Jak napisać pracę magisterską?archiwum.akademiasztuki.eu/uploads/media_items/jak-napisać-pracę... · krytykowane m.in. przez uczestników e-kursu „Jak napisać pracę magisterską?”,

www.PracaMagisterska.net

1

PracaMagisterska.net

Jak napisać pracę magisterską?

SIERPIEŃ 2010

http://www.pracamagisterska.net/�


2

Publikacja może być kopiowana i rozpowszechniana tylko, i

wyłącznie w niezmienionej formie. Zabronione są jakiekolwiek

zmiany w jej zawartości.

W publikacji zawarte są wskazówki i porady, które stosujesz

na swoją własną odpowiedzialność.

UWAGA!

Ebook prezentuje stan strony PracaMagisterska.net na dzień 22.08.2010.

Późniejsze zmiany, poprawki, uzupełnienia nie zostały w nim

uwzględnione. W celu zapoznania się z najnowszymi informacjami zajrzyj

na stronę www.PracaMagisterska.net.

© Publikacja stanowi własność www.pracamagisterska.net

Wszelkie prawa zastrzeżone

All rights reserved





3

Spis treści

SŁOWO WSTĘPU ...................................................................................... 5

PIERWSZE KROKI ................................................................................... 7

Promotor .................................................................................................... 7 Wybór tematu i problematyki .......................................................... 12 Tytuł ........................................................................................................... 16 Wybór literatury .................................................................................... 19 Opisowa czy badawcza ....................................................................... 23

PLANOWANIE ......................................................................................... 26

Konspekt .................................................................................................. 26 Harmonogram ........................................................................................ 31 Układ treści ............................................................................................. 33 Kolejność elementów .......................................................................... 35

ELEMENTY ................................................................................................. 37

Strona tytułowa ..................................................................................... 37 Spis treści ................................................................................................ 41 Wstęp ........................................................................................................ 45 Rozdziały .................................................................................................. 48 Rozdział metodologiczny ................................................................... 51 Zakończenie ............................................................................................ 56 Bibliografia .............................................................................................. 58 Streszczenie ............................................................................................ 62 Aneks (Załączniki) ................................................................................ 63

SPRAWY TECHNICZNE ....................................................................... 66

Przypisy .................................................................................................... 66 Przypis harwardzki ............................................................................... 71 Cytaty ........................................................................................................ 75 Wtrącenie w tekst cytatu ................................................................... 78 Wykresy ................................................................................................... 80

WYGLĄD TEKSTU .................................................................................. 82

Estetyka tekstu...................................................................................... 82 Twarda spacja ........................................................................................ 84 Bękart a wdowa .................................................................................... 85



4

OBRONA PRACY MAGISTERSKIEJ ............................................... 86

Jak przygotować się do obrony pracy magisterskiej? ............ 86 Kryteria oceny........................................................................................ 91 Pytania praktyczne .............................................................................. 93 Zachowanie ............................................................................................. 95 Istotna wskazówka .............................................................................. 97 Podziękowanie ....................................................................................... 99

BIBLIOGRAFIA ..................................................................................... 100



5

Słowo wstępu

Niniejszy Internetowy Poradnik jest efektem 3 lat wytężonej

pracy intelektualnej, studiowania tekstów wybitnych

znawców, krajowych i zagranicznych, tematyki związanej z

pisaniem tekstów naukowych.

Nie jest jednak oderwany od praktyki, ponieważ

przeprowadziłam wiele rozmów ze studentami ostatnich lat

studiów, poznając ich dylematy i problemy.

Treści tutaj zawarte były testowane i konstruktywnie

krytykowane m.in. przez uczestników e-kursu „Jak napisać

pracę magisterską?”, użytkowników stron www.mojasocjologia.pl

i www.idealnystudent.pl.

Uwagi przez nich przesłane dały mi możliwość dopasowania

materiałów do ich oczekiwań. W tym miejscu pragnę

podziękować za wszystkie opinie.

Jednak zanim zaczniesz korzystać z podręcznika, musisz zdać

sobie sprawę z jednej fundamentalnej zasady obowiązującej

przy pisaniu pracy magisterskiej.

Otóż nie ma jednego uregulowanego prawnie zbioru

wymogów stawianych takiej pracy. Najczęściej wymogi takie

wynikają z regulaminów studiów i przede wszystkim ustaleń

promotora.


http://www.mojasocjologia.pl/�

http://www.idealnystudent.pl/�


6

Autor pracy magisterskiej musi wykazać się umiejętnością

stosowania metod właściwych dla jego specjalizacji,

znajomością literatury przedmiotu. Powinien zwrócić uwagę

na poprawność konstrukcji, a także spełnić zadość wymogom

formalnym.

Praca magisterska podlega ogólnym prawidłowościom,

rządzącym twórczością naukową. Jest najczęściej dla

studenta pierwszym zetknięciem z pracą naukową.

Zdaniem Pietera (1960: 239) praca magisterska jest zarazem

pracą kierowaną i ćwiczebną. Służy ona do zdobycia pewnej

naukowej ogłady, umiejętności prowadzenia badań i

wydobywania z nich wniosków. Do gruntownego opanowania

literatury i zasad pisarstwa naukowego.

Nie musi ona wnosić żadnych nowych osiągnięć do nauki.

Wystarczy, że piszący ją student wykaże się swoją wiedzą i

umiejętnościami, zaprawi w stosowaniu określonej metody

naukowej.

Chociaż również i tutaj zdarzają się wyjątki, czyli prace

charakteryzujące się dużą dozą samodzielności i twórczej

oryginalności, które są wartościowe dla nauki.

Tego właśnie Ci życzę.

Jeśli masz uwagi, sugestie - pisz na adres:

[email protected]



7

Pierwsze kroki

Z tego rozdziału dowiesz się na co zwrócić uwagę wybierając

promotora, temat, problematykę i wreszcie tytuł pracy

magisterskiej. Będzie dla Ciebie jasne jak podjąć pierwsze

decyzje dotyczące literatury, a także rodzaju zbieranych

materiałów.

Promotor

Jedną z najważniejszych rzeczy, jaką trzeba zrobić na

czwartym roku studiów, jest wybór promotora. Nie ma co się

oszukiwać, że promotor nie ma znaczenia, przecież to moja

praca magisterska, jest jeszcze dużo czasu na jej napisanie,

zawsze mogę zmienić promotora itp.

Promotor pełni rolę opiekuna i przewodnika. Jest po to, aby

wyzwalać pomysły u piszącego. Niektóre odradzać, a inne

potwierdzać. Jednak to nie on jest autorem pracy i to nie on

podlega ocenie.

Promotor potrafi w bardzo skuteczny sposób osłodzić ostatnie

dwa lata studiów, albo zaprawić je goryczą. Firmuje on swoim

nazwiskiem Twoją pracę magisterską i z tego względu chce, i

ma prawo na nią wpłynąć. Inna sprawa czy ułatwi Ci to pracę,



8

czy raczej jej przysporzy. Pamiętaj, że masz obowiązek

uczestniczyć przez dwa lata w seminariach magisterskich, a o

ich formie i częstotliwości decyduje promotor.

Rodzaje promotorów

Wyróżnić można kilka rodzajów promotorów:

1. OBOJĘTNY – to rodzaj promotora, który nie czepia się

niczego, w ogóle go nie interesuje Twoja praca, nie

czytał jej, a Ciebie samego nie kojarzy nawet z

nazwiska, nie chce się z nikim spotykać, bo ma

ważniejsze sprawy do załatwienia.

2. LEKKO ZAINTERESOWANY – taki promotor wie mniej

więcej czego dotyczy Twoja praca, próbuje jakoś Ci

pomóc, omawia niektóre ogólne zagadnienia, nie

wymaga jednak częstych spotkań.

3. ZAINTERESOWANY – promotor, którego żywo

zainteresował Twój temat pracy i Twoja skromna osoba.

Ktoś taki będzie czytał pracę, komentował, uzupełniał,

wtrąci się w to co robisz, jednak na zasadzie porady.

Będzie także od Ciebie wymagał regularnych spotkań.

4. GŁĘBOKO ZAINTERESOWANY – taki promotor

dogłębnie przeanalizuje Twoją pracę magisterską,

znajdzie w niej błędy, wytknie je i będzie się starał

wywrzeć na Tobie presję, abyś postąpił/a w taki, a nie

inny sposób. Spotkania będą regularne i na pewno dość

długie.



9

5. ZAINTERESOWANY SOBĄ – promotor, którego

obchodzi Twoja praca, który może nawet ją czytał, ale

ma swój własny pomysł na jej napisanie. Niekoniecznie

będą go obchodziły regularne spotkania, za to zarzuci

Cię pomysłami tego, co możesz zrobić, w jaki sposób i

gdzie. Wybór takiego promotora może być właściwy dla

osób niezdecydowanych o czym chcą pisać, które nie

mają sprecyzowanych zainteresowań.

Nie ma sensu rozważać, który promotor jest lepszy. Wybór

zależy od subiektywnych preferencji studenta. Na pewno

osoba zupełnie samodzielna, pewna swoich racji i ścieżki

życiowej nie powinna decydować się na typ czwarty i piąty,

chyba że jest to typ zbieżny z jej poglądami. Przedstawione

wyżej rozróżnienie dotyczy typów idealnych i zawsze znajdzie

się od nich jakieś odstępstwo.

Kilka wskazówek zanim wybierzesz

Przed wyborem promotora, zastosuj się do paru wskazówek:

1. Dowiedz się od starszych kolegów, czego dany

promotor od nich wymaga, jak prowadzi seminarium,

jak często są spotkania, czy każe przygotowywać

referaty, czy wtrąca się w ich pracę, czy wielu jego

magistrantów obroniło się w zeszłym roku itp.

2. Dowiedz się w czym specjalizują się dostępni

promotorzy, jakie przedmioty prowadzą, czego dotyczą

ich publikacje. Sylwetki kadry Twojej uczelni powinny



10

być na stronie internetowej, można także sprawdzić

samodzielnie, np. przeszukując katalogi Biblioteki

Narodowej, uczelnianej biblioteki czy czasopisma (jeśli

uczelnia je posiada).

3. Idź na pierwsze seminarium do promotora, który Cię

interesuje (a także do innych promotorów). Na nim

dowiesz się, jakie będzie miał on wymagania. Zwykle

na takim spotkaniu promotor mówi parę słów o sobie, o

własnych zainteresowaniach i jest ciekaw, czego mają

dotyczyć prace jego przyszłych magistrantów. Nie

trzeba oczywiście mieć już przygotowanego tematu,

lecz raczej podać swoje preferencje, określić w którą

stronę chcemy iść, czy to będzie problematyka migracji,

czy raczej nowych ruchów religijnych, a może

interesuje nas kultura organizacyjna.

4. Nie zniechęcaj się jeśli na jakimś seminarium, u

wyjątkowo atrakcyjnego naukowo promotora było wielu

studentów i w związku z tym zarządził on

skomplikowany sposób rekrutacji. Prawdopodobnie inni

studenci wystraszą się tego nie mniej od Ciebie, lub nie

będzie im się chciało wziąć udziału w tej procedurze.

Tak więc promotor i tak Cię przyjmie, ze względu na

niedobór kandydatów.

5. Wystrzegaj się promotorów, którzy przyjmują zbyt dużo

magistrantów. Plusem jest to, że na seminariach jest

dość wesoło, jednak taki promotor nie będzie miał dla

Ciebie czasu indywidualnie. Im mniej studentów u

danego promotora, tym bardziej czuje się on za nich

odpowiedzialny i tym bardziej pomaga w realizacji



11

projektu, zależy mu na tym, żeby student obronił swoją

pracę magisterską.

Pozostaje jeszcze ustosunkować się do problemu zmiany

promotora. Może się okazać to nie takie proste, jak się

wydaje. Otóż wcale nie jest łatwo znaleźć nowego promotora,

który zechce choćby spojrzeć na Twój projekt. Zwykle

wszyscy interesujący promotorzy są już „zajęci” przez innych

studentów, a Tobie pozostanie iść do takich, do których nikt

nie chciał iść. Oni jednak mogą być równie nieskorzy żeby Cię

przyjąć – nie będzie im odpowiadał temat pracy

magisterskiej, powiedzą, że nie mają czasu i w ogóle to

dlaczego chcesz zmienić promotora?! - czyli dochodzi jeszcze

element nieufności. Dlatego wracam jeszcze raz do tego, co

było powiedziane na początku: wybierz promotora mądrze, bo

czy chcesz czy nie, to będziesz z nim związany przynajmniej

przez następne dwa lata swoich studiów.



12

Wybór tematu i problematyki

Pisanie pracy magisterskiej należy zacząć od wyboru

problematyki badawczej, która ogólnie określona,

przekształca się w temat pracy (nie mylić z tytułem). Tak

naprawdę wybór ten jest wypadkową wielu czynników. W tym

miejscu omówię niektóre z nich:

A. Zainteresowania

Nie bez znaczenia są zainteresowania samego autora, którego

może „odrzucać” na myśl o mniejszościach narodowych i ich

wpływie na miejscową kulturę. Nie mam pojęcia dlaczego, ale

może tak być. Przestępczość w powiecie nowosądeckim, też

może kogoś pasjonować lub nie. Tak więc, pierwszym

czynnikiem wyboru tematu pracy są zainteresowania studenta

piszącego daną pracę. Jeśli Twoje zainteresowanie daną

problematyką jest tak silne, że nie wyobrażasz sobie, że

mógłbyś robić coś innego, to warto pójść właśnie w tym

kierunku i wybrać temat, który odpowiada Twojej pasji.

Bardzo możliwe, że przyda Ci się to w późniejszej karierze.

B. Promotor

Jednak to jeszcze nie koniec. Drugi ważny czynnik wiąże się z

wyborem promotora. W sytuacji idealnej udajesz się do

takiego, który choć trochę zna się na poruszanej przez Ciebie

problematyce. Tylko, że może być inaczej. Może Ci np.



13

zależeć z różnych względów na promotorze, który za nic nie

chce przyjąć Twojego tematu. Wtedy możesz się nagiąć,

przegiąć, złamać… lub odwrócić na pięcie i pójść gdzie indziej.

Sytuacja, w której promotor specjalizuje się w problematyce,

którą chcesz podjąć, jest bardzo wygodna. Pomaga on wtedy

w wyborze literatury, określaniu hipotez (przez wskazanie co

może się sprawdzić, a co nie), a także w przypadku pracy

badawczej może ułatwić prowadzenie badań i przez tzw.

„znajomości” wprowadzić tam, gdzie chcesz je podjąć.

C. Dostępność

Kolejnym ważnym czynnikiem jest dostępność. Jeśli ktoś ma

wujka, który jest prezesem dużego zakładu państwowego to

wydaje się warte rozważenia wykorzystanie tego prostego

faktu i np. przeprowadzenie badań na terenie zakładu.

Wówczas nasz temat pracy musi się jakoś wiązać z

problematyką organizacji, możemy badać np. kulturę

organizacyjną, strukturę, sytuację zmiany, kryzys w

organizacji itp. Jeśli zaś nie ma się takiego wujka, a promotor

nie może lub nie chce pomóc, to masz utrudnione zadanie.

Oczywiście są instytucje, które prawdopodobnie byłyby

zainteresowane współpracą ze studentami, ale musisz wziąć

pod uwagę, że trzeba ich poszukać i przekonać. Jeśli masz

dar nakłaniania innych do swoich racji to spróbuj. Ludzie po

prostu mogą Ci nie zaufać, bać się, że wykorzystasz

zgromadzony materiał do „niecnych” celów, albo też po

prostu nie chce im się Tobą zajmować, nie mają na to ani

czasu, ani chęci. Nie chcę Cię w tym miejscu zniechęcać, gdyż

wiele świetnych prac powstało pomimo takich przeciwności,

niemniej powinieneś wziąć to pod rozwagę.



14

D. Realne możliwości

Co do czwartego czynnika wyboru tematu pracy, nie należy

myśleć o rzeczach nierealnych, szczególnie na etapie pisania

pracy magisterskiej. Praca magisterska ma sprawdzić Twoje

umiejętności, nabyte na studiach, a nie doprowadzić do

odkrycia nowych praw rządzących światem. Trzeba się

wykazać znajomością zasad metodologicznych i praktycznych,

przez choćby sensowne wykorzystanie źródeł naukowych.

Miło by było zostać odkrywcą, lecz w momencie pisania pracy

dyplomowej lepiej swoje ambicje schować w kieszeń.

Dlaczego? Przede wszystkim może Ci się nie udać. Zwykle

sięgając „za wysoko” napotykasz na pewne problemy i bardzo

możliwe, że będą one w stanie Cię skutecznie zniechęcić do

dalszych wysiłków. Poza tym praca magisterska jest

pierwszym poważnym sprawdzianem Twoich naukowych

możliwości, nie łudź się zatem, że jesteś świetnie

przygotowany/a do tego, aby podołać górnolotnym

wyzwaniom.

Czynnik ten wiąże się także z zasięgiem Twojej pracy.

Dokładnie zastanów się jakie zjawisko chcesz poddać analizie,

na jakim obszarze i ile napisano na ten temat. Wybranie

szerokiego tematu jak, np. bezrobocie w Polsce, a nawet w

województwie mazowieckim, wcale nie jest dobrym

rozwiązaniem. Aby go podjąć musisz przewertować góry

materiału, zastanowić się co chcesz badać i w jaki sposób to

zrobisz, tak aby ktoś później nie zarzucił Ci niekompetencji.

Nie ma podstaw bać się tego, że wybierając wąskie

zagadnienie nie starczy Ci materiału. Tego jest zawsze więcej



15

niż potrzeba, należy tylko dobrze poszukać i wówczas możesz

być przekonany/a, że wyczerpałeś/aś temat.

Podsumowanie

Podsumowując, na wybór tematu pracy składają się cztery

czynniki, warte uwagi:

1) nasze zainteresowania

2) zdanie promotora

3) dostępność

4) realne możliwości urzeczywistnienia planów.

Dla uściślenia dodam, że zawsze temat pracy magisterskiej

powinien Cię, choćby minimalnie interesować. Drogi

studencie, spędzisz nad swoją pracą wiele godzin i wypijesz

litry kawy zanim ją wreszcie skończysz. Dlatego nie warto

dobrowolnie poddawać się torturom i wybierać tematyki,

która mówiąc delikatnie Cię nudzi, czy męczy. Oczywiście w

trakcie pisania często okazuje się, że coś co uważaliśmy za

zupełnie nieciekawe i niewarte uwagi takie nie jest. Może

odkryjesz nawet dzięki temu swoje powołanie. Jednak

doświadczenie mi mówi, że niekoniecznie tak będzie.

Wówczas ostatni rok studiów będzie dla Ciebie pasmem

cierpień i udręki.

Dobrze zastanów się nad wyborem tematu pracy. Nie musisz

wspominać swojej pracy magisterskiej źle. Natomiast może

ona być dla Ciebie powodem do dumy, doskonałym

sprawdzianem Twoich naukowych umiejętności, a także

przyczółkiem w drodze do późniejszej kariery.



16

Tytuł

Tytuł jest to pewna informacja zawarta na pierwszej stronie

pracy magisterskiej, dotycząca jej zawartości. Stanowi on

wizytówkę danej pracy magisterskiej i w dużej mierze

decyduje, czy ktoś zechce po nią sięgnąć. Nie muszę chyba

dodawać, że w związku z powyższym tytuł musi być w

najwyższym stopniu przemyślany. Nie może o wyborze tytułu

decydować przypadek.

Tytuł pracy magisterskiej musi spełniać kilka mniej lub

bardziej formalnych wymogów:

1. Musi precyzyjnie określać to, co znajduje się w

pracy magisterskiej

Nie można dopuścić do sytuacji, gdy tytuł nie

odpowiada poruszanej problematyce, gdyż od razu

pojawia się zarzut, że praca jest „nie na temat”. Tytuł

powinien określać zakres rzeczowy (co badamy?),

przestrzenny (gdzie?) i czasowy (kiedy?) Twojej pracy,

jednak nie jest to zbyt surowo wymagane, gdyż

informacje te można również z powodzeniem zawrzeć

we wstępie.

2. Musi być krótki

Oznacza to, że nie należy pisać ponad miarę, rozwodzić

się nad jakimś zagadnieniem. Nawet pierwszy wymóg,

czyli precyzja, nie rekompensuje nudziarstwa. Nie

wspominając o tym, że za długi tytuł trudno



17

zapamiętać. Ciekawe czy chciałbyś, żeby w momencie

gdy staniesz przed komisją okazało się, że sam go nie

pamiętasz?

3. Ważny jest aspekt marketingowy

Nie znajduję lepszego określenia dla tego punktu.

Chodzi w nim o to, żeby tytuł pracy był ciekawy,

sformułowany w taki sposób, aby zachęcić do sięgnięcia

po daną pozycję. Musi zaintrygować odbiorcę. Wczuj się

w sytuację sprzedawcy, który chce zareklamować swój

produkt. Tytuł powinien stanowić pewnego rodzaju

obietnicę, że nie pożałuje ten, kto zechce bliżej

przyjrzeć się Twojemu dziełu.

4. Unikaj pojęć wieloznacznych

Takie słowa jak: wolność, równość brzmią co prawda

dumnie i prawdopodobne jest, że skłoniłby kogoś do

zapoznania się z Twoją pracą magisterską. Jednak tak

naprawdę nie będzie wiadomo o czym piszesz. Samo

dojście do tego, o co Ci chodzi pochłonie rozdział albo i

dwa, a to najlepsza droga, żeby recenzent Cię nie

polubił. Pozostaje jeszcze sprawa niewygodnych pytań

na obronie, których z pewnością wolisz uniknąć.

5. Nie powielaj

Jeśli uważasz, że tytuł „Bezrobocie w Polsce” jest

dobrym pomysłem, bo wiele napisano na ten temat, nie

będziesz miał problemu z literaturą, badaniami itp. to

jesteś w wielkim błędzie. A więc: „dlaczego nie”?! Otóż



18

dlatego, że tytuł ten jest zbyt ogólny. Bogactwo

materiałów Cię dosłownie i w przenośni przydusi.

Myślisz, że możesz wybrać jedno, a inne rzeczy

pominąć? Niby tak, ale wtedy musisz wiedzieć, dlaczego

wybrałeś właśnie to, a wszystko inne pominąłeś. W ten

sposób sam siebie wystawiasz na strzał. Poza tym,

dochodzi jeszcze ważniejsza sprawa – na ten temat

napisano już tyle, że nikt nie chce o tym czytać. Nie

twierdzę, żeby nie pisać o bezrobociu, co to to nie.

Posiada ono wiele interesujących aspektów, ale trzeba

je wydobyć, umiejętnie sformułować tytuł, koncentrując

się na wąskim wycinku rzeczywistości, którym

zamierzasz się zająć.

Wszystko co zostało wyżej napisane nie stanowi sztywnych

wytycznych, stosowanych przy formułowaniu tytułu pracy

magisterskiej, bowiem trudno o takie niezmienne reguły.

Twój promotor może zwracać uwagę na określenie zakresu w

tytule lub nie. Jednak żeby praca magisterska prezentowała

odpowiedni poziom, powinieneś wziąć powyższe wskazówki

pod uwagę.



19

Wybór literatury

Napisano już wiele na różne tematy. Jedne teksty są bardziej

warte uwagi, inne mniej, a niektóre wcale. Co ciekawe

znajdziesz publikacje, które sobie nawzajem przeczą. Jak

jednak osoba niedoświadczona, niezorientowana w danym

zagadnieniu ma odgadnąć co przeczytać, a czego nie warto?

Jest to trudne, ale możliwe.

Zanim udasz się do biblioteki, powinieneś zorientować się kto

jest ekspertem w dziedzinie, która Cię interesuje.

Najprostszym sposobem jest udanie się do wykładowcy, który

prowadzi zajęcia z powiązanych przedmiotów. On z pewnością

wie, co powinieneś koniecznie przeczytać. Wykładowcy dość

chętnie odpowiadają na pytania związane z ich dziedziną

wiedzy, dlatego że się na tym dobrze znają.

Teoretycznie to Twój promotor powinien być także ekspertem

w dziedzinie, którą się zajmujesz i doradzać Ci, jednak z tym

niestety bywa różnie. Jeśli jednak masz to szczęście, spytaj

go wprost o pozycje, z którymi powinieneś się zapoznać.

Nieco dłuższa droga, to po prostu zamówienie kilku książek w

bibliotece i przejrzenie ich. Należy zwrócić uwagę na przypisy,

zajrzeć do bibliografii. Jeśli kilku niezależnych autorów,

różnych książek powołuje się na to samo źródło, to z

pewnością warto do niego dotrzeć i samemu sprawdzić co też

autor miał na myśli.

Podnosi to rangę Twojego dzieła znacznie bardziej, niż gdybyś



20

cytował za kimś. Może paść na obronie pytanie: „dlaczego nie

dotarł pan/pani do tej publikacji? Jest przecież w wydziałowej

bibliotece”. Poza tym inni autorzy przytaczając, często sami

popełniają błędy, źle cytują, zupełnie nie zrozumieli myśli

autora, albo co gorsza mocno nagięli ją na potrzeby własnej

teorii.

Jeśli jeszcze zupełnie nie wiesz, jak podejść do zagadnienia

możesz zajrzeć do słowników i encyklopedii z dziedziny

wiedzy jaką się zajmujesz. Znajdziesz tam najważniejsze

teorie i postacie, które warto znać. Być może lektura tego

dość ogólnego tekstu zainspiruje Cię.

Należy wybierać książki możliwie najbardziej aktualne, gdyż

tylko takie dadzą pewniejszy ogląd danego problemu. Nie bez

znaczenia jest także fakt, że zawierają uwspółcześniony

wykaz literatury, który można przejrzeć i wykorzystać.

W początkowej fazie dobrze jest korzystać z podręczników i

opracowań. Ale pamiętaj, że o ile korzystanie z podręczników,

opracowań jest dobre gdy chcesz zapoznać się z określonym

zagadnieniem nie powinno ono zasłonić Ci wzroku.

Opracowania takie często zawierają błędy, które możesz

powielić powołując się na nie. Dlatego staraj się docierać do

oryginalnych prac – tych na które powołują się inni autorzy.

Jeśli nie chcesz nikogo pytać i uważasz, że jeszcze za

wcześnie na udanie się do biblioteki – zajrzyj do Internetu.

Pojawia się coraz więcej artykułów, coraz więcej można w

nich znaleźć. Bynajmniej nie zachęcam Cię abyś kopiował te

artykuły, ani nawet odnosił się do nich w swojej pracy

magisterskiej. Po prostu zwróć uwagę na przypisy. Kiedy już



21

poznasz imię i nazwisko, albo tytuł publikacji źródłowej,

sprawa odnalezienia pozostałych dzieł autora nie jest trudna.

Możesz w tym celu skorzystać z internetowego katalogu

biblioteki narodowej, pod tym adresem:

http://alpha.bn.org.pl/screens/opacmenu_pol.html

Wyszukiwanie jest intuicyjne i każdy powinien sobie z nim

poradzić. Dodatkowo jest tam funkcja „hasło przedmiotowe”,

„słowa kluczowe”, gdzie możesz wpisać interesujące Cię

pojęcie i przejrzeć wyniki. Ideałem by było, gdybyś dotarł

także do ich desygnatów, czyli zwyczajnie zajrzał do tych

książek.

Poszukaj co piszą o autorze w Internecie. Kim on jest, na

czym się zna, jakie nagrody otrzymał i za co. Wtedy już

wiesz, czy masz do czynienia z ekspertem, czy też osobą

niedoświadczoną. Bynajmniej nie chcę dyskredytować takich

osób, w końcu każdy od czegoś zaczyna, ale Twój promotor i

recenzent będą oczekiwali, że w bibliografii znajdą się prace

fachowców.

Podsumowując, możesz zebrać informacje na temat tego co

warto przeczytać i przytoczyć na trzy sposoby:

1. spytać osoby, które znają się na interesującej Cię

dziedzinie,

2. poprzez lekturę publikacji stwierdzić, które z nich są

warte uwagi – ten sposób ma także tę zaletę, że już w

trakcie szukania możesz trafić na wartościową


http://alpha.bn.org.pl/screens/opacmenu_pol.html�


22

publikację i wykorzystać ją przy tworzeniu własnej

koncepcji,

3. poszukać w Internecie.

Pamiętaj aby zapisywać pozycje, z których korzystałeś, które

były warte uwagi, a które mniej. Staraj się, aby zapis był jak

najbardziej dokładny. To zaprocentuje później, kiedy nie

będziesz musiał jechać specjalnie do biblioteki po to, by

sprawdzić jaki jest tytuł tej konkretnej pozycji.

Dobrze sprawę wyboru tekstów określa Riechert. Pisze on:

„Do każdego źródła musimy podchodzić krytycznie. Pracując

naukowo, musimy z materiału faktów i twierdzeń poznanych

w czasie badania stanu faktycznego uwzględnić tylko

bezspornie udowodnione. Wykorzystujmy więc literaturę z

dużą powściągliwością” (Riechert 1969: 156).



23

Opisowa czy badawcza

Prędzej czy później staniesz przed dylematem, jaki rodzaj

pracy magisterskiej jest dla Ciebie najbardziej odpowiedni.

Musisz zdecydować czy zamierzasz oprzeć się tylko na

materiałach zastanych, zaszywając się w bibliotece lub

dogłębnie zapoznając z Internetem, czy też wolisz

przeprowadzić własne badanie w terenie, osobiście zebrać

unikalny materiał.

Jeden i drugi sposób ma zarówno swoje wady jak i zalety. To

jaki wybierzesz zależy od problematyki, jaką chcesz się zająć,

gdyż nie zawsze potrzebne jest przeprowadzenie własnych

badań, a także od Twoich predyspozycji. Być może uważasz,

że przeprowadzenie badań w terenie przekracza Twoje

możliwości. Albo jest wręcz przeciwnie. Traktujesz to jako

wyzwanie, sprawdzian, który należy przejść.

Zalety pracy teoretycznej są wadami empirycznej i na odwrót.

Nie ma sensu rozpatrywać ich oddzielnie. Zróbmy za to

porównanie biorąc pod uwagę parę istotnych zmiennych:

1. Czas

Stanowczo bardziej czasochłonna jest praca

teoretyczna. Może się to wydawać absurdalne, lecz jeśli

nie przeprowadzasz bardzo skomplikowanych badań, z

wykorzystaniem kilku metod badawczych to znacznie

szybciej uda Ci się zebrać i "obrobić" materiał do pracy



24

empirycznej. Napisanie kilku wniosków też nie jest

problemem.

2. Środki

Jeśli chodzi o pieniądze, to zarówno praca teoretyczna

jak i empiryczna nie wymaga od nas znaczących

nakładów. Jedyne co musimy poświęcić to pieniądze na

dojazd do biblioteki, lub do osób badanych. Abstrahując

od sytuacji gdy kupujemy sobie pracę magisterską,

zdarza się, że studenci wynajmują kolegę, który

wprowadza za nich dane np. do SPSS. Nie jest to

jednak szczególnie opłacalne, biorąc pod uwagę, że

wersja demo programu dostępna jest za darmo w

Internecie, a i o samouczek nietrudno.

3. Wartość edukacyjna

Zarówno praca teoretyczna, jak i empiryczna ma

wartość edukacyjną, przez co rozumiem, że uczysz się

czegoś nowego i przydatnego. Nie jest prawdą to, co

mówią niektórzy, że pisanie pracy magisterskiej równa

się spisywaniu cytatów z różnych książek. Pisząc swoją

pracę musisz nauczyć się logicznego myślenia.

Zastanowić do czego chcesz dojść i jakimi ścieżkami, co

sprawdzić, czemu zaprzeczyć. Jeśli chcesz

przeprowadzić własne badanie terenowe, to dodatkowo

poznasz praktyczny wymiar tego, co do tej pory znałeś

tylko z książek. Uczysz się warsztatu. Przechodzisz



25

przez cały proces sam, od początku do końca. Stajesz

się samodzielnym naukowcem.

4. Prestiż

Bardziej prestiżowe wydaje się przeprowadzenie

własnych badań niż korzystanie z gotowych materiałów.

Zarówno biorąc pod uwagę możliwość zaimponowania

kolegom-studentom, jak i kadrze na Twojej uczelni.

Głównie dlatego, że każdy jest ciekawy "co Ci z nich

wyszło?". Wyniki może dostać tylko i wyłącznie od

Ciebie.

Osobiście zachęcam do przeprowadzenie badań terenowych,

gdyż nic tak dobrze nie nauczy Cię warsztatu jak praktyka.

Patrząc na sprawę z dystansu docenisz pewne zdolności, jakie

to zadanie w Tobie ukształtowało. Puste słowa z książek

metodologicznych nabierają wówczas mocy.



26

Planowanie

Ważne przy pisaniu pracy magisterskiej jest odpowiednie

rozplanowanie zajęć. Dlatego powinieneś/aś napisać

konspekt, a także harmonogram. Musisz zdawać sobie

sprawę, że praca magisterska posiada określony układ, który

trzeba wypełnić treścią.

Konspekt

Konspekt jest to schematyczny zapis większego tekstu,

streszczający jego zawartość i przybliżający budowę.

Szczególnie przydaje się, gdy musisz napisać pracę

magisterską.

Przygotowanie konspektu jest o tyle ważne, że:

• Konspekt porządkuje Twoją wiedzę. Wszystkie luźne,

niespójne myśli, trzeba w jakiś sposób skonkretyzować i

znaleźć między nimi połączenie. To jest możliwe dzięki

zapisowi.

• Konspekt wymusza na Tobie przyjęcie strategii

działania, określenie kierunku w jakim pragniesz pójść.



27

• Wyłania się z niego mniej lub bardziej całościowy obraz

Twojej pracy magisterskiej, dzięki czemu nie czujesz

zupełnej dezorientacji – co mam robić, kiedy, jak

zacząć?

• Konspekt można zaprezentować promotorowi (czasem

sam tego wymaga). Będzie on mógł zapoznać się z

Twoją wizją pracy i ją ewentualnie skorygować, zwrócić

Ci uwagę co robisz źle, a co należałoby poprawić. Uwagi

promotora na tym etapie są bardzo cenne.

Mam nadzieję, że przekonałeś/aś się do konspektu, jako

dobrej metody porządkowania wiedzy i tworzenia strategii

działania. Informacje zawarte w konspekcie znajdą proste

przełożenie w Twojej pracy magisterskiej.

Układ

1. Imię i nazwisko

2. Nagłówek (np. Konspekt pracy magisterskiej)

3. Tytuł

4. Elementy konspektu

5. Bibliografia

Wybrane elementy konspektu

1. TYTUŁ PRACY - powinien być niezbyt ogólny,

ponieważ sprzyja to powierzchowności. Jednocześnie

musi precyzyjnie określać to, czego ma dotyczyć praca.

Powinien być również sformułowany w taki sposób, aby

zachęcić do przeczytania danej pozycji.



28

2. PROBLEM BADAWCZY - problemem badawczym może

być wszystko. Jest on na ogół sformułowany jako

pytanie, odnoszące się do sedna Twojej pracy

magisterskiej, np. "jakie są przyczyny...?", "dlaczego

miało miejsce...?", "czy zjawisko... jest powiązane

z...?".

3. PRZEDMIOT BADANIA - to inaczej to, co chcesz

badać. Przedmiotem badania może być, np. grupa

studentów działających w kole naukowym, czy też

środowisko górników, itp.

4. CELE BADAWCZE - celem jest to, co chcesz osiągnąć

poprzez realizację badań.

5. PARADYGMAT - dobrze jest określić w jakim

paradygmacie będziesz się poruszać. Nie każdy

promotor wymaga określenia paradygmatu. Niemniej

dobrze jest wiedzieć z jakiego punktu widzenia patrzysz

na swój problem.

6. ZAŁOŻENIA TEORETYCZNE - w tym miejscu warto

przejrzeć materiał naukowy odnoszący się do

problematyki Twojej pracy magisterskiej. Dzięki temu,

będziesz mógł określić hipotezy i dobrać metody

badawcze. Oszczędzi Ci to także dużo energii przy

pisaniu rozdziału teoretycznego.

7. METODY - należy określić, jakimi metodami będziesz

się posługiwać przy zbieraniu i opracowywaniu

materiału.



29

8. HIPOTEZY BADAWCZE - kiedy poznałeś, choćby

szczątkowo teorię na dany temat, możesz określić to,

co chcesz badać i co chcesz osiągnąć. Jest to także

dobry moment na postawienie hipotez badawczych,

czyli propozycji odpowiedzi na pytanie badawcze,

wynikające z problemu badawczego.

9. PLAN PRACY - przedstawienie ogólnego układu pracy

według kolejności poszczególnych rozdziałów.

Ewentualnie krótkie omówienie.

10. HARMONOGRAM - należy określić dokładnie datę, do

kiedy planujesz realizację poszczególnych części

projektu. Dzięki temu zapewnisz sobie panowanie nad

czasem i umożliwisz komfort psychiczny jaki z tego

płynie.

11. LITERATURA/BIBLIOGRAFIA - dokonujesz spisu

poszczególnych pozycji, które mogą Ci się przydać przy

pisaniu pracy magisterskiej.

Oczywiście, konspekt należy dostosować do indywidualnych

potrzeb. Nie każdy konspekt musi zawierać wszystkie,

przedstawione wyżej elementy.

Teraz kiedy już wiesz, jakie są elementy konspektu to z

pewnością domyślasz się jak je możesz przełożyć na pracę

magisterską. Tytuł to rzecz oczywista. Paradygmat i założenia

teoretyczne to może być podstawa Twojego rozdziału

teoretycznego, zdefiniowanie pojęć itp. Problem, hipotezy,

cele, metody to nic innego jak odpowiednie podpunkty w



30

rozdziale metodologicznym lub w przypadku jego braku we

wstępie. Literatura w prosty sposób przekłada się na

bibliografię. Natomiast dzięki harmonogramowi panujesz nad

realizacją poszczególnych etapów.

Dobry konspekt nie jest łatwo przygotować, dlatego wielu

studentów z tego rezygnuje, opracowując i wymyślając

określone elementy ad hoc. Pamiętaj jednak, że im więcej

wysiłku włożysz teraz, tym mniej będziesz go potrzebował

później. Nie będziesz także miał problemu, że: o czymś

zapomniałem, czegoś nie uwzględniłem itp. Już teraz wyłania

się mniej lub bardziej całościowy obraz Twojej pracy

magisterskiej.

Ważne jest, żeby konspekt pisać w momencie, gdy już choćby

oględnie orientujesz się w danej dziedzinie. Inaczej może

zrodzić się w Tobie tylko frustracja, że nie potrafisz sobie

poradzić z jakimś zadaniem. Nie powinieneś się martwić, jeśli

nie możesz czegoś znaleźć lub czegoś nie rozumiesz.

Niezwykle trudno jest znaleźć dziedzinę wiedzy, o której

jeszcze nikt nigdy nie napisał i taką, o której napisano już

wszystko.



31

Harmonogram

Nie tylko w pracy magisterskiej bardzo ważny jest

harmonogram pracy. Najlepiej usiądź gdzieś wygodnie. Niech

to będzie ciche i spokojne miejsce. Dobrze się zastanów, a

następnie w notesie lub na komputerze określ kiedy

skończysz poszczególne etapy pracy.

Przygotuj właściwy harmonogram, taki który Cię zmotywuje

do działania, a nie zniechęci. Uporządkuje on Twoje dążenia i

pozwoli odzyskać panowanie nad czasem. Nie będziesz

zdezorientowany: czy zdążę, czy nie zdążę? Wielu studentów

właśnie z powodu złego planowania nie broni się w terminie.

Harmonogram może wyglądać na przykład tak:

1. opracowanie części teoretycznej - [termin]

2. przygotowanie narzędzi badawczych - [termin]

3. zwiad badawczy - [termin]

4. przeprowadzenie badań właściwych - [termin]

5. opracowanie wyników badań - [termin]

6. wersja robocza pracy - [termin]

7. wersja końcowa pracy - [termin]

W opracowywaniu harmonogramu zwróć uwagę na

ukończenie pracy nad poszczególnymi częściami, ale nie

zapominaj również o całości. Ważne jest indywidualne

podejście. Jeśli nie zamierzasz napisać pracy empirycznej,

lecz teoretyczną taki punkt jak „przygotowanie narzędzi

badawczych”, czy „zwiad badawczy” traci rację bytu. Może go



32

jednak zastąpić, np. „opracowanie artykułów naukowych”,

„opracowanie aktów prawnych” itp.

Odradzam zapisywanie harmonogramu na zwykłej kartce

papieru, ponieważ może się zwyczajnie zgubić. Nie będzie Ci

się chciało jej szukać, bo nie wiadomo gdzie, nie wiadomo po

co, a tak w ogóle to mam jeszcze dużo czasu... Umieść swój

harmonogram tak, abyś zawsze bez trudu mógł po niego

sięgnąć i sprawdzić postępy swojej pracy. Nic tak nie

motywuje jak terminy, które zaczynają Cię gonić.

Ważne aby Twój harmonogram nie był sztucznie

wyśrubowany. Nie licz na to, że napiszesz rozdział w jeden

lub dwa dni. Na to potrzeba więcej czasu. Nie zostawiaj też

wszystkiego na ostatnią chwilę.

Postaraj się ukończyć pisanie pracy jeszcze przed

wyznaczonym terminem. Sam zobaczysz jaką to daje

satysfakcję, gdy możesz porozmawiać ze swoimi kolegami i

koleżankami, patrząc z wysokości osoby, która pewne

doświadczenia ma już za sobą.

Dolicz sytuacje, które mogą Cię zaskoczyć, oraz takie gdzie

pomimo szczerych chęci nie uda Ci się zrealizować zamierzeń

w terminie. Spadek formy nie jest niczym niezwykłym. Zdarza

się nawet najlepszym. Jest to okres w którym „nic mi się nie

chce”. Nie jest łatwo przewidzieć kiedy nas dopadnie, jednak

zawsze należy brać go pod uwagę.



33

Układ treści

Pracę magisterską należy pisać korzystając z przyjętego

układu treści. Oznacza to, że zebrane przez Ciebie informacje

należy uporządkować w oddzielne części lub rozdziały.

Układ ten nie jest dowolny i zależy od przyjętej metody

badawczej. Stanowi odzwierciedlenie badania naukowego.

Jest on także uzależniony od rodzaju pracy magisterskiej.

Inny dla prac czysto teoretycznych, inny dla prac

stanowiących rezultat badań.

Uznając za Pieterem (1960), za najbardziej typową pracę

naukową taką, która przedstawia przebieg i wyniki badań nad

pewnym zagadnieniem, można spróbować określić jej typowy

układ.

Typowy układ treści wygląda tak:

1. Wstęp, objaśnienia wstępne

2. Przegląd dotychczasowych badań, uwagi teoretyczne

3. Określenie problemów, hipotez, celu i metod badań

własnych

4. Przedstawienie wyników własnych badań

5. Analiza materiału, wnioski

6. Zakończenie, podsumowanie

7. Streszczenie

Streszczenie jest szczególnie ważne jeśli chodzi o odbiorcę,



34

który może w tym miejscu zapoznać się krótko z Twoim

tekstem, jednak nie jest wymagane.



35

Kolejność elementów

O ile w punkcie poprzednim, gdzie prezentowany był typowy

układ treści, zapoznałeś się z esencją pracy magisterskiej

warto sobie zdawać sprawę jaka jest kolejność jej formalnych

elementów.

Wszystko to należy dopasować do indywidualnych potrzeb.

Praca magisterska gdzie np. rozdział metodologiczny nie

występuje, oczywiście nie musi dopasowywać się „na siłę” do

przedstawionego niżej schematu.

Również takie elementy, jak: „Wykaz tabel”, „Streszczenie”

nie są w pracy magisterskiej elementami obowiązkowymi.

Co bardziej radykalni, jak prof. Święcicki (1971: 176)

twierdzą, że nawet „Zakończenie” nie jest bezwzględnie

konieczne. Jednak zupełnie Ci to odradzam, pamiętając, że

każdy tekst, każda praca pisana musi składać się z trzech

głównych elementów, tj. wstęp, rozwinięcie i zakończenie.

Typowa kolejność elementów wygląda tak:

1. Strona tytułowa

2. Spis treści

3. Wstęp

4. Rozdział/y teoretyczne

5. Rozdział metodologiczny

6. Rozdział/y empiryczne, prezentujące wyniki i wnioski z

badań



36

7. Zakończenie

8. Bibliografia

9. Wykaz tabel/symboli

10. Streszczenie

11. Aneks

Jeśli chodzi o „Streszczenie”, można je umieścić po

zakończeniu, a przed bibliografią, lub po bibliografii i po

wykazie tabel (jak wyżej). Nie ma w tej kwestii

jednomyślności.

Również taki element jak „Spis treści” bywa umieszczany na

końcu pracy magisterskiej, lecz nie jest to rozwiązanie

najlepsze ze względu na znacznie utrudnioną orientację w

takiej pracy.



37

Elementy

Praca magisterska, podobnie jak inne publikacje naukowe,

składa się z kilku elementów, które zostaną omówione w

niniejszym rozdziale.

Strona tytułowa

Strona tytułowa zawiera pewne ogólne informacje o Twojej

pracy, takie jak: tytuł, nazwa uczelni, imię i nazwisko autora,

numer albumu, imię i nazwisko promotora, informacje o

kierunku i specjalizacji, data i miejsce wydania.

Jakkolwiek w każdej uczelni strona tytułowa może wyglądać

odmiennie, to podstawowe jej składniki będą się powtarzać.

Należy je uporządkować w taki sposób, aby tworzyły

estetyczną całość. W tym celu stosuje się liczne zabiegi, np.

można pogrubić niektóre elementy, napisać tytuł tylko dużymi

literami, zastosować różne rozmiary czcionek itp.



38

Strona tytułowa powinna zawierać:

1. nazwę uczelni, wydziału, czasem także kierunku

studiów, nazwy jednostki, w której pisana jest praca

2. imię i nazwisko autora pracy

3. numer albumu (indeksu)

4. tytuł pracy

5. rodzaj pracy (praca magisterska), oznaczenie osoby

pod kierownictwem której pisana jest praca (promotor),

ewentualnie informacje o kierunku, specjalizacji na

którym praca powstała

6. miasto (siedziba uczelni) i rok napisania pracy.

Strona tytułowa liczona jest jako pierwsza, o czym należy

pamiętać przy numeracji. Najprostszym sposobem ukrywania

numeru na stronie tytułowej jest zasłonięcie go

autokształtem.



39

Układ strony tytułowej



40

Załamanie tekstu tytułu

Jeśli Twój tytuł brzmi: Przyczyny migracji zagranicznych z

powiatu tarnowskiego po 1 maja 2004 roku, to bardzo

prawdopodobne jest, że ów tytuł nie zmieści się w jednej linii.

Należy wówczas uważać, żeby załamanie tekstu nie wypadło

np. tak: Przyczyny migracji zagranicznych z powiatu, jest w

pierwszej linii, a tarnowskiego po 1 maja 2004 roku w

drugiej. Właściwie załamany tekst wyglądałby raczej w ten

sposób:

Przyczyny migracji zagranicznych

z powiatu tarnowskiego

po 1 maja 2004 roku

Każdy wiersz ma tworzyć jakby oddzielną całość.



41

Spis treści

Spis treści jest pierwszą rzeczą po stronie tytułowej, jaką

dostrzega czytelnik. W jego postaci uwidacznia się struktura

danej pracy magisterskiej. Informuje o stronach, na których

rozpoczynają się poszczególne jej części. Spis treści musi

spełniać kilka wymogów konstrukcyjnych, zgodnie z zasadą

logiki wywodu.

Spis treści bywa nazywany planem pracy. Stronę na której

jest umieszczony można numerować lub też nie. Zwykle

umieszcza się go tuż po stronie tytułowej, lecz występują

sytuacje, kiedy jest umieszczany na końcu pracy.

Poniżej zamieszczam dla przykładu dwa wzory spisu treści.

Jednak najlepiej jest wygenerować sobie taki spis treści

automatycznie w Word:

Wstaw > Odwołanie > Indeksy i spisy

Oczywiście należy określone elementy w tekście zdefiniować

jako „Nagłówek 1”, „Nagłówek 2” itd., a następnie

„odświeżyć” spis treści.



42

Na spis treści zwykle składa się:

Wstęp/Wprowadzenie

Rozdział 1

Podrozdział 1.1.

Podrozdział 1.2.

Podrozdział 1.3.

Rozdział 2

Podrozdział 2.1.

Podrozdział 2.2.

Podrozdział 2.3.

Rozdział 3

Podrozdział 3.1.

Paragraf 3.1.1.

Paragraf 3.1.2.

Paragraf 3.1.3.

Podrozdział 3.2.

Podrozdział 3.3.

Zakończenie/Wnioski/ Podsumowanie

Bibliografia /Wykaz źródeł/ Wykaz literatury

Aneks



43

Wzór 1



44

Wzór 2



45

Wstęp

We wstępie podaje się zwykle wiadomości istotne w sensie

badawczym i pisarskim. Ma on charakter metodologiczny i

jest konieczny w każdej pracy magisterskiej.

Wstęp jest jedną z najważniejszych części pracy magisterskiej

z tego względu, że jest najczęściej czytany. Możesz się

spotkać ze zdaniem, że należy go napisać na końcu, czyli gdy

poszczególne części pracy magisterskiej będą już gotowe. Nie

zgadzam się z tym poglądem. Oczywiście ostateczne

sformułowanie, czy doprecyzowanie wstępu należy odłożyć

sobie do czasu, gdy będziesz gotowy je napisać, jednak jego

zarys można z dużym powodzeniem przygotować już

wcześniej i przekonać się, czy to co chcesz „powiedzieć”

poprzez swoją pracę magisterską ma sens.

Objętość

Zacznijmy od rzeczy dla studentów najważniejszej, czyli: ile

stron powinien mieć wstęp? Odpowiedź na to pytanie zależy

od tego ile masz do powiedzenia. Przyjmuje się, że wstęp ma

około 2-3 stron. Może oczywiście być ich więcej, mniej nie

polecam.



46

Od czego zacząć?

Należy zacząć od ogólnego wprowadzenia w obszar

problemowy. Pierwszy akapit podprowadza czytelnika pod

temat jaki chcesz omówić. Można przedstawić ogólne

uwarunkowania problemu, jakim chcesz się zająć,

przedstawić jego szerszy kontekst. Należy zaciekawić

czytelnika, aby chciał czytać dalej.

Zawartość wstępu

We wstępie podaje się informacje o motywach podjęcia

takiego tematu, o celach pracy, o faktycznych warunkach jej

wykonania.

Należy określić:

• Problem i cel badawczy

• Hipotezy

• Zakres pracy (miejsce, środowisko, czas)

• Metody, techniki i narzędzia badawcze

• Dlaczego zająłeś się właśnie tym tematem.

Jest w dobrym tonie odnieść się do dorobku innych badaczy,

którzy wcześniej poruszyli omawiane zagadnienie i mieli

wpływ na rozwój tej dziedziny wiedzy, pokrótce

przedstawiając ich teorie i badania. Jeśli jednak masz dużo

materiału i głębokie przekonanie, że warto omówić to szerzej,

można zawrzeć te dane w dalszej części pracy magisterskiej.



47

We wstępie należy także omówić pokrótce zawartość

kolejnych rozdziałów.

Struktura wstępu

Informacje we wstępie można uszeregować na przykład w ten

sposób:

• Ogólne wprowadzenie do obszaru problemowego pracy.

• Zwięzła prezentacja dotychczasowego stanu badań.

• Prezentacja naszego problemu, środowiska

badawczego, hipotez, celu, metod, motywów itp.

• Zawartość kolejnych rozdziałów.

Jest jeszcze jedna funkcja wstępu, o której jednak rzadko się

mówi. Otóż ma on zaciekawić czytelnika, obudzić w nim

zainteresowanie tematem. Można to osiągnąć poprzez, np.

precyzyjne określenie głównych celów pracy, co zaciekawi go,

czy udało się te cele zrealizować. Można także przedstawić

przeciwstawne poglądy autorów uważanych za autorytety,

pozwoli to mu identyfikować się z jednym lub drugim. Można

odwołać się do przykładów, które go zainteresują.

Jak widzisz istnieje wiele możliwości. Naprawdę warto

przyłożyć się do wstępu i nie traktować go po macoszemu.

Jeśli liczysz na dobrą ocenę, napisz solidnie, rzeczowo i z

polotem tę część pracy magisterskiej.



48

Rozdziały

Rozdziały odzwierciedlają strukturę pracy magisterskiej.

Stanowią podstawową jednostkę podziału takiej pracy.

Praca magisterska składa się z kilku rozdziałów, które z kolei

mogą dzielić się na podrozdziały i ewentualnie dalej na

paragrafy. Podział ten wynika z myśli przewodniej, dotyczącej

opracowania problemu, nie zaś z kolejności w jakiej autor

gromadził materiał.

Układ rozdziałów

Każdy rozdział w pracy magisterskiej powinien implikować

następny. Natomiast rozdział następny powinien być

kontynuacją poprzedniego, wynikać z niego. Przejście od

jednego rozdziału do drugiego musi być płynne i zręczne.

Podział na rozdziały jest poprawny, jeśli jest przejrzysty,

spójny i wyłączny, czyli że zagadnienie pojawiające się w

jednym z rozdziałów nie powinno znaleźć się także w innych.

Budowa rozdziału

Każdy rozdział powinien mieć spójną wewnętrzną budowę i

kończyć się podsumowaniem zawartych w nim głównych

myśli.



49

Rozdział składa się z podrozdziałów, a one z kolei z

paragrafów. Niedopuszczalna jest sytuacja, w której rozdział

zawiera tylko jeden podrozdział lub podrozdział zawiera tylko

jeden paragraf.

Poprawny podział rozdziału wygląda np. tak:

Rozdział

1. Podrozdział

2. Podrozdział

A. Paragraf

B. Paragraf

C. Paragraf

3. Podrozdział

Każdy fragment (rozdział, porozdział itd.) powinien zaczynać

się krótkim wprowadzeniem do omawianych zagadnień, a

kończyć wnioskami.

Święcicki, mówi nawet o "eksplozji zagadnień": "większy

fragment pracy (np. rozdział, paragraf) powinien zaczynać się

od eksplozji zagadnień, które będą w nim omawiane.

Eksplozja stanowi jakby wewnętrzny spis rzeczy tego

fragmentu, wpleciony w jego treść.

Po eksplozji trzeba zaprezentować najpierw stan faktyczny

(istniejącą sytuację, dane statystyczne, opis stosunków, treść

przepisów itp.), dalej przedstawić analizę tego stanu i

wreszcie sformułować wnioski" (Święcicki 1971: 199).



50

Objętość i liczba rozdziałów

Należy pamiętać o tym, że objętość poszczególnych

rozdziałów (podrozdziałów także) musi być proporcjonalna,

czyli zbliżona do siebie. Wszystko to oczywiście w granicach

rozsądku. Świadczy to o umiejętnościach studenta w

panowaniu nad tekstem. Część teoretyczna nie może być

znacznie bardziej obszerna od części badawczej.

Ilość rozdziałów i podrozdziałów w pracy magisterskiej zależy

od osoby piszącej pracę i od wytycznych promotora.

Przyjmuje się, że rozdziałów powinno być od 3 do 5. Liczba

podrozdziałów w poszczególnych rozdziałach powinna być

zbliżona do siebie.



51

Rozdział metodologiczny

Każda praca badawcza powinna zawierać rozdział

metodologiczny. Dowodzi on wiedzy studenta piszącego

pracę, a także umożliwia dokładne określenie tego czym chce

się zająć, jakie zjawisko przebadać, w jakim celu, z

wykorzystaniem jakich narzędzi, jakie hipotezy chce

zweryfikować. Nie jest ważne czy wspominałeś o tym

wcześniej, np. we wstępie. W rozdziale metodologicznym

możesz to powtórzyć i dodatkowo rozbudować. Rozdział

metodologiczny pisze się z punktu widzenia osoby, która już

przeprowadziła badanie.

Gdzie umieścić rozdział metodologiczny

Pracę magisterską można podzielić na dwie części: część

teoretyczną i część empiryczną. Niekoniecznie musi się to

odbywać w sensie fizycznym, czyli w ten sposób, że napiszesz

„Część I”, „Część II”. Wystarczy, że na przykład podzielisz

pracę magisterską w ten sposób: w rozdziale I – teoria, w

rozdziale II – podstawy metodologiczne, rozdział III – analiza

materiału.

W pierwszej części przedstawia się teorię dotyczącą danego

zjawiska, które chcesz przebadać, czyli to co napisano do tej

pory na ten temat. Można również, np. odnieść się do

paradygmatu, przytoczyć jakieś akty prawne (chyba, że to

właśnie one stanowią przedmiot badania) itp.



52

Natomiast część drugą, empiryczną (badawczą) zaczyna się

od rozdziału metodologicznego. Następnie, w kolejnych

rozdziałach opisujesz zgromadzony materiał. Co ciekawe

zgromadzony materiał można podzielić na kilka sposobów,

np. pod względem problemowym, według hipotez, albo

według metod, zależy to w znacznej mierze od promotora i

jego wymagań.

W rozdziale metodologicznym powinny zostać określone:

1. przedmiot i cel badań,

2. problem (problemy) badawczy,

3. hipotezy, zmienne, wskaźniki,

4. metody badawcze, techniki i narzędzia badawcze,

5. organizacja, obszar badań.

1. Przedmiot i cel badań

Przedmiot badania to inaczej to, co chcesz badać.

Przedmiotem badania może być, np. grupa studentów

działających w kole naukowym, czy też środowisko

górników, itp. Natomiast celem badawczym jest to, co

masz zamiar osiągnąć przez realizację badań.

Można to ująć na przykład tak: „Przedmiotem badania

jest mówiąc najogólniej środowisko pracowników

administracji średniego szczebla w spółce KGHM. Celem

natomiast poznanianie tego środowiska, w celu

zdiagnozowania źródeł oporu wobec zmian

wprowadzonych w organizacji. Badanie ma

odpowiedzieć na następujące pytania:...”.



53

2. Problem (problemy) badawczy

Problem badawczym może być praktycznie wszystko.

Jest on na ogół (ale nie zawsze) sformułowany jako

pytanie, odnoszące się do sedna pracy magisterskiej,

np. „jakie są przyczyny...?”, „dlaczego miało

miejsce...?”, „czy zjawisko... jest powiązane z...?”.

Obok problemu głównego mogą zostać określone

problemy szczegółowe, które stanowią jego rozwinięcie.

3. Hipotezy, zmienne, wskaźniki

Hipoteza badawcza jest to propozycja odpowiedzi na

zadane pytanie, wynikające z problemu badawczego,

jest propozycją twierdzenia naukowego. Musi być

sprawdzalna. Wyraża się ją w postaci związku pomiędzy

zmienną zależną, a zmienną niezależną.

Najprostszym sposobem sformułowania hipotez jest

wyprowadzenie ich z przyjętej teorii. Badanie będzie

wtedy prowadziło do jej potwierdzenia, bądź

falsyfikacji. Najczęściej występuje jedna hipoteza

główna i wynikające z niej hipotezy szczegółowe. Jest to

związane z problemem badawczym.

Hipoteza może mieć postać, np.

Jeśli zajdzie a, to zajdzie b.

W powyższym przykładzie "a" będzie zmienną

niezależną, a "b" zmienną zależną (zależy od

wystąpienia "a", to właśnie ją chcesz wyjaśnić).



54

Zmienne mogą przyjmować różne wartości, np. dla

zmiennej płeć będzie to: kobieta i mężczyzna, dla

zmiennej poglądy polityczne: prawicowe, lewicowe,

centrowe. To właśnie te wartości tworzą wskaźniki.

(Więcej o hipotezach:

http://www.mojasocjologia.pl/articles.php?article_id=2)

4. Metody badawcze, techniki i narzędzia badawcze

Należy określić jakich metod, technik i narzędzi

badawczych zamierzasz użyć. Metoda to odpowiedz na

pytanie jak rozwiązać dany problem, natomiast

technika to sposób zbierania danych. Narzędziami

badawczymi mogą być np. kwestionariusz ankiety,

dyktafon, kamera itp. Poniżej znajduje się fragment

takiego podrozdziału:

„W następnej kolejności odbyła się obserwacja

uczestnicząca jawna w firmie XXX. Obserwacja

uczestnicząca jawna, jest to metoda zbierania danych,

w której badacz staje się członkiem grupy, którą chce

badać i nie ukrywa, w jakim celu przybył do grupy (por.

Frankfort-Nachmias 2001: 300-303). Obserwację

przeprowadzono w celu zdiagnozowania podstawowych

problemów firmy, atmosfery społecznej i nastrojów w

dobie zmian, jakie rozgrywają się w firmie, a jakie

mogą mieć wpływ na sytuację oporu. Obserwacja

trwała 5 dni i umożliwiła poznanie środowiska XXX,

zarówno od strony administracyjnej, jak również

pracowniczej.


http://www.mojasocjologia.pl/articles.php?article_id=2�


55

Całość badania zamknął wywiad fokusowy, czyli

spotkanie kilku osób w celu przeprowadzenia

moderowanej dyskusji na pewien temat. Stwarza on

możliwość przeprowadzenia badań w bezpośrednim

kontakcie z osobami, które chcemy zrozumieć (por.

Babbie 2007: 330-331). Wywiad został przeprowadzony

z (...)”.

5. Organizacja, obszar badań

W dobrym tonie jest napisać parę słów na temat

obszaru badań, tego gdzie, kiedy i w jaki sposób zostały

przeprowadzone. Należy zawrzeć informację czego

dotyczyły badania, w jakich warunkach były

prowadzone.

Każdy z wymienionych wyżej podpunktów może stanowić

oddzielny podrozdział rozdziału metodologicznego. Pomimo

wymogu proporcjonalności rozdziałów i podrozdziałów,

rozdział metodologiczny można z tego wykluczyć. Trudno jest

pisać o czymś co jest celem badawczym przez np. cztery

strony. W tym wypadku wystarczy nawet i pół.



56

Zakończenie

W zakończeniu należy ustosunkować się do tez, które

postawiono we wstępie. Należy odpowiedzieć, czy i w jakim

stopniu udało się rozwiązać problem badawczy. Zakończenie

nie jest streszczeniem pracy i błędem by było tak je

traktować.

Trzeba pokrótce odnieść się do tematu pracy, problemu, celu

i tego czy został osiągnięty. Następnie przedstawić wnioski z

analizy, przez na przykład rozważenie kolejnych hipotez,

czyli: czy przypuszczenia potwierdziły się, czy nie i dlaczego.

Można także poruszyć sprawy, które wyszły na światło

dzienne dopiero w trakcie realizacji badań.

Ogólnie rzecz biorąc należy ustosunkować się do pierwotnych

zamierzeń i określić, które z nich zostały spełnione, a które

nie. Opisać wnioski.

Możesz omówić trudności z jakimi spotkałeś się podczas

realizacji badań. Określić czego nie udało się osiągnąć z

przyczyn obiektywnych, np. dyrektor placówki rozmyślił się i

nie chciał kontynuować badania.

Być może robiłeś to wszystko w poprzednich rozdziałach i

wydaje Ci się, że już nie musisz się powtarzać. Jednak to

błąd. Nie bój się napisać jeszcze raz pewnych słów

pamiętając, że recenzent uważnie przeczytał być może tylko

zakończenie.



57

Jednak zakończenie nie może ograniczać się do powtórzenia

ważniejszych wywodów prezentowanych wcześniej. Musi ono

być podsumowaniem, stanowić syntezę informacji, scalać

myśli zawarte w pracy.

W dobrym tonie jest na końcu wyznaczyć kierunek dalszych

badań jakie należałoby podjąć, a co wynika właśnie z pracy

magisterskiej. Zwiększysz tym samym wartość swojej

publikacji dla nauki.



58

Bibliografia

Bibliografia stanowi wykaz dokumentów (książek, artykułów,

publikacji elektronicznych itp.) cytowanych lub

wykorzystywanych przez autora pracy magisterskiej.

Jest także tym elementem, który zawiera wiele istotnych

informacji dla osób, które zamierzają sięgnąć po dzieło.

Najczęściej tymi osobami są promotor i recenzent. Dobrze

przygotowana, świadczy o trudzie, jaki magistrant włożył w

napisanie pracy, a także o jego zdolnościach i stopniu w jakim

zgłębił temat.

Wpisy

Bibliografia, czyli spis literatury (lub wykaz literatury) danej

pracy magisterskiej przygotowuje się podobnie jak przypisy.

Jedyna różnica polega na tym, że najpierw należy napisać

nazwisko autora, potem imię (lub inicjał imienia), a ponadto

nie podaje się numerów stron.

Zatem schemat wpisu w bibliografii wygląda mniej więcej tak:

autor, tytuł, miejsce i rok wydania, czyli na przykład:

Cempel C., Nowoczesne zagadnienia metodologii i filozofii

badań, Poznań: 2003.

Wpisy w bibliografii zamieszczane są w porządku



59

alfabetycznym. Natomiast samą bibliografię umieszcza się

najczęściej po zakończeniu.

Opis występujących elementów

• IMIĘ I NAZWISKO AUTORA - należy podawać w formie

przyjętej z opisywanego dokumentu.

• TYTUŁ - należy również podać w formie przyjętej z

opisywanego dokumentu. Jeśli posiada podtytuł można

go podać, lecz nie trzeba.

• NUMER TOMU - jeśli książka jest podzielona na tomy,

zaznaczany przez użycie skrótu „t.” i podania numeru

tomu. Umieszcza się go po tytule.

• WYDAWCA - jeśli występuje kilku wydawców, wpisuje

się nazwę pierwszego. Można pominąć określenia typu:

SA, sp. z o.o. itp.

• MIEJSCE WYDANIA - jeśli występuje kilka miejsc

wydania można podać tylko to, które występuje jako

pierwsze, albo wszystkie łącząc je myślnikiem, np.

„Warszawa-Koszalin”. Natomiast gdy nie ma informacji

o miejscu wydania wpisuje się w nawiasach

kwadratowych skrót „b.m.” (czytaj: bez miejsca).

• ROK WYDANIA - należy stosować cyfry arabskie. Jeśli

nie podano roku wydania wpisuje się w nawiasach

kwadratowych skrót: „b.r.” (czytaj: bez roku).



60

Co powinna zawierać

W bibliografii powinny znaleźć się wszystkie pozycje cytowane

w pracy. Jest to jednak wersja minimum. Ponadto można

tutaj zawrzeć pozycje, do których co prawda nie odnosisz się

w tekście, ale które miały istotne znaczenie dla obecnego

kształtu Twojego dzieła. Mogą to być np. książki

metodologiczne z których korzystałeś/aś.

Często zdarza się, że studenci wpisują do bibliografii książki,

których nigdy nawet nie widzieli na oczy. Jest to praktyka

dość ryzykowna. Po pierwsze ze względu na to, że na obronie

mogą być o to zapytani, po drugie zaś dlatego, że być może

ta pozycja absolutnie nie była warta wyróżnienia.

Podział bibliografii

Bibliografię najczęściej należy podzielić. Podział, tak

naprawdę zależy od magistranta (i oczywiście promotora) i

może wyglądać np. tak:

- Literatura przedmiotu

- Akty prawne

- Artykuły prasowe

- Publikacje elektroniczne

Dobrze napisana bibliografia jest przewodnikiem po

literaturze przedmiotu i sama w sobie stanowi ogromną

wartość. Szczególnie dla osób zainteresowanych danym



61

tematem, które nie wiedzą po co sięgnąć, aby poszerzyć

swoją wiedzę.

Przykład (pierwsza strona)

Poniżej zaprezentowana bibliografia została przygotowana

pod system przypisów w tekście.



62

Streszczenie

Mówiąc ogólnie, streszczenie jest to skrótowe przedstawienie

jakiejś sytuacji, zdarzenia, książki itp. Służy przekształceniu

obszernego materiału w krótki tekst, zawierający

najważniejsze wątki.

Streszczenie nie jest w pracy magisterskiej sprawą

zasadniczą, ani nawet wymaganą. Jednak podnosi ono

wartość tej pracy. Jeśli zdecydujesz się je napisać, pamiętaj o

kilku zasadach:

• Nie może być zbyt długie. W zupełności wystarczą 1-2

strony.

• Powinno zawierać omówienie głównych tez pracy

magisterskiej, celów jakie autor sobie postawił i

informację czy udało się je zrealizować.

• Należy także napisać jaką metodą się posłużyłeś i jakie

to przyniosło efekty.

• Zamieszcza się je przed „Aneksem”.

• Unikaj dygresji, osobistych komentarzy.

Streszczenie można także napisać w języku obcym (obok

wersji polskiej), a nawet w dwóch językach obcych, jeśli masz

takie aspiracje.



63

Aneks (Załączniki)

W aneksie zawarte są materiały, które co prawda wiążą się z

pracą, ale nie są jej integralną częścią. Mogą to być np.

kwestionariusz ankiety, raport z obserwacji, zdjęcia, mapy,

schematy itp., czyli materiały które z istotnych względów

chcesz zamieścić.

Nie zawsze konieczny jest aneks. Należy dołączyć dane

dokumenty wtedy, kiedy pełnią one rolę dokumentu

źródłowego i którego zamieszczenie w oryginalnym brzmieniu

spełnia istotna funkcję (czyli podkreślenia, że analiza jest

obiektywna).

Konstrukcja i umiejscowienie

Na początku aneksu zamieszcza się wykaz załączników, nieco

przypominający spis treści. Każdy załącznik w aneksie

powinien mieć tytuł i numer.

Aneks jest autonomiczną częścią pracy. Dlatego też jest

umieszczany na samym końcu pracy magisterskiej.

Numeracja stron

Numeracja stron w aneksie jest również odrębna od tej w

pozostałej części pracy. Istnieje także stanowisko według



64

którego numeracja w aneksie powinna być kontynuacją tej w

pracy, ale nie polecam takiego rozwiązania.

Jeśli strony numerowałeś/aś za pomocą cyfr arabskich, to w

aneksie możesz zastosować cyfry rzymskie, aby w ten sposób

podkreślić jego autonomię.

Długość

Panuje przekonanie, że aneks nie powinien być dłuższy niż

1/3 części pracy. Wiąże się to z tym, że zbyt często studenci

używają aneksu do „pogrubienia” swojej pracy magisterskiej,

zamieszczając zbyteczne materiały. Jednak w uzasadnionych

przypadkach może zajmować więcej miejsca.



65

Wzór pierwszej strony



66

Sprawy techniczne

W pracy magisterskiej niezwykle istotna jest poprawność jeśli

chodzi o kwestie techniczne, ponieważ obok innych funkcji ma

ona za zadanie zaświadczyć o umiejętnościach magistranta w

tej właśnie dziedzinie.

Przypisy

Przypisy zawierają informacje dotyczące literatury źródłowej

oraz objaśnienia, czy uwagi do tekstu głównego.

Wykorzystanie cudzych myśli bez podania ich źródła jest

plagiatem i dyskwalifikuje autora jako badacza.

Przypisy umieszczane są:

1. na dole każdej strony - jest to sposób bardzo popularny,

np. 1 M. Ziółkowski, Przemiany interesów i wartości

społeczeństwa polskiego, Wydawnictwo Fundacji Humaniora,

Poznań 2000, s. 56.

2. na końcu całej pracy magisterskiej - nadaje im się

numerację ciągłą.

3. na końcu każdego rozdziału - najmniej czytelny sposób,

również nadaje im się numerację ciągłą, ale w obrębie



67

rozdziału.

4. w tekście - wtedy mają postać, np. (Ziółkowski 2000:

56), gdzie umieszcza się najpierw nazwisko autora, rok

wydania i stronę. Integralną częścią takiego przypisu jest

odpowiednio ułożona bibliografia (nazwiska autorów ułożone

są alfabetycznie), a wpis wygląda np. tak:

Ziółkowski, Marek. 2000. Przemiany interesów i wartości

społeczeństwa polskiego. Poznań: Wydawnictwo Fundacji

Humaniora.

Rodzaje przypisów:

1. przypis zwykły - wskazuje skąd pochodzi informacja, np. 1 M. Ziółkowski, Przemiany interesów i wartości


Poznań 2000, s. 56.

2. przypis zwykły rozszerzony - oprócz wskazania źródła

zawiera jeszcze cytat albo szersze omówienie poglądów

autora, np. 1 J. Zieleniewski, Organizacja i zarządzanie, PWE, Warszawa

1967, s. 45. "Całość to przedmiot, w którym bierze się pod

uwagę relację zawierania się części w całości". Taki pogląd

można spotkać w opracowaniach przedstawicieli nurtu

prakseologicznego.

3. przypis polemiczny - stosowany gdy przekształcamy

myśl autora lub prowadzimy z nim polemikę, np.



68

1 Por. M. Ziółkowski, Przemiany interesów i wartości


Poznań 2000, s. 56.

4. przypis polemiczny rozszerzony - przeprowadzamy

dyskusję z innymi poglądami i wskazujemy tekst będący

źródłem polemiki, np. 1 Można mieć poważne i uzasadnione zastrzeżenia do tekstu

M. Fuszary, która nie wzięła pod uwagę... Por. M. Fuszara,

Kobiety w polityce, Warszawa 2007, s. 23-25.

5. przypis odsyłający - odsyła się czytelnika do innych

opracowań lub fragmentów swojej pracy, w celu odnalezienia

dokładniejszych informacji, np. 1 Zob. S. P. Huntington, Trzecia fala demokratyzacji,

Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2009, s. 56. 1 Zob. Aneks, s. XX.

Rodzaje przypisów ze względu na źródło:

1. prace autorskie - czyli takie gdzie autor jest jasno

określony, należy podać jego inicjał imienia i nazwisko, tytuł

dzieła, miejsce i rok wydania, stronę np.

1 M. Ziółkowski, Przemiany interesów i wartości


Poznań 2000, s. 56.

2. rozdział lub artykuł w pracach zbiorowych - gdy

książka wydana jest pod redakcją lub ma kilku autorów, a

można zidentyfikować autora interesującego Cię rozdziału

(artykułu), np.



69

1 E. Wnuk-Lipiński, Zmiana systemowa, [w:] E. Wnuk-

Lipiński, M. Ziółkowski (red.), Pierwsza dekada niepodległości.

Próba socjologicznej syntezy, Instytut Studiów Politycznych

Polskiej Akademii Nauk, Warszawa 2001, s. 21.

3. książka, w której jest wielu autorów (więcej niż

trzech/czterech) - należy podać tytuł publikacji, a następnie

imię i nazwisko pierwszego z autorów, a także dodać: "i in.",

np. 1 T. Parsons, Społeczeństwo: spojrzenie ewolucyjne i

porównawcze, [w:] Współczesne teorie socjologiczne, T. I. A.

Jasińska-Kania i in. (wybór i oprac.), Wydawnictwo Naukowe

SCHOLAR, Warszawa 2006, s. 350.

4. słowniki, encyklopedie, np.

1 Słownik języka polskiego, t.1, Warszawa 1978.

5. z gazet i czasopism, np. 1 A. Czaja, Pionierski projekt opieki nad dziećmi dla

pracujących i bezrobotnych, "Gazeta Wyborcza" 2007 nr 10,

s. 2.

6. źródła internetowe, np. 1 Sokrates, http://www.sokrates.pl (26.04.2008).

Kilka zasad:

• Najistotniejsze w stosowaniu przypisów jest

konsekwentne trzymanie się raz wybranego sposobu.

Dla przykładu sytuacje, w których za jednym razem

podajesz inicjał imienia, a w dalszej części pracy



70

podajesz całe imię lub za jednym razem uwzględniasz

nazwę wydawnictwa, a później nie, w wielu

przypadkach dyskwalifikuje pracę magisterską, a

przynajmniej znacznie obniża jej ocenę.

• Należy pamiętać, że każdy przypis zaczyna się z dużej

litery, a kończy się kropką.

• Nie należy w przypisach umieszczać niczego, co nie

dotyczy Twojej pracy magisterskiej i nie jest z nią

powiązane.

• Na etapie pracy magisterskiej najczęściej zastosowanie

znajduje przypis zwykły i przypis polemiczny. Jeśli

czujesz się pewnie w stosowaniu przypisów możesz

używać i innych rodzajów, ale nie zawsze jest to dobrze

widziane.

• Tytuły podaje się bez cudzysłowów.

• Unikaj stosowania przypisów niejasnych,

niekompletnych i obarczonych błędami.



71

Przypis harwardzki

Przypis harwardzki, zwany także oksfordzkim, jest niczym

innym jak przypisem w treści. Przypis ten nie pozwala na

polemikę i wymusza bardziej ścisłe ustosunkowanie się do

treści cytowanej. Jest także krótszy, a więc wielu wybiera go

ze względu na wygodę.

Przypis ten ma formę, np. (Ziółkowski 2000: 15),

gdzie:

Ziółkowski – nazwisko autora przywoływanej publikacji,

2000 – rok wydania,

15 – numer strony na której znajduje się przywoływany

fragment.

W tekście wygląda on tak:

Indywidualizm jest często uważany za cechę

charakterystyczną społeczeństwa nowoczesnego, orientację

na siebie samego i własne interesy, która postępuje wraz z

modernizacją i jest warunkiem jej rozwoju (por. Bokszański

2007: 23).



72

Ogólne zasady stosowania:

• W przypisach w tekście występują, tak samo jak przy

innych rodzajach przypisów, odpowiednie skróty:

o w przypadku cytowania danego fragmentu:

(Bokszański 2007: 23),

o w przypadku referowania dłuższego fragmentu

tekstu: (por. Bokszański 2007: 23),

o w przypadku gdy „cytujesz cytat”, czyli na

przykład Bokszański cytuje definicję jakiegoś

innego autora, którą chcesz powtórzyć: (cyt. za

Bokszański 2007: 23).

• Gdy odwołujesz się kilkakrotnie do jednej publikacji, nie

rozdzielonej innymi pozycjami, wówczas zamiast

nazwiska autora i roku wydania, stosuje się słowo

„tamże”, np.

Ziółkowski zwraca uwagę na pewne implikacje takiego

ujęcia. Po pierwsze zarówno interesy jak i wartości

tworzą pewne „hierarchiczne systemy”. Przekonanie o

czymś, że jest to słuszne lub korzystne rodzi także

przekonanie, że środki prowadzące do takiego celu,

także są słuszne i korzystne (por. Ziółkowski 1999:

123-124).

Po drugie celem działania jednostki może być „dobro”

sześciu rodzajów podmiotów: „(…) (A) samej tej

jednostki, (B) małej grupy (np. rodziny), do której

należy ta jednostka, (C) większej zbiorowości (np.

narodu), do której należy ta jednostka, (D) innych



73

małych grup, do których ta jednostka nie należy i z

którymi nie ma żadnych związków, (F) wszystkich bez

wyjątku jednostek, grup i zbiorowości ludzkich” (tamże:

124).

• W przypadku, gdy publikacja ma dwóch autorów,

podaje się oba nazwiska, łącząc je spójnikiem "i". Jeśli

autorów jest trzech wygląda to tak:

(Ziółkowski, Kowalski i Nowak 1996: 34)

Natomiast gdy autorów jest więcej niż trzech należy

podać nazwisko pierwszego, ze skrótem "i in." (i inni),

np.

(Ziółkowski i in. 1997: 89)

• Integralną częścią przypisu w tekście jest odpowiednio

skomponowana bibliografia. Odpowiednio zrobiony wpis

wygląda w ten sposób:

Ziółkowski, Marek. 2000. Przemiany interesów i

wartości społeczeństwa polskiego. Poznań:

Wydawnictwo Fundacji Humaniora.

Ważne jest, żeby zaczynał się od nazwiska autora i roku

wydania, a także aby kolejne wpisy były uszeregowane

alfabetycznie. Pamiętajmy, że najważniejsze w

stosowaniu przypisów jest konsekwentne stosowanie

raz wybranego sposobu.

• W przypadku, gdy jeden autor wydał kilka publikacji w

jednym roku, możemy napisać to tak:



74

Grochal, Renata. 2007a. Konkurs na prezesa LOT-u od

kuchni. „Gazeta Wyborcza” nr 23, s. 24.

Grochal, Renata. 2007b. Związki z LOT-u:

Dąbrowskiemu już dziękujemy! „Gazeta Wyborcza” nr

69, s. 20.

Przy roku wydania stawia się odpowiednią literę

alfabetu, przypis w tekście wygląda wówczas: (Grochal

2007a: 24) i (Grochal 2007b: 20).



75

Cytaty

Cytat oznacza dosłowne przytoczenie przez autora pracy,

fragmentu jakiegoś tekstu lub czyjejś wypowiedzi. Chroni on

autora przed zarzutem o plagiat.

Nie należy cytować rzeczy, które są uważane w danej

dyscyplinie za oczywiste i nie nadużywać stosowania cytatów.

Może powstać zarzut tzw. „cytatologii”, czyli odtwórczego

zlepiania ze sobą myśli różnych autorów.

Wyróżnienie

Cytat jest wyróżniany za pomocą wzięcia tekstu w cudzysłów,

np.

„Parsons nie twierdzi, że modele te przedstawiają jakieś

realne, historyczne społeczeństwa; są raczej skrajnymi

analitycznymi punktami na kontinuum, wzdłuż którego można

uszeregować realnie istniejące społeczeństwa”

Jednak należy pamiętać, że nie każdy cudzysłów oznacza

cytat.



76

Wyróżnienia w cytacie

Jeśli w cytowanym fragmencie tekstu występują wyróżnienia

(kursywa, pogrubienie itp.), należy je stosować w taki sposób

jak zaprezentowano w oryginale, np.

„Czy traktować go ze względu na to jaki jest sam w sobie, czy

raczej ze względu na co robi lub co może wypływać z jego

działań?”

Cytat drugiego stopnia

Jeśli w cytowanym fragmencie tekstu występuje cudzysłów,

należy go zamienić na cudzysłów drugiego stopnia, np.

„Zwykle takie zjawiska uważane są za <<iluzoryczne>> i nie

honorowane przez żadną dziedzinę wiedzy”

Opuszczanie fragmentu tekstu

Wielokropek ujęty w nawias kwadratowy lub okrągły (jeśli w

tekście nie ma innych nawiasów) jest natomiast znakiem

tego, że opuszczono fragment cytowanego tekstu lub urwano

zdanie przed jego końcem. Ewentualnie pominięto początek

zdania, gdy wielokropek jest przed nim, np.

„Najbardziej skrajną formą opozycji wobec Oświecenia stała

się kontrrewolucyjna filozofia katolicka we Francji (…)”



77

„(…) są to subiektywne cele, którym towarzyszy zwykle (…)

znajomość środków osiągania tych celów, czyli reguł

postępowania”



78

Wtrącenie w tekst cytatu

Niekiedy trzeba zaingerować w cytat. Na ogół czyni się to

wtedy, kiedy bez tej ingerencji byłby on niezbyt zrozumiały

dla czytelnika tekstu.

Gdy cytowany fragment nie tłumaczy się sam przez się, albo

konieczny jest komentarz, w tekście cytatu umieszcza się

wyjaśnienie, ujęte w nawiasy kwadratowe, np.

„Filozof, posługujący się rozumem i doświadczeniem,

powinien te prawa [przyrody] odkryć”.

Kiedy ingerujesz w cytat, przez np. pogrubienie jakiegoś

wyrazu, żeby zwrócić na niego szczególną uwagę czytelnika,

należy o tym fakcie poinformować poprzez wstawienie

stosownej informacji, razem z określeniem autorstwa. Można

podać własne inicjały, np.

„Filozofowie Oświecenia, wierzący w potęgę rozumu, skłonni

byli do odrzucania [podkr. autora] wiary w tradycyjne

autorytety”.

Jeśli w obrębie cytatu wprowadza się wtrącenie odautorskie,

mające postać zdań, wówczas należy je wstawić między

myślnikami, np.

„Najbardziej skrajną formą opozycji wobec Oświecenia - pisze



79

George Ritzer - stała się kontrrewolucyjna filozofia katolicka

we Francji, reprezentowana przez Louisa de Bonalda (1754-

1840) i Josepha de Maistre’a (1753-1821)”.

Jak pewnie widzisz, w przykładzie wyżej występuje jeden

cudzysłów. Możliwa jest także inna sytuacja - gdy wtrącenie

jest wydzielone przecinkami, np.

„Najbardziej skrajną formą opozycji wobec Oświecenia”, pisze

George Ritzer, „stała się kontrrewolucyjna filozofia katolicka


1840) i Josepha de Maistre’a (1753-1821)”.

W przypadku stosowania kursywy:

Najbardziej skrajną formą opozycji wobec Oświecenia – pisze

George Ritzer – stała się kontrrewolucyjna filozofia katolicka


1840) i Josepha de Maistre’a (1753-1821).

Najbardziej skrajną formą opozycji wobec Oświecenia, pisze

George Ritzer, stała się kontrrewolucyjna filozofia katolicka


1840) i Josepha de Maistre’a (1753-1821).



80

Wykresy

Wykresy stosuje się do przedstawienia przebiegu zjawisk,

zależności pomiędzy określonymi właściwościami, zmian

ilościowych w czasie itp. Nie należy nadużywać tego środka

ilustracji, choć bezwątpienia właściwie stosowany przedstawia

dużą wartość.

Występują m.in.

1. wykresy słupkowe, doskonałe w prezentowaniu zmian

w wybranych okresach,

2. kołowe, przydatne w podziałach procentowych,

3. liniowe, gdy trzeba zaprezentować zmianę w czasie.

Numer i tytuł

Każdy wykres musi mieć swój numer i tytuł, w postaci:

[numer wykresu] [kropka] [tytuł wykresu]

Przykład: Wykres 1. Procentowy udział Polaków po 60 roku

życia w wyborach prezydenckich w 2010 r.

Należy je umieścić nad wykresem. W całej pracy występuje

numeracja ciągła. Zwróć uwagę, że tytułu nie kończy się

kropką, chyba że jest to skrót.



81

Źródło

Pod wykresem należy podać źródło danych w nim

przedstawionych.

• Jeśli jest to przekopiowany wykres:

Źródło: E. Babbie, Badania społeczne w praktyce,

Warszawa 2007, s. 45.

Zatem:

Źródło: [przypis zakończony kropką]

• Jeśli powstał na podstawie danych gdzieś zawartych,

ale jest tworem autora pracy:

Źródło: opracowanie własne na podstawie: E. Babbie,

Badania społeczne w praktyce, Warszawa 2007, s. 45.

• Jeśli natomiast jest całkowicie oryginalny:

Źródło: opracowanie własne.

Przypis

Jeśli jakiś element wykresu wymaga wyjaśnienia, należy to

uczynić bezpośrednio pod wykresem, stosując inny sposób

oznaczenia niż w tekście (np. używając gwiazdki).



82

Wygląd tekstu

Wielu magistrantów robi błąd, nie przykładając się do strony

wizualnej pracy magisterskiej. W efekcie muszą później

przeglądać duże fragmenty tekstu, szukając ewentualnych

„niedoróbek”.

Estetyka tekstu

Jednym z zadań pracy magisterskiej jest sprawdzenie, czy

przyszły magister opanował umiejętność pracy nad tekstem.

Dlatego też należy przykładać szczególną uwagę i dokładać

wszelkich starań aby była ona napisana bez zarzutu.

Tekst właściwy pracy magisterskiej powinien być

wyjustowany.

Poniżej przedstawię proporcje, które możesz wykorzystać,

aby Twoja praca wyglądała estetycznie:

1. Wcięcie (akapit): 0,5-1,0

2. Marginesy:

o lewy: 3,5-4,0

o prawy: 1,0-1,5

o górny: 2,0-2,5

o dolny: 2,0-2,5



83

3. Tekst właściwy najczęściej przyjmuje wartość 12, zatem

w tym wypadku pozostałe elementy:

o tytuł rozdziału: 17

o tytuł podrozdziału: 15

o tytuł paragrafu: 13

o przypis: 9

o numer strony: 10

o czcionki w tabeli: 9

4. Interlinia (w Word: Format > Akapit > patrz

Odstępy):

o tekst właściwy: 1,5

o przypis: pojedyncze



84

Twarda spacja

Twarda spacja, zwykle stosowana w nagłówkach, nie pozwala

na łamanie w danym miejscu wiersza. Stosowana jest, gdy na

końcu wiersza wypada pojedyncza litera np. „i”, którą należy

przenieść do wiersza następnego. Wtedy pomiędzy właśnie tą

literą, a następnym wyrazem można wstawić twardą spację.

Twardą spację tworzy się poprzez wciśnięcie klawiszy:

Shift+Ctrl+Spacja

Ma ona zawsze ten sam rozmiar, nawet w przypadku tekstu

wyjustowanego (nie dopasowuje się).



85

Bękart a wdowa

Tymi niezbyt wdzięcznymi nazwami określa się błędy

popełniane w wyglądzie tekstu. Pewnie czasem słyszysz jak

ktoś używa takich określeń, więc pora wyjaśnić czym się

różnią:

• „Bękart” to ostatni wiersz, który nie zmieścił się u dołu

strony, więc został przeniesiony na stronę następną.

• „Wdowa” natomiast to wiersz na końcu akapitu, w

którym jest mniej niż 7 znaków.

Należy wystrzegać się zarówno jednego, jak i drugiego

rodzaju błędów. Możesz tego dokonać przez:

przeformułowanie zdania lub zagęszczenie odstępów między

znakami (w Word: Format > Czcionka > Odstępy między

znakami).



86

Obrona pracy magisterskiej

Kiedy już masz przygotowany tekst przychodzi stresujący, ale

także dość przyjemny moment obrony pracy magisterskiej.

Stresujący, ponieważ nie wiesz co Cię czeka, a przyjemny bo

to już koniec, wkrótce będziesz magistrem.

Jak przygotować się do obrony pracy magisterskiej?

Przychodzi taki dzień, w którym stajesz przed ostatnią

przeszkodą w drodze po dyplom. To jak Ci się uda ją pokonać

zależy tylko i wyłącznie od Ciebie.

Egzamin dyplomowy, zwany obroną pracy magisterskiej,

zdaje się przed komisją, w skład której wchodzą:

przewodniczący komisji, promotor i recenzent.

W trakcie trwania egzaminu zadawane są pytania odnoszące

się do pracy magisterskiej, a także programu studiów, czy

specjalizacji.

Ocena na dyplomie jest obliczana na podstawie: średniej

arytmetycznej wszystkich ocen uzyskanych w trakcie studiów,

oceny pracy magisterskiej i oceny egzaminu magisterskiego.

W dyplomie jest wpisywany wynik wyrównany do pełnej oceny.



87

Zatem jak się przygotować?

Dobra organizacja to podstawa

Sprawdź na stronie internetowej swojej uczelni, jak wygląda

na niej zaliczenie egzaminu magisterskiego. Prawdopodobnie

znajdziesz tam listę pytań, jakich możesz spodziewać się w

jego trakcie.

Warto to zrobić odpowiednio wcześnie, ponieważ jest jeszcze

czas, aby uzgodnić z kolegami-studentami ewentualny podział

zadań, przygotowanie odpowiedzi. Nawet jeśli nie będą to

opracowania wysokich lotów, to masz już jakiś punkt

zaczepienia, aby opracować to zagadnienie samodzielnie.

Ważne jest, żebyś miał przygotowane materiały, z których

zamierzasz się uczyć. Postaraj się, żeby były kompletne i

wiarygodne.

Przygotowuj się systematycznie, krok po kroku. Dobrze

rozplanuj kiedy co robisz, kiedy czego się uczysz, żeby

później nie okazało się, że brakuje Ci czasu.

Postaraj się nie denerwować

Nawet w sytuacji, która wydaje się bardzo ciężka - nie

panikuj. Będziesz sądził, że masz mało czasu, że nie dasz

rady. Postaraj się nie poddawać takim myślom. Przygotuj

nawet bardzo schematyczny plan powtórki i trzymaj się go.



88

Obiecaj sobie, że go zrealizujesz. To poprawi Twoją

motywację, a także uspokoi.

Nie słuchaj „strasznych opowieści”

Koledzy z pewnością zarzucą Cię opowieściami o „strasznych”

obronach, gdzie większość studentów nie zdała, a nieliczni,

którym się udało, dostali naciągane 3, ponieważ albo była to

kobieta w ciąży, albo chłopak miał dobre układy.

Włóż takie opowieści między bajki. Faktem jest, że lepiej

wybrać promotora, który ma mniej magistrantów (bo bardziej

mu zależy, żebyś zdał), ale sytuacje, w której magistrant nie

zdaje egzaminu dyplomowego należą do rzadkości.

Komisja stara się pomóc nawet w przypadkach

beznadziejnych, naprowadza, podpowiada.

Nie daj się zwieść „luzackim opowieściom”

Są także przeciwstawne opowieści. O tym, że obrona składała

się tylko z przedstawienia „Wstępu” własnej pracy

magisterskiej. Oczywiście taki scenariusz jest jak najbardziej

pożądany, ale co jeśli nie sprawdzi się w Twoim przypadku?

Dostaniesz pytanie bardziej szczegółowe, albo odnoszące się

do Twojej specjalizacji. Cóż, możesz zawsze twierdzić, że

jesteś w ciąży...



89

Zawsze pytaj starszych kolegów i promotora

Skład komisji przynajmniej z grubsza jest znany (będzie w

niej promotor i recenzent, których mam nadzieję kojarzysz).

Dlatego wcześniej zapytaj swojego promotora, np. podczas

seminarium lub dyżuru jak będzie wyglądała obrona. Zadaj to

samo pytanie także starszym kolegom (choćby doktorantom),

którzy zdawali na tym samym kierunku, w podobnym składzie

komisji.

Po prostu zrób mały zwiad. Plotka jest tutaj rzeczą wspaniałą

i posłuż się nią mądrze.

Przyjdź na obronę wypoczęty

Bynajmniej nie chodzi mi tutaj o Twoje zdrowie i dobre

samopoczucie, choć to także jest ważne. Rzecz w tym, że

będziesz musiał odpowiadać na pytania i nie może się nagle

okazać, że zapominasz najprostszych rzeczy.

W wypadku, gdy masz „pustkę w głowie”, prędzej coś

wymyślisz będąc wypoczętym, niż w stanie niewyspania,

zmęczenia i ogólnego zniechęcenia, gdy jedyne na co masz

ochotę to się rozpłakać.

A tak Ci zrobić nie wolno! Nie ma sytuacji tak złej, żeby nie

dało się z niej wyjść obronną ręką. Nigdzie nie jest napisane,

że Twoje poglądy muszą być takie same jak komisji.

Zaprezentuj swój własny punkt widzenia. Odpowiedz



90

inteligentnie, z dowcipem, a wiele zostanie Ci wybaczone. Nie

jest w interesie egzaminujących, żebyś nie zdał.



91

Kryteria oceny

Przed obroną, zanim jeszcze oddasz pracę, warto zdawać

sobie sprawę jakie stosuje się kryteria oceny prac

magisterskich.

Obronę pracy magisterskiej poprzedzają jej recenzje (pisane

przez promotora, recenzenta i ewentualnie drugiego

recenzenta), sporządzane na specjalnych formularzach.

Recenzent odpowiada na kilka pytań, dotyczących głównie:

przyjętej metodologii, oceny merytorycznej pracy, zgodności

ze stanem faktycznym, strony technicznej itp.

Typowy formularz, wypełniany przez oceniających, zawiera

następujące punkty (Kuziak i Rzepczyński 2008: 213-214):

1. Czy treść pracy odpowiada tematowi określonemu w

tytule?

2. Ocena układu, struktury podziału, kolejności rozdziałów,

kompletności itp.

3. Ocena merytoryczna.

4. Inne uwagi.

5. Czy praca stanowi nowe ujęcie problemu? Jeśli tak, w

jakim zakresie?



92

6. Dobór i wykorzystanie źródeł.

7. Ocena strony formalnej (język, opanowanie techniki

pisania pracy, spis rzeczy, odsyłacze, przypisy itp.).

8. Sposób wykorzystania pracy (publikacja, udostępnienie

instytucjom, materiał źródłowy).

9. Ocena pracy.

W ocenie pracy magisterskiej nie bez znaczenia jest rozmiar

wysiłku badawczego autora. Stanowi ona jedną z doskonałych

okazji do selekcji kandydatów do dalszych studiów.



93

Pytania praktyczne

Studenci przed obroną pracy magisterskiej zadają sobie wiele

pytań, spróbuję więc odpowiedzieć na niektóre z nich.

Strój

Obrona prac magisterskich jest doniosłym wydarzeniem na

uczelni. Dlatego też obowiązuje na niej strój galowy.

Niedopuszczalne jest, żeby ktoś przyszedł w jeansach i

wyciągniętym podkoszulku, jeśli rozumiesz co mam na myśli.

Również członkowie komisji będą ubrani odświętnie, wobec

czego zbyt luźne podejście do egzaminu nie wyglądałoby

korzystnie.

Nawet nie odwołując się do podstawowych zasad szacunku

wobec tytułu, jaki masz uzyskać i kadry uczelni – pomyśl o

sobie, i o tym czy chcesz aby takie doniosłe wydarzenie nie

różniło się niczym od dnia codziennego?

Prezenty

Niektórzy studenci twierdzą, że trzeba dać prezent komisji, bo

„spojrzy wtedy łaskawszym okiem”. Nie jest to prawda. W

praktyce jest to nawet dla komisji dość problematyczne.

Prezent taki może być potraktowany jako „łapówka”.



94

Oczywiście nikt nie wezwie policji, ale wywoła to pewną

konsternację. Później nie wiadomo co z tym „prezentem”

zrobić, kto ma go wziąć itp.

Zdarzają się profesorowie, którzy w ogóle nie chcą brać tego

typu podarków i jest to przez nich źle widziane.

Jak w wielu innych sytuacjach - warto zapytać swojego

promotora (jako członka komisji), jak on zapatruje się na

wręczenie komisji kwiatów, czy butelki koniaku. Jeśli nawet

nie będzie chciał odpowiedzieć wprost, to łatwo

wywnioskować z jego zachowania, czy zachęca, czy

zdecydowanie odradza.

Jak to wygląda w praktyce

Obrona pracy magisterskiej w praktyce wygląda różnie, w

zależności od uczelni, kierunku, czy nawet składu komisji.

Możesz zostać odpytany jedynie z treści własnej pracy

magisterskiej i wyjść szczęśliwy.

Jednak w wypadku, gdy przewodniczący podchodzi do sprawy

poważnie, wówczas losujesz zestaw pytań i musisz na nie

odpowiedzieć.

Szukaj treści pytań na stronie swojej uczelni.



95

Zachowanie

Podchodząc do obrony (egzaminu) pracy magisterskiej musisz

pamiętać, że od magistra oczekuje się zachowania i stylu

bycia na pewnym poziomie.

Przede wszystkim zachowuj się z szacunkiem i grzecznie.

Pamiętaj o tytułach, gdy zwracasz się do któregoś z członków

komisji (w tym celu warto je poznać).

Nie podchodź do egzaminu zbyt luźno. To świadczy o tym, że

Ci nie zależy. Może być widoczne w Twojej postawie, w tym

jak wchodzisz, siadasz na krześle. Czy jesteś wyprostowany i

skoncentrowany, czy raczej znudzony, i mocno rozluźniony.

Najlepiej usiądź prosto. Nie zakładaj nogi na nogę (odbierane

jako zbyt silny znak pewności siebie), lecz trzymaj je razem.

Nie gestykuluj nerwowo rękami, ani ich nie zaciskaj.

Mów jasno i tak, żeby komisja Cię słyszała. Staraj się, aby

głos Ci nie drżał. Jeśli się denerwujesz weź głęboki oddech,

zastanów się nad odpowiedzią.

Jeśli komisja wytyka Ci błędy, odpowiadając musisz bronić

swoich racji. Stanowczo lepiej dyskutować niż milczeć. Ale nie

możesz pozwolić sobie na kłótnię, ani podnosić głosu. Co

innego gdy to robi egzaminujący, a co innego gdy to robisz

Ty. Pamiętaj, że różnić też się można pięknie.

Nie zapominaj także o tym, że komisja jest do Ciebie



96

nastawiona pozytywnie. Tworzą ją zwykle ludzie, którzy Cię

uczyli i w jakiś sposób zależy im na tym, abyś zdał.

Jeśli coś zapomniałeś, albo nie umiesz odpowiedzieć,

przynajmniej spróbuj, z pewnością naprowadzą Cię, albo

przynajmniej będą chcieli to zrobić. Aby to się jednak udało

nie możesz być zbyt mocno zdenerwowany. Musisz słuchać co

do Ciebie mówią i odpowiadać.

Nie wolno Ci się zniechęcać jeśli nie odpowiedziałeś na któreś

pytanie, albo odpowiedziałeś tylko cząstkowo. Będziesz

oceniany za całokształt.



97

Istotna wskazówka

Przedstawię tutaj tylko jedną wskazówkę, ale za to na wagę

złota - przede wszystkim nie denerwuj się.

Człowiek pod wpływem stresu wiele zapomina. Jako student,

który już swoje przeszedł (mówię o egzaminach), pewnie już

to wiesz. Nie dopuść do sytuacji gdy stres Cię zjada.

Przed obroną, zrelaksuj się, uspokój, idź na spacer, nie ucz

się do ostatniego momentu. Najlepiej jest poświęcić nawet

cały dzień przed obroną na relaks (w tym celu trzeba zacząć

się przygotowywać odpowiednio wcześnie, nie łudź się, że w

jeden dzień nauczysz się wszystkiego).

Nie przychodź na obronę za wcześnie, lecz wtedy, kiedy jest

przewidziane, że wchodzisz. Pozostali studenci mogą Cię

niepotrzebnie zdenerwować. Ich stres udzieli się Tobie.

Wtedy przed komisją głos Ci więźnie w gardle, możesz się

nawet rozpłakać. Ale nie martw się. Obrona to dla większości

studentów najłatwiejszy egzamin jaki przyszło im zdawać.

Jesteś oceniany za całokształt.

Jeśli nie będziesz wiedział, zapomnisz, któryś z członków

komisji z pewnością Cię naprowadzi. Atmosfera na obronie

jest dość luźna. Profesorowie podchodzą z dużą sympatią do

studentów, których przecież uczyli.

Panuje przekonanie, że obrona to tylko formalność i w



98

większości wypadków tak właśnie jest. Jednak nie zapominaj,

że nie wolno Ci się zdenerwować, tak abyś nie mógł

odpowiedzieć na pytanie.

Nie tyle będzie sprawdzany Twój stan wiedzy (choć to także),

ale liczy się także sposób w jaki odpowiadasz. W jaki się

bronisz i wychodzisz „z opresji”.

Jeśli zamiast odpowiedzieć, będziesz milczeć lub płakać (to

już ekstremum), to wtedy nie ma żadnych podstaw do tego

żeby wystawić Ci pozytywną ocenę.



99

Podziękowanie

Dzień obrony pracy magisterskiej jest bezwątpienia bardzo

ważny, nie tylko dla Ciebie, ale także dla Twojego promotora.

Promotor jest osobą, która w znaczny sposób przyczynia się

do poprawnego napisania i skutecznej obrony pracy

dyplomowej. Dlatego, w dobrym tonie jest podziękować mu

za podjęty wysiłek.

Można to zrobić zarówno w dniu obrony, jak też po niej. Całą

grupą lub wysyłając delegację. Zwykle studenci, w ramach

jednej grupy seminaryjnej, kupują kwiaty i wręczają swojemu

promotorowi. Zdarza się, że zrzucają się na jakiś „większy”

upominek.

Dziękują mu przy tym za pomoc, wsparcie, porady przy

pisaniu pracy, prowadzenie seminarium magisterskiego,

cierpliwość itp.

Nie jest to oczywiście element wymagany, lecz przyjmuje się,

że tak należy postąpić. Jest to uroczyste zamknięcie tego

etapu swojego życia, pożegnanie się, a także zostawienie po

sobie dobrego wrażenia.

Jeśli z jakichś względów chcesz podziękować w formie

pisemnej, możesz przeczytać również ten tekst.


http://www.jaknapisac.com/articles.php?article_id=63�


100

Bibliografia

Babbie, Earl. 2007. Badania społeczne w praktyce. Warszawa:

Wydawnictwo Naukowe PWN.

Boć, Jan. 2006. Jak pisać pracę magisterską. Wrocław:

Kolonia Limited.

Bogusz, Jan i Tadeusz Karwat. 1972. Jak studiować (poradnik

metodyczny). Warszawa: Wojskowa Akademia Polityczna im.

F. Dzierżyńskiego.

Brzeziński, Jerzy. 1999. Metodologia badań psychologicznych.

Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Cempel, Czesław. 2003. Nowoczesne zagadnienia metodologii

i filozofii badań. Poznań: Instytut Technologii Eksploatacji.

Churchill, Gilbert A. 2002. Badania marketingowe. Warszawa:

Wydawnictwo Naukowe PWN.

Frankfort-Nachmias, Chava i David Nachmias. 2001. Metody

badawcze w naukach społecznych. Poznań: Zysk i S-ka.

Gambarelli, Gianfranco i Zbigniew Łucki. 2001. Jak

przygotować pracę dyplomową lub doktorską. Kraków:

UNIVERSITAS.

Gierz, Wiesława. 2006. Jak napisać pracę licencjacką?

Gdańsk: Wyższa Szkoła Turystyki i Hotelarstwa.


http://www.lideria.pl/sklep/opis?nr=154128&idp=971�


101

Kaszyńska, Alicja. 2008. Jak napisać, przepisać i z sukcesem

obronić pracę dyplomową lub magisterską? Gliwice:

Wydawnictwo Złote Myśli.

Krzykała, Franciszek. 1986. Metodologia badań i technik

badawczych w socjologii. Koszalin-Poznań: Koszaliński

Ośrodek Naukowo-Badawczy.

Kuziak, Michał i Sławomir Rzepczyński. 2008. Jak pisać?

Warszawa: Wydawnictwo Szkolne PWN.

Mendel, Tadeusz. 2007. Metodyka pisania prac doktorskich.

Poznań: Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej w Poznaniu.

Nowak, Stefan. 1965. Studia z metodologii nauk społecznych.

Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.

Nowak, Stefan. 1970. Metodologia badań socjologicznych.

Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.

Nowak, Stefan. 2007. Metodologia badań społecznych.


Pieter, Józef. 1960. Praca naukowa. Katowice: Wydawnictwo

„Śląsk”.

Riechert, Johannes. 1969. Jak studiować? Warszawa:

Państwowe Wydawnictwo Naukowe.

Silverman, David. 2010. Prowadzenie badań jakościowych.



http://zlotemysli.pl/338,1/publication/show/6206/Jak-napisac-przepisac-i-z-sukcesem-obronic-prace-dyplomowa.html�

http://zlotemysli.pl/338,1/publication/show/6206/Jak-napisac-przepisac-i-z-sukcesem-obronic-prace-dyplomowa.html�





102

Sztumski, Jerzy. 2005. Wstęp do metod i technik badań

społecznych. Katowice : "Śląsk" Wydawnictwo Naukowe.

Święcicki, Maciej. 1971. Jak studiować? Jak pisać pracę

magisterską? Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.

Węglińska, Maria. 2005. Jak pisać pracę magisterską?

Kraków: Oficyna Wydawnicza "Impuls".

Wilson, Edgar B. 1968. Wstęp do badań naukowych.

Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe. Warszawa.

Wolańska, Ewa i inni. 2009. Jak pisać i redagować.


Zenderowski, Radosław. [b.r.]. Technika pisania prac

magisterskich. Warszawa: CeDeWu.






Documents

Jak napisać pracę magisterską?archiwum.akademiasztuki.eu/uploads/media_items/jak-napisać-pracę... · krytykowane m.in. przez uczestników e-kursu „Jak napisać pracę magisterską?”,