"Ja” i rozumienie siebie.

W jaki sposób dochodzimy do wiedzy o nas

samych.

C.S. Lewis

• Jest jedna rzecz, i tylko jedna w całym wszechświecie, o której wiemy więcej, niż moglibyśmy się dowiedzieć z zewnętrznej obserwacji. Tą jedyną rzeczą jesteśmy [my sami]. Mamy, że tak powiem, wewnętrzną informację; jesteśmy wtajemniczeni.

Friedrich Nietesche

• Jesteśmy nieznani, my poznający, sami dla siebie; ma to swoje logiczne uzasadnienie. Nigdy nie poszukiwaliśmy siebie — jak więc kiedykolwiek mielibyśmy się odnaleźć?

William James – dualizm „Ja”

1

• „Ja” składa się z naszych myśli i przekonań dotyczących nas samych. (poznawany)

2

• „Ja” jako aktywny odbiorca informacji, który ją przetwarza (poznający)

Ja poznawane = pojęcie (definicja) Ja (książka)

+

Ja poznające = świadomość (czytelnik)

|| Spójne poczucie tożsamości

Pojęcie Ja – zawartość naszego „ja”, spostrzegane przez nas nasze własne myśli, przekonania, cechy osobowości.

Relacje społeczne jako ważny element dla naszej definicji „ja”.

• „niektóre strony Twojego „ja” uwydatniają się wyraźnie kiedy przebywasz z jedną grupą ludzi, a inne, gdy przebywasz z inna”.

• „człowiek ma tyle społecznych Ja, ile jest jednostek, które go rozpoznają i które noszą w swoich umysłach jakiś jego obraz”

Definicje „ja” w różnych czasach i kulturach

„ja” w Średniowieczu

• Tożsamość była określana już w momencie urodzenia.

• Kim dana osoba miała zostać wyznaczała: pozycja społeczna, powiązania rodzinne, płeć

„ja” w XVII wieku - PURYTANIE

• Sądzili, że w momencie urodzenia już jest przesądzone czy człowiek będzie zbawiony lub potępiony.

• Szukali wewnątrz siebie wskazówek o swoim przeznaczeniu.

• samoświadomość, samopoznanie.

Indianie Wintu

• Nie znali poczucia „ja”, jako odrębnej istoty;

• „ja” było osadzone w szerszej grupie społecznej

• „ja” nie miało wyraźnych granic, zlewało się z otoczeniem

(„jesteś w ładne paski sukni”)

Cztery sposoby

Dochodzenia do wiedzy o sobie samych.

1: INTROSPEKCJA

• Proces, w którym człowiek spogląda w swoje wnętrze i bada swoje myśli, uczucia i motywy.

• Teoria świadomości – kiedy człowiek koncentruje się na sobie samym,

zaczyna oceniać własne zachowanie i porównywać je ze swoimi wewnętrznymi normami i wartościami.

• Teoria przyczynowości – dotyczy przyczyn naszych uczuć i zachowań; wiele

z tych teorii przyswajamy z kultury, w której żyjemy; (ludzie mają własne teorie tłumaczące co wpływa na ich uczucia i zachowanie, często do nich sięgają by wyjaśnić swój stan psychiczny).

2: obserwacja własnego zachowania

• teoria spostrzegania siebie: teoria głosząca, że gdy nie jesteśmy pewni naszych postaw i uczuć, bądź są one niejednoznaczne, wnioskujemy o nich, obserwując własne zachowanie i sytuację, w której się ono pojawia

Bem

film, książka: Dorian Grey

• Analiza przyczyn własnych uczuć niekoniecznie jest najlepszym wyjściem. Ponieważ trudno jest stwierdzić, co jest powodem danych odczuć, zakładamy zgodność naszych postaw z przyczynami, które brzmią wiarygodnie, są dostępne naszej pamięci i łatwe do zwerbalizowania.

• W konsekwencji może nastąpić zmiana postawy spowodowana wyszukiwaniem przyczyn (jak u osób proszonych o podanie przyczyn związku uczuciowego ze swoim partnerem). Podawane przyczyny nie zawsze są prawdziwe, lecz przekonujemy siebie do ich słuszności i możemy wmówić sobie uczucia przeciwstawne do pierwotnych.

- Wilson

Na spostrzeganie świata społecznego wpływają dwa główne motywy:

potrzeba właściwego rozeznania, tworzenia trafnego obrazu rzeczywistości; skłania do wnioskowania o sobie samych z własnego zachowania (teoria Bema) wyjaśnia zmianę postawy, gdy zachowanie nie jest zgodne z wyjściowymi przekonaniami, jednak nie do tego stopnia niezgodne, by uznać je za niewłaściwe lub zagrażające samoocenie. Wówczas dysonans nie jest wzbudzony, a mimo to ludzie wyprowadzają z własnego zachowania wnioski o sobie samych, zgodnie z tym, co głosi teoria spostrzegania siebie.

pragnienie podtrzymania samooceny, jeżeli ludzie postępują niezgodnie z własnymi przekonaniami (na tyle, by wywołało to dysonans), to tracą równowagę wewnętrzną i stają się pobudzeni oraz modyfikują swoje postawy, by się od tych nieprzyjemnych uczuć uwolnić (np. zaczynają wierzyć w wypowiedziane przez siebie kłamstwa)

motywacje

• wewnętrzna – angażowanie się w działanie, gdyż sprawia nam ono przyjemność bądź wzbudza nasze zainteresowanie

• zewnętrzna – angażowanie się w działanie wskutek zewnętrznych nacisków lub dla zewnętrznych korzyści

• Schachter – doznajemy emocji wskutek dwufazowego procesu spostrzegania siebie: – 1) najpierw doświadczamy pobudzenia

fizjologicznego, a następnie – 2) poszukujemy dla niego odpowiedniego

wyjaśnienia; jeśli przypisujemy to pobudzenie źródłu mającemu naturę emocjonalną – przeżywamy odpowiednią emocję.

Na ogół zachowanie stanowi dobrą wskazówkę do określenia własnych uczuć; czasem jednak dochodzimy do nietrafnych

wniosków o nas samych, a zwłaszcza, gdy:

• 1) oddziaływania zewnętrzne, którym podlega nasze zachowanie, są na tyle zamaskowane, że błędnie sądzimy, iż odzwierciedla ono nasze postawy i uczucia

• 2) oddziaływania zewnętrzne są tak jaskrawe, że przeceniamy wielkość ich wpływu

• 3) nie mamy jasności co do przyczyn naszego pobudzenia i w efekcie formujemy fałszywe emocje

3: Schematy Ja

• oparte na naszych przeszłych doświadczeniach zorganizowane struktury wiedzy o nas samych, które pomagają nam zrozumieć, wyjaśnić i przewidzieć własne zachowanie

Id, Ego, Superego

• Id – sfera w strukturze osobowości jednostki, obejmująca ogół nieświadomych popędów oraz wypartych ze świadomości konfliktów wewnętrznych, będąca podstawowym źródłem energii.

• Ego – świadoma część osobowości obejmująca według teorii psychoanalizy fukncje poznawcze oraz zdolności do świadomej regulacji zachowania; jaźń.

• Superego – sfera osobowości obejmująca wykształcone w toku życia normy, zasady społeczne i wartości; nadjaźń.

4: interakcja społeczna

Bibliografia

• Aronson Elliot „Psychologia społeczna. Serce i umysł”

• Wojciszke „człowiek wśród ludzi”• Słownik wyrazów obcych PWN warszawa 2002