ABC

Unii

Euro

pejs

kiej

ABC

Unii

Euro

pejs

kiej

JAK FUNKCJONUJE UNIA EUROPEJSKAJAK FUNKCJONUJE UNIA EUROPEJSKA

Uni Europejsk tworzy obecnie pitnacie pastw, ktre zachowuj swoj suwerenno i s penoprawnymi podmiotami prawa midzynaro-dowego. Pastwa te, decydujc si na czonko-stwo we Wsplnotach Europejskich, dobrowolnie przekazay cz swoich kompetencji ponadnaro-dowym organom wsplnotowym.

Funkcjonowanie i rozwj Wsplnot Euro-pejskich wymaga - w celu zrealizowania posta-wionych przed nimi zada - podejmowania r-nego rodzaju i rnej wagi decyzji oraz odpo-wiednio skutecznego wdraania tych decyzji. Ins-tytucj wykonawcza jest Komisja Europejska i na niej spoczywa obowizek wdraania postano-wie podjtych przez inne, upowanione do tego organy. Natomiast sam mechanizm podejmowa-nia decyzji we Wsplnotach jest skomplikowany, bywa wieloetapowy i wielopaszczyznowy. Proces uzgadniania decyzji przebiega zarwno na szczeblu wsplnotowym, jak i w poszczeglnych pastwach czonkowskich.

Inicjatywa legislacyjna

Komisja Europejska na mocy traktatowej ma wyczno wszelkiej inicjatywy legislacyjnej w dziedzinach objtych Traktatem o Wsplnocie Europejskiej. Nie posiada ona natomiast takiego monopolu" w kwestiach mieszczcych si w II fi-larze Unii Europejskiej, czyli w ramach Wsplnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczestwa, ani te w III filarze - wsppracy w dziedzinie wymiaru spra-wiedliwoci i spraw wewntrznych, cho Traktat o

Uni Europejsk tworzy obecnie pitnacie pastw, ktre zachowuj swoj suwerenno i s penoprawnymi podmiotami prawa midzynaro-dowego. Pastwa te, decydujc si na czonko-stwo we Wsplnotach Europejskich, dobrowolnie przekazay cz swoich kompetencji ponadnaro-dowym organom wsplnotowym.

Inicjatywa legislacyjna

Jak funkcjonujeUnia Europejska

(proces decyzyjny)

Jak funkcjonujeUnia Europejska

(proces decyzyjny)

UE z Maastricht nie wyczy tych dziedzin z uprawnie inicjatywnych Komisji.

Komisja Europejska opracowuje stosowne propozycje aktw prawnych (rozporzdze, dy-rektyw, decyzji, zalece i opinii) i przedkada je Radzie UE. W trakcie przygotowywania tych pro-pozycji Komisja ma obowizek sprawdzenia, czy s one zbiene z interesem Wsplnot; musi prze-prowadzi odpowiednie konsultacje (ktrych mi-nimalny zakres jest okrelony zapisami traktato-wymi) oraz zbada celowo proponowanej legis-lacji z punktu widzenia zasady subsydiarnoci (pomocniczoci). Ustalajc ostateczn wersj pro-ponowanego aktu prawnego, Komisja dziaa kolegialnie, podejmujc decyzj zwyk wik-szoci gosw.

Przedoona przez Komisj Radzie UE pro-pozycja legislacji moe by przez Rad UE zmie-niona tylko w trakcie gosowania jednomylnego (z niewielkimi wyjtkami). W innym przypadku propozycja powinna zosta przez Rad przyjta lub odrzucona. Rada UE moe przekaza Komisji Europejskiej swe uprawnienia do wydawania aktw wykonawczych do przyjtych aktw praw-nych, co uatwia i przyspiesza proces legislacyjny.

Organ decyzyjny- Rada Unii Europejskiej

Podstawowe decyzje o skutkach zasadni-czych dla ksztatu i rozwoju Wsplnot Europej-skich zapadaj na zasadzie konsensu na forum Rady Europejskiej (zgromadzenia szefw pastw i rzdw), ktra zbiera si na swych regularnych sesjach raz na p roku, a poza tym na jednym lub dwch dodatkowych spotkaniach w cigu roku. Rada Europejska wytycza tylko podstawowy kurs na przyszo, natomiast szczegowe decyzje gwarantujce realizacj postanowie szczytu mu-sz zosta podjte na szczeblu Rady UE, ktra jest

Organ decyzyjny- Rada Unii Europejskiej

Unia Europejska

Przedstawicielstwo Komisji Europejskiej w Polsce

Jak funkcjonuje Unia EuropejskaJak funkcjonuje Unia Europejska

gwnym organem decyzyjnym w Unii Europejskiej. W skad Rady UE wchodz przedstawiciele (po jednym) kadego pastwa czonkowskiego, na szczeblu ministerialnym.

Zanim propozycja Komisji Europejskiej trafi do Rady UE jest ona zwykle uprzednio dyskutowana na forum Komitetu Staych Przedstawicieli (COREPER), ktry tworz ambasadorowie pastw czonkowskich akredytowani przy UE. Ambasadorowie bardzo cz-sto przeprowadzaj stosowne konsultacje ze swoim rzdem i w ten wanie sposb poszczeglne pa-stwa czonkowskie uczestnicz w procedurze uzgod-nieniowej. Wiele prostych spraw jest natomiast roz-strzyganych na poziomie COREPER-u, a przyjte uzgodnienia zostaj ju tylko formalnie potwierdzo-ne na forum Rady UE.

Decyzje Rady UE zapadaj, w zalenoci od wagi sprawy, przy zastosowaniu jednej z trzech pro-cedur gosowania: na zasadzie zwykej wikszoci gosw, wikszoci kwalifikowanej bd jednomyl-nie.

Zasada zwykej wikszoci gosw jest stoso-wana w przypadkach, co do ktrych zapisy traktato-we nie stanowi inaczej. S to przewanie sprawy o charakterze proceduralnym, lub niewielkiej wadze. Kade gosujce pastwo dysponuje w ramach tej procedury jednym gosem.

Zasada kwalifikowanej wikszoci gosw obo-wizuje - na mocy Jednolitego Aktu Europejskiego - w prawie wszystkich sprawach wicych si z ryn-kiem wewntrznym. Traktat o UE z Maastricht roz-cign zasad gosowania kwalifikowanego m.in. na uchwalanie przepisw w ramach Wsplnej Poli-tyki Rolnej, swobod przepywu siy roboczej oraz zawieranie niektrych umw z pastwami trzecimii organizacjami midzynarodowymi. Traktat amster-damski z 1997 r. znacznie rozszerzy zakres przed-miotowy decyzji podejmowanych kwalifikowan wikszoci gosw na takie m.in. sytuacje, jak za-wieszenie danego pastwa czonkowskiego w pra-wach czonka w przypadku stwierdzenia trwaegoi powanego amania przez nie fundamentalnych praw czowieka, decyzje wykonawcze wobec decy-zji ramowych w ramach II i III filaru UE oraz decyzje o przyjciu wsplnych akcji lub wsplnych stanowisk w wykonaniu zatwierdzonych wczeniej przez Rad Europejsk wsplnych strategii, ujednolicanie przepisw prawnych i administracyjnych w zakresie

osiedlania si obcokrajowcw, przyjmowaniei realizacja ramowych programw bada nauko-wych i rozwoju technologicznego, kwestie ochrony zdrowia i interesw konsumentw (w tym przyjmo-wanie wsplnych norm weterynaryjnych i fitosanit-arnych) i in.

Traktat nicejski, uzgodniony na szczycie UE w Nicei w grudniu 2000 r., idzie jeszcze dalej w kie-runku rozszerzenia zakresu decyzji podejmowanych kwalifikowan wikszoci gosw. Z wymogu jed-nomylnoci zrezygnowano m.in. w odniesieniu do nominacji na wysze unijne stanowiska (w tym prze-wodniczcego Komisji Europejskiej oraz sekretarza generalnego Rady UE - Wysokiego Przedstawiciela ds. Wsplnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczestwa oraz jego zastpcy), a take w przypadku decyzji odnoszcych si do midzynarodowego handlu usugami (z pewnymi wyjtkami). Od 1 maja 2004 r. zasada gosowania wikszociowego zacznie obo-wizywa w odniesieniu do niektrych decyzji z za-kresu polityki wizowej i azylowej, a od 1 stycznia 2007 r. - w kwestiach zwizanych z funduszami strukturalnymi i Funduszem Spjnoci.

Przy gosowaniu kwalifikowan wikszoci, waga gosw zaley przede wszystkim od liczebno-ci spoeczestwa danego kraju czonkowskiego. Oglna liczba gosw bdca w dyspozycji Rady UE wynosi obecnie 87 i jest podzielona w sposb nast-pujcy: Francja, Niemcy, Wielka Brytania i Wochy -po 10 gosw, Hiszpania - 8, Belgia, Grecja, Holandia i Portugalia - po 5, Austria i Szwecja - po 4, Dania, Finlandia i Irlandia - po 3 oraz Luksemburg - 2 gosy. Jeli gosowanie odbywa si na wniosek Ko-misji, dla jego przyjcia wymagane s co najmniej 62 gosy opowiadajce si za wnioskiem, a w innych przypadkach - co najmniej 62 gosw oddanych przez co najmniej 10 pastw.

Kwestia waenia gosw w Radzie UE bya jednym z gwnych punktw agendy toczcej si od 14 lutego 2000 r. konferencji midzyrzdowej, majcej na celu uzgodnienie zmian o charakterze instytucjonalnym, uznanych za najwaniejsze w kon-tekcie zamierzonego rozszerzenia Unii Europejskiej na Wschd. Konferencja ta zakoczya si uzgod-nieniem wspomnianego wyej traktatu nicejskiego w nocy z 10 na 11 grudnia 2000 r. Traktat rozstrzyga o nowym podziale gosw w Radzie UE pomidzy obe-cnymi pastwami czonkowskimi, a take rezerwuje stosown liczb gosw dla kadego spord pro-

wadzcych negocjacje akcesyjne dwunastu pastw kandydujcych. Najwiksz (i rwn - po 29) liczb gosw dysponowa bd w przyszoci cztery naj-wiksze pastwa czonkowskie: Niemcy, Wielka Bry-tania, Francja i Wochy. Hiszpania otrzyma 27 go-sw, Holandia 13, Grecja, Belgia i Portugalia - po 12, Szwecja i Austria - po 10, Dania, Finlandia oraz Irlandia - po 7, a najmniejszy Luksemburg - 4 gosy. Spord nowych, przyszych czonkw najwiksza liczba gosw przypadnie Polsce - 27, a nastpnie Rumunii - 14, Czechom i Wgrom - po 12, Bugarii - 10, Sowacji i Litwie - po 7, otwie, Sowenii, Estoniii Cyprowi - po 4 oraz Malcie - 3 gosy. W gosowa-niach, ktre bd si odbywa przed poszerzeniem UE, na wniosek Komisji Europejskiej dla podjcia de-cyzji kwalifikowan wikszoci wymagane bdzie 170 gosw za" (na czn liczb 237 gosw), oddanych przez co najmniej poow czonkw, w innych przypadkach 170 gosw za", oddanych przez co najmniej dwie trzecie czonkw. Po rozsze-rzeniu UE o wszystkich dwunastu prowadzcych obecnie negocjacje akcesyjne kandydatw, czna liczba gosw w Radzie UE wzronie do 345, a dla podjcia decyzji kwalifikowan wikszoci gosw potrzeba bdzie co najmniej 258 gosw za" odda-nych przez wikszo pastw (jeli gosowanie odby-wa si na wniosek Komisji) lub dwie trzecie pastw (w innych przypadkach). Dodatkowo ustalono 62-proc. prg ludnociowy, ktry oznacza, e za decyzj podejmowan kwalifikowan wikszoci gosw powinny si opowiedzie pastwa reprezentujce co najmniej 62 proc. potencjau ludnociowego caej Unii.

Zasada jednomylnoci przy podejmowaniu decyzji przez Rad UE jest stosowana, jeli rozstrzy-gane s sprawy o znaczeniu podstawowym. Nale do nich np. kwestie zwizane z zawieraniem umw o stowarzyszeniu, czy te traktatw akcesyjnych. Za-kres stosowania zasady jednomylnoci jest - wraz z postpem europejskiej integracji - stopniowo ogra-niczany.

Uprawnienia Parlamentu Europejskiegow procesie decyzyjnym

Uprawnienia Parlamentu Europejskiego w pro-cesie decyzyjnym mog mie charakter opiniodaw-czy, wspdecydujcy i akceptujcy.

Pierwsza procedura, w ramach ktrej Parla-ment Europejski wyraa wycznie swoj opini wo-

Uprawnienia Parlamentu Europejskiegow procesie decyzyjnym

bec projektw legislacyjnych przesyanych do niego przez Komisj Europejsk, bya we Wsplnotach Europejskich tradycyjnie najczciej stosowana. Od-nosi si ona obecnie m.in. do kwestii obywatelstwa UE, prawa osiedlania si, harmonizacji podatkw porednich, spjnoci gospodarczej i spoecznej, Wsplnej Polityki Rolnej i in.

Procedura wspdecydowania zostaa wpro-wadzona na mocy traktatu z Maastricht i miaa na celu demokratyzacj procesu legislacyjnego we Wsplnotach. Okrela ona podzia rl w tym pro-cesie pomidzy Rad UE a Parlamentem, dajc Parlamentowi prawo odrzucenia przedstawionej przez Komisj propozycji legislacyjnej. Parlament musi za w pierwszym etapie tej procedury dziaa absolutn wikszoci gosw, a w drugim - kwalifi-kowan wikszoci gosw.

Traktat amsterdamski rozszerzy zakres proce-dury wspdecydowania m.in. na sprawy w dziedzi-nie wspomagania zatrudnienia, niektre aspekty ochrony zdrowia, polityki socjalnej i transportowej, walk z oszustwami finansowymi, wspprac sub celnych, statystyk, kwesti ochrony danych osobo-wych, sieci transeuropejskie, programy w dziedzinie bada naukowych i rozwoju technologii oraz inne.

Rola akceptujca Parlamentu Europejskiego wobec propozycji zgaszanych przez Komisj Euro-pejsk, a nastpnie przyjtych przez Rad UE, uwi-dacznia si wyranie podczas przyjmowania budetu UE. Parlament ma prawo do czciowej zmiany budetu (w ramach tzw. wydatkw nieobli-gatoryjnych, nie wynikajcych ze zobowiza trak-tatowych) lub do jego cakowitego odrzucenia (kwa-lifikowan wikszoci dwch trzecich gosw).

Ponadto, Parlament Europejski na mocy Trak-tatu amsterdamskiego zatwierdza skad Komisji Europejskiej oraz wyraa zgod na nominacj prze-wodniczcego Komisji Europejskiej, ktrego kandy-datura zostaa wczeniej uzgodniona przez pastwa czonkowskie (poprzednio Parlament mia wycznie prawo opiniowania tej kandydatury).

Instytucje doradcze

Funkcje doradcze w procesie podejmowania decyzji przypadaj Komitetowi Ekonomiczno-Spo-ecznemu (wsplnemu dla Wsplnoty Europejskieji EURATOM-u), Komitetowi Regionw (powoanemu

Instytucje doradcze

Jak funkcjonuje Unia EuropejskaJak funkcjonuje Unia Europejska

dla Wsplnoty Europejskiej przez Traktat o UE) oraz Komitetowi Konsultacyjnemu, istniejcemu w struk-turze Europejskiej Wsplnoty Wgla i Stali. W niek-trych, istotnych z punktu widzenia rozwoju spoecz-no-gospodarczego sprawach, jak np. swobodny przepyw siy roboczej, prawo osiedlania si, komu-nikacja i transport, ksztacenie oglne i zawodowe, ochrona zdrowia, sieci transeuropejskie czy spjno gospodarcza i spoeczna, Komisja Europejska i Rada UE maj obowizek przeprowadzenia konsultacji z Komitetem Ekonomiczno-Spoecznym. W przypadku Komitetu Regionw obowizek taki wystpuje m.in. w odniesieniu do legislacji zwizanej z ksztaceniem oglnym i zawodowym, kultur, ochron zdrowia, transportem, sieciami transeuropejskimi oraz spj-noci gospodarcz i spoeczn.

Rola Trybunau Sprawiedliwoci

Porzdek prawny Unii Europejskiej jest stale wzbogacany o orzecznictwo Trybunau Sprawiedli-woci, dokonujcego interpretacji prawa wsplno-towego. Trybuna Sprawiedliwoci jest instancj ostateczn. Rozstrzyga on m.in. spory pomidzy pastwami na tle wykadni prawa traktatowego. Rwnie Komisja Europejska moe wystpi do Trybunau z powdztwem przeciw danemu pastwu czonkowskiemu, nie wywizujcemu si z przyj-tych w traktatach zobowiza.

Orzeczenie Trybunau Sprawiedliwoci prze-ciwko ktremu pastwu czonkowskiemu ma chara-kter deklaratywny, stwierdzajcy stan prawny. Try-buna nie moe natomiast w sposb bezporedni na-kaza danemu pastwu usunicia rozbienoci prawnych lub te uchyli niezgodny - jego zdaniem - przepis prawny istniejcy w danym pastwie. Jeli pastwo nie stosuje si do orzeczenia Trybunau, Komisja Europejska jest upowaniona do wyraenia swej opinii na ten temat, a nastpnie - do ponownego wniesienia sprawy do Trybunau Sprawiedliwoci, przedkadajc rwnoczenie Trybunaowi propozy-cj naoenia na dane pastwo okrelonej kary pieninej.

Trybuna Sprawiedliwoci kontroluje te legalno aktw prawnych wydawanych przez upo-wanione instytucje UE, pocigajcych za sob skutki prawne dla stron trzecich.

maj 2002

Rola Trybunau Sprawiedliwoci

Wicej informacji na stronach:

http://www.europa.eu.inthttp://www.europa.eu.int/abc-en.htm

Przedstawicielstwo Komisji Europejskiej w Polscehttp://www.europa.delpol.pl

Urzd Komitetu Integracji Europejskiejhttp://www.ukie.gov.pl

Jak funkcjonuje Unia EuropejskaJak funkcjonuje Unia Europejska

Punkt Informacyjny Unii EuropejskiejPrzedstawicielstwo Komisji Europejskiej w Polsceul. Emilii Plater 53, 00-113 Warszawatel.: (+48 22) 520 82 62; fax: (+48 22) 520 82 63e-mail: info@eudel.plwww.europa.delpol.pl

Punkt Informacyjny Unii EuropejskiejPrzedstawicielstwo Komisji Europejskiej w Polsce

PUN

KT

INFORMACYJNY

E U R O P E J S K I E J

UN

II

PUN

KT

Strona 1Strona 2Strona 3Strona 4