Jean Valjean

Victor Hugo

Ngun: Vnthuquan.net

Bin tp: SBC (TVE)

Chuyn sang ebook: SBC

Ngy hon thnh: 11/5/2006

http://www.thuvien-ebook.net

Mc Lc

Chng I

Jean Valjean Trn Chin Ly

Chng II

Nhng Ngi Anh Hng

Chng III

Nhng Cng Ngm Ca Paris

Chng IV

Cuc Gp Khng Khip

Chng V

a Chu Trai V Ngi ng

Chng VI

Cn Chn Chua Cay

Chng VII

Bng Ti m U.

Chng VIII

Cnh C n V Vnh

Chng IX

Ni au Khn Xit

Chng X

Nhng Tit L Khc Thng

Chng XI

Ci Cht Ca Jean Valjean

Chng I

Jean Valjean Trn Chin Ly

Cuc ni dy tai hi thng su 1832 l cuc chin tranh ng ph ln nht trong lch s. l mt cuc ni dy khc thng. Chin ly mc ln khp Paris. Ci th chn ca Saint-Antoine, ci khc li ngn cn vic tin n gn Temple. Chin ly Saint-Antoine tht l khng khip, n cao ti bn tng v rng by trm pi-. Mi chn chin ly nh tri ra theo chiu di cc ng ph, ng sau chin ly m . Trn chin ly ny, mt l c to phn pht trc gi.

Cch mt phn t dm, bn kia con knh, trn ng ph ngc ln mi dc Belleville, ch nh dc, ngi ta nhn thy mt bc thnh l, cao ti tng ba cc nh mt ph. Bc thnh c dng bng nhng vin lt. N thng thn, ng cch sp theo dy di, lnh lo vung thnh sc cnh. Ngi ta nhn thy, tng qung mt, trn b mt mu xm ca bc thnh c nhng l chu mai rt kh nhn thy, n ging nh nhng si ch en. nh nng chi chang thng su trn ngp ci vt kinh khng y. l chin ly ca Temple. , tm mi ngi chng chi li cuc cng kch ca mi nghn v binh. N gi c ba ngy, v ch mt mnh th lnh Barthlimy thot khi cuc tn st.

Chin ly ph Chanvrerie th ch l mt phc ha, mt phi thai, so vi hai tn khng l m chng ti va t qua, nhng, ng thi, n tht ng gm.

Jean Valjean vn ch c, bt ng trn ct mc. Gavroche cht nh mt anh hng. Marius lm xc a con ca Paris v mt vin n st qua trn chng. Courfeyrac, mt bn chin u, ly khn tay ca mnh bng u cho chng. Tuy vy, Marius ch c mt ngh trong u: Cosette.

Tnh hnh ngha qun ngy cng tr nn gay cn. Ngi ta lm ht sc mnh cng c chin ly. lt c dng lp kn n tn na chiu cao ca ca s tng hai v cc ca con tng p mi. Ri ngi ta chn ca s pha di v sn nhng ging st , m n, ngng bn trong cnh ca qun ru. Pho i tht hon chnh. Chin ly l thnh, qun ru l chi canh.

Cng vic chun b pho kch bao gi cng hi chm chp, c phng php; sau l sm st. S chm chp cho php Enjolras xem xt li tt c v hon thin li tt c. Anh cm thy rng tt c nhng ngi nh th s cht v ci cht ca h phi l mt kit tc. Anh ni vi Marius:

- Chng ta l hai ngi ch huy. Mnh s ra nhng lnh cui cng bn trong pho i. Cu li bn ngoi m quan st.

Marius ln v tr quan st trn nh chin ly. Enjolras cho ng inh cnh ca nh bp m ta nh l n c dng lm trm qun y.

- Khng c nc bn bn ln thng binh. Anh ni. Anh cho nhng ch th cui cng trong cn phng thp, bng mt ging ngn gn, nhng rt mc im tnh, Feuilly lng nghe v, thay mt mi ngi, tr li:

- tng hai, phi c sn ru cht cu thang. Ta c khng?

- C.

- Feuilly ni.

- Bao nhiu ci?

- Hai ci ru v mt ci ba.

- c y. Chng ta gm hai mi su chin s cn vng vng. C bao nhiu sng? - Ba mi t.

- Di ra tm. C gi tm khu sng y, np n nh nhng khu khc v cm tay. ai lng eo kim v sng ngn. Hai mi ngi chin ly. Su mai phc trn tng p mi v ca s tng hai n sng vo bn tn cng qua nhng l chu mai. Mong rng ni y khng cn mt ngi lao ng no l v ch. Chc na, khi trng nh khai ha, hai mi ngi di xng ngay ln chin ly. Nhng ngi ti u tin s l nhng ngi chim c ch tt nht.

Ct t xong, anh quay v pha Javert, v bo hn:

- Ta khng qun ngi u.

Ri t mt khu sng ngn ln bn, anh ni thm:.

- Ngi cui cng ra khi y s bn v u tn gin ip ny.

- y ?

- Mt ging hi.

- Khng, ng ln xc tn ny vi bn ta. Ta c th bc qua chin ly nh trn ng Mondtour. N ch cao c bn pi-. Tn ny b tri cht. Ta s dn hn ra y m x. Lc ny, c ai thn nhin hn c Enjolras: Chnh l Javert.

n y, Jean Valjean hin ra. ng ng ln vo nhm ngha qun. ng bc ra, v ni vi Enjolras:

- ng l ngi ch huy ?

- Vng.

- Lc ny ng cm n ti.

- Nhn danh nn Cng ha. Chin ly c hai cu tinh, Marius Pommercy v ng. - ng c ngh rng ti xng ng c mt phn thng khng?

- Tt nhin ri.

- Th th ti xin mt phn thng.

- Thng g?

- T tay ti bn vo u con ngi ny. Javert ngng u ln, trng thy Jean Valjean, lin lm mt ng tc kh nhn thy, v ni:

- ng y.

Cn v Enjolras, anh bt u np n khu cc bin ca mnh. Anh o mt nhn xung quanh:

- ng hy nhn ly tn mt thm.

Qu vy, Jean Valjean chim ly Javert bng cch ngi ln u bn. ng cm ly khu sng ngn, v mt ting lch xch nh cho bit ng va np n.

Gn nh cng lc , ngi ta nghe thy ting kn vang ln.

- Bo ng! - T trn nh chin ly, Marius ku to. Javert ct ting ci, ci ci khng thnh ting rt ring ca hn, v, va chm chm nhn ngha qun, hn va ni vi h: - Cc ngi chng khe hn ta l my.

- Tt c ra ngoi! - Enjolras ku to.

Ngha qun n o lao ra, v, h nghe c sau lng, li ni ny ca Javert:

- Hn t na nh!

Chng II

Nhng Ngi Anh Hng

Khi Jean Valjean cn li mt mnh vi Javert, ng bn ci si thng tri cht ngi t phn gia thn hn, m ci nt di gm bn. Sau , ng ra hiu cho hn ng dy.

Javert vng theo, vi mt n ci th hin c ng u th ca uy quyn b tri buc. Jean Valjean gi Javert bng si dy gh u, nh th ngi ta gi mt con vt th bng chic ai ngc, ri li hn sau mnh, ra khi qun ru mt cch t t v Javert, b vng chn, ch c th bc c rt ngn. Jean Valjean nm trong tay khu sng ngn.

C th, h vt qua ci cu thang bn trong chin ly. Ngha qun, hon ton chm ch vo cuc cng kch sp ti nn quay lng li pha h. Ring c Marius, u bn tri chn, l thy h i qua. Nhm hai ngi, k chu ti v ngi ao ph , c soi ri bng nh sng trong lng h.

Jean Valjean cho Javert leo ln ci ly nh ng Mondtour. C phn kh khn, v hn b tri, nhng Jean Valjean khng bung li hn mt lc no. Khi bc qua chn , h ch cn c mt mnh trong ng. Khng ai thy h na. Ch gp khc ca dy nh che khut h vi ngha qun. Cch h vi bc, l nhng xc cht c li t chin ly ra thnh mt ng khng khip.

Ngi ta nhn thy trong ng ngi cht, mt khun mt nht nht, mt b tc b x tung, mt bn tay b thng v mt ci v n b b h mt na. l Eponine. Javert ngh xem ngi cht y, ri, rt mc bnh tnh, ni kh:

- Hnh nh ti bit c gi ny. Ri hn quay v pha Jean Valjean.

Jean Valjean kp khu sng ngn di cnh tay, chm chm nhn Javert, nh bo hn, m khng cn dng li ni:

- Javert, chnh ta y. Javert tr li:

- Ngi c tr th i.

Jean Valjean rt trong ti ra mt con dao, m n ra.

- Mt con dao gm! - Javert ku ln.

- Th l phi. Ci hp vi ngi hn.

Jean Valjean ct si dy gh u c Javert, ct nhng si thng c tay hn, ri ci xung, ct si dy chn hn, v ng thng ln, ng ni vi hn:

- Anh c t do.

Javert chng phi l k d ngc nhin. Song, tuy vn hon ton lm ch c bn thn, hn khng khi xc ng. Hn ng yn, ming h hc. Jean Valjean ni tip:

- Ti khng ngh l ti ra khi c y.

Tuy vy, nu ngu nhin m ra c, th ti ph Homme-Arm, s by, vi ci tn l Fauchelevent. Javert cau mt, kiu cau mt ca con h, khin mp hn nhch ra, v hn lm bm:

- Ngi hy coi chng.

- Anh i i.

- Jean Valjean ni. Javert kh nhc li:

- S by.

Hn ci li khuy o l, to li dng cng nhc ca nh binh gia i vai, quay ngi li, va khoanh tay va cm trong mt bn tay, ri bt u bc v pha ch.

Jean Valjean chm ch theo di hn. i c vi bc, Javert li quay ngi li v ku ln vi Jean Valjean:

- ng lm phin ti. ng git ti i th hn.

Chnh Javert cng khng nhn thy rng mnh khng xng h khim nh vi Jean Valjean na.

- Anh i ngay i.

- Jean Valjean ni.

Javert i xa dn, bc i chm chp. Mt lc sau, hn r, gc ph Prcheurs. Thy Javert i khut, Jean Valjean bn nh n ln tri. Ri ng tr v chin ly v ni:

- Xong ri.

Trong khi , c mt chuyn xy ra.

Marius, v mc bn bn ngoi, nn n tn lc vn cha nhn k tn gin ip b tri, cui cn phng thp ti tm..Khi trng thy hn gia ban ngy, bc qua chin ly i n ch cht, chng mi nhn ra hn. Mt k nim bng a vo tm tr chng.

Chng nh n vin thanh tra ph Pontoise v hai khu sng ngn m hn trao cho chng m chnh chng, Marius, dng, ngay trong chin ly ny; v, khng ch nh mt, chng cn nh c tn na. Tuy vy, k nim m mt v ri m nh tt c nhng ngh ca chng. Chng khng khng nh, m t hi mnh:

- Liu c phi l vin thanh tra cnh st bo mnh tn l Javert khng?

C l vn cn th gi can thip gip con ngi y? Nhng trc ht phi bit c tht l Javert khng . Marius gi hi mt ngi va mi n ch u kia chin ly.

- Ngi kia tn l g?

- Javert.

Marius rn ngi ln.

Lc , ngi ta nghe thy ting sng ngn.

Jean Valjean li xut hin v ku ln: Xong ri.

Mt cm gic lnh lo u un xuyn qua tri tim Marius. Bng ting trng hiu n sng ni ln.

Cuc tn cng din ra nh bo tp. m hm trc trong bng ti, qun i lng l tin n gn chin ly, nh mt con trn. Gi y, gia ban ngy, trong ci ph toang hoang ny, dt khot khng th t kch c, v li lc lng sng ng t bc l, i bc bt u gm ln, qun i trn ln chin ly. Thnh n by gi l khn kho. Mt i b binh phng tuyn mnh, xen vo , tng qung u nhau, cn c v quc qun v v binh thnh i b, -v da vo nhng m ng ngm m ngi ta ch nghe thy ch khng nhn thy, chy o vo ph, trng rung, kn thi, li l an cho nhau, cng binh i u, v im nhin di ln n pho, ti thng chin ly, vi sc nng ca mt thanh rm bng ng thau thc vo mt bc tng.

Bc tng vn vng.

Ngha qun bn xi x. Chin ly b tro ln, nh c mt ci bm bng nhng tia chp. Cuc xung kch in cung n ni, c mt lc chin ly nh trn ngp k tn cng. Nhng n r bn.lnh ra nh con s t r l ch, v chin ly b qun vy hm bao trm cng ch nh vch b bt bao ph, ri mt lc sau, li hin ra, him tr, en ngm v khng khip.

i qun buc phi rt lui, vn t tp trong ph, ngang nhin, gh gm, v chng tr li ci n l bng mt lot sng ng s.

Ph x ri y xc cht.

Marius chin u dng cm nhng l liu.

Chng bin mnh thnh im ngm. Chng nh khi nh cng s n hn na ngi.

n dc ca ngha qun cn nhng nhng ting ci a chm bim ca h th khng cn. Trc nhng nguy him c th dn n ci cht, h vn ci hoc ni v nhng iu cao c.

Bn trong chin ly, v n rch nhiu n ni nh th tri c tuyt.

i qun tn cng c s lng ln nhng ngha qun c v tr thun li, h trn thnh cao, v ging n sm st vo chng. Bn lnh o ln vp phi nhng xc cht, nhng tn b thng v b vng trong nhng b dc ng. Ci chin ly , ng ln nh th, li c tng chng tuyt vi, qu l mt trong nhng nguyn nhn khin mt nhm ngi lm tht bi c mt qun on. Song, i qun lun lun c b sung thm v ng dn di ln ma n. i qun tn cng c tin gn chin ly mt cch khc nghit, v gi y, dn d, tng bc mt, nhng chc chn, n sit cht chin ly nh ci vt sit cht bn p vy.

Nhng t xung kch ni tip nhau. Ni khng khip ln dn.

Th l trn ng lt , trn ci ph Chanvrerie , n ra mt cuc chin u xng ng vi mt thnh Troie. Nhng con ngi xanh xao, qun o rch bm, kit sc, cha c n, ng hai mi bn ting ng h. H ch mi bn c vi pht, m s n ti th thy rng, khng c n. Hu ht h b thng, u hoc cnh tay bng bng mt ming vi dnh g st v en nhm, qun o th thng l ch v mu t chy ra, v kh th ch c nhng khu sng ti tn v nhng thanh gm c m.

Nhng con ngi y tr thnh nhng ngi Khng l. Chin ly mi ln b p st, tn cng, leo ln, m chng h b chim.

Ngi ta nh gip l c, vt nhau, nhau, dng sng ngn, dng gm, dng c qu m, nh t xa, nh gn, t trn cao, t di thp, t khp ni; t nhng mi nh, t nhng ca s qun ru, t ca hm thm ch t di hm, ni c vi ngi lt xung. H ly mt chi li su mi. Mt ngoi qun ru, b ph mt mt na, nom tht gm ghic. Ca s, b xm bi hng trng pht n, mt knh v khung v ch cn l mt ci l d hnh, c bt qua qut bng nhng vin lt. Bossuet b git, Feuilly b git; Joly cng b git, Com-beferre ang vc mt tn lnh b thng dy th b ba nht l xuyn qua ngc, ch kp nhn tri v th ht ra.

Marius vn chin u v b l ch nhiu vt thng, c bit l u, n ni mt chng b chm trong mu, nh th trm trong mt chic khn tay .

Tnh hnh tr nn v vng. Bn v binh xung kch t cui cng v chin ly b tht th. By, tm ngi sng st, chng my chc b bn lnh ui theo, phi rt chy vo qun ru. Marius vn li bn ngoi. Mt pht sng va n lm cho chng b gy xng n gnh. Chng cm thy mnh b ngt i v ng xung.

Lc , mt nhm, chng c cm tng l mt bn tay mnh m tm ly mnh, v ri ngt i v m man, chng khng cn thi gian dnh cho ngh y trn ln vi k nim cui cng v Cosette:

- Mnh b bt lm t binh. Mnh s b x bn.

Thc t, Marius l t binh. T binh ca Jean Valjean.

Ci bn tay gh ly chng t pha sau vo lc chng ng xung, ci bn tay m trong khi bt tnh, chng cm thy n tm ly mnh, l bn tay ca Jean Valjean.

Trong cuc chin u, Jean Valjean ch nhn v mnh nhng kh khn, l hng chu, x thn. Nu khng c ng, th trong giai on cui cng ca cn hp hi ny, s chng c ai ngh ti nhng ngi b thng. ng c mt khp ni trong cuc chm git chm sc nhng ngi b thng, nhng ai ng xung c vc dy, chuyn vo cn phng thp, v.c bng b. Nhng lc khc, ng sa sang chin ly. Nhng hai bn tay ng khng h lm g c th ging mt n nh, mt cuc cng kch, hoc ngay c mt s t v c nhn. ng lng lng cu gip. V li, ng ch b sy st i cht. Nhng vin n khng chm n ng.

Trong my m dy c ca cuc chin u, Jean Valjean c v nh khng nhn thy Marius. S thc l ng chng ri mt khi chng.

Khi mt pht n lm Marius ng xung, Jean Valjean nhy vt ln, nhanh nhn nh mt con h, s xung chng nh xung mt con mi, v xc chng i.

Cn lc ca cuc cng kch lc tp trung d di vo Enjolras v ca qun ru, nn chng ai trng thy Jean Valjean, hai tay Marius ang b ngt, bng qua ci nn trc ca chin ly, ri bin vo sau gc nh. n , Jean Valjean dng li, Marius trt xung t, ri ta lng vo tng, v o mt quanh mnh. Tnh hnh tht ng s.

Lc ny, c l c hai hoc ba pht, vt tng ny c th l mt ch tr, nhng lm sao ra khi cuc chm git kia?

Trc mt ng l mt ngi nh by tng ng trn trn v cm lng, hnh nh ch c mt ngi , l ngi n ng cht, vt qua ca s. Bn phi ng l mt chin ly hi thp, chn ph Petite-Truanderie. Bc qua vt chng ngi c v cng d thi, nhng ngi ta trng thy bn trn nh chin ly c mt hng li l nhn hot. l i qun phng tuyn, ng bn kia chin ly, v ang rnh.

Hin nhin rng vt chin ly l i hng ly ha lc ca mt trung i, v bt c ci u no liu lnh vt ln khi nh bc thnh lt, cng s lm bia ngm cho su mi pht sng. Bn tri ng l chin trng. Ci cht ang pha sau gc tng. Lm th no y?

Ch mt con chim mi c th rt ra khi ni c.

M phi quyt nh ngay, phi tm ra mt mu mo, ri quyt nh thc hin. Ngi ta ang nh nhau cch ng vi bc. May m tt c ch bm rit vo mt im duy nht, vo ca qun ru. Nhng nu mt tn lnh, ch mt tn thi, ny ra ngh i quanh ngi nh, hoc cng kch vo sn nh, th tht l ht..Jean Valjean nhn ngi nh trc mt, nhn chin ly bn cnh, ri ng nhn xung t, cung ln, c nh th ng mun o mt ci l bng i mt ca ng vy.

ng nhn thy, cch mnh vi bc, bn di mt chn nh c ro rit canh gi v rnh rp t bn ngoi, di mt ng lt b che khut mt phn, c mt tm song st t nm sn sn mt t. Tm song , c lm bng nhng thanh ngang khe, rng khong hai pi- vung. Ci khung lt gi n b ngi ta ly i, nn n nh b tho ra. Qua song st, ngi ta thong thy mt l ca ti om, mt ci g ging nh ng dn ca mt l si hoc hnh tr ca mt b cha.

Jean Valjean lao n. Th thut c v nhng cuc o thot bc ln u ng nh mt lung sng.

Gt nhng vin lt ra, nng tm song st ln, vc Marius bt ng nh mt xc cht ln vai mnh. Vi gnh nng ngang lng, nh s gip ca khuu tay v u gi, ng bc xung mt ci g ging nh ci ging, may m khng su lm. cnh ca bng st nng li sp xung pha trn u mnh v lm cho lt long l li xung ca sp, t chn ln mt din tch lt di mt t ba mt, nhng vic c Jean Valjean thc hin nh trong mt cn m sng, bng sc mnh ca ngi khng l v s nhanh nhn ca chim i bng, nhng vic ko di khng n vi pht.

Jean Valjean thy mnh, cng vi Marius vn ngt lm, trong mt th hnh lang di di lng t. , cc k yn n, tuyt i im lng, ti en.

n tng m ngy xa ng cm thy khi ri t ngoi ph vo tu vin, tr li vi ng. Ch c iu l vt ng mang i hm nay khng phi l Cosette na, m l Marius.

By gi, trn u ng, cnh huyn no khng khip ca qun ru b nh chim, ng ch thong nghe thy nh mt ting lm rm m h...

Chng III

Nhng Cng Ngm Ca Paris

Di lng t, Paris c mt Paris khc, mt Paris ca nhng cng ngm, Paris ny cng c ph x, ng t, qung trng, ng ct, ng giao thng v s i li ca n, l bn chy, ch km c hnh ngi. V nu Paris cha Athnes, thnh ph nh sng, Tyr, thnh ph Sc mnh, Sparte, thnh ph c hnh, Ninive, thnh ph K diu, th n cng cha Lutce, thnh ph Bn ly.

Lng t Paris, nu con mt c th nhn thu b mt ca n, by ra cnh tng nh mt tng san h khng l. Mt ming bt bin cng khng c nhiu eo v hnh lang hn mnh t chu vi su dm trn thnh ph ln c knh c t ln. Cha ni n hm m, l mt ci hm ring bit, cha ni n mng li rc ri nhng ng dn kh, cha k n h thng rng ln ng dn nc chy n cc my nc, ch ni ring nhng cng ngm thi cng lm thnh, di hai b sng, mt mng li ti tm k diu ri. Mng li ny c dng chy l dc ca n...

u th k mi chn, hm ngm Paris cn l mt ni b him. Bn th chng bao gi l tt c, nhng y, ting xu cng lm ngi ta s hi. Paris m h bit bn di n c mt ci hm khng khip.

Ngon ngoo, nt n, trc lt, rn v, c nhiu g sng nc, c nhng ch xc do khc khuu l lng, khi ln, khi xung khng hp l, thi tha, hoang d, d dn, chm ngp trong bng ti, vi nhng vt nt trn lt v vt rch trn tng, tht khng khip, l cng ngm c ca Paris. Nhng nhnh r v mi pha, nhng ci ho ct nhau, nhng ng nhnh ng t, ng nm, nh trong nhng ng ho, ng ct, vm cun ph xan-pt, h nc bn, nc r ra trn vch, nc rt t trn xung, bng ti, khng g snh c vi ci hm m c l lot y, b my tiu ha ca Babylone, hang, h, vc c nhng ng ph xuyn qua, nhng hang chut chi khng l, ni m tm tr tng nh thy lng vng qua bng ti, con chut chi m khng l, trong rc ri tng l v rng r, l qu kh kia..Ci ny, chng ti xin nhc li, l cng ngm ngy xa. Jean Valjean ang trong chnh ci cng ngm y.

Nh trong i dng, mt ngi nhy xung c th bin mt tm.

S chuyn tip tht l k. ngay gia thnh ph Jean Valjean ra khi thnh ph, v, trong nhy mt thi gian nhc mt ci np v y n li, ng chuyn t nh sng ban ngy vo bng ti hon ton, t gia tra sang na m, t m n im lng, t cn lc sm st n cnh t ng ca nm m, v bng mt s t bin k diu hn t bin ph Polonceau nhiu, t nguy him cc k n an ton tuyt i nht.

t ngt ri vo mt ci hm, bin mt trong hm ngm ca Paris, ri khi ci ph, ni ci cht c mt khp ni y, vo mt kiu phn m, ni c cuc sng ny. Tht l mt thi khc l lng. ng chong vng mt vi giy, lng nghe, sng s. Ci by sp cu nn t ngt m ra di chn ng. C th ni rng lng tt ca tri bt ng v phn bi. Tht l nhng trn phc kch ng qu ca Thng ! Ngi b thng khng ng y t no, v Jean Valjean, khng bit rng vt m ng mang vo trong h ny l mt ngi cn sng hay cht.

Cm gic u tin ca ng l s m mt. t nhin, ng khng trng thy g na. Trong mt pht hnh nh ng cng tr thnh mt ngi ic, ng khng nghe thy g na. Chng ta ni rng cn bo git chc si sc honh hnh trn u ng, ch cch vi pi-, nhng khi ti ng, do b dy ca phn t ngn cch, n yu i v khng r rng, v ch nh ting n o trong mt ni su thm. ng cm thy chc di chn, c th thi, nhng th l . ng gi mt cnh tay, ri tay kia, v ng vo tng c hai bn, v nhn ra hnh lang hp. ng trt chn, v nhn ra nn lt m t. ng thn trng a mt chn ln trc, s c mt ci l, mt h nc, mt ci vc g . ng nhn thy nn lt ko di. Mt lung hi thi bo cho ng bit mnh ang u.

t pht sau, ng chng cn m na. T ca hm, ni ng trt xung, mt cht nh sng ri vo, v mt ng quen vi bng ti hm ny. ng bt u nhn ra i cht. Ci hnh lang, ni ng vo n trn, - chng c t no khc biu t tt hn tnh hung ny - b tng bt ng sau. y l mt trong nhng ng ct m ting chuyn mn gi l ng nhnh. Trc.mt ng, c mt bc tng khc, bc tng ca m ti. Cch ch Jean Valjean mi, mi hai bc, nh sng t ca hm khng ri ti na, m ch to nn c mt mu trng m m trn vi mt vch m ca cng ngm. Xa hn na th m mt dy c. i su vo c v kinh khng, vo hnh nh s b chm nghm. Tuy vy, vn c th dn mnh vo bc thnh sng m , v phi lm th thi. Phi lm gp l ng khc.

Jean Valjean ngh rng tm song st y, ng nhn thy di nhng vin lt, th bn lnh cng c th nhn thy, v tt c l do s tnh c . C chng na, chng cng c th bc xung ci ging ny, v lng sc, tm ng. Khng th ph mt pht no. ng t Marius xung t, ng li b chng ln, vc ln vai mnh v bt u bc.

ng quyt tm i vo trong bng ti y.

S thc l h cha thot c, ch khng phi nh Jean Valjean ngh. C th nhng nguy him loi khc, to ln khng km, ang n ch h. Sau cn lc sm st ca cuc chin u, l hang hc ca nhng chng kh v cm by. Sau cnh hn lon, l ni u. Jean Valjean thot khi mt vng a ngc, li sa vo mt vng khc... ng c nh hng, d dm tng bc v i v pha trc, khng khi lo lng.

Khi ng r gc hng lang, th nh sng xa xi ni ca hm bin mt, mn m ti li trm ln ngi ng v ng li ha m. ng vn tin bc, v c i tht nhanh. Hai cnh tay Marius qung quanh c ng v hai chn lng lng ng sau ng. Mt bn tay ng gi hai cnh tay, cn bn tay kia s vo tng thm d.

M Marius chm vo m ng, v v ang chy mu nn n dnh bt vo . ng cm thy mt dng chy m p t Marius sang ngi ng v thm vo qun o ng. Trong khi , c mt ci g m v m tai ng, ni ming Marius chm vo, chng t rng chng ang th, v nh th, chng vn cn sng. Hnh lang, ni Jean Valjean ang ln theo by gi cht hi ci trc. Jean Valjean bc i, hi kh nhc. Nc ma hm trc vn cn cha chy i ht v lm thnh mt ci thc nh gia y hm, v ng phi p mnh vo tng khi gim chn xung nc. ng i nh vy trong bng ti m u. ng ging nhng sinh vt sng v m, d dm trong ci v hnh v mt ht di lng t, trong nhng va bng ti..Dn dn, chng ti phi ni iu ny, mt ni khip s no xm nhp vo ng. Bng ti bao trm, lt vo tm tr ng. ng bc i trong b n. Ci mng nc bn ny tht ng s, n an cho nhau n chng mt. B bt vo trong ci Paris ca nhng bng ti ny tht l mt iu th thm. Jean Valjean buc phi tm v gn nh pht minh ra ng i ca mnh v chng nhn thy g c. Trong ni l lm ny, mi bc ng i liu c th l bc cui cng.

Tuy vy, tng t mt hoc do nhng ca hm xa xa ri vo m sng m en ti dy c , mt cht nh sng chp chn, ng c mt o nh m h, v li bt u l m nhn ra, khi th ci tng ng chm vo, khi th ci vm cun bn trn u ng. Con ngi gin ra trong m ti v cui cng ng tm thy nh sng ban ngy, cng nh tm hn gin ra trong bt hnh v cui cng ta tm thy Cha .

T nh hng cho mnh tht l kh.

C th ni s cng ngm di li s ng ph chng ln n. Paris, hi c hai trm ph. Xin hy hnh dung ra, di , ci khu rng y nhng nhnh ti tm m ngi ta gi l cng ngm. H thng cng ngm tn ti trong thi k , t ni u nhau, s cho mt chiu di l mi mt dm.

Chng ti ni trn rng mng li cng ngm hin nay, nh hot ng c bit trong ba mi nm, n c khng di su mi dm.

ng c cm tng ang i v pha sng Seine, ha ra nhm, m khng bit, ng ang li gn cng vnh ai. n mt lc no , trong cng ngm, ng nhn thy mnh ang ra khi ci Paris t lit v bo ng, ni cc chin ly ngn chn s lu thng, v ang tr v bn di ci Paris sng ng v bnh thng. Cht ng li nghe thy, pha trn u mnh, mt ting g nh ting st, xa xi, nhng lin tc. l ting xe ln bnh. ng i c khong na ting, t ra l theo con tnh ng t lm trong u, v vn cn cha ngh n ngh ngi. ng ch thay i bn tay Marius. Bng ti su thm hn bao gi ht, nhng s su thm li lm ng yn tm. Bng chc, ng nhn thy trc mt mnh c nh sng v nhng ci bng lay ng. l mt i tun tra cnh st ang i tun.

Trong ngy 6 thng su, mt t lng sc cng ngm c ban b. Ngi ta s bn bi.trn ly nhng ni lm ch n nu, v cnh st trng Gisquet phi lng sc Paris b n, trong khi tng Bugeaud cn qut Paris cng khai. Hai hot ng lin quan i hi hai chin lc ca lc lng cng cng m i din bn trn l qun i v bn di l cnh st. Ba trung i cnh st v phu mc cng thm him ng ngm Paris, trung i th nht, b phi, trung i th hai, b tri, trung i th ba, trong o Cit.

Cnh st vin c v trang bng sng cc-bin, chy, kim v dao gm. Vt lc ny ang hng v pha Jean Valjean l ci n ca i tun tra b phi.

i vi Jean Valjean, l mt giy pht kh t.

May thay, nu ng trng thy r ci n, th ci n li kh trng thy ng. N l nh sng, ng l ci bng. ng rt xa, li ln vi mu en ni . ng np mnh dc theo tng v dng li. Bn ngi i tun lng tai m khng nghe thy g, chng nhn nhng cng khng trng thy g. Chng hi kin nhau.

Kt qu ca cuc bn bc ca bn ch canh l ngi ta nhm, l khng h c ting ng, l khng c ai c, l dn mnh vo cng ngm vnh ai ch v ch, ch mt th gi thi.

Nhng bc i chm v c nhp vang ln mt thi gian vng xung y hm, mi lc mt yu i do khong cch tng dn, nhm hnh hi mu en dn su vo bng m, nh n chao o v chp chn, to thnh trn vm cun mt vng cung o c nh dn, ri bin mt, yn lng li tr nn su xa, bng ti li tr nn hon ton, m v ic li chim lnh ti tm; v Jean Valjean vn cha dm ng y c ta lng vo tng hi lu, tai cng ra, con ngi gin n, nhn i tun tra ma y bin dn.

Jean Valjean i tip trong ti tm. ng cm nhn thy khng cn lt di chn mnh. ng i vo ch bn. l nc trn mt, bn di y. Nht thit phi i qua. Khng th quay tr li c. Marius ang ngc ngoi, cn Jean Valjean th mt l. V li, i u? Jean Valjean tin bc. Ci vng c v khng su lm trong nhng bc u. Nhng ng cng tin bc, th chn ng cng ngp xung. Chng my chc, bn ln n na bp chn v nc cao qu u gi ng. ng bc i, hai tay c nng Marius ln tht cao trn mt nc. By gi bn ln.n khoeo chn, v nc n tht lng ng. ng khng th li li c na. Mi lc ng cng ngp su hn. Bn y kh c i vi trng lng mt ngi, d nhin khng th mang c hai ngi. Ring tng ngi, th Marius v Jean Valjean c th may mn thot khi c. Jean Valjean va tip tc tin bc, va nng ngi sp cht, m c l l mt xc cht y.

Nc n nch, ng cm thy mnh chm xung. Hu nh ng khng c ng c trong bn su ni ng ang ng. Bn c gi cho chn c vng nhng cng l vt chng ngi.

ng vn c nhc Marius ln, v vi mt s phung ph sc lc l k, ng tin bc, nhng ng cng b ln su. Ch cn u ng l nh ln khi mt nc, cng hai cnh tay nng Marius. Trong nhng bc tranh c v v l lt, c mt b m cng lm nh th vi con mnh.

ng cn ln su na, ng nga mt ra sau trnh nc v c th th c. Nu ai m trng thy ng trong cnh ti tm y th c l tng l mt ci mt n bp bnh trong bng ti. ng l m nhn thy trn ngi ng ci u bung thng v b mt nht nht ca Marius.

ng c gng mt cch tuyt vng, v a chn v ng trc. Chn ng vp phi mt ci g cng rn. Mt im ta. Tht ng lc.

ng rn ngi ln v vn mnh li, in cung bm cht vo im ta y. N to cho ng n tng y l bc thang u tin leo ln cuc sng.

im ta , gp c trong bn vo lc tt cng tht vng, l khi im ca mi dc bn kia ca y hm. N gp xung m khng v v cong xung di nc nh mt tm vn nguyn mnh. Nhng nn lt xy kho to thnh vm vng chc nh th. on tng y ny, b chm mt phn, nhng chc chn, l mt tay vn thc s, v, mt khi trn tay vn , ngi ta c cu thot. Jean Valjean leo ln mt nghing y v ti bn kia vng nc.

Khi ra khi nc, ng vp phi mt hn v ng khuu xung. ng thy l cng ng thi, v dng li mt lt, lng m chm trong mt li cu Cha.

Ri ng ng dy, run ry, lnh gi, hi hm, cng mnh di sc nng ca ngi sp cht m ng ko theo kia, khp mnh bn chy rng rng, tm hn li trn y mt nh sng k l.

ng li ln ng mt ln na. Tuy nhin, tuy khng b mng trong ch t bn, hnh nh ng cng b li sc lc ca mnh . N lc tt cng lm ng kit sc. By gi, ng mt mi n , c i c ba, bn bc, ng li buc phi ta vo tng ly hi. Mt ln ng phi ngi ln ci thay i v tr ca Marius, v tng l s phi li . Nhng, tuy sc lc ca ng cn, ngh lc ca ng li khng cn t no. ng li ng dy.

ng bc i, lng y tht vng. ng i nhanh c khong mt trm bc nh th, khng ngng u ln, gn nh khng th v bt cht ng vo tng. ng i ti mt ci khc ngot ca cng ngm, v v u ci thp nn khi ti ch r, ng ng vo tng. ng ngc mt ln, v, u ng ngm, ng kia, trc mt ng, xa, rt xa, ng thy c nh sng. Ln ny, khng phi l th nh sng khng khip. l nh sng tt lnh, mu trng. l nh sng ban ngy. Jean Valjean trng thy li ra.

Chng IV

Cuc Gp Khng Khip

Mt linh hn b y a, ang gia l la, bt cht nhn thy li ra khi a ngc, s cm thy iu Jean Valjean cm thy. Bng ci mu cn li ca i cnh b t chy, n s cung cung bay v pha cnh ca rng r. Jean Valjean khng cm thy mt na, khng cm thy sc nng ca Marius na, ng li tm thy i khoeo chn bng thp ca mnh, ng chy ch khng phi bc i na. ng cng n gn, cng nhn thy r li ra. l mt vm cu xy cun, khng cao bng ci vm cng ang thu li dn v khng rng bng ng hm ang hp li ng thi ci vm ca cu h thp xung. ng hm kt thc theo hnh lng phu, mt kiu co tht khng ng cch, bt chc nhng li i hp ca cc nh trng gii, hp l trong mt nh t, nhng khng hp l.trong mt cng ngm, nn sau n c sa li.

Jean Valjean ti li ra. ng dng li .

ng l li ra, nhng khng ra c.

Ci vm c ng bng mt ci ca st chc chn v ca st th c v nh him khi quay trn nhng bn l han g, v b ng cht vo khung ca bng mt kha dy, g , trng nh mt vin gch kch s. Ngi ta trng thy l tra cha kha v c li kha chc chn, ngp su trong l st khung ca. kha r rng b kha hai vng.

Bn ngoi song st, l khng kh thong ng, con sng, nh sng ban ngy, b sng rt hp, nhng i li, nhng ci bn xa xa, Paris, ci vc thm , ni ngi ta c th trn vo d dng xit bao, chn tri rng m, t do. Ngi ta nhn ra v bn phi, v pha h lu, cu Ina, v v bn tri, v pha thng lu, cu Invalides, mt ni thun tin ch n m v chy trn. C th tm gi ri ti. Ngy tn dn.

Jean Valjean t Marius dc theo tng, trn phn kh ca y hm, ri bc n ca st, hai bn tay qup cht ly song st, lay mnh nh in, m n khng h rung chuyn. Ca st khng nhc nhch. Jean Valjean nm ly song st, ht ci n n ci kia, hy vng nh c ci no yu nht, dng n lm n by nng cnh ca ln, hoc ph kha. Chng c song no lung lay. Khng thng ni vt chng ngi.

Khng c cch no m c ca ? Lm th no y? Tnh hnh s ra sao? Quay tr li, bt u li chng ng khng khip vt qua, ng khng c sc lm vic .

M d c i ti mt li ra khc, ngi ta cng s thy n b bt bng mt ci np hoc mt ca st. Chc chn l tt c cc ca ra u b ng theo kiu y. ng vo c bng ci ca b mt nim phong l do tnh c thi, cn tt nhin tt c nhng ca cng ngm khc u b ng. Ngi ta ch trn thot vo mt nh t m thi. Th l ht. Tt c nhng g Jean Valjean lm u v ch. S kit sc dn n s tht bi.

C ngi n ln ngi kia, h u b sa vo tm mng ti tm v mnh mng ca ci cht, Jean Valjean cm thy nh c mt con nhn gh gm, va chy trn nhng si t en y, va rung rinh trong ti tm..Gia lc ng ang mt mi, r ri nh th, th mt bn tay t ln vai ng, v mt ging ni kh bo ng:

- Chia i.

C ai trong bng ti kia? Chng c g ging gic m bng ni tht vng. Jean Valjean tng mnh ang nm m. ng cha h nghe thy ting chn i. L no li c th nh th? ng ngc mt ln. Mt ngi ang trc mt ng.

Ngi mc mt chic o khoc, chn i t, tay tri cm i giy, hn l anh ta b giy ra c th ti ch Jean Valjean, m ngi ta khng nghe thy ting chn anh ta.

Jean Valjean khng mt pht do d. Mc d cuc gp qu bt ng, ng bit con ngi ny. l Thnardier.

D b git mnh, thc dy, c th ni nh vy, Jean Valjean, vn quen vi nhng hiu lnh bo ng, v dn dy trc nhng n nh bt ng cn phi chng nhanh, ng ly li c ngay tt c s nhanh tr ca mnh. V li, tnh hung khng th ti t hn, mt mc nguy khn no s khng th tng thm c, v ngay n Thnardier cng khng th lm cho m en thm.

Mt lc im lng ch i.

Thnardier nng bn tay phi ln ngang trn, lm thnh mt ci che mt, ri hn va nhu my va chp mt, vi mt ci bm mi nh, l c trng s ch ca mt con ngi ang tm cch nhn ra mt ngi khc. Hn khng h t c mc ch . Jean Valjean, nh ta va ni, quay lng li pha nh sng, v cn bin dng nhiu, ngi y bn v b bt mu, khin cho, ngay l gia tra, hn cng khng nhn ra ng c. Tri li, Thnardier b nh sng t ca st soi thng vo mt, nh sng trong hm c nhin l nht nht, nhng cng kh r, hn hin ra, ni theo li n d mnh m, thng tc, rnh rnh trc mt Jean Valjean. S khng ng u v iu kin m bo mt li th no cho Jean Valjean trong cuc sc b him sp bt u gia hai tnh hung v hai con ngi ny. Cuc gp xy ra gia Jean Valjean c che khut v Thnardier b lt mt n. Jean Valjean thy ngay l Thnardier khng nhn ra ng.

H nhn k nhau mt lc trong cnh chng vng ti , nh c on v ti sc ca nhau. Thnardier l ngi u tin ph v s im lng..

- Ngi nh lm th no ra?

Jean Valjean khng tr li. Thnardier ni tip:

- Khng th dng mc m ca c. Th m ngi cn ra khi y.

- ng th.

- Jean Valjean ni.

- Vy th chia i.

- Ngi mun ni g?

- Ngi git ngi, tt thi. Ta th c cha kha. Thnardier ly ngn tay ch Marius v ni tip:

- Ta khng bit ngi, nhng mun gip ngi. Chc ngi cng cng cnh vi ta thi. Jean Valjean bt u hiu. Thnardier cho ng l mt k git ngi. Thnardier ni tip:

- Nghe y, bn i. Chc cu khng git ngi ny, m li chng nhn xem g c ci g trong ti. Cu hy a t mt na. T s m ca cho cu.

Ri hn rt ra, t trong chic o khoc thng ht, mt na chic cha kha to v ni thm:

- Cu c mun xem lm th no i khi y khng? y ny.

Jean Valjean "ng ngi ra", t ny l ca c Corneille, n ni nghi ng ci m ng nhn thy khng bit c phi thc khng. l Thng hin hnh khng khip, v thin thn tt bng chui t di t ln di lt ca Thnardier.

Thnardier thc nm tay vo mt ci ti rng giu di o khoc, rt ra mt si thng v a cho Jean Valjean - y, hn ni, t cho cu thm si thng.

- Si thng lm g?

- Cu cng cn mt hn , nhng cu s tm thy bn ngoi. c mt ng vi, gch vn.

- Hn lm g?

- ngc, v cu s nm ci kia xung sng, cu cn c mt hn v mt si thng, nu khng, n s ni lnh bnh trn mt nc.

Jean Valjean cm ly si thng. Chng ai li khng c nhng lc hnh ng my mc nh th. Thnardier bng ngn tay ku tch tch, nh va ny ra mt ngh:

- ny, anh bn, cu lm th no ra khi vng nc bn ng kia? T th chng bao gi dm liu mnh . Ch! Ngi cu chng thm t no.

Dng mt lt, hn li ni thm:

- T hi cu, nhng cu khng tr li, cng phi thi. l mt cch tp luyn cho mi lm pht ti t ca quan d thm. Thm na, khi khng ni g c, ngi ta s khng nh mm ni qu to. D sao, ch v t khng trng thy mt cu v cng khng bit c tn cu na, m cu cho l t khng bit cu l ai v cu mun g, th l cu ngh sai y. Bit ch. Cu hi th bo vi ng y. By gi c l cu mun giu ng ta u . Cu cn c con sng, mt ni rng ln ct giu nhng ci by b. T s ko cu ra khi cnh lng tng ny. Gip mt chng trai tt ang gp kh khn, ci thi thc t.

Va ng vi thi im lng ca Jean Valjean, r rng l hn va tm cch lm cho ng phi ni. Hn hch vai ng c th nhn nghing hnh dng ng, v ku ln, nhng khng ra khi khong trung thanh v hn mun gi ging mnh khong m :

- , v ci h nc, cu ng t ho y.

Ti sao cu khng vt g ny xung ? Jean Valjean vn im lng. Thnardier va ni tip, va ko ln cao n tn yt hu, mnh vi hn dng lm cra-vat, c ch ny hon chnh dng v y nng lc ca mt ngi ng n:

- Thc ra, c l cu hnh ng khn ngoan. Ngy mai, bn th, khi n bt ci l, chc chn s tm thy anh chng b b qun , v ngi ta s c th, tng t mt, ln ra, tm c du vt ca cu, v n tn ch cu. C ai i qua cng ngm. Ai? N ra bng li no? Ngi ta c nhn thy n ra khng? Cnh st y ti tr. Cng ngm th phn trc, t co ngi ta. Mt vt tm thy nh th l ca him, ci gi l liu hn, t ngi dng cng ngm vo cng vic ca mnh, trong khi con sng l ca tt c mi ngi. Con sng l ci h thc s. Sau mt thng, nhng ngi Saint-Cloud tung li, li vt c anh chng ca cu. Th th, cn g ci ? Ch l mt ci xc cht thi! Ai git ngi y? Paris. Ta n cng chng bun thng tin na. Cu lm ng.

Thnardier cng ba hoa, Jean Valjean cng cm lng. Thnardier li lay vai ng.

- By gi, ta hy kt thc v ny. Ta chia nhau. Cu trng thy cha kha ca t, hy cho t thy tin ca cu..Thnardier nhn nhc, d tn, gian xo, c v hi e da, tuy vy vn thn thin.

C mt iu l, dng iu ca Thnardier khng gin d, hn khng c v hon ton thoi mi. Tuy khng lm ra v b mt, hn vn ni kh. Thnh thong, hn li t ngn tay ln ming m th thm: Sut! Kh on c ti sao. , chng c ai khc, ngoi hai ngi. Jean Valjean ngh c th c nhng tn cp khc, np trong x xnh no , khng xa lm, v Thnardier khng mun chia phn vi chng chng. Thnardier ni tip:

- Ta hy kt thc thi. Trong ngi g kia c bao nhiu?

Jean Valjean lc ti mnh. Ta nh rng ng lun c thi quen mang theo tin. ng buc phi sng mt cch tm ti, lun lun phi xoay x, nn iu tr thnh mt quy lut. Th m ln ny, ng li thiu tin.

Ti hm trc, khi mc b ng phc v quc qun, v mi m, bun b, ng qun khng mang v i. ng ch c t tin l trong ti o gi-l. Vo khong ba mi ph-rng. ng ln ti ra, ci ti t sng nhng bn, v by ln ci y hm mt ng lu-y vng, hai ng nm ph-rng v nm, su ng xu ln. Thnardier tr mi di ra, vi mt ci vn c y ngha.

- Cu git n vi mt gi khng t. -H n ni.

Hn bt u nn, mt cch ht sc thn mt, cc ti ca Jean Valjean v ca Marius. Jean Valjean ch lo lm sao quay c lng ra pha nh sng ban ngy, nn mc cho hn lm.

Trong khi ln chic o l ca Marius, Thnardier, vi ti kho ca nh o thut, tm cch dt c, m Jean Valjean khng nhn thy, mt mnh vi v giu di o khoc, chc v ngh rng mnh vi sau ny c th dng nhn bit ngi b git v k git ngi. Ngoi ra, hn chng tm thy g hn ch ba mi ph-rng.

- ng! - Hn ni.

- Anh n vc anh kia, cc ngi ch cn c th.

V, qun rng mnh ni: chia i, hn ly tt. Hn do d mt cht trc my ng xu ln. Ngh th no, hn li cm, ming lu bu:

- K! Chc tit ngi ta vi gi qu r.

Xong, hn rt cha kha t trong o khoc ra.

- Gi th bn i, cu phi ra thi. y, cng nh hi ch, ngi ta tr tin khi ra ca. Cu tr tin, th cu ra.

V hn ct ting ci. Phi chng, khi gip mt ngi khng quen bit bng chic cha kha , v cho mt ngi khc, ch khng phi hn, ra bng ci ca , hn ch c trong sch v v t l cu vt k git ngi? l iu ngi ta c php nghi ng hn.

Thnardier gip Jean Valjean t li Marius ln vai ng, ri hn i v pha ca st, bng u nhng ngn chn trn, ra hiu cho Jean Valjean i theo. Hn, nhn ra ngoi, t ngn tay ln ming v dng li my giy nh th do d. Quan st xong, hn tra cha vo kha. Li kha trt i v cnh ca quay. Chng c ting rng rc hoc ting kn kt no. Ca c m rt nh nhng. R rng ca st ny, vi nhng bn l c tra du cn thn, c m ra thng xuyn hn ngi ta ngh. S nh nhng y tht th thm. Ngi ta cm thy c nhng chuyn i v ln lt, nhng s ra, vo lng l ca nhng k n sng, v nhng bc chn rn rn ca ti c. Cng ngm d nhin l tng phm ca mt bng ng no . Cnh ca lm l l mt k oa tr.

Thnardier h m cnh ca, va cho Jean Valjean i qua. Hn ng ca li, quay hai vng cha kha, ri li chm m trong bng ti, khng gy ra nhiu ting ng hn mt hi th.

C v nh hn bc i bng nhng bn chn m nh nhung ca con h. Mt lt sau, thng gm ghic li tr vo ci v hnh.

Jean Valjean ra ngoi.

ng Marius trt xung b sng.

H ngoi!

Chng kh, bng ti, khip s ng sau ng. Khng kh trong lnh, sng ng, vui v, t do ht th, trn ngp ngi ng. Khp ni xung quanh ng, l s im lng, nhng l ci im lng k th ca mt tri ln gia bu tri xanh. Hong hn kt thc. m ti n, ngi gii phng v i, bn ca tt c nhng ai cn n mt chic o khoc bng ti ra khi mt ni lo u. Tri m ph by rng khp mt cnh tnh lng mnh mng. Jean Valjean khng ngn ni mnh ngm ngha bng m tri rng trong vt trn u ng.

Trm ngm, gia cnh im lng uy nghi ca bu.tri vnh cu, ng nh ang tm trong ngy ngt v cu nguyn. Ri, nhanh nhn, nh th nhn v mt nhim v tr li vi mnh, ng ci xung Marius, v, vc nc vo lng bn tay, ng s nh vi git ln mt chng. Mt Marius khng m, song ming chng h ra th. Jean Valjean li sp ra sng vc nc ln na th, bt cht, ng cm thy, tuy khng nhn thy, nh c ai ng sau mnh.

Mt ngi n ng cao ln, trm trong mt chic r-anh-gt di, hai tay khoanh li, tay phi nm mt ci chy, m ngi ta trng r qu to bng ch, ang ng, cch vi bc, ng sau Jean Valjean ang ngi xm cnh Marius. Bng ti khin cho ngi ta thy nh l mt kiu hin hnh. Thng tnh, ngi ta s s hi v lc ny nh nhem ti, cn mt ngi hay ngh th s hi v ci chy kia. Jean Valjean nhn ra Javert.

Javert khng nhn ra Jean Valjean, v, nh chng ta ni, ng khng cn ging chnh bn thn ng na. Hn vn khoanh tay, nm tht chc ci chy, bng mt ng tc kh nhn thy, ri hn ni, ging ngn gn v im tnh:

- ng l ai?

- L ti.

- Ai, ng?

- Jean Valjean.

Javert cn chy vo gia hai hm rng, un khoeo chn, ci ngi xung, t hai bn tay mnh m ca mnh ln hai vai Jean Valjean nh kp chng trong hai ci -t, nhn ngm ng, ri nhn ra ng. Hai khun mt gn nh chm vo nhau. Ci nhn ca Javert tht kinh khng.

Di bn tay km kp ca Javert, Jean Valjean c ra, khc no mt con s t nh chu ng mng vut mt con linh miu.

- Thanh tra Javert, - ng ni, - ng bt c ti. V li, ngay t sng hm nay, ti t coi nh t binh ca ng ri. Khng l ti cho ng bit a ch li tm cch trn khi tay ng. ng c bt ti. C iu, ti mun xin ng mt vic.

Javert c v khng nghe thy g. Hn trn trn nhn Jean Valjean, khng chp mt. Cm hn cau li y hai mi ln mi, du hiu m chiu hung c. Cui cng, hn bung Jean Valjean ra, ng thng dy, tay li nm gn ci chy, ri, nh trong mt cn m, hn th thm, hn l ni ra cu hi ny:

- ng lm g y? V ngi ny l th no?

Hn tip tc khng xng h khim nh vi Jean Valjean. Jean Valjean tr li, v m thanh.ging ni ca ng hnh nh lm Javert thc tnh:

- y, chnh l v cu ta m ti mun ni vi ng. ng mun lm g ti th lm, nhng hy gip ti tr cu ta v nh. Ti ch xin ng c th thi.

Mt Javert co rm li, nh thng vn xy ra vi hn, mi khi ngi ta ngh l hn c th nhng b. Song, hn khng ni khng. Hn li ci xung, rt trong ti ra mt ci khn tay, nhng xung nc v lau ci trn vy mu ca Marius.

- Ngi ny chin ly.

- Hn h ging v nh th t ni vi mnh. y l ngi m h gi l Marius. Javert l ip vin hng nht, k quan st tt c, lng nghe tt c, nghe c tt c v thu lm c tt c. Ngay c khi tng mnh s phi cht, nhng ngay trong khi ch cht hn vn tip tc rnh rp v vn cn can m tnh to khng ngng ghi chp. Hn cm bn tay Marius, tm mch.

- y l mt ngi b thng! - Jean Valjean ni.

- y l mt xc cht.

- Javert ni.

Jean Valjean tr li:

- Khng, cha cht.

- Vy l ng mang hn t chin ly n y ?

- Javert nhn xt.

Hn l hn phi bn tm gh gm, nn mi khng nhn mnh vo vic cu vt ng s bng cng ngm kia v khng nhn thy s im lng ca Jean Valjean sau cu hi ca hn.

Jean Valjean, v phn mnh, hnh nh ch c mt ngh duy nht. ng ni tip:

- Cu y khu Marais, ph Filles-du-Cal-vaire, nh ngi ng... Tn l g, ti cng khng bit na. Jean Valjean lc ti o l ca Marius, li ra ci v, m ra n trang Marius vit bng bt ch, v a cho Javert. Trong khng trung vn cn cht nh sng chp chn, khin ngi ta vn c c. Ngoi ra, trong mt Javert c hin tng pht ln ging mo ca loi chim m. Hn c c my dng ch do Marius vit, ri lm bm:

- Gillenormand, ph Filles-du-Calvaire, s 6.

Javert gi mt ci xe nga ch thu a ba ngi n nh ng Gillenormand.

Tri sp ti khi xe ti s nh 6 ph Filles-du- Calvaire..Javert bc xung u tin, a mt nhn s nh bn trn ci cng, ri, nhc ci ba st nng p mt ci mnh. Cnh ca h m, v Javert y n ra. Ngi canh ca l ra mt na, ming ngp, cha tnh hn, tay cm nn. Trong nh ng c. khu Marais ngi ta i nm sm, nht l vo nhng ngy bo ng. khu ph c hin lnh ny, cch mng lm cho ngi ta hong s, thng tm cch tr n trong gic ng, cng ging nh tr con, mi khi nghe ni ng ngoo p n, thng giu u tht nhanh vo trong chn.

Trong khi , Jean Valjean v ngi x ch li Marius ra khi xe, Jean Valjean nng nch chng v ngi x ch, di khoeo. Va khnh Marius theo kiu y, Jean Valjean va lun tay vo trong qun o rch toc ca chng, ln ngc v thy r rng tim vn cn p. N cn p, phn no khng yu bng trc , nh th chuyn ng ca ci xe quyt nh mt s hi sinh no . Javert gi hi ngi canh ca, bng ci ging hp vi ngi ca chnh quyn, trc mt ngi canh ca, v mt tn phin lon.

- C ai tn l Gillenormand khng?

- y . ng hi g ng ti ?

- Ngi ta a v cho ng y a con trai.

- Con trai ca ng ti ?

- Ngi canh ca ni, mt ng ra.

- N cht.

Jean Valjean, ng ng sau Javert, qun o rch ri v bn thu, khin ngi canh ca nhn m pht khip, ng ra hiu bng u cho anh ta l cha. Ngi canh ca c v khng hiu c li ni ca Javert ln m hiu ca Jean Valjean. Javert ni tip:

- N ra chin ly, v th .

- Ra chin ly! - Ngi canh ca ku ln.

- N b git. Hy nh thc b n dy. Ngi canh ca khng nhc nhch.

- i i no! - Javert li ni tip. V hn ni thm:

- Ngy mai, s c m ma.

Ngi ta a Marius ln tng hai, m khp trong nh, khng ai ti, ri ngi ta t chng ln mt chic trng k c trong phng i ca ng Gillenormand..Jean Valjean cm thy Javert s vo vai mnh. ng hiu, v li i xung, nghe r, ng sau mnh, bc chn Javert theo ng. Ngi canh ca nhn h ra i, nh nhn h i n, va ngi ng, va ht hong. H li ln xe nga, v ngi x ch ngi ln gh ca mnh.

- Thanh tra Javert, - Jean Valjean ni - ti mun xin ng mt vic na.

- Vic g?

- Javert hi, ging nghim khc.

- ti v nh mt lc. Sau , ng mun lm g ti th lm. Javert im lng mt lc, ri hn h tm knh ng trc.

- X ch, - hn ln ting, - ph Homme-Arm, s by. Sut chng ng, h chng h rng na.

Jean Valjean mun g? Lm nt vic ng bt u: bo cho Cosette bit Marius ang u, c l ch dn cho c thm iu g cn thit, v, nu c th, sp xp mt vi vic cui cng no .

Cn v phn ng, v nhng ci lin quan n bn thn ng, th l ht. ng b Javert bt v khng chng li. Nu l mt ngi khc, trong hon cnh , c l m h ngh n si thng m Thnardier cho mnh v n nhng song st ca nh ngc u tin mnh s bc vo.

n ph Homme-Arm, ci xe dng li, v ph ny qu hp, xe c khng lt vo ni. Javert v Jean Valjean xung xe.

Ngi x ch khm nm trnh by vi ngi thanh tra rng th nhung Utrecht ca xe mnh b vy y mu ca ngi b git v bn ca k st nhn. Anh ta hiu nh vy . Anh ni thm rng mnh cn c bi thng. ng thi, anh rt trong ti ra mt quyn s nh, v xin ngi thanh tra lm n vit vo cho mnh "vi dng chng thc nh th".

Javert ht quyn s m ngi x ch a cho mnh ra, ri ni:

- Ngi cn bao nhiu, k c chy v li?

- Ht by gi mi lm pht.

- Ngi x ch p, v nhung ca ti cn mi. Tm mi ph-rng, tha ngi thanh tra.

Javert rt trong ti ra bn ng Na-p-l-ng v ra lnh cho xe i. Jean Valjean ngh rng nh ca Javert l a ng v n Blancs-Manteaux hoc n S Lu tr ngay gn . H i vo ph.

Vn nh mi khi, ph ny vng tanh. Javert bc theo Jean Valjean. H ti nh s 7. Jean Valjean g ca. Cnh ca m ra.

- c! - Javert ni.

- Anh ln i.

Hn ni thm, vi mt v nghe l tai, hnh nh, phi c gng mi ni c nh th.

- Ti i anh y. Jean Valjean nhn Javert. Cch x s nh vy tht l t c trong nhng thi quen ca Javert. Song, v Jean Valjean quyt nh np mnh v chm dt cho xong, nn i vi ng, by gi Javert c mt nim tin kiu hnh, nim tin ca con mo thun cho con chut mt khong t do di bng ci vut ca n, v ng khng ly g lm ngc nhin lm. ng y ca, vo nh, ku ln vi ngi canh ca i nm v ko si dy ging: Ti y! Ri ln cu thang.

Ln ti tng hai, ng ngh mt lc. Tt c cc con ng au kh u c nhng trm dng chn. Ca s ca thm ngh l mt ca cnh sp, ang m. Nh trong nhiu nh c, cu thang ly nh sng ngoi tri v nhn xung ph. Ngn n ng, ngay trc mt, ri cht t nh sng ln cc bc thang, iu gip ngi ta tit kim c v chiu sng.

Jean Valjean, hoc th, hoc mt cch my mc, l u ra ca s . ng ci nhn xung ph. Ph ny ngn, v ngn n ng chiu sng n t u n n u kia. Jean Valjean chong vng v sng st, khng cn ai . Javert b i.

Javert, vi nhng bc i chm chp, i khi ph Homme-Arm. Hn bc i v, ln u tin trong i, u hn ci xung, v, cng l ln u tin trong i, hai tay hn qut sau lng.

Mt s i mi, mt cuc cch mng, mt tai bin, va mi xy ra trong y lng hn. , hn c nhng ci t xt mnh.

Javert au n kinh khng. Hn trng thy trc mt mnh c hai con ng, c hai u thng, m hn trng thy c hai. iu lm hn s, hn vn l ngi, trong i mnh, bao gi cng ch bit c mt ng thng..V, u su xt xa, hai con ng y li tri ngc nhau. Mt trong hai con ng loi tr con ng kia. Trong hai ng , ng no l ng? Gii php tht kh m biu t c.

Chu n cu mng ca mt k bt lng, chp nhn mn n v n p li. Chng k n thn mnh, chu ngang vai vi mt tn ti phm, v tr cng vic n gip mnh bng mt vic khc. cho n bo mnh: i i, v n lt mnh, li bo n: Ngi c t do. V nhng ng c c nhn, hy sinh v nhim v, ci ngha v chung y, v cm thy, trong nhng ng c c nhn c ci g cng chung, v c l cn cao qu hn. Phn li x hi c trung thnh vi lng tm mnh. Th m tt c nhng ci v l li c thc hin v u tch t trong con ngi hn, l iu lm hn rng ri, ng nga.

Mt iu lm hn ngc nhin, l Jean Valjean li c th tha hn, v mt iu lm hn sng st, l hn, Javert, li c th tha cho Jean Valjean.

Hn ang u? Hn t tm mnh v khng thy mnh u na.

Lm th no by gi? Giao np Jean Valjean, th l sai. Jean Valjean c t do, th cng l sai. Trong trng hp th nht, ngi ca quyn lc ri xung thp hn ngi ca ngc t.

Trong trng hp th hai, mt tn t kh sai leo cao hn lut php, v gim ln lut php. Trong c hai trng hp, mt danh d cho hn, Javert. Ri, suy ngh v chnh mnh, hn thy, bn cnh Jean Valjean ln ln, hn, Javert, b h thp. Mt tn t kh sai l n nhn ca hn!

M ny, ti sao hn cho php con ngi y hn sng? Trong ci chin ly , hn c quyn b git. ng l hn phi s dng quyn y. Gi nhng tn phin lon khc n cu mnh chng li Jean Valjean, p chng phi bn mnh, nh th th hn.

Hn buc phi tha nhn l lng tt c tn ti. Tn t kh sai l ngi tt. V chnh hn, tht l chuyn l, hn cng va mi tt. Vy l hn n. Hn l thng hn. Hn ng gh tm..i vi Javert, l tng khng phi l nhn t, l v i, l cao c, m l khng ngi ta ch trch c. Th m hn va sa ng.

Lm th no m ra nng ni y? Tt c nhng ci xy ra nh th no? C l hn cng chng ni c vi chnh hn. Hn ly tay m u, nhng tht v ch, hn vn khng gii thch ni nhng ci cho bn thn mnh. Chc chn l hn lun lun c nh trao tr Jean Valjean cho php lut, Jean Valjean l k b php lut bt giam v hn, Javert l n l ca php lut. Trong khi bt gi Jean Valjean, cha c lc no hn dm t th l c ngh tha cho ng. C th ni rng bn tay hn t m v th ng ra m chnh hn khng bit. Th l i ng trong vin cnh st t tranh lun vi mnh tht l khng khip.

Ch c hai cch ra khi th . Mt cch l quyt nh n ch Jean Valjean, ri tr li cho ngc ti, con ngi ca nh t. Cch kia...

Javert chn cch kia.

Hn dng li bn b sng Seine. Javert nghing u nhn. Ti en c. Khng phn bit c ci g. Ngi ta nghe thy c ting sng nc, nhng khng trng thy dng sng. C nhng lc, trong ni su thm quay cung y, mt vt sng hin ra v l m un o, nc vn c sc mnh l trong m ti thm u nht, ly c nh sng, khng bit t u v bin n thnh mt con rn nc.

Vt sng tan dn v mi vt li khng r na. Ci mnh mng hnh nh m ra . Ci bn di ngi ta, khng phi l nc, m l vc thm. Tng k, dc thng, m o, ln vi hi nc, bin mt ngay, gy cho ngi ta n tng v mt b dc ng ca ci v tn. Ngi ta khng trng thy g, nhng cm nhn thy ci lnh gi th nghch ca nc, v mi v nht nho ca nhng phin t.

Mt ln hi d di, t vc thm , xng ln. S phnh ra ca dng sng, c on ra hn l nhn bit, ting r ro bi thm ca sng nc, v s th lng ca cc vm cu, tng tng cnh ri vo khong khng tm ti , tt c bng ti tht y hi hng.

Trong vi pht, Javert ng bt ng, nhn vo cnh ca m ca ci ti tm . Hn ngm ngha ci v hnh, chm chm nhn c v nh l rt chm ch. Nc chy ro ro. Bt thnh lnh,.hn b m ra, t ln b k. Mt lc sau, mt hnh hi cao v en, m t xa, ngi i ng v mun no c th tng l mt con ma, hin ra, ng trn lan can, ci xung sng Seine, ri li ng dy v ri thng vo trong bng ti.

C mt ting b bm trm c, v ch c bng m l bit c b mt nhng cn co git ca ci hnh th ti tm bin mt trong nc kia.

Chng V

a Chu Trai V Ngi ng

Basque, ngi y t, v ngi canh ca chuyn Marius vo phng khch. Trc , chng vn nm tht, bt ng, trn ci trng k, ni ngi ta t chng khi mi n. Gia nh i tm thy thuc, v ng chy n. C Gillenormand dy.

C Gillenormand c i i, li li, hong ht, hai tay chp vo nhau, v chng lm c ci g khc hn l ni: Liu c th c Cha khng! i lc c ni thm: Ri tt c s trn vo mu cho m xem! Khi cn khip s u tin qua, mt th trit l no v tnh hung le sng n tn tr c c v c din dch bng ting ku sau y: Vic tt phi chm dt nh vy thi! C cha n ni phi ni: Ti bo mi m! L cu thng dng trong nhng trng hp nh th.

Theo lnh thy thuc, mt chic ging ai vi c t cnh gh trng k. Thy thuc khm cho Marius, v sau khi nhn thy mch vn p, ngi b thng khng b vt thng no su ngc, mu khe mp l t hc mi, ng bo t chng ln ging, khng gi, u bng vi thn v cn thp hn mt cht, mnh trn, c d th. C Gillenormand, thy ngi ta ci o Marius bn i ra. C vo bung mnh, c kinh, ln trng ht.

Thn mnh khng b thng tn no bn trong. Mt vin n, chm vo ci v, chch hng v vng quanh xng sn vi mt vt rch gm ghic, nhng khng su, v v vy khng nguy him. Cuc i b di di lng t lm trt hn ci xng n gnh b gy, v c nhng ln xn nghim trng. Hai cnh tay b gm chm. Mt khng b vt so di no lm bin dng, nhng u th nh b rch toc.

Nhng vt thng u s ra sao? Liu n c dng li ngoi da u khng, n c lm tn thng hp s khng? Cha th ni c.

Mt triu chng nghim trng, l n lm ngi b thng ngt i, v khng phi bao gi ngi ta cng tnh dy khi nhng cn ngt ..Ngoi ra, s xut huyt lm chng kit sc. K t tht lng tr xung, phn di c th c chin ly bo v. Basque v Nicolette x vi chun b bng.

Nicolette khu, Basque cun li. Thiu si gi, thy thuc dng tm nhng ming gc cm mu cc vt thng. Cnh ging, ba ngn nn c t sng trn mt ci bn, b m x c by y. Thy thuc ly nc lnh lau mt v tc cho Marius. Ch mt chc, x nc y ngu. Ngi canh ca cm nn soi sng. Thy thuc c v suy ngh mt cch bun b. Thnh thong, ng s lc u, nh tr li mt cu hi no trong u ng. Nhng cuc i thoi b mt ca thy thuc vi chnh ng l du hiu xu cho con bnh.

Lc thy thuc lau mt v ly ngn tay s s vo hai mi mt vn lun lun khp ca ngi b thng, th mt cnh ca cui phng khch m ra, v mt khun mt di, ti nht, xut hin. l ngi ng ca Marius.

Cuc ni dy, t hai hm nay lm cho ng Gillenormand b rung ng, bt bnh v lo lng. m hm trc, ng khng ng c, v sut ngy, ng b st. Ti n, ng i nm rt sm, dn ngi nh ci cht tt c ca trong nh, ri mi mt, ng chp mt, thiu thiu ng.

Nhng ngi gi khng ng c say. Bung ng Gillenormand k bn phng khch, v, mc d ngi ta rt thn trng, ting ng vn nh thc ng dy. Ngc nhin thy khe ca bung mnh c nh sng, ng xung ging v m mm bc n.

ng ng trn ngng ca, mt tay trn qu m ca cnh ca m h, u hi chi v pha trc, v lc l ngi b cht trong mt chic o ng mu trng, ngay ngn, khng np gp, nh tm vi lim, v ngc nhin. ng c v nh mt con ma ang nhn mt nm m.

ng nhn thy trn ging, v trn ci m, chng trai mu m m a, da trng nh sp, hai mt nhm, ci ming m, i mi nht nht, mnh trn n tn tht lng, y nhng vt rch ti, bt ng, di nh nn sng trng. ng lo run ry t u n chn, ci kiu run ca nhng chn tay tr xng. Hai mt ng, m mng sng vng v tui cao, nh ln mt cch l . Tt c khun mt ng, chc lt, .c nhng gc cnh xn mu t ca b xng u lu, hai cnh tay ng bung thng nh th mt ci l xo trong b gy, v s sng s ca ng hin ra trn nhng ngn tay choi ra v hai bn tay gi run bn ln, hai u gi ng nh ln ng trc, cho thy, qua ch h ca o ng, hai cng chn khn kh trn, lm chm nhng lng bc, v ng lo lm bm:

- Marius!

- Tha c, - Basque ni, ngi ta va a cu nh v. Cu ra chin ly, v...

- N cht! - ng lo ku ln bng mt ging khng khip.

- i! Thng k cp!

Qu au kh khin ng lo trm tui bng nhin ng thng ngi ln nh mt chng trai tr.

- Tha ng, - ng lo ni.

- chnh ng l thy thuc, phi khng . ng hy ni ngay cho ti mt iu. N cht, c phi khng? ng thy thuc, lo lng n cc im, khng ni g.

ng Gillenormand va vn hai bn tay vo nhau, va ph ln ci, nghe tht ng s.

- N cht! N cht! N ngi ta git cht trn chin ly! V ght ti! N lm th l chng li ti! N tr li vi ti nh th ! i ti sao m kh th! N cht!

Lo i n mt ca s, m tung cnh ca, nh ang b ngt th, ri, ng trc bng ti, lo bt u ni vo m ti vng xung ph:

- B m, chm, ct c, hy dit, x nt, bm ra tng mnh! Cc ngi thy n khng, thng v li y! N bit r rng ti i n, rng ti sp xp bung cho n , rng ti t nh n chp t hi cn b ln u ging ti! N bit r rng ti ch cn n tr v, rng t bao nm nay ti vn gi n v, rng ti ti, ti vn ngi l gc l si, t hai tay ln u gi, chng bit lm g, v n c ngi! My bit r rng my ch cn tr v, v ni: Ti y, th l my s l ch ci nh ny, ri mun lm g lo gi v tch s l ng my th lm! My bit r th, m my vn ni:

Khng, l mt lo bo hong, ti s khng i u! V my ra ngoi chin ly ngi ta git my! tr th v vic ng my ni vi my v ngi qun cng De Berry. iu tht l nhc nh! Vy m lo li i nm v.ng mt cch yn lnh c! Cn n cht.

Ti thc dy l v th .

ng gi li gn Marius vn nm nht nht v bt ng, thy thuc cng tr li, v ng gi li tip tc vn vo cnh tay. i mi trng bch ca ng mp my nh ci my, v but ra, nh nhng hi th trong mt cn rn, nhng t khng r rng m ngi ta ch thong nghe c:

- i! tng tn lng tm! i! Qun gian c! i! Qun st nhn thng chn! - Nhng li trch mc kh khng ca mt ngi hp hi ni vi mt xc cht.

Lc ny, Marius t t m mt, v ci nhn ng ngc ca mt ngi va ng lm i y dng li ni ng Gillenormand.

- Marius! - ng gi ku ln.

- Marius! Marius b bng ca ta! Con ta! Con trai yu qu ca ta!

Con m mt, con nhn ta, con cn sng, cm n. Ri lo ng ngt.

Marius d sng d cht kh lu. Trong nhiu tun, chng b st km theo m sng, v nhng triu chng kh nng v no, do nhng chn ng gy ra ca cc vt thng, nhiu hn l do chnh cc vt thng .

Nhiu m lin, chng nhc i nhc li ci tn Cosette trong cn st v vi s dai dng ru r ca cn hp hi. Sau cng, ngy 7 thng chn, bn thng lin, ht ngy n sang ngy kia, sau ci m au n ngi ta mang chng gn cht v nh ng chng, thy thuc mi dm tuyn b rng ng chu trch nhim v chng. K hoch dng bnh c vch ra. Tuy vy, Marius vn cn phi nm hn hai thng na trn mt ci gh di v nhng bin c do xng n gnh b gy gy ra. Nh vy l lun lun c mt vt thng cui cng khng chu khp ming lm ngi ta c phi bng b mi, khin bnh nhn rt kh chu.

V chng, trn m qu lu v thi k dng bnh ko di cu chng khi nhng cuc truy lng. Php, khng c cn gin d no, ngay c khi n mang tnh cht quc gia, m sau su thng li khng ht. Nhng cuc ni dy, trong tnh trng x hi hin nay, r rng l li lm ca tt c mi ngi, nn n thng ko theo mt nhu cu no ..ng Gillenormand thot u tri qua nhng ni lo u, v tip l tt c nhng nim hoan lc. Phi rt vt v mi ngn c ng qua m bn cnh ngi b thng. ng bt em ci gh bnh to ca ng n cnh ging Marius. ng i con gi mnh phi ly th vi p nht nh ra lm gc v bng.

Ci ngy thy thuc bo tin Marius thot khi him ngho, ng lo cm thy ngy ngt. ng thng ba lu-y cho ngi canh ca. n ti, tr v bung mnh, ng nhy iu ga-vt, nh cax-ta-nht bng ngn ci v ngn tr.

Ri lo qu ln mt ci gh, v Basque, quan st lo qua cnh ca h m, tin chc rng lo ang cu nguyn. Cho n tn lc , lo khng my tin Cha.

Lo gi Marius l ngi nam tc. Lo h:

Nn cng ha mun nm!

Chc chc, lo li hi thy thuc: C ng l khng cn nguy him g na khng? Lo nhn Marius bng i mt ca ngi b. Lo tru mn ngm chng n. Lo khng bit c mnh na, lo khng tnh n mnh na, Marius l ng ch ca nh ny, lo vui v thoi v, lo l chu ca chu lo.

Trong nim hoan h ca lo, Marius l a tr ng knh nht. S lm mt hoc lm phin ngi ang dng bnh, lo ra ng sau chng ci. Lo hi lng, vui v, mng r, ng yu, tr trung. Mi tc bc ca lo em n thm v uy nghi du dng cho nh sng vui v trn mt lo. Khi ci duyn quyn vo nhng np nhn, n tht ng yu. Khng bit c mt th rng ng no ca tui gi ang n r. Cn v phn Marius, trong khi ngi ta bng b v chm sc cho mnh, chng ch c mt ngh khng thay i: Cosette.

T khi khng cn st v m sng na, chng cng khng pht m tn na, tng chng nh khng ngh n n na. Chng lng thinh, chnh l v hn chng .

Chng khng bit Cosette hin nay ra sao, tt c v vic ph Chanvrerie nh mt m my trong k c chng, nhng hnh bng hu nh khng r rng bp bnh trong tm tr chng, Eponine, Gavroche, Mabeuf, nh Thnardier, trn ln mt cch th thm vi khi chin ly.

S i qua l lng ca ng Fauchelevent trong.bin c m mu , lm chng c n tng v mt iu b n trong mt trn bo. Chng khng hiu t g v cuc sng ca chnh mnh, chng khng hiu nh th no v do ai m chng c cu thot, v quanh chng cng chng ai bit iu . Tt c nhng iu m ngi ta c th ni vi chng, l chng c em v vo ban m, trong mt ci xe nga thu, ph Filles-du-Calvaire. Qu kh, hin ti, tng lai, tt c, chng, ch cn l m sng m ca mt ngh m h, nhng trong m sng c mt im bt ng, mt nt phc r rng v chun xc, mt ci g bng hoa cng, mt quyt nh, mt ch: tm li c Cosette.

C nhng tr ngi, chng khng t giu mnh. Ri th, chng cng ly li cuc sng, th cc mi bt bnh cng ti hin. Nhng vt lot ca k c li toc ra; chng li ngh n qu kh, i t Pontmercy li ng ra gia ng Gillenor-mand v chng, Marius. Chng t bo chng chng th hy vng mt iu tt thc s no mt ngi bt cng v tn nhn n th i vi cha mnh. V, cng vi sc khe, mt kiu i x th l chng li ng chng, cng tr li vi chng. ng gi lng l chu ng.

ng Gillenormand, tuy khng chng t iu g, nhng nhn thy rng Marius, t ngy c a v nh ng, v tnh li cha h gi mnh bng "ng" mt ln no c. ng l chng cng khng h gi ng bng "ngi", chng lun tm cch sp xp nhng cu ni ca mnh nh th no khi phi xng h "ng, chu" m cng khng phi l "ngi, ti".

Tt nhin, mt cuc khng hong n gn.

Mt hm, trong khi c con gi ang sp xp cho gn nhng l thy tinh v tch chn trn mt t com-mt, ng Gillenormand ci xung ni vi Marius bng ci ging du dng nht ca mnh:

- Chu thy khng, Marius b bng ca ng, vo a v chu, ng s n tht hn l n c. Mt con thn bn rn, ci tuyt vi bt u thi k dng bnh, nhng ngi bnh ng ln c, th mt ming sn ngon vn tt hn.

Marius, m sc lc gn nh tr li, c gng ngi nhm dy, t hai nm tay qup li ln khn tri ging, nhn thng vo mt ng mnh, lm v gh gm, v ni:.

- iu ny dn ti n ch ni vi ng mt iu.

- iu g vy?

- L ti mun ly v.

- ng nh trc ri.

- Ngi ng ni. V lo ph ln ci.

- nh trc th no?

- Phi, nh trc. Chu s c c b ca mnh.

Marius, sng st v nh b nng v chong vng, run bt tt c chn tay. ng Gillenormand tip tc:

- Phi, chu s c n, con b xinh p ca chu. Ngy no n cng n, di dng mt ng gi, bit tin v chu. T khi chu b thng, n dnh ht thi gian ch khc v lm si gi. ng hi thm. Con b hin ph Homme-Arm, s by. A, y ri! A, chu mun ly n. Vy th, chu s c n. Chu b ta on ng. Chu lp mt mu nh, chu t bo:

"Mnh s ni thng iu vi ng ta, vi ngi ng y, vi ci xc p ca thi nhip chnh v thi c chnh y..." Chng ta s xem. Chin u. A! Chu nm ly con b da bng ci sng ca n. Tt y, ng mi chu mt ming sn, chu lin tr li ng: "Nhn tin, chu mun ly v." ng l mt kiu bt p! Chu trng cy vo chuyn ci nhau vt! Chu khng bit rng ng l mt lo hn. Chu bo sao v iu ? Chu bc mnh. Thy ng mnh cn ngc hn mnh, chu khng ng li nh th, chu phi b ci bi m chu nh lm vi ng, ngi lut s , tht ng bc mnh. Th th mc k! ng c lm theo ng, th chu s mt n, tht l ngc! Nghe y.

ng thm d, n l a c duyn, n ngoan, n lm hng ng si gi, l mt vt qu, n mn m chu. Nu chu cht, chng ta s cng cht; quan ti ca n s i cng quan ti ca ng. Ngay khi chu mi , ng tht s c ngh t n ngay u ging chu, nhng ch c trong tiu thuyt, ngi ta mi cho nhng c gi tr n cnh ging nhng chng trai b thng xinh p m h thch. Khng lm th c. C chu s ni sao y? Chu trn nh nhng ba phn t thi gian, chng trai . Chu hy hi Nicolette, l ngi khng ri chu pht no, xem c cch no mt ph n khng. V ri thy thuc s bo sao? Mt c gi p, ci khng lm khi st. Cui cng, th l tt, khng cn ni na, chu s ly n. S d tn ca ng l nh th y. Chu bit khng, ng thy rng chu khng yu ng, ng ngh: vy ta c th lm g chu yu ta? ng ni: Ny, ta c con b Cosette trong tay, ta s a con b cho n, th l n s phi yu ta mt cht, nu khng th n s phi ni ti sao. A! Chu tng lo gi ny s qut tho, to ting, tht ln l khng, v gi gy ln ch g.

Khng h th. Cosette, c. Tnh yu, c.

ng chng i hi g hn. Tha ngi, ngi hy chu kh ly v i. Chu hy sung sng i, a chu yu qu ca ng.

Ni th xong, ng gi khc nc n v m ly u Marius, trong hai cnh tay mnh, st vo ci ngc gi ca mnh, ri c hai cng khc.

l mt dng ca hnh phc tt cng.

- ng i!

- Marius ku ln.

C mt lc kh t, h nghn ngo, khng ni nn li.

Cui cng, ng gi lp bp:

- Ch! Th l n m ming. N ni vi ta "ng i".

Marius g u ra khi tay ngi ng v nh nhng ni:

- Nhng ng i, by gi chu khe lm ri, hnh nh chu c th i thm c y.

- Ta cng nh, n mai, chu s gp n.

- ng i!

- G c?

- Ti sao khng phi hm nay?

- Th th hm nay. Hm nay cng c.

Chu ni vi ng ba ln "ng i", th l cng ng c th. ng s lo liu vic ny. Ngi ta s dn n n cho chu.

Cosette v Marius gp li nhau.

Cuc hi ng din ra nh th no, chng ti xin c min ni. C nhng ci ta khng nn c m t, trong s c mt tri.

Tt c nh, bao gm c Basque v Nicolette, t tu trong bung Marius lc Cosette bc vo..Nng hin ra trn ngng ca, nh th trong mt vng ho quang.

ng lc, ngi ng i h mi. ng lo ngng pht li, ly khn tay bng mi v nhn Cosette:

- Tht ng yu qu!

- Lo ku ln.

Cosette ngy ngt, va mng r, va s hi, nh c bay ln chn tng my. Nng cng ht hong nh ngi ta c th ht hong khi c sung sng. Nng lp bp, mt ti i, ri li bng, mun nhy b vo cnh tay Marius, m khng dm. Xu h v yu trc mt mi ngi.

Ngi ta khng bit thng nhng ngi yu ang sung sng. Ngi ta c l khi h ch mun c c mt mnh. Khi m h li chng cn g n ngi ta c.

Cng i vi Cosette, ng sau nng, mt ngi n ng tc bc, nghim ngh, tuy vn mm ci, nhng l mt n ci bng bc xt xa, cng bc vo. l "ngi Fauchelevent". Chnh l Jean Valjean. ng n mc rt chnh t, nh ngi canh ca ni, mc ton en mi v eo cra-vt trng.

Ngi canh ca khng bao gi c th nhn ra c trong nh t sn chnh t kia, - chc l mt cng chng vin, - k khnh xc cht ng s t ngt hin ra ca nh mnh trong m 7 thng su, rch ri, bn thu, xu x, ng ngc, mt bt nhng bn v mu, tay Marius ang ngt lm. Song ti nh hi ca ngi canh ca thc dy. Khi ng Fauchelevent n cng vi Cosette, anh khng ngn ni mnh ni ring vi v: Khng hiu ti sao mnh c thy nh trng thy b mt ny.

Trong phng ca Marius, ng Fauchelevent, nh c mun ng trnh cnh ca. Di cnh tay ng c mt ci gi hi ging mt quyn sch bc trong mt t giy. T giy bc mu xanh l cy nht v hnh nh mc. ng Gillenormand ni:

- Tha ngi Tranchelevent...

Lo Gillenormand khng c ni th, nhng s khng ch n tn ring lo l mt kiu cch qu phi.

- Tha ngi Tranchelevent, ti ly lm hn hnh c dm hi tiu th nh ta cho chu trai ti, ngi nam tc Marius de Pontmercy.

"Ngi Tranchelevent" ci u xung.

- c ch ?

- Ngi ng ni..Ri hai tay dang ra quay v pha Marius v Cosette, v ban phc lnh cho h. Lo ku ln:

- Cho php cc con c qu mn nhau!

ng Gillenormand ngi gn h, bo Cosette ngi xung, ri cm bn bn tay ca h trong i tay gi, nhn nheo ca mnh.

- Tht tuyt diu, con b xinh xn ny. N l mt c gi nh nhng l mt phu nhn ln.

Nu n s ch l nam tc phu nhn, th l lm mt t cch, n bm sinh phi l hu tc phu nhn mi ng. Cc con , cc con cn bit r rng cc con ang lm ng. Cc con hy yu nhau. Tnh yu, l s ngc nghch ca loi ngi v ti tr ca Cha. Hy yu qy nhau. C iu l, lo ni thm, mt bng chc ru r, tht kh! By gi ta mi ngh n! Hn mt na s tin ca ta i ly nin kim trn i. Chng no ta cn sng, th cn tm c, nhng sau khi ta cht, khong hai chc nm na, i! Nhng a con ti nghip ca ta, cc con s chng c mt xu! Hai bn tay trng p ca b, tha nam tc phu nhn, s vt mi khng b ming. n y, ngi ta nghe thy mt ging ni trm v im m:

- Tiu th Euphrasie Fauchelevent c su trm nghn ph-rng.

l ging ni ca Jean Valjean.

Cho n lc , ng cha h ni cu no, dng nh chng cn ai bit c ng na, ng vn ng bt ng ng sau tt c nhng ngi sung sng kia.

- Tiu th Euphrasie c ni n l ai th?

- Ngi ng ht hong hi.

- Tha l chu .

- Cosette tip li.

- Su trm nghn ph-rng! - ng Gillenor-mand ngc nhin.

- C th km mi bn hoc mi lm nghn ph-rng.

- Jean Valjean ni.

Ri ng t ln bn ci gi m c Gillenor-mand tng l mt quyn sch. l mt b giy bc ngn hng. Ngi ta gi ra m. C nm trm t mt nghn ph-rng v mt trm su mi tm t nm trm. Tt c nm trm tm mi t nghn ph-rng.

- Mt quyn sch qu y.

- ng Gillenor-mand ni.

- Nm trm tm mi t nghn ph-rng! -B c lm bm..

- Ci ny dn xp c khi vic, phi khng, tiu th Gillenormand c?

- Ngi ng ni tip.

- Thng qu Marius ny bt c, trong cy mng m, mt con chim chch triu ph! Vy by gi xin hy tin vo nhng mi tnh hi ht ca bn tr! Nam sinh tm c n sinh c su trm nghn ph-rng. Thng b lm n gii hn c Rothschild.

- Nm trm tm mi t nghn ph-rng! -Tiu th Gillenormand kh nhc li. Nm trm tm mi t! Coi nh su trm nghn, ch cn g na!

Cn v phn Marius v Cosette, trong thi gian , h nhn nhau m ui, ch hi ch n chuyn . Ngi ta cn nh l Jean Valjean, di ci tn l ng Madeleine, kim c nhiu tin Montreuil-sur-Mer. Sau v Champmathieu, cm thy b e da bt gi, ng giu s tin trong rng Mont-fermeil. Khi thy Marius sang thi k dng bnh, ng ngh l sp n lc c th cn n s tin , v ng i tm v. Mt khc, Jean Valjean bit mnh c gii thot khi Javert.

ng c trong t Ngi hng dn, bit tin thanh tra cnh st b cht ui, v ngi ta tin vo mt v t t. Mi ngi chun b mi th cho m ci, c n nh vo thng hai. Jean Valjean gii quyt tt c mi vic, lm cho mi chuyn u d dng. ng vi lo cho hnh phc ca Cosette, cng st sng v, v b ngoai, cng vui v, khng km g chnh Cosette.

V tng lm th trng, ng bit gii quyt mt vn t nh, trong , ng l ngi duy nht nm c b mt, l chuyn h tch ca Cosette. Ni trng ngun gc ra, th bit u y, vic c th cn tr l ci. ng ko Cosette ra khi mi kh khn. ng sp xp cho nng vo mt gia nh ca nhng ngi cht, mt cch chc chn khi chuc ly bt c mt li khiu ni no. Mt vn bn r rng c tho ra.

Trc php lut, Cosette tr thnh tiu th Euphrasie Fauchelevent. Nng c tuyn b m ci c cha ln m. Jean Valjean sp xp c ch nh, di ci tn Fauchelevent, lm gim h cho Cosette, vi ng Gillenormand lm th gim h..Cosette bit mnh khng phi l con gi ca ngi m, t lu lm, nng gi l cha y. ch l mt ngi c h. Mt ng Fauchelevent khc mi l cha tht ca mnh. Trong bt c lc no khc, iu c th khin nng ngao ngn.

Nhng vo ci gi kh t hin ti, ch l mt cht bng m, nhng v nng ang vui qu nn bng m y cng chng tan.

V ri, t nhiu nm di, Cosette quen nhn thy quanh mnh nhng iu kh hiu. Bt c ai phi qua mt thi th u b him, thng lun sn sng ch n nhng s khc t, hy sinh nht nh. Tuy vy, nng vn tip tc gi Jean Valjean bng: Cha. Cp v chng c sp xp s nh ngi ng.

ng Gillenormand dt khot mun nhng cho h cn bung ca mnh, l cn bung p nht trong nh. Th vin ca ng Gillenormand tr thnh vn phng lut s, cn thit cho Marius.

Nhiu lc, Marius t hi ng Fauchelevent l ai. Chng nh li nhng ngy khng khip ca cch mng, ci cht ca ng Mabeuf, ca Gavroche, ca Eponine, ca Courfeyrac, ca tt c cc bn mnh. Bit bao s kin!

Ch c mt ln, Marius th lm mt cuc thm d. Chng a ph Chanvrerie vo trong cu chuyn, ri, quay sang ng Fauchelevent, chng hi ng:

- ng bit r ph y ch?

- Ph no?

- Ph Chanvrerie.

- Ti chng c mt nim no v tn ph c.

- ng Fauchelevent tr li bng ci ging t nhin nht trn i. Cu tr li, ch ni n tn ph, m khng ng t g n chnh ph , i vi Marius, hnh nh xc nh r rng hn bnh thng.

- Nht nh, chng ngh, l mnh m. ch l o gic. ch l mt ngi no ging ng y thi. Ngi Fauchelevent khng c .

Hnh phc ca Marius cha c trn vn.

Chng mun tm li Thnardier v ngi em chng, Marius, v nh ng Gillenormand..Trong khi sa son l ci, chng tin hnh nhng cuc tm kim kh khn, nhng chng thu c kt qu g. Chng c bit l m Thnardier cht v ngi chng bin u mt cng vi Azelma, mt trong nhng a con gi ca hn.

V li, ta n kt n t hnh tn ch qun c.

Cnh st hi ngi x ch a Javert, Jean Valjean v Marius bt ng v nh ng Gil-lenormand v ngi ta c bit rng ngi b thng c chuyn khi khu Ch bn b sng Seine, bng cng ngm. Mt s tn ty phi thng! Ngi ta chng thu c mt tin tc no khc na.

- A! Nu su trm nghn ph-rng ca Cosette m l ca ti!...

- Marius ni.

- N l ca cu y.

- Jean Valjean ngt li chng.

- Th th ti s dng n tm li ngi y!

Jean Valjean khng ni g.

Chng VI

Cn Chn Chua Cay

L ci ca Cosette v Marius c t chc vo ngy 16 thng hai 1833 v khng hiu th no m ngy y li ng l ngy Th Ba, n mn.

- Mt ngy Th Ba - n mn.

- ng Gil-lenormand ku ln - cng hay. Tc ng c cu: Ci ngy n mn

- Th Ba Con ci hn l chng bi bc u! L ci c lm di ch cng ng, giy t n gin. T nay, Toussaint khng cn cho Jean Valjean na. Cosette c tha hng m v bt m ln lm b hu phng. Cn v phn Jean Valjean, th trong nh Gil-lenormand c mt phng p, c, dnh cho ng, m Cosette th c ni mi: "Tha cha, con xin mi cha" khin ng n qu, hu nh phi ha vi nng rng mnh s n . Vi hm trc ngy nh cho l ci, Jean Valjean b mt tai nn, ngn ci bn tay phi ca ng b dp mt cht. Khng c g nghim trng, v ng khng mun ai phi lo cho ng, hoc bng b cho ng, hoc xem xt ch au ca ng, ngay c Cosette. Vy m ng cng buc phi bc bn tay trong mt ming vi, v eo cho qua vai, v khng th k kt g c.

ng Gillenormand, vi danh ngha l th gim h ca Cosette, k thay ng.

m ci i bng xe, ngang qua thnh ph, gia nhng ting reo h v nhng hot ng ca hi gi trang. N c hai nhn vt eo mt n ch : mt ngi n ng v mt ngi n b.

- Hnh nh tao bit lo gi ngi trong ci xe u tin.

- Ngi n ng ni.

- Thng cha b thng cnh tay y. Alzema ny, my s phi ni cho tao bit m ci ny i n u y nh. Ngi n b cho rng iu chng d dng g, nhng m ha s c gng.

V nh, c ci rt vui, mc d Jean Valjean vng mt, ng b v, vin c l bn tay mnh hi au. Ngi ta nhy nht. Ngi ta ci a, l mt m ci vui v. Jean Valjean th th no ri?

ng ri khi ph Filles-du-Calvaire, v tr v ph Homme-Arm. Jean Valjean v nh, trong cn h trng tri ca mnh. B gi gip vic Toussaint cng khng cn y na. Ch c mt ci ging c dn sn v dng nh ang ch ai , l ging ca Jean Valjean. Jean Valjean nhn ngm cc bc tng, ng mt vi cnh ca t, i i, li li, ht phng n sang phng kia. Ri ng tr v phng mnh, v t cy nn ln mt ci bn.

ng b cnh tay ra khi on bng cho, v s dng bn tay phi ca mnh nh th chng au n g. Jean Valjean by ln ging mnh nhng qun o m, mi nm trc y, Cosette mc khi ri khi Montfermeil, trc ht l ci o di nh mu en, ri n ci khn qung en, i giy tr con to ng m c l Cosette vn cn.i va, v chn nng b t, ri n ci o cnh bng vi phu-ten r dy, ri ci vy ngn bng hng dt, ri n ci o chong c ti, ri i tt len. i tt ny vn cn hn du vt duyn dng ca mt cng chn nh v khng di hn bn tay Jean Valjean l bao.

ng ngh n khu rng Montfermeil y.

Cosette v ng cng bng qua. ng ngh n thi tit khi , n nhng ci cy tri l, n vt rng khng ting chim, n bu tri khng nh nng v cm thy th v. ng xp nhng qun o c b nh xung ging, ci khn qung bn cnh ci vy ngn, i tt bn cnh i giy, ci o cnh bn cnh ci o di, ri ng ngm nhn nhng th , ht ci n n ci kia.

Th l mi u bc ng knh ca ng gc xung ging, tri tim gi cng ngh nh v tung ra, v c th ni rng mt ng chm ngp trong ng qun o ca Cosette, v, nu c ai i qua cu thang vo lc , s c th nghe thy nhng ting nc n ng s.

ng i ti im giao nhau tuyt nh ca ci thin v ci c. im giao nhau ti tm hin ra trc mt ng. Mt ln na, nh xy ra vi ng trong nhng bin c au n khc, hai con ng li m ra trc mt ng, mt ng th hp dn, ng kia th ng s. Chn ng no y?

Con ng lm ng khip s l i theo li khuyn ca ngn tay ch ng b mt m tt c chng ta u nhn thy mi khi chng ta chm ch nhn vo bng ti.

Li mt ln na, Jean Valjean phi chn gia s phn khng khip v cm by ti ci. Vy ra iu ng tht ? Tm hn c th cha khi c, s phn th khng. Mt vt gh tm! Mt nh mnh khng cha c!

Vn t ra l th ny:

Jean Valjean s x s nh th no vi hnh phc ca Cosette v Marius? Hnh phc y chnh ng mun, chnh ng lm ra n; chnh ng t n n vo su trong rut gan mnh, v vo gi ny, khi ngm nhn n, ng c th thy hi lng, ging nh s hi lng ca mt ngi th lm v kh khi va nhn ra nhn hiu ch to ca mnh trn mt con dao, va rt n, cn ta hi nng, ra khi lng ngc mnh.

Cosette c Marius. Marius chim c Cosette. H c tt c, c s giu c. V l cng trnh ca ng..Nhng hnh phc , by gi n ang tn ti, by gi n ang , th ng, Jean Valjean, ng s lm g y? Buc ngi ta phi cho mnh cng c hng hnh phc chng? Coi hnh phc thuc v mnh chng? Chc chn Cosette thuc v mt k khc ri. Nhng ng, Jean Valjean, liu ng c nn gi li tt c nhng g ng c th gi li Cosette khng? Liu ng c cn l kiu ngi cha t c nhn thy, nhng vn c knh trng, nh t trc n gi khng?

Liu ng c c lng l len li vo nh Cosette khng? Liu ng c nn chng ni chng rng, em qu kh ca mnh vo ci tng lai khng? Liu ng c nn t gii thiu mnh l mt k c quyn, v n ngi, che mt, cn h sng sa y khng? Liu ng c nn va nm ly tay nhng k trong trng y trong hai bn tay bi thm ca mnh, va ci vi chng khng?

Liu ng c nn t i chn mnh, ko theo bng ti bu riu ca lut php, ln nhng thanh g yn tnh phng khch nh Gillenormand khng? Liu ng c nn xen vo chia s may mn cng Cosette v Marius khng? Liu ng c lm dy thm bng ti trn trn mnh v my m trn trn chng khng? Liu ng c hai con ngi i hnh phc phi cng chia s ni thm ha vi mnh khng? Liu ng c tip tc im lng khng? Tm li, liu ng c s l mt thng cm c a ca nh mnh bn cnh hai con ngi sung sng kia khng?

ng cn nhc, ng ngm ngh, ng xem xt nhng t xen k nhau ca s cn bng b him gia nh sng v bng ti.

Buc ngc t ca mnh vo hai a tr ti p rc r kia, hoc t mnh chu ng nt cnh chm nghm khng sao trnh khi c ca s phn. Mt bn l s hy sinh ca Cosette, bn kia l s hy sinh ca chnh mnh. ng c m mng bng hong nh vy n ht m.

Cho n tn lc tri sng, ng vn , vn trong t th y, ngi gp lm i trn ci ging y, ci rp di sc nng to ln ca s phn, c l l b bp, than i! Hai nm tay ng co qup, hai cnh tay dang ra, thng gc, chng khc mt k b ng inh cu rt c tho ra v b vt b, mt p xung t. Sut mi hai ting ng h ca mt m di ma ng, ngi lnh but, ng khng ngng u ln v cng chng tht ln mt li no. Hm sau ngy ci, Jean Valjean n nh i v chng tr v xin c ni chuyn vi Marius.

Va l mt ra v trng thy Jean Valjean, chng ku ln:

- Cha y ! Nhng cha n sm qu! Mi mi hai ri tra... c gp cha, con rt vui, cha c bit l hm qua chng con nh cha n th no khng? Xin cho cha, bn tay cha th no ri? ri, phi khng? Ri, hi lng v t tr li cu hi ca mnh, chng ni tip:

- C hai chng con ni nhiu v cha.

Cosette yu qu cha bit chng no! Cha ng qun rng cha c mt phng y. Chng con khng thch ci ph Homme-Arm na u.

Chng con khng thch n mt t no na. Lm sao m cha c th n trong mt ph nh th, n m au, n cu nhu, n xu x, n c mt ro chn mt u, ngi ta thy lnh, ngi ta khng th vo c? Cha s n y. V ngay t hm nay. Hoc cha s c chuyn vi Cosette. C y mun dt mi tt c mi ngi, con xin bo cha bit trc nh th. Cha trng thy phng ca cha, n ngay cnh phng chng con, n trng ra vn. Ngi ta thu xp chuyn ci kha, ging dn xong, phng sn sng, cha ch vic n .

Chnh cha s a Cosette i do, vo nhng ngy con phi ta, cha s a tay cho c y khoc, cha bit khng, ging nh v n Luxembourg ngy xa. Chng con nht nh s sung sng. V cha cng s sung sng v hnh phc ca chng con, cha hiu khng, cha. ! Ny, hm nay, cha s n tra vi chng con ch?

- Tha ng, - Jean Valjean ni, - ti c mt iu mun ni vi ng. Ti l mt t kh sai c. Gii hn ca nhng m cao nghe thy c c th b vt qua i vi c tm tr v l tai.

Nhng ting: "Ti l mt t kh sai c" ra khi ming ng Fauchelevent v vo trong tai Marius, vt ra ngoi iu c th hiu c. Marius khng nghe thy. Chng thy hnh nh ngi ta va ni vi mnh mt iu g . Nhng chng khng bit l ci g. Mt chng ngy ra.

Th ri chng nhn thy ngi n ng ang ni vi mnh tht ng s. B hnh phc lm cho chi la, cho n tn lc , chng cha nhn thy ci v xanh xao kinh khng y..Jean Valjean ci ci cra-vat en cnh tay phi ca mnh ra, tho ming vi cun quanh bn tay, ri ch vo ngn tay ci l ra.

- Bn tay ti khng sao c.

- ng ni.

Marius nhn ngn tay ci.

- N cha h lm sao bao gi.

- Jean Valjean ni tip. Qu thc, chng c vt thng tch no. Jean Valjean ni tip:

- Ti thy mnh nn vng mt trong l ci ca ng. Ti c lm cho mnh vng mt, cng nhiu cng tt. Ti gi v gy ra vt thng y khi phi lm mt giy t gi, khi a s v hiu vo cc vn bn hn th, c min phi k.

Marius lp bp:

- Th ngha l th no ?

- Th ngha l, - Jean Valjean tr li.

- ti t.

- Cha lm con n pht in! - Marius hong ht ku ln.

- Tha ng Pontmercy, - Jean Valjean ni. Ti trong t mi chn nm. V trm cp.

Ri ti b kt n chung thn. V ti phm. Vo gi ny, ti ang trn khi nh t.

Marius li li trc thc t, t chi s vic, cng li s tht hin nhin, mt cch v ch, nh phi u hng. Chng bt u hiu, v nh thng vn xy ra trong trng hp nh vy, chng cn hiu xa hn. Mt tia chp gm ghic trong ngi khin chng rng mnh, mt ngh xuyn qua tm tr, khin chng run ln. Chng thong thy, trong tng lai, cho chnh mnh, mt nh mnh d hnh, xu x.

- Xin hy ni tt c, hy ni tt c i! -Ch ng ku ln.

- ng l cha ca Cosette?

Ri chng li li pha sau hai bc, vi mt ng tc gh s kh t. Jean Valjean ngng u ln trong mt t th tht uy nghi, lm cho ng hnh nh cao ln n tn trn nh.

- y, tha ng, ng cn phi tin ti. V mc d, vi nhng ngi nh chng ta, li th ca chng ta khng c ta n tip nhn...

n y, ng im lng, ri vi mt th uy quyn ca cha t v ni phn m, ng ni thm, rnh mch, chm ri v nhn mnh tng vn:

- ng s tin ti. Ti c phi l cha Cosette khng? Trc Cha th khng. Tha ngi nam tc Pontmercy, ti l mt nng dn Faverolles. Ti sng bng ngh ta xn cnh cy. Tn ti khng phi l Fauchelevent, tn ti l Jean Valjean. Ti chng l g ca Cosette c.

ng hy yn tm. Marius lp bp:

- Ai chng thc cho ti?...

- Ti. Bi v ti ni th.

Marius nhn ngi n ng. Trng ng su thm v lng l. Khng th c mt li di tr no tht ra t mt con ngi im tnh nh th.

Ci g lnh gi thng l tht th. Ngi ta cm thy s tht trong ci lnh lo ca nm m kia.

- Ti tin ng.

- Marius ni.

Jean Valjean ci u, nh tha nhn, ri ni tip:

- Ti l g i vi Cosette ? Mt ngi qua ng. Cch y mi nm, ti cn cha bit n s tn ti ca c y. Ti thng yu c, iu ng. Mt a con gi m ngi ta trng thy khi cn b t, m mnh th gi ri. Khi ngi ta gi, ngi ta cm thy nh mnh l ng ca tt c cc chu. Ti thy hnh nh ng c th gi thit rng ti c mt ci g ging nh mt tri tim, mt tm lng. N m ci.

Khng cha, khng m. N cn n ti. V vy m ti em lng thng yu n. Tr con, chng tht qu yu t, khin cho bt c ai, ngay n mt ngi nh ti, cng c th l ngi bo tr cho chng. Ti lm ngha v i vi Cosette. Ti khng ngh rng ch t th thi m tht s ngi ta c th gi l mt vic thin. Vy th, c cho l ti lm c iu .

Xin hy ghi nhn tnh tit gim ti ny. Hm nay, Cosette ri khi cuc i ca ti. Hai con ng ca chng ti tch ri nhau. T nay, ti chng th lm g cho c y. C y l b Pontmercy. Ngi chm sc cho c y thay i. V s thay i c li cho Cosette.

Tt c u tt. V phn ti, ti ch cn ng bit ti l ai thi.

Ri Jean Valjean nhn thng vo mt Marius. V qu sng s trc tnh hung mi xy ra vi chng, Marius ni vi ngi n ng y, gn nh ai mun trch ng ta v li th ti y.

- Nhng rt cuc, - Chng ku ln.

- ti sao ng li ni vi ti tt c nhng iu ? Ci g bt ng phi ni? ng c th gi iu b mt.cho ring mnh. ng chng h b t co, truy n, lng bt g c. Mt s tit l nh vy, ng c l do, lm vui lng ? ng ni nt i. Hay cn c l do khc. Nhn vic g m ng th nhn nh th? V l do g?

- V l do g ?

- Jean Valjean tr li, bng mt ging qu thp v qu trm, khin ngi ta c th bo l ng ni vi chnh mnh, hn l ni vi Marius.

- Thc t, tn t kh sai ny va mi ni: Ti l mt tn t kh sai, v l do g ? Vy th c! L do tht l lng. l s thnh thc. Ny, tht kh cho ti, l ti c mt si dy, y ny, trong tri tim y, n tri buc ti. Nht l khi ngi ta gi, si dy ngy cng chc. Tt c cuc i b d ht ra xung quanh, nhng chng vn li. Nu ti c th ging si dy ra, dt t n i, ci hoc ct t ci nt buc, b i tht xa, th ti s c gii thot, ti ch vic ln ng. C nhng xe ch khch ph Bouloy. Cc ngi ang sung sng, ti c th ra i. Ti th dt t n, si dy y, ti ko n ra, nhng n bm chc qu, n khng t, ti dt c tim ti ra cng vi n. Th l, ti bo: Mnh khng th sng ni no khc. Mnh phi li. Vy th phi, chnh l ng ng, ti th ngc, ti sao khng li, iu tht n gin? ng dnh cho ti mt phng trong nh, b Pontmercy rt qu ti, bo chic gh bnh kia: dang tay ra n ng y i. ng ca ng khng i hi g hn l c ti cng, chng ta s sng chung di mt mi nh, n ung chung vi nhau, ti s a cnh tay cho Cosette...

- cho b Pontmercy, ti xin li, l do quen ming, - chng ta s ch c mt mi nh, mt ci bn, mt bp l, vn ci gc l si ma ng y, vn cuc do chi ma h y, l s sung sng, l nim hnh phc, l tt c nhng th y. Chng ta s sng trong mt gia nh. Trong gia nh!

Ni n y, Jean Valjean bng tr nn d tn. ng khoanh tay li, chm ch nhn xung sn nh di chn mnh, nh th mun o mt ci vc , v ging ng bt thnh lnh n tung ra:

- Trong gia nh! Khng! Ti, ti chng thuc gia nh no c. Ti khng thuc gia nh ng. Ti khng thuc gia nh ca loi ngi.

Trong nhng ngi nh ngi ta vi nhau, ti l k tha. C nhng gia nh, nhng khng phi dnh cho ti. Ti l k khn kh, ti ngoi l cuc.i. Ti c mt ngi cha v mt ngi m khng? Ti hu nh vn cn nghi ng iu .

Ngy ti g chng cho con b, mi vic xong, ti thy n sung sng, v thy n c sng vi ngi n ng n yu, v thy c mt ng gi tt bng, mt cp thin thn, tt c nhng nim vui trong cn nh y, v thy th l tt, ti t bo mnh: Ngi, ngi ng c vo.

Ti c th ni di, ng vy, nh la tt c mi ngi, c vn l ng Fauchelevent... Im lng, m iu ny tht d. Ti a thc sut m c thuyt phc mnh lm iu . Ti xng ti vi ng v nhng iu ti va ni vi ng tht l khc thng, nn ng c quyn c nghe. Vng, ti thc sut m t tm cho mnh nhng l do, ti t cho mnh nhiu l do rt tt, ti lm ht sc mnh, ng hiu cho. Nhng c hai vic m ti khng thnh cng. l khng dt t c vi si dy n gi ti bng tri tim c nh, gn cht y, cng khng bt c ming ai c ni kh vi ti mi khi ti c mt mnh. V vy, sng nay, ti n y th nhn tt c vi ng. C tip tc lm ng Fauchelevent, mi th u n. Phi, tr tm hn ti. Khp ngi ti, ch no cng vui, tr c y lng th vn en. c sung sng vn cha , cn phi c hi lng na. Nh vy, nu ti vn l ng Fauchelevent, th ti vn che giu b mt tht ca mnh. Khi , trc thi ci m ca ng, ti vn cn gi mt iu b n. C ngha l, gia cnh thanh thin bch nht ca ng, ti vn cn nhng bng ti. Nh vy, khng bo trc, ti thc s a ngc t vo gia nh ng, ti s ngi vo bn n ca ng, vi ngh l nu ng bit ti l ai, ng s ui ti ra, ti s bn y t phc v mnh, v nu chng bit, chng s bo: Gh tm qu! Jean Valjean dng li. Marius vn chm ch nghe. Nhng chui ngh v lo bun nh vy khng th b ct t. Jean Valjean li h bt ging, nhng khng cn l ging trm na, m l mt ging ru r.

- ng hi v sao ti ni ? Ti khng b t co, cng chng b truy n, lng bt g c, c phi ng ni vy. C y! Ti c b truy n!

C y! Ti c b lng bt! Bi ai ? Bi chnh ti. Chnh ti t chn li i ca mnh, ti t li ko mnh, t y mnh i, v ti cng t gi.mnh li. Ti t x mnh, v khi ngi ta b cm gi mnh, th ngi ta cm gi c rt chc.

ng th nng nhc, ri pht ra li cui cng ny:

- Ngy xa, sng, ti n cp mt chic bnh m. Ngy nay, sng, ti khng mun ly cp mt ci tn. i! Ti hiu.

- Jean Valjean va th di, va ngng u ln li ci u xung mt cch chm chp v nhiu ln lin tip. C mt lc im lng. C hai ngi cng khng ni g, mi ngi m mnh trong mt vc thm suy ngh. Marius ra ngi cnh mt ci bn v t mp ln mt ngn tay gp vo. Jean Valjean i i, li li. ng dng li trc mt tm gng ln v ng bt ng.

Ri, nh tr li mt lp lun ni tm, ng va ni, va nhn vo tm gng y, nhng khng trng thy mnh trong :

- Cn by gi, ti thy nh ngi!

ng li tip tc i n u kia ca phng khch. Vo lc ng quay li, ng nhn thy Marius ang nhn theo bc chn ng.

Th l ng bo chng bng mt ging kh t:

- Chn ti hi ko l. By gi ng hiu ti sao.

Ri ng quay hn v pha Marius.

Marius t t i ngang phng khch, v khi n gn Jean Valjean, chng cha tay cho ng. Nhng Marius phi i bt ly ci bn tay khng cha ra y, Jean Valjean vn yn, nhng Marius cm nhn thy nh mnh ang sit cht mt bn tay bng .

- ng ti c mt s bn b.

- Marius ni.

- Ti s xin n x cho ng.

- V ch, - Jean Valjean tr li.

- Ngi ta tng ti cht, th l . Nhng ngi cht khng cn ai gim st. H c coi nh lng l thi ra. Ci cht, cng l mt th nh n x. V, rt tay mnh ra khi tay Marius, ng ni thm, vi mt th phm cch khng ai lay chuyn ni:

- V li, lm nhim v ca mnh, l ngi bn m ti nh n. Ti ch cn n mt s n x, l s n x ca lng tm ti.

- Cosette ti nghip!

- Marius lm bm.

-N ng m bit...

Nghe thy th, Jean Valjean run bn c chn ln tay. ng trn trn nhn Marius, mt nhn nhc..

- Cosette! phi, ng ri, ng sp ni chuyn ny vi Cosette. ng th. Ny, ti cha ngh n iu . Ngi ta c sc lm vic ny, th li khng c sc lm vic khc. Tha ng, ti khn cu ng, ti van xin ng, tha ng, ng hy ban cho ti li ha thing ling nht ca ng, l ng khng ni vi n. ng bit chuyn ny, chng l nh th vn cha hay sao h ng? Chnh ti ni ra chuyn ny m khng h b bt buc, ti cn c th ni vi c v tr, vi tt c mi ngi, th no cng c.

Nhng n, n chng hiu th l th no, iu s lm n khip s. Mt tn t kh sai, l ci g? Ngi ta bt buc phi gii thch cho n hiu, phi bo n rng: l mt k trong ngc t. Mt hm n nhn thy cnh nhng ngi b xing xch i qua. i, ly Cha ti!

ng ng qu xung mt ci gh bnh v giu mt trong hai bn tay. Ngi ta khng nghe thy, nhng nhn thy hai vai ng rung ln, ngi ta bit ng ang khc. Ting khc thm lng, l ting khc khng khip.

C s nghn ngo trong ting nc n. ng b mt cn co git, ngt ngi ra pha sau, trn lng ci gh bnh, nh th, hai cnh tay bung thng, khin Marius nhn thy mt ng gin gia nc mt, v nghe thy ng lm rm, kh n ni tng chng nh ting ng pht ra t mt ni su thm khng c y:

- i! Ti mun cht! - ng c bnh tnh.

- Marius ni.

- Ti s gi iu b mt ca ng cho mt mnh ti. Jean Valjean nh cn c mt ni do d tt cng. V, khng thnh ting, gn nh khng c hi th na, ng lp bp, ch khng cn l ni:

- By gi ng bit ri, tha ng, ng l ng ch, ng c ngh rng ti c nn gp Cosette na khng?

- Ti ngh rng nh th c l hn.

- Marius lnh lng tr li.

- Ti s khng gp n na! - Jean Valjean lm rm. V ng i ra pha ca.

ng t bn tay ln qu m, li kha tht li, cnh ca h m, Jean Valjean m ca va c th i ra. ng dng li trong mt giy, bt ng, ri li ng ca li v quay v pha Marius..ng khng cn xanh xao na, m xm ngt. Khng cn nc mt na, m l mt th la bi thm. Ging ng tr li bnh tnh mt cch k l.

- Ny ng, - Jean Valjean ni.

- nu ng mun, ti s n gp n. Ti xin oan chc vi ng rng ti mun th lm. Nu ti khng tha thit mun gp Cosette, th ti khng th nhn vi ng nh ti lm m ti ra i; nhng v mun li ni c Cosette, v tip tc gp n, nn ti thnh thc ni tt c vi ng.

ng vn theo di lp lun ca ti y ch? l mt iu c th hiu c. ng thy khng, chn nm qua, ti c n bn cnh. Nu ng khng thy c g xu xa, th thnh thong ti s n thm Cosette. Ti s khng n lun. Ti s khng li lu. ng s bo ngi ta tip ti trong cn phng thp, b, tng trt. ng l ti c th vo c bng ca sau, l ca dnh cho y t, nhng iu c th s lm ngi ta sng st. Ti ngh l ti vo bng ci ca ca mi ngi th hn. Tha ng, tht th. Ti vn cn mong mun c gp Cosette mt cht. t n u l ty theo ng. ng hy t mnh vo a v ca ti, ti ch cn c th. V ri, cng cn cnh gic. Nu ti khng n g c, s c th c hiu qu xu, ngi ta s thy l k cc. Chng hn, iu ti c th lm c l n vo bui ti, khi tri bt u ti.

- Ti no ng cng n, - Marius ni, - v Cosette s ch ng.

- ng tht tt, tha ng.

- Jean Valjean ni.

Marius cho Jean Valjean, con ngi hnh phc tin a con ngi au kh n tn ca, ri hai ngi chia tay nhau. Marius thy ngao ngn. Cn li mt mnh, chng ngm ngh v i n t hi mnh, xem c phi mnh nh d, dn thn vo mt cuc phiu lu a n vic mnh ly Cosette hay khng.

Gi y, chng hiu ti sao chng lun lun cm thy xa cch i vi ngi n ng bn cnh Cosette. Trong nhn vt y, ngi ta khng bit c mt ci g b n m bn nng ca chng bo trc. B n l iu xu h gm ghic nht, nh t. Ci ng Fauchelevent y l tn t kh sai Jean Valjean. t nhin tm thy mt iu b mt nh th gia nim hnh phc ca mnh, vic ging.nh s pht hin mt con b cp trong t chim gy.

Hnh phc ca Marius v Cosette t nay s buc phi chu ng cnh gn gi chng? Phi chng l mt vic ri? S tip nhn con ngi y c phi l mt phn ca m ci hon thnh khng? Phi chng khng cn g lm na?

Phi chng, khi ci v, Marius cng ci mt tn t kh sai? c bao trm trong nh sng v nim vui, c thng thc gi pht trng i mu hng ca cuc i, tnh yu sung sng, cng u l v ch, v nhng rung ng y s bt buc, ngay c tng thin thn khi ang nhp nh, ngay c thn cha ni ting, cng phi rng mnh.

Nh thng vn xy ra trong nhng s thay i nhn thy c thuc loi y, Marius t hi liu mnh c iu g phi t trch mnh khng?

Nhng, gi s nh chng pht hin t trc rng Jean Valjean l mt tn t kh sai, th liu chng, Marius, c thay i khng? Liu nng, Cosette, c thay i khng? Khng. Vy khng c g tic nui, khng c g t trch mnh, tt c u tt.

Trng hp ca Jean Valjean vn cn gy bi ri. Tn t kh sai tit l cn cc tht ca mnh, lo cho Cosette mt mn hi mn - trao li mt mn tin gi, nh lo ni, m ng l lo c th khng ni g c v khng a g c.

By gi, qu kh c soi sng mt cht.

Marius hiu ti sao Jean Valjean im lng trong cn nh chut ca Jondrette, chng hiu ti sao ng trnh xa khi cnh st n, v ti sao ng xut hin trn chin ly... Marius nh cn nghe thy pht sng ngn gh gm hn l git cht Javert. Jean Valjean tr th, v s hin din ca ng ph Chanvrerie chng c mc ch no khc.

Marius cn t hi lm sao m gia Cosette v Jean Valjean, nhiu nh sng n th v nhiu bng ti n th, li c th sng chung vi nhau. V chng khng tm ra c cu tr li cho iu b n y. Gia nhng ngh , Jean Valjean hin ra trc chng, d dng v gh tm. l k b dy a. l tn t kh sai. i vi chng, t nh mt ting kn phn x. V sau khi xem xt Jean Valjean mt hi lu, c ch cui cng ca chng l quay mt i. Vade retro Ngi n ng l m ti, m ti sng ng v kinh khng. Sao m dm d tm ci y ca n. i hi bng ti th tht gh s. Ai m bit n s tr li th no? Cnh bnh minh c th b n bi en mi mi.

Trong tm trng , Marius cm thy lng tng xt xa khi ngh rng ngi n ng y t nay s c th c mt s tip xc no vi Cosette.

Trc nhng vn ng s , chng li bc, m ng l t c th rt ra mt quyt nh khe kht v dt khot, nn by gi, chng gn nh t trch mnh l khng t chng ra. Chng t thy mnh qu tt, qu hin, l qu yu ui. S yu ui y ko chng vo mt s nhng b di dt. Chng cho mnh mi lng. Chng sai. ng l chng phi, thng thn v n gin, vt b Jean Valjean. Jean Valjean l mt phn ca m chy, l ra chng phi khoanh vng n li, v tng c con ngi ra khi nh mnh. Chng t trch mnh, chng trch ci cn lc cm xc t ngt y n khin chng nh ic, nh m v li cun chng i. Chng bt mn vi chnh mnh.

Lm th no by gi? Nhng cuc ving thm ca Jean Valjean lm chng gh tm su xa. Con ngi y c ch g nh chng? Lm th no y? n y, chng t huyn hoc, chng khng mun o ln, chng khng mun khi su, chng khng mun t thm d chnh mnh. Chng ha, chng t cho mnh ha, ngay vi mt tn t kh sai, nht l vi mt tn t kh sai, ngi ta cng phi gi li ha. Tuy nhin, ngha v u ti