inhoudpag 2

IVN als regisseur van NME in Nederland, door Chris Hofkamp - voorzitter IVN Vereniging.pag 4

Visie, verbinding en ondernemer-schap, door Jelle de Jong - directeur Stichting IVN.pag 6

Recente en verdere organisatieont-wikkeling.pag 11

Financiën. pag 14

Educatie die raakt! Een impres-sie van projecten en activiteiten gerelateerd aan de drie pijlers van IVN: Vrijwilligers, Professionals en Nationale Parken en Landschap.

IVN draagt bij aan een duurzame samenleving door mensen te betrekken bij natuur, milieu en landschap.

IVN

jaar

vers

lag

2009

IVN Nederland

Plantage Middenlaan 2-C

1018 DD Amsterdam

www.ivn.nl

2

IVN als regisseur van NME in NederlandEen buitengewoon vitale vijftiger, vol elan en ambitie, met de

blik gericht op de toekomst – dat lijkt me een goede typering

voor het in 2010 jubilerende IVN. Laat ik voor dit jaarverslag

2009 om te beginnen stilstaan bij onze ambities. Wat willen

we, voortbouwend op onze 50-jarige traditie, de komende jaren

bereiken? Wat is de IVN-koers, waar stáán wij voor?

De VN heeft 2010 uitgeroepen tot het internationale Jaar van de Biodiversiteit. Maar het kan natuurlijk niet bij dit ene jaar blijven, het is een startschot. Biodiversiteit én Duurzaam-heid zullen blijvend hoog op de politieke en maatschappelijke agenda moeten staan, ter wille van de leefbaarheid op onze aarde. Niets minder dan dát is de inzet. Dat vraagt om het actief mobiliseren van brede publieksgroepen. En mobiliseren begint bij goed informeren. Natuur- en milieueducatie vervullen daarin een wezenlijke rol.

Vanuit dat besef ligt voor IVN meer dan ooit de prioriteit bij NME. Het is zogezegd onze core business, met het professioneel en indringend uitdragen van het belang van biodiver-siteit en duurzaamheid als centrale thema’s. IVN als regisseur van NME in Nederland. Dé NME- speler zijn bij de provincies, binnen gemeenten, voor het onderwijs. NME daar gáán we voor!De start van het nieuwe Cursushuis dat een kwaliteitskeurmerk biedt aan de grote gidscur-sussen zie ik dan ook als een belangrijke stap. Het dient om onze gidsen nog beter op hun taak toe te rusten.

Een belangrijke NME-focus ligt op het bereiken van de jeugd. Veel jongeren raken steeds meer vervreemd van de natuur. Zo is ook hun besef over de natuurlijke voedselketen gemi-nimaliseerd, laat staan dat zij nog weet hebben van het wereldwijde belang van biodiversi-teit en duurzaamheid voor het veiligstellen van onze habitat: de aarde. Samen met anderen bijdragen aan het herstellen van de verbinding tussen jeugd en natuur behoort dan ook tot de belangrijke aandachtspunten van IVN.

Wat hebben we in het kader van onze ambities met een geheel vernieuwd bestuur in onze eerste bestuursperiode bereikt en wat staat er op de rol voor dit jaar van ons 50-jarige jubi-leum? Naast de start van het Cursushuis noem ik een aantal andere belangrijke zaken:

• De aanstelling van een fulltime Verenigingssecretaris. Deze zal enerzijds professionele ondersteuning bieden aan het bestuur, anderzijds aanspreekpunt zijn voor de afdelingen. Het betreft dus een vitale spilfunctie waarvan we hoge verwachtingen hebben.

Chris Hofkamp, voorzitter IVN Vereniging voor Natuur- en

Milieueducatie

IVN jaarverslag 2009Een jaar van herbezinning op de koers van IVN, zo valt 2009 te typeren. Deze heroriëntatie vond plaats onder leiding van twee nieuwe be-stuurders die midden vorig jaar aantraden: Jelle de Jong als directeur van de Stichting IVN en Chris Hofkamp als voorzitter van de Vereniging IVN. Zij openen dit jaarverslag met een korte terugblik en lichten hun visie op de toekomst en strategie van de organisatie toe.

In dit jaarverslag verder het financieel overzicht en een verslag van de organisatieontwikkeling. Tot slot een impressie van de vele activiteiten en projecten die IVN het afgelopen jaar heeft uitgevoerd. Uiteenlopende activiteiten met als gemeenschappelijk doel mensen te betrekken bij natuur, milieu en landschap.

3

• De ontwikkeling van een Afdeling van de Toekomst met ‘best practices’ van onze afde- lingen. Het wordt een digitaal platform voor het uitwisselen van ervaring en kennis. Afdelingen kunnen er hun succesvolle acties en activiteiten zichtbaar maken, andere afdelingen kunnen daar voorbeelden en suggesties voor hun aanpak uit putten. • De start van de IVN Jubileumcampagne met de succesvolle bijeenkomst over Jeugd & Natuur eind januari en het landelijke congres Biodiversiteit in voorjaar 2010, het Sym- posium ‘Jeugd & Natuur’ – samen met de Stichting te organiseren in september a.s., en de landelijke Dag voor de IVN-vrijwilligers.• De goede contacten en uitwisseling met de nieuwe directeur van de Stichting IVN. On- der zijn leiding is vorig jaar een professionaliseringsslag ingezet om de beroepsorganisatie inhoudelijk en organisatorisch toekomstbestendig te maken.• Het aanhalen van banden met zusterorganisaties, om ervaringen uit te wisselen en om samen op te trekken bij het dienen van gemeenschappelijke doelen.

Apart wil ik stilstaan bij de kennismaking van onze nieuwe bestuursleden met de veelal brui-sende afdelingen in het land: still going strong de hechte basis van IVN, met zijn duizenden gepassioneerde en actieve vrijwilligers. Ook veel afdelingen vieren in 2010 hun 50-jarig jubileumfeest. Als bestuur hebben we ons voorgenomen om deze lokale jubileumvieringen zoveel mogelijk persoonlijk mee te maken. Het is een mooi moment om onze directe betrokkenheid bij de afdelingen en de leden te tonen en om met een luisterend oor te weten wat er onder de IVN-vrijwilligers in het land leeft.

Tot slot wil ik nog een punt aanroeren waaraan ik vorig jaar in Mens & Natuur al uiting heb gegeven: de relatieve onbekendheid van IVN in de buitenwereld. Daar moeten we verandering in brengen. Meer landelijk en plaatselijk de trom roeren, met inzet van alle beschikbare media en moderne promotietechnieken, stelselmatig werken aan onze bekendheid en reputatie. Kortom, laten zien dat we er zijn en dat we het waard zijn.

Chris Hofkamp

4

Visie, verbinding en ondernemerschapHet besef in de maatschappij dat wij zuinig moeten omgaan met

natuur en milieu is de laatste jaren sterk toegenomen, net als

het besef dat je niet jong genoeg kan beginnen om kennis en

belangstelling voor natuur te kweken.

Belangrijke internationale woordvoerders als Al Gore en Richard Louv proberen de wereld wakker te schudden. Een constant conflict tussen economische belangen en de noodzaak om zuinig om te gaan met onze natuurlijke hulpbronnen en ons klimaat beheersen het maatschappelijk debat onder de brede term ‘duurzaamheid’. In dit maatschappelijk krach-tenveld opereert IVN met een unieke organisatie, met een divers en kwalitatief hoogwaar-dig product- en dienstenpakket en als spin in het web in het NME-werkveld in Nederland.

Desondanks is IVN in 2008 in problemen gekomen. In financiële zin waren er al eerder exploitatietekorten en in organisatorische zin moest ook een betere aansluiting plaatsvinden met het sterk veranderde werkveld.

Er waren ook een aantal andere redenen om kritisch naar ons huidig functioneren te kijken: vaste subsidies komen steeds meer onder druk te staan, bestuurders eisen in toenemende mate dat we toegevoegde waarde van NME meer zichtbaar maken en andere groene part-ners zoals NME-centra en terreinbeheerders ontwikkelen zich zelf ook sterk op het gebied van natuur- en milieu-educatie.

Gelukkig hebben de ingezette maatregelen (verhoging van de productiviteit, kostenbeheer-sing en het terugdringen van het ziekteverzuim) een positief effect gehad in 2009. Ook inhoudelijk is een flinke veranderslag gemaakt door een duidelijke strategische focus op die thema’s en doelgroepen die voor IVN relevant zijn.

In de nota ‘Naar een toekomstvast IVN’ zijn door interim directeur Maik van Veldhoven aanbevelingen gedaan voor de toekomst die ik, in nauwe samenwerking met het manage-menent, sinds mijn benoeming tot directeur per 31 augustus 2009, verder heb uitgebouwd. In de nieuwe strategie worden de volgende accenten gelegd:

• We werken vanuit vier inhoudelijke thema’s: educatie rondom groen, water, klimaat & energie en landschap. Op elk van deze thema’s ambieert IVN om dé kennismakelaar en opinieleider te zijn.• We werken aan versterking van de ‘bestuurlijke verankering’ van natuur- en milieu- educatie bij bestuurders van rijk, provincies, gemeenten, waterschappen of andere opdrachtgevers. We richten ons op de duurzaamheidsdoelstellingen van beleidsmakers en bieden een infrastructuur en instrumentarium om kinderen, jongeren, volwassenen en

Jelle de Jong, directeur Stichting IVN

5

ouderen te bereiken. • We spelen in op vragen en behoeften van doelgroepen zoals scholen, vrijwilligersafdelin- gen en NME-centra. ‘Vraaggericht werken’ staat centraal.• We versterken onze rol als kennismakelaar en netwerkregisseur binnenhet NME-veld We faciliteren andere organisaties om op een hoger peil te func- tioneren. We zijn zowel kennisleverancier als verbindingsofficier.• We streven naar een rol als ‘regisseur’ waarbij wij slimme coalities vormen met andere organisaties waardoor we gezamenlijk sterkere programma’s kunnen ontwikkelen en in staat zijn om additionele financieringsbronnen aan te boren.

Deze strategie zal onder de naam: ‘Visie, verbinding en ondernemerschap’ in 2010 verder worden uitgewerkt.

Jelle de Jong

6

Recente en verdere organisatieontwikkelingIVN is een unieke organisatie met als missie ‘het bijdragen aan

een duurzame samenleving door mensen te betrekken bij

natuur, milieu en landschap’. Die betrokkenheid kent twee

kern-elementen: kennis en passie, hoofd en hart – bewust-

wording over het belang van natuur, milieu en landschap

enerzijds en liefde voor de natuur anderzijds.

Samen moet dat leiden tot een derde element: ‘de handen uit de mouwen’, bewust gedrag ter wille van een duurzame samenleving. IVN richt zich daarbij met een variatie aan edu-catieve activiteiten en acties op uiteenlopende groepen: volwassenen, jongeren en kinderen. Ons credo is daarbij: ‘educatie die raakt’.

Als het gaat om natuur- en milieueducatie (NME) is IVN in Nederland een grote en toon-aangevende organisatie. De activiteiten van IVN bereiken jaarlijks vele miljoenen Neder-landers die met allerlei aspecten van natuur en milieu kennismaken.

IVN realiseert haar NME-doelstellingen enerzijds via Vereniging IVN met vele duizenden leden/vrijwilligers en anderzijds via de Stichting IVN waarin de IVN-beroepskrachten ver-enigd zijn.

VERENINgINg IVN

Vereniging IVN omvat ruim 18.000 veelal actieve en deskundige leden/vrijwilligers, geor-ganiseerd in ruim 170 locale afdelingen. Veel van deze actieve vrijwilligers hebben deelge-nomen aan een gecertificeerd opleidingsprogramma van IVN om als natuurgids te kunnen fungeren.De kernactiviteiten van Vereniging IVN zijn de volgende:• Opleiden van mensen in natuur- en milieueducatie. De ‘natuurgidsencursus’ is een lan- delijk bekende, bijna twee jaar durende opleiding met deelspecialisaties als watergids of landschapsgids.• Het verzorgen van excursies in de natuur en tentoonstellingen over de natuur. Jaarlijks maken grote aantallen mensen via IVN kennis met de natuur. • Het op andere wijze betrekken van kinderen, jongeren, volwassenen en ouderen bij de natuur. Dit strekt van ‘knuffelen met dieren’ in Artis tot het op bezoek gaan bij (demen- terende) ouderen in verzorgingstehuizen met de zogenaamde IVN Natuurkoffer. IVN- afdelingen zijn ook betrokken bij allerlei ruimtelijke ordeningsvraagstukken en het ver- groenen van de stad.

7

StIcHtINg IVN

Stichting IVN is mede opgericht om de vrijwilligers van de vereniging professioneel te ondersteunen en projecten uit te voeren. Momenteel zijn bij Stichting IVN ruim 120 be-roepskrachten werkzaam, verdeeld over vier regio´s met elf provinciale consulentschappen en een landelijk kantoor in Amsterdam.

SME aDVIES

SME Advies (BV Innovatie en Duurzaamheid) is een volledige dochter van IVN. Vanuit deze BV worden projecten op het gebied van duurzaamheid uitgevoerd. SME werkt vanuit Utrecht met ruim 15 adviseurs.

Projecten 2009Stichting IVN is een projectgefinancierde organisatie. In 2009 is vanuit de IVN-consulent-schappen in de provincies en het kantoor in Amsterdam gewerkt aan 416 projecten, in 2008 aan 557 projecten. Niet dat er minder werk verzet is, maar door projecten samen te voegen is er efficiënter gewerkt. Dit heeft geresulteerd in een batig saldo ad. € 266.880, dat is toegevoegd aan de continuïteitsreserve van Stichting IVN die nu € 643.898 bedraagt. De Raad van Toezicht heeft eerder bepaald dat het weerstandsvermogen van Stichting IVN minimaal 25% zou moeten zijn van de jaarlijkse personeelskosten (in 2009 totaal € 5,7 miljoen). Weliswaar is dit kengetal gestegen, het blijft nog onder het beoogde niveau.

cLuStERINg pER pIjLER

De projecten van Stichting IVN zijn geclusterd in drie ‘pijlers’:• NME-vrijwilligers. Een belangrijke inkomstenstroom vormt de subsidie van de Natio- nale Postcode Loterij, Daarnaast stellen provincies specifieke gelden beschikbaar voor de ondersteuning van ‘groene’ vrijwilligers.• NME-beroepskrachten en onderwijs. Op verzoek van de provincies vervult IVN de rol van ‘netwerkregisseur’ en ‘kennismakelaar’ naar professionals in het NME-veld die bij- voorbeeld werkzaam zijn in gemeentelijke NME-centra.• NME Nationale Parken. Het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit (LNV) heeft aan IVN de opdracht verstrekt om zorg te dragen voor de educatie en com- municatie voor elk van de Nationale Parken.

pRojEctEN VERDEELD oVER DE DoELStELLINgEN

FinancieringNatIoNaLE poStcoDE LotERIj

IVN is sinds 1996 begunstigde van de Nationale Postcode Loterij. Deze jaar-lijkse bijdrage stelt IVN in staat om activiteiten ten behoeve van de vereniging te financieren evenals activiteiten/projecten van de Stichting waarvoor geen of niet voldoende andere financiering is verkregen. In 2009 ontving IVN een bedrag van € 1,5 miljoen uit de opbrengst van de loterij.

pRojEctSubSIDIES

Daarnaast zijn projectsubsidies ontvangen van de ministeries van LNV, VROM en Buiten-landse Zaken, alsook van verschillende fondsen zoals het Prins Bernhard Cultuurfonds.

Vereniging en vrijwilligers

Nationale Parken en Natuur

Onderwijs en Educatie

Duurzaamheid en participatie

Overige projecten

2009

16%

35%

33%

9%

7%

100%

2008

20%

31%

27%

12%

10%

100%

8

Bestuurlijke organen, directie en managementIVN StIcHtINg

Raad van Toezicht Mevr. C. Hofkamp (voorzitter), mevr. M. Hoogendorp, mevr. A Edelenbosch, mevr. B.K. van Dam en mevr. J.A.J.M. van Dongen.

De leden van de Raad van Toezicht zijn in principe herbenoembaar voor een periode van drie jaar met uitzondering van mevrouw Van Dam, die al eenmaal is herbenoemd.

De Raad van Toezicht vergaderde vijf maal met de Raad van Bestuur. Aan de orde kwamen de organisatieontwikkeling van de beroepsorganisatie, de financiële ontwikkelingen en de externe beleidsontwikkelingen op landelijk- en provinciaal niveau.

OndernemingsraadIVN kent een Ondernemingsraad die, op grond van de omvang van de organisatie, bestaat uit de volgende personen: de heren J.H.M. Eppink, K. Siderius en R.A. Vereijken (voorzit-ter), de dames I. van Huet, A Grotenhuis ten Harkel, G.B. Flath en M.M. Winters.

Samenstelling Directie en Managementteam De heer J.A. van Dalen algemeen directeur (tot 1 maart 2009)De heer M. van Veldhoven algemeen directeur a.i. (februari - augustus 2009)De heer J.G. de Jong algemeen directeur (vanaf 31 augustus 2009)De heer H. Bunte plaatsvervangend directeurDe heer J.A. Vreman controllerMevrouw T.G.J. Reiche directeur externe betrekkingenMevrouw R. Smit regiodirecteur Noord Mevrouw A.J. Adema regiodirecteur MiddenMevrouw D.I. Teeling regiodirecteur WestDe heer B.G.M. Huisman regiodirecteur Zuid

IVN VERENIgINg

Leden Landelijk Bestuur per 31 december 2009Mevrouw C. Hofkamp (voorzitter), mevrouw A. Edelenbosch (vice-voorzitter), de heer G. Mensing en de heer A. Boersma.

Leden Landelijke Raad per 31 december 2009De heer P. Driessen (Groningen), de heer G. Mensing (Drenthe), de heren F. Storm en A. van den Berg (Gelderland), de heer D. de Haan (Flevoland), de heren B. de Ruiter en R. Wisselo (Utrecht), de heren A. van Os en A. Smook (Noord-Holland), de heer M. Leerent-veld (Zuid-Holland), de heer M. van der Meijden (Noord-Brabant), de heer A. Boersma (Limburg) en de heren J. van den Assem en J. van Netten (WoesteLand).

9

Organisatiestructuur

Personeel2009

oNDERStEuNENDE

afDELINgEN

4 REgIo’S VaN IVN

coNSuLENStScHappEN

coMMuNIcatIE

kENNIS- EN

INNoVatIEcENtRuM

INtERNatIoNaaL

IVN coNSuLENtScHap DRENtHE

IVN coNSuLENtScHap fRySLâN

IVN coNSuLENtScHap gRoNINgEN

oVERIjSSEL

IVN coNSuLENtScHap fLEVoLaND

IVN coNSuLENtScHap gELDERLaND

IVN coNSuLENtScHap zEELaND

IVN coNSuLENtScHap LIMbuRg

IVN coNSuLENtScHap bRabaNt

IVN coNSuLENtScHap utREcHt

IVN coNSuLENtScHap zuID-HoLLaND

IVN coNSuLENtScHap NooRD-HoLLaND Ra

DEN

Va

N a

DV

IES

DIR

EctI

ER

aa

D V

aN

to

EzIc

Ht

LaNDELIjk

bEStuuR

LaNDELIjkE

RaaD

DIStRIctS-

bEStuuR

pER pRoVINcIE

afDELINgEN

MEt EIgEN

bEStuuR

personeel

Amsterdam

regioNoord

regio Midden

regio West

regio Zuid

Overijssel

totaal

dienst

24

25

18

13

25

3

108

in vastetijdelijk

6

2

1

4

4

1

18

totaal

30

27

19

17

29

4

126

vast

22

21

12

10

21

2

88

fte ftetijdelijk

3

2

1

1

2

1

10

ftetotaal

25

23

13

11

23

3

98

dienst

6

2

1

5

5

1

20

dienst

7

2

5

3

3

0

20

in uit

10

2008

cao

De CAO Welzijn is voor IVN verplicht verbindend verklaard. In deze CAO zijn voor alle medewerkers, inclusief de directie, de primaire en secundaire arbeidsvoorwaarden geregeld. IVN heeft de pensioenvoorziening van de medewerkers ondergebracht bij het pensioen-fonds PGGM.

IVN is lid van:

Vereniging NOV (Nederlandse Organisaties Vrijwilligerswerk) • www.nov.nl

World Conservation Union IUCN • www.iucn.nl

Foundation for Environmental Education (FEE)-Nederland • www.fee-international.org

Supportgroep Dutch Caribbean Nature Alliance • www.dcnanature.org

personeel

Amsterdam

regioNoord

regio Midden

regio West

regio Zuid

Overijssel

totaal

dienst

24

26

15

8

20

3

96

in vastetijdelijk

6

1

8

8

7

0

30

totaal

30

27

23

16

27

3

126

vast

20

21

10

5

14

2

72

fte ftetijdelijk

4

1

7

5

7

0

24

ftetotaal

24

22

17

10

21

2

96

dienst

6

0

5

5

9

0

25

dienst

17

1

9

11

9

0

47

in uit

D U T C H C A R I B B E A N N A T U R E A L L I A N C E

DCNA

11

financiënBalans per 31 december 2009 IVN Nederland na resultaat-bestemmingDe balans en staat van baten en lasten over 2009 is door de Raad van Toezicht vastgesteld en goedgekeurd in de vergadering van 21 juni 2010.De Raad stelt de resultaatbestemming vast in overeenstemming met de resultaatverdeling zoals opgenomen in de staat van baten en lasten.

Bedragen in euro’s

actIVa

Materiele vaste activa

Financiele vaste activa

Voorraden

Onderhanden werk

Vorderingen

Liquide middelen

Totaal

paSSIVa

ReservesBestemmingsreserve projecten

Bestemmingsreserve voorlichtingsmat

Continuïteitsreserve

Reserve vereniging IVN

Langlopende schulden

Kortlopende schulden

Totaal

Voor de volledige jaarrekening ga naar: www.ivn.nl (wie we zijn – jaarverslagen).

143.713

25.412

643.898

122.942

31-dec-09

156.532

76.844

117.770

1.863.951

1.750.665

1.759.220

5.724.982

935.965

500.000

4.289.017

5.724.982

100.000

25.412

434.784

108.889

31-dec-08

149.897

54.911

154.229

3.071.491

1.685.285

381.216

5.497.029

669.085

0

4.827.944

5.497.029

12

Staat van baten en lasten

Bedragen in euro’s

Totaal beschikbaar voor de doelstelling

bEStEED aaN DoELStELLINgEN

Vereniging en vrijwilligers

Nationale Parken en natuur

Onderwijs en educatie

Duurzaamheid en participatie

Landschap en water

Totaal besteed aan projecten

Mutatie onderhanden werk personeel

Werving baten

Beheer- en administratiekosten

Som der lasten

Overschot / tekort

RESuLtaatbEStEMMINg

Overschot/tekort is toegevoegd/onttrokken aan

Bestemmingsreserve projectenContinuïteitreserveReserve vereniging IVN

2009Realisatie

10.878.494

2.357.141

3.403.555

2.552.332

949.115

556.803

9.818.946

792.668

0

0

10.611.614

266.880

10.878.494

43.713209.114

14.053

266.880

VERkLaRINg

Hierbij verklaren de Raad van Bestuur en de Raad van Toezicht van IVN dat:

Deze jaarrekening een getrouw beeld geeft van de grootte en de samenstelling van het vermogen en van het resultaat en alle toelichtingen bevat die nodig zijn voor dit getrouwe beeld en voor de wet- en regelgeving waaraan IVN is onderworpen.

Het verslag geeft een getrouw beeld omtrent de toestand op de balansdatum en van de gang van zaken gedurende het boekjaar. De overige gegevens zijn niet in strijd met de jaarreke-ning en het jaarverslag.

De jaarrekening kan als volgt worden geïdentificeerd:Continuïteitreserve € 643.898Resultaat € 266.860

Amsterdam, 21 juni 2010H. Bunte

2009Begroting

11.888.633

2.795.665

2.898.588

2.751.984

999.500

1.115.086

10.560.823

1.163.816

0

0

11.724.639

163.994

11.888.633

0163.994

0

163.994

2008Realisatie

10.361.010

3.206.172

2.210.069

2.502.943

1.279.676

1.203.982

10.402.841

349.635

0

0

10.752.475

-391.465

10.361.010

-93.751-300.424

2.710

-391.465

13

AccountantsverklaringopDRacHt

Wij hebben gecontroleerd of de in dit verslag op pagina 11 tot en met 13 opgenomen verkorte jaarrekening van Stichting IVN Nederland te Amsterdam over 2009 op de juiste wijze is ontleend aan de door ons gecontroleerde jaarrekening 2009 van Stichting IVN Nederland. Bij die jaarrekening hebben wij op 21 juni 2010 een goedkeu-rende accountantsverklaring verstrekt. Het bestuur van de stichting is verantwoordelijk voor het opstellen van de verkorte jaarrekening in overeenstemming met de grondslagen zoals gehanteerd in de jaarrekening 2009 van Stichting IVN Nederland. Het is onze verantwoorde-lijkheid een accountantsverklaring inzake de verkorte jaarrekening te verstrekken.

WERkzaaMHEDEN

Wij hebben onze controle verricht in overeenstemming met Nederlands recht. Dienovereenkomstig dienen wij onze controle zodanig te plannen en uit te voeren dat een redelijke mate van zekerheid wordt verkregen dat de verkorte jaarrekening op de juiste wijze is ontleend aan de jaarrekening. Wij zijn van mening dat de door ons verkregen controle-informatie voldoende en ge-schikt is als basis voor ons oordeel.

Verdeling kosten naar doelstelling

Bedragen in euro’s x 1.000

Salarissen en sociale lastenPensioenlastenOverige personeelskostenAfschrijvingHuisvestingskostenKantoor- en algemene kosten

Totaal uitvoeringskosten

Directe kosten

Totaal kosten naar doelstelling

Aantal personeelsledenAantal fte’s

Totaal bezoldiging bestuurders Totaal bezoldiging toezichthouders

2009Begroting

5.218405452

77522299

6.973

3.587

10.560

12696

145.0730

2008Realisatie

5.534435401

76528447

7.420

2.982

10.402

12696

207.8190

2009Realisatie

4.963387384

73492242

6.541

3.278

9.819

12698

149.7830

1993

7777159848

1.308

1.049

2.357

21.837

143142

27182

90

2.421

983

3.404

31.488

116115

22148

73

1.962

590

2.552

4496

3938

74924

653

295

948

599

881

105

131

197

328

In de kostenverdeelstaat worden de directe en de indirecte kosten toegewezen aan de doelstelling. Bij directe

kosten is de relatie tussen de geleverde prestatie en de behaalde doelstelling direct aanwijsbaar. De directe kos-

ten worden voor 100 procent toegerekend aan de bijbehorende hoofdgroep. Bij indirecte kosten is er geen directe

relatie tussen de geleverde prestatie en de behaalde doelstelling. Deze indirecte kosten worden over de verschil-

lende hoofdgroepen op basis van een verdeelsleutel toegerekend. Die verdeelsleutel is het gemiddelde aantal me-

dewerkers dat gedurende het jaar is ingezet voor de activiteiten in een hoofdgroep. Daarbij wordt in de begroting

uitgegaan van de begrote formatie en bij de realisatie van de werkelijke gemiddelde bezetting in het boekjaar.

• Kosten werving baten: De kosten van werving baten worden toegerekend aan de projecten.

• Kosten beheer en administratie: De kosten van beheer en administratie worden toegerekend aan de projecten.

ooRDEEL

Naar ons oordeel is de verkorte jaarrekening in alle van materieel belang zijnde aspecten op een juiste wijze ontleend aan de jaarrekening.

toELIcHtINg

Wij vestigen er de aandacht op dat voor het inzicht dat vereist is voor een verantwoorde oordeelsvorming omtrent de financiële positie en de resultaten van de stichting en voor een toereikend inzicht in de reikwijd-te van onze controle de verkorte jaarrekening dient te worden gelezen in samenhang met de volledige jaar-rekening, waaraan deze is ontleend, alsmede met de door ons daarbij op 21 juni 2010 verstrekte goedkeu-rende accountantsverklaring. Deze toelichting doet geen afbreuk aan ons oordeel.

Amsterdam, 12 juli 2010 PricewaterhouseCoopers Accountants N.V.

Origineel getekend door drs. J.L. Sebel RA

650

44152

66

164

230

Doelstellingen*

* Doelstellingen:1 Vereniging en vrijwilligers 2 Nationale Parken 3 Onderwijs en educatie 4 Duurzaamheid 5 Landschap6 Water

14

NME-vrijwilligersVrijwilligers zijn het hart van IVN. Met hun activiteiten werken

zij aan bewustwording over natuur, milieu en landschap en

bereiken hiermee ze ongeveer twee miljoen Nederlanders per

jaar. Dat gebeurt met natuurexcursies, cursussen, tentoon-

stellingen en opleidingen.

Stichting IVN biedt de vereniging advies en bestuurlijke ondersteuning, trainingen en op-leidingen. De vrijwilligersconsulenten zijn vanuit de provinciale consulentschappen de ver-bindende schakel tussen afdelingen en beroepsorganisatie. Centraal vindt ondersteuning plaats via het Verenigingssecretariaat, Financiën, Ledenservice en Communicatie.IVN-consulentschappen ondersteunen en versterken tevens in de opdracht van de provin-cies het provinciale vrijwilligersnetwerk op het gebied van natuur, milieu en landschap.

245 NIEUWE NATUURgIDSEN Dit jaar rondden 245 mensen de IVN Natuurgid-sencursus af. Deze tweejarige opleiding voor IVN Natuurgids resulteert in een landelijk erkend diploma. IVN-afdelingen verzorgen ook opleidingen voor zeegids, schoolgids, land-schapsgids, excursieleider en watergids.

BIJSPIJKEREN KENNIS EN VAARDIgHEDEN IN UTRECHT IVN’ers uit Utrecht konden hun kennis en vaardigheden bijspijkeren in diverse workshops en cursussen georganiseerd door het consulentschap. Veel belangstelling trok de training ‘Vernieuw je vrijwilligersorganisatie’ die werd gerealiseerd met subsidie van de provincie. In deze training gaan bestuurders en coördinatoren van lokale vrijwilligersgroepen met vernieuwing van de eigen vrijwilligersgroep aan de slag. Movisie, het kennisinstituut voor vrijwilligerswerk, begeleidt de cursus.

gROEN DOET gOED IN DE gROENE MAAND, 500 ACTIVITEITEN VOOR JONg EN OUD De campagne de Groene Maand, die IVN samen met part-ners organiseert, nodigt uit om naar buiten te gaan en natuur en landschap te ontdekken. Gedurende de hele maand september organiseren IVN-afdelingen en partnerorganisaties veel buitenactiviteiten die terug te vinden zijn op de agenda van de campagne-site. In 2009 zijn er ruim 500 activiteiten aangemeld. Veel activiteiten sloten aan bij het thema van deze tiende Groene Maand: Groen doet goed, over de relatie tussen natuur en gezondheid.IVN-afdelingen ontvingen een informatieboek met tips om zelf activiteiten rondom het thema ‘natuur en gezondheid’ te kunnen organiseren. Ook verscheen een speciale uitgave over natuur en gezondheid bij het IVN-ledenblad Mens en Natuur en vond er in samen-werking met het ministerie van LNV een symposium plaats waar recent onderzoek werd gepresenteerd.

bIjVooRbEELD

bIjVooRbEELD

bIjVooRbEELD

15

OMMETJES DOOR HET gROEN, gOED VOOR JE gEZONDHEIDSpeciale aandacht was voor het lopen van een ommetje, een Brabants initiatief dat door IVN-afdelingen uit het hele land is overgenomen. In Brabant organiseerden IVN-afde-lingen vanaf 21 locaties deze korte wandelingen, landelijk waren dat vele tientallen, waar-door een grote groep mensen zich weer even bewust werd van de gezonde combinatie van bewegen en natuur. Het project heeft geresulteerd in een verzameling korte routes die te downloaden zijn. Vanwege het succes worden ook in 2010 oude en nieuwe IVN-ommetjes ingezet tijdens de Groene Maand.

FIETSERS LEZEN OVER NATUUR EN KLIMAATVERANDERINg IN LIM-BURg IVN Limburg en andere natuurorganisaties hebben 27 fietsroutes tussen de 10 en 78 km lang omschreven in het fietsrouteboek ‘Speuren naar veranderend klimaat, 27 fietstochten door de Limburgse natuur!’ De routes gaan door het prachtige Limburgse land-schap en laten fietsers kennis maken met de vele soorten planten en dieren die Limburg rijk is. Het boek is met een oplage van 2.000 exemplaren uitgegeven door IVN Limburg en Media Groep Limburg.

RUIM 600 NATUUROUDERS IN ZEELAND Door heel Zeeland zijn natuurou-ders actief. Sinds 2009 ook in Tholen. Op initiatief van de gemeente Tholen heeft IVN Consulentschap Zeeland 12 ouders en 1 opa opgeleid. Deze natuur(groot)ouders speciali-seerden zich in het thema ‘Water’. Zeeland telt nu ruim 600 natuurouders.

SAMEN WERKEN AAN gROEN VRIJWILLIgERSBELEID Samen werken aan groen vrijwilligersbeleid, daar draait het om bij het Platform Groene Vrijwilligers. In Zee-land hebben elf beroepsorganisaties de krachten gebundeld en verzorgen gezamenlijk de werving en opleiding van groene vrijwilligers. In 2009 resulteerde dat in informatie via nieuwsbrieven en brochures met cursusaanbod, een handboek en het initiatief voor een gezamenlijke promotiedag in 2010.

WATERESTAFETTE LANgS OVERIJSSELSE STROOMgEBIEDEN De af-delingen van IVN in Overijssel hielden een waterestafette dat afgesloten werd met een veldsymposium van Natuur en Milieu Overijssel. Twaalf IVN-afdelingen organiseerden activiteiten in de verschillende stroomgebieden. In Markelo was er is een doe-middag voor jong en oud gehouden langs de oevers van de Schipbeek, IVN Deventer en Olst-Wijhe werkten samen aan een fietstocht, waarin tussendoor waterbeestjes werden gevangen en ook in Zwolle werden door vele doe-activiteiten georganiseerd voor kinderen vanaf 4 tot 10 jaar. In Noordwest Overijssel werd gekozen voor een kanotocht, waarbij de route gezocht kon worden met behulp van GPS.

bIjVooRbEELD

bIjVooRbEELD

bIjVooRbEELD

bIjVooRbEELD

bIjVooRbEELD

16

NME-beroepskrachten en onderwijsIVN maakt zich sterk voor de kwaliteit van natuur en milieu-

educatie (NME), voor een structurele plaats van NME in het

onderwijs en een inbedding van NME in het overheidbeleid.

Hierin zoekt IVN actief samenwerking met landelijke en regio-

nale organisaties die werkzaam zijn op het terrein van NME.

Op verzoek van de provincies vervult IVN de rol van ‘netwerkbeheerder’ en ‘kennismake-laar’ naar professionals in het NME-veld die bijvoorbeeld werkzaam zijn in gemeentelijke NME-centra. Op centraal niveau houdt IVN het NME-werkveld op de hoogte van trends en ontwikkelingen via de website Podiumonline, het vakblad Podium, informatieoverzich-ten en netwerkbijeenkomsten.

KWALITEITSMETER De Kwaliteitsmeter NME is een onafhankelijk keurmerk voor lesmaterialen NME voor het basisonderwijs dat bijdraagt aan kwaliteitsverbetering van het aanbod van NME-centra en kennisdeling bevordert. Organisaties kunnen hun producten laten screenen op kwaliteitscriteria door onafhankelijke gecertificeerde screeners. De uit-komst geeft inzicht in de sterke en zwakke kanten van het product. Alle gescreende produc-ten komen terecht in de database. In 2009 is een enquête uitgevoerd onder de 77 leden. Daaruit blijkt dat meer dan de helft het eigen aanbod heeft laten screenen om dit kwalitatief te kunnen verbeteren. De database gebruikt men vooral om op de hoogte te blijven van het NME-aanbod en het eigen aanbod uit te breiden. Het komende jaar zal IVN samen met andere organisaties (SME Advies, GDO en hun achterban, de vakgroep NME, de WUR, SLO en het Programmabureau NME) de Kwaliteitsmeter verder ontwikkelen.

PROgRAMMA BASISVOORZIENINg NME De basisvoorziening NME is een project voor informatievoorziening, kennisuitwisseling en kennismanagement ten behoeve van de professionals in het NME-werkveld. Via de website podiumonline.nl, de nieuwsbrie-ven PodiumActueel en Podiumonline en bijeenkomsten zoals trend- en wisselwerkdagen en scholingsbijeenkomsten zijn NME-professionals op de hoogte gehouden van actualiteiten, nieuwe methodieken, toepassingen, burgerparticipatie, beleid, onderzoek, ict, websites en trends op het gebied van NME. De website podiumonline.nl is in de lucht vanaf september 2004. Tijdens de looptijd van het programma is de website jaarlijks gegroeid: in bezoekersaantal en pageviews, maar ook in het beschikbaar stellen van toegankelijke informatie via de site. In de loop van de jaren zijn nieuwe applicaties toegevoegd (bijvoorbeeld NME in beeld, Kwaliteitsmeter NME, eigen afgesloten ruimtes voor provinciale netwerken, Vakgroep NME) en applicaties verbe-terd (NME Adreswijzer, kenniswijzer, verbeterde resultaten zoekopdracht). Daarnaast kon met gelden uit het programma basisvoorziening het werkveld inhoudelijk en informatief

bIjVooRbEELD

bIjVooRbEELD

17

worden ondersteund door vragen te beantwoorden. Dit heeft IVN gedaan in samenwerking met anderen: SVN, VEN, vakgroep NME, Universiteit Utrecht en Wageningen UR en het Programmabureau NME. FRIESLAND OP DE BRES VOOR JEUgD EN NATUUR Op 18 september 2009 hebben op initiatief van IVN, NME-centra, terreinbeheerders, Landschapsbeheer Fries-land, Zorgverzekeraar De Friesland vele bestuurders van gemeenten, terreinbeheerders en scholen het Akkoard van Earnewâld ondertekend. Hierin spreken de betrokkenen uit dat kennismaking van de jeugd met de lokale natuur een essentiële bijdrage levert aan de kwa-liteit van de huidige en toekomstige Friese samenleving. De ondertekenaars willen samen bouwen aan een structureel netwerk waarin aanbieders van NME met gemeenten en het onderwijsveld samenwerken om deze basisbehoefte voor de toekomst te verankeren in be-leid. Hiertoe wordt in 2010 een gezamenlijk projectplan opgesteld.

KENNISUITWISSELINg EN ZICHTBAARHEID IN ZUID-HOLLAND IVN levert strategieondersteuning om het werk van de NME-diensten een impuls te geven en de positie naar lokale bestuurders te verbeteren. Zo is er voor een betere kennisuitwisseling een digitaal kantoor voor het Zuid Hollands Overleg NME-diensten (ZON) opgezet. Om het NME-veld en de NME-activiteiten zichtbaar te maken voor bestuurders en het brede pu-bliek is de webapplicatie ‘NME-in-Beeld’ ontwikkeld die in 2010 waarschijnlijk landelijk ingezet wordt. Ook is er samen met GDO een strategie uitgewerkt om te komen tot een dekkend aanbod NME, zowel op geografisch gebied als op inhoud en methodiek en een verbeterde positie van NME richting (lokale) bestuurders.

AANVALSPLAN NME IN NOORD-HOLLAND In oktober 2009 stelde IVN Con-sulentschap Noord-Holland in opdracht van de provincie een ‘aanvalsplan NME’ op, met het oogmerk de effectiviteit en het bereik van het instrument ‘natuur- en milieueducatie’ te vergroten. De werkgroep, die bestond uit een afspiegeling van het NME-werkveld, bood het rapport ‘De schouders eronder; aanvalsplan NME in Noord-Holland’ eind december aan de Provincie Noord-Holland.

TRAININg VOOR NDE IN gRONINgEN In opdracht van de gemeente Groningen ondersteunt IVN de ontwikkeling van de nieuwe gemeentelijke afdeling NDE (Natuur en Duurzaamheidseducatie). Deze afdeling wil de beleving van de natuur dichterbij brengen en richt zich hierbij vooral op het faciliteren van scholen en het ondersteunen van projecten in de wijk. Sinds de start in mei 2009 heeft 70% van de basisscholen zich aangesloten bij het netwerk. IVN verzorgt de scholing van de NDE-medewerkers en de NDE-coördinatoren binnen de scholen. Ook wordt samenwerking gezocht met terreinbeheerders rondom de stad Groningen om educatieve initiatieven te stroomlijnen richting het onderwijs.

TRAININg NATUURBELEVINg VOOR BUITENSCHOOLSE OPVANg IN BRABANT IVN Consulentschap Brabant bracht de publicatie ‘Jeugd en Natuur, kansen voor de buitenschoolse opvang’ uit en zette de training natuurbeleving op voor pedagogisch medewerkers.. Met deze training leren de pedagogisch medewerkers hoe op eenvoudige wijze de kinderen de natuur in de buitenschoolse opvang kunnen beleven en maken ze ken-nis met het beschikbare aanbod van diensten en producten van de plaatselijke NME-centra en IVN-afdelingen.

NME OP HILVERSUMSE SCHOLEN In opdracht van de gemeente realiseert IVN Noord-Holland aan NME-ondersteuning voor Hillversumse scholen. Dit gebeurt door het opzetten van een scholennetwerk, een aanpak ontwikkeld door IVN Drenthe. IVN traint en begeleidt medewerkers van de NME-steunpunten en ook de leerkrachten van de aange-sloten scholen. IVN brengt zo het netwerk op gang en draagt na verloop van tijd de coör-dinatie over aan de ingewerkte NME-steunpunten Eind 2011 neemt Steunpunt Gooi en Vechtstreek het netwerk over in samenwerking met de Stichting Omgevingseducatie. Met deze aanpak kan NME ook mogelijk op scholen in regio’s zonder NME-centum.

bIjVooRbEELD

bIjVooRbEELD

bIjVooRbEELD

bIjVooRbEELD

bIjVooRbEELD

bIjVooRbEELD

18

gROOT BEREIK VIA SCHOLENNETWERK DRENTHE In Drenthe heeft bijna elke gemeente een scholennetwerk NME, gecoördineerd door IVN. In dit verband voeren alle deelnemende schoolteams elk cursusjaar een NME-project uit. Dit resulteert in een deelname van ruim 220 basisscholen, een bereik van duizenden kinderen en hun ouders.In de gemeente Aa en Hunze werd in dit verband een paddenstoelenproject uitgevoerd. Tientallen leerkrachten kregen na schooltijd een korte cursus over hoe ze het project met 4 tot 12-jarigen konden uitvoeren. Eerst kregen de leraren een presentatie over de ecologie van paddenstoelen: een verhaal over samenwerkers, opruimers en moordenaars. Daarna oefenden ze met ontdekpaden in de schoolomgeving. Zo wordt op een speelse manier de rol van paddenstoelen in de natuur belicht. Na afloop nam elk team ook kweekpakketten van paddenstoelen mee naar school.

SCHOLENMAP LELySTAD VOgELSTAD In 2009 was Lelystad Vogelstad. Het project had tot doel extra aandacht te vragen is voor vogels in tuinen en in openbaar groen. In dit kader stelde IVN Consulentschap Flevoland, In opdracht van de gemeente Lelystad, een speciale scholenmap samen voor het basisonderwijs. De map biedt kant en klare in-formatie voor de leerkrachten en is afgestemd op de verschillende groepen. Alle scholen in Lelystads ontvingen deze map.

gROENE VOETSTAPPEN IN UTRECHT: VEILIg NAAR SCHOOL 14 ge-meenten, vele scholen en 10.000 leerlingen sloten zich aan bij de landelijke campagne ‘Groene Voetstappen’ na een actieve werving vanuit UNO , het Utrechts natuur- en milieu-overleg, dat gecoördineerd wordt door IVN. Met ‘Groene Voetstappen’ ontdekken leerlin-gen en hun ouders dat het niet alleen gezonder en veiliger is om te voet of per fiets of step naar school te gaan, maar ook beter voor het klimaat. Op die manier draagt NME bij aan verschillende beleidsdoelen. De hoge deelname toont ook dat NME-centra een waardevolle intermediair zijn richting scholen.

WOORDVOERDERS VOOR DE NATUUR IVN en Staatbosbeheer werken sinds 2007 samen aan Woordvoerders voor de Natuur , een educatief programma voor leerlingen van groep 7 en 8 van het basisonderwijs. Het programma zorgt ervoor dat natuuractivi-teiten van kinderen niet ophouden bij de begrippen ‘kennis en beleving’. Leerkrachten voeren de voorbereidende en verwerkende lessen uit en begeleiden de buitendag met de boswachter. Boswachter, IVN-consulentschap, NME-centrum en eventuele vrijwilligers zorgen voor maatwerk op locatie, vormen het netwerk naar de scholen en verzorgen de uitvoering van de buitendagen. Kinderen worden ‘Woordvoerder van de Natuur’: ze presenteren hun natuurgebied aan medeleerlingen, volwassenen, omwonenden, ouders en bestuurders. Zo raken ze zelf be-trokken bij de natuur in hun omgeving. De methodiek ‘Woordvoerders van de Natuur’ is afgelopen jaren getoetst op negen loca-ties met verschillende landschapstypes verspreid over zes provincies. Hieraan namen ruim 1.500 leerlingen (uit 71 klassen) deel. De reacties op de pilots zijn zeer positief. Woord-voerders van de Natuur geeft invulling aan de ambitie ‘jeugd’ van Staatsbosbeheer en IVN en sluit aan bij beleid ten aanzien van NME en de beleidsprogramma’s: Biodiversiteit leeft, Groen en de Stad en Agenda Landschap. IVN en Staatsbosbeheer werken aan opschaling en uitbreiding want de behoefte aan het programma Woordvoerders van de Natuur bij doelgroep en natuurbeheerders blijkt groot.

bIjVooRbEELD

bIjVooRbEELD

bIjVooRbEELD

bIjVooRbEELD

19

Scholen voor DuurzaamheidMet Scholen voor Duurzaamheid betrekt IVN leerlingen van het voortgezet onderwijs bij duur-zame ontwikkeling.Met Scholen voor Duurzaamheid (SvD) koppelt IVN bedrijven, overheden, scholen en maatschappelijke organisaties. Leerlingen werken voor ‘echte’ opdrachtgevers en gaan aan de slag met een actueel maatschappelijke kwestie; Een activerende werkwijze die aansluit bij de belevingswereld van jongeren. IVN voert SvD in elke provincie. Ook biedt SvD maat-schappelijke stages gericht op jongerenparticipatie bij de inrichting en het beheer van hun leefomgeving. Zoals ‘Betrokken bij Buiten’ een landelijk samenwerkingsverband van IVN, Staatsbosbeheer, Natuurmonumenten, Landschapsbeheer Nederland en het Gelders Land-schap waarvan in 2009 op verschillende locaties pilots werden uitgevoerd.

KADERRICHTLIJN WATER Negentig klassen van middelbare scholen in heel Neder-land zijn van start gegaan met het project Jongereninspraak bij de Kaderrichtlijn Water. Alle docenten die het project gaan begeleiden, hebben een training gevolgd bij IVN. Na deze training zijn de docenten voldoende uitgerust om de leerlingen te begeleiden van schoolklas naar een wateronderzoeksbureau, dat zich gaat verdiepen in de lokale water-plannen, waterkwaliteitsonderzoek uitvoert, en uiteindelijk een advies uitbrengt over de watertoekomst van Nederland. Zoals in Limburg waar 28 klassen van zes Limburgse scholen advies uitbrachten aan Rijks-waterstaat Limburg over vervoer over weg en water in de toekomst. Elke klas vormde een adviesbureau en zo bedachten de scholieren creatieve oplossingen: van vacuümtrekkende transportsystemen onder de grond, autotracksystemen en zelfs helemaal geen auto’s meer, tot een nieuwe haven met duurzame containerterminal tussen Echt en Maasbracht.

WADDENLAND IN BEELD Twee scholen waren met vmbo-klassen (45 leerlingen) actief met het project Waddenland in beeld. Centraal stond de vraag: wat maakt Noord-Groningen zo bijzonder en mooi om er te (blijven) wonen? Dit resulteerde in een bijzonder filmproject rond verleden, heden en toekomst van hun eigen leefomgeving.

PLAN JE EIgEN RUIMTE Drie Friese scholen deden met acht havo, atheneum en gymnasiumklassen (210 leerlingen) mee aan dit project. Leerlingen maakten toekomstplan-nen voor de inrichting van gebied in hun eigen omgeving, waarbij ze rekening hielden met duurzaamheid in de breedte , waaronder duurzaam omgaan met cultureel erfgoed, klimaat-verandering, water en natuur.

VERANKERINg EN VERBREDINg IN ZUID-HOLLAND Het programma Scholen voor Duurzaamheid is stevig in de provincie verankerd geraakt. In het schooljaar 2008/2009 hebben 1.800 leerlingen (van 29 scholen) en acht lokale/regionale NME-dien-sten deelgenomen (in 2007/2008 waren dit nog 1.200 leerlingen). IVN schoolt en adviseert NME-diensten in het aanbieden van het programma SvD en verzorgt de scholing voor docenten. Er zijn twee docententrainingen verzorgd voor twee verschillende modules. En er zijn vier nieuwe/aangepaste modules ontwikkeld.Naast een groei van het aantal deelnemers aan SvD, heeft IVN in 2009 een slag gemaakt van een verbreding van SvD naar andere VO jongerenparticipatieprojecten op het gebied van duurzaamheid. Het Provinciaal eindevenement op 19 mei 2009 werd bezocht door 80 scholieren die hun duurzame oplossingen aan elkaar en aan bestuurders en experts hebben gepresenteerd.

bIjVooRbEELD

bIjVooRbEELD

bIjVooRbEELD

bIjVooRbEELD

20

Nationale parken en LandschapIVN coördineert en geeft uitvoering aan de communicatie en

educatie in 18 Nationale parken, in opdracht van het Ministerie

van LNV. Van meerjarenplan tot onderwijsprogramma’s,

informatiekranten, communicatietrajecten, bewonersavonden

of natuurrecreatieve evenementen.

In samenwerking met o.a. terreinbeheerders, vrijwilligers, overheden en recreatiebedrijven initieert en organiseert de IVN-coördinator een hoogwaardig aanbod van activiteiten en producten. Een aanbod dat de betrokkenheid van bewoners, onderwijs en recreanten bij een Nationaal Park tot doel heeft.

SaMENWERkINgSVERbaND

IVN werkt landelijk samen met het Samenwerkingsverband Nationale Parken (SNP). In 2009 is IVN voor SNP gestart met de herijking van het zogeheten Basispakket. Hierin zijn de afspraken vastgelegd die met alle partners gemaakt zijn over een basisaanbod communi-catie en educatie. Naast het verplichte Basispakket presenteerde IVN eerder een ‘Pluspak-ket’, met suggesties voor innovatie en gezamenlijke projecten. IVN heeft daaruit voortvloei-end, in opdracht van enkele provincies en van SNP, een project opgesteld in het kader van ‘slow-tourism’ dat in 2010, bij voldoende financiering, als pilot wordt uitgevoerd in zeven noordelijke Nationale Parken. IVN is ook actief binnen de werkgroep communicatie van het SNP en is daarnaast adviserend lid van het secretarissenoverleg en van het algemeen bestuur van SNP.

gaStHEERScHap VooR REcREatIEoNDERNEMERS

IVN heeft eerder voor de Nationale Parken het initiatief genomen voor het project Gast-heerschap voor recreatieondernemers: een cursus en netwerk voor recreatieondernemers in en rond elk Nationaal Park in samenwerking met de terreinbeherende organisaties. De on-dernemers vergroten met deze cursus hun kennis van natuur, landschap, cultuurhistorie en de natuurrecreatieve mogelijkheden in het park en kunnen hun gasten hierover beter infor-meren. Er zijn inmiddels 424 recreatieondernemers opgeleid en mogen 271 bedrijven zich gastheer-vrouw Nationaal Park noemen. Daarna ontstaan netwerken van samenwerking tussen natuurorganisaties en recreatiebedrijven. Daar vloeien nieuwe gezamenlijke initiatie-ven uit voort: van bosbrunch, bedrijvenroute tot kookboek. Een dergelijke samenwerking tussen natuur en recreatie is een aanvulling op de voorlichting over de parken en zorgt ook voor meer locaal draagvlak bij bedrijven en bewoners.

21

Nationale ParkenINWONERS KAPELLE MAKEN KENNIS MET OOSTERSCHELDE Natio-naal Park Oosterschelde en IVN werken aan de bekendheid en draagvlak bij de inwoners van de aangrenzende gemeenten. Om die reden is de Oosterschelde-dag in het leven geroe-pen die elk jaar één van de zeven gemeenten centraal stelt. Deze eerste Oosterschelde-dag bracht in de gemeente Kapelle honderden bewoners op de been. Het leven van de Ooster-schelde was te ervaren met een interactieve informatiestand, onderwaterbeelden, spelletjes, aquaria en een populaire gratis natuurvaartocht. Het was een succesvolle start, of zoals een bezoeker dat omschreef: “Ik woon naast de Oosterschelde, maar nu besef ik pas hoe uniek dit gebied is”.

BOSBRUNCH IN NATIONAAL PARK DRENTS-FRIESE WOLD In het Nati-onaal Park Drents-Friese Wold vond voor het eerst een Bosbrunch plaats. Georganiseerd n met de ‘gastheren-ondernemers’ en speciaal voor de gasten van de deelnemende bedrijven. Ruim 300 deelnemers genoten van de bijzondere sfeer, live muziek, spel, workshops, excur-sies en van een demonstratie schapendrijven door de herder van de Stichting het Drentse Landschap. De Bosbrunch is een arrangement dat bedacht is door de ondernemers, die na een cursus Gastheerschap, als netwerk extra activiteiten organiseren voor hun gasten, in samenwerking met het Nationaal Park.

DRENTSE AA gIDSEN VOOR PARK EN LANDSCHAP Het Nationaal Park Drentsche Aa is sinds 2006 ook Nationaal Landschap geworden, met naast natuurwaarden ook cultuurhistorische en landschappelijke waarden. IVN ontwikkelde een Drentsche Aa gidsencursus en leidde 24 deelnemers in een aantal scholingsbijeenkomsten op tot enthou-siaste Drentsche Aa gids voor park en landschap. Er is nu een team van 40 Drentsche Aa gidsen die als vrijwilliger worden ingezet bij het ambitieuze excursie- en activiteitenpro-gramma. Jaarlijks bereiken zij daarbij rond de 2.000 deelnemers. Zo dragen deze gidsen niet alleen bij aan de educatie, maar is het enthousiasme van deze vrijwilligers ook van belang voor locaal draagvlak.

CERTIFICAAT VOOR DUURZAAM TOERISME In september 2009 kreeg het Nationaal Park Weerribben-Wieden het ‘Certificaat voor duurzaam toerisme in bescherm-de gebieden’ uitgereikt. Dit bijzondere certificaat werd toegekend door de Federatie EU-ROPARC. Hiermee is Nationaal Park Weerribben-Wieden het eerste natuurgebied in Ne-derland dat voldoet aan de richtlijnen van het Europese Handvest voor duurzaam toerisme in beschermde gebieden. Kern van dit Handvest is het stimuleren van toeristische ontwik-kelingen met respect voor natuur en landschap. Het Nationaal Park Weerribben-Wieden verplicht zich hiermee om zich de komende jaren actief in te blijven zetten voor het duur-zaam toerisme.

TIEN JAAR SCHOLENPROJECTEN IN NATIONAAL PARK WEERRIB-BEN-WIEDEN Voor de feestelijke viering van 10 jaar succesvolle scholenprojecten in Weerribben en Wieden stonden op 19 mei de meizoentjes en zomerkoninkjes klaar voor leerlingen van De Wiedekieker uit St. Jansklooster en de Burgemeester De Ruiterschool uit Kuinre. Beide scholen waren tien jaar geleden ook van de partij toen het ‘Kop van Overijssel Scholenproject’ startte. Inmiddels doen alle 40 basisscholen uit de gemeente Steenwijker-land mee, een geslaagd project voor jaarlijks 2.000 leerlingen.

DUINFEEST HIDRELLEZ LOONSE EN DRUNENSE DUINEN In mei vond voor de tweede keer ‘Duinfeest Hidrellez’ in Nationaal Park De Loonse en Drunense Dui-nen plaats. Het Duinfeest is een lentefeest, zoals verschillende culturen dat vieren. Hidrel-lez wordt door IVN georganiseerd i.s.m. Natuurmonumenten, de ‘Duinboeren’ en diverse Turkse organisaties. Speciaal was ook de Turkse gemeenschap rondom het park uitgeno-digd. Het werd een groot succes. In 2008 waren er 1.000 bezoekers en dit jaar waren er zelfs een 1.500 bezoekers. Men kon genieten van dans, Turkse hapjes, excursies, natuurbe-levingstocht, gezins-doe-wandeling en cultuurverhalen onder de ‘wensenboom’.

bIjVooRbEELD

bIjVooRbEELD

bIjVooRbEELD

bIjVooRbEELD

bIjVooRbEELD

bIjVooRbEELD

22

LandschapNIEUWE VRIJWILLIgERS VOOR HET NATIONAAL LANDSCHAP Om de voorlichting van het Nationaal Landschap Drentse Aa te verbeteren hebben IVN-afdelin-gen en het consulentschap een landschapcursus uitgevoerd waar 25 nieuwe vrijwilligers zich voor hebben aangemeld. De nieuwe en oude gidsen zullen op jaarbasis 1000 bezoekers rondleiden in het nationaal landschap en zo hun kennis en enthousiasme overdragen op inwoners uit het gebied.

EDUCATIEVE gRONDWATERMETERS IN gELDERLAND In Gelderland werd de 12e educatieve grondwatermeter geplaatst. Via educatieve grondwatermeters wor-den bewoners, scholieren en recreanten geïnformeerd over de grondwaterstand en vrijwil-ligers worden opgeleid om geven gerichte educatie over grondwater te geven. De meters zijn gerealiseerd door samenwerking van een groot aantal partners. In een gemeente waar een grondwatermeter geplaatst wordt, wordt eveneens samengewerkt met die gemeente.

BEKEN EN SPRENgEN, PARELS VAN DE VELUWE Met het project ‘Beken en sprengen, parels van de Veluwe’ laat IVN verschillende doelgroepen kennismaken niet alleen met de (cultuur)historische en natuurwaarde van de beken maar ook met de huidige functie binnen de waterafvoer en drinkwatervoorziening. De tentoonstelling stond in 2009 in Harderwijk en Eerbeek. In 2010 doet hij Arnhem, Apeldoorn en Nunspeet aan. Op elke locatie worden rondom de tentoonstelling activiteiten georganiseerd in samenwerking met de recreatiesector, terreinbeherende organisaties, natuur- en historische verenigingen en ge-meenten. Ook IVN-afdelingen werken mee met excursies, lezingen en cursussen. Per regio is er een voorbereidingsbijeenkomst met de lokale organisaties.

gROTE BELANgSTELLINg BIJ ONDERNEMERS VOOR LANDSCHAPS-CURSUS LAAg HOLLAND IVN Consulentschap Noord-Holland onderzocht voor Nationaal Landschap Laag Holland de animo voor een cursus ‘Ambassadeurs van het land-schap’. Deze cursus is bedoeld voor recreatie-en agrarische ondernemers om hun kennis van natuur, landschap en natuurrecreatieve mogelijkheden te vergroten om zo hun gasten beter te kunnen informeren. De interesse was groot en na formele toezegging zal de cursus in najaar 2010 uitgevoerd worden.

BIODIVERSITEITSACTIES IN DE DUURZAME DRIEHOEK IVN coördineert de Duurzame Driehoek, een samenwerkingsverband gericht op een duurzame omgeving van zestien gemeenten, waterschappen en provincie Noord-Brabant in de driehoek ’s-Her-togenbosch, Tilburg en Eindhoven. Vanwege Countdown 2010 vonden veel activiteiten plaats uit ter bevordering van de biodiversiteit. De gemeenten ontwikkelden een actieplan rond een adoptiesoort, belonen burgerinitiatieven voor biodiversiteit met een groene hand-druk en stimuleren mensen op eigen balkon en in eigen tuin biodiversiteit te bevorderen. Middels een digitale groene kaart ‘Uit in het groen’ worden mensen gewezen op plekken in de regio waar biodiversiteit te beleven valt.

STREEKgIDSEN ALS AMBASSADEUR VAN DE BIOLOgISCHE LAND-BOUW IN FLEVOLAND Consumenten hebben steeds meer interesse in biologische producten zelf, en ook in het verhaal áchter die producten. Daarom heeft IVN Consu-lentschap Flevoland samen met het Centrum Biologische Landbouw (CBL) biologische streekgidsen opgeleid, die als vrijwilliger zelfstandig rondleidingen kunnen geven op ak-ker- en tuinbouwbedrijven in het agrarische gebied De achterliggende gedachte is om een laagdrempelige brug te slaan tussen geïnteresseerde burgers en biologische boeren. Streek-gidsen functioneren dan als gastvrouwen en -heren die mensen kunnen ontvangen en het bedrijf kunnen laten zien. IVN zorgde voor het methodische deel en het CBL voor het inhoudelijke deel. De biologische streekgidsen kregen hun diploma op 7 juni 2009 feestelijk uitgereikt uit handen van de Lelystadse wethouder Fackeldey.

bIjVooRbEELD

bIjVooRbEELD

bIjVooRbEELD

bIjVooRbEELD

bIjVooRbEELD

bIjVooRbEELD

23

Duurzame DinsdagSamen met tal van andere organisaties organiseerden IVN voor de 11e keer Duurzame Dinsdag die een record van 378 duurzame initiatieven opleverder. Op een druk bezochte bijeenkomst in de Oude Zaal van de Tweede Kamer hebben initiatiefnemers hun pro-ducten aangeprezen bij bedrijven, maatschappelijke organisaties en overheid. Vijf van hen ontvingen uit handen van de juryvoorzitter een prijs. Minister Cramer nam namens het Kabinet het Duurzame Dinsdag-koffertje met alle inzendingen in ontvangst . Prinses Irene hield een toespraak en kreeg na afloop van minister Cramer een Duurzaam Lintje op ge-speld. Dit lintje wordt uitgereikt aan personen die zich op speciale wijze hebben ingezet voor onze duurzame samenleving en is de enige duurzame onderscheiding in Nederland.

REgIoNaLE EDItIE zuID-HoLLaND

In Zuid-Holland vond voor de tweede keer een regionale editie van Duurzame Dinsdag plaats. IVN voerde de algehele coördinatie op het evenement dat dit keer Delft als gaststad had. Van het totaal aantal inzenders landelijk, kwam opnieuw een substantieel deel van de inzenders van duurzame initiatieven uit de provincie Zuid-Holland. Het waren er dit jaar 90 (25% van het landelijke aantal inzendingen en 30 meer dan in 2008). De cam-pagne werd afgesloten met twee evenementen: de feestelijke huldiging op 1 september en de Duurzame Dates op 14 oktober, beiden in Delft. Op de Duurzame Dates maakten 30 Zuid Hollandse initiatiefnemers de mogelijkheid te baat om met evenzoveel externe partijen, bedrijven en wetenschappers of politici, hun initiatief te bespreken.

Internationaal IVN treedt steeds meer naar buiten. Meestal dicht bij huis om de Nederlandse natuur bij de mensen te brengen. Soms ook internationaal, vanuit het besef dat de natuur zich niet aan landsgrenzen houdt. Vroeger gebeurde dat door het bijbrengen van kennis van (Ne-derlandse) flora en fauna, tegenwoordig is de opgave om kennis, passie en betrokkenheid te mobiliseren en te koppelen aan activiteiten die bijdragen aan een gezonde natuur als basis voor een duurzame economie.

De komende jaren zullen de drie strategische pijlers van IVN (NME-vrijwilligers, NME-beroepskrachten en Nationale Parken en Landschap) ontwikkeld worden tot een produc-ten- en dienstenaanbod dat beter aansluit op actuele thema’s als: ‘Klimaatverandering’, ‘Biodiversiteit’ en ‘Duurzaam ecosysteembeheer’.

Al deze thema’s hebben een belangrijke internationale component. Door het onderhouden van partnerrelaties met NME-centra in het buitenland wordt de uitwisseling van kennis, passie en betrokkenheid bij de actuele thema’s bevordert. De ervaring die IVN heeft op-gedaan met haar inzet voor Nationale Parken en Landschappen kan geëxporteerd worden naar haar partners in het buitenland. Andersom verkrijgt IVN kennis van internationale initiatieven voor het duurzaam gebruik van ecosystemen en het behoud van biodiversiteit. Door praktische ondersteuning, trainingen en opleidingen komt deze kennis beschikbaar voor IVN-vrijwilligers in Nederland waardoor de kwaliteit van het vrijwilligerswerk wordt verhoogd.

In 2009 werkte IVN Internationaal aan projecten in Wit-Rusland, Marokko en een regio-naal Europees project met negen deelnemende landen.

opgroeien met de natuur.

Bijvoorbeeld:

Samen maken we het verschil.

IVN natuur- en milieueducatie en de Postcode Loterij.

Eline en Anouk vinden het heerlijk om buiten bezig te

zijn. Lekker prutten, een beetje rommelen en kikker-

visjes vangen in de sloot. En het vormt ook nog eens

de basis voor een latere liefde voor de natuur.

Vaker binnen dan buiten

Voor de meeste kinderen is ronddwalen in het groen er

echter nauwelijks meer bij. Ze spelen vaker binnen dan

buiten en scholen hebben vaak te weinig tijd om met kin-

deren de natuur in te trekken. Vrijwilligers van IVN

vereniging voor natuur- en milieueducatie vangen dit ge-

mis op. Met projecten en activiteiten binnen en buiten

school brengen ze kinderen weer in contact met de natuur.

Zo gaan ze in Groningen op safari door de plantsoenen,

kent Amsterdam de ‘gierzwaluwbrigadiers’ en zetten Bra-

bantse jeugdgroepen zich in voor bosonderhoud.

18.000 vrijwilligers

IVN draagt bij aan een duurzame samenleving door

mensen te betrekken bij natuur, milieu en landschap.

De vrijwilligersorganisatie heeft zo’n 18.000 leden, die

door het hele land activiteiten organiseren voor alle

leeftijden. Van wandeltochten tot fietsexcursies en

cursussen. Bovendien ondersteunen IVN-vrijwilligers

leerkrachten en ouders om natuuronderwijs zo aan-

trekkelijk mogelijk te maken.

IVN ontving dit jaar 1,4 miljoen euro van de Postcode

Loterij. Dankzij onze deelnemers ontving deze organi-

satie sinds 1996 in totaal 17,3 miljoen euro. Door mee

te doen met de Postcode Loterij steunt u met 50% van

uw inleg IVN en nog 74 andere goede doelen.

Kijk op www.postcodeloterij.nl

Met z´n allen werken we aan een betere wereld.

De Postcode Loterij steunt 75 goede doelen. Ga naar www.postcodeloterij.nl

43 adv IVN natuur-en milieu-educatie A4/ 2010.indd 1 19-05-10 16:47