Janis Riekstins Latvijas barenji gala Janis Riekstins ... · Liels paldies visiem tiem, kuriem nav bijuðas vienal - dzîgas sveðumâ aizvesto Latvijas bâreòu problçmas, ku -

Janis_Riekstins_Latvijas_barenji_gala_Janis_Riekstins_Latvijas_barenji.qxd 2015.07.28. 11:40 Page 3

© Jânis Riekstiòð, teksts, 2015

© Aldis Aleks, dizains, 2015

© “Mansards”, 2015

ISBN 978-9934-12-106-7978-9934-12-107-4 (e-grâmata)

Redaktore Aija Lâce

Korektore Ilze Jansone

Alda Aleka dizains

Maketu veidojusi Gundega Kârkliòa

Grâmata izdota ar Valsts kultûrkapitâla fonda un Jâòa Meþaka atbalstu

Uz 1. vâka:Latvieðu bâreòu aizveðana uz Ameriku.1944. gada marts


Saturs

Priekðvârds . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7

Dokumenti . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23

I nodaïa. Latvijas bâreòu dzîves apstâkïi

un aprûpes problçmas Vâcijâ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27

II nodaïa. Padomju iestâþu repatriâcijas kampaòa . . . . . . 91

III nodaïa. Starptautisko organizâciju ziòojumi

par Latvijas bâreòiem Vâcijâ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 123

IV nodaïa. Latvijas bâreòu aizveðana no Vâcijas

un nodoðana cittautieðu audzinâðanai . . . . . . . . . . . . . 137

V nodaïa. Bijuðo bçrnu namu darbinieku

un latvieðu organizâciju pârstâvju atmiòas . . . . . . . . . 173

Pçcvârdi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 198


Priekðvârds

Iecere sagatavot grâmatu par 1944. gada rudenî uz Vâcijuaizvestajiem bâreòiem, aplûkot viòu aprûpes un audzinâ -ðanas problçmas, mçìinât ielûkoties viòu tâlâkajos lik -teòos, radâs jau krietni pasen — vçl pagâjuðâ gadsimtadeviòdesmitajos gados. Tolaik jau bija savâkts plaðs ma -teriâls par bâreòu aprûpi tepat, Latvijâ. Pçc PSRS sabru -kuma, kad arî sakari ar tautieðiem ârzemçs kïuva daudzbrîvâki un plaðâki, radâs iespçja meklçt arî tos paðaiz -liedzîgos, patriotiskos cilvçkus, kuri Latvijas bâreòus ap -rûpçja Vâcijâ. Ar atsaucîgu cilvçku atbalstu daudzus noviòiem izdevâs atrast daþâdâs pasaules valstîs. No viòiem —R. Briedes-Austrumas, S. Aðenieces, J. Meþaka, A. Rais -ku mas, M. Rusovas, Dz. Vilkas, E. Zûzenas, M. Sin kas,tâpat no vairâkiem citiem — tika saòemti gan interesantiatmiòu stâsti, gan vçrtîgi dokumenti un fotouzòçmumi.Atsaucîga bija arî starptautiskâs organizâcijas “Glâbietbçrnus” reìionâlâ padomniece F. Mûra Londonâ, vçstur -nieks K. Kangeris Zviedrijâ, inþenieris A. LudriksonsVâcijâ, kâ arî vairâki citi, kuri atsûtîja ïoti vçrtîgus ma -teriâlus par bâreòu aprûpi Vâcijâ.

7


Liels paldies visiem tiem, kuriem nav bijuðas vienal -dzîgas sveðumâ aizvesto Latvijas bâreòu problçmas, ku -riem pateicoties, varçja tikt sagatavota ðî grâmata.

Tâs tapðanâ izmantoti arî Latvijas Valsts arhîva doku-menti — no Ministru padomes (270. fonda), kâ arî noÂdolfa Ðildes (2176.) privâtarhîva fonda.

Diemþçl paðu sveðumâ aizvesto bçrnu atmiòu ðajâ grâ -matâ nebûs — Vâcijâ aizvadîtajos gados viòi bija vçl mazi,bet pçc pârveðanas uz citâm valstîm daudzi tika pârtautoti,atrauti no Latvijas un latviskâs vides. Ja arî kâdu izdevâssameklçt, viòi visvairâk atcerçjâs kara ðausmas, pastâvîgoizsalkumu, aukstumu, daþkârt arî savus gâdîgos, rûpîgosaudzinâtâjus, bet visvairâk — dzîvi tâlâs, sveðâs zemçs.

* * *Otrâ pasaules kara laikâ Latvijâ pastâvçja un aktîvi dar -bojâs visi tie bçrnu nami, kuri tika ierîkoti Latvijas Re -pub likas laikâ. Tie no bada, trûkuma un posta paglâbadaudzus simtus bâra bçrnu. 1944. gada oktobrî pçc vâcumilitârâs administrâcijas rîkojuma vairâku Latvijas bçrnunamu audzçkòi tika pârvesti uz Vâciju. Tâdâ veidâ turnokïuva apmçram 400 bâreòu — gan zîdaiòu vecumâ, ganarî nedaudz vecâki.

Ðodien grûti saprast, kas noteica ðâdu vâcu varas iestâþurîcîbu. Var pieòemt, ka tâs nevçlçjâs bçrnu namu audzçk -òus atstât tieðâ karadarbîbas zonâ, taèu jâatceras, ka arîpati Vâcija jau tolaik stipri cieta no Sabiedroto valstuaviâcijas uzlidojumiem un arî sauszemes karadarbîba

8


nenovçrðami tuvojâs Vâcijas robeþâm. Vâcijas mili târâsagrâve bija vairs tikai laika jautâjums. Saprotams, ka ðîsveðâ, kara plosîtâ zeme no savas dzimtenes atrau tajiemLatvijas bâreòiem par nekâdu “miera ostu” neva rçja kïûtun arî nekïuva.

Bijuðais Tautas palîdzîbas un Latvijas Sarkanâ Krustavadîtâjs Âdolfs Ðilde rakstâ “Bçrni, kas pazaudçja savudzimteni” par ðîm dramatiskajâm dienâm un traìiskajiemnotikumiem rakstîja:

“Otrâ pasaules kara beigu cçlienâ Latvija pârdzî -voja smagus notikumus. Jau 1944. gada vasarâkaradarbîba skâra vienu Latvijas teritorijas daïu,bet tâ paða gada oktobrî Sarkanâ armija atradâspaðâ Rîgas pievârtç. Rîgâ kâ Latvijas galvaspilsçtâkoncentrçjâs ne vien pârvaldes iestâdes, skolas unkultûras pasâkumi, bet ðinî pilsçtâ un tâs tuvâapkârtnç atradâs arî bçrnu nami. Rudens tumðajâsnaktîs debesis bieþi sâka sârtoties bengâliskajâsugunîs, jo ienaidnieka lidmaðînas ar îpaðâm ierî -cçm apgaismoja pilsçtu, lai nomestu smagu bumbukravu. Atseviðías ìimenes jau laikus bija gâdâ -juðas, lai viòu bçrni atstâtu pilsçtu un mitinâtos uzlaukiem, bet bçrnu namu pârcelðana bija atdû ru -sies uz grûtîbâm un tie bija palikuði vecajâs vietâs.Frontes stâvoklis radîja haotiskus ap stâkïus.

Ðî rakstiòa autors tobrîd darbojâs Tautas pa lî -dzîbâ (Latvian Relief Organization), kas bija lielâkâ

9


latvieðu karitatîvâ organizâciju apvienîba. Baltijasvalstis, ieskaitot Latviju, 2. pasaules kara laikâ bijaokupçjusi vâcu armija, kas cînîjâs ar Sarkano ar -miju. Zemes iedzîvotâji bija pakïauti okupâcijasiestâþu noteikumiem, patstâvîgâ rîcîba bija iero -beþota.

Tâdçï minçtâs latvieðu organizâcijas vadîbu ne -pârsteidza vâcu Reichskomisâra pçkðòâ pavçle eva -kuçt 2 Rîgas bçrnu namus. Tâ kâ vâcu okupâcijasaugstâkâs instances rîkojums paredzçja ðo bçrnunamu pârveðanu uz Vâciju, tad mçs no latvieðu pu -ses pret to iebildâm. Mûsu iebildumus neievçroja.Abu bçrnu namu vadîbai lika daþu dienu laikâsagatavoties braucienam uz Vâciju. Bçrnu pârve -ðana bija paredzçta kuìî. Un 1944. gada 5. oktobrî286 bçrnus pa jûras ceïu noveda uz Gotenhafenu.Daþas nedçïas vçlâk no Liepâjas evakuçja vçl treðolatvieðu bçrnu namu. Ðâda veida bez vecâku bçrnuevakuâcija uz Vâciju atdûrâs uz latvieðu protestu,jo pazîmes râdîja, ka tos apzinâti grib atraut lat -vieðu tautas kopîbai.

[..] Pret bçrnu namu aizveðanu uz Vâciju radâsiebildumi, jo likâs, ka arî pârmaiòu brîdî tiem dzim - tenç nedraud briesmas, ka sveðumâ tie savai tautaitiktu atrauti, pie kam latvieðu bçrni bûtu pakïautiasimilâcijai, ko latvieði, kâ mazas tautas piederîgie,smagi izjustu. Pa daïai tas arî notika, jo iestâþu biro krâ -tija neïâva visus bçrnus izdot latvieðu audþuvecâkiem,

10


prâva daïa nonâca vâcu un citu tautu piederîgomâ jâs. [..]”

Saskaòâ ar vâcu iestâþu rîkojumiem kopâ ar bçrnunamu audzçkòiem uz Vâciju bija jâbrauc arî viòus apkal -pojoðam personâlam. Daudzi bçrnu namu darbinieki noðâdas piespiedu evakuâcijas izvairîjâs, bet tiem, kas pa -lika kopâ ar ðiem mazajiem, vârgajiem un nelaimîgajiembçrniem, lai viòus apkoptu, pabarotu, apìçrbtu un ârstçtu,bija jâpieliek patieðâm milzîgas pûles, it îpaði 1945. gadapavasarî, kad karadarbîba pietuvojâs Latvijas bâreòu sâ -kotnçjâm izmitinâðanas vietâm Vâcijâ. Tieði ðajâ laikâ sli -mîbu un pârvietoðanas grûtîbu dçï izdzisa daudzu mazobâreòu dzîvîbas. Taèu tas, ka viòu vairâkumu izdevâs pa -glâbt un aprûpçt, ir tieði ðo paðaizliedzîgo latvieðu bçrnunamu darbinieku nopelns, kuri ðos nelaimîgos bçr nus ne -pameta likteòa varâ. Atmiòas un dokumenti liecina, katieði pirmie sveðumâ pavadîtie mçneði no dzimtenes turaizvestajiem bçrniem ir bijuði visgrûtâkie un ne tikai tâpçc,ka visapkârt plosîjâs karð, bet arî tâpçc, ka vâcu varasiestâdes un vâcu ierçdòi, kuriem vajadzçja viòus ap rûpçt,ðos bâreòus uzskatîja par “lieku nastu” un nevajadzîgu“traucçkli”.

Pirmajâ laikâ pçc Vâcijas sakâves sâkotnçjo pârvie totopersonu un bçgïu vadîbu — viòu sapulcçðanu, nometòudibinâðanu un pârtikas, apìçrbu un medicîniskâs palî dzî -bas nodroðinâðanu — lielâkoties uzòçmâs Vâciju okupç -juðâs Sabiedroto armijas, jo îpaði ASV armija. Pçc tam

11


viòu aprûpe tika uzdota Apvienoto Nâciju Palîdzîbas unrehabilitâcijas administrâcijai — UNRRA (United NationsRelief and Rehabilitation Administration). Ðî milzîgâ or -ganizâcija tika nodibinâta Vaðingtonâ 1943. gada 9. no -vembrî, kad tikâs pârstâvji no 44 nâkamajâm ANOdalîbvalstîm, apsprieþot iespçjamâs pçckara vajadzîbas,un turpmâk tai bija vitâli svarîga loma pçckara kritiskâstâvokïa noregulçðanâ. 1945. gada beigâs UNRRA pâr -valdîja 227 nometnes un palîdzîbas centrus pârvietota-jâm personâm un bçgïiem Vâcijâ, vçl 25 kaimiòu Austrijâun nedaudzas Francijâ un Beniluksa valstîs.

No Liepâjas uz Vâciju aizvestie Latvijas bâreòi, kas karabeigâs bija nokïuvuði Vâcijas okupâcijas krievu zonâ,daþâdos laikos un daþâdâ veidâ tika pârvesti atpakaï uzdzimteni, bet Valsts Rîgas zîdaiòu nama un Valsts Ma -joru bçrnu nama audzçkòi, kuri nokïuva Vâcijas okupâ-cijas britu zonâ, ilgâku laiku atradâs UNRRA aprûpç. Laiarî tâs nopelni viòu aprûpç un apgâdç patieðâm ir lieli unizðíirîgi, tomçr jânorâda, ka ðiem ierçdòiem ne vienmçrbija izprotams ne Latvijas bâreòu patiesais stâ voklis, nearî viòu specifiskâs vajadzîbas.

Lielu palîdzîbu kâ Latvijas bâreòi, tâ arî citu valstukara laikâ Vâcijâ nokïuvuðie bçrni saòçma no britu orga-nizâcijas “Glâbiet bçrnus” fonda Save the Children Fund.Taèu viscieðâk ar Latvijas bâreòu likteòiem bija saistîtaStarptautiskâ bçgïu organizâcija IRO (International RefugeOrganization), kuras statûtus ANO Ìenerâlâ asamblejaapstiprinâja 1946. gada decembrî.

12


Tomçr vairâkos jautâjumos — par bâreòu audzinâ -ðanu, izglîtoðanu un viòu turpmâkajiem likteòiem —UNRRA un IRO ierçdòu uzskati ne vienmçr saskançja arlatvieðu bçrnu namu personâla un latvieðu organizâcijupârstâvju uzskatiem. Visasâk tas izpaudâs jautâjumâ parlatvieðu bâreòu nodoðanu ìimenes audzinâðanâ pârvie -toto personu (Displaced Person) nometnçs dzîvojoðiemlatvieðiem. Starptautisko organizâciju atbildîgie ierçdòiðo latvieðu aizsâkto akciju pârtrauca jau paðâ sâkumâ unturpmâk ðâdu rîcîbu vairs nepieïâva. Tam bija bçdîgassekas.

Kara beigu posmâ PSRS, tâpat kâ daudzas citas valstis,uzsâka plaðu kampaòu par pârvietoto personu atgrie ða -nos agrâkajâs dzîvesvietâs. Ðim nolûkam tika izveidotaîpaða PSRS Tautas komisâru padomes (TKP) repatriâcijaslietu pilnvarotâ pârvalde ar daudzâm vietçjâm struktû -râm, kâ arî repatriantu pieòemðanas, sadales un filtrâcijassistçma. Ðâda repatriâcijas struktûra 1945. gada februârîtika izveidota arî Latvijâ. Tolaik Vâcijâ un Austrijâ ar bçgïuvervçðanu atceïam uz agrâkajâm dzîvesvietâm nodarbo-jâs kâ militârie, tâ arî Ârlietu tautas komisariâta (vçlâkministrijas) darbinieki.

Viena no tâm pârvietoto personu kategorijâm, ar ku -râm nodarbojâs LPSR TKP repatriâcijas daïa, bija uzVâciju aizvestie bâreòi, to sameklçðana un atgrieðanâs or -ganizçðana. Lai arî daþâdos veidos tika sadabûti aizvestobçrnu saraksti un daþi citi ar repatriâciju saistîtie doku-menti, tomçr Vâcijas okupâcijas britu zonas UNRRA un

13


IRO ierçdòi ðo bçrnu izdoðanu neatbalstîja, norâdot, kaðâdas akcijas îstenoðanai atbilstoðu bçrnu personas do -kumentu, kâ arî viòu vecâku un radinieku pieprasîjumuneesot, kâ tas patieðâm arî bija. Bet ðâdai rîcîbai bija vçlkâds cits iemesls. Angïu vçsturnieks Tonijs Dþads (TonyJudt) grâmatâ “Pçc kara: Eiropas vçsture pçc 1945. gada”(POSTWAR: A History of Europe Since 1945) raksta:

“Saskaòâ ar 1945. gada maija vienoðanos, parak-stîtu Hallç, Vâcijâ, visi bijuðie karagûstekòi un citipilsoòi no Padomju Savienîbas bija jâsûta mâjâs,un tika pieòemts, ka viòi to vçlçsies. Bija viens izòç -mums: Rietumu sabiedrotie neatzina Staïina (karalaika) Baltijas iekïauðanu PSRS sastâvâ, tâpçc igau -òiem, latvieðiem un lietuvieðiem pârvietoto personunometnçs Vâcijas rietumu zonâs un Austrijâ tikadota iespçja atgriezties dzimtenç vai meklçt jaunasmâjas Rietumos.”*

Saprotams, ka uz Vâciju aizvestajiem Latvijas bâre òiemnekâdas iespçjas paðiem izvçlçties savu turpmâko likteninebija. Viòu vietâ visu izlçma IRO ierçdòi. Sa skaòâ ar viòusagatavotajâm “shçmâm” bâreòi no Vâcijas bija jâ pâr vietouz ASV, Austrâliju, Kanâdu un jânodod audzi nâ ðanâ cit -tautieðu ìimençm. Tâpat kâ latvieðu orga nizâcijâm neizde-vâs nokârtot jautâjumu par bâreòu no doðanu audzinâðanâ

14

* Dþads T. (2007). Pçc kara. Eiropas vçsture pçc 1945. gada.Tulkojis M. Pomahs. Rîga: Dienas Grâmata. 47. lpp.


latvieðu ìimençm Vâcijâ, tâpat tâm neizdevâs izmainît IROierçdòu noteikto kârtîbu par viòu nosûtîðanu uz sveðâmzemçm, atrauðanu no Latvijas, lat vietîbas zaudçðanu unnenovçrðamo asimilâciju. Latvieðu ìimençs, latviskâ vidçnokïuva tikai nedaudzi.

Mçdz teikt, un tam arî es pievienojos, ka arî bâreòi irtautas nâkotne. Par tâdiem latvieðu tautai vajadzçja kïûtarî tiem Latvijas bâreòiem, kuri kara beigâs tika aizvestiuz Vâciju. Tâ diemþçl nenotika. Kâpçc? Uz ðo jautâjumupârliecinoði atbild ðajâ grâmatâ publicçtie dokumenti unatmiòu stâsti.

Jânis Riekstiòð,vçsturnieks,

Naukðçnu bçrnu nama kâdreizçjais audzçknis


ANNELÎTEKâdas nesekmîgas adopcijas hronika

To labo, atsaucîgo cilvçku vidû, kuri man palîdzçjaizzinât uz Vâciju aizvesto latvieðu bâreòu problçmas unlikteòus, bija arî dzejniece, literatûras zinâtniece un tul -kotâja Edîte Zûzena-Metuzala, kura tolaik dzîvoja Kanâdâ.

Dokuments Nr. 25

Kâdâ vçstulç viòa rakstîja: “Pagâja krietns laiks, lîdzsavu 77 gadus veco draudzeni pârliecinâju, lai pameklçbârenes Annas [sarakstâ — Anitas] Z. [viòas uzvârdu esneminu — J. R.] dokumentus par viòas laimîgo pârcînî -ðanu uz Kanâdu, bet adopcijas “nogrieðanu”. Beidzot ðiedokumenti atradâs, bet paziòa, vçlçdamâs ðo savas dzîvessâpîgo tukðumu atstât aizmirstîbai, lietu nodeva man,norâdîdama vispirms Jums nosûtît tikai dokumentu foto -kopijas (un vienu uzòçmumu), kur izdzçðami viòas un dçlavârdi un adreses. Ja sûtîjums Jûs sasniegs, varçðu sûtîtoriìinâlus un vçl daþas fotogrâfijas [diemþçl E. Zûzenasnâkamais sûtîjums mani tâ arî nesasniedza — J. R.].

Lapas sanumurçju lasîðanas kârtîbâ. Ceru, ka angliskotekstu Jums bûs iespçjams precîzi tulkot uz vietas. Pretçjâgadîjumâ palîdzçtu.

Lai Jums visiem veicas!Sakarniece, arî vecmâmiòa

1991. gada 11. februârî Edîte Zûzena

148


Veronikas Bergfeldes 1947. gada 19. jûlija vçstuleAnneles “krustmâmiòai”

Dokuments Nr. 26

“Ï. c. ..... kundze!Jûsu vçstule patiesi mani iepriecinâja. Kaut vairâk

bûtu tâdu cilvçku, kas padara otra dzîvi vieglâku un patî -kamâku, jo visi jau mçs ðo dienu dzîvi izjûtam pârâk smaguun grûtu.

Un nu pie lietas. Mçs varam Jums priekðâ stâdît i An -neli, i Austru [meiteòu uzvârdi netiek minçti — J. R.].

Anna Z., dzim. 12. 11. 43. g. kâ ârlaulîbas bçrns. Bçrnsuzòemts Valsts Rîgas zîdaiòu namâ 14. 4. 44. Mâte Jad -viga laukstrâdniece. Ievietoðanas iemesls — mâtes nespçjaapgâdât 4 bçrnus, jo vîrs 1941. g. aizvests uz Krieviju.(Faktiski òemot, Annele gan nevar bût viòa meita.) An nelepatiesi ir jauka meitene ar lielâm zilâm acîm un tumðiemmatiòiem. Garîgi moþa un enerìiska, ar lielu kârtîbasizjûtu. Viòas izmçri sekojoði: garums — 100 cm, garumsno pleca lîdz celim — 55 cm, no celîða lîdz zemei — 28 cm,galvas apmçrs — 50 cm.

Austra K., dzim. 28. 5. 41. kâ 4. laulîb. bçrns. Bçrnsuzòemts zîdaiòu namâ — 1942. g. 21. augustâ. Ievieto -ðanas iemesls — mâtes nâve. Bçrns bija 1 g. 3 mçn. vecs.Kad tika uzòemts iestâdç, bija ïoti vârgs, pat nesçdçja,svarâ lîdzinâjâs ½ gad. vecam bçrnam. Arî pie mums grûtislimoja — gan ar plauðu karsoni, vidçjâs auss iekaisumu,

149


gan difteriju smagâ veidâ. Bet, paldies Dievam, visu topârcieta un tagad ir jauka meitenîte.

Mati — gaiði blondi, acis — lielas, zilas. Pçc savas da -bas maiga un trausla, ïoti smaidîga.

Vçl jâpiemetina, ka tçvs viòai pulkvedis, bijis kalpakie -tis. Par tçvu tagad nekâ nezinu, kâdreiz atklîda baumas,ka it kâ Kurzemç pie Saldus lielinieki viòi bûtu nonâvç -juði. Cik tas saietas ar patiesîbu, to nezinu. Vçl bija Aus -triòai Latvijâ vecmâmiòa un 2 brâlîði, kur tie palika, arînezinu. Pçdçjâ vasarâ gan vienmçr tçvam teicu, lai òemmeitu pie sevis, jo ko var zinât, kas notiek nâkotnç un kaAustra nepaliek noðíirta no pârçjiem. Pulkvedis vienmçratrunâjâs, ka viòa vecai mâtei jau tâ pârâk grûti tikt galâar abiem puikâm un ka viòa galîgi nevarçs veikt visusdarbus, ja Austra vçl nâks klât.

Un tâ nu notika, ka Austriòa lîdz ar mums atrodasVâcijâ. Austras mçri sekojoði: garums — 155 cm, garumsno pleca lîdz celim — 62 cm, no celîða lîdz zemei — 31 cm,galvas apkârtmçrs 50 cm. Kâju novilkumus no abâmmeitençm pielieku uz atseviðía papîra.

Dodu Jums aprakstu par abâm meitençm, un nu Jums,kundze, dota iespçja izðíirties, kuru Jûs vçlçtos par savu“krustmeitu”. Vadîjos ðoreiz no Jûsu aizrâdîjuma par abukristîtiem vârdiòiem. Bildîtes diemþçl nevienas paðlaik aiz - sûtît nevaru. Pirms daþâm dienâm izdarîjâm daþus uzòç-mumus, bet vai tur tieði tâs 2 “princeses” bûs samanâmas,to nevaru vçl zinât. Ja Jums bûtu iespçjams atsûtît filmiòu,tad mçs teiktu mîïu paldies un to izlietotu, un tad Jums

150


droði nosûtîtu uzòçmumus. Pie mums patiesi ir grûtîbasar filmâm, un tâ dabût fotogrâfu, kas izdarîtu uzòçmu-mus, nav viegla lieta.

Vçlreiz mîïð paldies par Jûsu labajiem nodomiem mûsusçrdieòu labâ.

Ar patiesu cieòuDr. V. Bergfelde

Hahnenklee 19. 7. 47.


Bçrnu nama darbinieces A. Muravas vçstuleAnneles “krustmâmiòai”

Dokuments Nr. 27

Hahnenklee. 29. 5. 48.

Godâtâ ..... kundze!Dzirdçju no Dr. Bergfeld jkdzes par Jûsu sarakstîða -

nâs gaitu un Jûsu labo nodomu izvçlçties vienu meitenîtino mûsu iestâdes.

Jûsu vçstuli saòemot, ïoti priecâjos, ka neesat no savanodoma atteikusies un rûpçjaties par Annelîtes iegûðanu.

Man prieks, ka tâ ir tieði Annelîte, ko izvçlçjâties D.par mâsiòu. Viòa ir apdâvinâta meitenîte un ir draudzîgaar citiem bçrniem.

Jûs nepazîdama, viòa ir ieslçgusi savâ bçrna sirsniòâun bieþi jo bieþi runâ par Jums kâ savu krustmâmiòu, kasdzîvo ..... un kur arî viòa taisâs braukt. Visas no Jumssûtîtâs drçbîtes ïoti glabâ un par visâm un visu ïoti prie -câjas. Izgrieþu daþâdas “bildîtes” un dodu rotaïâties, tadvienmçr noprasa: “Vai krustmâmiòa man tâs atsûtîja?”ko arî apstiprinu. Viòa ïoti mîl rotaïâties ar mantiòâm,kâ jau visi bçrni, bet, tâ kâ mantu izvçle tâda paknapa unvisiem divpadsmit diez ko piepirkt nevaru, tad izlîdzos arbildîtçm. Kad nu Annelîte nobçdâjusies vai neapmieri -nâta un gribu, lai viòa atkal ir priecîga, tad labi varuiestâstît, ka tad, kad aizbrauksi pie krustmâmiòas .....,

152


tur bûs visâdas mantiòas, un tas atkal iepriecina viòu.Cik gan maz tomçr vajaga, lai ðie bçrni bûtu priecîgi!

“Mâtes dienâ” viòa nodeklamçja “Saulît’ tecçj’ tecç-dama”. Arî rakstîjâm Jums — tikai palika nenosûtîta, jonezinâjâm, kur?

Mûsu iestâdes vadîtâju angïu skr. [Sarkanâ Krusta —J. R.] mâsu sauc Miss Bads. Viòa pret bçrniem ir laba unrûpîga. Bçrni ir ïoti labi apgâdâti. Tikai mums, lielajiem,ir savâda sajûta, ka priekðniecîba nav no paðu ïaudîm,bet, tâ kâ mçs neesam noteicçji par visu, tad jâsamie -rinâs.

Godâtâ ..... kundze, lai Dievs Jums palîdz iegût An -nelîti, ko no sirds Jums novçlu.

Ar cienîbu — A. Murava

P. S. Jûsu vçstuli neesmu lasîjusi, kur bûtu kaut kaspar ìçrbðanu minçts, bet gan jau es savilkðu to labâko,iedoðu lîdzi. Tad Annelîtei, ja neiznâk, tâs paðas kurpîtes,un kâdu raibu lupatiòu kabatas lakatiòam, gan mçs abasapvîlçsim.

Ja nu Annelîte drîzi pie Jums brauc, tad nesûtiet labâkneko, jo ko apvilkties jau bûs.


Bçrnu nama darbinieces A. Muravas vçstuleAnnelîtes “krustmâmiòai”

Dokuments Nr. 28

Hahnenklee11.10.48.

Mîïâ ..... kundze!Nu gan esat noilgojusies pçc ziòâm par Annelîti. Tâ

jau nu ir, varçju jau âtrâk ko uzrakstît, bet, tâ kâ nekâ-das briesmas ar aizbraukðanu nedraud, tad gribçju An -nelîtes dzimðanas dienu nosvinçt un tad rakstît. Nekastomçr neiznâca, jo Miss Bads domâ, kâ svçtît nâkoðusestdienu vairâkiem kopâ, jo man pavisam septiòiem ga -baliem ðinî mçnesî ir dzimðanas dienas. Tâ, paðlaik piemums viss rit pa vecam. Par bçrnu aizceïoðanu netiekrunâts. Runâju ar Miss Bads, kad bçrnus domâ izvest, jogribu Jums par to paziòot. Atbildçja, ka nekâdâ gadî jumâpirms svçtkiem ne. Mçs, darb., domâjam, ka tik drîz tasnenotiks, jo viss tiek ierîkots un krâsots kâ uz ilgâkupalikðanu. Zinât gan noteikti nevar, jo tas var notikt kurukatru mirkli. Bçrnu dokumenti esot kârtîbâ, un apìçrbiun apavi arî visiem sagâdâti. Tâ kâ, ja ir iespçjams, tadgâdâjat tik Annelîti âtrâk prom. Annelîte jau apjautâjâs,kâ krustmâmiòa runâ ar ......? Vai tâpat kâ mçs? Nevararî sagaidît, kad bûs jâbrauc prom, pie krustmâmiòas, jopar to visu mçs tagad runâjam.

154


Annelîte ir vienîgâ, ar kuru varu sarunâties kâ ar lieludraugu, bet lielâ pûlîða dçï (12 gab.) mums visiem iznâkvairâk íîvçties, kâ laipni runâties. Annelîte jums abiembûs labs palîgs mâjas darbiòos, viòa grib man visu palî -dzçt, ðût un lâpît utt. Nedrîkstu jau neko dot rociòâ, jovisi citi grûstâs un dauzâs, ka bail skatîties. Gan jau re dzç -siet, cik âtri viòa visu ievçros un iemâcîsies, ko parâdîsiet.

Ar apìçrbiem Annelîte ir labi apgâdâta, tâ kâ uz ðejieninesûtiet. Varbût tieðâm iznâk, ka uz svçtkiem Annelîteciemojas pie Jums.

Jûsu skaisto paciòu saòçmâm 16. 10. 48. Pie izpako ða -nas Miss Bads Annelîti nosauca par “laimîgo meitenîti”,redzçdama un pati lîdz priecâdamâs par skaistajâm lie ti -òâm. Zâbaciòi ir drusku palieli, bet tas nekas, jo ðo ziemujau nenovalkâs, un paðlaik nedodu, lai vçl pietaupâs, komâjâs valkât, resp. — pie Jums. Zilâ jaciòa ïoti labi stâv,un citus sîkumiòus, kâ kamolîðus, uzrocîtes un zeíîtes,Annelîte pati pievâc un turpat gultiòâ grib visu glabât piesevis. Saldumus apçd tûlît, izdalîdama arî citiem bçr niem,bet pârçjâs mantas neatïauj nevienam aiztikt. Dzimðanasdienas paciòu doðu tikai tad, kad svçtîsim, lai bûtu pa -tiesa tâs lielâs dienas izjûta.

Kad kâdam nu tiek tâ diena svçtîta, tad visi tiek uz -posti tam vienmçr par godu. Sapucçti dzimðanas dienasdrçbçs, un svinçts ar kliòìeriem un dâvanâm, neizslçdzotarî “lai zied puíes Tavâ dzîves celiòâ”.

Es cenðos, cik nu varu, ieaudzinât to atðíirîbu starpdarbdienas drçbçm, svçtdienas un svçtku dienas drçbçm.

155


Tad nu visi pazîst katrs savas drçbes un zin, kad katrajâapvelkâs.

Annelîte jau paspçjusi noskatîties skapî savu otru pa -ciòu un nu neliek mieru, kas tur iekðâ? Pieteicu, ka nokrustmâmiòas un brâlîða dzimðanas dienas dâvaniòa. Taknevar sagaidît, kad nu bûs tâ diena, kad saòems paciòu.

Zeíîtes Annelîtei pietiekoði, tâpat cimdiòi tie paði, nopagâjuðâ gada. To komplektiòu noteikti nesûtiet, lai pa -liek mâjas ðtâtei.

Tad nu Annelîte sûta brâlîtim un mîïai krustmâmiòaidaudz mîïas buèas un gribu drîz braukt pie krustmâmi -òas. Tâ Annelîte lika man rakstît.

Pçc dzimðanas dienas svinîbâm rakstîðu atkal. Mansnodoms ir — bçrnus visus kopâ vçl nofotografçt, bet vaiiznâks?

Vçlu Jums visu labu.Jûsu A. Murava


IRO Bçrnu labklâjîbas valdes priekðsçdçtâjas Dorotijas Mârðalas vçstule

“krustmâmiòai” par Annelîtes nodoðanu audzinâðanâ

Dokuments Nr. 29

Starptautiskâ bçgïu organizâcija

23. oktobrî 1948.

Ðî vçstule ir atbilde uz Jûsu rakstu no 6. oktobra1948. gada par Jûsu tâlâkajiem pûliòiem pieòemt audzi -nâðanâ Annu Z. [kâ jau norâdîts, ðajâ rakstâ Annas uz -vârds netiek minçts — J. R.].

Esmu saòçmusi atbildi no Þençvas Starptautiskâs So -ciâ lâs Palîdzîbas ar paziòojumu, ka viòi nebija spçjîgi nekoizdarît, lai Jûs varçtu uzòemties aizbildniecîbu par Annu.

Dorotija Salivana, katoïu imigrantu palîdzîbas pâr -stâve no Kanâdas, apmeklçja Britu zonu pagâjuðajâ ne -dçïâ, un es pârrunâju ar viòu personîgi Annas lietu, joSali va nas jaunkundze var ðeit ierasties tikai reizi daþosmçneðos.

Viòa nesaskatîja nekâdas grûtîbas savâ biedrîbâ, lainodotu Annu Jûsu apgâdîbâ, ja Jûsu mâja tiktu atzîta parpiemçrotu bçrna audzinâðanai.

Viòa patiesi bija ïoti atsaucîga, un pçc ilgâm pârru -nâm ar viòu Lemgo Bçrnu labklâjîbas nodaïa nolçma atïautviòai virzît ðo lietu emigrâcijai uz Kanâdu.

157


Noslçgumâ tika teikts, ka citi emigrâcijas ceïi naviespçjami un nav iemesla ilgâk aizkavçt bçrna dzîves ap -stâkïu nokârtoðanu.

Anna dosies uz Kanâdu ar bçrnu grupu, ja sekmîgi iziesmedicînisko apskati Katoïu imigrantu biedrîbas uzrau -dzîbâ.

Es Jums paziòoðu par tâlâko darbîbu un uzòemðanaspasâkumiem, lîdzko to zinâðu.

Imigrantu biedrîbas adrese ir sekojoða:

249 Main StreetOttawa Canada

Es Jums apliecinu, ka mis Salivana paziòos savai Ka -nâdas iestâdei par apstâkïiem, kas saistîti ar ðo gadîjumu,un Jûs varçtu personiski griezties ðajâ iestâdç pçc tam,kad bûsiet saòçmusi manu pçdçjo paziòojumu par Annasuzòemðanu Kanâdas misijâ un viòas sagatavoðanu ceïam.

C.U.C. anketas kopija, kuru Jûs lûdzat, pievienota.Patiesi ceru, ka Anna varçs bût kopâ ar Jums Ziemas -

svçtkos.Patiesi jûsu

Dorotija M. Mârðala


Dorotijas Mârðalas Annelîtes “krustmâmiòai”.....nosûtîtâ “Vientuïa bçrna nodoðanas anketa”

Dokuments Nr. 30

“Vientuïa bçrna nodoðanas anketa”

Reìions: Lejassaksijas zeme Datums 23. nov. 1948.Es, Ðimane BlochStarptautiskâs bçgïu organizâcijasBçrnu labklâjîbas ierçdne, ar ðoLûdzu atïauju izòemtAnnu Z. siev.dz.No Hanenklee bçrnu namauz (1) un (2) Liecîbas: valsts dokumenti, 2—3 lieci niekusniegtiDzîvesstâsts:(1)Anna Z. dzim. 12. 11. 43. [norâdîtâ dzimðanas vietanetiek minçta — J. R.]runâ latviski(2)Reliìija: Romas katoïu(3)Viòa atrasta 3. 7. 45. Hanenklee bçrnu namâ

159


(4)Viòa tur nonâca pçc sekojoðiem notikumiem: informâ-cija par vecâkiem un mâjas apstâkïiem.

Pirmais ârlaulîbas bçrns sievietei, kurai bija jau 3 liku -mîgi bçrni. Viòas vîrs pazuda 1941. gadâ, kad krievu ka -raspçks atstâja Latviju. No 1942. lîdz 1944. gadam viòadzîvoja nesareìistrçjusies ar bçrna tçvu, un viòð to pa -meta. Tâ kâ viòai bija jâstrâdâ, lai uzturçtu sevi un savus4 bçrnus, viòa lûdza, lai visjaunâko pieòem bçrnu namâ.

Annu pieòçma Rîgas Valsts bçrnu namâ 14. 4. 44. unkopâ ar visiem tâ iemîtniekiem evakuçja 5. 10. 44.

1947. g. latvieðu DP ..... kundze iesniedza lûgumu parbçrna adopciju (tam jâbût zonas arhîvâ). Kopð 1946. gadaviòa sûtîja bçrnam paciòas. 24. 10. 48. viòa vçlreiz uz -rakstîja iesniegumu un 4. 11. 48. iesniedza sava nâkoðâdarba devçja apliecinâjumu, ka viòð ir gatavs sniegt pa -jumti Annai un viòas paðas ìimenei.(5)Bçrna tautîba / pavalstniecîba ir latvieðu

Nr. 1. Dr. Bergfelde, agrâkâ Rîgas Valsts bçrnu namadirektore un galvenâ ârste, tagad DP nometnç Wilno,Clausthal, Zellerffeld.

Nr. 5. S. BlochBçrnu labklâjîbas ierçdne

Lejassaksijas zeme

1. Ka bçrnam atïauts pârcelties uz Kanâdu ar audþu - mâti ..... kdzi nolûkâ adoptçt bçrnu pçc tam, kad

160


apstiprinâsies, ka vîzas uz Kanâdu visâm trim personâmizsniegtas.

2. Ka ðî lieta nododama par to atbildîgajai Labklâ -jîbas aìentûrai Kanâdâ.

3. decembrî 1948.

Dorotija MârðalaIRO Bçrnu labklâjîbas valdes priekðsçdçtâja


Bçrnu nama darbinieces A. Muravas vçstuleAnnelîtes “krustmâmiòai”

Dokuments Nr. 31

Hanenklee 4.1.49.

God ..... kundze!Vispirms novçlu jums abiem priecîgu un veselîgu

1949. gadu. Lai Dieviòð dod, ka viss, ko vçlaties, pie -pildâs, it seviðíi Annelîtes lietâ.

Tâ, nu visi svçtki nosvinçti. Pie mums jau gâja raibi joraibi. No vieniem priekiem ârâ, otros iekðâ. Vispirms sâ -kot ar Annelîtes dzimðanas dienu, kas bija satraukuma pilna.Annelîtei visskaistâkâ dâvana bij Baibiòa, par kuru viòaïoti priecâjâs un arî vârdiòð ïoti patika. Tagad visa mâjazin saukt — Annelîtes Baibiòa! Tad vçl “jubilâriem” pargodu galdu skaisti dekorçjâm ar svecçm, ziediem, aug -ïiem un galvenais — ar lielu kliòìeri.

Pçc mielasta pielaikojâm skaisto kleitiòu un priekðau-tiòu, kâ arî matu bantîti. Kleitiòa, tâpat priekðautiòð, irtieði laikâ un ar koðo garnitûru viòai ïoti piestâv. Nola -sîju arî krustmâmiòas apsveikuma vçstuli, kuru Annelîteglabâ vçl ðodien. Vakaros gulçtiedama, ieliek man kabatâun, rîtos celdamâs, atkal paòem pie sevis, lai es nepazau -dçju. Ir gan tâda, pamelnâka, bet lai nu glabâ vien.

Tad eglîti pirmo reizi dedzinâjâm 19. 12., jo Miss Badsbrauca atvaïinâjumâ uz Angliju. Bij atkal prieki bez gala.

162


Uzveda teâtra gabalu, kurâ arî Annelîte darbojâs lîdz kâsniega pârsla. Pçc tam bija Ziemassvçtku vecis ar dâva -nâm, kas sacçla lielu uztraukumu, jo nerâtniem bçrniemsolîja þagarus, bet, tâ kâ visi apsolîjâs laboties, tad pçrienuneviens nesaòçma — tikai dâvanas. Katram bçrnam iz -nâca vairâkas spçïu lietiòas, jo kâds latvieðu kgs no savaspuses personîgi dâvâja katram vienu mehâniski uzvel -kamu mantiòu. Tanî vakarâ bçrni ilgi neiemiga no prie -cîgâ satraukuma.

Tieði svçtku sestdienas vakarâ dedzinâjâm otro reizieglîti un tâpat, ar visiem priekðnesumiem, kâ pirmo reizi.Bija daudz viesu, kâ arî vâcu bçgïu bçrni, kas palika uz ro -taïâm, kâ arî vakariòâm. Tas atkal bij viens jauks va kars.Mûsu bçrniem bij liels brînums, ka tik vâcu bçrni arî va -rçja nâkt, jo parasti viòi ir “karastâvoklî” ar vâcu bçrniem.

Cik tas ar savâdi neizklausâs, bet, kad novçro, kâdssavstarpçjs naids ðajos bçrnos izpauþas. Ja nevar viensotram iemest ar koku vai akmeni (kas notiek ïoti bieþi),tad, garâm ejot, uzsauc viens otram — puika, puika, —tas nozîmç lamu vârdu, ko iemâcîjuðies arî vâcu bçrni.Mçs gan, pieauguðie, to apkarojam, bet tas maz ko lîdz.Ir arî citas pârestîbas no vâcu bçrniem jâiztur, bet tas nutâ ir paðlaik.

Skaisto cepurîti, cimdiòus un zeíîtes Annelîtei pa snie -dzu tieði svçtku rîtâ, tad jau nu tanî paðâ dienâ arî, ârâejot, izpriecâjâmies — piestâv ïoti jauki pie pelçkâ mçtelîða.

Bet nu gan es apsûdzçðu Annelîti. Iedevu Annelîteiðíçres, lai izgrieþ krâsainâs bildîtes (saliekamâs), bet ko

163


griezîs bildîtes — òçmusi sev matus noðíçrçt no pieres,cik tâlu var aizsniegt, un lîdz paðai âdai. Nemaz nezinu,kâ varçðu atkal ataudzinât, lai varçtu banti iesiet, un izska -tâs lai, tîri spuraina. Teicu gan, ka krustmâmiòa tâduAnnelîti pie sevis nevedîs, bet viòa raudâdama man at -bild — krustmâmiòa jau mani neved!

Jâ, tur viòai taisnîba. Es ceru, ka âtri, âtri pienâks laiks,kad varçðu Annelîti pavadît pie Jums, tâpat kâ svçtku sest -dien aizvadîju lîdz Wunsdorfai puisîti, kuram mâ miòaAnglijâ. No Wunsdorfas viòð brauks ar lidmaðînu lîdzLondonai — Manèestrai, tad droði vien mâmiòa viòu tursagaidîs. Vçl nav nekâdu ziòu, bet kuru katru dienu gaidu.

Tad vçl viens puisîtis tiek no vecâkiem pieprasîts atpa -kaï uz Latviju, un par pârçjiem maniem mazajiem ganjau Dieviòð gâdâs kaut kur labi izvietot.

Gribçju uzòemt svçtkos bçrnus, bet Mis B. neatïâva, jopaðlaik baidâs no krievu spiegiem, kas par mûsu bçrnunamu ïoti interesçjas, bet gan kaut ko mçìinâðu ar savâmfilmâm.

Nu palieciet jûs abi mîïi sveicinâti no mums visiem —it seviðíi no Annelîtes mîïa buèa.

Visu labu M.


D. Mârðalas paziòojums par Annelîtes izceïoðanuuz Kanâdu

Dokuments Nr. 32

Kanâdas nacionâlais telegrâfsLemgo, 6. dec., 1949.Alberta, Kanâda

Anna Z. Nr. 267 izceïo uz Kanâdu ar kuìi Balou noBrçmhâfenas, Vâcija, 9. decembrî.

Mârðala

165


Katoïu labklâjîbas biroja direktora T. Brenanapaziòojums par Annelîtes nodoðanu audzinâðanâ

Dokuments Nr. 33

Katoïu labklâjîbas birojsRev. Tomass BrenansDirektors 11. janvârî, 1950.Alberta

Cien. ..... kdze.Miss Rafinga ir nodevusi man Jûsu dokumentus ar

galîgo lçmumu Annas iekârtoðanâ. No dokumentiemesmu konstatçjis, ka Jûsu reliìija nav Romas katoïu. Tasrada grûtîbas, jo Jums bûs gandrîz neiespçjami sniegtbçrniem katolisku audzinâðanu.

No bçrna dokumentiem mçs secinâm, ka abi vecâkibijuði Romas katoïi, un saskaòâ ar Ontario likumiem Ro -mas katoïu bçrns jânodod katoïu audþuvecâkiem.

Esmu jau rakstîjis Maknaba tçvam Reddîrâ ar lûgumuapmeklçt Jûs. Varbût Jûs varçtu lietas labâ satikties ar viòu.Ja viòam radîsies iespaids, ka bçrns noteikti augs kato -liskâ garâ un apmeklçs katoïu skolu, mçs varbût spç sim at -rast kâdu risinâjumu.

Patiesi JûsuTomass Brenans

166


Dorotijas Mârðalas vçstule “krustmâmiòai” sakarâ ar Annelîtes adopcijas atteikumu

Dokuments Nr. 34

Alberta 28. februârî, 1950. Kanâda

Dârgâ kundze.Biju prombûtnç no H.O. un atgrieþoties saòçmu Jûsu

vçstuli par Annu.Man pietrûkst vârdu, lai izteiktu, ko es jûtu attiecîbâ

uz ðo lielo nodevîbu, kas Jums nodarîta. Un es esmu bez -spçcîga jel ko darît! Esmu gulçjusi nomodâ ilgas naktsstundas dziïâ aizvainojumâ un satraukumâ par ðâdunodevîbu, un paðreiz viss notikuðais ir man nesaprotams.

Esmu ïoti daudz nodarbojusies ar ðo konkrçto gadî -jumu, jo tas viss mani izaicinâja ar visâm grûtîbâm, kasar to saistîjâs, — vienu laiku ðîs grûtîbas ðíita nepârvara-mas, bet es varu Jums apliecinât, ja man bûtu bijuðas kautmazâkâs aizdomas, ka ðî biedrîba nenodos Annu jûsu gâ -dîbâ reliìijas atðíirîbu dçï, viòa tâdos apstâkïos ne mû þamnebûtu atstâjusi Vâciju.

Jûtos îpaði vainîga kâ tâs valdes priekðsçdçtâja, kurabeidzot piekrita nodot Annu Jums. Tajâ laikâ man neva-jadzçja pieïaut ðâdu rekomendâciju, bet reliìijai nekadnav bijusi liela nozîme manâ dzîvç — drîzâk gan labajiemnodomiem, ar kuriem cilvçki dzîvo, nevis tam, vai viòipieder pie katoïu vai protestantu baznîcas!

167


Tajâs dienâs, kad Jûs sâkât interesçties par Annu,mums nebija nekâdu “shçmu” bçrniem, kas pârceïami uzpatstâvîgu dzîvi citâs zemçs, un Jûsu piedâvâjums bija tiklaba izdevîba iekârtot vismaz vienu mazu meitenîti. Betcik daudzkârt labâk bûtu bijis Jums, ja es bûtu uzstâjusiprincipâ, ka Jûsu reliìijai jâbût tâdai paðai kâ Annas!Nebûtu ðo gadu, kas pagâjuði veltîgâs emocijâs un ne -piepildîtos sapòos! Esmu ïoti noraizçjusies par vilðanos,kuru esmu Jums sagâdâjusi.

Es nekâ nevaru izdarît, vienîgi oficiâli paziòot par savuvilðanos.

Jums ir pilnîga taisnîba, ka mçs nevaram sâkt karu arkatoïu tçviem — sâkotnçjâ kïûda ir mana, un, kâ Jûs mi -nçjât, valsts likumi aizliedz ðâdu adopciju.

Ja ðî bûtu lîdzjûtîbas vçstule vien, es nespçtu vçl dziïâkskumt par Jums, bet man ir vçl spçcîgâks saðutums par tiem,kas rîkojuðies pilnîgi neprincipiâli un negodîgi vi òiem uz -ticçtajâ lietâ.

Valde vairs nerekomendç bçrnu individuâlu izvieto-jumu — tas ticis pilnîgi pârtraukts 1948.—49., bet JûsuAnna bija izòçmums, jo Jûs par viòu interesçjâties.

Bçrni tiek izvietoti tikai pçc vienoðanâs ar I.R.O. un val -dîbâm, un Kanâdai nav îpaðas shçmas protestantu bçrniem.

Lûdzu pieòemt manas visdziïâkâs lîdzjûtîbas ðajâ bç -dîgajâ gadîjumâ, un man atliek tikai cerçt, ka Annas pâr -celðanâs pie audþuvecâkiem bûs laimîga, neraugoties uztâs motîviem.

Patiesi JûsuDorotija M. Mârðala


Katoïu labklâjîbas biroja paziòojums “krustmâmiòai” Annelîtes adopcijas lietâ

Dokuments Nr. 35

Katoïu labklâjîbas birojsAlberta 2. martâ, 1950.

Cien. ..... kundze.Mçs esam saòçmuði Jûsu vçstuli no 26. februâra un

steidzam Jums paziòot, ka joprojâm turpinâs pçtîjumisakarâ ar Jûsu iespçjâm pieòemt mazo Annu.

Ar Maknaba tçva starpniecîbu esam atraduði Reddîrâadvokâtu, kurð Jums iesniegs parakstît dokumentu, arkuru Jûs garantçsiet, ka audzinâsiet ðo bçrnu katoïticîbâ.Jûs varat parakstît vai neparakstît ðo dokumentu pçc sa vasbrîvas gribas, bet Jums jâsaprot, ka mums ir ne pie cie -ðama pilnîga pârliecîba, ka bçrns saglabâs savu katoï -ticîbu.

Tâpçc mçs gaidîsim ziòu par Jûsu rîcîbu ðajâ sakarâ.

Frensisa Rafinga

169


Katoïu labklâjîbas biroja paziòojums par atteikumu Annelîtes adopcijâ

Dokuments Nr. 36

Katoïu labklâjîbas birojsAlberta 6. marts, 1950.

Cien. ..... kndze.Turpinot 2. marta vçstulç rakstîto, man jâpaziòo, ka,

pçc Jûsu lietas izskatîðanas birojâ, viòi ir galîgi nolçmuði,ka mazo Annu nebûs iespçjams nodot Jûsu gâdîbâ unviòa nekavçjoties tiks iekârtota pie labiem audþuvecâ -kiem. Es zinu, ka tâ Jums bûs vilðanâs, bet pçc tam, kadviss tika apspriests, nolçma, ka tâ bûs labâk, un ðis lç mumsir galîgs.

Frensisa Rafinga

170


Bçrnu nama bijuðâs audzinâtâjas A. Hertelesvçstule Annelîtes “krustmâmiòai”

par bçrnu likteòiem

Dokuments Nr. 37

Ðelbija, 1950. g. 15. III

Labs vakars!Noraudâju lielas asaras, lasot Jûsu bçdîgo vçstulîti, ka

Annelîte nav sasniegusi savu mâmiòu. Jâ, smalki mumstos bçrnus gan prata prom paòemt.

Esmu vairâkkârtîgi rakstîjusi daþâdâm organizâcijâm,lai uzzinâtu savas grupas bçrnu adreses, bet vienmçr bezpanâkumiem. Aizbildinâs, ka bçrniem nebûtu vçlamsatminçties pagâjuðos laikus, — un tas ir paldies par pû -lçm, ka viòi tâdus iegûs tagad savâ îpaðumâ. Cik manzinâms, tad bçrniem esot pat atòemtas visas latvieðu grâ -matas un fotogrâfijas, kuras devâm lîdzi atmiòai. Negri -bas nemaz pieminçt, paliek rûgti un skumji.

Mîïâ ..... kundze! Grûti man bûs ðoreiz lîdzçt, joHahnenklee bçrnu namu pçc latvieðu bçrnu aizbrauk ða -nas uz Ameriku likvidçja. Kâdu laiku gan tur vçl esotbijis atpûtas nams DP bçrniem. Arî Rohlstorfa likvidçta,un visi bijuðie darbinieki dzîvo nometnç vai izceïojuði.Pirms Ziemassvçtkiem vçl daþi bçrni bija Klingbergâ. Vaitur vçl tagad kâdi ir — to nezinu. Ðaubos, vai bûs vçl kâdalatvieðu meitenîte.

171


Mçìiniet rakstît uz:S.C.F. KinderheimKlingberg bei PöhitzGermany

Varbût panâkumi neizpaliks. Tas arî bûtu vienîgaispadoms, ar kuru ceru Jums palîdzçt.

Piedodiet, ka tik nekârtîgi rakstu. Vçl nevaru îsti ðîsze mes gaitâs iejusties. Bûtu laimîga, ja bûtu man 4 rokasun 4 kâjas un diena divreiz tik gara, lai visu padarîtu.

Ar mîïiem sveicieniem Jums un .....A. Hertele


Pçcvârds

Zaudçjumi un guvumi

Pçdçjos gadsimtos mûsu tauta smagi ðaustîta, bet ne -kad tik smagi kâ 20. gadsimta abu pasaules karu pâr dzî -vojumos un to sekâs. Dzîvâ spçka zaudçjumi bijuði tiklieli, ka tagad rodas baþas par tautas ilgstoðu izdzîvo ðanu.Lîdztekus karadarbîbâ bojâ gâjuðiem izceïas bârabçrnuliktenis. Ðai dzîves traìiskai pusei uzmanîbu pievçrsis vçs -turnieks Jânis Riekstiòð.

Jau 2012. gadâ apgâds “Jumava” izdeva viòa sastâdîtorakstu un dokumentu krâjumu “Sauli dzîves pabçrniem!”par bâreòu un trûcîgo bçrnu aprûpi Latvijâ tâs pirmajâbrîvîbas laikâ pçc Pirmâ pasaules kara un Otrâ pasauleskara gados. Tagad viòð sagatavojis turpinâjumu ðim stâs-tam — “Latvijas bâreòi, kuri pazaudçja savu dzimteni”.Tas ir stâstîjums par Latvijas bâreòiem Vâcijâ laikâ no1944. lîdz 1949. gadam, viòu aizveðanu no Latvijas unaprûpi Vâcijâ, nosûtîðanu uz citâm valstîm.

Kad karadarbîba jau notika Latvijâ, 1944. gada ok -tobrî ar vâcu militârâs pârvaldes pavçli uz Vâciju eva -kuçja Valsts zîdaiòu namu no Rîgas Kapseïu ielâ, ValstsZîdaiòu namu Liepâjâ un Valsts Majoru bçrnu namu.

198


Kopâ apmçram 400 bçrnu. 1945. gada pavasarî, fronteiVâcijâ pienâkot tuvu, Liepâjas zîdaiòu namu neizdevâsevakuçt tâlâk uz rietumiem. Apmçram 200 tâ iemîtniekukrita boïðeviku rokâs un tika pârvesti uz austrumiem.

Pçc kara vairâk nekâ 200 bçrnu nonâca vairâkâs no -metnçs, kur tos aprûpçja rietumu internacionâlâs bçgïuaprûpes organizâcija UNRRA, vçlâk IRO. Latvijas Sar -kanâ Krusta un latvieðu bçgïu paðpârvaldes organizâcijupûles izdot ðos bçrnus trimdas latvieðu audþuvecâkiemsadûrâs ar UNRRA un IRO pretestîbu. Jau izdotiem bçr -niem bija jâatgrieþas bçrnu namos. 1949. gada pavasarî,sâkoties bçgïu (DP) nometòu slçgðanai, Latvijas bâreòitika sadalîti un lielâkâ daïa nosûtîti uz ASV, kâ arî uzKanâdu un Zviedriju.

Vairums ðo bçrnu tika nodoti patvçruma zemju audþu -vecâkiem, kur tie saòçma labu aprûpi un izglîtîbu. Viòuagrâkiem audzinâtâjiem Latvijâ un Vâcijâ ar ðiem bçr niembija maz saskares. Man personîgi zinâms, ka divi brâïinonâca kâda luterâòu mâcîtâja ìimenes audzinâðanâ. Abibeidza luterâòu seminâru un kïuva par mâcîtâjiem ame -ri kâòu draudzçs.

Kâ atseviðíi cilvçki viòi bija ieguvuði — izauguði par la -biem cilvçkiem brîvâ zemç. Diemþçl viòi aizmirsa lat vieðuvalodu un savu dzimteni, mûsu tautai viòi ir zuduði.

Jânis Meþaks,bijuðais audzinâtâjs

Klingbergas bçrnu namâ


Mansarda grâmatas internetâ:www.apgadsmansards.lv

ungrâmatu un kultûrpreèu mâjâ

NicePlace MansardsKr. Barona ielâ 21a, Rîgâ

SIA Apgâds Mansards,reì. nr. 40003697813,

adrese sûtîjumiem: a/k 61, Rîga, LV-1011, Latvija,tâlr. 26577695,

e-pasts: [email protected]


Documents

Janis Riekstins Latvijas barenji gala Janis Riekstins ... · Liels paldies visiem tiem, kuriem nav bijuðas vienal - dzîgas sveðumâ aizvesto Latvijas bâreòu problçmas, ku -