Upload
others
View
4
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
02
Klaar voor de toekomst
Algemeen
Duurzaamheid en MVO
Personeel en organisatie
Voorwoord
03
Financiële kengetallen
17Enkelvoudige balans
3204
Geconsolideerde balans
18Enkelvoudige winst- en verliesrekening 3305
Geconsolideerde winst- en verliesrekening 19
Toelichting op de enkelvoudige balans 3308
Geconsolideerde kasstroomoverzicht 20
Toelichting op de enkelvoudige winst- en verliesrekening 3810
Algemene toelichting
21Overige gegevens
39
Sterke financiële positie
14
Resultaten en analyses
12
Werkmaatschappijen
15
Toelichting op de geconsolideerde balans 25
Toelichting op de geconsolideerde winst- en verliesrekening 31
Controleverklaring van de onafhankelijke accountant 40
INH
OU
DK
LOK
GRO
EP J
AA
RV
ERSL
AG
201
3
VO
OR
WO
ORD Voorwoord
Graafseweg • Nijmegen
Al vanaf 2008 is Nederland in de greep van de belabberde economische situatie. En dan met name de bouwsector.
Nu dus al 6 jaar! We zullen eraan moeten wennen dat we harder moeten werken, voor minder geld dan voorheen.
Dat geldt niet alleen voor bedrijven uit de bouwkolom, maar voor iedereen. Ook voor banken, corporaties en
overheden, iedereen. We spreken dus niet meer over de crisis, maar over de nieuwe werkelijkheid.
De basis van ons familiebedrijf is continuïteit. Om dat te waarborgen, moeten we altijd de langetermijnvisie in het
oog houden, bijsturen waar nodig en onszelf dus aanpassen aan de veranderde markt. Er zijn genoeg kansen, maar
er wordt daadkracht, creativiteit en aanpassingsvermogen gevraagd. Wij houden onze organisatie voortdurend
tegen het licht. We zien blijvende veranderingen in de markt. Het afgelopen jaar zijn er reorganisaties en bezuinigingen
doorgevoerd en we hebben geïnvesteerd in twee nieuwe bedrijfsonderdelen om beter in te kunnen spelen op de
nieuwe markt.
De woningmarkt is veel meer kopersgericht, waarbij wij zelf - in plaats van de makelaar - steeds vaker direct contact
hebben met potentiële kopers. Wij hebben de organisatie van ontwikkeling, verkoop en bouw van grondgebonden
woningen middels het oprichten van KlokWonen verder geoptimaliseerd. In plaats van separaat ontwikkelen, verkopen
en bouwen, gebeurt dit nu integraal binnen één entiteit. Zo kunnen wij nog sneller en flexibeler tegemoet komen
aan de wensen van kopers. En niet onbelangrijk, onze kwaliteitswoningen nog duurzamer, goedkoper en sneller in de
markt zetten.
Een andere belangrijke verandering is dat opdrachtgevers steeds vaker volledige vraagstukken bij ons neerleggen,
inclusief de bijbehorende verplichtingen en risico’s. Om hier een goed antwoord op te hebben, worden deze vraag-
stukken opgepakt door een team van medewerkers die gespecialiseerd zijn in de ontwikkeling en realisatie van
integrale projecten.
03
KLO
KG
ROEP
JA
AR
VER
SLA
G 2
013
Het jaar 2013 was behoorlijk
turbulent. Dit kwam onder
andere doordat corporaties door
nieuwe regelgeving gedwongen
werden hun investerings
programma’s verder op slot
te zetten en verbeteringen in de
koopwoningenmarkt uitbleven.
Mede hierdoor moest KlokGroep
nog verder afslanken. De omzet
daalde en marges stonden onder
druk. Door de maatregelen die de
afgelopen jaren zijn doorgevoerd
wist KlokGroep het jaar toch met
een positief resultaat af te sluiten.
KLA
AR
VO
OR
DE
TOEK
OM
ST Klaar voor de toekomst
De eerste tekenen zijn in ieder geval gunstig, want het
aantal verkochte nieuwbouwwoningen is in het eerste
kwartaal van 2014 toegenomen t.o.v. het eerste kwartaal
van vorig jaar. Wij zien 2014 echter nog als een tussenjaar
en verwachten voor KlokGroep geen echte groei. Zowel qua
omzet als resultaat denken wij vrijwel gelijk te blijven aan
het niveau van 2013.
Wij investeren verder in de kennis en kwaliteit van onze
organisatie om de markt nog beter te kunnen bedienen en
om klaar te zijn voor groei, mocht de markt weer aantrekken.
Daarnaast investeren wij in mogelijkheden om onze bedrijfs-
voering in het buitenland uit te breiden en daardoor minder
afhankelijk te zijn van de Nederlandse markt. Zo hebben
wij in 2013 Novaform Polska opgericht. Deze nieuwe
werkmaatschappij van KlokGroep richt zich met name op
woningbouwontwikkeling en opereert vanuit Poznan in
Polen. In 2014 komt het eerste plan in de verkoop.
KlokGroep houdt een onveranderd sterke solvabiliteits- en
liquiditeitspositie en blijft hierdoor een betrouwbare partner
in de markt. Wij zijn in staat te investeren in nieuwe, duur-
zame technieken en onze organisatie aan te passen om
onderscheidend te zijn in de markt. Wij zien de toekomst
dan ook met vertrouwen tegemoet.
KlokGroep heeft tijdig
maatregelen getroffen om
sterk door de crisis te komen
en klaar te zijn voor de
veranderde markt als deze
weer aantrekt. Het jaar 2014
lijkt het jaar te worden dat
de markt stabiliseert en de
dalende trend stopt.
“Wij zien de toekomst met
vertrouwen tegemoet”
04
KLO
KG
ROEP
JA
AR
VER
SLA
G 2
013
Renovatie De Meiberg • Nijmegen
ALG
EMEE
N
Algemeen
De algemene marktomstandigheden waren in 2013 ongun-
stig. De totale bouwproductie daalde in Nederland met ca.
4,5%, waarbij de nieuwbouwwoningmarkt zelfs met meer
dan 11% daalde. Gebrek aan consumentenvertrouwen,
aangescherpte financieringsvoorwaarden en dalende hui-
zenprijzen zorgden voor onvoldoende doorstroom op de
woningmarkt. Daarnaast legden diverse woningcorporaties
als gevolg van overheidsmaatregelen hun investeringspro-
gramma’s voor nieuwbouw vrijwel stil. De genoemde markt-
ontwikkelingen raakten ook KlokGroep.
Door teruglopende woningverkopen en dalende verkoop-
prijzen daalde de omzet van onze ontwikkelingsbedrijven.
Doorlooptijden werden langer, risico’s namen toe en ook de
onverkochte voorraad (in aanbouw) steeg. Om de verkoop
te stimuleren werden diverse verkoopinstrumenten ingezet.
Uitgangspunt hierbij was dat mensen geen nieuwe woning
willen kopen, als de oude nog niet verkocht is. Door een
inkoopgarantie af te geven lukte het om deze onzekerheid
voor potentiële kopers weg te nemen en konden we meer
nieuwbouwwoningen verkopen. Voor KlokGroep was het
risico van de inkoopgarantie goed te overzien. Slechts een
beperkt aantal woningen met afgegeven garanties werd
daadwerkelijk ingekocht. Door actief betrokken te zijn bij de
verkoop van de oude woning werden de meeste woningen
al verkocht voordat de garantietermijn was verstreken.
Met name eind 2013 en begin 2014 zien wij het aantal
verkooptransacties van nieuwbouwwoningen op de particu-
liere markt toenemen ten opzichte van vorig jaar. Ook door
het oprichten van KlokWonen heeft KlokGroep een nieuwe
impuls aan de woningverkoop gegeven. Voor kopers is er nu
tijdens het verkoop- en realisatietraject maar één aanspreek-
punt, waardoor snel en flexibel ingespeeld wordt op de
wensen en behoeften van kopers. Tevens wordt binnen
KlokWonen ons woningconcept BaseHome verder uitgewerkt,
waarbij innovatie en duurzaamheid een nog belangrijkere
rol spelen. Hierdoor levert KlokWonen zowel voor de particu-
liere koper, als voor corporaties en beleggers binnen een
zeer kort tijdsbestek maatwerk.
We zien dat de gewijzigde aanpak succes heeft. In het
eerste jaar zijn alle projecten van KlokWonen succesvol in de
verkoopscore. Bij verschillende projecten zijn alle woningen
al verkocht, voordat de bouw is gestart. Daarnaast neemt
ook de interesse van woningcorporaties en beleggers toe
voor onze BaseHome-woningen. De eerste contracten zijn
gesloten en de eerste nieuwbouwprojecten voor corporaties
zijn begin 2014 in uitvoer genomen. Na een korte aanloop-
periode in 2013 gaat het KlokWonen lukken om al in 2014
een belangrijke omzet en resultaatbijdrage te leveren voor
de groep.
De aard van de bedrijfsactiviteiten
van KlokGroep en de juridische
structuur staan beschreven op
pagina 21 van dit jaarverslag.
“KlokWonen levert met BaseHome binnen een zeer kort tijdsbestek maatwerk”
05
KLO
KG
ROEP
JA
AR
VER
SLA
G 2
013
ALG
EMEE
N
Naast KlokWonen zijn er meer successen te melden vanuit
de projectontwikkeling. Zo heeft Novaform een oude
ziekenhuislocatie in Zwolle verworven om daar vanaf 2015
het project ‘De Weezenlanden’ te realiseren. Op deze pro-
minente locatie tegen de Stadsgracht, aan de rand van de
historische binnenstad, verrijzen ca. 145 grondgebonden
woningen en 85 appartementen.
KlokOntwikkeling heeft in Nijmegen de locatie van voor-
malig verpleeghuis Margriet verworven. Hier worden ca. 145
grondgebonden woningen en appartementen in zowel de
koop- als huursector gerealiseerd. Deze worden aangevuld
met een deel beschermd en beschut wonen. Vanaf het 3e
kwartaal van 2014 start de realisatie van de nieuwbouw.
Hoewel 2013 voor de projectontwikkelaars een moeilijk jaar
was met dalende omzetten en marges, zijn wij van mening
dat er door de nieuw verworven projecten en de eigen
voorraad een goede, stabiele basis ligt voor de toekomst.
Voor 2014 verwachten wij nog geen omzetgroei, maar
vanaf eind 2014 en 2015 denken wij een groei te kunnen
realiseren en verwachten wij ook een verbetering van het
resultaat.
De buitenlandse activiteiten binnen de projectontwikkeling
ontwikkelen zich positief. In Duitsland profiteert KlokGIB
van de aantrekkende markt. KlokGIB heeft in 2013 een
omzet- en resultaatverbetering gerealiseerd. Voor 2014
verwachten wij een verdere groei. De organisatie van
KlokGIB is versterkt om deze groei op een verantwoorde
wijze te realiseren.
Naast ontwikkelingen in Duitsland is Novaform in 2013
gestart met marktverkenningen in Polen. Dit resulteerde in
korte tijd in een aardig netwerk, waarin wij kansen zien om
kleinschalige woningbouwprojecten te ontwikkelen en te
realiseren. Eind 2013 is de nieuwe entiteit Novaform Polska
opgericht. Deze entiteit is gevestigd in Poznan. De Poolse
medewerker die is aangetrokken zal samen met Novaform
(vanuit Nederland) de eerste concrete projecten ontwikkelen
en op de markt brengen. De eerste ervaringen zijn positief
en wij verwachten dat medio 2014 het eerste project in
verkoop zal gaan en dat Novaform Polska binnen 2 jaar een
positieve bijdrage levert aan het groepsresultaat.
KlokBouw heeft in 2013 door een terugval van de bouw-
productie opnieuw een reorganisatie moeten doorvoeren.
De omzetdaling kwam vooral door de afdeling Burgerlijke
en Utiliteitsbouw. Met name uitstel van nieuwbouwprojecten
voor woningcorporaties zorgden voor de terugval. Door
tijdig in te grijpen en terug te schakelen heeft KlokBouw het
boekjaar positief kunnen afsluiten. De afdeling Verbouw &
Renovatie heeft opnieuw een omzetgroei doorgemaakt.
Met name renovatieprojecten gebaseerd op het EcoVeren-
concept hebben bijgedragen aan de omzetgroei van deze
afdeling. Naast renovatie van de woning worden er bij
EcoVeren ook duurzame energiemaatregelen doorgevoerd.
Zo zijn in 2013 duurzame renovatieprojecten in de Nijmeegse
wijken Malvert en Meijhorst gestart.
Het project aan het Stationsplein in Nijmegen waar KlokBouw
samen met Züblin het nieuwe poppodium voor Doornroosje,
350 studentenwoningen voor SSHN en een fietskelder reali-
seert, nadert haar voltooiing. Medio 2014 is de oplevering
van dit prestigieuze project gepland.
Voor 2014 zal het omzetniveau van KlokBouw, dat in 2013
op ca. € 70 miljoen uitkwam, lager uitkomen, zo tussen de
Het Ronde Erf • Veenendaal
06
KLO
KG
ROEP
JA
AR
VER
SLA
G 2
013
ALG
EMEE
N
€ 55 tot € 60 miljoen. Dit komt doordat een deel van de
grondgebonden woningen nu wordt gerealiseerd door
KlokWonen. KlokBouw biedt alleen ondersteuning bij de
realisatie, de omzet wordt gerealiseerd door KlokWonen.
Met andere woorden: een deel van de omzet verschuift van
KlokBouw naar KlokWonen. Beide vennootschappen vallen
onder de nieuwe entiteit KlokRealisatie, een tussenholding
waar ook KlokMaterieel deel van uitmaakt. De onderlinge
verwevenheid en aansturing wordt hierdoor benadrukt. De
gezamenlijke omzet van de entiteiten onder KlokRealisatie
zullen naar verwachting uitkomen rond de € 80 miljoen. Dit
is een lichte stijging t.o.v. 2013.
KlokBouw heeft ook in 2014 weer enkele nieuwbouw- en
renovatieprojecten opgestart en daarnaast zijn er (grote)
projecten in voorbereiding. Eén van de opgestarte projecten
ligt aan de Rijswijkstraat te Amsterdam. KlokBouw trans-
formeert hier een bestaande kantoortoren naar studenten-
en startershuisvesting. De toren wordt opnieuw ingericht en
in totaal zullen er 229 studentenunits worden gerealiseerd.
De opdrachtgever speelt hiermee in op het grote tekort aan
studentenhuisvesting in de hoofdstad.
Er wordt steeds meer samenwerking gezocht met corpora-
ties. Wij signaleren een trend dat corporaties (delen van)
beheer, onderhoud, renovatie en nieuwbouw neer willen
leggen bij marktpartijen. Doordat wij binnen de groep naast
onderhoud en renovatie, ook knowhow hebben op het
gebied van projectontwikkeling en nieuwbouw, zijn wij in
staat om corporaties te ontzorgen, waarbij wij ook risico-
dragend kunnen participeren. Recent hebben wij in samen-
werking met Dura Vermeer, Hurks bouw en tien ketenpart-
ners een ketensamenwerkingsovereenkomst gesloten met
woningcorporatie Oosterpoort te Groesbeek voor het volle-
dige onderhoud van 1.500 woningen. De ketensamen-
werking moet er uiteindelijk in resulteren dat partijen op
termijn het volledige woningbezit van ongeveer 5.000
woningen, risicodragend in onderhoud nemen. De markt-
partijen spreken hierbij in overleg met Oosterpoort een
life-cycle aanpak af voor het totale woningbezit.
Samengevat kunnen wij concluderen dat 2013 gezien de
moeilijke marktomstandigheden voor KlokGroep geen
makkelijk jaar is geweest. Door tijdig maatregelen te nemen
en de organisatie steeds aan te passen naar de wensen van
de markt, is het KlokGroep gelukt om zich op onderdelen
te onderscheiden en ondanks de omzetdaling is het jaar
opnieuw met een positief resultaat afgesloten. Belangrijker
nog is dat er met de gerealiseerde organisatiewijzigingen en
de onveranderd sterke financiële positie een goede basis ligt
voor de toekomst. Wij blijven niet stil zitten, want stilstand
is zeker in de huidige markt achteruitgang. Wij zullen ook in
2014 onze organisatie verder doorontwikkelen en investeren
in kennis en kwaliteit. Daarnaast zullen wij blijven investeren
in nieuwe (duurzame) producten en zullen onze BaseHome-
woningen verder worden geoptimaliseerd. De markt zal
naar onze mening nog niet echt omslaan in 2014, maar
diverse ramingen van het EIB en de banken wijzen op een
licht herstel. Ook wij merken in onze verkoopcijfers dat er
meer interesse ontstaat, de eerste signalen van herstel zijn
zichtbaar. In de eerste vier maanden van 2014 verkochten
we 165 woningen. Dit is ons de afgelopen vijf jaar niet
gelukt. Hopelijk zet deze trend zich in de loop van 2014 en
2015 verder door. Wij zijn er in ieder geval klaar voor!
07
KLO
KG
ROEP
JA
AR
VER
SLA
G 2
013
Fietserstunnel • Arnhem
DU
URZ
AA
MH
EID
EN
MV
O Duurzaamheid en MVO
Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen is gericht op de
economische prestaties (Profit) met respect voor de sociale
kant (People) en dit binnen de ecologische randvoorwaarden
(Planet). Met andere woorden: KlokGroep maakt bewuste
keuzes om een juiste balans te vinden tussen People, Planet
en Profit. We willen als familiebedrijf op een verantwoorde
manier omgaan met de wereld om ons heen, waarin ook de
volgende generaties op moeten groeien. Dit doen we door
interne maatregelen, zoals de invoering van labels A en B
voor ons leasewagenpark en te investeren in copiers/printers
die veel duurzamer zijn en waarbij het papierverbruik gere-
duceerd wordt. Maar ook door duurzame bouwconcepten
te ontwikkelen, de keuze van bouwmateriaal en bewust-
wording op de bouwplaatsen.
CO2-uitstoot gereduceerd KlokRealisatie is een nieuw opgerichte tussenholding die
de krachten bundelt van KlokBouw, KlokWonen en
KlokMaterieel en heeft als doelstelling om in 2015 een
CO2-reductie te realiseren van 10% ten opzichte van 2010
(in relatie tot de omzet). Hiervoor zijn diverse maatregelen
genomen. Zo heeft het leasewagenpark nu labels A en B,
levert Sepagreen groene energie op de bouwplaatsen en
worden er toolbox-meetings gehouden om het energie-
verbruik te verminderen en het bewustzijn te vergroten.
Daarnaast wordt veel aandacht besteed aan het scheiden
en verminderen van afval op de bouwplaatsen.
Maatschappelijk Verantwoord
Ondernemen en duurzaamheid,
het lijken begrippen waarmee je
alle kanten uit kunt. KlokGroep
kiest hier een duidelijke richting
in, waarbij MVO zich steeds
meer nestelt in ons DNA.
Kasteelhof • Druten
08
KLO
KG
ROEP
JA
AR
VER
SLA
G 2
013
DU
URZ
AA
MH
EID
EN
MV
O
Jaarlijks wordt de CO2-uitstoot van KlokRealisatie berekend.
Dit gebeurt in het kader van het duurzaamheidsbeleid en de
CO2-prestatieladder. Verschillende maatregelen hebben nu
al geleid tot een reductie van 20% ten opzichte van 2010.
Geen wonder dus, dat KlokRealisatie op de hoogste trede zit
van de CO2-prestatieladder.
EcoVeren en BaseHomeHet toepassen van eigen bouwconcepten werpt ook zijn
vruchten af. KlokBouw renoveert volgens het eigen duur-
zame concept EcoVeren. Hiermee wordt minimaal 5%
CO2-reductie beoogd. KlokWonen behaalt hetzelfde resultaat
met de realisatie van BaseHome-woningen. Er wordt ook
deelgenomen aan duurzaamheidsinitiatieven van anderen,
zoals power2nijmegen, een initiatief van de Gemeente
Nijmegen voor een energieneutrale stad in 2045. Verder
worden duurzaamheidsprestaties zichtbaar gemaakt via
het FIRA Rating Systeem.
Op basis van deze analyses hebben we rekenmethodes ont-
wikkeld die ons in staat stellen het effect van maatregelen
over de gehele keten te bestuderen. Dit stelt ons in staat om
onze kennis en invloed aan te wenden om maatregelen te
nemen die het meeste effect hebben in de keten.
FIRAAls een van de eerste FIRA deelnemers heeft KlokBouw in
oktober 2013 niveau zilver bereikt. We hebben hiermee
weer een belangrijke stap gezet in ons MVO-beleid. Met
behulp van het FIRA systeem maakt KlokBouw duurzaam-
heidprestaties inzichtelijk voor (toekomstige) opdracht-
gevers. Het FIRA Rating System© is de virtuele marktplaats
voor duurzaamheid. Dat biedt ons de mogelijkheid onze
duurzaamheidstrategie te formuleren en onze toekomst-
plannen te presenteren. FIRA toetst al onze prestaties en dat
maakt ons tot een betrouwbare en duurzame partner voor
onze (toekomstige) opdrachtgevers.
GPR Gebouw Expert 4.2Zowel KlokBouw als KlokGroep Integrale Projecten hebben
momenteel een GPR Gebouw Expert 4.2 binnen de gelederen,
zodat wij vastgoedontwikkelaars, -eigenaren, -beleggers
en -beheerders, zowel fiscaal als bouwtechnisch, kunnen
adviseren bij hun projecten. GPR Gebouw meet duurzaam-
heidsprestaties voor woning- en utiliteitsbouw in nieuw-
bouw, bestaande bouw en grootschalige renovatie. GPR
Gebouw kan ingezet worden bij iedere fase van het bouw-
proces, vanaf ontwerp tot en met realisatie. Via rapport-
cijfers is in een oogopslag te zien hoe een gebouw, project
of plan presteert op het gebied van energie, milieu, gezond-
heid, gebruikskwaliteit en toekomstwaarde.
Bewuste Bouwer als buurBouwen in dicht bevolkt gebied is niet eenvoudig. Vaak
heeft een bouwer maar beperkte ruimte en moet hij
rekening houden met het reilen en zeilen van de omgeving.
KlokBouw is aangesloten bij de stichting ‘Bewuste Bouwers’.
Deze stichting beoordeelt bouwplaatsen op een aantal
criteria die allemaal verband houden met ´Bewust Bouwen´
in de breedste zin van het woord. De gedragscode is
gebaseerd op vijf pijlers: bewust, veilig, verzorgd, milieu en
sociaal. Per pijler is een normkaart beschikbaar.
Ons streven is dat de omgeving zo weinig mogelijk hinder
ondervindt van de bouwwerkzaamheden. Bewuste Bouwers
zijn zich bewust van de impact die hun werkzaamheden op
de omgeving kan hebben en houden daar rekening mee.
“Geen wonder dus, dat KlokRealisatie op de hoogste trede zit van de CO2-prestatieladder”
09
KLO
KG
ROEP
JA
AR
VER
SLA
G 2
013
Thuvine • Duiven
PERS
ON
EEL
EN O
RGA
NIS
ATI
E
Personeel & organisatie
De ontslagen hebben voornamelijk plaatsgevonden bij
KlokBouw. In overleg met de vakbonden en ondernemings-
raad hebben wij een goed sociaal plan opgesteld om de pijn
voor de getroffen medewerkers te verzachten en hen (waar
mogelijk) te begeleiden naar ander werk.
Door verschil in visie tussen de directie van KlokGroep en
de directeur van KlokBouw hebben wij eind 2013 afscheid
genomen van de directeur van KlokBouw. In goed overleg
zijn de partijen uit elkaar gegaan en inmiddels vervult
John van de Klok al weer enige maanden de functie van
algemeen directeur van KlokBouw. Verder is in 2013 de
financiële administratie gecentraliseerd in Druten. Door de
centralisatie en de verdere digitalisering van de factuur-
verwerking wordt ook hier een efficiencyvoordeel behaald.
Wij merken dat KlokGroep steeds meer verandert van uit-
voerende organisatie naar een dienstverlenende organisatie.
De nadruk komt meer en meer te liggen op het gebied van
organiseren en communiceren. Wij faciliteren en sturen alle
betrokken partijen aan om tot een optimaal resultaat te
komen. Dit vraagt andere competenties van onze mede-
werkers. Bij de werving van nieuwe medewerkers zullen
wij hier meer op sturen, maar ook het opleiden van onze
huidige medewerkers is hier van belang.
De organisatorische maatregelen die in 2013 genomen zijn
zorgen nog voor een lichte daling in het gemiddeld aantal
medewerkers voor 2014. Verder zal het aantal medewerkers
stabiel blijven, rond de 154 fte’s. Pas als de markt (verder)
aantrekt, verwachten wij weer een groeiend aantal mede-
werkers.
Lean bouwenBinnen de afdeling Verbouw & Renovatie (V&R) van KlokBouw
is lean bouwen al ver doorgevoerd. Dit wil zeggen dat de
organisatie op de bouw zo efficiënt mogelijk plaatsvindt,
waarbij overlast voor de bewoners zo beperkt mogelijk
blijft. Dit vraagt met name goede communicatie, planning
en afstemming tussen partijen, zodat werkzaamheden,
kwaliteit en volgorde goed op elkaar zijn afgestemd. Deze
werkwijze wordt inmiddels met veel succes toegepast
binnen KlokBouw V&R en zal verder worden uitgerold
binnen KlokBouw en KlokWonen.
BIMEen andere belangrijke ontwikkeling is de inzet van BIM
bij de voorbereiding van onze projecten. Met de inzet van
BIM wordt de woning of het gebouw al virtueel gerealiseerd,
voordat het feitelijk in uitvoer wordt genomen. Partijen
(opdrachtgever, aannemer, architect, constructeur, installateur
en leveranciers) werken samen in de voorbereiding van een
project om zo op voorhand zaken op elkaar af te stemmen en
het project te optimaliseren. De uitvoer kan hierdoor efficiënt
verlopen en bouwfouten kunnen op voorhand worden
voorkomen, waardoor faalkosten reduceren. Met de inzet
van BIM vindt de werkvoorbereiding meer vooraf plaats en
minder tijdens de realisatie van een project. Alle BaseHome-
projecten worden al volledig uitgewerkt in BIM. Eind vorig
jaar is ook het eerste utiliteitswerk volledig uitgewerkt in
Zoals eerder gemeld heeft
KlokGroep haar organisatie
verder moeten inkrimpen in 2013.
Het is altijd vervelend om
noodgedwongen afscheid te
moeten nemen van collega’s,
maar voor de continuïteit
van de onderneming is het
absoluut noodzakelijk om de
organisatie tijdig aan te passen
aan de marktontwikkelingen.
Gemiddeld aantal FTE’s 2013
Gemiddeld aantal FTE’s 2012
179,1
Omzet per FTE
681.327Omzet per FTE
645.337
215,5
10
KLO
KG
ROEP
JA
AR
VER
SLA
G 2
013
PERS
ON
EEL
EN O
RGA
NIS
ATI
E
BIM. Komende jaren wordt verder in BIM geïnvesteerd en
zullen steeds meer projecten middels deze methodiek
worden uitgewerkt en zullen koppelingen worden gelegd
naar andere processen binnen KlokGroep, bijvoorbeeld de
(na)calculatie.
KlokSchoolOm kennis te delen binnen KlokGroep en om nieuwe
ontwikkelingen uit te dragen (zoals BIM en lean bouwen)
hebben wij in 2013 de KlokSchool opgezet. Binnen
KlokGroep hebben wij voor diverse onderwerpen kennis-
dragers benoemd die via de KlokSchool collega’s trainen
door kennis te delen en samen actualiteiten en recente
problemen door te nemen. Indien noodzakelijk maken wij
ook gebruik van externe trainers. Het eerste jaar is zowel
door trainers en collega’s als zeer positief ervaren. Voor
het komend jaar wordt weer een trainingsprogramma
opgesteld op basis van actualiteit en behoefte binnen
onze organisatie. Op deze wijze worden trainingen effectief
binnen onze organisatie ingezet.
Diversiteit bestuur & Raad van CommissarissenKlokGroep is een familiebedrijf dat al ruim 90 jaar door
de familie Van de Klok wordt bestuurd. Het huidige bestuur
berust bij twee broers uit de derde generatie na de oprichting.
Het is de intentie van het huidige bestuur om het bedrijf op
(lange) termijn over te dragen aan de volgende generatie
van de familie. Bij de mogelijke opstelling van het profiel
voor de toekomstige opvolging van het bestuur en de
gewenste evenwichtige samenstelling zal aandacht worden
besteed aan de gewenste diversiteit.
KlokGroep heeft één commissaris die benoemd is op basis
van het opgestelde functieprofiel, rekening houdend met de
gewenste diversiteit en evenwichtige samenstelling van de
raad. De huidige commissaris kent de organisatie goed door
een langdurige samenwerking met KlokGroep en is door
zijn onafhankelijke status een goede en kritische sparring-
partner voor het bestuur en de directie.
“Wij merken dat KlokGroep steeds meer verandert van uitvoerende organisatie naar een dienstverlenende organisatie”
KLO
KG
ROEP
JA
AR
VER
SLA
G 2
013
11
Hoge Hoek • Berkel-Enschot
RESU
LTA
TEN
EN
AN
ALY
SES
Resultaten en analyses
OmzetontwikkelingDe groepsomzet daalde in 2013 met ca. 12,2% tot ca. € 122
miljoen. De omzet van KlokBouw bleef, ondanks de afsplitsing
van de woningbouw boven de € 70 miljoen. De omzet van
KlokRealisatie (KlokBouw en KlokWonen) kwam uit op totaal
ca. € 79 miljoen, dit is ca. 6,5% hoger dan vorig jaar. De
omzet van onze Nederlandse ontwikkelingsbedrijven daalde
door de moeizame nieuwbouwwoningmarkt met ca. 23%
tot ca. € 65,5 miljoen. De Duitse nieuwbouwwoningmarkt
ontwikkelt zich positief, de omzet steeg naar ca. € 8 miljoen.
De geconsolideerde omzet voor 2014 zal naar verwachting
weer uitkomen rond de € 125 miljoen. De markt lijkt te
stabiliseren en de verkopen van de woningen in het 1e
kwartaal van 2014 lagen op een hoger niveau dan vorig jaar.
Ook de woningcorporaties lijken de projecten weer op te
pakken, waardoor er nieuwe (omzet) kansen liggen voor de
bouw en de ontwikkelaars. De omzet van de ontwikkelaars
zal naar verwachting vrijwel gelijk blijven aan het niveau van
2013 rond de € 65 miljoen. De omzet van KlokRealisatie
zal naar verwachting rond de € 70 - € 75 miljoen uitkomen.
Geconsolideerde omzet
Bruto marge exclusief
afwaarderingen
Bruto marge na afwaardering
grondposities
Bedrijfsresultaat
Netto resultaat
Solvabiliteit (eigen vermogen :
totaal vermogen)
Liquiditeitsratio (current ratio)
20122013
in mln. €
122,0
7,9
3,42,40,9
40%1,84
in mln. €
139,0
8,1
3,63,51,6
43%1,94
Projectont-wikkeling
53,6%
overig 0,2% overig 0,4%
Aanneming
46,2%Aanneming
39,0%Projectont-wikkeling
60,6%
2013Verdeling omzet
2012Verdeling omzet
Omzet
122,0
Bedrijfs-resultaat
2,4Bedrijfs-resultaat
3,5Omzet
139,0
2013(in miljoenen euro’s)
2012(in miljoenen euro’s)
KLO
KG
ROEP
JA
AR
VER
SLA
G 2
013
12
Met name de interne omzet (KlokBouw voor de ontwikkelings-
bedrijven) neemt sterk af t.o.v. voorgaand jaar, waardoor de
groepsomzet stijgt. Met andere woorden: KlokBouw haalt
het merendeel van haar werk rechtstreeks uit de markt.
ResultatenDe dalende verkoopprijzen van woningen, langere doorloop-
tijden voor verkoop en hogere risico’s en financieringslasten
zetten de marges van de ontwikkelaars verder onder druk.
Daarnaast zijn er in 2013 wederom enkele grondposities
- voor in totaal € 4,5 miljoen - extra afgewaardeerd, in
verband met de lagere geschatte marktwaarde. Deze af-
waarderingen zijn absoluut noodzakelijk om een financieel
gezonde organisatie met toekomstperspectief te blijven. De
resultaten van het bouwbedrijf ontwikkelden zich positief.
Door tijdige maatregelen en beperking van de vaste lasten
steeg het resultaat t.o.v. 2012. KlokGroep heeft ondanks
de dalende marges en extra afschrijvingen op grondposities
over 2013 opnieuw een positief resultaat behaald. Het netto
rendement in 2013 bedroeg ca. 0,7%, dit was in 2012 nog
ca. 1,1%.
Voor 2014 blijven de resultaatverwachtingen gematigd. De
marktomstandigheden blijven vrijwel onveranderd. We zien
iets meer interesse op de woningmarkt, maar er is nog geen
sprake van een echte omslag in de markt en marges blijven
relatief laag. Ook de marges van het bouwbedrijf blijven
laag. De productiecapaciteit in Nederland blijft hoger dan
de vraag, waardoor bouwprijzen scherp blijven. De inkoop-
resultaten bepalen in feite het uiteindelijke projectresultaat.
Wij verwachten als groep het jaar 2014 af te kunnen sluiten
met een positief netto rendement van ca. 1,5%.
“We zien iets meer interesse op de woningmarkt, maar er is nog geen sprake van een echte omslag”
RESU
LTA
TEN
EN
AN
ALY
SES
KLO
KG
ROEP
JA
AR
VER
SLA
G 2
013
13
Molenzicht • Valburg
STER
KE
FIN
AN
CIË
LE P
OSI
TIE
Sterke financiële positie
KlokGroep beschikt over voldoende liquiditeiten om tegen-
vallers te kunnen opvangen en om op korte termijn te
kunnen investeren in nieuwe ontwikkelingen of uitbreiding
van de bedrijfsactiviteiten. KlokGroep blijft sterk op liquidi-
teit sturen, zodat wij niet voor verrassingen komen te staan.
Met de huisbankier zitten wij in een afrondende fase voor
het afsluiten van een vernieuwd financieringsarrangement.
Door de flexibele inrichting hiervan kan KlokGroep nog
beter inspelen op de nieuwe marktomstandigheden en blijft
toekomstige externe financiering gewaarborgd.
In de aanbesteding- en selectieprocedures zijn de ratio’s
door de huidige marktomstandigheden van groter belang
geworden. Door de sterke solvabiliteit en liquiditeit kan
KlokGroep zich onderscheiden in de huidige markt als
financieel sterke en betrouwbare partner.
De vermogenspositie van
KlokGroep is sterk gebleven.
De solvabiliteit bedraagt 40%,
bij een balanstotaal van iets
meer dan € 84 miljoen. Ook de
liquiditeitsratio’s blijven goed.
Liquiditeitsratio
1,94
2013 2012
So
lvabi
litei
t
So
lvabi
litei
t
40%
43%Liquiditeitsratio
1,84
KLO
KG
ROEP
JA
AR
VER
SLA
G 2
013
14
De Witte Prinses • Hilversum
WER
KM
AA
TSC
HA
PPIJ
EN Werkmaatschappijen
Zoals verwacht was het jaar 2013 voor KlokOntwikkeling een
moeilijk jaar. KlokOntwikkeling realiseert haar omzet met
name in het woningbouwsegment. Dit segment is het zwaarst
getroffen door de crisis. Door de stagnatie van enkele projec-
ten bleef de omzet van 2013 achter bij de vorig jaar gestelde
verwachtingen. De omzet kwam uiteindelijk uit op een niveau
van ca. € 32 miljoen. De onverkochte voorraad gereed en in
aanbouw steeg iets ten opzichte van vorig jaar. We kunnen
inmiddels melden dat de verkopen in het eerste kwartaal
van 2014 zijn toegenomen t.o.v. vorig jaar, waardoor de on-
verkochte voorraad in 2014 is afgenomen. Het jaar 2013 is
door KlokOntwikkeling met een klein verlies afgesloten.
Zoals gemeld in het jaarverslag van vorig jaar heeft er een
organisatiewijziging plaatsgevonden. De ontwikkeling van
de grondgebonden woningen zijn ondergebracht in de
nieuwe entiteit KlokWonen. Daarnaast is de administratie,
die eerst separaat was ondergebracht bij KlokOntwikkeling,
gecentraliseerd en ondergebracht bij KlokGroep. De organi-
satie van KlokOntwikkeling is hierdoor teruggebracht tot
5 fte. KlokOntwikkeling zal zich voornamelijk bezig gaan
houden met verwerving van gronden (of locaties), grondex-
ploitaties en ontwikkeling van alle projecten die niet (hoofd-
zakelijk) te maken hebben met grondgebonden woningen.
De organisatie en kostenstructuur zijn hierop aangepast.
Gezien de actuele marktverwachtingen zal het jaar 2014
voor KlokOntwikkeling nog niet veel verandering brengen.
Actuele verkoopresultaten van de projecten in Opmeer en
Leerdam zijn hoopgevend, maar zorgen nog niet voor een
echte omslag. Het eerder genoemde project op de locatie
van verpleeghuis Margriet zal met name vanaf eind 2014
en voor 2015 omzet genereren. De resultaatverwachtingen
zijn, met name door de hoge rentelasten en aanloopkosten
op de voorraadpositie, gematigd.
Vorig jaar meldden wij al dat de omzet en het resultaat dat
Novaform in 2012 had gerealiseerd voor het jaar 2013
gezien de actuele marktomstandigheden niet bereikbaar
waren. Door de teruglopende verkoop van nieuwbouw-
woningen duurt het langer voordat de gewenste verkoop-
score wordt bereikt en worden plannen noodgedwongen
opgeknipt in kleinere eenheden. Dit leidt tot lagere omzet.
Novaform behaalde een omzetniveau van € 24 miljoen. Dit
is vrijwel gelijk aan de vorig jaar gemelde verwachting.
Door de dalende verkoopprijzen, stijgende verkoopkosten
(o.a. de regeling inkoop eigen woning) en door de mix van
projecten, waarbij de aanloopkosten op de projecten die
nog niet in uitvoer zijn het resultaat drukken, daalde het
nettoresultaat tot ca. 4,3% van de omzet. Ondanks de
Bergmanianum • Nijmegen
KLO
KG
ROEP
JA
AR
VER
SLA
G 2
013
15
WER
KM
AA
TSC
HA
PPIJ
EN
daling ten opzichte van vorig jaar mogen we blij zijn met dit
rendement in de huidige markt.
In 2013 werd de eerste fase opgeleverd van de nieuwbouwlo-
catie Hoge Hoek te Berkel Enschot. De laatste woningen zijn
recent verkocht. Momenteel is de tweede fase volop in uitvoer.
Hoge Hoek zal in 2014 en 2015 een belangrijke bijdrage leve-
ren aan de omzet en het resultaat van Novaform. Naast dit
project is in 2014 het project Residentie Taalstraat in Vught op-
gestart en wordt naar verwachting ook gestart met de eerste
fase van de nieuwbouwlocatie Lage Heide te Valkenswaard.
Het eerder genoemde verworven project De Weezenlanden
in Zwolle zal met name vanaf 2015 zorgen voor een omzet
en resultaatbijdrage. De verwachte omzet van Novaform
voor 2014 zal rond de € 25 miljoen blijven. Het rendement
zal naar verwachting iets dalen ten opzichte van 2013.
Novaform heeft in 2013 een Poolse dochteronderneming
opgericht: Novaform Polska. Novaform Polska wordt recht-
streeks aangestuurd door de directie van Novaform en richt
zich op de ontwikkeling van kleinschalige woningbouw-
projecten in de omgeving van Poznan. Naar verwachting
zal Novaform Polska vanaf 2015 een omzet- en resultaat-
bijdrage gaan leveren.
KlokBouw realiseerde in 2013 opnieuw een omzet boven de
€ 70 miljoen. De productie nam vooral in de tweede helft
van 2013 af door een teruglopende markt. Met name de
grotere B&U-projecten werden uitgesteld. Alleen de afdeling
Verbouw & Renovatie (V&R) vormde een positieve uitzonde-
ring. Zij wisten in 2013 opnieuw een omzetgroei te realiseren
tot ca. € 20 miljoen. Het zelf ontwikkelde EcoVeren-concept
begint nu ook zijn vruchten af te werpen. Ultimo 2013 waren
twee grootschalige renovaties onderhanden die op basis van
het EcoVeren-concept worden uitgevoerd.
De productiedaling in de loop van 2013 zorgde er wel voor
dat wij opnieuw afscheid hebben moeten nemen van enkele
collega’s. Daarnaast zijn enkele medewerkers ondergebracht
bij KlokWonen, waar de realisatie van de grondgebonden
woningen plaatsvindt. Door de getroffen maatregelen heeft
KlokBouw het boekjaar alsnog met een positief resultaat
kunnen afsluiten.
De omzet over 2014 zal naar verwachting uitkomen op een
niveau tussen de € 55 en € 60 miljoen. De afdeling V&R zal
hier opnieuw voor ca. € 22 miljoen aan bijdragen. De resul-
taatverwachtingen van KlokBouw voor 2014 zijn positief.
Zoals gemeld is KlokWonen een in 2013 nieuw opgerichte
entiteit, waarin de ontwikkeling, verkoop en realisatie van
grondgebonden woningen is ondergebracht. In het oprich-
tingsjaar realiseerde KlokWonen een omzet van ca. € 8
miljoen en sloot het jaar, door de aanloopkosten, af met
een klein verlies. In 2014 zijn diverse nieuwe projecten in
uitvoer genomen, waarbij de verkoopscore zeer positief is.
Wij verwachten een groei van de omzet naar een niveau
boven de € 20 miljoen en ook de resultaatverwachtingen
zijn positief.
KlokGIB richt zich op kleinschalige woningbouwprojecten in
Duitsland. Huidige projecten bevinden zich met name in de
omgeving van Köln en Kaarst. De Duitse markt ontwikkelt
zich positief en hier heeft KlokGIB met enkele goede locaties
van kunnen profiteren. De verkoopaanpak heeft effect en in
2013 steeg de omzet opnieuw naar ca. € 8 miljoen, met een
nettoresultaat van ca. 5%. Voor 2014 verwachten wij op
basis van de huidige orderportefeuille opnieuw een groei
naar een omzetniveau net boven de € 10 miljoen. Naar
verwachting zal ook het resultaat toenemen.
KlokMilieu is het milieuadviesbedrijf binnen KlokGroep.
De omzet bestaat voor ongeveer 50% uit adviezen en werk-
zaamheden ten behoeve van onze eigen werkmaatschappij-
en. De overige 50% wordt uit de externe markt gehaald.
Door het ontbreken van grotere grond(sanerings)projecten
daalde de omzet van KlokMilieu in 2013 en werd het boek-
jaar met een klein verlies afgesloten. Voor 2014 zijn enkele
projecten onderhanden en zijn de omzet- en resultaat-
verwachtingen weer positief.
WER
KM
AA
TSC
HA
PPIJ
ENK
LOK
GRO
EP J
AA
RV
ERSL
AG
201
3
16
201120122013
Voor een inzicht in de financiële positie kunnen de balansen van de laatste 3 jaren als volgt worden samengevat (in € 1.000): vlottende activa vlottende passiva werkkapitaal vastgelegde middelen op lange termijn gefinancierd
De financiering hiervan vond plaats met: eigen vermogen voorzieningen schulden op lange termijn
De navolgende ratio’s ten aanzien van solvabiliteit en liquiditeit kunnen aan de balansen worden afgeleid:
Solvabiliteitsratio’s eigen vermogen: vreemd vermogen eigen vermogen: totaal vermogen
Liquiditeitsratio’s vlottende activa: vlottende passiva vorderingen en liquide middelen: vlottende passiva
De omzet is gebaseerd op basis van de productiewaarde. De afgelopen 3 jaren is als volgt weer te geven (in € 1.000)
€
69.16635.564
33.6029.079
42.681
33.5602.2976.824
42.681
0,79 0,43
1,94 0,55
€
78.11642.475
35.6416.266
41.907
33.5162.5005.891
41.907
0,69 0,40
1,84 0,52
€
70.37138.544
31.82711.834
43.661
32.8682.0808.713
43.661
0,67 0,40
1,83 0,51
Financiële positie
Kengetallen
Productie
Financiële kengetallen
FinancieelFIN
AN
CIE
EL
139.070122.026 123.123
2011
2011
2012
2012
2013
2013
Danckertkwartier • KlaaswaalK
LOK
GRO
EP J
AA
RV
ERSL
AG
201
3
17
VASTE ACTIVA
Materiële vaste activabedrijfsgebouwen en -terreinenandere vaste bedrijfsmiddelenbeleggingspanden en -terreinen
Financiële vaste activaandere deelnemingenoverige vorderingen
VLOTTENDE ACTIVA
voorradenonderhanden projecten
Vorderingendebiteurenbelastingen en premies sociale verzekeringenoverige vorderingen
Liquide middelen
§
12
3
45
66
7
89
10
Activa 31-12-2013 31-12-201331-12-2012 31-12-2012
€
263.879279.254
95.082
4.917.145711.669
8.890.647
996.62210.038.900
€
318.778416.756
198.137
7.620.229524.993
8.060.392
164.6848.943.749
€
638.215
5.628.814
44.459.63211.770.572
19.926.169
1.959.796
84.383.198
€
933.671
8.145.222
45.029.9814.666.362
17.168.825
2.300.849
78.244.910
Groepsvermogengroepsvermogenaandeel derden in groepsvermogen
Voorzieningenvoorziening deelnemingenvoorziening latente belastingen garantievoorzieningengroot onderhoudoverige voorzieningen
Langlopende schuldengelieerde vennootschappenoverige leningen
Kortlopende schuldenaflossingsverplichtingencrediteurenschulden aan kredietinstellingenbelastingen en premies sociale verzekeringenoverige schulden
§
11
12
13
14151617
1819
20
21
2223
€
33.375.298
184.617
341.514
01.370.488
43.551541.230
6.204.632619.600
300.00011.862.800
12.085.902
1.329.1089.986.170
€
33.515.698
2.500.678
5.891.349
42.475.473
84.383.198
€
33.559.915
2.296.783
6.824.232
35.563.980
78.244.910
Passiva
€
33.497.897
17.801
307.380
234.3751.378.090
49.324531.509
5.584.815306.534
300.00010.156.065
18.888.978
795.29612.335.134
Geconsolideerde balans per 31 december 2013 voor resultaatbestemming
FIN
AN
CIE
ELK
LOK
GRO
EP J
AA
RV
ERSL
AG
201
3
18
31-12-2013 31-12-2012
netto-omzet kostprijs van de omzet Bruto-omzetresultaat Algemene beheerskosten personeelskosten huisvestingskosten materieelkosten verkoopkosten algemene kosten afschrijvingskosten garantiekosten aan werken toegerekend Netto-omzetresultaat overige bedrijfslasten en -opbrengsten Bedrijfsresultaat resultaat deelnemingen voor belasting rentebaten rentelasten Saldo der financiële baten en lasten Resultaat vóór vennootschapsbelasting vennootschapsbelasting Resultaat ná vennootschapsbelasting resultaat deelneming na belasting resultaat aandeel derden in groepsresultaat Netto-resultaat
€
139.070.328135.382.949
15.290.648846.774651.737512.109
1.169.294-1.122.661
705.87518.053.77617.406.234
-396.764157.001838.150
€
3.396.470
1.709.327
1.687.143
733.375
2.420.518
-1.122.784
1.297.734
411.305
886.429
20.364-28.646
878.147
€
3.687.379
647.542
3.039.837
477.844
3.517.681
-1.077.913
2.439.768
753.496
1.686.272
9.541-115.763
1.580.050
€
122.025.698118.629.228
12.767.761817.259642.848309.228
1.066.252144.753439.614
16.187.71514.478.388
-397.214
73.941799.511
Geconsolideerde winst- en verliesrekening over 2013
FIN
AN
CIE
EL
§
2425
26
2728
29
KLO
KG
ROEP
JA
AR
VER
SLA
G 2
013
19
De Meerberg • Berg en Dal
31-12-2013 31-12-2012
Bedrijfsresultaat
Aanpassingen voor:- afschrijvingen - mutatie voorzieningen
(excl. latente belastingen)
Veranderingen in werkkapitaal:- handelsdebiteuren- overige vorderingen (excl. vpb) - voorraden- onderhanden projecten- handelscrediteuren- overige schulden (excl. vpb)
Kasstroom uit bedrijfsoperaties
ontvangen / betaalde interest ontvangen / betaalde winstbelasting
Kasstroom uit operationele activiteiten
verwerving groepsmaatschappijen (des)investeringen in financiële vaste activa investeringen in materiële vaste activa desinvesteringen in materiële vaste activa Kasstroom uit investeringsactiviteiten
toename / afname langlopende schulden ontvangen / betaald dividend Kasstroom uit financieringsactiviteiten
Netto - kasstroom
beginstand liquide middelen eindstand liquide middelen Mutatie liquide middelen
beginstand schulden kredietinstellingen eindstand schulden kredietinstellingen Mutatie schulden kredietinstellingen TOTAAL MUTATIES
€
270.849
216.353
2.501.729-2.051.727-1.429.1372.608.028
-1.406.2922.430.008
-681.149
-2.829.220
-387.2231.932.915
-88.386639.242
-1.888.758-800.000
2.041.7182.300.849
-14.381.684-12.085.902
€
2.420.518
175.720
-8.350.850
-5.754.612
-1.703.244
-7.457.856
1.846.610
-1.532.883
-7.144.129
-341.053
-6.803.076
-7.144.129
€
3.517.681
487.202
2.652.609
6.657.492
-3.510.369
3.147.123
2.096.548
-2.688.758
2.554.913
259.131
2.295.782
2.554.913
€
206.200
-30.480
-830.255-1.095.151
570.349-7.104.210-1.706.7351.815.152
-725.570-977.674
-376.8502.068.044
-38.568193.984
-932.883-600.000
2.300.8491.959.796
-12.085.902-18.888.978
Geconsolideerde kasstroomoverzicht2013
FIN
AN
CIE
ELK
LOK
GRO
EP J
AA
RV
ERSL
AG
201
3
20
Renovatie Malvert • Nijmegen
ALGEMEEN
Vestigingsplaats
KlokGroep BV is gevestigd aan de Hooistraat 32 te Druten.
Aard der bedrijfsactiviteiten
De vennootschap en haar dochtermaatschappijen oefenen
het aannemingsbedrijf uit en treden op als projectontwikkelaar.
Daarnaast is er sprake van verhuur van onroerend goed.
Consolidatie
Geconsolideerd worden die vennootschappen waarover
KlokGroep BV de zeggenschap heeft door het bezit van de
meerderheid van de aandelen of op andere wijze.
Naast de vennootschap zelf worden in de consolidatie de
volgende vennootschappen begrepen:
- KlokBouw BV te Nijmegen (100%)
- KlokMaterieel BV te Druten (100%)
- KlokOntwikkeling Vastgoedontwikkelaars BV
te Druten (95,1%)
- Novaform Vastgoedontwikkelaars BV te Best (95,1%)
- KlokMilieu BV te Druten (95,1%)
- KlokVastgoed BV te Druten (100%)
- KlokBeleggingen BV te Druten (100%)
- KlokGrondexploitatie BV te Druten (100%)
- KlokBouw Eindhoven BV te Eindhoven (100%)
- KlokGIB Gesellschaft für Innovatives Bauen GmbH
te Krefeld Duitsland (100%)
- Combinatie KlokBouw Züblin AG te Nijmegen (50%)
- Combinatie Klok Van Arnhem Bouw te Nijmegen (50%)
- Combinatie KlokBouw Aan de Stegge te Nijmegen (50%)
- Ontwikkelingsmaatschappij Koolhoven V.O.F.
te Druten (55,44%)
- V.O.F. Passewaay 60 te Druten (28,12%)
- V.O.F. Rosa de Lima te Druten (50%)
- V.O.F. Bouw- en ontwikkelingsmij. Zuid (50%)
- KDG Venlo BV te Druten (100%)
- KDG Hoogezand BV te Druten (100%)
- KDG Assen BV te Druten (100%)
- KDG Koolhoven BV te Druten (100%)
- KDG Gronden BV te Druten (100%)
- KlokGarant BV te Druten (100%)
- KlokEnergie BV te Druten (100%)
Buiten de consolidatie blijft, wegens het ontbreken van
overwegende zeggenschap:
- V.O.F. Grubbenvorst te Druten (33,33%)
- V.O.F. De Lierseweg te Druten (33,33%)
- V.O.F. Peelo te Assen (50%)
- V.O.F. Trebbe - Van de Klok Projecten te Druten (50%)
- Ontwikkelingsmaatschappij Wijchen West V.O.F.
te Druten (33,33%)
- Martenshof V.O.F. / Molenwaard CV te Hoogezand (25%)
- O.B.A.C. CV te Huissen (29%)
- SAN CV (11,11%) & SAN BV te Nijmegen (12,5%)
- GEM Koolhoven Beheer BV en GEM Koolhoven CV
te Tilburg (19,96%)
- V.O.F. aannemerscombinatie P.B.H.R. te Eindhoven (25%)
- NAM van Son Holding BV te Tilburg (50%)
- Passewaay 7 CV te Druten (16,87%)
- Strohuls Beheer BV te Bunnik (50%)
GRONDSLAGEN VOOR DE CONSOLIDATIE
Algemeen
In de geconsolideerde jaarrekening van KlokGroep BV zijn
de financiële gegevens verwerkt van de tot de groep beho-
rende maatschappijen. Deelnemingen met een belang kleiner
dan 95% die wel in de consolidatie worden meegenomen,
zijn proportioneel in de consolidatie verwerkt. Onderlinge
verhoudingen en transacties zijn in de geconsolideerde jaar-
rekening geëlimineerd. Belangen van derden in het vermogen
en in het resultaat van groepsmaatschappijen zijn afzonderlijk
in de geconsolideerde jaarrekening tot uitdrukking gebracht.
De geconsolideerde jaarrekening is opgesteld met toepassing
van de hierna te noemen grondslagen voor de waardering en
resultaatbepaling van KlokGroep BV.
GRONDSLAGEN VOOR DE WAARDERING VAN ACTIVA
EN PASSIVA
Algemeen
Voor zover niet anders is vermeld, zijn de activa en passiva
opgenomen tegen nominale waarde.
Baten en lasten worden toegerekend aan het jaar waarop ze
betrekking hebben. Winsten worden slechts opgenomen
voor zover zij op balansdatum zijn gerealiseerd.
FIN
AN
CIE
EL Algemene toelichting
KLO
KG
ROEP
JA
AR
VER
SLA
G 2
013
21
Verplichtingen en mogelijke verliezen die hun oorsprong
vinden vóór het einde van het verslagjaar, worden in acht
genomen indien zij voor het opmaken van de jaarrekening
bekend zijn geworden.
De jaarrekening is opgesteld volgens BW 2 Titel 9.
Financiële instrumenten
Onder financiële instrumenten worden zowel primaire
financiële instrumenten, zoals vorderingen en schulden, als
financiële derivaten verstaan. Voor de grondslagen van
primaire financiële instrumenten wordt verwezen naar de
behandeling per balanspost. De vennootschap past kost-
prijshedge-accounting toe op basis van individuele docu-
mentatie per individuele hedgerelatie. De vennootschap
documenteert de wijze waarop de hedgerelaties passen in
de doelstellingen van het risicobeheer, de hedgestrategie en
de verwachting aangaande de effectiviteit van de hedge.
Het effectieve deel van financiële derivaten die zijn toe-
gewezen voor kostprijshedge-accounting, wordt tegen
kostprijs gewaardeerd en het ineffectieve deel wordt tegen
reële waarde gewaardeerd. De waardeveranderingen van de
reële waarde van het ineffectieve deel worden direct in de
winst- en verliesrekening verwerkt.
Materiële vaste activa
De materiële vaste activa worden gewaardeerd tegen
aanschaffingswaarde respectievelijk voortbrengingswaarde,
verminderd met lineair berekende afschrijvingen gebaseerd
op de economische levensduur of tegen taxatiewaarde.
Financiële vaste activa
De niet-geconsolideerde deelnemingen waarin invloed
van betekenis op het zakelijke en financiële beleid wordt
uitgeoefend, worden gewaardeerd op de nettovermogens-
waarde, maar niet lager dan nihil. Deze nettovermogens-
waarde wordt berekend op basis van de grondslagen van
KlokGroep BV.
Deelnemingen met een negatieve nettovermogenswaarde
worden op nihil gewaardeerd. Wanneer de vennootschap
geheel of ten dele instaat voor de schulden van de betref-
fende deelneming, wordt een voorziening gevormd, primair
ten laste van de vorderingen op deze deelneming en voor
het overige onder de voorzieningen ter grootte van het
aandeel in de door de deelneming geleden verliezen, dan
wel voor de verwachte betalingen door de vennootschap
ten behoeve van deze deelnemingen.
Deelnemingen waarin geen invloed van betekenis op het
zakelijke en financiële beleid wordt uitgeoefend, worden
gewaardeerd op verkrijgingsprijs en indien van toepassing
onder aftrek van bijzondere waardeverminderingen.
N.B. Van dit laatste is sprake wanneer de realiseerbare
waarde lager is dan de boekwaarde.
De vorderingen op en leningen aan deelnemingen als -
mede de overige vorderingen worden opgenomen tegen
nominale waarde onder aftrek van noodzakelijk geachte
voorzieningen.
VOORRADEN
Materialen en gereed product
Deze worden gewaardeerd tegen inkoopprijs op basis van
fifo stelsel of lagere actuele waarde, rekening houdend met
incourantheid, bepaald op basis van de ouderdom der
goederen.
Onderhanden projecten
Voorraden gereed product worden gewaardeerd tegen
vervaardigingsprijs of lagere netto-opbrengstwaarde. Deze
lagere netto-opbrengstwaarde wordt bepaald door individu-
ele beoordeling van de voorraden. De vervaardigingsprijs
omvat het directe materiaalverbruik, de directe loon- en
machinekosten en de overige kosten die rechtstreeks aan de
vervaardiging kunnen worden toegerekend en een opslag
voor indirecte fabricagekosten.
De netto-opbrengstwaarde is gebaseerd op een verwachte
verkoopprijs onder aftrek van nog te maken kosten voor
voltooiing en verkoop.
De onderhanden projecten in opdracht van derden worden
gewaardeerd tegen de gerealiseerde projectkosten ver-
meerderd met de toegerekende winst en verminderd met
verwerkte verliezen en gedeclareerde termijnen. Indien het
resultaat op een onderhanden project niet op betrouwbare
wijze kan worden ingeschat wordt geen winst toegerekend.
De projectkosten omvatten de direct op het project betrek-
king hebbende kosten, de kosten die toerekenbaar zijn aan
projectactiviteiten in het algemeen en toewijsbaar zijn aan
FIN
AN
CIE
EL Algemene toelichting (vervolg)
KLO
KG
ROEP
JA
AR
VER
SLA
G 2
013
22
het project en andere kosten die contractueel aan de
opdrachtgever kunnen worden toegerekend.
In de onderhanden projecten zijn tevens begrepen de uit
projectontwikkeling voortkomende projecten indien en voor
zover voor eenheden van het project vóór of tijdens de
constructie een onvoorwaardelijke verkoopovereenkomst is
afgesloten.
Projectopbrengsten en projectkosten uit hoofde van de
onderhanden projecten worden als opbrengsten en kosten
verwerkt in de winst- en verliesrekening naar rato van de
verrichte prestaties op balansdatum. De mate waarin de
prestaties zijn verricht is bepaald op basis van de tot de
balansdatum gemaakte projectkosten in verhouding tot de
geschatte totale projectkosten.
Indien het totaal van alle onderhanden projecten een debet-
stand vertoont, wordt het totaalsaldo gepresenteerd onder
de vlottende activa. Indien het totaal van alle onderhanden
projecten een creditsaldo vertoont, wordt het totaalsaldo
gepresenteerd onder kortlopende schulden.
VORDERINGEN
De vorderingen worden bij eerste verwerking opgenomen
tegen de reële waarde en vervolgens gewaardeerd tegen de
geamortiseerde kostprijs. De reële waarde en geamortiseer-
de kostprijs zijn gelijk aan de nominale waarde. Noodzake-
lijk geachte voorzieningen voor het risico van oninbaarheid
worden in mindering gebracht. Deze voorzieningen worden
bepaald op basis van individuele beoordeling van de vorde-
ringen.
Onder de overige vorderingen zijn actieve belastinglatenties
opgenomen, indien en voor zover het waarschijnlijk is dat
realisatie van de belastingclaim te zijner tijd zal kunnen
plaatsvinden. Deze actieve latenties zijn gewaardeerd tegen
nominale waarde en hebben overwegend een kortlopend
karakter.
VOORZIENINGEN
Voor deelnemingen waarbij de nettovermogenswaarde
negatief is, wordt een voorziening getroffen voor zover
KlokGroep aansprakelijk is.
Ten behoeve van mogelijke claims inzake opgeleverde
werken is een garantievoorziening opgenomen waaraan
jaarlijks een vast percentage van de omzet in dat jaar wordt
gedoteerd, waarbij o.b.v. individuele beoordeling de volledig-
heid wordt vastgesteld. Gehonoreerde claims worden ten
laste van de voorziening gebracht. Individuele claims van
€ 25.000 of hoger worden separaat voorzien onder de
overige voorzieningen.
In verband met de reorganisatie van bedrijfsactiviteiten
wordt een voorziening gevormd indien voor de groep een
feitelijke of juridische verplichting is ontstaan.
Voor groot onderhoud van het onroerend goed is een voor-
ziening gevormd op basis van jaarlijkse dotaties uitgaande
van de verwachte onderhoudskosten. De kosten van groot
onderhoud worden ten laste van de voorziening gebracht.
VOORZIENINGEN VOOR PERSONEELSBELONINGEN
Pensioenverplichtingen:
De vennootschap heeft diverse pensioenregelingen. De rege-
lingen worden gefinancierd door afdrachten aan pensioen-
uitvoerders, te weten verzekeringsmaatschappijen en bedrijfs-
takpensioenfondsen. De pensioenverplichtingen uit de
regelingen worden gewaardeerd volgens de ‘verplichting
aan de pensioenuitvoerder benadering’. In deze benadering
wordt de aan de pensioenuitvoerder te betalen premie als
last in de winst- en verliesrekening verantwoord. Aan de
hand van de uitvoeringsovereenkomst wordt beoordeeld of,
en zo ja welke verplichtingen naast de betaling van de
jaarlijkse aan de pensioenuitvoerder verschuldigde premie
op balansdatum bestaan. Deze additionele verplichtingen,
waaronder eventuele verplichtingen uit herstelplannen van
de pensioenuitvoerder, leiden tot lasten voor de vennoot-
schap en worden in de balans opgenomen in een voor-
ziening. Ultimo 2013 (en 2012) waren er voor de groep
geen pensioenvorderingen en geen verplichtingen naast
de betaling van de jaarlijkse aan de pensioenuitvoerder
verschuldigde premie.
FIN
AN
CIE
EL Algemene toelichting (vervolg)
KLO
KG
ROEP
JA
AR
VER
SLA
G 2
013
23
LANGLOPENDE SCHULDEN
Opgenomen rentedragende leningen en schulden worden
gewaardeerd tegen de geamortiseerde kostprijs.
GRONDSLAGEN VOOR RESULTAATBEPALING
Bruto-omzetresultaat
Het bruto-omzetresultaat bestaat uit de opbrengst van de in
het boekjaar gerealiseerde en verkochte productie minus de
kostprijs daarvan. Daarbij worden resultaten genomen op
basis van de gerealiseerde productie, rekening houdend met
de nog te realiseren opbrengst en de nog te besteden
kosten tot voltooiing van het werk. Verliezen worden genomen
zodra deze voorzienbaar zijn. De kostprijs bestaat uit de
bestede materialen, kosten van onderaannemers, bestede
lonen en overige kosten (inclusief een opslag voor indirecte
kosten) en een naar evenredigheid van de stand van het
werk berekende winstopslag.
Afschrijvingen
De afschrijvingen op de materiële vaste activa worden bere-
kend door middel van vaste percentages van de aanschaf-
fingswaarde respectievelijk bestede kosten op basis van
de verwachte economische levensduur. Boekwinsten en
-verliezen bij verkoop van materiële vaste activa worden
onder afschrijvingen verantwoord. De afschrijvingen op de
beleggingspanden zijn verantwoord bij de overige bedrijfs-
opbrengsten onder de post exploitatieresultaat beleggings-
panden.
Aandeel in het resultaat van niet-geconsolideerde
ondernemingen
Als resultaat van deelnemingen waarin invloed van beteke-
nis wordt uitgeoefend op het zakelijke en financiële beleid,
wordt opgenomen het aan de vennootschap toekomende
aandeel in het resultaat van deze deelnemingen. Dit resultaat
wordt bepaald op basis van de bij KlokGroep BV geldende
grondslagen voor waardering en resultaatbepaling.
Bij deelnemingen waarin geen invloed van betekenis op het
zakelijke en financiële beleid wordt uitgeoefend, wordt het
dividend als resultaat aangemerkt. Verwerking hiervan vindt
plaats onder de financiële baten en lasten.
Belastingen
De vennootschapsbelasting wordt berekend tegen het
geldende tarief over het resultaat van het boekjaar, waarbij
rekening wordt gehouden met permanente verschillen
tussen de winstberekening volgens de jaarrekening en de
fiscale winstberekening en waarbij actieve belastinglatenties
(indien van toepassing) slechts worden gewaardeerd voor
zover de realisatie daarvan waarschijnlijk is. Het effectieve
belastingtarief is een samengesteld Nederlands en Duits tarief
en wijkt derhalve af van het toepasselijke belastingtarief.
GRONDSLAGEN VOOR DE OPSTELLING VAN HET
GECONSOLIDEERDE KASSTROOMOVERZICHT
Het kasstroomoverzicht wordt opgesteld volgens de indirecte
methode. De geldmiddelen in het kasstroomoverzicht bestaan
uit de liquide middelen en de schulden aan kredietinstellingen.
Betaalde en ontvangen winstbelastingen en interest worden
opgenomen onder de kasstroom uit operationele activiteiten.
De verkrijgingsprijs van verworven groepsmaatschappijen
wordt opgenomen onder de kasstroom uit investerings-
activiteiten.
FIN
AN
CIE
EL Algemene toelichting (vervolg)
KLO
KG
ROEP
JA
AR
VER
SLA
G 2
013
24
20122013
1) BEDRIJFSGEBOUWEN EN -TERREINEN De boekwaarde is als volgt te specificeren: boekwaarde per 1 januari investeringen desinvesteringen afschrijvingen
boekwaarde per 31 december
De geaccumuleerde aanschaffingswaarden en afschrijvingen zijn per 31 december als volgt:aanschaffingswaardenafschrijvingen
boekwaarde per 31 december
2) ANDERE VASTE BEDRIJFSMIDDELEN De boekwaarde is als volgt te specificeren: boekwaarde per 1 januari investeringendesinvesteringenafschrijvingen
boekwaarde per 31 december
De geaccumuleerde aanschaffingswaarden en afschrijvingen zijn per 31 december als volgt: aanschaffingswaardenafschrijvingen
boekwaarde per 31 december
3) BELEGGINGSPANDEN EN -TERREINEN De boekwaarde is als volgt te specificeren: boekwaarde per 1 januari investeringen desinvesteringen afschrijvingen
boekwaarde per 31 december
De geaccumuleerde aanschaffingswaarden en afschrijvingen zijn per 31 december als volgt: aanschaffingswaardenafschrijvingen
boekwaarde per 31 december
€
318.77800
-54.899
263.879
1.515.794-1.251.915
263.879
416.75638.568-5.782
-170.288
279.254
4.287.618-4.008.364
279.254
198.1370
-122.04218.987
95.082
205.820-110.738
95.082
€
965.3590
-574.816-71.765
318.778
1.515.794-1.197.016
318.778
564.38288.386
-37.926-198.086
416.756
4.348.329-3.931.573
416.756
225.6350
-26.500-998
198.137
327.862-129.725
198.137
Toelichting op de geconsolideerde balans
FIN
AN
CIE
EL
Materiële vaste activa De totale economische waarde (gebaseerd op de WOZ-waarde) van de bedrijfs- en beleggingspanden is € 1.276.000.
De afschrijvingen worden naar tijdsgelang vanaf het moment van ingebruikname van het actief berekend over de aan- schaffings waarden c.q. vervaardigingsprijs en zijn gebaseerd op de volgende percentages: bedrijfsgebouwen en 3, 10 en 14%, andere vaste bedrijfsmiddelen 20% en beleggingspanden en -terreinen 3%.
FIN
AN
CIE
ELK
LOK
GRO
EP J
AA
RV
ERSL
AG
201
3
25
4) ANDERE DEELNEMINGEN KlokGroep BV of één der dochtermaatschappijen participeert in diverse (aannemers)combinaties gericht op de realisatie van diverse grote bouwprojecten. De deelnemingen staan gewaardeerd tegen de nettovermogenswaarde. Het verloop van de deelnemingen is als volgt te specificeren: beginsaldo 1 januari overheveling deelneming verwerving stortingen / opname kapitaal / dividend herwaardering resultaat deelneming eindsaldo 31 december
Deelnemingen die ultimo boekjaar een negatieve nettovermogenswaarde hebben worden overgeheveld naar de voorzieningen. 5) OVERIGE VORDERINGEN Het verloop van de overige vorderingen kan als volgt worden gespecificeerd: beginsaldo 1 januari aflossing nieuwe leningen eindsaldo 31 december De gehanteerde rentepercentages variëren tussen de 5% en de 5,6%. Een deel van de vorderingen ad € 282.125 is rentevrij. De vorderingen zijn over het algemeen als langlopend te beschouwen. Verkregen zekerheden zijn hypotheekrecht en verpanding van huurovereenkomsten. Op de vorderingen is een bedrag ad € 192.500 in mindering gebracht i.v.m. mogelijke lagere opbrengstwaarde.
6) VOORRADEN De specificatie hiervan luidt als volgt: strategische voorraden gereed product
Strategische voorradenDe afwaardering in verband met de geschatte lagere opbrengstwaarde bedraagt ultimo 2013 € 22.640.797 (2012 € 18.684.017). Gereed product Dit betreft de voorraad onverkochte woningen en / of onverkochte commerciële eenheden. Onderhanden projecten De specificatie van de onderhanden projecten luidt als volgt: kostprijs gefactureerde termijnen cumulatief resultaat op het onderhanden werk afwaardering in verband met geschatte lagere opbrengstwaarde
Per ultimo boekjaar is voor een bedrag van € 3.372.040 (2012: € 4.163.111) aan projecten opgenomen waarvan de gedeclareerde termijnen de kosten overschrijden.
Financiële vaste activa Voorraden2012 31-12-20122013 31-12-2013
€
7.620.229-511.373-925.568-863.379142.306
-545.070
4.917.145
524.993-130.616317.292
711.669
€
35.655.2168.804.416
44.459.632
85.305.755-74.584.172
4.611.049
-3.562.060
11.770.572
€
7.980.772-39.336
5.141-3.709
0-322.639
7.620.229
2.097.365-1.680.000
107.628
524.993
€
39.718.1405.311.841
45.029.981
78.697.776-75.882.688
3.930.016
-2.078.742
4.666.362
Toelichting op de geconsolideerde balans (vervolg)
FIN
AN
CIE
ELFI
NA
NC
IEEL
KLO
KG
ROEP
JA
AR
VER
SLA
G 2
013
26
7) DEBITEUREN Op het nominale debiteurenbedrag is wegens vermoedelijke oninbaarheid een bedrag van € 0 (2012: € 0) in mindering gebracht. 8) BELASTINGEN EN PREMIES SOCIALE VERZEKERINGEN Deze post omvat: vennootschapsbelasting
9) OVERIGE VORDERINGENDe specificatie luidt als volgt: rekening courant partners samenwerkingsverbanden rekening courant gelieerde vennootschappen latente vordering vennootschapsbelasting verrekenbare verliezen nog te factureren inzake onderhanden werken nog te factureren inzake opgeleverde werken rekening couranten aandeelhouders vooruitbetaalde bedragen overigen Over de rekening courant vorderingen wordt tussen de 3,0% en 6,0% rente berekend. 10) LIQUIDE MIDDELEN De saldi op de geblokkeerde rekeningen bedraagt € 521.199 (2012: € 167.820). De overige liquide middelen zijn vrij beschikbaar.
11) EIGEN VERMOGEN Voor een toelichting op het aandeel van de rechtspersoon in het groepsvermogen wordt verwezen naar de toelichting op het eigen vermogen in de enkelvoudige jaarrekening. 12) AANDEEL VAN DERDEN IN HET GROEPSVERMOGEN Het verloop gedurende het boekjaar is als volgt: stand per 1 januari mutatie aandeel derden aandeel derden in resultaat dividenduitkeringen stand per 31 december
Algemeen De voorzieningen zijn in overwegende mate als langlopend te beschouwen. 13) VOORZIENING DEELNEMINGENDeze post bestaat uit deelnemingen waarvan de nettovermogenswaarde per ultimo boekjaar negatief is, het verloop is als volgt: beginsaldo per 1 januari overheveling deelneming verwerving stortingen / opname kapitaal / dividend resultaat deelneming saldo per 31 december Deelnemingen met een positieve nettovermogenswaarde ultimo boekjaar worden overgeheveld naar de post andere deelnemingen onder de financiële vaste activa.
Vorderingen Groepsvermogen
Voorzieningen
31-12-2012 2012
2012
31-12-2013 2013
2013
€
996.622
996.622
5.041.9040
16.013829.287
3.480.8870
161.842508.967
10.038.900
€
184.617-880
-20.364-145.572
17.801
€
341.5140
96.996-112.588-18.542
307.380
€
164.684
164.684
4.692.2440
16.013458.527
2.876.7764.267
332.822563.100
8.943.749
€
272.9530
115.763-204.099
184.617
€
314.078-39.336
00
66.772
341.514
Toelichting op de geconsolideerde balans (vervolg)
FIN
AN
CIE
ELFI
NA
NC
IEEL
KLO
KG
ROEP
JA
AR
VER
SLA
G 2
013
27
14) LATENTE BELASTINGEN Ten behoeve van het verschil in fiscale waardering van de onderhanden werken van de Duitse dochteronderneming is een voorziening latente belastingen gevormd: stand per 1 januari bij: mutatie latente belastingen stand per 31 december De looptijd van de latente belastingpositie is korter dan 2 jaar .
15) GARANTIEVOORZIENINGEN Ten behoeve van mogelijke claims inzake opgeleverde werken is een garantievoorziening gevormd. Deze voorzieningen muteerden als volgt: stand per 1 januari af: claims bij: dotaties af: vrijval stand per 31 december
16) GROOT ONDERHOUD Dit betreft een voorziening ten bate van groot onderhoud op het in bezit zijnde onroerend goed. Dit om de kosten die hieraan verbonden zijn zo goed mogelijk over de jaren te egaliseren. stand per 1 januari bij: dotatie af: vrijval voorziening i.v.m. planning onderhoud af: verricht groot onderhoud stand per 31 december 17) OVERIGE VOORZIENINGEN Het verloop van deze rekening is als volgt: stand per 1 januari af: gemaakte kosten / vrijval voorzieningen bij: dotatie nieuwe claims stand per 31 december De overige voorzieningen hebben betrekking op vermoedelijke claims van opgeleverde werken en zijn over het algemeen kortlopend van aard.
Voorzieningen (vervolg) 2012 20122013 2013
€
0 234.375
234.375
1.370.488-226.775234.377
0
1.378.090
€
43.5515.773
00
49.324
541.230-69.72160.000
531.509
€
00
0
1.242.009-251.853380.332
0
1.370.488
€
37.7785.773
00
43.551
486.568-105.338160.000
541.230
Toelichting op de geconsolideerde balans (vervolg)
FIN
AN
CIE
ELFI
NA
NC
IEEL
KLO
KG
ROEP
JA
AR
VER
SLA
G 2
013
28
18) GELIEERDE VENNOOTSCHAPPEN Door enkele gelieerde vennootschappen zijn enkele leningen verstrekt, het verloop was als volgt: stand per 1 januari aflossingen nieuwe leningen stand per 31 december Als zekerheid is een hypotheek verstrekt op enkele grond- posities. De rentetarieven op de leningen variëren. Deels is de rente gebaseerd op de 3-maands Euribor met een opslag van 3% punt. De leningen hebben een looptijd korter dan 5 jaar. Voor de overige zekerheden wordt verwezen naar de schulden kredietinstellingen. 19) OVERIGE LENINGEN Het verloop was als volgt: stand per 1 januari aflossingen aflossingen komend boekjaar verantwoord onder kortlopende schulden stand per 31 december
Het betreft ultimo 2013 een tweetal bancaire leningen, waarvoor als zekerheid een hypotheek is verstrekt.Voor overige zekerheden wordt verwezen naar schulden kredietinstellingen.
De rentetarieven op de leningen variëren. De leningen op variabele rente zijn gebaseerd op de 3-maands Euribor plus een opslag van 1,25% punt, dan wel 1-maands Euribor plus een opslag van 2,05% punt. De leningen hebben een looptijd korter dan 5 jaar.
20) CREDITEUREN Dit betreft het nominaal verschuldigd bedrag aan crediteuren per balansdatum. 21) KREDIETINSTELLINGEN Voor de overige door de banken gestelde kredieten gelden de volgende zekerheden: - hypotheek op de grondportefeuille; - verpanding van de overige (bedrijfs)vorderingen die
betrekking hebben op rechten uit samenwerkingsverbanden en grondposities c.q. bouwclaims en de aan deze vorderingen verbonden rechten en zekerheden;
- pari-passu-verklaring met betrekking tot de activa; - afgifte van een vermogensverklaring der aandeelhouders
van 32,5%; - voldoen aan een gestelde InterestCoverageRatio; - verpanding van huurpenningen; - akte beëindiging huurovereenkomst intercompany huurders.
KlokGroep BV en haar dochtermaatschappijen met een belang groter dan 95%, zijn ieder hoofdelijk aansprakelijk voor de door de bank verleende kredietfaciliteiten.
22) BELASTINGEN EN PREMIES SOCIALE VERZEKERINGEN Deze post omvat: omzetbelasting loonheffing sociale lasten
Langlopende schulden Kortlopende schulden2012 31-12-20122013 31-12-2013
€
6.204.632-619.817
5.584.815
619.600-13.066
-300.000
306.534
€
362.982242.892189.422
795.296
€
6.204.657-25
6.204.632
2.508.333-1.588.733
-300.000
619.600
€
802.747276.779249.582
1.329.108
Toelichting op de geconsolideerde balans (vervolg)
FIN
AN
CIE
ELFI
NA
NC
IEEL
KLO
KG
ROEP
JA
AR
VER
SLA
G 2
013
29
23) OVERIGE SCHULDEN De specificatie luidt als volgt: rekening courant partners samenwerkingsverbanden te betalen accountants- en advieskosten te betalen kosten inzake onderhanden werken te betalen kosten inzake opgeleverde werken te betalen lonen en salarissen te betalen rente te betalen kosten inzake reorganisatie verplichting vakantietoeslag en vakantiedagen vooruitontvangen bedragen overige schulden
Belastingen KlokGroep BV vormt voor de vennootschapsbelasting een fiscale eenheid met haar dochtermaatschappijen met een belang groter dan 95%. Op grond van de standaardvoorwaarden zijn de vennootschap en alle binnen de fiscale eenheid gevoegde maatschappijen ieder hoofdelijk aansprakelijk voor ter zake door de fiscale eenheid verschuldigde belasting. Bankgaranties Per 31 december 2013 was voor een bedrag van € 11.887.924 (2012: € 12.426.532) aan bankgaranties afgegeven. Overige verplichtingen Ten aanzien van de strategische grondposities heeft KlokGroep BV, c.q. één van haar dochterondernemingen een mogelijke nabetalingsverplichting bij bestemmingsplan-wijziging. De nabetalingsverplichting kan oplopen tot een maximum bedrag van € 16.467.480 (2012: € 19.113.980). De verwachte nabetalingsverplichting voor aankomend jaar bedraagt € 3.401.500 en voor de vijf jaren daarna € 4.991.000.
De huurverplichting vanuit de huur van bedrijfsgebouwen bedraagt tot einde huurcontract € 1.164.476. De huurverplichting voor het komend jaar bedraagt € 533.183. De leaseverplichting vanuit de lease van bedrijfswagens bedraagt tot einde contract € 1.535.571. De leaseverplichting voor het komend jaar bedraagt € 702.388. KlokGroep BV is hoofdelijk aansprakelijk voor alle schulden van vennootschappen onder firma waarin zij direct of indirect participeert.
Financiële instrumenten Voor de toelichting van primaire financiële instrumenten wordt verwezen naar de specifieke postgewijze toelichting. Rente-instrumenten worden toegepast ter verkrijging van een gewenst risicoprofiel in vaste en variabele renteposities. Per 31 december 2013 bezit de vennootschap een renteswap (1 juli 2006 tot 1 juli 2016) met een reële waarde van negatief € 807.165.
Kortlopende schulden (vervolg) Niet uit de balans blijkende verplichtingen31-12-201231-12-2013
€
4.047.40027.457
680.9655.639.465
50.650173.719377.767412.952187.370737.389
12.335.134
€
3.570.54327.140
680.9653.683.076
0112.492605.000656.668121.991528.295
9.986.170
Toelichting op de geconsolideerde balans (vervolg)
FIN
AN
CIE
ELFI
NA
NC
IEEL
KLO
KG
ROEP
JA
AR
VER
SLA
G 2
013
30
24) NETTO-OMZET De netto-omzet kan als volgt over de segmenten worden verdeeld: omzet uit projectontwikkeling omzet uit aanneming overige omzet
25) KOSTPRIJS VAN DE OMZET De specificatie luidt als volgt: bestede kosten mutatie voorraad strategische grondposities nagekomen resultaat opgeleverde werken voorgaande jaren 26) PERSONEELSKOSTEN Deze post omvat: lonen en salarissen pensioenlasten sociale lasten overige personeelskosten
27) ALGEMENE KOSTEN Deze post omvat: kantoorbenodigdheden en automatiseringskosten accountantskosten advieskosten porti-, telefoon- en bankkosten verzekeringen contributies en abonnementen overigen
28) AFSCHRIJVINGSKOSTEN Dit betreft: afschrijvingen op materiële vaste activa af: boekwinst desinvesteringen HONORARIA ACCOUNTANTSKOSTEN Het totaal van de ten laste van het resultaat van het boekjaar gebrachte honoraria voor werkzaamheden van de externe accountant bedragen € 55.000. De in rekening gebrachte werkzaamheden betreffen alleen werkzaamheden in het kader van de controle op de jaarrekening. 29) OVERIGE BEDRIJFSLASTEN EN -OPBRENGSTEN Deze post omvat: kortingen en omzetbonussen overige opbrengsten
Beloning bestuurders De beloning van de bestuurders bedraagt € 364.500 (2012: € 364.500) Gemiddeld aantal werknemers Het gemiddeld aantal werknemers is als volgt te splitsen naar aard van de activiteiten: realisatie projectontwikkeling overig
2012 31-12-20122013 31-12-2013
€
65.452.63656.338.177
234.885
122.025.698
115.042.6223.670.778
-84.172
118.629.228
9.281.1901.036.2951.502.897
947.379
12.767.761
431.32955.21865.438
118.468242.24880.34273.209
1.066.252
€
210.913-66.160
144.753
286.827446.548
733.375
fte
138,726,613,8
179,1
€
84.287.71654.286.862
495.750
139.070.328
127.847.1498.260.357-724.557
135.382.949
10.587.4621.150.0641.886.2251.666.897
15.290.648
381.60357.317
126.722137.184237.80274.260
154.406
1.169.294
€
270.851-1.393.512
-1.122.661
168.120309.724
477.844
fte
176,828,89,9
215,5
Toelichting op de geconsolideerde winst- en verliesrekening
FIN
AN
CIE
ELFI
NA
NC
IEEL
KLO
KG
ROEP
JA
AR
VER
SLA
G 2
013 31
VASTE ACTIVA
Materiële vaste activaandere vaste bedrijfsmiddelen Financiële vaste activa deelnemingen in groepsmaatschappijen deelnemingen buiten groep vorderingen op groepsmaatschappijen overige vorderingen VLOTTENDE ACTIVA
Vorderingen debiteuren groepsmaatschappijen belastingen en premies sociale verzekeringen overige vorderingen
Liquide middelen
§
1
23
45
67
89
Activa 31-12-2013 31-12-201331-12-2012 31-12-2012
€
3.684.9150
52.360.574289.422
32.305165.863
925.87745.637
€
5.668.34361.348
46.898.704387.910
18.70366.133
38.395148.274
€
109.937
56.334.911
1.169.682
1.591
57.616.121
€
159.288
53.016.305
271.505
3.572
53.450.670
Eigen vermogen geplaatst kapitaal agioreserve overige reserves resultaat boekjaar Voorzieningen latente vennootschapsbelasting
Langlopende schulden overige leningen
Kortlopende schulden aflossingsverplichtingen kredietinstellingen crediteuren groepsmaatschappijen belastingen en premies sociale verzekeringen overige schulden
§
1010
11
12
13
1415
1617
€
477.907142.284
31.175.0571.580.050
300.00017.001.275
78.763664.875
229.525354.052
€
33.497.897
824.754
0
23.293.470
57.616.121
€
33.375.298
1.146.882
300.000
18.628.490
53.450.670
Passiva
€
477.907142.284
31.999.559878.147
300.00021.434.654
111.9391.031.347
27.334388.196
Enkelvoudige balans per 31 december 2013 voor resultaatbestemming
FIN
AN
CIE
ELFI
NA
NC
IEEL
KLO
KG
ROEP
JA
AR
VER
SLA
G 2
013
32
Enkelvoudige winst- en verliesrekeningover 2013
Resultaat uit deelnemingen ná aftrek van belasting daarover Eigen resultaat ná belasting Resultaat ná belasting
1) ANDERE VASTE BEDRIJFSMIDDELEN De boekwaarde is als volgt te specificeren: boekwaarde per 1 januari investeringen afschrijvingen boekwaarde per 31 december De geaccumuleerde aanschaffingswaarden en afschrijvingen zijn per 31 december als volgt: aanschaffingswaarden afschrijvingen boekwaarde per 31 december
De afschrijvingen worden naar tijdsgelang vanaf het moment van ingebruikname van het actief berekend over de aanschaffingswaarden. Afschrijvingspercentage is 20% van de aanschafwaarde.
De grondslagen van waardering en resultaatbepaling voor de enkelvoudige en geconsolideerde jaarrekening zijn gelijk. Voor de grondslagen van de waardering van activa en passiva en voor de bepaling van het resultaat wordt verwezen naar de opgenomen algemene toelichting op de geconsolideerde balans en winst- en verliesrekening.
Algemeen
Materiële vaste activa
2012
2012
2013
2013
€
-787.501
1.665.648
878.147
€
159.2886.823
56.174
109.937
1.078.277968.340
109.937
€
-590.885
2.170.935
1.580.050
€
159.96163.38664.059
159.288
1.071.454912.166
159.288
Toelichting op de enkelvoudige balans
FIN
AN
CIE
ELFI
NA
NC
IEEL
KLO
KG
ROEP
JA
AR
VER
SLA
G 2
013
33
2) DEELNEMINGEN IN GROEPSMAATSCHAPPIJEN De deelnemingen in groepsmaatschappijen worden gewaardeerd op nettovermogenswaarde. Het verloop van de deelnemingen is als volgt: balans per 1 januari aankoop deelneming aandeel resultaat dividenduitkering afschrijving goodwill aankoop deelneming balans per 31 december
3) DEELNEMINGEN BUITEN KLOKGROEP De deelnemingen buiten de KlokGroep BV worden gewaardeerd op nettovermogenswaarde. Het verloop van de deelneming is als volgt:balans per 1 januari aandeel resultaat aankoop ontbinding balans per 31 december 4) VORDERINGEN OP GROEPSMAATSCHAPPIJEN Dit betreft door de vennootschap beschikbaar gestelde gelden aan haar dochterondernemingen in de vorm van leningen u/g. De leningen zijn gesaldeerd met de eventuele negatieve nettovermogenswaarde van de deelneming. Het verloop van de vorderingen is als volgt: balans per 1 januari afgelost / overboeking aandeel resultaat, c.q. saldering verstrekt in boekjaar balans per 31 december
Ter zekerheid voor de uitstaande vorderingen zijn alle bezittingen en vorderingen van de deelnemingen verpand aan KlokGroep BV. Het gehanteerde rentepercentage over de uitstaande leningen bedroeg 5,7% op jaarbasis.
5) OVERIGE VORDERINGEN De overige vorderingen bestaan uit leningen u/g, het verloop was als volgt: balans per 1 januari afgelost verstrekt in boekjaar balans per 31 december
Ter dekking van de vorderingen heeft KlokGroep BV een hypotheekrecht op enkele grondposities. Op de vorderingen is een bedrag van € 192.500 in mindering gebracht i.v.m. mogelijke lagere opbrengstwaarde.
Financiële vaste activa
2012
31-12-2012
2013
31-12-2013
€
5.668.343-25.119
2.175.772-3.923.465
-210.616
3.684.915
€
61.348-3.0753.000
-61.273
0
46.898.704-19.064.236-2.905.13027.431.236
52.360.574
387.910-98.488
0
289.422
€
5.691.769-1.083.3725.038.009
-3.978.0630
5.668.343
€
61.097251
00
61.348
56.629.477-23.258.228-5.629.14519.156.600
46.898.704
1.962.125-1.680.000
105.785
387.910
Toelichting op de enkelvoudige balans (vervolg)
Deelnemingen in groepsmaatschappijen waarin invloed van betekenis op het zakelijke en financiële beleid wordt uitgeoefend, worden gewaardeerd op de nettovermogenswaarde, doch niet lager dan nihil. Deze nettovermogenswaarde wordt berekend op basis van de grondslagen van KlokGroep BV. Deelnemingen met een negatieve nettovermogenswaarde worden op nihil gewaardeerd. Wanneer de vennootschap geheel of ten dele instaat voor schulden van de desbetreffende deelneming, wordt een voorziening gevormd, primair ten laste van de vorderingen op deze deelneming en voor het overige onder de voorzieningen ter grootte van het resterende aandeel in de door de deelneming geleden verliezen, dan wel voor de verwachte betalingen door de vennootschap ten behoeve van deze deelnemingen.
FIN
AN
CIE
ELFI
NA
NC
IEEL
KLO
KG
ROEP
JA
AR
VER
SLA
G 2
013
34
6) DEBITEUREN Dit betreft het nominaal bedrag te vorderen van debiteuren. Hieronder is opgenomen een bedrag van € 30.793 (2012: € 10.995) aan vorderingen op groepsmaatschappijen en voor een bedrag van € 842 (2012: € 7.322) aan gelieerde maatschappijen. 7) GROEPSMAATSCHAPPIJEN De specificatie luidt als volgt: rekening-courant KlokOntwikkeling Vastgoedontwikkelaars BV rekening-courant KlokRealisatie BV rekening-courant KlokBouw BV rekening-courant KlokGrondexploitatie BV rekening-courant KlokVastgoed BV rekening-courant KlokBeleggingen BV rekening-courant Novaform Vastgoedontwikkelaars BV rekening-courant KlokGarant BV rekening-courant KlokWonen BV rekening-courant KlokGIB GmbH rekening-courant KlokMilieu BV Over de rekening-courantverhoudingen wordt een rente van 5,7% op jaarbasis berekend.
8) BELASTINGEN EN PREMIES SOCIALE VERZEKERINGEN De post belastingen en premies sociale verzekeringen omvat het volgende: vennootschapsbelasting omzetbelasting
9) OVERIGE VORDERINGEN De specificatie luidt als volgt: rekening-courant aandeelhouders vooruitbetaalde bedragen nog te ontvangen bedragen overigen
11) OVERIGE RESERVES Het verloop hiervan is als volgt: stand per 1 januari af: dividenduitkering af: afschrijving goodwill aankoop deelneming bij: correcties resultaat deelnemingen vorig boekjaar bij: resultaat vorig boekjaar stand per 31 december De enige rechtstreekse onttrekking aan het eigen vermogenbetreft een dividenduitkering.
Vorderingen Eigen vermogen31-12-2012
2012
31-12-2013
2013
€
34.30435.11961.89631.319
000
1.927225253820
165.863
912.35913.518
925.877
035.928
09.709
45.637
€
31.175.057-600.000-210.616
55.0681.580.050
31.999.559
€
26.8860
10.28615.043
963.4669.163
000
1.193
66.133
038.395
38.395
4.26775.93954.49313.575
148.274
€
28.768.597-800.000
00
3.206.460
31.175.057
Toelichting op de enkelvoudige balans (vervolg)
10) GEPLAATST KAPITAAL Per 2 januari 2011 zijn er nieuwe aandelen uitgegeven tegen nominale waarde van € 1,- in serie B totaal 11.437 stuks en in serie D totaal 250.480 stuks. In totaal zijn per ultimo boekjaar de volgende aandelen geplaatst en volgestort: - Van de aandelen serie A, nominaal € 1,- zijn er 90.755 aandelen geplaatst en volgestort.- Van de aandelen serie B, nominaal € 1,- zijn er 48.500 aandelen geplaatst en volgestort.- Van de aandelen serie C, nominaal € 1,- zijn er ultimo boekjaar totaal 88.172 aandelen
geplaatst en volgestort. - Van de aandelen serie D, nominaal € 1,- zijn er ultimo boekjaar totaal 250.480 aandelen
geplaatst en volgestort. - In 2006 zijn er van de serie B aandelen 35.246 aandelen bijgeplaatst en volgestort, tevens is
een agio gestort van € 142.284 hiervoor is een agioreserve gevormd.
FIN
AN
CIE
ELFI
NA
NC
IEEL
KLO
KG
ROEP
JA
AR
VER
SLA
G 2
013
35
12) VOORZIENING LATENTE BELASTINGEN Het verloop hiervan is als volgt: stand per 1 januari bij / af: dotatie / onttrekking stand per 31 december Voor het verschil tussen de geconsolideerde waardering van de grondposities en de waardering in de werkmaatschappijen is een voorziening latente vennootschapsbelasting opgenomen tegen nominaal tarief van 25%.
13) OVERIGE LENINGEN Het verloop van de leningen was als volgt: saldo 1 januari af: aflossing lening tijdens boekjaaraf: aflossing lening komend boekjaar (opgenomen onder kortlopende schulden) saldo 31 december Rente is variabel en is gebaseerd op de 1-maands Euribor plus een opslag van 2,05% punt. De lening heeft een looptijd korter dan 5 jaar. Voor de overige zekerheden wordt verwezen naar de schulden kredietinstellingen.
14) CREDITEUREN Dit betreft het nominaal bedrag verschuldigd aan crediteuren. Hieronder is opgenomen een bedrag van € 45 (2012: € 0) aan schulden aan groepsmaatschappijen. 15) GROEPSMAATSCHAPPIJEN De specificatie luidt als volgt: vennootschapsbelasting groepsmaatschappijen rekening-courant KlokGIB GmbH rekening-courant Novaform Vastgoedontwikkelaars 16) BELASTINGEN EN PREMIES SOCIALE VERZEKERINGEN De post belastingen en premies sociale verzekeringen omvat het volgende: vennootschapsbelasting loonheffing sociale lasten 17) OVERLOPENDE PASSIVA EN OVERIGE SCHULDEN De specificatie hiervan luidt als volgt: vakantiegeld en -dagen, inclusief sociale lasten accountants- en advieskosten te betalen bankrente vooruitontvangen bedragen nog te betalen CAR premie nog te betalen bedragen lonen en tantièmes nog door te belasten kosten overigen
Voorzieningen
Langlopende schulden
Kortlopende schulden2012
2012
31-12-20122013
2013
31-12-2013
€
1.146.882-322.128
824.754
€
2.475.000-2.175.000
-300.000
0
€
994.0090
37.338
1.031.347
019.6547.680
27.334
48.00020.250
171.99479.56926.55330.800
011.030
388.196
€
1.451.307-304.425
1.146.882
€
2.475.000-1.875.000
-300.000
300.000
€
550.232114.643
0
664.875
212.47712.3394.709
229.525
29.83920.50085.13788.22622.93250.00034.52022.898
354.052
Toelichting op de enkelvoudige balans (vervolg)
FIN
AN
CIE
ELFI
NA
NC
IEEL
KLO
KG
ROEP
JA
AR
VER
SLA
G 2
013
36
Bankgaranties Per balansdatum was voor een bedrag van € 469.883 (2012: € 13.303) aan bankgaranties afgegeven. Overige verplichtingen KlokGroep BV heeft zich hoofdelijk garant gesteld voor de nakoming van de verplichtingen jegens derden door een of enkele van haar dochtermaatschappijen tot een maximaal bedrag van € 6.997.864 (2012: € 5.234.514).
De huurverplichting vanuit de huur van bedrijfsgebouwen bedraagt tot einde huurcontract € 105.213. De huurverplichting voor het komend jaar bedraagt € 41.360. De leaseverplichting voor het wagenpark bedraagt tot einde leasecontract € 139.025. De leaseverplichting voor het komend jaar bedraagt € 59.911.
Niet uit de balans blijkende verplichtingen
FIN
AN
CIE
ELFI
NA
NC
IEEL
KLO
KG
ROEP
JA
AR
VER
SLA
G 2
013
37
Toelichting op de enkelvoudige balans (vervolg)
Nieuw Waterrijcke • Hazerswoude
Binnen de eigen resultatenrekening van de vennootschap zijn de volgende posten te onderscheiden waarin resultaten vanuit interactie met groepsmaatschappijen zijn te onderkennen. OPBRENGSTEN doorbelaste diensten naar groepsmaatschappijen overige opbrengsten RENTEBATEN rentebaten groepsmaatschappijen rentebaten gelieerde maatschappijen overige rentebaten RENTELASTEN rentelasten groepsmaatschappijen overige rentelasten GEMIDDELD AANTAL WERKNEMERSHet gemiddeld aantal werknemers van de holding bedroeg over 2013: 12,79 ( 2012: 8,89 ).
Resultatenrekening 20122013
€
1.265.020162.000
1.427.020
3.671.9420
4.609
3.676.551
8.921700.820
709.741
€
1.278.512172.625
1.451.137
4.071.43512.12560.146
4.143.706
40.997775.634
816.631
Toelichting op de enkelvoudige winst- en verliesrekening
FIN
AN
CIE
ELFI
NA
NC
IEEL
KLO
KG
ROEP
JA
AR
VER
SLA
G 2
013
38
Kentra • Sint Oedenrode
Deskundigenonderzoek Hiervoor wordt verwezen naar de hierna opgenomen controleverklaring. Statutaire regeling omtrent de bestemming van het resultaat Met betrekking tot de resultaatverdeling is in artikel 29 van de statuten bepaald dat de bestemming van het resultaat door de Algemene Vergadering van Aandeelhouders wordt vastgesteld. Resultaatbestemming 2012 Het resultaat over het boekjaar 2012 is conform het besluit van de Algemene Vergadering van Aandeelhouders toegevoegd aan de overige reserves. Resultaat boekjaar Het resultaat over het boekjaar is separaat in de balans opgenomen. Druten, 27 mei 2014 Was getekend, de directie,
Holding J.H.A.G. van de Klok BV J.H.A.G. van de Klok
Holding A.C.M. van de Klok BV A.C.M. van de Klok
Holding A.A.H. van de Klok BV A.A.H. van de Klok
Overige gegevens
FIN
AN
CIE
ELFI
NA
NC
IEEL
KLO
KG
ROEP
JA
AR
VER
SLA
G 2
013
39 Doornroosje (Stationsplein) • Nijmegen
Controleverklaring van de onafhankelijke accountant
FIN
AN
CIE
ELFI
NA
NC
IEEL
KLO
KG
ROEP
JA
AR
VER
SLA
G 2
013
40