2 TAALBIJLAGE DE STANDAARD

Een overvolle trein tussen Gent en Tienen op een avond in de

herfst. De passagiers zijn moe. Er wordt niet gepraat. Ik heb het

laatste plaatsje in een coupé weten te bemachtigen en zit ge­

kneld tussen negen medereizigers. Twee luisteren naar muziek

op hun smartphone. Of beter: ze slapen door het boenkeboenke

in hun oordopjes heen. Eén reiziger kijkt wat voor zich uit; dat

ben ik. De anderen lezen.

Ik kijk naar wat de lezers in handen hebben. Een modeblad, een

krant, een tablet en vier boeken. Kanjers van romans, mag ik wel

zeggen, minstens vierhonderd pagina’s. Deze mensen zijn het

blijkbaar gewend te lezen in de trein. Ze hebben gelijk. Zelfs al

zou het in het boek gaan om een akelige tocht door een spook­

stad, met gewetenloze huurmoordenaars achter elke hoek, het

is in zo’n roman gezelliger dan in deze pendeltrein.

De lezers zitten, zolang de treinreis duurt, in een cocon. Pas na­

dat hun bestemming is aangekondigd, zullen ze hun boek dicht­

klappen en worden ze weer zichzelf. Het is heerlijk als je je kunt

laten meeslepen in een parallelle wereld waarin je zoveel meer

beleeft dan in je eigen banale be­

staan. En al is het een afgesloten

wereld, waarin je passief blijft, le­

zen is een verrijkende ervaring. Je

leert er nieuwe situaties en andere

karakters mee kennen. Lezers heb­

ben doorgaans meer begrip voor an­

deren dan niet­lezers.

Dat gaat binnenkort verloren, zeg­

gen doemdenkers. Het boek heeft

zijn beste tijd gehad. Kinderen krijg je nog wel aan het bladeren

in kleurrijke boeken met weinig woorden. Maar als ze eenmaal

de computer hebben ontdekt, is het afgelopen. Alleen als er on­

middellijk en kortstondig plezier volgt, zonder diepgang, kun­

nen jongeren hun aandacht houden bij een geschreven tekst.

Dat valt allemaal erg mee, denk ik. Kinderen die voor school

informatie moeten zoeken op internet, knippen niet alleen een

tekst en plaatjes uit een krant of tijdschrift, nee ze puren infor­

matie uit een gigantische digitale bibliotheek. Daarvoor moeten

ze selecteren en beoordelen. Ze vergelijken, toetsen, halen de

essentie uit verschillende teksten naar boven. Ze illustreren met

materiaal van heel andere bronnen en leggen nieuwe verbanden

aan. En dat doen ze met plezier!

Dit lezen 2.0 is actief lezen met alle zintuigen open. En dankzij

wifi kan het binnenkort in elke trein.

Het lezen 2.0is actief lezen,met alle zintuigenopen

LEZEN 2.0

WE LEZEN NIET MEER ZOALS WE VROEGER LAZEN

DEPAPIERLEZER

IS DOOD

Chris is in augustus dertien gewordenen hij is niet goed in begrijpend lezen,

vertelt een vriendin mij. Ze is zijnmoeder en licht bezorgd, want Chris isverder een slimme jongen. ‘Wat voorteksten moet hij dan lezen?’ app ik

haar, ondertussen vermoedend dat dieteksten een beetje wereldvreemd voorhem zullen zijn. Ook bekruipt me hetvage gevoel dat het onderwijs weinigaansluit op de actieve nieuwe lezer,

zoals Chris er een is.Hans van Driel

een ongunstig effect hebben op deslaagcijfers’, voorspelt Martens. ‘Deoverheid moet zich daarvan bewustzijn.’Bert Hoogewijs, algemeen direc­teur van de Hogeschool Gent, isminder pessimistisch dan zijn Leu­vense collega. ‘Deze besparingensnijden diep. Wij moeten volgendjaar twee miljoen euro vinden.Sommige contracten zullen nietverlengd worden. Maar we zoekencreatieve oplossingen. Zo sparenwe geld uit door mensen te benoe­men.’ (ty)BLZ. 10­11 Berichtgeving.

De hogescholen kunnen wel een­malig uit reserves putten. ‘Maar alser in 2016 een nog zwaardere be­sparing op hen afkomt – daar ziethet naar uit – kunnen we hier nietmeer onderuit’, aldus Martens.Minder personeel betekent groteregroepen. De begeleiding van de stu­denten zal eronder lijden. ‘Dit zal

van 2,1 miljoen euro. Hij ziet maaréén mogelijkheid om dat geld tevinden en dat is in de omkadering,in het personeel dus. ‘Als je deze be­sparing uitzet, kom je uit op dertigvoltijdse equivalenten minder.Aangezien we veel deeltijdse con­tracten hebben, zullen meer men­sen getroffen worden.’

dat niet. De overheid legt de hoogtevan het inschrijvingsgeld vast, vooriedereen. Dat betekent dat we meteen groot gat zitten. Het studiegeldhad nog 350 euro hoger gemoetenom de bezuinigingen goed te ma­ken.’De drie hogescholen onder Mar­tens’ hoede kampen met een tekort

BRUSSEL | Dat het inschrij­vingsgeld omhoog gaat, maakt debesparingen in het hoger onderwijs– 55 miljoen euro in 2015 – maar tendele goed. Volgens Toon Martens,de algemeen directeur van deKH Leuven (die fusioneert met KHLim en Groep T) en voorzitter vande hogescholenraad Vlhora, zal debesparing banen kosten.Het inschrijvingsgeld had dus bestwat hoger gemogen. ‘Niet omdat wedat zo’n goede zaak vinden. Maarals de overheid ons middelen ont­neemt, zouden we de kans moetenkrijgen dat te compenseren. Nu kan

*Geldig t.e.m. 31/10/2014 bij aankoop van glazen. Voorwaarden op pearle.be

Goed Gezien, gratis*

montuur

g r a t i sm o n t u u rg r a t i s

m o n t u u r

Werk aan jeeigen Merk!

Lees de tipsvandaag in de

MARK Magazine bijlage

VTM Nieuwsvs.

Het JournaalZoek de

verschillenD5

Jihadi’s in hetdefensief in

Kobani©ap

16­17

Verborgen stad (3)‘Geld maakt gelukkig’

14­15

BANEN OP DE TOCHTBIJ HOGESCHOLEN

‘Het inschrijvingsgeld moest nog 350 euro hoger liggen omde besparingen te dekken. Dit gaat banen kosten’, vreest

Toon Martens van de hogescholenraad.

DINSDAG 21 OKTOBER 2014DAGBLAD / EDITIE NATIONAAL 91STE JAARGANG, NR.245

WWW.STANDAARD.BEBELGIE €1,40 NEDERLAND €2,10 LUXEMBURG €2,00

©vtm,vrt

JanDeMae

ssch

alck

,Zon

dertitel.

©Cou

rtesyZe

noXGallery,foto

PeterCox

IEDER ZIJN PORTIE MELANCHOLIEMuseum Dr. Guislain herstelt de duisternis in ere

D10­D11

‘De Standaard anno 2014’. © rr

COLOFON­ Hoofdredacteur: Karel Verhoeven ­ Samenstelling: Karin De Ruyter, AstridHouthuys en Ludo Permentier ­ Bijdragen: Hans Cottyn, redacteur De Standaard der Letteren;Karin De Ruyter, chef buitenlandredactie De Standaard; Astrid Houthuys, eindredactrice De Standaard;Ludo Permentier, columnist De Standaard/medewerker Nederlandse Taalunie/UGent; TomHeremans,chef weekendkrant De Standaard; Henk Tack, redacteur De Standaard Online; Jan T’Sas, journalist/UAntwerpen; Bart Van Belle, redacteur De Standaard Online; Pieter Van Dooren, wetenschaps­redacteur De Standaard; Hans van Driel, Universiteit van Tilburg ­ Illustraties: Dirk Huyghe ­Cover: Dirk Huyghe ­ Vormgeving: Stephanie Verbraekel ­ Eindredactie: Astrid Houthuys enEva Van den Eynde.

LUDO PERMENTIER

MAANDAG TAALDAG

DE STANDAARD TAALBIJLAGE 3

mijn opsomming.

Activerend onderwijs

Als ik gelijk heb, dan krabt het on­derwijs zich vanaf nu achter deoren. We dagen Chris uit om eentekst te kiezen en om bij de tekstzelf vragen te formuleren, en ook

creëren immers schoolse leessitu­aties die buiten de klas niet voor­komen.De leerling krijgt over het alge­meen papieren teksten die net bo­ven zijn pet gaan, gekoppeld aanvragen die wij achter ons bureaubedenken of we geven ons overaan schoolboekenauteurs die ditnamens ons hebben gedaan. Hijmag slechts die ene tekst voor zichhebben en geen internet gebrui­ken noch de hulp inroepen vanmedeleerlingen.En als hij de vragen foutief beant­woordt, dan ligt de fout bij hem,terwijl de auteur de hoofdgedach­te misschien wel onhelder in zijnhoofd had, onze vragen mogelijkniet deugen, de leerling die tekstnooit spontaan zou hebben gele­zen – en ik ben nu onvolledig in

internet. De receptieve papierle­zer heeft zich ontwikkeld tot eenactieve beeldschermlezer voorwie samenwerken vanzelfspre­kend is.

Het leesonderwijs

Het onderwijs is niet helemaalmee met die ontwikkeling. We

Ons leesonderwijs berust opeen misverstand. Laat ik het bestbewaarde geheim maar meteenverklappen en vertel het gerustdoor. De klassieke papierlezer –het ideaalbeeld waaraan onzeleerlingen in onze klassieke ogenmoeten voldoen – bestaat al langniet meer. Toch leiden we onzeleerlingen op met die illusie in hetachterhoofd. In 2001 omschreef ikde hedendaagse lezer als een ‘on­geduldige, scannende, lange tekstvermijdende, verticaal lezende, vi­sueel ingestelde’ persoon. Hetgaat hem en haar om tempo, eenoverzicht krijgen, niet al te langeteksten met witregels en tussen­kopjes, om een korte regellengte,en om ondersteunende illustra­ties, grafieken en infografieken. Ikdoelde toentertijd op de beeld­schermlezer. Wie de voorpaginavan De Standaard anno 2014 ziet,ontwaart een papieren beeld­schermpagina die – tot mijn ver­rassing – de beeldschermlezeraanspreekt die ik eerder om­schreef (zie afbeelding).In één oogopslag hebben we eenoverzicht van het hoofdartikel.Een kleurenfoto, een citaat en eenteaser bovenaan verwijzen naarartikelen verderop. De voorpagi­na kent vijf kolommen en dus kor­te regellengtes. De papieren DeStandaard wordt steeds meer op­gemaakt als een beeldscherm­krant.Vergelijk maar eens met De Stan­daard van, laten we zeggen, 3 no­vember 1950 (zie afbeelding).Deze ontwikkeling van de opmaakvan de krant leidt tot een opmer­kelijke conclusie: de papierlezer isgaan gelijken op de beeldscherm­lezer. Je kunt het ook anders stel­len: de papierlezer is aan het ver­dwijnen, de beeldschermlezerblijft over. Twijfelt u nog? Pak ergerust tijdschriften bij of studie­boeken en herlees dan het boven­staande.

Samenwerken

Behalve het verdwijnen van de pa­pierlezer is er ook iets anders aande hand: alleen lezen doen wenauwelijks meer, ook Chris niet.Chris en zijn klasgenootjes gaananders om met teksten en lezenmaakt daar deel van uit. Ze scan­nen twitter­ en facebookberichtenen reageren daarop. Zij struinenhet internet af, lezen ondertitelsbij films en tv­programma’s en le­ren tegelijkertijd Engels.Snappen zij een tekst niet, danvragen ze een vriendje om hen tehelpen. Of ze zoeken zaken op via

Wie devoorpagina van

De Standaard anno2014 ziet, ontwaart

een papierenbeeldschermpagina

We creërenschoolse

leessituaties diebuiten de klas

niet voorkomen

‘De Standaard’, 3 november 1950. © rr

bij de tussenkopjes, de illustra­ties, de grafieken, de infografie­ken en de onderschriften. Vervol­gens mag hij medeleerlingen sa­men begrijpend laten lezen en be­grijpend laten kijken en ze dancomplimenteren met hun reactieof uitleggen wat een antwoord opeen vraag had kunnen zijn. Of wevragen hem om de tekst te verbe­teren, zoals een vriendin bij dezetekst deed.Discussie gegarandeerd en eenleereffect ook.

Ben jij een leerling en krijg je dezetekst uit ‘De Standaard’voorgelegd met een vraag naar dehoofdgedachte ervan, dan luidt hetantwoord: het leesonderwijs dat jekrijgt, is behoorlijk achterhaald.