Japanio nepre - Monato · Vortaro intuicia, horizonto internacia lingvo skoTlando ..... 22 Antikva lingvo por moderna lando maNĈura LINgvo..... 24 Pli da subtenantoj, ĉiam malpli

35a jarkolekto - junio 2014/06

Monata revuo en Esperanto - Maandelijks - Antwerpen X - ISSN 0772-456 X

Japanio nepre ĉesigu baleno-kaptadon

La skotgaela: antikva lingvo por moderna lando

Ekde la apero de “Sed nur fragmento” ĝis la publikigo de “Paradizo ŝtelita” Trevor Steele estas unu el la plej produktemaj aŭtoroj en Esperanto. Pluraj el liaj verkoj fontas el liaj aŭstraliaj radikoj: “Sed nur fragmento”, la novelaroj “Memori kaj forge-si” kaj “Australia felix”, kaj la romanserio kun la titolo “La fotoalbumo”, kaj liaj lastaj historiaj romanoj “Flugi kun kakatuoj” kaj “Paradizo ŝtelita”. Sed aliaj verkoj rezultis el kontakto kun aliaj landoj, ekzemple Ger-manio, la fono de “Neniu ajn papilio” kaj “Kvazaŭ ĉio dependus de mi”; kaj Sove-tunio kaj aliaj regionoj el la vojaĝrakontaro “Falantaj muroj”, kaj precipe Hindio en “Di-verskolore”.

Tiu ĉi aŭtobiografio prezentas serion da bildoj el la vivo de la aŭtoro kaj donas la fonon de lia verkado.

Eldonjaro: 2014Tradicia bindita versio, formato 135 x 205 mm, 272 paĝoj. ISBN: 978-90-77066-50-8; prezo ĉe FEL: 19 eŭroj + afranko. Kiel bitlibro (ePub, Mobi aŭ PDF) prezo ĉe FEL: 11,50 eŭroj.Flandra Esperanto-Ligo, Frankrijklei 140, 2000 Antwerpen, Belgio.Rete: www.retbutiko.net.

Trevor Steele

Trevor SteeleTrevor Steele K

on

vink

a k

am

ufla

ĵo

Ekde la apero en 1987 de “Sed nur fragmento” ĝis la

publikigo en 2012 de “Paradizo ŝtelita” Trevor Steele

estas unu el la plej produktemaj aŭtoroj en Esperan-

to. Pluraj el liaj verkoj fontas el liaj aŭ straliaj radikoj:

“Sed nur fragmento”, la novelaroj “Memori kaj forgesi”

kaj “Australia felix”, kaj la romanserio kun la titolo “La

fotoalbumo”, kaj liaj lastaj historiaj romanoj “Flugi kun

kakatuoj” kaj “Paradizo ŝtelita”.

Sed aliaj verkoj rezultis el kontakto kun aliaj landoj,

ekzemple Germanio, la fono de “Neniu ajn papilio” kaj

“Kvazaŭ ĉio dependus de mi”; kaj Sovetunio kaj aliaj

regionoj el la vojaĝrakontaro “Falantaj muroj”, kaj

precipe Hindio en “Diverskolore”. Alia romano, “Kaj

staros tre alte”, rakontas la vivon de Jesuo. Kvin el tiuj

romanoj aperis ankaŭ en la angla, kaj “Flugi kun kakatuoj”

estis tradukita en la francan.

Tiu ĉi aŭ tobiografio prezentas serion da bildoj el la vivo

de la aŭtoro kaj donas la fonon de lia verkado.

Konvinka kamuflaĵo

ISBN: 978 90 77066 50 8

NUR 321

Konvinka kamuflaĵo

Monato • junio 2014 3

en tiu ĉi numero

www.monato.net

eldonejo: Flandra Esperanto-Ligo, Frankrijklei 140, B-2000 Antwerpen, Belgio; telefono: +32 3 234 34 00, retpoŝto: [email protected], valida anonctarifo: n-ro 9; kompostita, presita kaj vinktita en la eldonejo.

retejo:

www.monato.net

sociaj retejoj:• Twitter: @FEL_Antverpeno• Facebook:

http://eo-eo.facebook.com/revuo.Monato

• Ipernity: http://flandra_esperanto-ligo.ipernity.com

honora ĉefredaktoro:Stefan Maul.

ĉefredaktoro: Paul Gubbins, 3 Arden Court, Mossley, CW12 3JH Congleton, Cheshire, Britio. Rete: [email protected].

reviziantoj: Hèctor Alòs i Font, Edmund Grimley Evans, Jens S. Larsen, Rob Moerbeek, Brian Moon, Anna kaj Mati Pentus, Alexander Shlafer.

redakcia sekretario: Paul Peeraerts. Rete: [email protected].

grafiko: Ferriòl Macip.

redaktoroj:• Arto: Claude Nourmont-Moon, 2 Om Kläppchen, L-5682 Dalheim, Luksemburgo. Rete: [email protected].

• Ekonomio: Roland Rotsaert, Vis-spaanstr. 97, B-8000 Brugge, Belgio. Rete: [email protected].

• Enigmoj: Jean Pierre VandenDaele, Hisselsgasse 85, B-4700 Eupen, Bel-gio. Rete: [email protected].

• Eseoj: Sendu al la koncerna re-daktoro, depende de la temo.

• Hobio: Evgeni Georgiev, Porzellan-gasse 25/41, A-1090 Vieno, Aŭstrio. Rete: [email protected].

• Komputado: Edmund Grimley Evans, 2 Comfrey Court, Cambridge,Britio CB1 9YJ. Rete: [email protected].

• Leteroj: Monato, Frankrijklei 140, 2000 Antwerpen, Belgio. Rete: [email protected].

• Libroj: Boris Kolker, 6755 Mayfield Rd, Apt 312, Cleveland, OH 44124, Usono. Telefono 440-646-1482. Rete: [email protected].

Noto: Librorecenzojn oni ne sendu al la redaktoro proprainiciate. La kunlaborantoj ricevos la librojn kaj la recenzopetojn de la eldonejo.

• Lingvo: Roberto Pigro, Griva Digeni 1A (St Mary’s), CY-3031 Limassol, Kipro. Rete: [email protected].

• Medio: Sendu viajn kontribuojn al [email protected].

• Moderna vivo: Paul Gubbins, 3 Arden Court Mossley, CW12 3JH Congleton, Cheshire, Britio. Rete: [email protected].

• Noveloj kaj Poezio: sendu viajn kontribuojn al la eldonejo: Monato, Flandra Esperanto-Ligo, Frankrijklei 140, B-2000 Antwerpen, Belgio. Rete: [email protected].

• Politiko: Paul Gubbins, 3 Arden Court Mossley, CW12 3JH Congleton, Cheshire, Britio. Rete: [email protected].

• Scienco: Roberto Pigro, Griva Digeni 1A, St Mary’s, CY-3031 Limassol, Kipro. Rete: [email protected].

• Spirita vivo: Gerrit Berveling Van Vredenburchweg 435, 2284 TA Rijswijk, Nederlando +70-213 4914 Rete: [email protected].

• Turismo: Evgeni Georgiev, Porzellangasse 25/41, A-1090 Vieno, Aŭstrio. Rete: [email protected].

Verantw. uitgever: Paul Peeraerts, Frankrijklei 140, B-2000 Antwerpen.

Monato, internacia magazino sendependa pri politiko, ekonomio kaj kulturo en la internacia lingvo Esperanto; fondinto: Stefan Maul; 35a jarkolekto; aperas principe la 1an de ĉiu monato, escepte de aŭgusto; abontarifo varias laŭlande (vidu p. 4). Monato havas 126 korespondantojn kun kunlaborkontrakto en 43 landoj kaj abonantojn en 68 landoj; aperas nur originale en Esperanto verkitaj artikoloj (ne tradukoj); represoj kaj tradukoj el Monato nur kun indiko de la fonto; Mo-nato estas eldonata en tradicia papera versio kaj elektronike en la formoj PDF kaj ePub; krome aperas ĉe eldonejo por blinduloj kaseda versio kaj elektronika versio en la formo MPD; la enhavo de la artikoloj ne nepre kongruas kun la opinio de la eldonejo.

politiko

slovakio ..............................................................................7Karitato-kandidato

albanio-grekio ...................................................................7En ĉelo mortigita

moderna vivo

Murdado ............................................................................. 8La hejmo: por virinoj la plej malsekura loko

Japanio ................................................................................ 9Kortuma „NE” al baleno-kaptado

inFanoJ ...............................................................................10Malriĉeco: kulpas ne la ŝtato sed la hejmo

ĈINIo ................................................................................... 11Religio por nereligiemuloj

albanio .............................................................................. 11Projekto Kasparov

ĈINIo ...................................................................................12Juĝejo „enretigas” pliajn profitojn

pedagogio ......................................................................... 13Publika sekreto

MeTioJ ................................................................................. 13Batalo por la studontoj

arto

aŭstrIo .............................................................................. 14Ekspozicio okulfrapa

ekonomio

Mono .................................................................................. 15Donaco-ekonomio: alia mondo eblas

inTervJuoKroata ekonomikisto Mladen Staničić pri ekonomiaj alternativoj ............................................. 17

turismo

MediTeraneo ......................................................................19En Palermo subtere

eseo

signolingvoJ .................................................................... 20Vortaro intuicia, horizonto internacia

lingvo

skoTlando ........................................................................ 22Antikva lingvo por moderna lando

maNĈura LINgvo ............................................................... 24Pli da subtenantoj, ĉiam malpli da parolantoj

diskoj

Longe atendita, ne perdita ........................................... 25Unu horo da regeo kun Jonny M ................................. 25Kajto flugas plu ............................................................. 26

> abonoj ................................................................................... 4> El mia vidpunkto ......................................................................5> anoncetoj ..............................................................................27

foto

de l

a ko

vril

o: a

da

m l

au

4 Monato • junio 2014

kiel pagi vian abonon de monato?

> Per via FEL-konto.

> Per UEA-konto al la konto fela-x de Flandra Esperanto-Ligo.

> ElEŭropoalIBAN-kontodeFlandraEsperanto-Ligo,

BE66000026533843(BIC-kodoBPOTBEB1),bPost

1000Brussel.

> PerVisaaŭMastercard.Sendulanumeron,kontrolnumeron

kajvalidodatonleterealFlandraEsperanto-Ligo,

Frankrijklei140,B-2000Antwerpenaŭrete

[email protected],skajpealgerdjac

> [email protected]

> Perbankĉekotratitajebelgabankoeneŭroj.Aldonu15eŭrojn

prolabankkostoj.

Bv.noti,kepersonajĉekojnepluestasakceptatajenBelgio.

> tarifoj

> rekte al la eldonejo ...

Ŝtatodelapaganto MONATO LAJAROsurface aere rete 2akl. 1aklaso

Argentino EUR 29 34 17 6 9Aŭstralio AUD 87 92 52,20 9,50 15Aŭstrio EUR 53 59 30 6 9Belgio EUR 53 65 30 6 9Bosnio-Herc. EUR 29 35 17 6 9Brazilo EUR 29 34 17 6 9Britio GBP 46 50 26,40 5 8Bulgario EUR 29 35 17 6 9Ĉeĥio EUR 43 49 24 6 9Danio DKK 399 425 225 45 67Estonio EUR 34 40 20 6 9Finnlando EUR 53 59 30 6 9Francio EUR 53 57 30 6 9Germanio EUR 53 59 30 6 9Grekio EUR 53 57 30 6 9Hispanio EUR 53 57 30 6 9Hungario HUF 10200 1200 6000 1800 2700Irlando EUR 53 57 30 6 9Islando EUR 53 59 30 6 9Israelo EUR 47 52 26,40 6 9Italio EUR 53 59 30 6 9Japanio JPY 7980 8500 4788 860 1200Kanado CAD 78 84 46,80 9 14Kipro EUR 43 49 24 6 9Koreio EUR 47 52 26,40 6 9Kostariko EUR 29 35 17 6 9Kroatio EUR 34 40 20 6 9Latvio EUR 34 40 20 6 9Litovio EUR 34 40 20 6 9Luksemburgo EUR 53 57 30 6 9Malto EUR 43 49 24 6 9Nederlando EUR 53 59 30 6 9Norvegio NOK 430 480 258 48 72Nov-Zelando NZD 105 111 63 11,50 18Pollando PLN 144 170 85 25 38Portugalio EUR 47 51 26,40 6 9Rusio EUR 29 34 17 6 9Serbio EUR 29 35 17 6 9Slovakio EUR 34 40 20 6 9Slovenio EUR 43 49 24 6 9Sud-Afriko EUR 47 52 26,40 6 9Svedio SEK 499 543 299,40 56 85Svislando CHF 82 88 49,20 9 14Usono USD 78 82 46,80 8 13

> aŭ pere de peranto ...

> Aŭstralia: LibroservodeAEA,4/23AlbueraStreet,BatteryPoointTas7004,Australia. Reto:[email protected].> Aŭstra: LeopoldPatek,Martinstr.104/38,3400Klosterneuburg.Pĉk.7127744. Reto:[email protected].> Belga: VlaamseEsperantobond,Frankrijklei140,2000Antwerpen(IBANBE66000026533843).Reto:[email protected].> Bosnia kaj Hercegovina: Esperanto-Ligo,KraljaTvrtka19(Pf.452),71000Sarajevo.Konto:338-900-220-635-2698 Reto:[email protected].> Brazila: BrazilaEsperanto-Ligo,SDSEd.VenâncioIIISala301/303,Brasília(DF)70393-902,[email protected].> Brita: VivO’Dunne,Esperanto-AsociodeBritio,EsperantoHouse,StationRoad,Barlas-ton,Stoke-on-Trent,ST129DE,Britio.Reto:[email protected].> Ĉeĥa: PavelPolnický,NaVinici110/1029001Poděbrady,tel.325615651.Konto:Post- ovnísporitelnan-ro231798902/0300,variab.symbolporgazetoMonato:07001.Reto:[email protected].> Dana: RevuservodeDEA,ArneCasper,Bryggervangen70,4.Tv.,DK-2100Køben- havnOe.Tel.:+4539206348Poŝtel.:+4521408487.Reto:[email protected].> Estona: AhtoSiimson,Kastanivk.12--11,Paikusealev,Pärnumaakond,EE-86602. Reto:[email protected].> Finna: PäiviSaarinen,Esperanto-AsociodeFinnlando,Siltasaarenkatu15C65,FI-00530Helsinki,Finnlando. Reto:[email protected].> Franca:EsperantoFrance,4bis,ruedelaCerisaie,F-75004Paris(ibanFR7642559000094102001388731bicCCOPFRPPXXX).Reto:[email protected].> Germana:Esperanto-Buchversand Dr.WolfgangSchwanzer, Pfarrer-Seeger-Str.9,D-55129Mainz. Reto:[email protected].> Hispana:KatalunaEsperanto-Asocio,Apar-tat1008,E-08204Sabadell(Caixad’Enginyers,30250001151433398158;IBANES5430250001151433398158).Reto:[email protected].> Hungara:HungariaEsperanto-Asocio,HU-1146Budapest,Thökölyút58-60.II/209.Poŝtkest-adreso:HU-1368Budapest,Pf.193.Tel.:36/70/932-7465,36/70/932-7464.Reto:[email protected],www.esperantohea.hu.> Irlanda:Esperanto-AsociodeIrlando,9TempleogueWood,Dublin6W. Reto:[email protected].> Islanda:IslandaEsperanto-Federacio, Pósthólf1081,IS-121Reykjavík. Reto:[email protected].> Itala:ItalaEsperanto-Federacio,Via Villoresi38,I-20143Milano(pĉk.:37312204).Reto:[email protected].> Japana:JapanaEsperanto-Instituto, Wasedamati12-3,Sinzyuku-ku,Tokio,JP-162-0042,[email protected].> Kanada:KanadaEsperanto-Asocio,p/aYvesBellefeuille,kasisto,2372Haddington,Otta-wa,OntarioK1H8J4.Rete:[email protected].

> Korea:KoreaEsperanto-Asocio GangbyeonhansincoreB/D,1601ho, 350Mapo-dongMapo-gu, Seoul121-703Koreio Rete:[email protected].> Kostarika:HugoMora,Apartado606-1250,Escazú.Reto:[email protected].> Kroata:KroataEsperantistaUnuiĝo,SvetiDuh130,HR-10000Zagreb. Reto:[email protected].> Latva:MargaritaZelve,str.Rupniecibas35-13,Riga,LV-1045,Latvio.Poŝtel.:+37126407174.Reto:[email protected].> Litova:LaimiusStrażnickas,LEA,a.k.178,LT-01003Vilnius-C,Litovio. Reto:[email protected].> Luksemburga:LEA,1ruedeKehlen,8394Olm(pĉk.:CCPLULLIBANLU501111008936120000).Reto:[email protected].> Nederlanda:UEA,NieuweBinnenweg176,NL-3015BJRotterdam. Reto:[email protected].> Norvega:EldonejoEsperantoA/S,OlafSchousvei18,0572Oslo5. Reto:[email protected].> Nov-Zelanda:DavidDewar,POBox 35-849BrownsBay,Auckland0753Nov- Zelando.Reto:[email protected].> Pola:DanutaLeyk,ul.Miedzyborska117m8,PL-04-013Warszawa,konto06-1020-1156-0000-7102-0036-6328ĉePKOBPXIVO/Wwa.Reto:[email protected].> Portugala:PortugalaEsperanto-Asocio, R.Dr.JoaoCouto6,r/cA,P-1500-239 Lisboa.Reto:[email protected].> Ruslandaj: > HalinaGorecka,RU-236039Kaliningrad,ab.ja.1205,Ruslando. Reto:[email protected].> MikaeloĈertilov,Titova,6-24,RU-606211Liskovo,Nijhegorodskajaobl.,Rusio. Tel.:(929)0452654.Banko:“Raiffeisenbank”,kontoN.:40817810801000989447. Reto:[email protected].> Serba:ZoranČirič,BrankaMiljkoviča14,18000Niš,tel.+381-18-522582,poŝtel.+381-63-7200616.Reto:[email protected].> Slovaka:StanoMarček,Zvolenská15/11,SK-3601Martin. Reto:[email protected].> Slovenaj: > VišnjaBranković,ViaParini5,I-34129Tries-te.Reto:[email protected].> KroataEsperantistaUnuiĝo,SvetiDuh130,HR-10000Zagreb. Reto:[email protected].> Sud-Afrika:ColinBeckford,C2PlazaHill,3BowerRoad,Wynberg,7800. Reto:[email protected].> Sveda:SvedaEsperanto-Federacio, LeifHolmlund,Kågevägen40B,LGH1303,SE-93138Skellefteå,Svedio. Reto:[email protected].> Svisa:ChristophScheidegger,ImSchleedorn6,CH-4224Nenzlingen,ĝirkonto40-52612-7Basel.Reto:[email protected].> Usona:ELNA,1500ParkAve,STE134,Emeryville,CA94608.Tel.:+15106530998,Fakso:+15106531468. Reto:[email protected].


el mia vidpunkto

Gratulojn al la gazetoj Washing-ton Post kaj Guardian, kiuj en aprilo ambaŭ ricevis la plej prestiĝajn usonajn ĵurnalismajn laŭrojn, nome la premion Pulitzer.

La du gazetoj – unu usona, la alia brita – estis premiitaj pro siaj raportoj pri la agado de la usona Nacia Sekure-co-Agentejo (NSA) surbaze de t.n. liki-goj fare de Edward Snowden.

Snowden montris interalie, kiom la agentejo, subtenata de parale-laj organizaĵoj, ekzemple en Bri-tio, spionadis telefonajn kaj aliajn komunikaĵojn ne nur de ordinaraj ci-vitanoj sed ankaŭ de ĉefoj (ekzemple Angela Merkel) de laŭsupoze amikaj kaj samaliancaj ŝtatoj.

Hodiaŭ Washington Post kaj Guar-dian: ĉu morgaŭ – kia bela revo! – mo-nato? Dubinde ... sed kia propaganda pluso por Esperanto!

Bedaŭrinde, malgraŭ korespon-dantoj en multaj landoj (verŝajne pli ol disponeblas al multaj naciaj gazetoj), mankas al monato la financaj rimedoj por subteni longajn kaj temporabajn esplorojn en la sekretaj, senlumaj keloj de registaroj kaj grandaj kompanioj, protektataj de densa leĝaro kaj alte salajrataj advokatoj.

Pli grave, ni ne estas profesiaj ĵurnalistoj aŭ esploristoj. Ni havas aliajn postenojn, pri kiuj ni dependas por

surtabligi nian ĉiutagan panon; ni ha-vas familiajn, sociajn kaj aliajn devojn kaj respondecojn. Tamen tutcerte, sub niaj nazoj, estas sekretoj, kies gardistoj ne volas, ke tiuj estu publike ekzame-nataj.

Baza maksimo ĵurnalisma estas la jena: se iu, ie, deziras ion kaŝi, jen ĵurnalismo: ĉio alia estas reklamado. Pripensu: la registaro, regiona parla-mento, anoncas vastan projekton, kiu kreos centojn da laborlokoj. Bone ... jen novaĵo, nepre raportinda en novaĵ-bulteno. Tamen samtempe temas pri reklamado: vidu, kiel ni helpas niajn civitanojn, ilin subtenas ktp.

Aliflanke, kiam oficialulo, funk-ciulo, respondas al demando per „Komenti mi ne volas”, tiam jukas la ĵurnalista nazo: jen iu, kiu volas ion kaŝi ... do kial?

Mi ne tiel pledas por artikoloj pri konspirteorioj. Ilin ni lasu al la interre-taj forumoj kaj al tiuj, kiuj havas tro da tempo por teoriumi, maltro da pacien-co por funde esplori.

Tamen ĉu ne estus bone, se iam mo-nato povus malkaŝi al la mondo gran-dan publikan skandalon, krimaron kaŝitan, trompadon, kaj tiel kontribui al pli malferma, pli justa mondo? Jen ... premion Pulitzer mi enmense vidas, preskaŭ flaras, tuŝas.

Intertempe ĉiam eblas revi.

Ĉiam eblas revi… Paul Gubbins

Revemuloj estas ankaŭ membroj de la brita konservativa registaro, kiuj subtenas novan altrapidecan trajnli-nion por kunligi la ĉefurbon Londono kun provincaj grandaj urboj en la nor-do de Anglio.

Britio havas nur unu tian linion (kontraste kun ekzemple la franca reto), nome tiun inter la submarkola tunelo kaj Londono. Proponata nun estas nova linio, kiu kontraŭ miliardoj da pundoj ebligos ekzemple al komer-cisto en Manĉestro atingi la ĉefurbon eventuale 20 minutojn pli rapide ol nun.

Ĉu necese? Britio estas dense loĝata insulo kaj konstrui tian fervo-jon signifos detrui ne nur centojn da hejmoj en la metropoloj, sed ankaŭ atenci florojn kaj flaŭrojn de la angla kamparo.

Kontraŭuloj atentigas, ke estus pli saĝe elspezi la monon por plibonigi la ekzistantan reton favore al ordina-raj vojaĝantoj, nek alte salajrataj nek jam dorlotataj. Cetere la nunaj planoj enhavas truon: ne eblos trajni ekzem-ple el norda Anglio rekte al Bruselo aŭ Parizo. Ankoraŭ necesos trajnŝanĝi en Londono.

Certe mi, kiu forte subtenas fervo-jojn, pli entuziasmiĝus pri la projekto, se mi povus veturi rekte el mia norda regiono al Belgio aŭ Francio kaj tiel eviti Londonon. Se ne, mi konkludos simple, ke la proponata fervojo estas vanteco-projekto, kiu enŝutos monon en la poŝojn de konstrufirmaaj amikoj de la registara, konservativa partio. ¢

pri laŭroj kaj pri flaŭroj

Ĉu vi havas propran vidpunkton pri la temo? skribu al [email protected].

Paĝoj: 288; Formato: 135 x 205 mmEldonjaro: 2008Serio Stafeto n-ro: 32 Pezo: 333 gISBN: 978-90-77066-33-1Prezo ĉe FEL: 22,50 EUR + afranko

Mendu ĉe via loka libroservo aŭ rekte de Flandra Esperanto-Ligo, Frankrijklei 140, BE-2000 Antwerpen. Rete: www.retbutiko.net - [email protected]

Ne nur poezio estas en la libro … enestas, kompreneble, liaj “Lastaj poemoj” sed ne malmultaj scios ke post tiuj “lastaj” li jam verkis sufiĉe multe da postlastaj, kaj iuj el inter tiuj ankaŭ estas troveblaj en tiu ĉi honora kompilaĵo. Tre legindaj estas i.a. nepre la eseoj pri la historio de Esperanto en Sud-Afriko, pri la memorindaj personoj kiujn Edwin renkontis en kaj ekster la verda mondo.

Sed... prefere malkovru mem!

“Nekutime leginda verko”Donald Broadribb

www.retbutiko.net


Ŝokiĝisalbanoj,kiamilieksciis,kesamlandano estas ekzekutita engrekaprizono.IliaKareli,enkar-

cerigitaen1997proŝtelado,estismorti-gintapolicistonenlaprizonoMalandri-no,apudTesaloniko.Tie,lidiris,lapo-licistokajaliajprovosojlinjamdelongeturmentadis,tielkelineplueltenis.

Tamen,translokitealprizonoNigri-tas, Kareli estas ĝismorte bastonita dedekprovosojensiaĉelo.Tiokaŭzisfor-tanreagonnenurenAlbaniosedankaŭen Grekio.

amnestioLa prokuratorejo greka ordonis la

arestonde14policistojenambaŭprizo-noj.ProlamortigoprotestisankaŭAm-nestioInternacia.

La greka retĵurnalo ToVimaatingis kaj publikigis sep bildojn el la sekur-kameraoj de la prizono Nigritas.

Fine de marto 2014 pli ol 4,4 mi-lionoj da geslovakoj voĉdonis pornovaprezidanto.Faktenur50,48%

(2009:51,67%)partoprenislabalotojn.Venkiskun1,3milionojdavoĉojlacivi-lakandidato,entreprenistokajmilionuloAndrejKiska(51-jara).

Enladualoko,kun893841voĉoj,restis la ĝisnuna ĉefministro RobertFico, prezidanto de la socidemokratapartio.Entute kandidatis 14homojporlaprezidantaposteno.

Kiska estas senpartiulo.Lin favoristiuj, kiuj ne kredas pri la promesoj dela nuntempaj politikaj partioj. Lia pre-zidantakandidatecobaziĝissurkaritatajprojektoj.

kun koroEn2006lifondisneprofitemankari-

tatanasocionBona anĝelo(slovakeDo-brý anjel),kiesadministrankonsilionliprezidisĝis2013.Liverkisdu librojn:Prenu la vivon en viajn manojn kaj Vojo

SLOVAKIO

karitato-kandidato

de manaĝero el infero, aŭ kiel sukcesigi karitaton kun koro.

La prezidanton oni elektas en Slo-vakiopor servikvin jarojn.Laoficialaenpostenigookazosenjuniokajlaunuaeksterlanda vizito de Kiska okazos enĈeĥio.

Julius Hauser

ALBANIO-GREKIO

En ĉelo mortigita

Notis Amnestio, ke la polico enGrekiohavasjamdekelkajjarojligojn kun la nazia partio „OraAŭroro”.Tiel

oni celas klarigi plurajn perfortojnkontraŭenmigrintoj,precipealbanoj.

Bardhyl selimi

fuss

tsb

all

δη

μο

σιο

γρα

φικ

οσ

οργ

αν

ισμ

οσ

λα

μπ

ρακ

η α

.ε.

politiko


moderna vivo

Dum 2012 preskaŭ duonmilionodahomoj(437000)tralamondoperdissianvivonrezultedemur-

doj.TionraportisenVienolaOficejopriNarkotaĵoj kaj Krimado de UnuiĝintajNacioj(UNODC).

Ĉirkaŭ80%delaviktimojdemur-dojkaj95%delakrimulojestasviroj.Preskaŭ 15 % de ĉiuj murdoj okazassekvedeperfortoenlafamilio(63600).En la plimulto de tiaj kazoj, preskaŭ70%,lapereintojestasvirinoj.

Doporvirinojlahejmopovasestilaplejdanĝeraloko.Tioestasapartekortuŝa,ĉar tiuj, kiuj devas defendi siajn proksi-mulojn,estasiliajmurdintoj.Pliolduonode ĉiuj viktimoj estasmalpli-ol-30-jaraj,el kiuj infanoj en aĝo ĝis 15 jaroj estasiompliol8%deĉiujmurdoj(36000).

regiona situacioPreskaŭ750milionojdahomojloĝas

en landoj kun alta nombro demurdoj,nomeennordakajsudaAmerikokajenAfriko.Tio signifas, ke preskaŭduonodeĉiujkrimojokazasenlandoj,enkiujtroviĝas 11 % de la monda loĝantaro.Aliaflankeestastrimiliardojdahomoj,ĉefeenEŭropo,AziokajOceanio,kiujloĝas en landoj kun relative malaltanombrodemurdoj.

Averaĝetralamondoestasmurdataj6,2homoj jeĉiuj100000 loĝantoj.Ta-menenAfrikokajcentraAmerikolacife-roestaspliolkvaroblealta(respektive30kaj26pereintojelĉiuj100000homoj).

Maltrankvilige estas, ke murdoj ennordakajorientaAfrikokajlasudapar-

todeAziokreskasprosociakajpoliti-kamalstabileco.TamenensudaAfrikoduoniĝisinter1995kaj2012lanombrodemurdoj,de64,5ĝis31el100000ho-moj.

Laaŭtorojdelaesploronotas,keenAmeriko30%delamurdojfarisbandojkaj organizitaj grupoj. En Eŭropo kajAziotiuciferonesuperas1%.

Kaŭzoj de murdadoKonsumadodealkoholaĵokaj/aŭde

malpermesitajnarkotaĵojpligrandigaslariskondemurdo.Eniujlandojĉepliolduonodelamurdojlakrimulojagissubinfluodealkoholo.Kvankamlaefikodemalpermesitaj narkotaĵoj estas malplibonedokumentita,kokainokajstimuli-lojdeamfetaminajspecojestisligitajalperfortokajmurdo.

Pafarmiloj estas laplejvasteuzatajmurdiloj, en kvar el dekmurdoj en lamondo.Ĉirkaŭ kvarono de la viktimojestasmurditajperklingojkajakrajob-jektojkajiomplioltrionomortisrezultede aliaj perfortaj manieroj (sufokado,venenadok.a.).

Notiteestas,kepafarmilojestasdis-vastigitajprecipeenUsono,kiedutrio-nojnde lamurdojoni farasperpafiloj.Akrajn objektojn oni uzas plej ofte enEŭropokajOceanio.

Tutmonde pro intenca murdo estas43 kondamnitoj kontraŭ ĉiuj 100mur-doj.Tamentiunombrodiferencastralamondokajkonsistigas24%enAmeri-ko,48%enAziokaj81%enEŭropo.

Evgeni GeorGiev

MURDADO

La hejmo: por virinoj la plej malsekura loko

co

nc

ha G

ar

cía

her

ná

nd

ez

Japanionepreĉesigubaleno-kaptadonen Antarkta Oceano, ordonis finede marto la Internacia Kortumo en

Hago,Nederlando.ĜisnunJapaniokap-tisbalenojnlaŭinternaciakonvencioprireguligodebaleno-ĉasado,kiupermesasĉasadonnurpor sciencaj,nekomercaj,celoj.

Tamenlakortumotrovis,keJapaniokaptispliolmilbalenojn,troporscien-caj,esplorajceloj.Ceterelakarnoestaskomercevendita.Evidentis,keJapaniofaris komercanbalenkaptadon sub pre-tekstodesciencajesploroj.

La proceson komencis la aŭstraliaregistaro kontraŭ Japanio, prezentanteargumentojn,kiujnlakortumopleneak-ceptis.

restoraciojLakortumadecidoreprezentasbaton

kontraŭlajapanajregistaro,komercistoj

kaj restoracioj, kiuj servas balenaĵon,sednekontraŭlaĝeneralapubliko,kiukutimenemanĝasbaleno-karnon.

KlaresenteblasenJapanio,keneplueblas rezisti eksteran premon por abolienlandajn moron kaj tradicion, kiuj neakordiĝaskunlainternaciahomamoralo.

Nunalilandajkritikantojcelasĉesigidelfeno-kaptadon ĉeTaiĵi-golfeto en la

gubernioWakayama en la centra Japa-nio.Fiŝistojenpelasdelfenojnenlagol-feton kaj tie ilin kaptas.

EnjanuarolausonaambasadoroenJapanio, Caroline Kennedy (filino dela prezidinto J. F. Kennedy), diris, kelausonaregistarokontraŭasmalhomandelfen-enpelan kaptadon.

isikawa Takasi

JAPANIO

Kortuma „NE” al baleno-kaptadocustoms and border protection service, commonwealth of australia


kin

ch

an1

moderna vivo

Ekzistas en Germanio tri milionojdainfanojvivantajsublalimodemalriĉeco.Krome,en la lastaj30

jaroj, „nenio okazis por infanoj”. TielopiniaslaprezidantodelaGermanaIn-fanprotekta Ligo.

Kielsolvonlipostulisgarantiojnpribazafinancasekurecodeidojkajgepa-troj, pri plena aparteno al la eduka kajsocia sistemoj kaj aparte pri politikavoĉdonoligataallanombrodeinfanoj.Laŭlalastapunktopatrinokunkvarin-fanojhavukvinplenvalidajnvoĉojn.

Linsubtenisenketo,laŭkiu70%delagermanojkredas,keonineagassufiĉekontraŭinfanapaŭperismo.Similanom-bropretaspagiplidaimpostojfavorealmalriĉajinfanoj.

PolitikistojReage al tia alarmkrio, homoj

elkreskintajpostladuamondomilitomi-rigitedemandassin,kieilivivas.Multajnuntempajpolitikistoj,instruistoj,funk-ciulojktpdevenasdepostmilitemalriĉajfamilioj,dotitajdegrandaidarokajsenaŭto,telefonoaŭtelevidilo.

Ilipluuzisjamuzitajnvestaĵojn,mo-deste manĝis, kaj vivis sur malmultajkvadratmetroj sen propraj ĉambroj. Iliricevis malmultan poŝmonon, longdis-tance piediris al lernejoj. Ili pagis ler-nejanmononensuperajinstitucioj.Tiujinfanojestismalriĉaj.

Sed ne konante la nocion „infanapaŭperismo”, ili tamen ricevis konten-tiganinstruadonkaj,senpsikologajkajsociajhelpantoj,atingisplialtansocianŝtuponollagepatroj.

pretendojKontraste, post du generacioj, ĉu

vere lanunasituaciodealmenaŭ20%dela15milionojdapersonojsub20ja-rojestasmizera,kajĉuvere„neniooka-zis”porili?Efektivemalriĉecondifinaspretendoj pri la vivostilo kaj statistikaj nombroj.Ekzistasaliajnombrojkajaliajstatistikoj, kiuj almenaŭ relativigas laasertojn.

Germaniodisponaspri156familio-politikaj institucioj (praktike subven-cioj)kun sume200miliardojdaeŭroj.Estas neeble mallonge detali ilin, kaj

konstante ilipliiĝas,monsumojaltiĝas.Iom resume, la impostpagantoj liverasallafamiliojinfansubvencion,aldonajnmonajnsubtenojn,gepatransubvencion,impostan redukton, rajtojn pri gepa-tra libertempoplus salajraplupago,prisenkosta infanvarteja lokopost launuavivojaro.

Cetere, la ŝtato subvencias ĉiuntianlokonper10000eŭrojjare.Ekzis-tas konsultejoj pri diversaj problemoj.Senpagajestaslalernejojkajlastudado.Finance grave efikas la senkosta apar-teno de la infanoj (kaj de nelaborantapatrino/patro)allasanservo.Jennuretaparto de la listo.

generaciojLa funkciulaj alarmvokan-

toj ĝenerale nur priplendas monanmalriĉecon.Tio sendube povas ekzisti.Sed laproblemojne estas tiomamasajkajinfanojkunmalmultamononenepredevas vivi mizere, kiel pruvis antaŭajgeneracioj.

Verekompatindajestasinfanoj,kiesgepatroj vivas malpace, kiuj hejme nespertasamon,edukon,instruadon;infa-noj,kiujnekonassiandevenon,nevi-dasindajncelojnenlavivo.

Ankaŭ tiuj, kies rilatoj konsistas el„sociaj retoj”,kies aspiro estas labrilaŝajnodelavarbindustriajpromesoj,kiujdevas iri vojon en kruela, malmorala,perforta direkto.

Plej ofte tiuj kazoj ne fontas en laanonimasenkora„socio”,sedenlahej- maĉirkaŭaĵo.Neniukajneniovereka-pablaskuracitiesmensajndispoziciojn.Eĉnemono.

Franz-Georg rössler

INFANOJ

malriĉeco: kulpas ne la ŝtato sed la hejmo


fab

ian b

ro

ma

nn


Iundimanĉonmiafratokajmi,laŭlapetodeniapatrino,akompanisŝinaltemplo.Nekmi nekmia frato estas

religiemaj, sed pri nia patrino, 82-jaraanalfabetino, ni vere ne scias, kion ŝiprie opinias.

Niscias,tamen,keplaĉasalŝivizi-tiĉutemplon,ĉumonaĥejon,porpreĝi.Efektiveŝivizitissamcelejam10urbojn, kun amikinoj samaĝaj, organizitaj enturismagrupo.EnĈiniomultajhomoj,precipemaljunajvirinoj,similasalmiapatrino.

Enlatemplaterenotroviĝaspliol10preĝejojkunluksadekoracio,kvazaŭen

imperiestrapalaco.Tiemiapatrinobru-ligiskandelojnkajincensonkajdonacismononallamonaĥoj.

NajbaroĈunurmaljunulinojvizitastemplojn?

Larespondoestasnea.Mianajbaro,45-jara,kvankamnereligiema,tamenvizi-tastemplojndetempoaltempo.

ĈINIO

religioj por nereligiemuloj

ch

ar

lott

e m

ar

ille

t

Pasintjareliafilodevistrapasiekza-menojnporeniriuniversitaton.Mianaj-baroanticipevizitistemplonkunlacelo,keliafilosukcesu.Tiumalsukcesis.

Tamential,porkontentigiladezirondelapopolo,oninuntempekonstruasplikajplidatemplojenĈinio.

Xu JinminG/pg

VizitisAlbanionlaŝakludistoGarriKasparov.Liprezentisallaalba-na registaro projekton por enkon-

duki ŝakludadon kiel studobjekton enelementajnlernejojn.

Kasparov,dumokjarojmondaŝak-ĉampiono, opinias, ke la ludo plikapa-bligos lernantojn. La tezon akceptis laalbanaĉefministroEdiRamakajlami-nistrino pri klerigado kaj sporto Lindita Nikolla.

Ekdeseptembroŝakludofariĝosstud- objektoenminimumedekelementajler-nejojenAlbanio.

Bardhyl selimi

ALBANIO

Projekto Kasparovjü

rG v

oll

mer


Enmarto loka juĝejoen laprovin-coHenan, centraĈinio, aŭkciigisaŭton per la retpaĝaro Taobao.

com,laplejgrandaretvendejoenlalan-do.Laaŭto,markoKia,estiskonfiskitapostjurproceso.Jenlaunuaaŭkcioretearanĝitadejuĝejoenlaprovinco.

Lainformojprilaaŭtoestasretepu-blikigitajdelapopolajuĝejodelaurboXinmi.Samtageestisaŭkcieofertataenlaretpaĝaroankaŭapartamento.

La aŭto-aŭkcio komenciĝis kunkomenca prezo de 70 000 juanoj (ĉ.

8000 eŭroj). La aŭkcio daŭris 12 ho-rojn. La prezkonkurantoj devis deponi10 000 juanojn kiel garantiaĵon, kiamili sin enskribas por la aŭkcio.Tri ho-moj sin enskribis, pli ol 14 000 foliu-mis laretpaĝonde laaŭkcio,kajpliol20homojsurlokerigardislaaŭtonenlajuĝejo.

travideblajMa Junjie, funkciulo ĉe la Supera

Popola Juĝejo de la provinco Henan,diris,ke interretajaŭkciojestaspli tra-

videblajol la tradiciajkajpovas rompigeografiajnlimojn.Ilialtirasplidaprez- konkurantoj kaj havas pli altan prezonkaj pli grandan krompagon, kio povasboneprotektilainteresojndekreditorojkajdebitoroj.

Traktado de konfiskitaj objektoj enĉinaj juĝejoj estas kritikita pro mankodetravidebleco,kunprezojmultemalplialtaj ol la reala valoro.Krome juĝistojkajaŭkci-agentejojestissuspektatajprokaŝnegocojporpersoneprofiti.

Interretaj juĝejaj aŭkcioj estis ini-ciatitajdelakortumasistemoenlapro-vincoZhejiangenjulio2012porbatalikontraŭkoruptokajpliigitravideblecon.NunjuĝejojenZhejiangkunlaboraskunlokajbankojpordonihipotekanpruntonalretajaĉetontojdekonfiskitajdomoj.

Alice liu

ĈINIO

Juĝejoj „enretigas” pliajn profitojn

artikolojn pri la vivo en via regiono sendu al

[email protected].

moderna vivota

ob

ao.c

om


Ĉu lernantoj en Aŭstrio bonordelernas? Ĉu instruistoj diligenteinstruas laŭ studplanoj? Tion la

ministeriopriedukadovolisscii.Ĝidookazigistestojnpor400000lernantojenla fakoj germana kaj angla lingvoj kajmatematiko.

Latestadookazisanonime,senindi-kode lanomode la lernantokajde lainstruisto. Respondecis aŭstra firmaoinformadika,kiuproplimalaltajkostojkunlaboriskunsubfirmaoenRumanio.

atakoSed ho ve! En februaro 2014 aperis

enlaretolatestrezultojdela400000ler-

PEDAGOGIO

Publika sekreto

nantojkajeĉlaretadresojdepliol30000instruistoj.Ĝisnunoninetrovislakialondetiu„daten-liko”.Verŝajnetemispricel-trafa atako de retpiratoj.

Ĝojislaklasojkajinstruistojbonrezul-taj.Hontesilentislaaliaj.Provizorelami-nistrinopriedukadohaltigisĉiantestadon.

Walter klaG

Gimnazio en la 19a distrikto de Vieno

wa

lter

kla

G

LastatempedrastemalaltiĝisenSlo-vakio la nombro de interesiĝantojprimetioj.Infanojelbazlernejojne

pluvolasfariĝibuĉisto,tajloroaŭmaso-nisto; ĉarpentisto, ledaĵisto aŭ forĝisto;farbisto,tegmentistoaŭterkulturisto.Plipopularas studi ĉe mezlernejo, ekono-mialernejoaŭt.n.hotel-akademio.

Spertuloj vidas la kialon en la de-mografio.Enlalastajardekoŝrumpisje85000lanombrodeeblaj lernantojĉemezlernejojkajmetilernejoj.

bataloTamen mezlernejoj ricevas ŝtatan

subvencion por ĉiu lernanto. Rezultas

bataloj intermezlernejojkajmetilerne-jojporstudontoj,ĉarĉiumezlernejovo-las„postvivi”.

Protioslovakajmezlernejojakceptasankaŭ malfortajn lernantojn, kiuj postekzamenojnestudasĉealtlernejoj, sedkutimepartoprenas–ironie–mallongajn rekvalifikajnmetiajnkursojn.

ProfesiojAl la nepopularaj profesioj apar-

tenas terkulturado, malbone salajrata;tajlorado (tajloroj suferas pro malmul-tekostaj importaĵoj el Ĉinio); buĉistoj,konstruistojkajministojneĝuassocianrespekton.

Popularas tamen kelnerado (protrinkmono),kuirado (pro laeblo laborien prestiĝaj, eksterlandaj hoteloj) kajelektrotekniko.Estasankaŭiomdainte-reso, tamenminimuma, pri konstruadoel ligno.

Julius Hauser

METIOJ

Batalo por la studontoj

pau

l d

ow

ney


arto

Gazetarakonferencoen laMuzeopri Aplikita Arto en Vieno. Mieniraslasalonon.Kelkajnminu-

tojnlaokulobezonasporadaptiĝiallamalhelo.

Poste iĝas ŝajnepli kaj pli helekajla ravajkolorojde la„orientaj” tapiŝojekbrilas. Oblikve ili ŝvebas, tenate de

ŝtalajkabloj,fiksitajsurnevideblajalu-miniajplatojsublatapiŝoj.

Lamuzeoposedasunuellaplejgra-vajkolektojdetapiŝojenlamondo.La30plejbelajkajinteresajestasnunnoveekspoziciataj.

Ĉasista tapiŝoOkulfrapaslapliolsesmetrojnlon-

gavienaĉasistatapiŝoella16ajarcento,lasilkamamlukatapiŝo(Kairo,finedela15a jarcento)kaj la hindabildtapiŝokunpejzaĝokajbirdo-paroj(Lahore,ĉ.1600).

Sur la plafono pendas modernateksaĵodeFüsunOnur(naskitaen1938enIstanbulo).Ŝielektisporĝianĝelon,konatanenmultajreligiojkajaperantanankaŭ sur kelkaj tapiŝoj. Onur repre-zentas la feminismanavangardonde la1960ajkaj1970ajjaroj.

La muzeo (germane Museum für Angewandte Kunst) troviĝas enVieno,unuadistrikto,Stubenring5.Malfermi-taĝiestasĉiutagekromlundo.Senpagaeniromarde18-22h.

Walter klaG

AŬSTRIO

Ekspozicio okulfrapa

wa

lter

kla

G

La nova ekspozicio de tapiŝoj.

mu

seu

m f

ür a

nG

ewa

nd

te k

un

st

La Muzeo pri Aplikita Arto en Vieno.

Füsun Onur en sia istanbula loĝejo.

mu

seu

m f

ür a

nG

ewa

nd

te k

un

st

MONO

Donaco-ekonomio:


ekonomio

Pro la ekonomia krizo de la pasintaj jaroj, la grandskala trompado, fraŭdo kaj ekologia konsciiĝo, pli kaj pli da homoj serĉas alternativajn vivmanieron kaj ekonomion. Aŭ, pli ĝuste, „nekonomion”: vivi sen elspezi monon.

unuaj iniciatojEnlajaro1982lakanadanoMichael

Linton elpensis LETS: Local Exchan-ge Trading System (Loka InterŝanĝaSistemo).1 La sistemo ne uzas monon,sed iuspecan krediton.Membroj akiraskreditondonacanteionaŭfarantekom-plezonalaliamembro,ekzemple tondiharojn,vartiinfanojn,instrui,ripariion.Per lakredito ilipovaspetikomplezonde alia membro. La kredito ne estasmono,sedfaktefunkciassame,kajde-pendedelaloko,la„valuto”havasaliannomon, kutime ligitan al la loko.2 En Nederlando la unua grupo fondiĝis en1992;Flandriosekvisdujarojnpostekajnunhavaspreskaŭ40grupojn.

Malavantaĝojde lasistemoestas lafojfojepenigaaliĝoproceduro, la fakto,ke postulado kaj proponado ne ĉiamkongruas, kaj ke ne ĉiuj havas la sa-majneblojnkontribui.La sistemopos-tulas aliĝkotizon kaj striktan librotena-donpriĉiujunuopajkomplezoj.Tiujĉimalavantaĝojmalhelpas la ĝeneraligondelasistemo.

EnGermanio,antaŭjardeko,mitro-vis libroŝrankonen iu strato,kiehomojrajtislibereprenikajmetilibrojn.Ie-tie,homojankaŭmetisankoraŭuzeblajnafe-rojn(seĝojn,manĝilojnktp)eninterkon-sentitajlokoj,porkealiajprenukajuzu.

Antaŭ ses jaroj en Utrecht, Neder-lando, estis fondita „donaco-vendejo”.

Homoj rajtis liberevenikajpreni tion,kion ili bezonas, sen ajna valuto, kre-dito, librotenado kaj tute sen kontrolo.La iniciatintoj mem surpriziĝis pro lagrandaamasodaaferoj(vestaĵoj,libroj,manĝiloj,...),kiujnhomojpretisdonaciportiucelo.

Donaco-placoj kaj -vendejojEstas malfacile ekscii, ĝuste kiam

kaj enkiuurbokomenciĝis la donacoplacoj kaj -vendejoj. Eble tiu nova fe-nomeno aperis samtempe diversloke.Jen superrigardo pri la plejmenciindajiniciatoj.

Antaŭ kvin jaroj, komence de de-cembro,unuafojeokazisenAntverpenoendomadonacobazaroantaŭKristnasko,kielalternativokontraŭlagrandega,troi-gitakomercokajlaaĉetadodemultedadonacoj,elkiujmultajofteneestasvereutilaj kaj kelkfoje eĉ neplaĉaj. Ĉe en-venoonirajtisdonaciuzeblajnaferojn,

Gee

fple

in k

or

trij

k

alia mondo eblas


kaj oni ricevis du kuponojn por elektiaĵonellabazaroporkunportihejmen.

Ekde 2010 okazas en Bonaero launua donaco-bazaro enArgentino, kiuintertempe okazadas ankaŭ en aliaj ar-gentinajurboj.Laideoestislajena:plejmultajhomojhavasaferojnenladomo,kiujn ilineuzas.Enlakeloaŭsubteg-mentejo, sed ankaŭ en tirkestoj, surŝrankoj,surlibrobretojktpkuŝaslaplejdiversaj objektoj. Iujn librojn oni eblelegas plurfoje kaj nepre volas konser-vi,sedmultajnaliajn librojnonipovosdonaci,porkealiapersonoleguilin.Io,kionepluutilasalunu,povasjafeliĉigialianpersonon.Tiumanierelatroajafe-rojneplukolektaspolvon,sedservasalsiacelo.

La 6an de februaro 2013 grekajbienistoj senpage disdonis tunojn dafruktoj kaj legomoj sur la placo ĉe laministrejo de agrikulturo en Ateno al5000homojporprotestikontraŭlaaltajkarburaĵoprezoj,kiujtroaltigaslatrans-portkostojn kaj sekve la prezojn de lafruktojkajlegomoj.

Onimenciastionkielinspironporlapublikaj donacoplacoj, kiuj nunpli kajpli ofte okazas en Flandrio kaj sendu-be ankaŭen aliaj landoj.Enkaj eksterAntverpeno la donacobazaroj fariĝisverefuroraj.Plurfojemonatejamhomojvenaseksterensurdiversajnplacojnkajendiversajn(kultur)centrojnpordonacisiajnaferojnkajporserĉiinterlapropo-natajvaroj,eĉmezedelavintro.

En Antverpeno malfermiĝis antaŭnelonge ankaŭ du donacovendejoj, elkiujunuestasporlapublikokajlaalia

porhomojenfinancemalfacilasituacio.Plie troviĝas ankoraŭ unu eksterdoma„donacoŝranko”–fakteplurajŝrankoj–subtegmentoĉepontonordedelaurbo.Tiujĉiiniciatojestaspolitikesendepen-daj, sed ja devenas de homoj kun plimaldekstrajideoj.

interreto 2.0Danke al la lastaj evoluoj en Inter-

reto fariĝis pli facile trovi homojnkunla samaj ideoj. Dum antaŭe sendubeekzistis diskutgrupoj, en kiuj homojpovispetikajproponilibrojnkajaliajnaferojn,laeblojegemultobliĝisperedelanunfuroraretejoFacebook. En aprilo 2012 fondiĝis la grupoFreecycle Ant- werp,kunfandiĝode free (senpaga)kajrecycle(recikligado),kiunun,eĉnedujarojnposte,havasjam11000membrojn. Por kompari, la provinco Antverpenohavas1780000loĝantojn.Nipovusdokonkludi,kealiĝis0,6%delaloĝantojde la provinco.Vere, la denseco de lamembraro ĉirkaŭ la urbo Antverpenoestaslaplejgranda,tielkeeblasaserti,kejamĝis1%delafamilioj,kiujloĝasenkajapudAntverpeno,membrasenlagrupo.

Lagrupofakteestasvirtualadonaco- placo.Homojproponasaferojn,kiujnilinepluvolas,kajanstataŭericevasplidaspaco en la domo kaj dankan vizaĝonde la ricevinto, foje ankaŭ surprizdo-naceton. Aliaj membroj, kiuj serĉasiun specifan kolektaĵon, kiuj bezonasekzemple televidilon, ĉar difektiĝis lamalnova,kiujnehavaslarimedojnaĉetinovajnvestaĵojnaŭludilojnporlainfa-noj,povassimplepetitionenlagrupo.Kutime, por ne tromaloftaj demandoj,venas respondo ene de unu,maksimu-mekelkajhoroj,kajenedekelkajtagojla transdono okazas. Ĉio ĉi senmono,senaliĝproceduro, simplesufiĉassendialiĝpeton, la kutima maniero, laŭ kiueblasaliĝialajnagrupodeFacebook.

Enpluraj aliaj regionojenFlandriofondiĝis lokaFreecycle-grupo,kajkro-meekzistassimilajgrupojkunaliajno-moj,kielekzemple„senpaga”aŭ„dona-cogrupo”.Pertiajŝlosilvortojeblasserĉisimilajngrupojnenĉiuajnregiono.

Intertempe fondiĝis ankaŭ la grupoFreecycle Foods Antwerp, por donaci(troajn)manĝaĵojn, aliagrupoDoeDoe Antwerpenportrovihomojn,kiujpetashelponpri iupraktikaafero,kiel riparibiciklon, farbadon, solvi elektran pro-blemonktp.

vivi tute sen monoLaste menciindas ankoraŭ kelkaj

personoj, kiuj fariĝis konataj, ĉar iliekvivis tute sen mono. La germaninoHeidemarieSchwermervolisvivitutanjaronsenmono.Intertempeŝijamfarastion dum dek ses jaroj, ĉar ŝi ne volisreiri al sia antaŭa vivo. Manĝaĵojn ŝiricevas interŝanĝe por taskoj kiel vartiinfanojnkajpurigi,vestaĵojnŝi ricevasdegeamikoj,kajĉion,kionŝinepovaskunportiensiavalizo,ŝipludonacas.

En Britio la irlandano Mark Boy-le vivas sen mono kaj fondis la retanFreeconomy-komunumon (Freeconomy = senpaga ekonomio). Li ĉefe vivasmanĝantetion,kionlitrovasenlanatu-ro.DanielSueloenUsonoĉesisuzimo-nonenlajaro2000kajvivasenkaver-no.Aperisaŭtobiografiodeli,sedlirifu-zisĉiunpagonkajinsistis,keanstataŭecertakvantodeekzemplerojdelialibroestudonacatajsenpage.

Vivi tute sen mono postulas tutantransformadon de la vivmaniero, sedpludoni nebezonatajn aferojn estasagado, kiun ĉiu ajn povus fari senpro-bleme.Doni kaj foje ankaŭmem rice-vidonacojnestasaventuro,kiudenoveproksimigas la homojn, kiuj ofte vivastreanonimeengrandajurboj.Lakom-penso:dankemokajgajajvizaĝojdeniajapuduloj.

Lode van de velde

br

un

o l

ibb

rec

ht

ekonomio

1Jam aperis artikolo pri LETS en Monato 1998/2,p.12.

2Handje estas „maneto”, inspirita de famalegendoprigiganto,kiuvivisenlaurboAnt- verpenokajkiukutimispunihomojn,kiujri-fuzispagiimposton,forhakanteilianmanon.


Monato: La plimulto de la nunaj ekonomikistoj konsentas ke la novlibe-rala kapitalismo kondukas la mondon al katastrofo. Ĉu ankaŭ vi konsentas pri tio?

Staničić:Lamodelode lanovlibe-ralakapitalismobaziĝassurdoktrinoprimonismo,lat.n.ĈikagaSkolo,kieside-ologoestasnobelpremiitoMiltonFried- man. Lia plej konata deklaro estas, kela monsistema politiko estas tro gravaportransdoniĝinalpolitikistoj.Tioes-tasmodelokiunsiatempeoniaplikisenUsonosublaprezidadodeRonaldRea-gankajenBritiosublagvidodeMarga-retThatcher, enĈiliodum ladiktaturodePinochet,kajkiunnunaplikasbaltajlandojinterkiujekzempleLatviodekla-ris,keĝielirisellakrizo.

Labazaprincipodetiumodeloestas,iom simpligite, la mesaĝo „streĉu vintiomkiom longasviakovrilo”.Enĉiujlandoj kiuj havis politikan forton poraplikitiunmodelon(ĉarenĝiakriĝaslakonfliktointerlaborokajkapitalo)estasatingita makroekonomika stabileco. Setio estas la celo, tiam lamodelo de lanovliberalismo (aŭmonismo) havis re-zultojn.EkzempleĈilioestasnuntempeunuellaplejevoluintajŝtatojdeLatin- Ameriko, Britio kontentige „naĝas”en lamomentastatode recesio,Usonoresaniĝadasktp.

Lamodeloestasbazitasurmerkato,dosurobjektivajekonomiajkriterioj,nebazedeŝtato,dojesubjektivajkajpoli-

tikajkriterioj.Ĝihavassiajnmalbonajnpunktojn,ĉartie,kieĝirigoreaplikiĝas,ĝikaŭzasgrandajnkonfliktojn inter la-boro kaj kapitalo, certaperiode kreskassenlaboreco,kreskassocialajdiferencoj,sedminekuraĝusaserti,ketiumodelokondukaslamondonalkatastrofo.

Monato: Noam Chomsky antaŭ ne-longe en intervjuo kun Voĉo de Rusio deklaris, ke la neleĝan regantaron oni devas ŝanĝi tiel, ke oni kreu alternativajn instituciojn en kies fundamento troviĝos komunaĵo de laboristoj, kiuj regos sian sorton kaj siajn instituciojn, kaj per libe-ra asociiĝado kreos diversajn specojn de federaciaj komunumoj. La fonton por tia maniero organiziĝi kaj konstrui socian ordon li vidas en la historia sperto de orienta Eŭropo, kun aparta akcento sur la jugoslavia memmastruma socialismo, kiun, laŭ lia opinio, nuntempe oni pro-vas kiel eble plej bone rekrei sur la loka nivelo de memmastrumado, ekzemple en Usono en RustBelt (la “rustozono”, in-dustria regiono nord-orienta, kun i.a. la urbo Detroit) kaj en Katalunio. Li vidas eliron serĉante ian trian vojon inter la novliberalisma privata kapitalismo de la okcidento kaj ŝtata kapitalismo de la iama oriento. Ĉu ne povus esti solvo iu formo de adapto de la iama memmastru-mado en Jugoslavio?

Staničić: La problemo estas, kemalfacilastrovialternativon.Ĉiujkatas-trofteoriistojpravaskiamilikritikasiujnmalbonajnkonsekvencojndenovlibera-

lismo, sed ili ne proponas alternativon.Okazas io simila kiel dum la studentajmanifestadojen1968enParizokajaliajeŭropaj urboj: ĉiuj scias kontraŭkio iliprotestas,sednesciasporkioilibatalaslaŭlatiamaslogano:„Niesturealismaj,nipostululamaleblon!”.Ĉulamemmas-trumadolaŭlajugoslaviamodeloestasla„tria vojo”, estasmalfacile diri, konan-te lacirkonstancojnenkiujĝi funkciis.Unue,ĝifunkciisenkondiĉojdeunupar-tia sistemo,dokadrede ŝtata totalismoenkiulaŝtataj,dopolitikajkriteriojregissuperlaobjektivamerkato.

La laboristoj en entreprenoj deci-dadispriio,pliĝusteilidiskutispriiujekonomiaj problemoj, sed apud la la-boristajkonsilantarojenĉiuentreprenoaktivis partiaj organizoj, kiuj havis larajton konfirmi ĉiun decidon, kiun ak-ceptis laboristaj konsilantaroj. Do, laŝtataj interesoj estis super la merkatajeĉ sekostedeekonomiadamaĝode laentrepreno pri kiu oni decidadis. Estusinteresevidiĉutiamodelopovusfunkciikajadaptiĝienlakondiĉojdenovlibera-lismo,enkiulamerkatajkriteriojsuper-regas la politikajn.

Mladen Staničić, doktoro pri ekonomiko, longatempa direktoro de la Instituto por Internaciaj Rilatoj de Respubliko Kroatio en Zagrebo, nun estas emerita profesoro ĉe la Universitata Instituto Dag Hammarskjöld pri internaciaj rilatoj kaj diplomatio en Zagrebo.

INTERVJUO

Kroata ekonomikisto mladen stanicicpri ekonomiaj alternativoj

ˇ ´


Monato: Ŝajnas ke la jugoslavia memmastrumado ne estis mortnaskito, kiel oni ĝin nun en la landoj de eksa Jugoslavio klopodas prezenti, ĉar ĝi ja funkciis dum 40 jaroj, evoluis kaj kiel nun statas la aferoj, estis pli sukcesa ol la nunaj sistemoj kiuj la landojn de eksa Jugoslavio senrevene puŝas al pereo kaj praktika sklaveco en la manoj de gran-daj korporacioj kaj banksistemoj.

Staničić: Ekzistas anekdoto kiunoniatribuasallakonataanglateoriistino(kiu ankaŭ estis kandidato por nobel-premio) Joan Robinson: „Ekzistas nurunuplimalbonaaferoolestiekspluatata– ne esti ekspluatata”. Grandaj korpo-racioj kaj banksistemoj ĉiam ekzistos,estasnurdemandokiel limigi ilianpo-tencon, aparte en la nunaj teknologiajkondiĉoj, kiam per klavopremo eblastransigigrandajnmonsumojnensekun-derodeunualaliamondoparto.Tioes-taslabazopormultnombrajspekuladojkajmanipuladojprifinancoj,prikionidaŭreatestas,ĉarprolaampleksodetiujspekuladoj lafinancajfluoj en lamon-do je pli ol centoblo superas la realajnfluojn.Tielekestislat.n.paperakazino- ekonomioenkiu„monokreasmonon”.Lapopularecodetianegocadoelirasellafakto,kelaprofitprocentaĵoenfinan-ca ekonomio estas kelkfoje pli grandaol tiuen larealaekonomio.Laproble-mo ne estas en la rilatoj inter kapitalokajlaboro,sedenlaadaptiĝoallanovajteknologiajdefioj.Midubaskeiuspecodekopiadodelajugoslaviamemmastru-madoestussolvo.

Monato: Kiuj estis la ĉefaj favoraj kaj malfavoraj karakterizoj de la jugos-lavia memmastrumado?

Staničić: La ĉefa kaj verŝajne launusola favora karakterizo estis, ke ĝiinstruis la homojn pensi merkate. Laentreprenoj, speciale en Slovenio kajKroatio,estisinstigatajalraciamerkatapensadoprisiaobjektivapoziciosurlamondamerkato.Sedkiamiliproeven-tualaj malĝustaj decidoj konfrontiĝiskun malprofitoj, sur la scenejon venislapolitiko,t.e.laPartiokiucertigisperlaŝtatajbankojkreditojnporsavilaen-treprenojnellakrizo.Kajkiamtiujfe-

nomenojmultobliĝis,kiamnepluestiseksterlandajkreditoj,lasistemodisfaliskuntirantekunsilatutanlandon.

Monato: Ĉu la spertoj de la jugosla-via memmastrumado povas esti eluzitaj por serĉi novan ekonomian sistemon, kiu konservus la karakterizojn de la merkata konkurado, sed malebligus la senliman riĉiĝadon de ĉiam pli malvasta tavolo de riĉuloj?

Staničić: Tio ĉi estas politika de-mando. La diferencoj en riĉeco kajevoluoestasprincipebonaaferoĉar iliestasinstigantajallakreadokajlaboro.Kompreneblekeen tionecesasesti ra-ciakajnetransiricertanlimon.AnkoraŭPlatono diris, ke estas optimuma rila-to 5:1, poste tio kreskis al 100:1, sedla nuna stato estas sociale neeltenebla.Kiel limigi tion,kiu starigos la limojn,kiel kontroli ke la limojnoni ne trans-pasas, kiu kontrolos la kontrolistojn ...estas demandoj al kiuj iam oni devostrovirespondojn.Optimistojmemorigusprimalnovadiraĵolaŭkiulakapablodelahomarosolviproblemojnkreskaspro-porcieallagrandecodetiujproblemoj.Niesperukeankaŭĉi-fojeestostiel.

Monato: Kio en la moderna tempo devus anstataŭi la funkcion de la gvida partio en la jugoslavia memmastruma-do?

Staničić:Tioestasdemandodeso-ci-politikamodelo,ĉulaestontaevoluohavos en sia fundamento la merkatajnobjektivajnaŭlapolitikajnsubjektivajn kriteriojn. Verŝajne estas necese troviiunkombinon,ebletioestaslaĉinavojodelakombinodepolitikajkajmerkatajkriteriojaŭ inversavojodeObamakiukombinasmerkatajnkajpolitikajnkrite-riojn(lasanasekurareformoenUsono).Tiukiuhavasrespondonalĉitiudeman-do,estaskandidatoporlanobelpremio.Ĉiuokaze la domino de politiko tra iupartionepluestaskonsiderebla,ĉartiusistemo historie kompromitiĝis. Ĉu laliberala demokratio (laŭ Churchill: lamalplejmalbona en ĉiuj sistemoj), kiuestaslapolitikafundamentoporlaevo-luodelanovliberalismo,ĝinpovasdis-solvi,tionnividos.

Zlatko TišlJar

Eldonjaro: 2009Tradicia bindita versio: formato 135 x 205 mm, 430 paĝoj, ISBN: 978-90-77066-38-6; prezo ĉe FEL: 24 EUR + afranko.Kiel e-libro (ePub, Mobi aŭ PDF): prezo ĉe FEL: 14,40 EUR.Flandra Esperanto-Ligo, Frankrijklei 140, 2000 Antwerpen, Belgio.www.retbutiko.net [email protected]

Por ke la tagoj delahomaroestuplilumajLidiaZamenhof

Lakompletaverkarode LidiaZamenhof,kompilitade JeanAmouroux, ZofiaBanet-Fornalowa, MasayosiHigasidakaj BernhardWesterhoff,kunantaŭparolodeLouis ChristopheZaleski-Zamenhof.

ekonomio


turismo

ViŝatassomeranvojaĝadonalMe-diteraneo,sed–netutemalprave– iom enuis pri la kutimaj suno,

marokaj precipevarmego, neniam tielsufokakielenlalastajjaroj...Neestasproblemo. Jen originala, ombra, verefriska loko por viziti somersezone ensudaItalio.OnisurpriziĝosprolabelecodelasubteraĵojdePalermo.LaĉefurbodelaregionoSicilio,jamkonatadankeal siaj naturaj, historiaj, artaj kaj gas-tronomiaj allogaĵoj, fakte staras superla realaĵo– same rava, sed ialoftene-glektatadelagvidlibrojpriItalio.

InĝenierioUnue, alveninte al Palermo, oni

havigual si– ĉeunuel lapluraj lokajvendejoj–gumajnbotojn,kaskonspe-leologan,torĉon,gantojn.Tielonipovaskomenciesplorilat.n.Qanat-ojn:temaspri akvokondukiloj, konstruitaj inter lajaroj800kaj1200postKristo, inter laarabakajnormanaokupadoj.Nurduelili estas nun alireblaj, sed vere valorasvizito,inkluzivedepromenotralaakvo,al tiu verko de progresinta hidraŭlikainĝenierio. Qanat-oj estas vasta retode galerioj, kiuj havas la apartan ka-rakterizonekspluatiladeklivecondelagrundokajde la rokoj,kaj trairiankaŭla akvoriĉajn stratumojn. Tiumanierela akvo sukcesas alveni al urbaj fon-tanoj, publikaj banejoj, fiŝbasenoj kajĝardenoj. Pasintece, kiam ajn sirokoblovis (kutima fakto en Palermo), laQanat-ojestisuzatajkielventoliloj,kiujnaturekajefikemalvarmigislaaeron.

mumiigoAliainteresaĵoenlalokajsubteraĵoj

estas la rifuĝejoj, utiligataj dum ladua mondmilito. Ili troviĝas ĉefe

sub monaĥejoj, el kiuj la plej famajnomiĝas itallingve della Misericordia kaj dell’Assunta.Ŝatatajdeturistojestasankaŭlakatakomboj,precipetiujdelakapucenoj el la 16a jarcento, situantajen la kvartalo Cuba. Ili konservas pliol2000mumiojn,endiversajpoziciojkajenbonastatodekonserviĝo.Ĝusteprotioĉi tiunlokonvizitassciencistoj,kiuj intencas malkovri la sekretojn demumiigo.

Jen kelkaj itineroj por alternative es-ploritiunitalankajeŭropanurbon,ĉiamplimoderniĝantan.

Roberto PiGro

MEDITERANEO

En Palermo subtere

wik

iped

ia

wik

iped

ia


eseo

Nitamenjambonekonscias,kiomda alternativaj sistemoj ekzistasenlanunaepokoporkomunikiĝi

kun aliaj homoj senuzi lavoĉon.Unurigardoaŭrapidagestodelamanojdirasfojfojeplimulteolseverapatraskoldo(ĉu mem malaktualiĝinta?) aŭ senfinasacerdota prediko (ankoraŭ aktuala).Estas nun klare, kiel al fakuloj, tiel alnefakuloj,kelakonceptodelingvoes-

tas multe pli vasta ol antaŭe kredite.Kiel „lingvaj agoj”povas esti determi-nitajplejdiversajmanierojkomunikiĝi,inkluzive laŭdiredemuziko, fotografioaŭpentrarto.

Lingvo ne estas nura aro da voĉeesprimeblajaŭplumeskribeblajvortoj.Kunplezuroonidoaplaŭdulanovaĵonpri laaperoenInterretodevortarono-viga kaj el pluraj vidpunktoj bezona-

ta. Temas pri vortaro pri signolingvo,aŭ pli ĝuste pri signolingvoj: alivortepri lagestaj lingvojuzatajde surduloj,unuafoje prezentitaj ĉe kompar-vortarosenpage ĝuebla ĉe la interreta adresowww.spreadthesign.com.

Nesukcesaj klopodojAnkaŭhomojkunmalsufiĉaaŭnula

aŭdkapablohavas,kielkonate,propran(treefikan)manieronkomunikiĝi.Enlalastaj jarojmultiĝis aliflanke en la tutamondo kursoj kun la celo instrui sig-nolingvonnenuralsurdulojmem(kiujkutimeĝinkonasdenaske,esceptedelaokazojdemalfruasurdiĝo),sedankaŭaluloj, kiuj volas akiri novajn profesiajn kompetentojn, volante fojfoje fariĝiveraj interpretistoj. Ĉiu nacilingvo ha-vas bedaŭrinde sian apartan surdulanversion.LaŭVikipedio,„oniparolasprisignolingvojkajnenursignolingvo,ĉarĉiu lando, fojfoje ankaŭ regionoj, ha-vas propran signolingvon. Entute estasnuntempe114 signolingvoj en lamon-do.Signolingvojenapudajlandojestasoftetutemalsimilaj,eĉkiamtiujlandojhavaskomunanparolanlingvon;lasig-nolingvojenBritiokajIrlandoestasunuekzemplo”.Surdalegantodeniarevuo,VilhelmoRowe,plendisperleterosen-ditaen2007,keneekzistas,apudmal-multaj nesukcesaj klopodoj (Gestuno,Signuno),ununurapontolingvoporsur-duloj,respondaaltio,kioestasekzem-plepornialegantaroEsperanto.Ĉuin-ternaciakomunikadoporsurdulojestasdoankoraŭutopio?

SIGNOLINGVOJ

vortaro intuicia, horizonto internaciaEn pluraj landoj oni uzas saman vorton (itale „lingua”, france „langue”, greke „γλώσσα” ktp) por indiki kaj muskolon situantan ene de la buŝo (esperante: „lango”) kaj idiomon (esperante: „lingvo”). Tiu kutimo baziĝas verŝajne sur la malaktualiĝinta konvinko, ke lingvo estas nepre sinonimo de parolado, de agado efektivigata pere de la voĉo.


virtuala renkontopunktoLa temo de ĉi tiu artikolo ne estas

la invento de surdula komuna lingvo.Sep jarojn post tiu letero do nemultoŝanĝiĝis. Kiam surduloj vizitas alianlandon por feriumado, ili daŭrigas al-frontipli-malplilasamajnmalfacilaĵojn,kiujnaŭdkapablajvojaĝantojspertadas:iliplejpartenekomprenaslalingvon(ĉi-okaze lasignolingvon)de lagastigantalando.Kelkajsignojjaestasuniversalaj,ĉarilimimasagon,kiunĉiujpriskribassammaniere, aŭ ĉar temas pri gestojpruntitaj de unu signolingvo al la alia(oni serĉu tiurilate en lamenciita rete-jo „biciklo”-n, „amo”-n, kaj oni vidosgrandan similecon inter la signoj utili-gataj en malproksimaj landoj). Tamenpluraj aliaj gestoj estas vere malsamajde landoal landokajne facile rekone-blajfaredealilandajsurduloj(oniserĉu„ŝtelisto” por trovi bonan ekzemplon).Sediofinfinemoviĝaskajlaiamauto-piofariĝasiompostiomespero.Interna-ciajinstituciojekkomprenislaneceson,laurĝondisponigiallahomojdelatutamondo,peredelapotencialojdeInterre-to,iunvirtualanrenkontopunkton,nomekompletanmultlingvanvortaron.

malproksime de la arboLainiciatonomiĝasSpread the sign

(tioestas,enlaangla,„Disvastigulasig-non”), kaj lamultlingva vortaro publi-kigitaestaslarezultodeinternaciakun-labor-projekto. Ĝi kunmetas fakulojn, kiuj reprezentas 24 lingvojn kaj sam-nombrajnlandojn.Interiliestasgrandajkajmalgrandajŝtatojdelamondo(ĉefetamen el Eŭropo), kiel Italio, Aŭstrio,Britio,Brazilo,Francio,Grekio,Hispa-nio, Islando, Japanio, Latvio, Litovio,Pollando, Turkio, Ugando, Usono. Laplurlingvatradukiloebligasspektidek-milojn (sen troigo!) da filmitaj signoj,rapide tradukeblaj de unu signolingvoal alia.

Temaskompreneblepriinstrumentoutila ne nur por la surdulojmem, kiujekzemple vojaĝonte eksterlanden dezi-raslernikelkedautilajvortojaŭespri-moj(kielplimultoellaturistojfaradas),nelasteporpovimendikafonentrinkejo

aŭpetiinformojnsurlavojo.Lapaĝaroestos fakte ŝatata ankaŭ de fakuloj prilingvoscienco, psikologio aŭ komuni-kado antaŭvide al akademiaj esploroj.Aŭ–kialne?–ĉionĉirigardosinteresanimem,„ordinaraj”personoj,seniiamhavos la deziron ekkoni de proksimela surdulan realon kaj ĝiajn komunik- sistemojn.

Por citi la titolon de eksterordinaralibro verkita de Andrew Solomon, lasurduloj (kune kun aliaj „malsamulaj”minoritatoj)egesimilasalpomojsenvo-lefalintajmalproksimedesiaarbo,nekdanĝeraj pro tio, nekmalpli bongustajol laceteraj.Niĉiujpovas farikelkajnpaŝojn por alproksimiĝi al iliamondo,tiomproksimaalla„normaleca”arbeto,sub kiu ni (same senvole) naskiĝis.Nitiumaniereaprecoslaprovondelasur-dulakomunumosignolingveinformiprisikajinformiĝiprilamondo:temasprirealoparalelaallania,kvankamneoftevidebla. La surduloj estas homoj plejofteapartesentemaj,kiujvivasnorma-lanvivonkajestaskapablajkomunikiĝiper gestoj esprimantaj ajnan faldon delahomapensokaj iliankulturonmem.Ĝisnuneblemankisalnilailoporple-numi tiun alproksimiĝon.Ni limiĝis jela lernado demultaj nacilingvoj aŭ de

unu „nesurdula” pontolingvo. Eble ve-nis la momento ekscii, almenaŭ parte,la riĉecondediferencaj lingvoj, tiujdetutmondajsurduloj,tutemalsamaj(ĉunivetu?) ol la jam al vi konataj.Nun tiumalfermiĝoestasplifacilakaj,senivo-las,eĉamuza.

Ĉiutagaj frazojLa projekto ricevis la moralan kaj

financan subtenonde laEŭropaKomi-siono, pere de la oficejo por t.n. Inter-naciaSvedaProgramopriInstruadokajKlerigado. La 24an de februaro antaŭdelegaciojde15 landojestis lanĉitaĉelauniversitatoCa’FoscarideVeneciolavortaraplatformoankaŭenlaitallingvaversio,kiuenhavasĉirkaŭdekmilerojn.Senpaga,rapida,facilealireblakajintui-ciaenlauzado, la internaciaretejoen-tenasentute200000filmetojn:ĉiuelilirespondasalunuopasigno,malantaŭkiukaŝiĝasvortoj,ĉiutagajfrazojkajnom-broj.Penvalorasvizitialmenaŭunufojeĉitiunoriginalanretejon,tielkelalogasurdula mondo, eble ĝis nun nekonataallaplimulto,siluetiĝosĉelaekranodeviakomputilo:cetereĉiuhavasnuntem-pealironalInterreto,ninevolas„aŭdi”pretekstojn!

Roberto PiGro

da

vey

nin


lingvo

Enlamomento,kiammiekverkasĉitiunartikolon, lapopolodeSkot- lando(dekiuvenismiajgepatroj)

anticipasgravanokazon,nomereferen-dumon por decidi, ĉu la norda regnoforlasu la britan regnaron (UnuiĝintanReĝlandon) kaj refoje estu sendependaŝtato.Jamenlajaro1998laantikvapar-lamentodeSkotlando,abolitaen1707,estis restaŭrita, kvankam nur kun lokaaŭtonomiapovo.

Laŭopiniojaperintajenlapopularagazetaro, laŝancoobteni jesandecidonperlareferendumoneestasgrandaprola supozeble granda nombro de la ho-moj,kiujvolasreteniBritionunuiĝinta.Tamenlafakto,kelaplejfortapolitikapartio kun majoritato en la edinburgaparlamentoestaslaSkotaNaciaPartio,donasesperonaltiuj,kiujdezirassende-pendecon.

Se la rezultode la referendumoes-tos jesa, estiĝos aliaj gravaj demandoj,ekzemple pri la valuto, ekonomio, de-fendo, proprietaĵo – kaj nelaste pri lastatusode la lingvojparolataj enSkot- lando.(Prijuro,klerigsistemokajmon-biletojoninebezonosdiskuti,ĉarSkot- landodelongehavas siajnproprajn, tremalsamajnollaanglaj.)

LingvojLa ekzistanta skota parlamento iu-

gradeoficialigis lagaelan lingvon.Onirajtasparoliĝinenlaparlamento(nun-tempenomata„asembleo”)kajklerigilainfanojnperĝi.Multedaoficialajŝildoj,lok- kaj strat-nomoj, samkiel anoncoj,estasdulingvaj(ladulingvojestaslaga-elakajlaangla).Aliflanke,latrialingvoparolata en Skotlando, t.e. lamalalteja

skota(plibonekonatakiellalingvaĵodela nacia poeto Robert Burns), ne estasoficiale agnoskita, kvankam temas priidiomodelaplimultodelaskotoj,kiujloĝasenlamalaltejo.

Ĉitioiomĉagrenaslaskoteparolan-tojn,sedoficialigodelaskotaestigusplidaproblemoj,olĝisolvus.Laskotaneestas normigita idiomo: ekzistas diver-saj dialektoj. Simile al la svisgermana,ĝiestasbuŝalingvokajneofteestasskri-bata,kromporpoezio.

Plie,preskaŭneniu,esceptedeanojde la Skota Lingva Asocio kaj kelkajverkistoj kaj poetoj, uzas iun puranskotanlingvaĵon.Ordinarajskotojtiomintermiksas anglajn kaj skotajn espri-mojndumsiaparolado,ke iugermanakritikanto (H. Kloss) ne tute malpravepriskribis la skotan kiel Halbsprache,do„duonlingvon”.Tamen,enmultajdu-lingvajkajplurlingvajlandoj,intermetoenlaparoladondevortojellamajoritatalingvoestassufiĉeoftakutimo.

La gaelaEn lapasinteco,oniofte asertis, ke

la gaela, kiu estas tre antikva lingvo,ne taŭgas kiel komunikilo enmodernamondo.Mi iamkorespondis kun anglaesperantistoloĝantaenIrlando,kiures-pondis al invito partopreni lingvan kon-ferencon eksterlande per kontribuo prila irlandgaela lingvo. Mi protestis perletero,kiunmisendisalli,ĉarliskribisallaorganizantodelakonferenco,aser-tante,ke„lagaelaestasprimitivalingvo,enkiuonieĉnekapablasparolipri in-formadiko”.Tioŝajnisalmitrestrangainterpreto de la koncepto „primitiva”.

SKOTLANDO

antikva lingvo por moderna lando

b4b

ees


Unue, tio ne veras, kiel ajna personopovaskonstatipervizitoaluniversitatoen Irlando;kaj due,multeda tute „ne-primitivajlingvoj”,ekzemplelagerma-na, uzas anglan terminaron (ekzemple:„computer”),kiamtemaspriinformadi-ko.Dolaaserto–eĉseĝiestusvera–pruvasabsolutenenion.

Enniafamilionikutimeparolasnelairlandgaelan,sedlaparencankajsamde-venanskotgaelan,kajmiantaŭnelongedecidis entrepreni la taskon demonstri,ke la gaela – kaj precipeĝia skota va-rianto–kapablasplenigiĉiujnpostulojndelamodernavivo.Lavorttrezorodelagaela estas riĉega, ege esprimpova kajabundaenĉiu fakode lahomaaktive-co.Laplejgrandakajrespektatavortarodelalingvo,tiufaredeEdwardDwelly,enhavas terminaron kaj esprimojn porĉiuaspektodelavivo,lanaturo,latek-niko,lascienco,lakulturoktp.

Simile,lacentjaraantologioAn Tuil [an tujl] (Tajdo), eldonita en 1999 kajampleksantalatutangamondelagaelaverkaroekdelakomencodela20ajar-cento,montras,kiumanierekajkiomlalingvo disvolviĝis kajmoderniĝis dumtiu periodo.Uzante la vastan nombrondaradikoj,afiksojkajpartikuloj,onifa-cilepovasforminenombreblankvantondavortoj,iomsimileallaeblodelais-landalingvo,kiuapenaŭuzasfremdajnpruntvortojn kaj esprimas ĉion per siajindiĝenajradikojkajvortajfontoj.

Kontribuintoj al la plej grava kajprestiĝa literatura revuo en la gaela,nomeGairm[géram](Alvoko),kiuestiseldonata seninterrompe dum duonjar-cento,montris,keonipovaspritraktiiunajntemon:kulturan,historian,teknikan,sciencan, filozofian, politikan, artan,muzikan, ĉion ĉi en la propra mirindalingvo. La gaela posedas siajn proprajn terminojnporlaelementoj,lakemiaĵoj,la mineraloj – kaj kompreneble por laflaŭrokajlafaŭno,lageografiajkajgeo-logiajnocioj,labotanikokajlaastrono-mio–eĉpornukleafiziko.

KomunikiloMiesperasdemonstrienlibraformo

miantezon,kelagaelaestastutetaŭga

esprimilokajkomunikiloporniajarcen-to.Dum longa tempoĝi estis rigardata– eĉ de skotaj klerigistoj – kiel krudalingvaĵo de needukitaj kamparanoj,kvankamiamparolantojdelagaelalin-gvo–keltajklerikojkajkleruloj–portisla kristanan kaj sekularan civilizacionalgrandapartodeEŭropo,kiamĝiestispaganakajbrutala.

dukojBonŝance ne ĉiuj inter la regantaj1

kajinfluhavajtavolojdelaskotasocio,elkiujlaplimultoforlasissiankulturonfavoreallaangla,sammaniereneglektissian nacian heredaĵon. Elstara ekzem-ploella19ajarcentoestislasepadukode Atholl [atol] (gaele: Athall [ahal])kaj lia filino, lordino Evelyn StewartMurray (1868-1940), kiuj nenur paro-liskajamislagaelan,sedinstigisĉiujnloĝantojn en sia vasta kampara bienofieriprisialingvo.

Tiu duka bieno en la bela regionoPerthshire (gaele: Siorramachd Pheairt[ŝíramaĥkfjarŝtj])plisimilisetanŝtatonolnuranfamilianproprietaĵon.Ĝieĉpo-sedis,kajankoraŭposedas,sianpropransoldatanregimenton,laununuranpriva-tanarmeonenlabritajinsuloj,kvankamhodiaŭĝiafunkcioestasnurceremonia,kaj ne plumilita. La duko kutimis re-gali per premioj la infanojn, kiuj bone

parolis la gaelan. Lordino Evelyn di-ligente kolektis gaelan folkloron, kiuantaŭ nelonge estis eldonita de la tielnomataGaelaTeksta Societo.Tiun fa-miliantradiciondaŭrigisla11adukodeAtholl, JohnMurray, kiu estis gael-pa-rolantokaj kontribuanto al la gaela re-vuoGairm,kvankamliloĝisenAfriko.Bedaŭrinde li forpasis en la jaro 2012.Mi dubas, ĉu iu alia el la tre angligitanobelarointeresiĝasprilagaela.

Semi iampublikigos la fruktondemiakompilaĵoprilamodernagaela,miebledediĉosĝinaleventualasendepen-daSkotlando.

Garvan makaJ

ale

x l

iivet

1.Ensiajmemoraĵoj–Paĝoj el mia alteja taglibro – reĝino Victoria menciis, ke ŝiaedzo, la princoAlberto, kiu estis germano,provislernilagaelan.Iomkurioze,kvankamenBritiolagaelalingvoestislongemalesti-mata kaj eĉmalpermesita, lertuloj kaj aliajlingvoŝatantoj enGermanio kaj en Skandi-naviodaŭreinteresiĝaspriĝi.Unuellaplejbonajkajlastatempajverkojporlernilamo-dernangaelanestas la libro (kunkompaktadisko) Lehrbuch der schottisch-gälischen Sprache,faredeMichaelKlevenhaus(Ham-burg,Buske,2009).


Antaŭ kelkaj jaroj ĉe jarfina festode firmao enTokiomi renkontisĉirkaŭ tridekjaran ĉinan virinon.

Ŝi estis simultana interpretistino interla ĉina kaj la japana lingvoj kaj loĝisenTokio,lajapanaĉefurbo.Ŝiafamilianomo estis愛新覚羅: Aisin Gioro en lamanĉura lingvo,AisinKakura laŭ lajapanakajAixin Jiaoluoĉinlingve.Tiunomoelvokasmiksitajnemociojnĉetiujjapanoj,kiujkonaslahistoriondeAzio.

Aisin Gioro estas la nomo de im-periestraj familioj de manĉuroj, kiujkonkerisĈinionestablantelatielnoma-tan dinastionQing en 1616. PuYi (溥儀),lalastaimperiestro,estisdetronigitadumlarevoluciookazintaen1912,sedpostefariĝis imperiestrode lamanĉuraimperio,iupupaŝtatokreitadeJapanio.

Mi iom babilis kun sinjorino Ai-sinGiorokajdemandis, ĉu ŝi scipovaslamanĉuran, sed ŝi neis. Pasintecemiiom lernis lamanĉuran, ĉarmi ie estis

leginta,ketiuestaslaplejfacilafremdalingvoporlajapanoj.Tamenmibaldaŭforlasislalernadon,ĉarmankisstimuloj,kielleglibroj,porpluelerni.Tialneoka-zisinternikonversacioenlamanĉura.

MinoritatoLamanĉuraapartenasal laplivasta

tungus-manĉuragrupoenkadredelaal-taja lingvaro.Temaspri aglutina lingvokunvokal-harmonio,kajĝiavortordoes-tas SOV (subjekto-objekto-verbo). Pro-praj nomoj malofte komenciĝas per li-kvidoj,kiel[r].Lamanĉuraalfabetoestasbazitasurlamongola.Tiujntrajtojndelamanĉura lingvo havas ankaŭ la japanakajlakorealingvoj.Ambaŭ,elgramatikavidpunkto,similasallamanĉura:tialke-lkedalingvistojalkalkulasankaŭilinallaaltajalingvaro;aliajtamendubas.

La manĉuroj hodiaŭ havas popol-nombronde10 380 000 (laŭkalkuloplenumitaen2010)kajestaslatriaplejgrandaetnaminoritatoenĈinio.Lapli-multodelamanĉurojloĝasenlaprovin-coLiaoning,ennord-orientaĈinio,sedekzistas entute malpli ol 70 personoj,kiuj parolas lamanĉuran kiel gepatranlingvon.Dojenunuellaplejendanĝerajlingvoj. Lamanĉurojmilitforte konke-risĈinion,sediliasimiliĝiskunlahanakulturo.Laoficialajlingvojdeladinas-tioQingestislamanĉura,lamongolakajlahana,sedlamanĉuraestissuperitadelahana,kvankamtiuinfluislaĉinanenPekino–kaj tielceterekreiĝis laman-darena (ordinara ĉina). PuYi, devigitekajkontraŭvole, lernis lamanĉuran.Lipreferislernilaanglan,ollamanĉuran.

Hodiaŭ laplimultode lamanĉuroj tro-vasnenianavantaĝonlernilamanĉuran.Multajeĉforĵetissiajntradiciajnnomo-jn kaj prenis hanajn nomojn. Ekzem-ple ili anstataŭigisAisin Gioro („愛新覚羅”) per Jin („金”) aŭ Tang („趙”). Fakteekzistasnurunuelementalernejo,enkiuoniinstruaslamanĉuranlingvon,en laurboFushun,en laprovincoLia-oning, kie laŭdire naskiĝis la dinastioQing. En tuta Ĉinio ekzistas nur dekoda fakuloj, kiuj komprenas la lingvonkaj povas legi antikvan materialon demanĉuroj.

Aliflanke en la aŭtonoma regionoUigurdeXinjiangloĝasĉirkaŭ30000parolantoj de la ŝibea lingvo, kiu estasmalnova formo de la manĉura lingvo.Iliajprauloj estis lokitaj tien farede ladinastioQing,pordefendilanord-okci-dentanpartondelaimperio.

vortaroAlarmitedelariskastato,enkiusin

trovaslajammortantamanĉuralingvo,lastatempekomenciĝiskunlaborado in-terfakulojprilingvo,kulturokajhisto-riodelamanĉurojenĈiniokajJapanio.LapedagogiauniversitatodeShenyang,enlaprovincoLiaoning,kajlauniversi-tato JhosaienTokiointerkonsentisekla-bori super esplora projekto rilate al lamanĉuralingvo.Dume,enlalastajaro,Kawachi Yosihiro, emerita profesorodelauniversitatodeKioto,kompletigisvortaronmanĉur-lingvankunproksimu-me50000vortoj.Porĝiakompiladolibezonisĉirkaŭ20jarojn.

isikawa Takasi

MANĈURA LINGVO

Pli da subtenantoj, ĉiam malpli da parolantoj

lingvo

Dulingva afiŝo en la ĉina kaj la manĉura, sur pordo de la malpermesata urbo, Pekino

shiz

ha

o


Nideviskvinjarojnatendiportio,sed lanuntempeebleplejpopu-laramuzikgrupo de Esperantujo

aperigissiantrianalbumon:ĉiamen plu. Jamen2011ĝianoncislaalbumonkajaŭdigis la unuajn kantojn, sed post tioankoraŭ ni devis iom atendi. Sed tuteindis,ĉar lafinaproduktoestasgrandaverko de amo: estas dancigaj popkan-toj kiel pluku ne la florojn,televido kaj plastokanto,sedankaŭtrankvilajkantojalia aventuro,ne eblas kalkuli kaj rulu trajn’. Ankaŭ ne mankas la por LPGkutimajpolitikajmesaĝoj,plej trafeenla dizertanto.Indasmultfojeaŭskultilakantojn,dume leganteen labela tekst- libreto kun fotoj de la grupanoj, kiuakompanas ladiskon.Tameneĉkun lateksto antaŭ vi vi mirus pri la enhavode domoarigato,ubuntukajmultajaliajkantoj,enkiujLPGlibereenverŝasme-

Post sia senpage disdonita disko Pli ol esperonunJonnyMkreisple-nan albumon, nomitanRegestilo.

Tioestastrafatitolo,ĉarkromladukun-laborajkantojEternan lumonkunTone kaj Majstroj de l’ diskej’ kun Eterne Rimaĉiujestastiperegeajkantoj.Bonanovaĵo do por la ŝatantoj de tiu stilo,sedaliajfacileenuosprilaritmojripe-temaj.Unu favora escepto, krom ladu

menciitaj kantoj, estas la unua numeroDankon. Ĝi vekas nerezisteblan ĝojonenĉiujaŭskultantoj,kajtielpostlasuk-cesaEn SomeroJonnyMkonfirmassiantalentonporverkisenheziteoptimisma-jnkantojn sen sonikliŝe.Konsideranteankaŭ la junan aĝon de la artisto (nur20!),nicertepovasesperijeriĉakarierodeJonnyM.

Rogier Huurman

unu horo da regeo kun Jonny M

diskoj

la p

erd

ita G

ener

ac

io

Longe atendita, ne perdita

melpensitajnvortojninterlakonatajn.Tiuĉidoneestasdiskoporlalingvopuristoj,sedporlamuzikŝatantoj!

Rogier Huurman

LaPerditaGeneracio:ĉiamen plu.Eld.Vinilkosmo,Donneville,2013.13titoloj,daŭro58:04min. PrezoĉeFEL:15,49eŭroj+afranko.

JonnyM:Regestilo.Eld.Vinilkosmo,Don-neville,2013.15titoloj,daŭro58:56min.

PrezoĉeFEL:15eŭroj+afranko.


KajtodebutisenEsperantujoĉirkaŭ1989, kiam aperis ĝia unua disko; miunuafoje aŭdis la grupon en koncertoendecembro1990.SekvisankoraŭkvarKD-oj de la kvaropo, ĝis Lokomotivo, rulu nun!en2004.Jendolasesadiskode Kajto,sed,kieloniebledivenusperlatitolo„Duope”,temasnepluprikva-ropo, sed duopo. Havante kaj ŝatanteĉiujn antaŭajn diskojn, mi scivolis, ĉumultoŝanĝiĝisproladuoniĝo.

La nova disko malfermiĝas per La fiŝkaptisto kaj Estrino Trin, kiuj plejpensigisminpriladiskoMaskoel1999.SekvasalistilaNe permesas Panjo,me-lodiene tre interesa,nekoriginala, sedtre vigla kaj danciga; mi povas imagiĝin kiel sukcesan kanton en koncertoj,specialeseonipovusielenvicigikelka-jn el la muzikiloj nomitaj en la kantokaj laŭvice prezentitaj en la registraĵo:banĝo,zimbalono,gitaro,violono,man-dolino ktp.

Estu vi mem estas kanono, kielantaŭaj kanonoj de Kajto, sed kun la

diferenco,keĝiestasplurlingva,ankaŭnederlanda kaj frisa. Mi estas Rozo es-tas tradukaĵo, kaj Rave kun vi estas originalaĵo, laŭ la tekstobroŝuro, sedambaŭ belaj kantoj, en kiuj la vira kajvirina voĉoj bonege kunludas duope.SekvasKara Amato de mi, laŭsone plilul-olam-kanto,Surbordigitaj,kuneblelaplej interesatekstoel lakantojenĉitiukolekto,kajLa Lageto de mia Vivo,kuneblelaplejinteresamelodio.

IomlulkantesonasankaŭLa Blanka Lumturo, kiun sekvas ĝia senvorta va-rianto,La Valseto de la blanka Lumturo,kaj Lonicero. Finfine diru mi, kun sia12-vorta teksto, funkcias kiel enkon-dukoallalastakajplejlongaero,La „Mi amas vin”-Kanto,kiestekstoampleksasnurlatrivortojncititajnenlatitolo,sedendekoklingvojkajbelearanĝitajnporladuvoĉojdelaKajto-duopo.

Ĉumulto ŝanĝiĝis pro la duoniĝo?Faktene: ĝi estas facile rekoneblakiella samaKajto, kun la samaj fortoj kajmalfortoj.Interlafortojmicertekalku-

lus la muzikajn aranĝojn kaj interpre-tojn, kaj inter la malfortoj la tekstojn,kiuj,laŭmi,neatingaslasamannivelon– sed eblemi estas iom tro postulemaen tiurilato;eblemikonfesu,ke lasta-tempemimalofteaŭskultaslamuzikajnregistraĵojn,kiujnmiposedas,preferan-teŝaltilaradionpormalkovriion,kionminejamaŭdis,aŭ,enmaloftajokazoj,sidiĝiĉelapianoporplifundeesploriladetalojndeiuklasikaĵo.Bonakantopormiestaskanto,kiurestasenmiamemo-ro,tielkemipovasreaŭdigiĝinenmiakapo, kaj tial laKajto-kantoj, kiujnmiplej ŝatas, estas la muzikigitaj poemojOrangutango,La soldato kiu marŝas kaj Rabista dormo.

Tamen, tamen, kiam mi aŭdigas almidiskondeKajto,kajĉitiunovadiskoestasneniaescepto,miĉiamsurpriziĝas,kiel pli bone ĝi sonas reale ol laŭmiamemoro.VerŝajneonikulpigupritiolainterpretanmagiondeNannekajAnkie,kiuj kapablas fari eĉ el teksto ne treekscita kajmelodio simpla kaj tradiciamuzikaĵonvere atentokaptan.Ŝajnemiemasforgesi,ĝislareaŭskulto,kieltra-fajestaslaakompanojkajlainstrumen-taj partoj inter la strofoj.

Miesperas,do,keĉitiudiskobonevendiĝos,kajkevenoseĉpliajdiskojdeKajto.Miesperasankaŭ,keiammirefo-je spertos Kajtonenkoncerto.

Edmund Grimley Evans

Kajto: Duope. KD. 2011. 48minutoj. Kuntekstobroŝuro.

PrezoĉeFEL:16,15eŭroj+afranko.

Kajto flugas plu

diskoj

na

nn

e k

aj a

nk

ie

anoncetoj

Prezo por anoncetoj (nur teksto, sen fotoj, desegnaĵoj aŭ kadroj): 1 eŭro* por unu linio. Sama anon-ceto kvinfoje sinsekve: triobla ta-rifo. Sama anonceto ankaŭ en la reta versio de Monato: duobla ta-rifo. Minimuma faktursumo: 12 eŭroj*. Por pli grandaj anoncoj petu la ta-rifon de la eldonejo aŭ rigardu al http://www.esperanto.be/fel/mon/mon_anon.php.*Por Eŭropa Unio: + 21 % AVI.

Vizitu Ipernity, la socian retejon, kie Esperanto estas unu el la plej ofte uzataj lingvoj. En ĝi kelkaj miloj da Esperanto-parolantoj kune babi-las, montras siajn fotojn, pridiskutas mem faritajn filmojn, kunhavigas sian blogon ... Krozu al www.ipernity.com/?lg=eo Tie vi trovos ankaŭ plu-rajn numerojn de MONATO senpage elŝuteblajn.

Retbutiko.net donas al vi multe pli da serĉ-ebloj ol antaŭe. Vi povas tuj serĉi el la adres-trabo de via folium- ilo (Firefox, Chrome, Explorer, Safa-ri ktp). Ekzemple tajpinte retbutiko.net/trovu/Steele vi tuj trovos ĉiujn verkojn de Trevor Steele, tajpinte retbutiko.net/trovu/politiko vi trovos ĉiajn verkojn pri politiko, aŭ post taj- pado de retbutiko.net/trovu/interna-cia vi trovos ĉiujn verkojn kun la vorto „internacia” en la titolo. Elprovu tuj kiel facila tio estas!

Lastfoje jarfine al IF! Festu novjare kun ni la plej faman aranĝon por fa-milioj kaj plenkreskuloj! Kun ampleks- ega programo tuttage, ekskursoj, sil-vestraj bufedo kaj balo, kun la fama trinkejo “Knajpo” kaj kun la butiko de FEL. Petu informojn de IF, Platz, Postfach 1148, D-34303 Niedenstein. Rete: www.internacia-festivalo.de.

“Naturista vivo”, la ilustrita revuo por nudistoj/naturistoj/nudnaĝantoj. Belaj koloraj fotoj. Senpaga prov-ekzemplero. La revuo aperas 4-foje jare, sur 16 paĝoj. Internacia Naturista Organizo Esperantista. Adreso: Jozsef Nemeth, HU-8531 Ihász, Fö u. 41/5. Rete: [email protected].

anoncetoj

Fonditaen1909.Refonditaen1991.EldonataenRusio

•Tielnivivas:raportojellapostkomunismamondo•TraEsperantujo•Niajproblemoj:revuoj,eseoj,intervjuoj,polemikaĵoj•LingvajrespondojdeSergioPokrovskij•HistoriokajkulturodeEsperanto•Recenzojprilanovaĵojdelalibromerkato•Mozaiko:krucvortoj,konkursoj,kvizoj,humuraĵoj•Literaturasuplementosemajnfine

Aboneblakontraŭ

mare38EURaere43EURrete12EUR

ĉe UEA, FEL, ELNA,UFE, EAB, SEF kajdudeko da aliaj landajperantoj

La ondo de esperantoĈiumonata soci-kultura revuo en Esperanto

SOCI-KULTURA REVUO EN ESPERANTO

Regulaj kunlaborantoj: Serge Sire, Michel Duc Goninaz, Manuel de Seabra, Kris Long,

Hu Guozhu, Ionel Onet, Mikaelo Bronŝtejn, Arnau, Laŭrenco Septier, Mao Zifu,

Jopetro Danvy, Petro Braŭn, Gennadij Turkov, Fra Gaeta, Roger Siarri, Ŝarlerik d’Arroi, Ĵak Le Puil, ktp.

Abono: 25 € (ekde 14 en kelkaj landoj)Jacques Le Puil, pĉk 12 729 73 X Parisaŭ ĉe FEL, UEA, Esperanto-USA, ktp

[email protected]

En la okcidento Vladimir Putin estas poli-tikisto, kiun oni timas. Li sufokis la rusian demokration en ĝia lulilo, li detruis la sendependajn amaskomunikilojn, li sen-dis rusiajn trupojn en najbarajn landojn.Sed por Renat kaj Galina en la malgranda urbo Ŝumerlja, sescent kilometrojn ori-ente de Moskvo, ne tio gravas. Ili nun vi-vas pli bone. Ili voĉdonis por Putin, kaj ili intencas fari tion denove. Putin konscie turnis sian dorson al la meza klaso de la grandurboj por proponi stabilecon al or-dinaraj rusianoj.Kalle Kniivilä vojaĝis en Rusio por ren-konti subtenantojn de Putin, kies voĉoj malofte aŭdiĝas en eksterlandaj amas- komunikiloj. Tamen ĝuste ili decidos pri la estonteco de Rusio. Ĉu ili kuraĝos riski ŝanĝon?

Eldonjaro: 2014

Tradicia bindita versio, formato 135 x 205 mm, 168 paĝoj. ISBN: 978-90-77066-52-2; prezo ĉe FEL: 15 eŭroj + afranko. Kiel bitlibro (ePub, Mobi aŭ PDF) prezo ĉe FEL: 9 eŭroj.

Flandra Esperanto-Ligo, Frankrijklei 140, 2000 Antwerpen, Belgio.

www.retbutiko.net

Documents

Japanio nepre - Monato · Vortaro intuicia, horizonto internacia lingvo skoTlando ..... 22 Antikva lingvo por moderna lando maNĈura LINgvo..... 24 Pli da subtenantoj, ĉiam malpli