsze zajęcia, a co pojawiło się również w obejrzanym właśnie frag-mencie filmu?

– Parasole!Co to jest parasol? – To przedmiot, rzecz.Do czego służy? – Chroni człowieka przed deszczem lub słońcem. Z czego składa się parasol? – Składa się z rączki i usztywnionego kawałka materiału oraz z drucików. Proszę, abyście teraz wszyscy rozłożyli przyniesione parasole. Jakie one są? Czym się różnią? (Uczniowie opisują kolory, wzory, rozmiary, kształt rączki, uchwytu).Czy patrząc na parasol możemy powiedzieć coś o jego właścicielu? – W wielu przypadkach na podstawie wyglądu parasola możemy odgadnąć, czy należy on do dziecka,

do kobiety, czy też do mężczyzny (załącznik nr 2).

Ćwiczenie ruchowe. (Należy się upewnić, czy pomieszczenie, w którym odbywają się zajęcia, jest wystarczająco przestronne i bezpieczne do przeprowadzenia tego ćwiczenia).

Uczniowie pod kierunkiem nauczyciela tańczą z parasolami w rytm muzyki. Ideę obrazuje film z załącznika nr 3.

Załącznik nr 2. Zdjęcia parasoli. Źródło: google grafika

Załącznik nr 3. Print Screen strony youtube. Grupa tańca klasycznego „PARASOLKI”. Źródło: https://www.youtube.com/watch?v=bFCVOH8d7E8

9

Faza śródlekcyjna.

Co może się stać z parasolem, kiedy wiatr jest bardzo silny lub gdy parasol jest już stary? – Może się zepsuć; mogą mu się połamać druty; w materiale może się zrobić dziura itd.Czy jest on wówczas w stanie pełnić swą funkcję? – Nie.Co wówczas robimy z takim parasolem? – Pozbywamy się go, wyrzucamy.

Za chwilkę pokażę Wam, jaki pomysł na wykorzystanie zepsutych, nieużytecznych parasoli miał pewien bardzo znany polski artysta – Tadeusz Kantor.

Zapisujemy temat zajęć: Kantorowskie parasole.

Zanim przejdziemy do prezentacji prac artysty z motywem parasola, warto przybliżyć uczniom po-stać Tadeusza Kantora. Nauczyciel prezentuje fotografię przedstawiającą twórcę na tle jego obrazu z para-solem (załącznik nr 4) z krótką notą biograficzną (bliżej przyjrzymy się temu artyście na kolejnej lekcji), po czym formułuje pytanie skłaniające uczniów do zastanowienia się nad ważną rocznicą przypadającą na rok 2015.

Notka biograficzna: Tadeusz Kantor (1915-1990) – reżyser, twórca happeningów, malarz, pisarz, scenograf, aktor, teore-

tyk sztuki; związany z Krakowem; artysta, który zyskał światową sławę.

Uczniowie formułują wniosek, iż na rok 2015 przypada setna rocznica urodzin wybitnego artysty – Tadeusza Kantora.

Nauczyciel, prezentując stronę cricoteka.pl (krótko wyjaśnia ideę Cricoteki oraz zachęca do odwie-dzenia tej strony – załącznik nr 5), prosi o wskazanie patronatu nad omawianą rocznicą – UNESCO oraz przypomina o 250. rocznicy powstania Teatru Narodowego w Polsce.

Po ważnej dygresji, dotyczącej Kantora i rocznic przypadających na rok 2015, powracamy do prezen-tacji Kantorowskich prac z parasolem jako motywem przewodnim. Nauczyciel pokazuje wybrane dzieła artysty, w których pojawia się parasol, nie komentując ich jednak podczas pierwszej prezentacji (załącz-niki od nr. 6 do nr. 10). Po obejrzeniu wszystkich prac pyta uczniów o wrażenia, o elementy zaskakujące; o to, czy wcześniej spotkali się z tymi lub podobnymi dziełami; czy pojawiające się na obrazach parasole

Fotografia Tadeusza Kantora. Źródło: http://www.polskieradio.pl/8/3664/Artykul/1412466, Kantor-wlokna-samego-siebie-wla-czal-do-sztuk

10

są prawdziwe; w jaki sposób zostały umieszczone na obrazie; jak naniesione na parasol barwy łączą go z resztą obrazu i czy proces przytwierdzania parasola na obrazie może należeć do łatwych zadań; w jakim celu Kantor posłużył się tak dobrze znanym nam przedmiotem; jaki to wywołało efekt itd. Uczniowie swobodnie odpowiadają na sformułowane przez nauczyciela pytania, które w dowolny sposób – w za-leżności od przebiegu rozmowy – można modyfikować. Próbujemy wspólnie wyjaśnić, posługując się słownikiem wyrazów obcych i odnosząc tę wiedzę do konkretnych przykładów z twórczości Kantora, czym jest „ambalaż” i „asamblaż”.

Załącznik nr 5. Print screen strony http://www.news.cricoteka.pl/100-rocznica-urodzin-tadeusza-kantora/.

T. Kantor, „Emballage II. Parasol i postać”, 1967, Muzeum Narodowe we Wro-cławiu.Źródło: „Tadeusz Kantor. Spectra Art Space Masters”, Warszawa 2013.

T. Kantor, „Parasol i kobieta”, 1967, Zachęta – Narodowa Galeria Sztuki w Warszawie.http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Kantor_T_Parasol_i_kobieta.JPG#/media/File:Kantor_T_Parasol_i_kobieta.JPG

11

Załącznik nr 8. T. Kantor „Ambalaż Chexbres”, 1967, olej, płótno, parasol, 160 x 115 cm.Źródło: http://starakfoundation.org/pl/kolek-cja/f/12/89.

Załącznik nr 9. T. Kantor „Objects and persona-ges”. Źródło: „Tadeusz Kantor. Spectra Art Space Masters”, Warszawa 2013.

Załącznik nr 10. T. Kantor „Multipart”, 1970.Źródło: „Tadeusz Kantor. Spectra Art Space Ma-sters”, Warszawa 2013.

.

12

Nauczyciel dzieli klasę na 3 grupy. Każda z grup otrzymuje krótki tekst związany z zaprezentowanymi obrazami. Zadanie polega na tym, by przeczytać tekst, wybrać najważniejsze i najciekawsze informacje; po czym grupa wyznacza referenta, który wcieli się w rolę eksperta i opatrzy dzieła Kantora krótkim ko-mentarzem, będącym odpowiedzią na pytania pomocnicze do tekstu.

Grupa I

„ParasoleSkąd się wzięły parasolew moimBiednym Pokoiku Wyobraźni...Gdzieś koło 1965 rokuzaczęły zlatywać z góry,z nieba całymi chmarami.Mieszały się bez składu i ładuz innymi przedmiotamii z postaciamimojego Pokoiku. Raz, nie wiedząc co zrobić,zawiesiłem taki parasolpo prostu na ramie obrazu.Miałem z nimi dużo zabawy,ich wieloznaczność i aluzyjnośćpomagały mi świetniew mówieniu o wielu sprawach,z którymi nie mogłem się uporać.Po prostu one mówiły za mnie.Nazwałem jeAmbalażami Poetyckimi.Aby już niczego nie pominąć,przypomnę, że jednak „z nieba”nie spadły.Tuż po wojniekolekcjonowałem stare parasole.Przestrzeń, to pojęciearcy-scjentyczne,nazwałem „parasolowatą”.Oczywiście obowiązywała tylkow moim POKOIKU.W życiu, osobiście, nie znoszę parasoli.”

[T. Kantor, „Komentarze intymne”, 1986-88, mps Archiwum Cricoteki; http://cricoteka.pl]

Pytanie do tekstu:

– W jakim celu Kantor umieszczał parasole na swoich obrazach?

(Przykładowa odpowiedź: Parasole pomagały artyście w mówieniu o wielu ważnych sprawach; często mówiły wręcz za niego. Były pojemne treściowo – wieloznaczne i aluzyjne.)

13

Grupa II

„Parasol chroniący człowieka i jego przestrzeń stał się jednym z najbardziej charakterystycznych przedmiotów w twórczości Kantora. Najmniej „artystyczny” ze sprzętów, posiadał jedynie wartość utyli-tarną. Zniszczony i połamany – przechodził do kategorii rzeczy „najniższej rangi”, skazanych na śmietnik. Znajdował się całkowicie poza malarstwem, zawsze rozpoznawany – nie mógł przejść w stan materii, jak ubranie, torby czy szmaty. Artysta traktował przyczepienie go do płótna jako sprzeniewierzenie się do-tychczasowo uprawianej twórczości malarskiej, akt ostatecznego przekroczenia informelu.”

[L. Stangret, „Tadeusz Kantor. Malarski ambalaż totalnego dzieła”, 2006, s. 62]

Pytania do tekstu:

– Jakimi określeniami posłużył się autor tekstu pisząc o parasolu?(Przykładowa odpowiedź: najmniej artystyczny, utylitarny, zniszczony, połamany, rzecz niższej rangi,

rozpoznawany.)

– Jak Kantor traktował użycie tego przedmiotu w swojej twórczości?(Przykładowa odpowiedź: Wykorzystanie zniszczonego parasola i przyczepienie go do płótna trakto-

wał Kantor jako przekroczenie dotychczasowych granic sztuki.)

Grupa III

„W 1970 roku krakowski twórca zainicjował w Galerii Foksal akcję nazwaną Multipart ze złożenia pierwszych członów słów: multiplikacja – zwielokrotnienie i partycypacja – uczestnictwo). Wystawiono wówczas na sprzedaż – po cenach technicznego wykonania – prawie 40 pomalowanych na biało obrazów z przytwierdzonym do każdego z nich białym, zgniecionym parasolem. Nabywcy, na mocy specjalnej umowy z autorem, mieli obowiązek dokonania interwencji w zakupionym dziele. Kolekcjonerzy mogli zrobić z obrazami wszystko, dozwolone było: sprzedanie, zamalowanie, pisanie gryzmołów i obelg. Po upływie pół roku Galeria Foksal miała zorganizować wystawę wszystkich multipartów oraz spotkanie kolekcjonerów. Autor zastrzegł sobie prawo do malarskiego komentarza i zamieszczenia swej sygnatury. Stwarzając pozory komercyjności, Kantor pragnął zakpić z dzieła sztuki traktowanego jak towar i lokata kapitału. W tej grze uległ odwróceniu stosunek między artystą a odbiorcą: twórca – czyniąc klienta wła-ściwym kreatorem dzieła – pozostawał autorem tylko nic nie wartych multipli. (…) W ciągu upływu lat z obrazami wydarzyło się coś, czego Kantor nie przewidział. Parasole, mające być ironicznym komenta-rzem do komercyjności sztuki, zaczęły uzyskiwać na aukcjach wysokie ceny. Okazało się, że jest ich za-skakująco wiele w stanie nienaruszonym – i te właśnie, jako tradycyjne obrazy, cieszyły się największym zainteresowaniem kolekcjonerów.”

[L. Stangret, „Tadeusz Kantor. Malarski ambalaż totalnego dzieła”, 2006, s. 76]

Pytanie do tekstu:

– Na czym polegała akcja „Multipart”? (Przykładowa odpowiedź: Kantor wystawił na sprzedaż białe obrazy z parasolami i zawarł umowę

z kupującymi, którzy mieli obowiązek ingerowania w zakupione dzieło, stając się w ten sposób kreatorami obrazu.)

14

Zakończenie:

Nauczyciel wraz z uczniami podsumowuje pierwsze zajęcia dotyczące twórczości Tadeusza Kantora. Formułuje pytania pozwalające sprawdzić, czy cele szczegółowe zostały osiągnięte.

Na zakończenie proponuje grę memory w parach, by poprzez zabawę dzieci mogły lepiej zapamiętać wy-brane dzieła Kantora. Karty do gry (jednakowej wielkości) to oczywiście obrazy Kantora (załącznik nr 11).

Załącznik nr 11 (Podwójne zdjęcia od nr 1-8)

Karty memory – „Kantorowskie parasole”:

T. Kantor, „Emballage II. Parasol i postać”, 1967, Muzeum Narodowe we Wrocławiu.Źródło: „Tadeusz Kantor. Spectra Art Space Masters”, Warszawa 2013.

T. Kantor, „Parasol i kobieta”, 1967, Zachęta – Narodowa Galeria Sztuki w Warszawie.http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Kantor_T_Parasol_i_kobieta.JPG#/media/File:Kantor_T_Parasol_i_kobieta.JPG

15

T. Kantor, „Ambalaż Chexbres”, 1967. Źródło: „Tadeusz Kantor. Spectra Art Space Masters”, Warszawa 2013.

T. Kantor, „Objects and personage”.Źródło: „Tadeusz Kantor. Spectra Art Space Masters”, Warszawa 2013.

T. Kantor, „Multipart”, 1970.Źródło: „Tadeusz Kantor. Spectra Art Space Masters”, Warszawa 2013.

16

T. Kantor, „Multipart”, 1970, parasol.http://culture.pl/pl/galeria/prace-tadeusza-kantora-galeria

T. Kantor, „Biały parasol”, 1967, technika mieszana na płótnie, 81 x 100,5 cm. http://mng.gda.pl/zbiory/sztuka-nowoczesna/malarstwo-i-rysunek-wspolczesny/

T. Kantor, „Wszystko wisi na włosku”, 1973, Warszawa – Centrum Sztuki Współczesnej Zamek Ujazdowski.http://www.artkontakt.pl/Tadeusz_Kantor-ar-1919.html

17

Lekcja druga:

KOLAŻ WSPOMNIEŃ O TADEUSZU KANTORZE W SETNĄ ROCZNICĘ URODZIN

MATERIAŁY• wydrukowane fotografie,• arkusz białego papieru A3, kolorowe kartki A4, kolorowe karteczki, klej, markery, kredki

świecowe,• parasole, wieszak, krzesełko,• linka i spinacze,• komputer i rzutnik,• fragmenty artykułów, książek (m. in. J. Kłosowicz, „Tadeusz Kantor. Teatr”, Warszawa 1991;

„Tadeusz Kantor. Spectra Art Space Masters”, Warszawa 2013; „Tadeusz Kantor artysta z Wielopola”, Rzeszów 2015),

• strony internetowe:http://www.cricoteka.pl/https://www.youtube.com/watch?v=V96LxHVjAOAhttps://www.youtube.com/watch?v=HHuuhY8q5jYhttps://pl.wikipedia.org/wiki/Tadeusz_Kantorhttp://culture.pl/pl/tworca/tadeusz-kantorhttp://www.polskieradio.pl/7/178/Artykul/1415487,Tadeusz-Kantor-nie-ukrywal-ile-za-wdziecza-smietnikowihttps://www.google.com/culturalinstitute/exhibit/tadeusz-kantor/QRJitHIb?hl=pl

PRZEBIEG LEKCJI

Faza wstępna.

Po zapisaniu tematu nauczyciel prosi uczniów, by własnymi słowami opowiedzieli, co będzie przed-miotem wspólnych rozważań i działań, po czym przedstawia krótki plan zajęć zorganizowanych wo-kół postaci Tadeusza Kantora: • część 1 – zbieranie i porządkowanie informacji na temat artysty, czyli wspólne tworzenie projektu

klasowego – kalendarium życia i twórczości Kantora;• część 2 – utrwalanie, czyli zagadki i twórczość własna.

Faza śródlekcyjna.

Część 1

Nauczyciel dzieli klasę na 3 grupy i każdej wręcza po 4 zdjęcia (załącznik nr 3) związane z życiem lub twórczością Tadeusza Kantora (zdjęcia są przemieszane chronologicznie między poszczególnymi grupami). Zadanie polega na tym, by – korzystając z dostępnych materiałów (książki, filmy, Internet) – dowiedzieć się, co prezentuje dana fotografia oraz stworzyć do niej podpis wraz z datą przedsta-wionego wydarzenia. Uczniowie mają do dyspozycji kilka stanowisk komputerowych z dostępem do Internetu, z otwartymi stronami dotyczącymi Kantora.

18

Wstępem do poszukiwań będą fragmenty filmów prezentowane przez nauczyciela:• „Urodziny Kantora obchodzi cały świat” ze strony www.culture.pl (załącznik nr 1A),

• „Tadeusz Kantor 100. rocznica urodzin” (załącznik nr 1),

• Film Krzysztofa Miklaszewskiego tadeusz.kantor@europa.pl z 2010 roku (załącznik nr 2). Tu ze względu na długość filmu zalecam pokazanie fragmentów:

Każda prezentacja kolejnego filmiku bądź fragmentu powinna zakończyć się krótkim podsumowa-niem dokonanym przez uczniów w oparciu o pytania zadawane przez nauczyciela.Praca w grupach z wydrukowanymi fotografiami (zdjęcia bez podpisu przekazane uczniom na począt-ku lekcji).

Załącznik nr 1A. Print Screen strony z filmem. http://cultu-re.pl/pl/artykul/urodziny-kantora-obchodzi-caly-swiat

Załącznik nr 1. Print Screen strony z filmem. https://www.youtube.com/watch?v=V96LxHVjAOA

Załącznik nr 2. Print Screen strony ze wskazanym filmem. https://www.youtube.com/watch?v=HHuuhY8q5jY

19

Zdjęcie nr 1. „Most – wieszak na Wiśle” 1970, fot. Tomasz Wiech (źródło: http://www.news.cricoteka.pl/tadeusz-kantor-fotografie-na-plotnie-wysta-

wa-czasowa/).

Zdjęcie nr 2. Zdjęcie z przedstawienia „Wielopole, Wielopole” Tadeusza Kantora w war-szawskim klubie Stodoła, Teatr Cricot 2, 1980

(źródło: http://culture.pl/pl/rok-tadeusza-kantora).

Zdjęcie nr 3. Tadeusz Kantor, reżyser spektaklu „Umarła klasa”, Kraków, 1988, fot. Włodzimierz Wasyluk

(źródło: http://culture.pl/pl/dzielo/tadeusz-kantor-umarla-klasa).

Załącznik nr 3. Zdjęcia przekazane uczniom na początku zajęć (bez opisów):

20

Zdjęcie nr 4. Mały Kantor ok. 1920 r. (źródło: http://culture.pl/pl/rok-tadeusza-kantora).

Zdjęcie nr 5. „Wystawa Popularna”, Galeria Krzysztofory, Kraków, 1963 (źródło: http://culture.pl/pl/rok-tadeusza-kantora).

Zdjęcie nr 6. Tadeusz Kantor „Emballage XI”, 1967, (źródło: http://culture.pl/pl/rok-tadeusza-kantora).

21

Zdjęcie nr 7. Grób Tadeusza Kantora na Cmentarzu Rakowickim w Krakowie (źródło: http://www.genealogia.okiem.pl/foto2/displayimage.php?pid=35522 ).

Zdjęcie nr 8. Praca Tadeusza Kantora „Wrzesień 1939” (źródło: http://culture.pl/pl/rok-tadeusza-kantora).

Zdjęcie nr 9. Akademia Sztuk Pięknych w Krakowie (źródło: https://pl.wikipedia.org/wiki/Akademia_Sztuk_Pi%C4%99knych_im._Jana_

Matejki_w_Krakowie).

22

Zdjęcie nr 11. Wielopole Skrzyńskie (źródło: http://culture.pl/pl/rok-tadeusza-kantora).

Zdjęcie nr 10. Eustachy Kossakowski, „Koncert morski (Panoramiczny happening morski)”, 1967;

(źródło: http://culture.pl/pl/rok-tadeusza-kantora).

Zdjęcie nr 12. Krakowska siedziba teatru Cricot 2 (źródło: https://pl.wikipedia.org/wiki/Cricot_2)

Uczniowie prezentują na forum klasy wyniki swojej pracy – zdjęcie z podpisem. Po wystąpieniach poszczególnych grup, cała klasa próbuje wspólnie ułożyć wszystkie zdjęcia chronologicznie, tworząc na wielkiej kartce kalendarium życia i twórczości Kantora. Kalendarium układamy w formie koła, po którym poruszamy się zgodnie z ruchem wskazówek zegara. W centrum projektu umieszczamy foto-grafię artysty wraz z tytułem klasowego projektu. W miejsca zegarowych godzin umieszczamy małe karteczki z wpisanym rokiem prezentowanych wydarzeń. (Załączniki nr 4, 5)

23

Załącznik nr 4. Przykładowy projekt klasowy – kalendarium życia i twórczości Kantora.

Załącznik nr 5. Projekt klasowy -przybliżenie.

• Doskonałym uzupełnieniem projektu będą przedmioty kojarzące się (po tych zajęciach) uczniom z Kantorem, jak parasole, wieszak, krzesło, które dzieci według własnego uznania wplatają w pracę, two-rząc tym samym projekt przestrzenny, który z pewnością na długo pozostanie w pamięci uczniów (za-łącznik nr 6).

Załącznik nr 6. Przykładowy projekt klasowy w wersji prze-strzennej.

24

• Gotową pracę uczniowie umieszczają w widocznym miejscu na korytarzu szkolnym, by tym samym achęcić uczniów innych klas do zainteresowania się tym wybitnym polskim artystą. Ze względu na for-mę przestrzenną tego projektu, można umieścić go w centralnym miejscu szkoły, na podłodze i otoczyć parasolami.

Część druga

Na podstawie wiadomości, zdobytych podczas pracy nad projektem w pierwszej części zajęć, każdy uczeń ma za zadanie sformułować co najmniej jedną zagadkę dotyczącą najważniejszych kwestii z życia i twór-czości Tadeusza Kantora. Nauczyciel sprawdza poprawność merytoryczną oraz językową napisanego tek-stu. Ostatecznie zredagowane zagadki uczniowie zapisują na kolorowych kartkach przygotowanych przez nauczyciela, odpowiedzi umieszczając na osobnych, niewielkich prostokątnych karteczkach. Uczniowie wrzucają karteczki z odpowiedziami do jednego kapelusza (pudełka lub woreczka), natomiast treści za-gadek przekazują nauczycielowi.

Nauczyciel dzieli klasę na grupy 3-osobowe i każdej grupie przekazuje po jednym arkuszu białego papieru A3, kleje w sztyfcie oraz kredki świecowe. Prosi każdego członka grupy o wylosowanie jednej prosto-kątnej karteczki, zapoznanie się całej grupy z jej treścią oraz umieszczenie karteczki na białym arkuszu z zachowaniem sporych odstępów między pozostałymi prostokątami (dopuszczalne chaotyczne roz-mieszczenie kartek).

Przykładowa praca etap I.

Nauczyciel odczytuje głośno treść poszczególnych zagadek. Grupa, która posiada karteczkę z rozwiąza-niem danej zagadki, zgłasza się i odczytuje właściwą odpowiedź. Za poprawnie wykonane zadanie otrzy-muje kartkę z treścią zagadki i przykleja ją do któregoś z krótszych boków prostokąta z odpowiedzią. Dodatkowo karteczki (z treścią oraz z rozwiązaniem) powinny pasować do siebie kolorystycznie.

Przykładowe prace etap I.

25

Nauczyciel prosi uczniów o przewrócenie kartek na drugą stronę; po czym włącza energiczną muzykę, by w jej rytmie uczniowie pokolorowali białą część kartki, trzymając kredkę świecową w poziomie – co znacznie ułatwi i usprawni zadanie. Każde dziecko w grupie otrzymuje jedną kredkę i wszyscy kolorują w tym samym czasie, starając się swoją kredką zapełnić przestrzeń całej strony.

Co przypominają ukazujące się na tych rysunkach kształty? Oczywiście parasole! Nauczyciel prosi uczniów, aby korzystając z bogactwa swojej wyobraźni, ozdobili parasole i tym samym nadali im indywidualne cechy tak, by każdy parasol różnił się od pozostałych.

Przykładowe prace etap II.

Przykładowe prace etap III.

Przykładowe prace etap IV.

26

Z powstałych prac tworzymy wystawę, przyczepiając je spinaczami do zawieszonego w klasie sznurka, by dać możliwość wglądu w obie strony dzieła. Następnie wspólnie z uczniami opisujemy nasze parasole, wydobywając ich cechy charakterystyczne, odróżniające je od pozostałych. Możemy też poprosić uczniów o wymyślenie zagadek typu: „Która parasolka ma…?”; „Który parasol jest…?” W przypadku animizowa-nych parasolek możemy pokusić się o zaproponowanie zadania polegającego na stworzeniu przez dzieci krótkiej wypowiedzi parasolek, korespondującej w jakikolwiek sposób z ich stroną wizualną.

ZAKOŃCZENIEPodsumowanie zajęć.

Uczniowie opowiadają o tym, co najbardziej ich zaskoczyło, zdziwiło w twórczości Kantora; które jego prace przypadły im do gustu, a które nie (wraz z uzasadnieniem odpowiedzi).

Informacja zwrotna od uczniów – uczniowie wypowiadają się na temat zajęć, wskazując te elementy lek-cji, które szczególnie im się spodobały.

27

Lekcja trzecia:

MIĘDZY ŚMIETNIKIEM A SZTUKĄ PROJEKTY NIEMOŻLIWE INSPIROWANE TWÓRCZOŚCIĄ TADEUSZA KANTORA

Materiały:• materiały papiernicze przeznaczone do wyrzucenia (stare koperty, torebki, kartki)• farby, pędzle, papier, klej• przedmioty przyniesione przez uczniów• audycja radiowa: http://www.polskieradio.pl/7/178/Artykul/1415487,Tadeusz-Kantor-nie--ukrywal-ile-zawdziecza-smietnikowi

• Adresy stron internetowych:http://kulturalnie.waw.pl/artykuly/1332/wystawa-tadeusz-kantor---spectra-art-space-ma-sters.htmlhttp://www.cricoteka.pl/https://pl.wikipedia.org/wiki/Tadeusz_Kantorhttp://culture.pl/pl/tworca/tadeusz-kantor

PRZEBIEG LEKCJI:

1. Faza wstępna:

• Zajęcia rozpoczynamy od pewnej zabawy. Uczniowie mieli przynieść na lekcję jeden ważny dla nich przedmiot zapakowany w starą gazetę. Wszystkie opakowane rzeczy, przyniesione przez dzieci, wkła-damy do wielkiego pudełka, po czym każdy uczeń losuje jeden przedmiot i próbuje odgadnąć, co jest ukryte pod opakowaniem z gazety. Uczeń bada właściwości fizyczne wylosowanego przedmiotu, by na tej podstawie odgadnąć, jaki konkretnie przedmiot został opakowany. Następnie uczniowie konfrontują swoje przypuszczenia z właścicielem wylosowanego przedmiotu, który wyjaśnia, z jakiego powodu ta dana rzecz jest dla niego ważna. Rozmawiamy na temat tego, jaką rolę odegrała tu stara, przeznaczona wcześniej do wyrzucenia, gazeta.

2.Faza śródlekcyjna:

• Po krótkim ćwiczeniu wprowadzającym nauczyciel zaprasza uczniów do wspólnego wysłuchania audy-cji radiowej (załącznik nr 1) „Wspomnienie o Tadeuszu Kantorze w setną rocznicę jego urodzin” (Kultu-ralny wieczór z Jedynką):

Załącznik nr 1. Print Screen strony: http://www.polskieradio.pl/7/178/Artykul/1415487,Tadeusz-Kantor-nie-ukrywal-ile-zawdziecza-smietnikowi

28

• Po wysłuchaniu audycji rozmawiamy z uczniami na temat „śmietnika” i jego znaczenia dla artysty. Poruszamy też kwestie „przedmiotów” obecnych w całej twórczości Kantora, a odgrywających niezwykle istotną rolę w jego szeroko pojmowanej sztuce (parasol, krzesło, koperta itd.). • Czym jest ambalaż? Swobodne wypowiedzi uczniów (odnoszące się do poprzednich lekcji) oraz wspólna lektura tekstu doty-czącego Kantorowskich ambalaży:

„Ambalaż to inaczej opakowanie. Tadeusz Kantor tworzył ambalaże z kopert, toreb, pakunków, plecaków, parasoli, walizek, ubrań i materiałów tekstylnych. Zapakowywał przedmioty, dzieła sztuki, ludzi. Z pro-zaicznej czynności zapakowywania, zawijania, Tadeusz Kantor uczynił nowy rozdział w historii sztuki. W geście opakowywania i rozpakowywania streszcza się ludzka potrzeba ukrywania i przechowywania tego co ważne, cenne, intymne. Człowiek bowiem pragnie ocalić od zapomnienia, śmierci i zniszczenia wszystko, co jest najgłębszą istotą jego życia.”

[Cyt. za: http://www.cricoteka.pl/pl/main.php?d=cric&id=221&str=3]

Po przeczytaniu tekstu powracamy do pytania: Czym jest ambalaż? W jakim celu ludzie opakowują przed-mioty? Co na co dzień opakowujemy? Dlaczego?

• Ćwiczenie – wcielamy się w artystów tworzących ambalaże.Uczniowie mając dostęp do stron internetowych prezentujących ambalaże Kantora, wybierają jedno dzie-ło, które szczególnie ich zaintrygowało, a które będzie stanowiło inspirację do stworzenia własnego dzieła, w którym istotną rolę będzie odgrywało opakowanie lub opakowywanie, próba schowania czegoś, ocale-nia przed zapomnieniem, zniszczeniem, czy wyrzuceniem.

• Po wykonaniu zadania uczniowie prezentują swoje prace i zestawiają je z wybranym dziełem Kantora, opisując proces tworzenia własnego dzieła i jego rezultaty, a także emocje towarzyszące temu kreatywne-mu działaniu. (Załącznik 2 a, 2b, 3 a, 3 b)

3. Zakończenie:

• Organizujemy wystawę naszych wszystkich prac związanych z Kantorem i zapraszamy na nią uczniów innych klas.

Załącznik nr 2 a. T. Kantor „Emballage”, 1966.Źródło: http://kulturalnie.waw.pl/artykuly/1332/wystawa-tadeusz-kantor---spectra-

-art-space-masters.html

29

Załącznik nr 2 b. Przykładowa praca uczniowska zainspirowana dziełem Kantora „Emballage” z 1966 roku.

Załącznik nr 3 a. T. Kantor „Ambalaż konceptualny”, 1970. Źródło: http://kulturalnie.waw.pl/artykuly/1332/wystawa-tadeusz-kantor---spectra-

-art-space-masters.html

Załącznik nr 3 b. Przykładowa praca uczniowska zainspirowana dziełem Kantora „Ambalaże konceptualne” z 1970.

30

ANEKS

Lista uczniów klasy VI Polskiej Szkoły w Galway zaangażowanych w przygotowanie wystawy „Tadeusz Kantor – w setną rocznicę urodzin”:

1. Sandra Bedynek2. Krzysztof Ćwik3. Oliwia Dąbrowska4. Jagoda Górowska5. Marcel Gowarzewski6. Zuzanna Kaczmarek7. Olaf Kania8. Adrianna Kazimierczak9. Adrian Kęsicki10. Zuzanna Klimczak11. Emilia Kozieł12. Oliwia Kwiatkowska13. Zuzanna Laśkiewicz14. Julita Latusek15. Jakub Pawelec16. Dominik Pazdan17. Dominik Pelczar18. Gabriela Siembida19. Cyprian Sieńkowski20. Dorian Sitko21. Beniamin Stanik22. Jakub Szoja