Jak wzrost cen oleju napędowego wpłynął na wzrost kosztów produkcji w rolnictwie

Jak wzrost cen oleju napędowego wpłynął na wzrost kosztów

produkcji w rolnictwie

Rada Gospodarki Żywnościowej

Czy biopaliwa zagrażają bezpieczeństwu ekonomicznemu produkcji rolno-spożywczej w Polsce?

IBMER Warszawa

Aleksander Muzalewski, dr inż.

Warszawa, dn. 20.06.2008 r.

2

Plan

1. Wyposażenie rolnictwa w ważniejsze środki energetyczne oraz zużycie oleju napędowego (ON) w rolnictwie

2. Ceny ON, benzyn, ropy oraz struktura cen paliw (akcyza i inne)

3. Koszty zużytego ON (olej opałowy)

4. Wpływ cen ON na wzrost kosztów produkcji rolniczej, w tym:

– w wybranych technologiach produkcji roślinnej

- w nakładach gospodarstwa na działalność rolniczą

5. Podsumowanie – wnioski

+ Biopaliwa – rośliny „energetyczne”

Jak wzrost cen oleju napędowego wpłynął na wzrost kosztów produkcji w rolnictwie?

3

Zużycie paliw płynnych w rolnictwie

Paliwa płynne Rok tys. ton % TJ %

Olej napędowy (ON)2005 1550 56,7 67162 56,62006 1600 65,6 69328 65,42007 1580 66,7 68461 66,5

Benzyny silnikowe2005 6 0,2 269 0,22006 7 0,3 314 0,32007 7 0,3 314 0,3

Lekki olej opałowy (LOO)

2005 1000 36,5 43740 36,82006 800 32,8 34992 33,02007 750 31,6 32805 31,9

Ciężki olej opałowy (COO)

2005 180 6,6 7530 6,32006 33 1,4 1375 1,32007 33 1,4 1375 1,3

Paliwa płynne razem2005 2736 100 118701 1002006 2440 100 106009 1002007 2370 100 102955 100

Zużycie paliw płynnych w 2007 r. w tys.ton i w (%)

ON1580 (67%)

Benzyny7 (0,3%)

LOO750

(32%)

COO33 (1%)

Źródło: GUS 2007. Rynek środków produkcji i usług dla rolnictwa (IERiGŻ 2008). Szacunki własne

4

Szacunkowe zużycie paliwa w rolnictwie przez wybrane grupy środków energetycznych

Wyszczególnienie(stan na koniec 2007 r.)

Liczba Wykorzys-

tanieZużycie paliwa

tys. szt. h/rok l/h mln l tys. ton

Ciągniki (śred. 33,9 kW, 24,7 lat) 1450,0300

{275}4,2

1827,0{1675}

1527,4{1400}

Kombajny zbożowe (85 kW, 23 lata) - 95% zboża, rzepak, kukurydza

129,0 8,7 mln ha 22 l/ha 198,1 160,0

Sieczkarnie samobieżne 5,4 75 25 10,1 8,4

Kombajny samobieżne do zbioru buraków i ziemniaków

0,5(0,4)

200 50 5,0 4,2

Ładowarki samobieżne 15,0 100 4,0 6,0 5,0

Inne ….. …… …… 0,1 0,1

Razem × × × 2046,3 1705,1 Wg J.Pawlaka (2007) = 114 l/ha UR (rolnictwo) Wg Z.Wójcickiego (2001) = 114-148 l/ha UR (gospodarstwa) Dopłaty do paliwa do 86 l/ha (zwrot części podatku akcyzowego) Technologie prod. roślinnej = 68 (90) – 210 (300) l/ha (zboża –

okopowe)

16,177 mln ha UR

= 126 litrów ON/ha UR

5

Ciągnik m 44 kW

38

40

42

44

46

48

50

52

54

56

58

3,5 3,9 4,3 4,7 5,1 5,5

Cena ON (zł/litr)

ko

szt

y e

ks

plo

ata

cji

(zł

/go

dz.

)

A - 300 h/rok i 25 latB - 500 h/rok i 20 lat

Ceny ON a koszty eksploatacji ciągnika

Koszty = f (cena ON)Cena ON

3,90 4,70

(zł/h)

Koszty eksploatacji zł/godz.

A - 46,2 51,4

B - 42,2 47,4

Udział paliwa (ON) w kosztach eksploatacji

ciągnika

A - 51% 56%

B - 56% 60%

6

2,0

2,5

3,0

3,5

4,0

4,5

5,0

5,5

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008

PB 95 ON

Średnie ceny detaliczne ON i Pb95 - notowania miesięczne i roczne

Wzrost cen w okresie styczeń 2000 – czerwiec 2008 - Olej Napędowy : 2,54 → 4,32 = 1,78 zł/litr (wzrost o 70%)

W okresie styczeń 2000 – czerwiec 2008 – wzrost 2.krotny

2,542,60 2,59

2,84

3,18

3,713,86 3,79

4,32

Ceny średnioroczne

7

Ceny Pb95, ON, ropy Brent oraz kurs USD

Ceny ON w Europie – Wykres 1

0,0

0,5

1,0

1,5

2,0

2,5

3,0

3,5

4,0

4,5

5,0

I 2004

V IX I 2005

V IX I 2006

V IX I 2007

V IX I2008

V

zł/li

tr, z

ł/US

D

0

15

30

45

60

75

90

105

120

135

150

US

D/b

ary

łkę

PB 95 (zł/litr)ON (zł/litr)Kurs (zł/USD)

Brent (USD/baryłkę)

2004 2005 2006 2007 2008

ON 2,8 zł/l

ON 4,7 zł/lPb 95 - 3,47 zł/l

130 USD/b

30 USD/b

Obniżka akcyzy

8

Notowania ropy - Brent Oil Futuregiełda londyńska

(USD/bbl)

Źródło: http://stoog.com

10 lat – wzrost z 10 do 138 USD

5 lat – wzrost z 25 do 138 USD

1 rok – wzrost z 68 do 138 USD

5 miesięcy – wzrost z 87 do 138 USD

11–17.VI.2008

132-138 USD/bbl

9

y = 1,1173x0,2918

R2 = 0,8897

2,5

3,0

3,5

4,0

4,5

5,0

20 30 40 50 60 70 80 90 100 110 120 130 140 150 160

Ropa Brent (USD/bbl)

Cen

a O

N (

zł/li

tr)

Prognoza cen Oleju Napędowego

y = 0,0127x + 2,9431R2 = 0,8804

4,82

VI.2008I.2004I.2006

150

4,85

10

ON i ES - stawki akcyzy i opłaty paliwowej

Olej Napędowy

980 1003 10141099 1099 1099

1099(1049)

88,73 90,95 91,77 93,69

0

200

400

600

800

1000

1200

1400

2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008

Akcyza

Opłata Paliwowa

Benzyna ES

1464 1498 1514 1565

1315 1315

1565 1565

79,2883,7179,28 79,28 81,26 81,99

0

200

400

600

800

1000

1200

1400

1600

2002 2003 2004 2005 15.IX.2005

2006 2007 2008

AkcyzaOpłata Paliwowa

1193 zł

1649 zł

w cenie hurtowej w zł/1000 m3

11

Struktura cen detalicznych ON i ES

ES4,62 zł/litr

Akcyza33,9%

Opłata Paliwowa

1,8%

Marża3,2%

Paliwo43,1%

VAT 18,0%

ON4,68 zł/litr

Akcyza22,4%

Opłata Paliwowa

2,0%VAT

18,0%

Marża3,1%

Paliwo54,5%

ON (zł/litr) Składniki ceny paliw (14.06.2008 r.)

PB 95 (zł/litr)

netto VAT netto VAT

2,55

0,84

Koszt paliwa netto (rafineria) 1,99

0,831,05 Akcyza 1,57

0,09 Opłata Paliwowa 0,08

0,15 Marża stacji benzynowej + transport 0,15

4,68 Cena detaliczna (dystrybutor), w tym: 4,62

1,98 podatki (akcyza, opłata paliwowa, VAT) 2,48

Podatki

42,4%

Podatki

53,7%

12

Miesięczny rozkład popytu gospodarstw rolnych na ON

2,8 2,74,0

10,5

6,9 6,7

10,7

17,6

13,116,1

5,52,8

43,0

30,1

16,5

0

5

10

15

20

25

30

35

40

45

I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII

%

MIN

MAX

Śred

Kwiecień = 10,5% zużyciaLipiec (10,7%) + Sierpień (17,6%) + Wrzesień (13,1%) = 41,4%Październik = 16,1%

13

Koszty produkcji w rolnictwie a wzrost cen ON

Koszty produkcji, w tym koszty mechanizacji, w zależności od cen oleju napędowego

- żyto 45 dt/ha- pszenica 60 dt/ha- rzepak 30 dt/ha- ziemniaki 300 dt/ha- buraki cukrowe 480 dt/ha

Gospodarstwo 40-50 ha UR

- 3 ciągniki o mocy 35, 45 i 60 kW

- zestaw podstawowych maszyn i narzędzi rolniczych

- najem usług: zbiór zbóż i rzepaku (Z 058), buraków cukrowych (Holmer 6-rzęd.), sortownik ziemniaków

Składowe kosztów produkcji:

- nawozy, środki ochrony roślin, nasiona i sadzeniaki

- koszty mechanizacji własnej i usługowej, w tym koszt ON

- sznurek do prasy, najem pracowników

Pominięto inne koszty pośrednie i bezpośrednie

Dwa warianty obliczeń:- z kosztem amortyzacji środków mechanizacji

- bez kosztu amortyzacji (rozchody produkcyjne)

14

Koszty produkcji …. ŻYTO – 45 dt/ha

Cenaoleju napę-

dowego

Koszty Wzrost kosztów

Oleju na-pędowego

Mecha- nizacji

Pro- dukcji w tym:

Oleju na-pędowego

Mecha- nizacji

Pro- dukcji

zł/litr zł/ha zł/ha zł/ha zł/ha % % %

3,77 394 1081 2077 × × × ×

4,00 418 1105 2101 24 6,1 2,2 1,2

4,35 455 1141 2138 61 15,4 5,6 2,9

4,70 491 1178 2174 97 24,7 9,0 4,7

5,00 523 1209 2206 129 32,6 11,9 6,2

ciągniki - 14 godz./ha + 0,9 godz. Z 058zużycie ON: 105 l/hanawozy - 230 kg NPKopryski - 2 zabiegówusługi - zbiór Z 058 (0,9 godz. )

Wyniki dla kalkulacji bez kosztów stałych - amortyzacji maszyn (254 zł/ha)

394 827 × × × ×

418 851 24 6,1 2,9 1,3

455 888 61 15,4 7,3 3,3

491 924 97 24,7 11,8 5,3

523 956 129 32,6 15,5 7,1

VIII.2007

I-II.2008

III-IV.2008

VI.2008

? VIII.2008

15

Koszty produkcji …. PSZENICA OZIMA - 60 dt/ha

Cenaoleju napę-

dowego


Oleju na-pędowego

Mecha- nizacji

Pro- dukcji w tym:

Oleju na-pędowego

Mecha- nizacji

Pro- dukcji


3,77 440 1260 2689 × × × ×

4,00 467 1287 2716 27 6,1 2,1 1,0

4,35 507 1328 2757 68 15,4 5,4 2,5

4,70 548 1369 2798 108 24,7 8,6 4,0

5,00 583 1404 2833 143 32,6 11,4 5,3

ciągniki - 16 godz./hazużycie ON: 117 l/hanawozy - 270 kg NPKopryski - 4 zabiegiusługi - zbiór Z 058 (1,2 godz. ), wapnowanie


990 2419 × × × ×

1016 2445 27 6,1 2,7 1,1

1057 2486 68 15,4 6,8 2,8

1098 2527 108 24,7 11,0 4,5

1133 2562 143 32,6 14,5 5,9

16

Koszty produkcji …. RZEPAK - 30 dt/ha

Cenaoleju napę-

dowego


Oleju na-pędowego

Mecha- nizacji

Pro- dukcji w tym:

Oleju na-pędowego

Mecha- nizacji

Pro- dukcji


3,77 402 1051 2581 × × × ×

4,00 427 1076 2606 25 6,1 2,3 1,0

4,35 464 1113 2643 62 15,4 5,9 2,4

4,70 501 1151 2681 99 24,7 9,4 3,8

5,00 534 1183 2716 131 32,6 12,5 5,1

ciągniki - 13 godz./hazużycie ON: 107 l/hanawozy - 325 kg NPK + dolistneopryski - 6 zabiegiusługi - zbiór Z 058 (1,4 godz. )


857 2387 × × × ×

881 2411 27 6,1 2,9 1,0

919 2449 68 15,4 7,2 2,6

956 2486 108 24,7 11,6 4,2

988 2518 143 32,6 15,3 5,5

17

Koszty produkcji …. ZIEMNIAKI – 300 dt/ha

Cenaoleju napę-

dowego


Oleju na-pędowego

Mecha- nizacji

Pro- dukcji w tym:

Oleju na-pędowego

Mecha- nizacji

Pro- dukcji


3,77 812 2789 6419 × × × ×

4,00 862 2839 6469 50 6,1 1,8 0,8

4,35 937 2914 6544 125 15,4 4,5 1,9

4,70 1013 2990 6620 200 24,7 7,2 3,1

5,00 1077 3054 6684 265 32,6 9,5 4,1

ciągniki - 39 godz./hazużycie ON: 215 l/hanawozy -230 kg NPK, 20 ton obornikaopryski - 5 zabiegówusługi - wapnowanie i sortowanie


1810 5440 × × × ×

1860 5490 50 6,1 2,7 0,9

1935 5565 125 15,4 6,9 2,3

2011 5641 200 24,7 11,1 3,7

2075 5705 265 32,6 14,6 4,9

18

Koszty produkcji …. BURAKI CUKROWE – 480 dt/ha

Cenaoleju napę-

dowego


Oleju na-pędowego

Mecha- nizacji

Pro- dukcji w tym:

Oleju na-pędowego

Mecha- nizacji

Pro- dukcji


3,77 1165 3201 5161 × × × ×

4,00 1236 3272 5232 71 6,1 2,2 1,4

4,35 1344 3380 5340 179 15,4 5,6 3,5

4,70 1425 3489 5449 287 24,7 9,0 5,6

5,00 1545 3581 5541 380 32,6 11,9 7,4

ciągniki - 37 godz./ha + 1 godz. Holmerzużycie ON: 309 l/hanawozy -355 kg NPK, 20 ton obornikaopryski - 5 zabiegówusługi – wapnowanie, zbiór i transport buraków


2814 4774 × × × ×

2885 4845 71 6,1 2,5 1,5

2993 4953 179 15,4 6,4 3,8

3101 5061 287 24,7 10,2 6,0

3194 5154 380 32,6 13,5 8,0

19

Koszty produkcji a wzrost cen ON- technologie produkcji roślinnej

7,4%

6,2%

5,3%

4,1%

0

1

2

3

4

5

6

7

8

3,7 3,9 4,1 4,3 4,5 4,7 4,9 5,1

Cena Oleju Napędowego (zł/litr)

Buraki

Żyto

PszenicaRzepak

Ziemniaki

Wzrost kosztów produkcji (w %) w zależności od zmian cen ON

20

Struktura kosztów produkcji

Rodzaj kosztu zł/ha %Nasiona i sadzeniaki 87 2,7Nawozy 303 9,6Środki ochrony roślin 145 4,6Pasze 413 13,0Inne koszty bezpośrednie 120 3,8Amortyzacja 930 29,3Koszty ogólnogospodarcze 543 17,1Energia, w tym: 434 13,7 olej napędowy (szacunkowo) 343 10,8Koszty czynników zewn.+podatki 196 6,2Koszty razem 3170 100

w tym bez amortyzacji (rozchody pieniężne)

2240 70,7

Koszty produkcji a wzrost cen ON- gospodarstwo 10,9 ha UR

Źródło: obliczenia własne na podstawie FADN 2007, IERiGŻ

Przeciętne gospodarstwo rolne z grupy 7,7-14,1 ha

UR z badań FADN 2006

343

3170

2240

21

Koszty produkcji a wzrost cen ON- gospodarstwo 10,9 ha UR

Średnia cena ON

Koszty ON

Wzrost kosztów ON 2006 r. = 100

Wzrost kosztów produkcji 2006 r. = 100

Koszty razem

Rozchody pieniężne

okres zł/litr zł/ha zł/ha % % %

w 2006 r. 3,86 343 × × × ×

w 2007 r. 3,79 336 -6 -1,8 -0,2 -0,3

I - VI.2008 r. 4,32 383 41 11,9 1,3 1,8

w 2008 r. (?) 4,51 400 58 16,8 1,8 2,6

Koszty razem w 2006 r. 3170

olej napędowy (szacunkowo) 343

Koszty bez k. amortyzacji (rozchody pieniężne)

2240

22

Podsumowanie

W latach 2000-2008 średnioroczne ceny oleju napędowego wzrosły z 2,54 do 4,32 zł/litr (o 70%).

Drastyczną podwyżkę cen obserwuje się od X.2007, a następnie II.2008, kiedy za ON płacono po 4 zł/litr. W czerwcu ON kosztował już ponad 4,7 zł/litr (w Szczecinie benzynę sprzedawano po 5 zł/litr.)

Tak wyraźny wzrost cen ON nie wpływa jednak znacząco na wzrost kosztów produkcji rolniczej. W przeliczeniu na 1 ha UR jest to wzrost kosztów (w porównaniu do 2006 r.) o około 40-60 zł/ha.

O ile w modelowych technologiach produkcji roślinnej koszty rosną o 4-7%, o tyle w skali całego gospodarstwa, przy określonej strukturze i poziomie ogółu nakładów, koszty produkcji zwiększają się zaledwie o 1,3-1,8%, w tym rozchody pieniężne o 1,8 – 2,6%.

Należy jednak zwrócić uwagę na fakt, że zmiany (podwyżki) cen ON oddziałują na koszty produkcji nie tylko bezpośrednio (koszty mechanizacji), ale również lub przede wszystkim pośrednio przyczyniając się do wzrostu inflacji, w tym do wzrostu cen pozostałych środków produkcji (zwłaszcza nawozy sztuczne).

23

Biopaliwa

Biopaliwa – Narodowy Cel Wskaźnikowy w odniesieniu do paliw płynnych

Uprawy roślin na cele energetyczne:

- szacunki niezbędnej powierzchni upraw

- powierzchnia upraw w sezonie 2007/2008

24

Udział (%) biokomponentów w rynku paliw według wartości opałowej

0,35 0,46 0,57 0,49 0,29 0,470,92

0,5

3,45

4,6

5,756,2

6,657,1

0

1

2

3

4

5

6

7

8

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013

Narodowy Cel Wskaźnikowy(NCW)

Biopaliwa - NCW

Szacunki MRiRW oraz POPiHN

2007 r.bioetanol – 63 tys. ton

estry – 30 tys. ton

25

Uprawy roślin „energetycznych” , biopaliwa

Szacunki powierzchni upraw wybranych roślin, jako surowca do produkcji bioetanolu i estrów rzepakowych

Bio paliwo Roślina Plon (t/ha)

Powierzchnia upraw (tys.ha) w roku:

2008 2010

Bio etanol

Żyto 2,44 340 542

Pszenica 3,8 202 322

Ziemniaki 19,5 135 215

Kukurydza 5,7 120 190

Buraki cukrowe 42,8 68 108

Estry rzepakowe

Rzepak 3,0 270 480

Źródło: A.Grzybek 2008. IBMER

26

672 ha0,1% UR

1490 ha 0,3% UR

3029 ha0,3% UR

10337 ha2,1% UR

3149 ha0,7% UR

5159 ha0,5% UR

13072 ha1,3% UR

10540 ha0,7% UR

3529 ha 0,2% UR

654 ha0,1% UR

5749 ha 0,7% UR

49847 ha5,1%UR

20395 ha3,7%UR

6011 ha 0,8% UR

3546 ha 0,4% UR

38202 ha 2,1%UR

Uprawy roślin „energetycznych” w sezonie 2007/2008

POLSKA 180,5 tys. ha = 1,1 % UR

Źródło: Obl. własne na podstawie ARiMR

Grupy roślin ha %

Oleiste 114794 63,6

Zboża 36853 20,4

Kukurydza 19885 11,0

Plantacje trwałe (wierzba i inne)

6816 3,8

Trawy 1947 1,1

Okopowe 207 0,1

Inne 4 0,0

Razem RE 180506 100

Documents

Jak wzrost cen oleju napędowego wpłynął na wzrost kosztów produkcji w rolnictwie