Jan Król Konferencja pt. „Geotermia impulsem rozwoju polskiej gospodarki”

Warszawa, dnia 06-03-2017

POLSKA JEST REGIONEM BOGATYM W ZASOBY ENERGII GEOTERMALNEJ

Dostępne zasoby geotermalne na Niżu Polskim, gdzie zlokalizowany jest odwiert TG-1 w Toruniu, wynoszą 7.753 * 10⁷ PJ (petadżul), co jest równoważne 1,850 mld ton ropy naftowej.

FRAGMENT MAPY POTENCJALNYCH WYDAJNOŚCI STUDNI (DUBLETÓW) W JURZE DOLNEJ NA NIŻU POLSKIM

źródło: Atlas zasobów geotermalnych formacji mezozoicznych na Niżu Polskim pod red. W. Górecki, Kraków, 2006 200 m3/h = 9 MWt, 400 m3/h=18 MWt (z zastosowaniem pompy ciepła do 40 MWt)

WODY GEOTERMALNE WYKORZYSTYWANE SĄ M.IN.

DO PRODUKCJI ENERGII CIEPLNEJ

• stanowią niewyczerpane, odnawialne dobro;

• są zasobem lokalnie dostępnym, gwarantującym niezależność i bezpieczeństwo regionu;

• to czysta energia - nie powoduje wytwarzania tlenków azotu (NOx) i dwutlenku węgla (CO2) w odróżnieniu od spalania tradycyjnych paliw kopalnych;

• jest dostępna 24 h/7 dni w tygodniu niezależnie od tego,

czy wieje wiatr, czy też świeci słońce.

STRUKTURA PALIW ZUŻYWANYCH NA POTRZEBY SYSTEMU CIEPŁOWNICZEGO

MIASTA TORUNIA

źródło: Aktualizacja założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla obszaru miasta Torunia, Toruń 2016

98,2 % - paliwa węglowe / emisja CO2 w 2014 r. = 221.501 t

1,54 % - gaz ziemny i olej opałowy / emisja CO2 w 2014 r. = 1.118 t

0,26 % - biogaz / emisja CO2 w 2014 r. = 271 t

RYNEK CIEPŁOWNICZY W TORUNIU W LICZBACH

rok 2015

Łączna moc cieplna zainstalowana

375,79 MWt

Łączna długość sieci ciepłowniczych

234,4 km

Całkowita wielkość sprzedaży wytwarzanego ciepła

2 020 TJ

źródło: Aktualizacja założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla obszaru miasta Torunia, Toruń 2016

ŚREDNIA CENA NETTO* CIEPŁA WYTWARZANEGO Z RÓŻNYCH RODZAJÓW PALIW

* bez kosztów przesyłu ** źródło własne - wskaźnik obliczony na podstawie dostępnych taryf dla ciepła zatwierdzonych przez Prezesa URE

źródło: Energetyka cieplna w liczbach – 2015, Urząd Regulacji Energetyki

Wyszczególnienie 2015

dynamika w % 2015/2014 (zł/GJ)

Geotermia** 36,00

Inne odnawialne źródła energii 37,48 91,5

Olej opałowy ciężki 37,63 99,0

Węgiel kamienny 37,70 102,0

Gaz ziemny zaazotowany 40,16 97,5

Biomasa 40,94 103,4

Gaz ziemny wysokometanowy 55,41 90,2

Olej opałowy lekki 84,77 83,1

ŚREDNIA CENA WYTWORZENIA* CIEPŁA W TORUNIU

Aktualna średnioważona cena jednostkowa wytworzenia ciepła ze źródła węglowego - 41,52 zł/GJ netto

Aktualna referencyjna cena ciepła z kogeneracyjnego źródła

gazowego – 75,24 zł/GJ netto (zgodnie z § 47 Rozporządzenia w sprawie szczegółowych zasad kształtowania i kalkulacji taryf oraz rozliczeń z tytułu zaopatrzenia w ciepło)

Planowana cena ciepła ze źródła geotermalnego – ok. 36 zł/GJ netto * cena bez kosztów przesyłu

PORÓWNANIE KOSZTÓW* OGRZEWANIA DLA RÓŻNYCH ODBIORCÓW W TORUNIU

* bez kosztów przesyłu

koszt ogrzewania [zł/rok] ciepłownia geotermia

źródło gazowe EDF różnica

BIURO o pow. 14 651 m² 220 000 413 820 193 820 SZKOŁA o pow. 2 867 m² 58 000 109 098 51 098

BLOK MIESZKALNY o pow. 5 102 m² 84 000 158 004 74 004

HISTORIA BUDOWY CIEPŁOWNI GEOTERMALNEJ W TORUNIU

kwiecień 2006 r. Uzyskanie koncesji na poszukiwanie i rozpoznanie złoża wód termalnych na terenie miasta Torunia

styczeń 2008 r. Popisanie umowy z PNiG Jasło Sp. z o.o. na wykonanie otworu Toruń TG-1

sierpień 2008 r. Powołanie przez Fundację Lux Veritatis spółki celowej dla budowy i eksploatacji ciepłowni OZE – Geotermii Toruń Sp. z o.o.

czerwiec 2009 r. Podpisanie umowy z PNiG Jasło Sp. z o.o. na wykonanie otworu Toruń TG-2

grudzień 2009 r. Opracowanie dokumentacji otworowej dla otworów Toruń TG-1 i TG-2, potwierdzającej zasoby wód geotermalnych w Toruniu

listopad 2011 r. Opracowanie dokumentacji hydrogeologicznej ustalającej zasoby eksploatacyjne ujęcia wód termalnych w Toruniu wraz z określeniem wtłaczania wód wykorzystanych do górotworu

styczeń 2012 r. Przyjęcie bez zastrzeżeń przez Ministra Środowiska dokumentacji hydrogeologicznej

czerwiec 2012 r. Otrzymanie pozwolenia na budowę ciepłowni geotermalnej o mocy 25 MWt w Toruniu

marzec 2013 r. Otrzymanie od Marszałka Województwa Kujawsko-Pomorskiego koncesji na wydobywanie wód termalnych w Toruniu

LOKALIZACJA ODWIERTÓW GEOTERMALNYCH W TORUNIU

PROJEKT OGRZEWANIA GEOTERMALNEGO W TORUNIU

Woda geotermalna z otworu produkcyjnego będzie przekazywana do wymienników ciepła z tytanu, skąd ciepło trasferowane będzie do obiegu wtórnego.

Woda w obiegu wtórnym ma temperaturę 62 C, a moc źródła energii geotermalnej jest równa maksymalnie 40 MWt, w pierwszej fazie 24,8 MWt.

Aby sprostać wymaganiom lokalnego producenta oraz dystrybutora ciepła (EDF), w dniach szczytowych należy dostarczyć do zasilania wodę ciepłowniczą o temp. 130°C. W celu spełnienia tego warunku, ciepło geotermalne zostanie przetransformowane w absorpcyjnych pompach ciepła oraz dogrzane kotłami gazowymi.

PROJEKT OGRZEWANIA GEOTERMALNEGO W TORUNIU

Ciepłownia geotermalna w Toruniu będzie jedną z najbardziej zaawansowanych technologicznie instalacji tego typu w Polsce.

Z ciepłowni będą wychodziły trzy sieci ciepłownicze, pracujące na trzech różnych parametrach.

Obieg ciepła niskoparametrowego dla obiektów Świątyni i Term Toruńskich - parametry 62⁰C/40⁰C - tylko energia geotermalna.

Obieg ciepła średnioparametrowego dla obiektów Towimor oraz WSKSiM - parametry 90⁰C/50⁰C – energia geotermalna + pompy ciepła.

Obieg ciepła wysokoparametrowego dla obiektów EDF/Miasto - parametry 130⁰C/60⁰C - energia geotermalna + pompy ciepła + kotły na gaz.

PROJEKT OGRZEWANIA GEOTERMALNEGO W TORUNIU

Produkcja ciepła 370 000 GJ/rok ciepła geotermalnego, co zmniejszy emisję CO2 o 31 100 ton/rok.

Moc

[MW

]

Ilość godzin w roku [h] Ciepło geotermalne Świątynia i Termy Toruńskie Absorpcyjne pompy ciepła do sieci miejskiej

Ciepło geotermalne WSKSiM i TOWIMOR Wysokoparamertrowa woda do absorpcyjnych pomp ciepła dla TOWIMOR

Ciepło geotermalne do sieci miejskiej Wysokoparamertrowa woda do absorpcyjnych pomp ciepła dla sieci miejskiej

Absorpcyjne pompy ciepła WSKSiM i TOWIMOR Gaz

PROJEKT OGRZEWANIA GEOTERMALNEGO W TORUNIU

KIERUNEK MIASTO

KIERUNEK MIASTO

Kalendarium rozmów z wytwórcą i dystrybutorem ciepła w Toruniu – EDF Toruń S.A. w sprawie podłączenia do systemu ciepłowniczego w Toruniu odnawialnego źródła ciepła z Geotermii Toruń Sp. z o.o.

Data zdarzenia Treść zdarzenia

grudzień 2009 r. – do dzisiaj

Wymiana korespondencji, rozmowy, spotkania, powołanie zespołów roboczych dla ustalenia zasad włączenia źródła odnawialnego ciepła do sieci cieplnej obecnej EDF Toruń S.A. (wcześniej Cergia S.A.)

styczeń 2010 r.

Określenie przez Cergia S.A. możliwości odbioru ciepła z Geotermii Toruń Sp. z o.o. dla rozważanych wariantów mocy, zaproponowanie miejsc wpięcia do toruńskiego systemu ciepłowniczego

luty 2014 r. Złożenie przez Geotermię Toruń Sp. z o.o. do EDF Toruń S.A. wniosku o określenie warunków przyłączenia do sieci ciepłowniczej

W czerwcu 2015 r. EDF Polska S.A. i Polskie Inwestycje Rozwojowe S.A. (PIR S.A.) podpisały wstępne porozumienie w sprawie finansowania projektu budowy nowej elektrociepłowni gazowej o mocy 330 MWt w Toruniu, nie uwzględniającego wykorzystania ciepła geotermalnego.

Celem projektu (jak podano w komunikacie EDF) jest „znaczne obniżenie poziomów emisji tlenków siarki (z 950 do 12 mg/m3), azotu (z 300 do 50 mg/m3) i pyłów (z 70 do 5 mg/m3) oraz spełnienie przyszłych restrykcyjnych europejskich norm środowiskowych”.

Całkowity koszt planowanej inwestycji to ok. 550 mln zł, z czego 275 mln zł pokryje PIR S.A. z funduszu programu Inwestycje Polskie.

Rozwiązanie proponowane przez Geotermię Toruń Sp. z o.o. polegające na odebraniu przez EDF Toruń S.A. ciepła pochodzącego z OZE przyniosłoby następujące korzyści:

całkowitą eliminację emisji tlenków siarki, azotu i pyłów;

zmniejszenie emisji dwutlenku węgla;

oszczędności w koszcie inwestycji w wysokości ok. 450 mln zł;

niższą cenę ciepła dla odbiorcy końcowego.

PORÓWNANIE PRZEPISÓW DOT. PROCESU PRZYŁĄCZENIA DO SIECI CIEPLNEJ, TARYFIKACJI ORAZ SPRZEDAŻY CIEPŁA WYTWARZANEGO Z NIEODNAWIALNYCH

ŹRÓDEŁ ENERGII I CIEPŁA POCHODZĄCEGO Z OZE

Analiza porównawcza przeprowadzona została na podst. obowiązujących aktów prawnych: Ustawa z dnia 20 lutego 2015 r. o odnawialnych źródłach energii

(dalej: Ustawa OZE) z późniejszymi zmianami; Ustawa z dnia 10 kwietnia 1997 r. Prawo energetyczne (dalej:

Ustawa Pe) z późniejszymi zmianami; Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 15 stycznia 2007 r.

w sprawie szczegółowych warunków funkcjonowania systemów ciepłowniczych (dalej: Rozporządzenie systemowe);

Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 17 września 2010 r. w sprawie szczegółowych zasad kształtowania i kalkulacji taryf oraz rozliczeń z tytułu zaopatrzenia w ciepło (dalej: Rozporządzenie taryfowe).

Ciepło konwencjonalne vs. ciepło OZE

Przyłączenie do sieci źródła ciepła, obowiązek zakupu ciepła, zasady sprzedaży, uzyskania koncesji i zatwierdzenia taryf dla ciepła. Szczegółowe wymagania w zakresie obowiązku zakupu ciepła, procesu zawarcia umowy sprzedaży ciepła, uzyskania koncesji i zatwierdzenia taryf dla ciepła są uregulowane w Ustawie Pe, Ustawie OZE oraz w Rozporządzeniu taryfowym. Jedyna różnica regulacyjna dla tych źródeł ciepła występuje w procesie przyłączenia do sieci cieplnej. Dotyczy ona wymogu zawartego w Ustawie Pe nakazującego pierwszeństwo przyłączenia źródła ciepła pochodzącego z OZE. Jednakże w Rozporządzeniu systemowym nie wpisano obowiązku przyłączenia do sieci cieplnej tego typu źródła. Natomiast zapisano w nim m.in. obowiązek dokonania analizy wpływu przyłączanego źródła odnawialnego na pracę systemu ciepłowniczego. Praktyka pokazuje, iż wymóg ten jest niemożliwy do zrealizowania ze względu na brak ogólnodostępnych danych, pozwalających na wykonanie takiej analizy. Równocześnie przepis ten pozwala na blokowanie przyłączenia odnawialnych źródeł ciepła.

Szczegółowe wymagania w zakresie procesu zawarcia umowy sprzedaży ciepła, uzyskania koncesji i zatwierdzenia taryf dla ciepła wskazują, że ustawodawca przewidział jedynie obowiązek zakupu ciepła OZE. Zgodnie z Ustawą OZE szczegółowy zakres obowiązku zakupu nie posiada jednak charakteru bezwzględnego - został on wprawdzie rozszerzony, ale w stosunku do poprzednio obowiązujących przepisów objęty został dalszymi ograniczeniami:

obowiązkiem zakupu zostały objęte instalacje termicznego przekształcania odpadów;

obowiązek nie dotyczy ciepła wytwarzanego w ciepłowniach biomasowych, ciepło z tych źródeł nie będzie uznawane jako ciepło odnawialne,

konieczność pracy źródeł odnawialnych po profilu obciążenia w danym systemie,

formuła dotycząca określania ceny zakupu ciepła odnawialnego, uzależniona została od średniej ceny w danym systemie ciepłowniczym z poprzedniego roku kalendarzowego oraz wskaźnika inflacji,

ograniczenie zakupu ciepła odnawialnego dla systemów, gdzie ponad 50 % ciepła pochodzi z OZE, instalacji termicznego przekształcania odpadów i ciepła odpadowego z instalacji przemysłowych.

Podsumowując: aktualne przepisy w zakresie obowiązku zakupu ciepła odnawialnego w większości mają charakter niekorzystny dla inwestorów, którzy chcą przyłączyć takie źródło. Nakładają szereg barier, które w żaden sposób nie ułatwiają i nie promują ciepła ze źródeł odnawialnych, a w przypadku ceny ciepła stawiają wyższe wymagania niż dla źródeł ciepła konwencjonalnego.

W praktyce obecne przepisy umożliwiają firmom z kapitałem obcym (do których należy większość sieci cieplnych w dużych aglomeracjach w Polsce) skuteczne blokowanie przyłączenia do ich sieci cieplnych źródeł odnawialnych.

Ewentualna droga sporu przed Prezesem URE, z uwagi na przewlekłość postępowania i możliwość odwołania się stron do sądu jest długotrwała. Mając na uwadze powyższy stan prawny i stosowaną na rynku praktykę, zachodzi pilna potrzeba wprowadzenia stosownych zmian w przepisach odnoszących się do odnawialnych źródeł ciepła. Niekorzystny stan prawny przekłada się również na odbiorców końcowych, którzy nie mogą korzystać z ciepła wytwarzanego z odnawialnych źródeł energii (nawet bezemisyjnie w przypadku źródeł geotermalnych), często po niższych cenach niż dotychczasowe.

Dziękuję za uwagę!