jijig busunessiig sanhvvjjvvleh

Îðøèë

Òºâëºðñºí òºëºâëºãººò ýäèéí çàñãààñ çàõ çýýëèéí ýäèéí çàñàãò øèëæèæ

ýõýëñýí ¿åýñ ìàíàé óëñûí íèéãýì ýäèéí çàñãèéí õàðèëöààíä çàð÷ìûí ÿíç á¿ðèéí

ººð÷ëºëò¿¿ä ãàðñàí. Òóõàéëáàë: Ìàíàé ýäèéí çàñàãò õóâèéí õýâøë¿¿ä îëíîîð

áèé áîëñîí.

Òºð çàñãèéí ÿâóóëæ áàéãàà áóðóó áîäëîãî, ¿ð ä¿íã¿é ¿éë àæèëëàãàà, ìºí

ç¿¿í ºìíºä Àçèéí îðíóóäàä áîëîí õºðø îðíóóäàä áèé áîëîîä áàéãàà ñàíõ¿¿ãèéí

õÿìðàë çýðãýýñ øàëòãààëààä ìàíàé îðíû ñàíõ¿¿ ýäèéí çàñãèéí ñèñòåì

á¿õýëäýý õÿìàð÷, ¿éëäâýðëýë çîãñ÷ àæèëã¿éäýë óëàì èõýñ÷ õ¿í àìûí àìüäðàë

óëàì äîðîéòñîîð áàéíà. Óëñ îðîí èéíõ¿¿ äîðîéòîæ áóé ¿åä õ¿í á¿ð äîð á¿ðíýý

ººðèéí áîëîìæ, áîëîëöîîíäîî òóëãóóðëàí íýãäýæ íèéëýí ººðèéí áîëîí áóñäûí

õýðýãöýýò ç¿éëèéã õèéæ á¿òýýõ íü ç¿éòýé þì.

Çàõ çýýëèéí çàð÷èì æàì ¸ñíû äàãóó õóâèéí õýâøëèéí àæ àõóéíóóä òýð

äóíäàà æèæèã àæ àõóéíóóä èõýýð áèé áîëæ áàéíà. Ýíý íü ¿éëäâýðëýë, ¿éë÷èëãýýã

ºðãºæ¿¿ëæ, àæëûí áàéð áèé áîëãîõ ãýõ ìýò ýäèéí çàñãèéí îëîí òàëûí à÷

õîëáîãäîëòîé.

Èéìä òºðººñ æèæèã áèçíåñèéã õºãæ¿¿ëýõ òààòàé îð÷íûã á¿ðä¿¿ëýõ

çîðèëãîîð “Æèæèã äóíä ¿éëäâýðèéã äýìæèõ“ õºòºëáºð áîëîâñðóóëàí õýðýãæ¿¿ëæ

áàéíà. Ãýñýí õýäèé÷ ìàíàé õ¿ì¿¿ñò øèíýýð àæ àõóé ýðõëýí ÿâóóëàõàä õºðºíãº

ìºíãº äóòàãäàõ, àæ àõóé ýðõëýõ ìýäëýã áîëîâñðîë, äàäëàãà òóðøëàãà ìóó, ¿éë

àæèëëàãààãàà ÿâóóëàõ áàéøèí áàðèëãà áàéõã¿é çýðýã áýðõøýýë¿¿ä òóëãàðñààð

áàéíà.

Øèíýýð áèçíåñ ýõëýõ ãýæ áóé õ¿ì¿¿ñèéí õóâüä õàìãèéí ò¿ð¿¿íä

øèéäâýðëýõ ¸ñòîé àñóóäàë áîë ñàíõ¿¿ õºðºíãèéí àñóóäàë þì. Ýíýõ¿¿ àñóóäàë íü

ÿàãààä íýí òýðã¿¿íä øèéäâýðëýõ àñóóäàë áîëæ áàéíà âý? ¯¿íèéã õýðõýí ¿ð

àøèãòàé, îíîâ÷òîé øèéäâýðëýæ áîëîõûã ìýäýõèéí òóëä ìºí èéì àñóóäàë

áîäèò áàéäàë äýýð òóëãàðñàí ó÷èð ¿¿íèéã øèéäâýðëýõèéí òóëä ýíýõ¿¿ ñýäâèéã

ñîíãîí àâëàà.

www.zaluu.comwww.zaluu.com

111 ááá¿¿¿ëëëýýýããã... ÝÝÝäääèèèéééííí çççàààñññãããèèèéééííí ááá¿¿¿òòòöööýýýäää æææèèèæææèèèããã áááèèèçççíííåååñññèèèéééííí

ýýýçççëëëýýýõõõ áááàààéééððð ñññóóóóóóðððüüü 1-1 Æèæèã áèçíåñèéí ìºí ÷àíàð, øààðäëàãà

Äýëõèéí îëîí îðîíä æèæèã áèçíåñèéí òóõàé òîäîðõîéëîëòûã íýã

îéëãîëòîîð òîìú¸îëîõ îðîëäëîãóóä õèéãäñýí áîëîâ÷ íýãäñýí ä¿ãíýëòýä õ¿ð÷

÷àäààã¿é áºãººä ¿¿íä óëñ îðíû ýäèéí çàñãèéí õºãæèë, òºð íèéãìèéí

òîãòîëöîî, çàõ çýýëèéí áàãòààìæ, õºäºëìºð ýðõëýëòèéí òºâøèí çýðýã îëîí

õ¿÷èí ç¿éë¿¿ä íºëººëæ áàéíà.

Ìºí òóõàéí ìýðãýæëèéí ÷èã õàíäëàãààñ õàìààðóóëàí ñàíõ¿¿ãèéí

àæèëòíóóä, ¿íäñýí áîëîí ýðãýëòèéí õºðºíãèéí õýìæýýãýýð õºäºëìºðèéí

áàéãóóëëàãà àæèëëàãñàäûí òîîãîîð, õóäàëäààíû àæèëòíóóä áîðëóóëàëòûí

îðëîãîîð, ¿éë÷èëãýýíèé áàéãóóëëàãà ¿éë÷ë¿¿ëýã÷äèéí òîîãîîð àíãèëæýý. ¯¿íä:

Îðîí íóòãèéí õýìæýýíä ¿éë àæèëëàãààãàà ÿâóóëäàã ººðèéí ñàëáàðò çîíõèëîõ

áàéð ñóóðü ýçýëäýãã¿é æèëä 3 ñàÿ $-ñ áàãà îðëîãîòîé, 100 –ààñ äîîø àëáàí

õààã÷òàé àæ àõóéí íýãæèéã æèæèã áèçíåñ ãýíý ãýæ ÀÍÓ-ûí æèæèã áèçíåñèéí

áàéãóóëëàãà òîäîðõîéëñîí áàéäàã.

Îäîîãîîð ÀÍÓ-ûí íèéò áèçíåñèéí 90%, íèéò àæèëëàãñàäûí 51% íü

æèæèã áèçíåñò õàìààðàãäàæ áàéíà.

Åâðîïûí õîëáîîíû îðíóóäàä æèëèéí öýâýð ýðãýëò 38.0 ñàÿ $ äîîøã¿é

àæèë÷äûí òîî 500-ñ äîîø õºðºíãèéí 1/3 íü ººð ¿éëäâýð þì óó, áàíêíû ìýäýëä

áàéõ.

ßïîíä àæèëëàã÷äûí òîî 300-ñ áàãà, æèëèéí öýâýð ýðãýëò 1 ñàÿ èåí,

¿íäñýí õºðºíãèéí õýìæýý 100 ñàÿ èåí.

Ìàëàéç óëñàä àæèëëàãñàäûí òîî 74-ñ áàãà, öýâýð õºðºíãº íü 500 ìÿíãààñ

áàãà ðåíãèò ýñâýë õóâü íèéë¿¿ëýã÷äèéí õºðºíãº Ì $ 500 ìÿíãà–ñ áàãà íèéò

áèçíåñèéí 98% íü 49-ñ áàãà õ¿íòýé áàéãóóëàãääàã, íèéò àæèë ýðõëýã÷äèéí 51

% íü æèæèã áèçíåñò àæèëëàäàã.

Ñèíãàïóðò 100-ñ äîîø õ¿íýýð òîãòîîäîã. Ýäãýýð îðíóóäàä ÀÀÍ-í

õóóëèàñ ãàäíà æèæèã áèçíåñèéã äýìæèõ õóóëü ¿éë÷èëäýã. Äýýðõ

òîäîðõîéëîëòóóäûã íýãòãýí ò¿ãýýìýë äàâòàãäàæ áóé øèíæ ÷àíàðòàé


øàëãóóðûã àøèãëàí åðºíõèéä íü òîìú¸îëáîë: ªì÷èéí á¿õ õýëáýðò çîõèîí

áàéãóóëàãäñàí òóõàéí óëñûí ¿éëäâýðëýõ õ¿÷íèé ò¿âøèí, çàõ çýýëèéí

õàðèëöààíû îíöëîãîîñ õàìààð÷ àæèë÷äûí òîî, ¿íäñýí õºðºíãèéí õýìæýýã

øàëãóóð áîëãîí õóóëü÷ëàí òîãòîîæ òºðèéí ç¿ãýýñ òýäýíä òîäîðõîé áîäëîãî

áîëîâñðóóëàí äýìæëýã òóñëàëöàà ¿ç¿¿ëñíèé ¿íäñýí äýýð àæ àõóéí ¿éë

àæèëëàãààãàà ÿâóóëäàã àæ àõóéí íýãæèéã æèæèã áèçíåñ ãýíý. ªºðººð õýëáýë

áóñàä áàéãóóëëàãààñ øóóä õàìààðàõã¿éãýýð áèå äààí àæèëëàæ îð÷èíäîî

õàðüöàíãóé áàãà íºëºº ¿ç¿¿ëäýã ¿éëäâýðëýë ¿éë÷èëãýýíèé ãàçðûã æèæèã áèçíåñ

ãýíý.

Æèæèã áèçíåñèéí õóâüä çîõèîí áàéãóóëàëòûí ¿íäñýí õî¸ð õýëáýð áàéäàã

ãýæ ¿çäýã.¯¿íä:

- àìèà àðãàöààñàí æèæèã áèçíåñ áóþó ºñºëòèéí áîëîìæîîð õÿçãààðëàãäìàë

áàéäàëòàé ýíãèéí ¿éëäâýð¿¿ä Ýäãýýð íü çºâõºí ýçýìøèã÷èéíõýý àìüäðàëûí

õýðýãöýýã õàíãàõ òºäèéãººð àæèëëàäàã

- ¿ð àøèãòàé ¿éë àæèëëàãààã ýðýëõèéëñýí æèæèã áèçíåñ ýäãýýð íü àëü áîëîõ

ºðãºæèí õºãæèæ áàéäàã.

Òîì õýìæýýíèé áîëîí æèæèã áèçíåñ íü õîîðîíäîî ñàëøã¿é õîëáîîòîé.

Òîì õýìæýýíèé áèçíåñ íü æèæèã áèçíåñèéí õýðýãöýýã ìýääýã áà òýäíèé àøèã,

õ¿÷ ÷àäëûã õàäãàëàõàä òóñëàõ ¿éë÷èëãýý ¿ç¿¿ëäýã áàéíà. Èõýíõ òîì

êîìïàíèóäûí ñýëáýã õýðýãñýë áà ìàòåðèàëûã õàíãàí íèéë¿¿ëýã÷èä íü ìàø

æèæèã êîìïàíèóä áàéäàã. Ìºí èõ õýìæýýãýýð ¿éëäâýðëýë ÿâóóëäàã ¿éëäâýð¿¿ä íü

îëîí ìÿíãàí æèæèãëýíãèéí õóäàëäààëàã÷äûí ¿éë÷èëãýýã¿éãýýð ººðñäèéí

á¿òýýãäýõ¿¿íýý áîðëóóëæ ÷àäàõã¿é.

Õºãæèæ áàéãàà áîëîí õºãæèíã¿é îðíóóäûí ¿íäýñíèé ýäèéí çàñàãò æèæèã

áèçíåñ ãîë õýëáýð áîëæ áàéäàã. Ýíý íü õ¿í àìûí àæèë ýðõëýëò, íººöèéã

àøèãëàõàä ºðãºí áîëîìæòîé áàéäãààð òàéëáàðëàãäàíà.

Æèæèã áèçíåñèéã õºãæ¿¿ëýõ íü óëñ îðíû íèéãýì ýäèéí çàñãèéí á¿òöèéã

ñàéæðóóëæ, äóíä áîëîí òîì ¿éëäâýð¿¿äèéí ¿éë àæèëëàãààã íºõºõ ÷àäâàðòàéí

äýýð áàãà õºðºíãº îðóóëàëòààð áàéãóóëàãääàã, çàõ çýýëèéí ýðýëò õýðýãöýýã

õóðäàí ìýäýð÷, ¿éë àæèëëàãààíû ÷èãëýëýý ººð÷èëæ óÿí õàòàí àæèëëàõ

÷àäâàðòàé, àæëûí áàéðûã øèíýýð áèé áîëãîæ àæèë ýðõëýëòèéí òºâøèíã


äýýøë¿¿ëýõýä ÷óõàë ò¿ëõýö áîëäîã çýðýã ÷óõàë à÷ õîëáîãäîëòîé ó÷ðààñ æèæèã

áèçíåñèéí õºãæèë íèéò äýëõèéí õýìæýýãýýð ò¿ðãýñ÷ áàéíà. Õ¿í àì õàðüöàíãóé

öººí áîëîâ÷ ìàø ñèéðýã áàéðøèëòàé ìàíàé îðíû íºõöºëä æèæèã áèçíåñèéã

õºãæ¿¿ëñíýýð óëñ îðíû ýäèéí çàñàãò ÷óõàë ¿¿ðýã ã¿éöýòãýõ áîëíî. Æèæèã

áèçíåñèéã õºãæ¿¿ëýõ àñóóäëûã àâ÷ ¿çýõýä ò¿¿íèé òîì ¿éëäâýð àæ àõóéí

ãàçðóóäòàé õàðüöóóëàõàä ººðèéí ãýñýí îíöëîã äàâóó òàëòàé áàéäàã áºãººä ýíý

íü:

- Õºðºíãº îðóóëàëò áàãà øààðääàã áîãèíî õóãàöààíä çàðäëàà íºõºõ áîëîìæòîé

- Óäèðäëàãà, ¿éëäâýðëýëèéí öàð õ¿ðýý àâñààðõàí

- Õýðýãëýã÷èäòýé ÿìàãò îéð áàéæ õ¿í àìûí ºäºð òóòìûí õýðýãöýýò áàðààã

¿éëäâýðëýõ òºðºë á¿ðèéí òºëáºðèéí ¿éë÷èëãýý ÿâóóëàõàä òîõèðîìæòîé

- Øèíæëýõ óõààí òåõíèêèéí îëîëòûã íýâòð¿¿ëýõ ºðãºí áîëîìæòîé. Èíãýñíýýð

øèíý á¿òýýãäýõ¿¿í, àæëûã èõýýð áèé áîëãîäîã

- ¯éëäâýðèéí òîíîã òºõººðºìæèéã çààâàë áèåòýëýãäýëä îðîõûã õ¿ëýýëã¿éãýýð

õîöðîãäëûí ýëýãäýëä îðñîí òóõàé á¿ðä íü øèíý÷ëýõ áîëîìæòîé

- ªðñºëäººíèéã ºðí¿¿ëäãýýðýý àëèâàà òîì ¿éëäâýðèéí ìîíîïîëü íî¸ðõîëûã

ýâäýõýä äºõºì áîëæ á¿òýýãäýõ¿¿í àæèë ¿éë÷èëãýýíèé ÷àíàð ºíäºð ò¿âøèíä

áàéõ íºõöëèéã õàíãàäàã.

Ãýâ÷ ò¿¿íä ýäãýýð äàâóó òàëóóäûí çýðýãöýý øèéäâýðëýõ¿éö àñóóäàë íýëýýä

áàéäàã.¯¿íä:

- æèæèã áèçíåñ òîì ¿éëäâýð¿¿äèéí ¿íèéí áîëîí çîõèîí áàéãóóëàëòòàé

äàéðàëòàä òýñâýðëýõ ÷àäâàð áàãà

- õàðüöàíãóé öººí òîîíû á¿òýýãäýõ¿¿í ¿éëäâýðëýäýã òóë õóðèìòëàë áàãà

- æèæèã áèçíåñò àæèëëàã÷äûí íèéãìèéí àñóóäëûã òóõàé á¿ð õàíãàëòòàé

øèéääýãã¿é òóë àæèë÷äûí òîãòâîð ñóóðüøèë ìóó

- æèæèã áèçíåñèéí îíöëîãò òîõèðñîí ºðãºí ìýäëýã ÷àäâàðòàé ºíäºð ìýðãýæñýí

àæèë÷èí õýðýãòýé áàéäàã òóë áîëîâñîí õ¿÷íèé çàðäàë ºíäºð.

Æèæèã áèçíåñèéí òºëºâëºãººã íàðèéí çºâ òºëºâëºæ ÷àäñàí ìºí

àìæèëòòàé óäèðäàã÷ áàéõ õóâü õ¿íèé á¿õèé ë øèíæèéã àãóóëæ ÷àäñàí õýí ÷ áàé

ººðñäèéí ÷àðìàéëò ç¿òãýëýýð àëäàð íýð, ýä õºðºíãèéã îëæ ÷àäíà.


ªíººäðèéí îëîí æèæèã êîìïàíèóä íü ìàðãààøèéí áèçíåñèéí åðòºíöèéí àñàð

òîì ºðñºëäºã÷ áîëäîã.

1-2 Ìîíãîë äàõü æèæèã áèçíåñèéí ºíººãèéí áàéäàë, õºãæëèéí ÷èã õàíäëàãà

Ìîíãîë óëñûí ýäèéí çàñàã çàõ çýýëèéí òîãòîëöîîíä øèëæèõ ¿éë ÿâö

ýõýëñýí 1990 îíîîñ õîéø ºì÷èéí õàðèëöàà, ýäèéí çàñãèéí á¿òöýä ÿçãóóð

ººð÷ëºëò îðæ áàéíà.

Äîòîîäûí íèéò á¿òýýãäýõ¿¿íèé ¿éëäâýðëýë, õ¿í àìûí õºäºëìºð

ýðõëýëòèéí áàéäàë çýðýã íèéãýì , ýäèéí çàñãèéí ãîë ¿ç¿¿ëýëò¿¿äýä ýíý á¿õýí

òîäîðõîé õýìæýýãýýð èëýð÷ áàéãààãèéí çýðýãöýý óëñ îðíû ýäèéí çàñàã á¿òöèéí

õóâüä øèíý ýëåìåíò¿¿äèéã àãóóëàõ áîëîâ.

ªì÷ õóâü÷ëàë, ýäèéí çàñãèéí áîäëîãûí ¿ð ä¿íä õóâèéí õýâøèë ýäèéí

çàñàãò ººðèéí áàéð ñóóðèéã áàòòàé ýçýëæ, íèéãìèéí àìüäðàëûí á¿õèé ë

õàðèëöààíä èäýâõèòýé îðîëöîõ áîëëîî.

Ýäèéí çàñãèéí õºãæëèéã õàíãàõ çîðèëòûí õ¿ðýýíä äîòîîäûí íèéò

á¿òýýãäýõ¿¿íèé ¿éëäâýðëýëèéã íýìýãä¿¿ëýõ , õ¿í àìûí õºäºëìºð ýðõëýëòèéí

ò¿âøèíã ñàéæðóóëàõ, íèéãìèéí òîãòâîðòîé áàéäëûã õàíãàõ àñóóäàëä æèæèã

áèçíåñèéí (æèæèã äóíä ¿éëäâýðëýëèéí) õºãæëèéã äýìæèõ íü òîìîîõîí à÷

õîëáîãäîëòîé áºãººä ýíý íü íèéãýì ýäèéí çàñãèéí õºãæëèéí áîäëîãûí õóâüä

òºð, çàñãèéí ¿éë àæèëëàãààíû ÷óõàë õýñýã áîëæ áàéíà.

Ìàíàé îðíû õóâüä õóâèéí õýâøëèéí æèæèã áèçíåñ ñ¿¿ëèéí 3-4 æèëèéí

õóãàöààíä æèíõýíý ººðèéí àãóóëãààð ¿¿ñýí á¿ðýëäýæ ÿëàíãóÿà õºäºº îðîí

íóòãèéí çàõ çýýëèéí ýðýëò õýðýãöýýã õàíãàõàä ÷óõàë ¿¿ðýã ã¿éöýòãýæ áàéíà.

ªì÷ õóâü÷ëàëûí ¿ð ä¿íä , ìàë àæ àõóé, ãàçàð òàðèàëàíãèéí ñàëáàð ¿íäñýíäýý

õóâèéí õýâøëèéí æèæèã áèçíåñèéí á¿òöýä øèëæñýíèé çýðýãöýý æèæèãëýí

õóäàëäàà , õ¿í àìûí àõóéí ¿éë÷èëãýý, õ¿íñíèé ãîë íýðèéí á¿òýýãäýõ¿¿íèé

¿éëäâýðëýë, î¸äîë, ñ¿ëæìýë çýðýã õºíãºí ¿éëäâýðëýëèéí ñàëáàðò õóâèéí

õýâøëèéí æèæèã áèçíåñ ýðõëýã÷èä îëíîîð áèé áîëëîî.

Ñòàòèñòèêèéí òºâ ãàçðààñ àâñàí ìýäýýãýýð 1998 îíû 10-ð ñàðûí

áàéäëààð ìàíàé îðîíä óëñûí á¿ðòãýëòýé 33741 àæ àõóéí íýãæ áàéãààãèéí

9õóâü íü õóâèéí õýâøëèéí àæ àõóéí íýãæ áàéãààãèéí äîòîð 452 ÕÊ, 728 Ó¯Ã, 326


á¿ðòãýãäñýí òºðèéí ºì÷òýé ãàçàð, 7044 ÕÕÊ, 2614 õîðøîî, 1859 íºõºðëºë,

18706 ÕÝÀÀ áàéíà. Ýäãýýð õóâèéí õýâøëèéí àæ àõóéí íýãæ¿¿ä íü 1998 îíä

Ìîíãîë óëñûí äîòîîäûí íèéò á¿òýýãäýõ¿¿íèé 65 ãàðóé õóâèéã ¿éëäâýðëýæýý.

ÒÀÑÈÑ õºòºëáºðèéí õ¿ðýýíä ÿâóóëñàí ñóäàëãààíààñ ¿çýõýä õóâèéí

õýâøëèéí àæ àõóéí íýãæ¿¿äèéí 62.5 õóâü íü 5 õ¿ðòýëõ àæèëëàãñàäòàé, 32 õóâü

íü 5-ààñ 20 õ¿ðòýë àæèëëàãñàäòàé áàéãàà áºãººä 6.5 õóâü íü 20-èîñ äîîø

àæèëëàãñàäòàé áàéíà. Òýäãýýð íü òîäîðõîé á¿ñ íóòàã áîëîí ýäèéí çàñãèéí

öººõºí ñàëáàðò òºâëºðñºí áàéíà.

Ýíý íü ìàíàé îðíû ýäèéí çàñãèéí òîãòîëöîî ýð¿¿ë áóñ áàéãààã õàðóóëæ

áàéíà. Òóõàéëáàë 69.4 õóâü íü Óëààíáààòàð õîò, Äàðõàí – óóë, Îðõîí, Ñýëýíãý,

Òºâ çýðýã àéìãóóäàä íîãäîæ áàéíà. ¯¿íýýñ 54.6 õóâèéã çºâõºí Óëààíáààòàð

õîòûí àæ àõóéí íýãæ¿¿ä ýçýëæ áàéíà. Ìºí òýäãýýðèéí 55 õóâü íü õóäàëäàà,

¿éë÷èëãýý, õ¿íñíèé ¿éëäâýðëýëèéí ÷èãëýëýýð àæèëëàæ áàéíà.

Óëñûí èõ õóðàë, Çàñãèéí ãàçàð ¿éëäâýð, áèçíåñ ýðõëýõ õàìãèéí òààòàé

îð÷èíã á¿ðä¿¿ëýõ àñóóäëûã àíõààð÷ áîäëîãûí õ¿ðýýíä íèëýýä àðãà õýìæýý àâ÷

ýðõ ç¿é, ãààëü, òàòâàð, ñàíõ¿¿, çýýëèéí òàëààðõè îëîí õóóëü ýðõ ç¿éí àêòûã

øèíý÷ëýí áàòëóóëñàí íü áèçíåñ ýðõëýõ òààòàé îð÷èíã á¿ðä¿¿ëýõ àíõíû

àëõàìóóäûã õèéñýí áèëýý. Íýã æèøýý äóðüäâàë, 1999-2000 îíû õîîðîíä æèæèã

áèçíåñ õºãæèõ òààòàé îð÷èíã á¿ðä¿¿ëýõ çîðèëãîòîé æèæèã äóíä ¿éëäâýðèéã

äýìæèõ õºòºëáºð áîëîâñðóóëæ õýðýãæ¿¿ëæ ýõëýýä áàéíà.

Óã õºòºëáºðèéã õýðýãæ¿¿ëñíýýð:

à. ÄÍÁ-íèé ¿éëäâýðëýë 3.5%-ààð íýìýãäýæ áàðàà ¿éë÷èëãýýíèé íèéë¿¿ëýëò

ñàéæèðíà.

á. Àæëûí áàéð íýìýãäýæ àæèëã¿éäýë áàãàñàí àæèë ýðõëýëòèéí ò¿âøèí 10%-ààð

ºñºæ íèéãìèéí òîãòâîðòîé áàéäàë áèé áîëíî

â. áèçíåñ ýðõëýã÷äèéí èäýâõè ñàíàà÷ëàãà äýýøëýí õ¿ì¿¿ñèéí íèéãìèéí

àìüäðàëä îðîëöîõ îðîëöîî èäýâõæèíý.

ã. çàõ çýýëèéí ÷ºëººò ºðñºëäººí áèé áîëæ, îëîí òóëãóóðò ýäèéí çàñãèéí

õºãæëèéí ñóóðü á¿ðäýíý.

ä. àæ ¿éëäâýðèéí òºâëºðºë áàãàñàæ á¿ñ îðîí íóòãèéí õºãæëèéí òýíöâýðòýé

áàéäàë áèé áîëíî.


å. èìïîðò áàãàñàæ, ¿íäýñíèé ¿éëäâýðëýë ºðãºæèí õºãæèõºä ò¿ëõýö áîëíî.

Ìºí æèæèã áèçíåñèéã äýìæèí õºãæ¿¿ëýõ çîðèëãîîð òºð çàñãèéí ç¿ãýýñ

äîòîîäûí ýõ ¿¿ñâýð áîëîí õàíäèâëàã÷ îðíóóäààñ îëãîñîí çýýë òóñëàìæèéã

ºðãºíººð àøèãëàæ áàéíà. Òóõàéëáàë: ÀÍÓ, ÕÁÍÃÓ-ûí çàñãèéí ãàçðààñ îëãîñîí

õ¿ì¿¿íëýãèéí òóñëàìæèéí áàðààíû áîðëóóëàëòûí îðëîãîîñ ”Æèæèã äóíä

¿éëäâýðèéã äýìæèõ ñàí” áàéãóóëàí àðèëæààíû áàíêóóäààð äàìæóóëàí

õàðüöàíãóé õºíãºëòòýé çýýëèéã îëãîæ áàéíà. Ìºí ÕÁÍÃÓ, ÁÍÕÀÓ, ÁÍÑÓ-ûí

çàñãèéí ãàçðààñ îëãîñîí õºíãºëòòýé çýýëèéí íèëýýä õýñãèéã æèæèã áèçíåñ

ýðõëýã÷äýä îëãîæýý. Ãýâ÷ Æèæèã áèçíåñ ýðõëýõ ýäèéí çàñàã, ñàíõ¿¿ãèéí áîëîí

áóñàä òààòàé îð÷èí îäîî áîëòîë õàðààõàí á¿ðýëäýæ ÷àäààã¿é íü äàðààõè

áàéäëààñ õàðàãäàæ áàéíà.

1.Æèæèã áèçíåñ ýðõëýõ ñàíõ¿¿ãèéí òààòàé îð÷èí á¿ðýëäýæ ÷àäààã¿é áàéíà.

Áàíêíû çýýëèéí õ¿¿ ¿éëäâýðëýë ýðõëýõýä õýò ºíäºð, ò¿¿íèé õóãàöàà

áîãèíî, îëäîö ìóó áàéãàà, ìºí ò¿¿í÷ëýí àæ àõóéí íýãæ áàéãóóëëàãûí

îðëîãûí àëáàí òàòâàð áîëîí õóäàëäààíû òàòâàðóóä íü áèçíåñ

ýðõëýõèéã äýìæèõýä áóñ õàðèí äàðàìò øàõàëò ¿ç¿¿ëýõ õýðýãñýë áîëãîæ

áàéãàà íü æèæèã áèçíåñ ýðõëýã÷èäèéã ÿìàð÷ ºðñºëäºõ ÷àäâàðã¿é áîëãîæ

áàéíà.

2.¯éëäâýðëýë ýðõëýõ áàéðíû îëäîö ìóó áàéíà.

Äèéëýíõ æèæèã áèçíåñ ýðõëýã÷èä îðîí ñóóöíû áàéøèíãèéí ïîäâàë, óóðûí

çóóõíû õóó÷èí áàéð, îðîñûí öýðãèéí îðõèñîí áàðèëãà, ýâäýð÷ õàÿãäñàí

áàéðàíä áàéðëàæ áàéíà. Àðàé ÷àäàëòàé íýã íü óëñûí ¿éëäâýð, àëáàí

ãàçðóóäûí èë¿¿äýë òàëáàéä ºíäºð ò¿ðýýñ òºëºí ¿éë àæèëëàãààãàà

ÿâóóëæ áàéíà.

3.Òåõíèê òåõíîëîãèéí õîöðîãäîë .

Æèæèã äóíä ¿éëäâýð¿¿ä ãîë òºëºâ óëñûí ¿éëäâýð¿¿ä áîëîí õºðø

îðíóóäûí õóó÷èðñàí, èë¿¿äñýí, õîöðîãäñîí, ÷àíàð ìóóòàé ¿íý õÿìä

òåõíèêèéã àøèãëàí ¿éë àæèëëàãàà ÿâóóëæ áàéíà.

4.Æèæèã áèçíåñ ýðõëýã÷èäèéí ºìíº òóëãàð÷ áàéãàà áàñ íýã õ¿íäðýë áîë òýäýíä

áèçíåñ ýðõëýõ àðãà òóðøëàãà, àæ àõóé óäèðäàõ ÷àäâàð, íÿãòëàí áîäîõ,

ñàíõ¿¿ãèéí á¿ðòãýë õºòëºõ ìýäëýã äóòàãäàëòàé áàéíà.


5.Òºðèéí àëáàí õààã÷èä áîëîõ òàòâàðûí áàéöààã÷èä, ñàíõ¿¿ãèéí àæèëòíóóä

æèæèã áèçíåñ ýðõëýã÷äýä çºâëºæ òóñëàõûí îðîíä çºâõºí õÿíàã÷, øàëãàã÷èéí

áàéðíààñ õàíäàõ, òîðãîõ, øàëãàõ áàéð ñóóðü äàâàìãàéëæ áàéãàà íü ¿éëäâýðëýë,

áèçíåñ ýðõëýã÷äýä äýìæëýã ¿ç¿¿ëýõýýñýý çàðèì òàëààð ñààä ó÷ðóóëàõ ñºðºã

¿éë÷ëýë áîëæ áàéíà.

Äýýðõè íºõöºë áàéäëóóäààñ ¿¿äýí ¿éëäâýð, áèçíåñ ýðõëýõ îð÷èí ìàíàéä

òààëàìæòàé áóñ áàéãàà áîëîâ÷ æèæèã áèçíåñ ýðõëýã÷èä íü ìàíàé ýäèéí çàñàãò

äàðààõ ¿íäñýí ýåðýã íºëººëëèéã ¿ç¿¿ëæ áàéíà. Æèæèã áèçíåñ íü:

- ìàíàé ýäèéí çàñàãò õóâèéí ºì÷èéí øèíý ñàëáàð áèé áîëîõ ¿íäýñ ñóóðü

íºõöëèéã á¿ðä¿¿ëæ áàéíà.

- ýäèéí çàñàãò íî¸ðõîæ áàéñàí õýò òºâëºðñºí ìîíîïîëü ¿éëäâýðëýë çàäàð÷,

õºäºº îðîí íóòàãò áîëîâñðóóëàõ ¿éëäâýðëýëèéí ñóóðèéã òàâüæ, îëîí

òóëãóóðò ýäèéí çàñãèéí ñèñòåìèéã áèé áîëãîí õºäºëìºðèéí áîëîí ò¿¿õèé

ýäèéí íººöèéí õóâèàðëàëò, çàõ çýýëèéí ýðýëò, íèéë¿¿ëýëòèéã ñàéæðóóëæ

áàéíà.

- ìîíãîë õ¿íèéã áýëýí÷ëýõ ñýòãýëãýýíýýñ íü ñàëãàæ çàõ çýýëèéí ýäèéí çàñãèéí

íºõöºëä áèå äààí àìüäðàõ ÷àäâàðò ñóðãàæ õóâèéí ºì÷èä õóâü õ¿ì¿¿ñ õàìò

îëíûã èòã¿¿ëæ áàéíà.

- õ¿í àìûí õºäºëìºð ýðõëýëòèéã ñàéæðóóëæ, íèéãìèéí ýìçýã õýñãèéí õ¿ì¿¿ñèéí

òîîã áàãàñãàæ óëñ îðíû íèéãýì ýäèéí çàñàãò ¿ç¿¿ëýõ à÷ õîëáîãäîë èõ áàéíà.

Ìîíãîë óëñàä ¿éë àæèëëàãààãàà ÿâóóëæ áàéãàà æèæèã àæ àõóéí

íýãæ¿¿äèéí õ¿÷èí ÷àäàë, á¿òýýãäýõ¿¿í ¿éëäâýðëýë, õýðýãöýý õàíãàõ áàéäëààð íü

àíãèëæ ¿çâýë:

Îðîí íóòãèéí õýðýãöýýã õàíãàõ æèæèã áèçíåñ

Á¿ñ íóòãèéí õýðýãöýýã õàíãàõ æèæèã áèçíåñ

Óëñûí õýìæýýíèé áîëîí ýêñïîðòûí ÷èãëýëòýé æèæèã áèçíåñ

Ýäãýýð àæ àõóéí íýãæ¿¿ä íü æèæèã áèçíåñèéã äàðààõ ãóðâàí ÷èãëýëýýð

ýðõýëæ áàéíà.

¯éëäâýðëýë

ªºðèéí íººö áîëîëöîîíäîî òóëãóóðëàí õ¿ì¿¿ñèéí ýðýëò õýðýãöýýã

õàíãàõóéö á¿òýýãäýõ¿¿í ¿éëäâýðëýí ¿éë àæèëëàãàà ÿâóóëàõàä ÷èãëýíý. Õ¿íñíèé


á¿òýýãäýõ¿¿í òàëõ, íàðèéí áîîâ, çàéðìàã ¿éëäâýðëýõ, î¸äîë, ìîäîí ýäëýë,

øèðýý ñàíäàë, ø¿¿ãýý, ãýðèéí òàâèëãà õèéõ, áàéãàëèéí íººö áàÿëàã îëáîðëîõ,

áîëîâñðóóëàõ çýðýã ÷èãëýëýýð ¿éëäâýðëýë ÿâóóëæ áîëíî.

¯éë÷èëãýý

Ýíý íü ãîë òºëºâ àõóéí ÷èãëýëèéã õàìàðäàã æèæèã áèçíåñèéí õàìãèéí

ò¿ãýýìýë õýëáýð þì. ¯¿íä: ¿ñ÷èí, çóðàã÷èí óãààëãà öýâýðëýãýý áîëîí òºðºë

á¿ðèéí çàñâàð, áàðüöààò çýýëëýã, àðèëæààíû çóó÷ëàë, ñóðòàë÷èëãàà, ñóðãàëò

îðíî.

Õóäàëäàà

Ýíý íü ¿éëäâýðëýã÷èéí áèé áîëãîñîí á¿òýýãäýõ¿¿í, àæèë ¿éë÷èëãýýã

õ¿ì¿¿ñò /õýðýãëýã÷äýä/ áîðëóóëàõ áººíèé áîëîí, æèæèãëýíãèéí õóäàëäàà

ýðõëýõýä ÷èãëýãäýíý. Õ¿íñíèé çàõ áîëîí äýëã¿¿ð¿¿äýä ëàíãóó ò¿ðýýñëýí

æèæèãëýíãèéí õóäàëäàà õèéõ, Ò¯Ö àæèëëóóëàõ, äóíäûí çóó÷ õèéõ ãýõ ìýò.


222---ððð ááá¿¿¿ëëëýýýããã... ÒÒÒºººñññºººëëë íííüüü øøøèèèíííýýýýýýððð áááèèèçççíííåååñññ ýýýðððõõõëëëýýýããã÷÷÷äääýýýäää øøøààààààðððäääëëëàààãããàààòòòàààééé

õõõºººðððºººíííãããèèèéééããã îîîëëëæææ àààâââàààõõõ íííýýýííí ÷÷÷óóóõõõàààëëë áááàààðððèèèìììòòò áááîîîëëëîîîõõõ íííüüü

2.1 Òºñºë ãýæ þó âý, ò¿¿íèéã õýðõýí áîëîâñðóóëàõ

Àçàà òóðøèõààð øèéäñýí õýíä ÷ áîëîâ áèçíåñèéí åðòºíöºä õºë òàâèõ

ãóðâàí àðãà áàéäàã.¯¿íä:

1. Õîâ õîîñíîîñ ýõëýõ

2. Àæèëëàæ áàéãàà ¿éëäâýðèéã õóäàëäàí àâàõ

3. Ôðàíøèç áóþó òîìîîõîí êîìïàíèé ¿éëäâýðëýæ áàéãàà áàðàà ¿éë÷èëãýýã

õóâèéí áèçíåñ ýðõëýã÷äýä ýðõëýõ ýðõ õóäàëäàæ àâàõ

Èõýíõè æèæèã áèçíåñ ýðõëýã÷èä ¿éë àæèëëàãààãàà õîîñíîîñ ýõýëäýã

áºãººä òýäýíä àæ àõóé ýðõëýõ ÿíç á¿ðèéí ñàíàà òºðäºã áîëîâ÷ ò¿¿íèéãýý

õýðýãæ¿¿ëýõ áîëîìæ, õºðºíãº ìºíãº òýð á¿ð áàéäàãã¿é. Ýíýõ¿¿ õºðºíãº ìºíãèéã

õààíààñ õýðõýí îëæ àâ÷ áîëîõûã ñóäëàõààñ ºìíº áèäýíä õýäèé õýðèéí õºðºíãº

øààðäëàãàòàé áàéíà âý? ¯¿íèéã àøèãëààä ¿éë àæèëëàãààãàà ÿâóóëñíààð ÿìàð

¿ð ä¿íä õ¿ðýõ âý? çýðãèéã íàðèéí òîîöñîí áàéõ ¸ñòîé. Ýíý á¿õíèéã òóõàéí

áèçíåñ ýðõëýã÷èéí áèçíåñ òºñºë õàðóóëæ áàéäàã.

Áèçíåñèéí òºñºë íü áàéãóóëëàãûí ¿éë àæèëëàãààíä ººð÷ëºëò õèéõ,

øèíýýð áèçíåñ ýðõýëõýä øààðäëàãàòàé õºðºíãèéí ýõ ¿¿ñâýðèéã îëæ àâàõ íýí

÷óõàë áàðèìò áîëäîã.

Àëèâàà õºðºíãº îðóóëàã÷èä íü òîäîðõîéã¿é áàéäëûã ººðòºº àãóóëààã¿é,

ðèñê áàãàòàé, õýðýãæèãäýõ áîëîìæ ºíäºðòýé òèéì òºñëèéã ñàíõ¿¿æ¿¿ëýõ

ýðìýëçýëòýé áàéäàã. Èéìýýñ òºñëèéí óäèðäàã÷ íü òºñëèéã àëü áîëîõ áîäèò

áàéäàëä íèéö¿¿ëýí øààðäëàãûí ºíäºð ò¿âøèíä áîëîâñðóóëàõ õýðýãòýé.

Òºñºë áîëîâñðóóëàõ ¿éë ÿâö íü òîäîðõîé øàò äàðààëàëòàéãààð

(äàðààõè) ÿâàãääàã.


Òºñºë áîëîâñðóóëàõ ¿éë ÿâö

Áàéãóóëëàãûã àìæèëòàíä õ¿ðãýõ¿éö îíîâ÷òîé øèíý ñàíàà ãàðãàõ

Øèíý ñàíààíä ¿íäýñëýí òºñëèéíõºº çîðèëãûã òîäîðõîéëíî.

Òºñºë õýðýãæ¿¿ëýõ îð÷èí íºõöºë áàéäëûí ñóäàëãàà õèéõ

Òºñëºº òîäîðõîéëîõ

Òºñëèéí øèíæèëãýý ñóäàëãàà õèéõ

Øèéäâýð ãàðãàõ

Òºñëèéí øèíæèëãýý ñóäàëãàà õèéõ

Òºñëºº íàðèéâ÷ëàí òîäîðõîéëîõ

Òºñëºº íàðèéâ÷ëàí òºëºâëºõ

Òºñºë õýðýãæ¿¿ëýõ òºëºâëºãºº


1.Áàéãóóëëàãûã àìæèëòàíä õ¿ðãýõ¿éö îíîâ÷òîé øèíý ñàíàà ãàðãàõ

Áàéãóóëëàãûí ºìíº òóëãàðñàí áóþó òóëãàðàõ ñààä, áýðõøýýëòýé

àñóóäëûã øèéäýõýä ÷èãëýñýí øèéäâýðèéí òààìàãëàë, àñóóäëûã øèéäýõ àðãà

çàìûí òàëààðõè òºñººëºë, øèéäëèéí òîäîðõîé õóâèëáàð ãýõ ìýòýýð øèíý

ñàíààã òîäîðõîéëæ áîëîõ þì. Ìºí øèíý ñàíàà ãýäãèéã áàéãóëëàãà ÿìàð íýãýí

àñóóäàëòàé òóëãàðñíû äàðàà ò¿¿íèéã øèéäâýðëýõ àðãà çàìûã õàéõ ýðëèéí

ýõíèé ãàðàà ãýæ îéëãîæ áîëíî.

Øèíý ñàíàà ãàð÷ èðýõã¿é áîë áàéãóóëëàãà òóëãàðñàí àñóóäëàà øèéäýæ

÷àäàõã¿é áºººä èéì áàéäàë äààìæèðâàë çàõçýýëýý àëäàæ äàìïóóðàõàä øóóä

õ¿ðãýíý. Áàéíãà õóâüñàæ áàéäàã áèçíåñèéí åðòºíö íü áèçíåñèéí áàéãóóëëàãûã

ãàäààä äîòîîä îð÷íûõîî õàðèëöàí óÿëäààã áàéíãà õàíãàæ òîõèðóóëæ áàéõûã

øààðääàã. Èíãýæ ÷àäàõã¿é áîë, ººðººð õýëáýë ãàäààä äîòîîä îð÷íûõ íü

õàðèëöàí óÿëäàà àëäàãäàõ áóþó çîõèõ ÷àíàðûí øààðäëàãûã õàíãàõã¿é áîëñíîîñ

ë àñóóäàëòàé òóëãàðäàã. Áèçíåñèéí åðòºíöºä íýð àëäðàà äóóðñãàñàí îëîí

àðâàí êîìïàíèóä øèíý ñàíààã õºõ¿¿ëýí äýìæèõýä îíöãîé àíõààðäàã áàéíà.

Æèëèéíõýý òºñºâòºº ÷ øèíý ñàíàà ãàðãàñàí àæèëòíóóäàà óðàìøóóëàõ ñàíã

òºëºâëºäºã àæýý.

Øèíý ñàíààã õýí÷ ãàðãàæ áîëíî. Æèðèéí àæèë÷äààñàà ýõëýýä äýýä

óäèðäëàãà õ¿ðòýë, òîõèîëäëûí ÿðèà ìàðãààí, òýð ÷ áàéòóãàé ãóäàìæèíä

ÿðèëöàæ áàéãàà õ¿ì¿¿ñýýñ ÷ øèíý ñàíààã îëæ áîëäîã. Øèíý ñàíàà õèð îíîâ÷òîé

ýñýõèéí øàëãóóð íü õýðýãëýã÷ ¿éë÷ë¿¿ëýã÷äèéí ýðýëò õýðýãöýýã á¿ðýí ä¿¿ðýí

õàíãàõàä ÷èãëýñýí ýñýõ, çàðäëûã õÿìäðóóëæ áàéãàà ýñýõ ë áîëíî.

2.Òºñëèéí çîðèëòûã òîäîðõîéëîõ

Äýâø¿¿ëñýí øèíý ñàíàà á¿õýí îíîâ÷òîé, àìæèëòàíä õ¿ðõ¿éö áàéäàãã¿é.

Òèéìýýñ ò¿¿íèéã íÿãòëàí ¿çýæ áèä ÷óõàì ÿàõ ãýæ áàéãàà, àñóóäàë íü ÷óõàì

þóíäàà áàéíà ãýäãýý òîãòîîõ õýðýãòýé.

Áèä øèíý ñàíààã òóëãàðñàí àñóóäëûã øèéäýõ àðãà çàìûí òàëààðõè

òºñººëºë ãýæ îéëãîñîí áºãººä áàéãóóëëàãûí ãàäààä äîòîîä îð÷íû õàðèëöàí

óÿëäàà àëäàãäàæ, òýð íü ÿìàðõóó àþóë çàíàë ó÷ðóóëæ áàéíà ãýäãýý óõàìñàðëàæ

ò¿¿íèéãýý ÿìàð íºõöºë áàéäëààð ñîëèõ ãýæ áàéãààãàà òîäîòãîæ ºãíº.


Àñóóäëûã øèéäýõýä íýí òýðã¿¿íä àâ÷ ¿çýõ ç¿éëáîë çîðèëò þì.Çîðèëò íü

òóõàéí íºõöºë áàéäëàñ ¿¿äñýí èðýýä¿éä õ¿ðýõ áóþó óäààí¿ðãýëæëýõ ¿ð äàãàâàð

þì.ªºðººð õýëáýë õýí íýãýí õ¿íèé õýçýý íýãýí öàã õóãàöààíä áàéõ ãýñýí íºõöºë

áàéäàë þì óó òýð õ¿íèé áèé áîëãîõ ãýñýí íºõöºë áàéäëûã õýëíý.

Çîðèëò íü –õ¿í á¿õýíä îéëãîìæòîé áàéõ

–õýìæèãäýæ áîëîõ áà òîäîðõîé íºõöºëòýé áàéõ

–áîäèò áàéäàë äýýð ¿íäýñëýñýí áèåëýãäýõ áîëîìæòîé áàéõ

-áàéãóóëëàãûí ýðõýì çîðèëãîä õàìààòàé áîëîí ò¿¿íèé áèåëýëòýíä

òîäîðõîé õóâü íýìýðòýé áàéõ

Çîðèëòîî òîäîðõîéëíî ãýäýã íü åðºíõèéäºº äýâø¿¿ëñýí ñàíàà õèð

îíîâ÷òîé âý? Áèäíèé õ¿ñýí õ¿ëýýæ áàéñàí, áèäíèé òýì¿¿ëæ áàéãàà íºõöºë

áàéäàë ìºí ¿¿? ãýäãýý ìàãàäëàí øàëãàæ, ò¿¿íèéãýý õ¿ëýýí çºâøººðíº ãýñýí ¿ã

þì.

3.Òºñëèéí ñóäàëãàà, øèíæèëãýý, ¿íäýñëýë

Ýíý ¿å øàòíààñ ýõëýýä òîäîðõîéëñîí àñóóäëàà îéëãîõ áóþó ó÷èð

øàëòãààíûã íü òîãòîîõûí òóëä ñóäàëãàà õèéæ ýõýëíý. Ìýäýýëýë öóãëóóëæ

ñóäàëãàà õèéæ áàéãàà ¿åäýý îëñîí áàðèìò ìýäýýëýëäýý ÿìàð íýãýí ä¿ãíýëò,

òàéëáàð õèéõ õýðýãã¿é áºãººä õàðèí ò¿¿íèé îðîíä öóãëóóëñàí ìýäýýëëèéíõýý

¿íýí çºâ ýñýõèéã ñàéòàð øàëãàæ áàéõ õýðýãòýé.

Áàðèìò ìýäýýëëèéã øàëãàõ ÿâöàä ãàðäàã íýã ÷óõàë ñààä áîë óã áàðèìò

ìýäýýëëèéã øàëãàãäñàí áàòàëãààòàé àíäóóðàõ ÿâäàë þì. Íºãººòýéã¿¿ð

áèäíèé õóâèéí çàí ÷àíàð ìýäýýëëèéã øàëãàõàä òîäîðõîé õýìæýýíèé íºëºº

¿ç¿¿ëäýã ÿâäàë þì. Ìýäýýëëèéã øàëãàõàä íºëºº ¿ç¿¿ëæ áàéãàà áèäíèé õóâèéí

èòãýë ¿íýìøèë, çàíøèë íü ò¿¿ãýýð ÷ áàðàõã¿é áàñ ãàðãàõ øèéäâýðò øóóä

íºëººëæ áàéäàã. Ãýõäýý çºâõºí áàðèìò ìýäýýí äýýð ¿íäýñëýæ ÷àäàõã¿é. Õýðýâ

ÿìàð íýãýí ýöñèéí øèéäâýðò õ¿ðüå ãýâýë ÿìàð íýãýí òîäîðõîé òààìàãëàë õèéõ

íü çàéëøã¿é.

Àñóóäàë äýâø¿¿ëæ øèéäâýðëýõ, ººð÷ëºëò øèíý÷ëýëò õèéõ ¿éë ÿâö íü

ñóäàëãààíä ¿íäýñëýäýã. Ñóäàëãàà ãýäýã íü àëèâàà àñóóäàë, òóëãàìäñàí

çîðèëòûã îíîâ÷òîé øèéäâýðëýõèéí òóëä ýð÷èìòýé òºëºâëºæ, ñèñòåìòýé

õýðýãæ¿¿ëýõ øèíæèëãýýíèé àæèë þì. Ýíý íü íýãýíò ãàðãà÷èõñàí øèéäâýðèéã


¿íäýñëýëýýð õàíãàõàä áóñ õàðèí óã øèéäýðèéí áèåëýëòèéí áàéäàë, ò¿¿íä

íºëººëæ áàéãàà õ¿÷èí ç¿éëñ, øàëòãààíûã òîäðóóëàõ, õàìãèéí ãîë íü øèíýýð

ãàðàõ øèéäâýðèéã óë ñóóðüòàé ¿íäýñëýëýýð õàíãàõ, áàòàëãààæóóëàõàä

÷èãëýäãýýðýý îíöëîãòîé.

Ñóäàëãàà ÿâóóëàõûí òóëä þóã ñóäëàõ, ò¿¿íèéã ñóäëàõ áîëñîí øàëòãààí,

ÿìàð àðãà õýðýãëýõ, ò¿¿íèéãýýý õýðõýí çîõèîí áàéãóóëàõ, õýí õýçýý ÿìàð çîõèîí

áàéãóóëàëòààð õýðýãæ¿¿ëýõ ãýæ áàéãààãàà òîäîðõîéëîõ õýðýãòýé.

Ñóäàëãààã õýëáýðèéíõ íü õóâüä íºõöºë áàéäëûí ñóäàëãàà, óðüä÷èëñàí

áàéäëûí ñóäàëãàà, ¿íäñýí ñóäàëãàà,õýñýã÷èëñýí ñóäàëãàà, øèíæýý÷èéí ñóäàëãàà

ãýæ àíãèëäàã.

Íºõöºë áàéäëûí ñóäàëãàà

Íºõöºë áàéäëûí ñóäàëãàà íü èõýâ÷ëýí àñóóäàëòàé õîëáîîòîé ãàäààä

îð÷íû õ¿÷èí ç¿éëñ áîëîõ ýäèéí çàñàã, óëñ òºð õóóëü ýðõ ç¿éí çîõèöóóëàëòûí

îð÷èí, íèéãýì ñî¸ëûí îð÷èí, òåõíèëîãè, îëîí óëñûí õ¿÷èí ç¿éëèéí íºëººëëèéã

ñóäëàõàä ÷èãëýãääýã. Øèíýýð áèé áîëãîõ ãýæ áàéãàà òîäîðõîé îáüåêòûí õóâüä

íºõöºë áàéäëûí ñóäàëãààíû õ¿ðýýíä áàéðøëûí õ¿÷èí ç¿éëèéã áàãòààäàã.

ªºðººð õýëáýë ººð÷ëºëò øèíý÷ëýëòýé øóóä áóñ õîëáîãäîë á¿õèé îð÷íû

ñóäàëãààã íºõöºë áàéäëûí ñóäàëãàà ãýæ íýðëýäýã. Ýíý ñóäàëãàà íü

ººð÷ëºëòèéí ãàäààä òààëàæòàé îð÷èí á¿ðýëäñýí ýñýõ, íºãºº òàëààñ ººð÷ëºëò

íü ãàäààä îð÷èíäîî õèð çîõèöîæ áàéíà ãýäãèéã òîãòîîõîä ÷èãëýãäýíý.

Ñóäàëãààíû ¿íäñýí àðãà íü òºð çàñãèéí áàéãóóëëàãà, õîëáîãäîõ ýðäýì

øèíæèëãýý ñóäàëãààíû áàéãóóëëàãûí ñóäàëãààíû ä¿í, ñòàòèñòèêèéí ìýäýý

áàðèìò, õýâëýë ìýäýýëëèéí õýðýãñëèéí ìýäýý çýðýãò ä¿í øèíæèëãýý õèéõ àðãà

þì. Íºõöºë áàéäëûí ñóäàëãààíû ¿ð ä¿íä ãàäààä òààëàìæòàé îð÷èí áàéãàà íü

òîãòîîãäâîë ñóäàëãààíûõàà äàðààãèéí øàòàíä øèëæèíý.

Óðüä÷èëñàí áàéäëûí ñóäàëãàà

Óðüä÷èëñàí áàéäëûí ñóäàëãàà íü ººð÷ëºëòèéã õýðýãæ¿¿ëýõ îëîí

õóâèëáàðóóäûã ãàðãàæ ò¿¿í äîòðîîñîî ñîíãîëò õèéõýä ¿íäñýíäýý ÷èãëýãääýã.

Ýíý ¿å øàòàíä ò¿¿õèé ýä ìàòåðèàë, òåõíèê òåõíèëîãè, áîëîâñîí õ¿÷èí,

¿éëäâýðëýë ¿éë÷èëãýýíèé çîõèîí áàéãóóëàëò, äýä á¿òöèéí õàíãàìæèéí

àñóóäëûã îëîí õóâèëáàðààð àâ÷ ¿çýõ áºãººä õýðýâ òåõíèêèéí õóâüä áîëîìæòîé


áîë ò¿¿íèé ¿ð àøãèéí òîîöîîã õèéæ õàðüöóóëñíû ¿íäñýí äýýð ñîíãîëòûã

õèéíý. Óðüä÷èëñàí áàéäëûí ñóäàëãààãààð òºñëèéã õýðýãæ¿¿ëýõ òåõíèê ýäèéí

çàñãèéí áîëîìæèéã òîãòîîõ, ýäèéí çàñãèéí õóâüä ¿ð àøèãòàé áàéæ ÷àäàõ

ýñýõèéã òîäîòãîäîã.

¯íäñýí ñóäàëãàà

Óðüä÷èëñàí áàéäëûí ñóäàëãàà, øèíæèëãýýíèé ÿâöàä ñîíãîí àâñàí

õóâèëáàðàà íàðèéâ÷ëàí òîäîòãîæ òîãòîîõ, òºëºâëºõ ¿å øàò íü ¿íäñýí

ñóäàëãààíû ÿâöàä õèéãäýíý.

Òºñºë õýðýãæ¿¿ëýõýä ÿìàð ÿìàð íººö õýðýãòýé, ò¿¿íèéãýý õýí õýçýý

õýðõýí ÿàæ îëæ àâàõ, ¿éëäâýðëýë ¿éë÷èëãýýíèé óäèðäëàãà çîõèîí áàéãóóëàëò íü

ÿìàð áàéõ çýðãèéã òîäîðõîé áîëãîæ ¿éëäâýðëýëèéí áîëîîä ìàðêåòèíãèéí

ïðîãðàììàà áîëîâñðóóëæ ýíý ¿íäñýí äýýð çàðäàë áà õºðºíãº îðóóëàëò, àøèã

îðëîãî, ¿ð àøãèéí òîîöîîã õèéñíýýð ¿íäñýí ñóäàëãààíû ¿å øàò äóóñíà. ¯íäñýí

ñóäàëãààíû ÿâöàä òºñºë õýðýãæèõ ýñýõ íü ýðãýëçýýòýé áîë íàðèéâ÷èëñàí,

õýñýã÷èëñýí ñóäàëãàà ÿâóóëàõ, íàðèéí ìýðãýæëèéí øèíæýý÷, ñóäëàà÷äûã òàòàí

îðîëöóóëæ ñóäàëãàà õèéõ øààðäëàãà ãàð÷ èðäýã.

Ñóäàëãààíû ìàòåðèàë öóãëóóëàõ ÿíç á¿ðèéí àðãóóä áàéäàã áºãººä ¿¿íä:

1.Áýëýí ìýäýýëýë, áàðèìò àøèãëàõ á¿ëýã àðãàä ñòàòèñòèêèéí áàéãóóëëàãààñ

ãàðãàñàí ìýäýý áàðèìò öóãëóóëàõ ,ºìíº õèéãäñýí ñóäàëãààíû ìàòåðèàë

öóãëóóëàõ

2.ªºðñäºº òîäîðõîé àðãà÷ëàëààð ìýäýýëýë öóãëóóëàõ á¿ëýã àðãàä àæèãëàëò

õèéõ, ñóðâàëæëàãà õèéõ, ñàíàë àñóóëãà ÿâóóëàõ, ¿çëýã õèéõ, òàíèëöàõ àÿëàë,

óóëçàëò çîõèîõ

3.Íºõöºë áàéäëûã òóðøèõ á¿ëýã àðãûí õ¿ðýýíä íýã áóþó õýñýã õ¿ì¿¿ñèéã äàãàæ

àæèëëàõ, òóðøèëò õèéõ, ººðèéí äàäëàãà òóðøëàãàà àøèãëàõ

4.Áóñäûí ñàíàë òàíäàëò õèéõ á¿ëýã àðãûí õ¿ðýýíä öóãëàæ õýëýëöýõ, á¿ëãýýð

àæèëëàõ, îþóíû äîâòîëãîîí õèéõ

4.Ñàíõ¿¿ ýäèéí çàñãèéí òîîöîî, øèíæèëãýý,¿íýëãýý

Ýíý øàòàíä ºìíº õèéãäñýí á¿õ ñóäàëãààíû ä¿íã íýãòãýí ìºíãºí ä¿íä

øèëæ¿¿ëæ õýðýãæ¿¿ëýõýýð òºëºâëºæ áóé òºñºë íü ýäèéí çàñãèéí õóâüä ¿ð

àøèãòàé ýñýõèéã ¿íýëæ ä¿ãíýäýã õàìãèéí ÷óõàë õýñãèéí íýã þì. Õºðºíãº


îðóóëàã÷èä ýíý õýñãèéã íèëýýä íóõàöòàé àâ÷ ¿çýæ òîäîðõîé äýñ

äàðààëàëòàéãààð õèéäýã.¯¿íä:

1.Õºðºíãº îðóóëàëòûí òºñºâ

Õºðºíãº îðóóëàëò íü ºðãºí óòãààðàà òîäîðõîé õýìæýýíèé îäîîãèéí ¿íý

öýíèéã èðýýä¿éí ¿íý öýíä çîðèóëàí çîëèîñîëæ áàéãàà õýðãýã þì. ßìàð ÷ òºñºë

õèéæ áàéãàà ñàíõ¿¿ãèéí ìåíåæåð õ¿í þóíû ºìíº óã òºñëºº õýðýãæ¿¿ëýõýä

øààðäàãäàõ õºðºíãº îðóóëàëòûí õýìæýýã çàéëøã¿é òîäîðõîéëñîí áàéõ ¸ñòîé.

ªºðººð õýëáýë õýäèé õýìæýýíèé õºðºíãº îðóóëàëò õèéõ âý?, ýíý õºðºíãº

îðóóëàëòàà ÿìàð àðãà çàìààð õèéâýë èë¿¿ ºãººæòýé áóþó õàðüöàíãóé áàãà

çàðäàëòàé áàéõ âý? ãýäãýý íàðèéâ÷ëàí òîäîðõîéëîõ øààðäëàãàòàé.

2. Çàðäëûí òºñºâ

Ýíý òºñºâò òóõàéí òºñºë õýðýãæ¿¿ëýõ ãýæ áóé ýòãýýäèéí óã òºñëèéã

õýðýãæ¿¿ëýí ¿éë àæèëëàãàà ÿâóóëàõàä ãàðàõ çàðäëûã õàìðóóëàí òîîöíî. Çàðäàë

íü òºñºë õèéã÷ ñàíõ¿¿ãèéí ìåíåæåðèéí õóâüä õàìãèéí àíõààðàë òàòñàí,

øèéäâýðëýõýä íèëýýä õýö¿¿ ç¿éë þì. Èéì ó÷ðààñ çàðäëûã àëü áîëîõ íàðèéí

òîäîðõîéëîõ øààðäëàãàòàé.

Çàðäëûã åðºíõèéä íü ¿éëäâýðëýëèéí áîëîí ¿éëäâýðëýëèéí áóñ çàðäàë ãýæ

õî¸ð ÿíç áàéäàã. ¯éëäâýðëýëèéí çàðäàëä øóóä ìàòåðèàëûí çàðäàë, øóóä

õºäºëìºðèéí çàðäàë, ¿éëäâýðëýëèéí íýìýãäýë çàðäàë ¿éëäâýðëýëèéí áóñ

çàðäàëä áîðëóóëàëòûí çàðäàë, óäèðäëàãûí çàðäàë îðíî.

3.Îðëîãûí òºñºâ

Îðëîãûí òºñºâò òºñëèéã õýðýãæ¿¿ëýã÷ ýòãýýäèéí óã òºñëèéã

õýðýãæ¿¿ëýí ¿éë àæèëëàãàà ÿâóóëàõàä îðîõ îðëîãûã õàìðóóëàí òîîöíî. Åð íü

îðëîãûã ¿íäñýí ¿éë àæèëëàãààíààñ îðîõ îðëîãî, áóñàä ¿éë àæèëëàãààíààñ îðîõ

îðëîãî ãýæ õî¸ð òóñàä íü àíãèëæ ¿çäýã.

4.Îðëîãûí òàéëàíãèéí òºñºâ

Äýýðõè îðëîãî áà çàðäëûí òºñâèéã íèéë¿¿ëýí îðëîãûí òàéëàíãèéí

òºñâèéã ãàðãàæ èðäýã. Îðëîãûí òàéëàíãèéí òºñâèéí ãîë çîðèëãî íü òàéëàíò

¿åèéí äîòîð îðæ èðñýí îðëîãî, ãàðñàí çàðäàë õî¸ðûí çºð¿¿ áîëîõ àøãèéã çºâ

òîäîðõîéëîõ ÿâäàë þì. Èíãýõäýý óã òºñºë õýðýãæ¿¿ëýõ ãàçàð íü ¿éëäâýðëýë

ýðõýëäýã ýñýõ, ýñâýë ¿éë÷èëãýý ýðõýëäýã ýñõýýñ õàìààðóóëàí îðëîãûí


òàéëàíãèéí òºñâèéã ººð ººðººð çîõèîäîã. Ýäãýýðèéí ãîë ÿëãàà íü ¿éë÷èëãýíèé

áàéãóóëëàãûí õóâüä ¿éëäâýðëýñýí á¿òýýãäýõ¿¿íèé ºðòºã ãýæ áàéäàãã¿é õàðèí

íèéò îðëîãî íèéò çàðäëûíõàà çºð¿¿ãýýð àøãàà òîîöäîã.

5.Áýëýí ìºíãºíèé ã¿éëãýýíèé òàéëàíãèéí òºñºâ

Áýëýí ìºíãºíèé ã¿éëãýýíèé òàéëàíãèéí ãîë çîðèëãî íü òàéëàíò ¿åèéí

äîòîð òóõàéí àæ àõóéí íýãæèä áýëýí ìºíãººð îðëîãî îðæ èðñýí, áýëýí ìºíãººð

òºëáºð õèéãäñýí òóõàé ìýäýýëëèéã ãàðãàæ èðýõýä îðøèíî. Ìºíãºí ã¿éëãýýíèé

òàéëàíä ãàðãàæ èðñýí öýâýð áýëýí ìºíãºíèé óðñãàë íü õºðºíãº îëðóóëàëòûí

øèéäâýð ãàðãàõàä íýëýýä ÷óõàë ¿ç¿¿ëýëò áîëäîã.

5.Õºðºíãº îðóóëàëòûí øèéäâýð ãàðãàëò

Òºñºë õýðýãæ¿¿ëýõýä øààðäëàãàòàé õºðºíãº îðóóëàëòûí õýìæýý, òºñºë

õýðýãæ¿¿ëæ ¿éë àæèëëàãàà ÿâóóëñíààñ îëîõ îðëîãî, ìºí ãàðàõ çàðäàë, àøãèéí

õýìæýý, öýâýð áýëýí ìºí,ãºíèé óðñãàë çýðãýý àøèãëàí õºðºíãº îðóóëàëòûí

øèéäâýðýý ãàðãàíà. ªºðººð õýëáýë ÿìàð àðãà çàìààð õºðºíãº îðóóëàëò õèéâýë

áèäýíä õàìãèéí èõ ¿ð ºãººæòýé áàéõ áîëîí õàìãèéí áàãà çàðäàëòàé áàéõ âý?

ãýäãèéã òîäîðõîéëíî ãýñýí ¿ã þì. Õºðºíãº îðóóëàëòûí áîëîìæòîé õî¸ð áóþó

õýä õýäýí õóâèëáàð áàéãàà òîõèîëäîëä õºðºíãº îðóóëàëòûí øèéäâýðýý

“ºíººãèéí öýâýð ¿íý öýíèéí àðãà”-èéã àøèãëàí ãàðãàäàã.

ªíººãèéí öýâýð ¿íý öýíý ãýäýã íü áýëýí ìºíãºíèé îðîõ óðñãàëûí

ºíººãèéí ¿íý öýíýýñ õºðºíãº îðóóëàëòûí õýìæýýã õàññàí ä¿íòýé òýíö¿¿. Õàðèí

ºíººãèéí öýâýð ¿íý öýíèéí àðãà ãýäýã íü õºðºíãº îðóóëàëòûí òºñºëòýé

õîëáîîòîé á¿õ áýëýí ìºíãºíèé îðîõ óðñãàëûí ºíººãèéí ¿íý öýíèéã á¿õ áýëýí

ìºíãºíèé ãàðàõ óðñãàëûí ºíººãèéí ¿íý öýíýòýé õàðüöóóëàõ àðãà þì.

2.2 Òºñëèéí ¿íýëãýý

Òóõàéí òºñëèéã õýðýãæ¿¿ëýõ áîëîìæòîé ýñýõèéã ìýäýõèéí òóëä,

ñàíõ¿¿æèëòèéí îëîí õóâèëáàðóóäààñ õàìãèéí îíîâ÷òîéã íü ñîíãîõûí òóëä

ò¿¿íä øèíæèëãýý õèéæ ¿íýëýõ õýðýãòýé. Õºðºíãº îðóóëàëòûí òºñºëä

øèíæèëãýý õèéõ îëîí àðãà áàéäàã áºãººä õàìãèéí ò¿ãýýìýë õýðýãëýãääýã íü:

1.õºðºíãº îðóóëàëòûíýðãýí òºëºãäºõ õóãàöààíû àðãà

Ýíý àðãà íü àíõíû õºðºíãº îðóóëàëò ÿìàð õóãàöààíä ýðãýí òºëºãäºõèéã

¿ç¿¿ëäýã áàéíà. Õºðºíãº îðóóëàëòààñàà îðîõ áýëýí ìºíãºíèé óðñãàëààð òóõàéí


õºðºíãº îðóóëàëòûã õèéõýä çàðöóóëñàí àíõíû õºðºíãº îðóóëàëòûã á¿ðýí íºõºæ

äóóñàõ õ¿ðòýëõ õóãàöààã ýðãýí òºëºõ õóãàöàà ãýíý. Ýíý àðãàä öàã õóãàöààíû áà

ýðñäëèéí õ¿÷èí ç¿éëèéã òîäîðõîé õýìæýýãýýð òîîöäîã. Òºñëèéí ýðãýí òºëºãäºõ

õóãàöàà áàãà áàéõûí õèðýýð, àíõíû õºðºíãº îðóóëàëòàà ò¿ðãýí õóãàöààíä

íºõºõ áà ýíý õýìæýýãýýð ýðñäýë ìºí áàãà áàéíà. Ýñðýãýýð ýðãýí òºëºõ õóãàöàà

óðò áàéõûí õèðýýð òîäîðõîéã¿é áàéäàë íýìýãäýæ ýðñäýë ºíäºð áàéõ áîëíî.

Ýðãýí òºëºõ õóãàöàà = Àíõíû õºðºíãº îðóóëàëò/Áýëýí ìºíãºíèé îðîõ ãàðàõ óðñãàëûí çºð¿¿

2.Öýâýð ºíººãèéí ¿íý öýíèéí àðãà

Òºñëèéí öýâýð ºíººãèéí ¿íý öýíèéã òîîöîõäîî òºñëèéí èðýýä¿éí îðîõ

ìºíãºí óðñãàëóóäûí ºíººãèéí ¿íý öýíýýñ àíõíû õºðºíãº îðóóëàëòûã õàñíà.

Öýâýð ºíººãèéí ¿íý öýíý = ªíººãèéí ¿íý öýíý - àíõíû õºðºíãº îðóóëàëò

Ìºíãºí óðñãàëóóäûí ºíººãèéí ¿íý öýíèéã òîîöîõ õîðîãäóóëàëòûí õóâü

õýìæýýã êîìïàíèéí êàïèòàëûí ºðòãººð, àëäàãäñàí áîëîìæèéí çàðäëààð

òîîöîõ áà ýíý íü òºñëººñ çàéëøã¿é îëîõ ¸ñòîé ºãººæèéí õàìãèéí áàãà

õýìæýýã èëýðõèéëíý. Ýíä õºðºíãº îðóóëàëòûí øèéäâýð ãàðãàõäàà òóõàéí

òºñëèéí öýâýð ºíººãèéí ¿íý öýíý íü òýãýýñ èõ áàéãàà òîõèîëäîëä óã òºñëèéã

õýðýãæ¿¿ëíý.

3.ªãººæèéí äîòîîä õóâèéã òîîöîõ àðãà

ªãººæèéí äîòîîä õóâü áîë îðîõ ìºíãºí óðñãàëóóäûí ºíººãèéí ¿íý öýíèéã

àíõíû õºðºíãº îðóóëàëòòàé òýíö¿¿ëæ áóé õîðîãäóóëàëòûí õóâü õýìæýý þì.

ªºðººð õýëáýë òºñëèéí öýâýð ºíººãèéí ¿íý öýíèéã òýãòýé òýíö¿¿ëæ áóé

õîðîãäóóëàëòûí õóâü õýìæýýã ºãººæèéí äîòîîä õóâü ãýäýã.

ªãººæèéí äîòîîä õóâü=Àíõíû õºðºíãº îðóóëàëò/áýëýí ìºíãºíèé öýâýð óðñãàë

ªãººæèéí äîòîîä õóâèéã òîîöîæ ãàðãàñíû äàðàà ò¿¿íèéã êîìïàíû

êàïèòàëûí ºðòºãòýé õàðüöóóëíà.Êîìïàíû ºãººæèéí äîòîîä õóâü íü

êàïèòàëûí ºðòãººñ ºíäºð áàéãàà òîõèîëäîëä òºñëèéã õýðýãæ¿¿ëýõ

áîëîìæòîé. Ýñðýã òîõèîëäîëä õºðºíãº îðóóëàëòààñ îëæ áàéãàà ºãººæ íü

ò¿¿íèéã ñàíõ¿¿æ¿¿ëæ áàéãàà ýõ ¿¿ñâýðèéí çàðäëààñ áàãà ó÷èð õýðýãæ¿¿ëýõ íü

àøèãã¿é áàéíà.

4.ªãººæèéí á¿ðòãýëèéí õóâü õýìæýý


Ýíý íü øààðäàãäàæ áóé õºðºíãº îðóóëàëòûí èðýýä¿éí öýâýð îðëîãîä

õàìààðàõ àøèãò àæèëëàãààã õýìæäýã. Çàðèì òîõèîëäîëä õºðºíãº îðóóëàëòûí

äóíäàæ ä¿íãýýð òîîöîî õèéäýã.

ªãººæèéí á¿ðòãýëèéí õóâü õýìæýý=Æèëèéí äóíäàæöýâýð îðëîãî/Àíõíû õºðºíãº îðóóëàëò

Æèëèéí äóíäàæ öýâýð îðëîãûã áýëýí ìºíãºíèé îðîõ óðñãàëààñãàðàõ

óðñãàëûã íü õàñàæ òîîöíî.

2.3 Òºñëèéí øèíæèëãýý

Òºñëèéí óäèðäàã÷ íü òºñëºº ðèñê áàãàòàé, øààðäëàãûí ºíäºð ò¿âøèíä

áîëîâñðóóëàõûí òóëä áàíê ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëàãóóä áîëîí áóñàä

ñàíõ¿¿æ¿¿ëýã÷äèéí õèéäýã òºñëèéí øèíæèëãýýíèé á¿ðýëäýõ¿¿í õýñã¿¿äèéã ñàéí

ìýääýã áàéõ õýðýãòýé.

Òºñëèéí øèíæèëãýýíèé á¿ðýëäýõ¿¿í õýñã¿¿ä:

1.Òåõíèê òåõíîëîãèéí øèíæèëãýý

Òåõíèêèéí íºõöºë áàéäàë, ò¿¿íä òàâèãäñàí øààðäëàãóóä íü õèð çýðýã

¿íäýñëýëòýé áîëîõûã òîãòîîæ, ¿íýëýõýä óã øèíæèëãýýíèé ìºí÷àíàð îðøèíî.

Òåõíèêèéí øèíæèëãýýíèé ãîë çîðèëãî íü:

à.òºñëèéí çîðèëãûã õýðýãæ¿¿ëýõ ¿¿äíýýñ õèéãäýõ òåõíèëîãèéí õàìãèéí

òîõèðîìæòîé ñîíãîëò õèéãäñýí ¿¿, ¿ã¿é þó ãýäãèéã òîãòîîõ

á.Êàïèòàë ò¿¿õèé ýä ìàòåðèàë,àæèëëàõ õ¿÷íèé îëäîö, ºðòºã ÿìàð áàéõ âý

ãýäãèéã òîãòîîõ

â.Òºñëèéí òºëºâëºëò áîëîí õýðýãæ¿¿ëýëòèéí õ¿ëýýãäýæ áóé áîäèò áîëîìæ

Ýíä òóõàéí áàéãóóëëàãûí äàâóóòàë, ñóë òàë, áîëîìæ, àþóë çýðãèéã

òîäîðõîéëîõ SWOT øèíæèëãýý, öàã õóãàöààíû øèíæèëãýý çýðãèéã õèéíý.

Òåõíèêèéí øèíæèëãýýíä ÿìàð ¿ç¿¿ëýëò¿¿äèéã ãîëëîí àíõààðàõ âý?

1.Þóíû ºìíº òºñëèéí á¿ðýëäýõ¿¿í õýñã¿¿ä òýäãýýðèéí õîîðîíäûí õàðèëöàí

õàìààðëûã òîãòîîõ

2.Òºñëèéí õ¿ðýýíä íèéë¿¿ëæ áàéãàà òåõíèêèéí ñéèñòåìèéí íàéäâàðòàé

àæèëëàãàà, òîíîã òºõººðºìæèéí øààðäëàãà õàíãàñàí áàéäàë

3.Òºñëèéã õýðýãæ¿¿ëýõ áàéðëàëûã òîãòîîõ

4.àæèëëàõ õ¿÷íèé ÷àäâàð ìýðãýæèë áóñàä íººöèéí ÷àíàð áà îëäîö

5.Òºñëèéã õýðýãæ¿¿ëýõýä àøèãëàõ äýä á¿òýö, ¿éë÷èëãýýíèé ò¿âøèíã òîãòîîõ


6. Õýðýãæ¿¿ëýõ àðãà çàìàà õýðõýí òîäîðõîéëñíûã àâ÷ ¿çíý.

7.Øààðäëàãàòàé áàðàà ìàòåðèàë, ¿éë÷èëãýý, ¿éëäâýðëýëèéí õ¿÷èí ÷àäëûã

ýçýìøèõ àðãà çàì

8.Òºñëèéã õýðýãæ¿¿ëýã÷ ýòãýýä¿¿äèéí õ¿ñýë ñîíèðõîë, àæèë ¿¿ðãèéí õóâààðü, ¿ð

ä¿íã òîîöîõ ¿å øàòóóä,, òºëºâëºãººã õýðýãæ¿¿ëýõ áîëîìæ, õóãàöàà

2.Çàõ çýýëèéí øèíæèëãýý

Çàõ çýýëèéí øèíæèëãýýíèé ìºí ÷àíàð íü òóõàéí áàðàà á¿òýýãäýõ¿¿íèé

ýðýëò õýðýãöýý áàéãàà ýñýõèéã òîäîðõîéëîõîä îðøèíî. Óã øèíæèëãýý íü

òóõàéí áàéãóóëëàãûí ºðñºëäºõ ÷àäâàðûã òîäîðõîéëîõ, ò¿¿íèé ¿éëäâýðëýõ ãýæ

áóé á¿òýýãäýõ¿¿í, ¿éë÷èëãýýíèé ýðýëò íèéë¿¿ëýëòèéí õýìæýý ÿìàð áóéã

òîäîðõîéëîõ çîðèëãîòîé.

Çàõ çýýëèéí øèíæèëãýýãýýð ÿìàð ¿ç¿¿ëýëò¿¿äèéã òîäîðõîéëäîã âý?

1.Íººöèéí ÷àíàð áà îëäîö, òýäãýýðèéí èðýýä¿éí ¿íý öýíèéí òàëààðõè ¿íýëãýý

2.¯éëäâýðëýõ ãýæ áóé á¿òýýãäýõ¿¿í, ¿éë÷èëãýýíèé çàõ çýýë äýõü ýðýëò

õýðýãöýý,¿íý

3.Òºñëèéã õýðýãæ¿¿ëæ àøèãëàëòàä îðóóëàõàä øààðäàãäàõ çàðäàë, îëîõ îðëîãî

íü ÿìàð áàéõ âý ãýäãèéã òîãòîîõ

4.Ìàðêåòèíãèéí ¿ð ä¿íòýé áàéõ õóâèëáàðûí ñîíãîëò

5.Õýðýãëýã÷äèéí ýðõ àøãèéã õàìãààëàõ õóóëü ä¿ðýì æóðàìä íèéöýæ áóé ýñýõèéã

òîãòîîõ

3.Ñàíõ¿¿ãèéí øèíæèëãýý

Òºñºâ ñàíõ¿¿ãèéí õóâüä òºñºë íü õèð çýðýã áèåëýãäýõ áîëîìæòîéã

òîäîðõîéëîõîä óã øèíæèëãýýíèé ìºí ÷àíàð íü îðøèíî. Ñàíõ¿¿ãèéí øèíæèëãýý

íü òºñºë íü ñàíõ¿¿ãèéí õóâüä àìüäðàõ ÷àäâàðûã òîäîðõîéëîõ, òºñëèéí

ñàíõ¿¿ãèéí óäèðäëàãûã áîäèòîé, ¿ð ä¿íòýé áîëãîõ àðãà

õýìæýýí¿¿äèéã àâàõàä ÷èãë¿¿ëýõ çîðèëãîòîé .

Óã øèíæèëãýý íü :

–òºñëèéí ñàíõ¿¿ãèéí ¿ð ä¿íãèéí øèíæèëãýý :ªãººæèéí äîòîîä õóâü õýìæýý

(IRR),öýâýð ºíººãèéí ¿íý öýíý çýðýã ¿ç¿¿ëýëò¿¿äèéã àøèãëàí òºñºëä õèéõ

õºðºíãº îðóóëàëòûí àøãèéã òîîöîõ


-ñàíõ¿¿æèëò àâàõ õýðýãöýý øààðäëàãûí øèíæèëãýý: Òºñëèéã õýðýãæ¿¿ëýõýä

øààðäëàãàòàé õºðºíãº ìºíãºíèé õàíãàìæèéã òºëºâëºõºä àøèãëàíà

-çàðäëûí íºõºí òºëºëòèéí øèíæèëãýý :

-õýðýãæ¿¿ëýã÷ áàéãóóëëàãûí ñàíõ¿¿ãèéí ÷àäàâõèéí øèíæèëãýý: òºñëèéã

õýðýãæ¿¿ëýã÷ áàéãóóëëàãûí ñàíõ¿¿ãèéí ¿ç¿¿ëýëò¿¿ä, ¿ð ºãººæèéí íîðì çýðãèéã

àøèãëàí òóõàéí áàéãóóëëàãûí óäèðäëàãà áîëîí ñàíõ¿¿ãèéí ÷àäàâõèéã

òîäîðõîéëîõ ãýñýí õýëáýð¿¿äòýé áàéäàã.

4. Õ¿ðýýëýí áóé îð÷íû øèíæèëãýý

Òºñëèéí õýðýãæ¿¿ëýëòèéí ¿ð ä¿í õ¿ðýýëýí áóé îð÷èíä ÿìàð íºëºº

¿ç¿¿ëýõèéã òîãòîîõ çîðèëãîîð äàðààõè ç¿éë¿¿äèéã òîãòîîíî

-Õ¿ðýýëýí áóé îð÷èíä ó÷ðóóëæ áîëçîøã¿é ñºðºã ¿ð äàãàâàðûã óðüä÷èëàí

òîãòîîõ

-Ñºðºã íºëººã íü áóóðóóëàí àðèëãàõ òàëààð àðãà õýìæýýã òºëºâëºõ

-Àþóëã¿é áàéäëûí àíõàí øàòíû øààðäëàãà õàíãàñàí áàéäàë. ¯¿íèé õ¿ðýýíä

ýð¿¿ë ìýíä, àþóëã¿é áàéäàë, õ¿ðýýëýí áàéãàà îð÷íû àí àìüòàí, óðãàìëûã

õàìãààëàõ, õ¿ðýýëýí áàéãàà îð÷íû àþóëã¿é áàéäëûí áàòàëãàà, øóóä áóñ

õýëáýðýýð èëðýõ ñºðºã ¿ð äàãàâàðûí õýìæýýã òîîöñîí ýñýõèéã òîîöîæ ¿çíý.

5.Óäèðäëàãûí óð ÷àäâàðûí øèíæèëãýý

Òºñëèéí óäèðäàã÷ ò¿¿íä îíîãäîæ áàéãàà ¿¿ðýã ôóíêö ò¿¿íèéãýý õýðõýí

áèåë¿¿ëýõ, áàéãàà íººöºº õýðõýí îíîâ÷òîé çºâ àøèãëàæ ÷àäàõ, çàñàã

çàõèðãààíû áàéãóóëëàãàòàé õàìòðàí àæèëëàõ ÷àäâàð çýðãèéã òîäîðõîéëîõ

çîðèëãîîð óã øèíæèëãýý íü õèéãääýã.

Óäèðäëàãûí óð ÷àäâàðûí øèíæèëãýýíèé õ¿ðýýíä óäèðäëàãûí àðãà áàðèë,

õÿíàëòûí òîãòîëöîî ÿìàð áàéõ âý, áàéãóóëëàãûí çîõèîí áàéãóóëàëòûí á¿òýö

ò¿¿íä õèéãäýõ ººð÷ëºëò,àæèëëàõ õ¿÷íèé ñîíãîëò, ñóðãàëò, ñàëáàðûí õºãæëèéã

áàéãóóëëàãûí õºãæèëòýé õîëáîñîí áàéäàë çýðãèéã òîäîðõîéëíî.

6.Íèéãýì ñî¸ëûí ¿ð ä¿íãèéí øèíæèëãýý

Óã øèíæèëãýýíèé çîðèëãî íü òóõàéí òºñëèéíõýðýãæèëòýýð áèé áîëîõ

ººð÷ëºëò, ¿ð ä¿íä íèéãìèéí ç¿ãýýñ õàíäàõ õàíäëàãà ÿìàð áàéãààã òîäîðõîéëîõ,

òºñëèéí ýöñèéí ¿ð ä¿í áîëñîí á¿òýýãäýõ¿¿í ¿éë÷èëãýýã õýðýãëýã÷èä á¿ðýí

õ¿ëýýí çºâøººðñºí ýñýõèéã òîäîðõîéëîõ ÿâäàë áàéäàã.


Äýýð äóðüäñàí òºñºë áîëîâñðóóëàõ ¿éë ÿâöûíõàà äàãóó òºñëèéí

øèíæèëãýýíèé øààðäëàãàä íèéö¿¿ëýí òºñëºº áîëîâñðóóëæ ¿çüå.

Óã òºñëèéí ãîë çîðèëãî íü Áàãàíóóð ä¿¿ðýãò êîìïüþòåð, àíãëè õýëíèé

ñóðãàëòûí òºâèéã íýýí àæèëëóóëàõ ÿâäàë þì.


Óäèðòãàë õýñýã

Õ¿ì¿¿ñ áèäíèé àìüäàð÷ áàéãàà îð÷èí áàéíãûí ººð÷ëºëòºíä îðøèæ

áàéäàã. Àëèâàà íèéãìèéí áàéãóóëàë, àæ àõóéí áàéãóóëëàãà, õ¿ì¿¿ñ áèäíèé

àìæèëòòàé îðøèí òîãòíîõ íü ýíýõ¿¿ ººð÷ëºãäºí øèíý÷ëýãäýæ áàéãàà

îð÷èíäîî çîõèöîí àìüäðàõ ÿâäàë áèëýý.

Ìàíàé îðîí òºâëºðñºí òºëºâëºãººò ýäèéí çàñãèéí òîãòîëöîîíîîñ çàõ

çýýëèéí ýäèéí çàñãèéí òîãòîëöîîíä øèëæñýíýýð óëñ îðíû ýäèéí çàñàã óëñ òºð

õ¿ì¿¿ñèéí àìüäðàëä ìàø èõ ºð÷ëºëò áèé áîëñîí.¯¿íèé íýã ãîë æèøýý áîë

ãàäààä õàðèëöàà þì. Óëñ îðíû ãàäààä õàðèëöàà ñàéæèðñíààð õóâü õ¿ì¿¿ñ áîëîí

áàéãóóëëàãà íü äóðûí îðîíäîî àëáà àìèíû àæëààð çîð÷èõ áîëîìæòîé áîëñîí.

Ìºí îð÷èí ¿åèéí ÿíç á¿ðèéí ìýäýýëëèéí õýðýãñë¿¿ä òåõíèê òîíîã

òºõººðºìæ¿¿äèéã æèøýý íü ñ¿¿ëèéí ¿åèéí òåõíèê õýðýãñýë, êîìïüþòåðèéã

áàðàã á¿õ àëáàí áàéãóóëëàãà àøèãëàõ áîëñîí. Èéìä îäîî ¿åä õ¿ì¿¿ñ àíãëè õýë,

êîìïüþòåð, çàõ çýýë áèçíåñèéí òàëààðõè íààä çàõûí ìýäëýãã¿éãýýð àëáà

àìèíû ÿìàð ÷ õàðèëöààíä îðîõ íü áýðõøýýëòýé áîëæýý.Èéìýýñ õ¿ì¿¿ñò ýíý

òàëûí ñóðãàëò ìàø èõ øààðäëàãàòàé áîëñîí.

Óëààíáààòàð õîòîä ãàäààä õýë êîìïüþòåðèéí áóñàä ñóðãàëòóóä íèëýýä

ýð÷èìòýé õºãæèæ áàéãàà áîëîâ÷ õºäºº îðîí íóòàãò äºíãºæ ýõëýõ òºäèé

áàéíà. Ýíýõ¿¿ òºñºë õýðýãæñýíýýð ýíý àñóóäàë áàãà ÷ ãýñýí øèéäâýðëýãäýæ

áîëîõ þì. Áèäíèé çîðèëãî õàìãèéí ñ¿¿ëèéí ¿åèéí òåõíèê òåõíèëîãèéã àøèãëàí

ñóðãàëòûã ÷àíàðûí ºíäºð ò¿âøèíä ÿâóóëàõ.

Ìàíàé òºñëèéí çîðèëãî:-Áàãàíóóð ä¿¿ðýãò àíãëè õýë, êîìïüþòåð

áèçíåñèéí ñóðãàëò ÿâóóëàõ õýðýãöýý øààðäëàãà áàéãàà ýñýõ ñóðãàëòûã

ÿâóóëàõàä øààðäëàãàòàé òîíîã òºõººðºìæ ñóðãàëòûí ìàòåðèàë áîëîí áóñàä

ç¿éëñèéã òîäîðõîéëæ óã ¿éë àæèëëàãààã ÿâóóëñàíààð îëîõ îðëîãî çàðëàãà, ìºí

ñàíõ¿¿æèëòèéã òîäîðõîéëîõ ÿâäàë þì.

Òºñëèéã áîëîâñðóóëæ, õýðýãæ¿¿ëýõ õ¿ì¿¿ñ íü ýäèéí çàñàã ñàíõ¿¿ãèéí

ìýäëýã áîëîâñðîëòîé ó÷èð ýíýõ¿¿ òºñºë õýðýãæèõ ¿íäýñëýëòýéãýýð

áîëîâñðóóëàãäñàí áîëíî.


Íºõöºë áàéäëûí ñóäàëãàà

1.1 Íèéãýì, ñî¸ëûí îð÷èí

Áèäíèé àìüäàð÷ áàéãàà ºíºº ¿å áîëîí èðýýä¿éã ìýäýýëýë, ãàäààä

õàðèëöàà çàõ çýýë ýäèéí çàñãèéí ìýäëýãã¿éãýýð òºñººëºõ àðãàã¿é þì. Ýäãýýð íü

õ¿í á¿õíèé çàéëøã¿é ìýäýõ ¸ñòîé ç¿éë áîëîîä áàéíà. ªºðººð õýëáýë õ¿íèé íýã

ãîë õýðýãöýý áîëîîä áàéíà.

Ìàíàé îðíû õóâüä 1990 îíîîñ ºìíº áîëîâñðîëûí ñèñòåìä êîìïüþòåð,

àíãëè õýëíèé ñóðãàëò áàéäàãã¿é áàéñàí. Õàðèí îäîî äóíä ñóðãóóëèéí àõëàõ

àíãèéí ñóðàã÷äàä, èõ äýýä ñóðãóóëèóäàä òîäîðõîé õýìæýýãýýð ñóðãàëò ÿâóóëäàã

áîëñîí.

Óëààíáààòàð õîòîä äýýðõè ñóðãàëòóóä ìàø èõýýð õºãæèæ áàéãàà áîëîâ÷

îðîí íóòãóóäàä óã ñóðãàëò íü çºâõºí äóíä ñóðãóóëèéí òºâøèíä ìàø áàãà

õýìæýýãýýð ÿâàãäàæ áóéãààð õÿçãààðëàãäàæ áàéíà. Ýíý íºõöºë áàéäëûã

õàðãàëçàí áèä Áàãàíóóð ä¿¿ðýãò àíãëè õýë, êîìïüþòåðèéí ñóðãàëòûã

ÿâóóëàõûã çîðüæ áàéíà. Õýðýâ áèäíèé òºñºë àìæèëòòàé õýðýãæâýë íèëýýä îëîí

õ¿íèé áîëîâñðîëîî äýýøë¿¿ëýõ õ¿ñýë ñîíèðõîë, õýðýãöýý øààðäëàãûã õàíãàõ

áîëíî. ¯¿íèé áàòàëãàà íü Áàãàíóóðûí õàìãèéí òîì îáüåêò áîëîõ “Áàãàíóóð”

ÕÊ íü Äýëõèéí áàíêíû òºñëèéí õ¿ðýýíä á¿õ òåõíèê, òîíîã òºõººðºìæºº

øèíý÷èëæ Àìåðèêèéí íýðòýé ï¿¿ñèéí á¿ðýí êîìïüþòåðæñýí òåõíèê õýðýãñëèéã

àøèãëàõ áîëñîí ó÷ðààñ àæèëëàã÷èääàà êîìïüþòåð, àíãëè õýëíèé íààä çàõûí

ìýäëýãòýé áàéõûã øààðäàæ ýõëýæ áàéíà.

1.2 òåõíèëîãèéí îð÷èí

Òåõíèê, òåõíèëîãèéí ºðí¿¿í õóðäàöòàé ºíººãèéí åðòºíöºä òýðã¿¿íèé

òåõíèëîãèä ë òóëãóóðëàí áàéæ àìæèëòàä õ¿ðýõ íü îéëãîìæòîé áîëæýý.ªíºº

¿åä òåõíèëîãèéí àìüäðàëûí ìº÷ëºãèéí õóãàöàà óëàì á¿ð áîãèíîñ÷ áàéãàà íü

äýâøèëòýò òåõíèëîãèéí õàéãóóëûã áàéíãà õèéæ áàéõûã øààðäàæ áàéíà.

Èéìýýñ ÷ áèä Ìîíãîëä íýâòýðñýí õàìãèéí ñ¿¿ëèéí ¿åèéí òåõíèê òåõíèëîãèéã

ñóðãàëòäàà àøèãëàõ áîëíî. Ìàíàé îðîíä ¿éëäâýð, ¿éë÷èëãýýíä îð÷èí ¿åèéí ÿíç

á¿ðèéí òåõíèê, õýðýãñë¿¿ä àøèãëàãäàõ áîëñîí áàéíà. Êîìïüþòåðèéí õóâüä

õàìãèéí ñ¿¿ëèéí ¿åèéí ïðîãðàìì õàíãàìæ áîëîõ Windows 97, 98, Word 97, Excel


97, Norton 07, Page maker 7.0 ãýñýí õóâèëáàð: òåõíèê õàíãàìæèéí õóâüä

Pentuim 220 MMX ãýñýí õóâèëáàðóóä îäîîãèéí õýðýãëýýíä àøèãëàãäàæ áàéíà.

Àíãëè õýëíèé ñóðãàëòûí õóâüä ëèíãîôîíû êàáèíåòàä õè÷ýýëëýæ, âèäåî

áîëîí àóäèî õóóðöãóóä, ÿíç á¿ðèéí íîì ñóðàõ áè÷ãèéã àøèãëàæ áàéíà. Ýäãýýð íü

Ìîíãîëä õýðýãëýãäýæ áàéãàà õàìãèéí ñ¿¿ëèéí ¿åèéí òåõíèê òåõíèëîãèóä þì,

Áèä ýäãýýðèéã ñóðãàëòäàà àøèãëàõ çàð÷ìûã áàðèìòëàõ áºãººä ººð÷ëºãäºæ

øèíý÷ëýãäýõ òóõàé á¿ðä íü øèíý÷ëýæ áàéõûã çîðèíî.

1.3 Óëñ òºð, õóëü ýðõ ç¿éí îð÷èí

1990-ýýä îíîîñ õîéø ìàíàé îðíû óëñ òºð, ýäèéí çàñãèéí á¿òýö á¿õýëäýý

ººð÷ëºãäºæ çàõ ýäèéí çàñàãòàé, àðä÷èëñàí íèéãìèéã áàéãóóëàõûã çîðüæ áàéíà.

Ýíý ¿åýñ õîéø óëñûí èõýíõè ¿éëäâýð àæ àõóéí ãàçðóóä õóâü÷ëàãäàæ õóâèéí òîì,

æèæèã îëîí àæ àõóéí íýãæ¿¿ä áèé áîëîîä áàéíà. Ñ¿¿ë÷èéí ñîíãóóëèàð øèíý

çàëóó íàì áîëîõ Àðä÷èëñàí õîëáîî, ÌÑÄÍ-óóäûí àðä÷èëñàí õîëáîî ýâñýë

çàñãèéí ýðõýíä ãàð÷ èðñýí áºãººä òýä ººðñäèéí ìºðèéí õºòºëáºðòºº æèæèã

áèçíåñèéã õºõ¿¿ëýí äýìæèæ, õºãæ¿¿ëýõýýð çààñàí áºãººä ¿¿íèéõýý õ¿ðýýíä

íýëýýä ç¿éëèéã õèéãýýä áàéíà. ¯¿íèé íýã æèøýý íü: Çàñãèéí ãàçðààñ 1999-2000

îí õ¿ðòýëõ õóãàöààíä æèæèã äóíä ¿éëäâýð õºãæèõ òààòàé îð÷íûã áèé áîëãîõ

çîðèëãîîð “Æèæèã äóíä ¿éëäâýðèéã äýìæèõ õºòºëáºð”-èéã áîëîâñðóóëàí

ãàðãààä õýðýãæ¿¿ëæ áàéíà.

ªíººäºð õóâèéí õýâøëèéí æèæèã äóíä ¿éëäâýð¿¿ä ýäèéí çàñãèéí áàðàã

á¿õ ñàëáàðò ¿éë àæèëëàãààãàà ÿâóóëæ áàéíà, Óëñûí á¿ðòãýëòýé íèéò àæ

àõóéí íýãæèéí 96% íü õóâèéí õýâøëèéí àæ àõóéí íýãæ áàéíà, Òºð çàñãèéí ç¿ãýýñ

æèæèã äóíä ¿éëäâýðëýëèéã äýìæèí õºãæ¿¿ëýõ çîðèëãîîð äîòîîäûí ýõ ¿¿ñâýð

áîëîí õàíäèâëàã÷ îðíóäààñ îëãîñîí çýýë òóñëàìæèéã ºðãºíººð àøèãëàæ áàéíà.

Òóõàéëáàë: Æèæèã äóíä ¿éëäâýðèéã äýìæèõ ñàí áàéãóóëàí àðèëæààíû

áàíêóóäààð äàìæóóëàí õàðüöàíãóé õºíãºëòòýé çýýëèéã îëãîõ çýðýã àæëóóä

õèéãäýæ áàéíà. Ãýâ÷ æèæèã áèçíåñ ýðõëýõ ýäèéí çàñàã, áàíê, ñàíõ¿¿, òàòâàðûí

áîäëîãûí òààòàé îð÷èí õàðààõàí á¿ðýëäýæ ÷àäààã¿é áàéíà.

1.4 Áàéðøëûí õ¿÷èí ç¿éëñèéí ñóäàëãàà

Áàãàíóóð ä¿¿ðýãò ¿éë àæèëëàãàà ÿâóóëàõàä òîõèðîìæòîé áàéðøëûã

ñîíãîõîä ýíý ñóäàëãààíû àæèë ÷èãëýãäýíý. Áèä ººðèéí áàéðã¿é ó÷èð ò¿ðýýñèéí


áàéðàíä ¿éë àæèëëàãààãàà ÿâóóëàõ áîëíî. Ò¿ðýýñýëæ áîëîõ ãóðâàí áàéð áàéãàà

áºãººä ¿¿íä:

à/66-ð ñóðãóóëü

á/Õ¿¿õäèéí òºâ

â/3-ð öýöýðëýã

Ýäãýýð áîëîìæîîñ ñîíãîëò õèéõäýý äàðààõè ¿ç¿¿ëýëò¿¿äýýñ ãàäíà

áàéðíû çàõ çýýëä îéð áàéäàë, ýð¿¿ë àõóé àðèóí öýâýð, àþóëã¿é áàéäàë çýðãèéã

õàðãàëçàí ¿íýëãýý ºãñºí áîëíî.

Áàéðøèë Õ¿¿õäèéí òºâ

66-ð ñóðãóóëü

III öýöýðëýã

Ò¿âøèí ¯ç¿¿ëýëò Øààðäëàãà ¯íýëãýý ¯íýëãýý ¯íýëãýý

Îðîí íóòãèéí

Áîðëóóëàëòûí çàõ çýýë

Çàõ çýýëä îéð áàéõ

2 0 0

Ãàçðûí øèíæ ÷àíàð

Òýãø õóóðàé 2 2 2

Çàì õàðèëöàà Àâòî,

òºìºð çàì, òýýâýð

2 2 2

Ýð÷èì õ¿÷ Äîîä 10 êâà 2 2 2

Ò¿ðýýñèéí ¿íý Äýýä 1ì2 –

1500¥ 2 2 2

Íèéò îíîî 10 8 8 2- Øààðäëàãà áèåëýãäñýí 0-Øààðäëàãà áèåëýãäýýã¿é 1-Øààðäëàãà õýñýã÷ëýí áèåëýãäñýí

Óðüä÷èëñàí áàéäëûí ñóäàëãàà

2.1¯éë÷èëãýýíèé ñàëáàðûí ýðýëò íèéë¿¿ëýëòèéí ñóäàëãàà

Òºñëèéã õýðýãæ¿¿ëýõ ãàçàð áîëîõ Áàãàíóóð íü Óëààíáààòàð õîòîîñ 133

êì çàéòàé îðøäîã Óëààíáààòàð õîòûí íýãýí ä¿¿ðýã þì. Òºìºð çàì,

ñàéæðóóëñàí àâòî çàìààð õîëáîãääîã. Õàðèëöàà õîëáîîãîîð õàíãàãäñàí.

Öàõèëãààí, ýð÷èì õ¿÷íèé õóâüä òºâèéí ñèñòåìòýé ºíäºð õ¿÷äýëèéí øóãìààð

õîëáîãäñîí, ýð÷èì õ¿÷íèé íàéäâàðòàé ýõ ¿¿ñâýðòýé, ººðèéí äóëààíû

ñòàíöòàé.

Óëààíáààòàð õîò áîëîí òºâèéí ðàéîíûã äóëààíû ýð÷èì õ¿÷ýýð õàíãàõ

í¿¿ðñíèé òîìîîõîí íººöèéã ò¿øèãëýñýí òîì èë óóðõàéòàé, 20138 (1998 îíû


áàéäëààð) îðøèí ñóóã÷èäòàé ¿¿íèé 70-ààä õóâèéã õ¿¿õýä çàëóó÷óóä ýçýëäýã.

Ä¿¿ðãèéí õýìæýýãýýð íèéò 145 àæ àõóéí íýãæ áàéãóóëëàãà áàéäàã áºãººä ¿¿íèé

137 íü õóâèéí õýâøëèéí áàéãóóëëàãà þì. Ýäãýýðèéí èõýíõè íü õóäàëäàà, íàéìàà

ãîëëîí ýðõýëäýã áºãººä ¿éëäâýðëýë, ¿éë÷èëãýý òýð äóíäàà õ¿ì¿¿ñèéí ñî¸ë,

áîëîâñðîëûí òàëûí àæèë, ¿éë÷èëãýý òóí õàíãàëòã¿é áàéäàã. Èéìýýñ áèä

õ¿ì¿¿ñèéí ìýäëýã, ìýðãýæèëä áàãà ÷ ãýñýí íýìýð áîëîõ çîðèëãîîð àíãëè õýë,

êîìïüþòåðèéí ñóðãàëòûí òºâèéã íýýí àæèëëóóëàõûã çîðüæ áàéíà.

Áèä àíãëè õýë êîìïüþòåð ñóðàõ õýðýãöýý, øààðäëàãà áàéãàà ýñýõ ýíý

òºðëèéí ñóðãàëòàä õàìðàãäàõ õ¿ðýý íü ÿìàð áàéíà âý çýðýã ýíý ¿éë÷èëãýýíèé

ñàëáàðûí ýðýëò, íèéë¿¿ëýëòèéí áàéäëûãìýäýõ çîðèëãîîð õ¿ì¿¿ñèéí äóíä

ñàíàë àñóóëãà ÿâóóëæ ñóäàëãàà õèéñýí. Ñóäàëãààíä 400 õ¿í õàìðàãäñàí áºãººä

ýäãýýðèéí 98% íü àíãëè õýë, êîìïüþòåð ñóðàõûã õ¿ñäýã èéì òºðëèéí òºëáºðò

ñóðãàëò ÿâàãäâàë ò¿¿íä ñóðàëöàíà ãýñýí ñàíàëòàé áàéâ.

Ñàíàë àñóóëãûí ä¿í áîëîí àëáàí áàéãóóëëàãóóäûí àæèëòàí àëáàí

õààã÷èääàà òàâüæ áóé øààðäëàãààñ õàðàõàä ýäãýýð òàëûí ñóðãàëòóóä ýíä

øààðäëàãàòàé áîëîõ íü õàðàãäàæ áàéíà.

Çàõ çýýëèéí õýòèéí òºëºâ áàéäàë:

Ñóäàëãààíààñ ¿çýõýä ýõíèé 3 æèëä ýðýëò òîãòâîðòîé áàéõ áºãººä 4 äýõü

æèëýýñ áóóð÷ áîëîõ ìàãàäëàëòàé ó÷èð áèä ñóðãàëòûí õºòºëáºðºº ººð÷èëæ

áîëîõóéöààð óÿí õàòàí áîëîâñðóóëñàí.

ªðñºëäºã÷èéí øèíæèëãýý:

Áàãàíóóð ä¿¿ðãèéí õýìæýýíä àíãëè õýë, êîìïüþòåðèéí òºëáºðò ñóðãàëò

ÿâóóëäàã ãàíö áàéãóóëëàãà íü ä¿¿ðãèéí “Áîëîâñðîë” öîãöîëáîðûí äýðãýäýõ

ñóðãàëòûí òºâ þì. Óã òºâ íü àíãëè õýë õ¿¿õýä, íàñàíä õ¿ðýã÷äýä

êîìïüþòåðèéã çºâõºí íàñàíä õ¿ðýã÷äýä çîðèóëàí ÿâóóëäàã.

ªðñºëäºã÷èéí ñóë òàëóóä:

-Àøèãëàæ áàéãàà òåõíèê õýðýãñýë íü õîöðîãäîæ õóó÷èðñàí

-Ñóðãàëò ÿâóóëàõ òîíîã òºõººðºìæ, íîì ìàòåðèàë õýðýãñýë õàíãàëòã¿é

-¯éë÷èëãýýíèé ÷àíàð ìóó, õàìðàõ õ¿ðýý ìóó

-Çàð ñóðòàë÷èëãàà,ìýäýýëýë áàãàòàé áàéäàã ó÷èð õ¿ì¿¿ñ òýð á¿ð ìýääýãã¿é,

õàìðàãäàæ ÷àääàãã¿é


-¯éë àæèëëàãàà íü òîãòìîë ÿâàãääàãã¿é

Äàâóó òàëóóä:

-ªºðèéí ãýñýí áàéðòàé ,ò¿¿íèé áàéðøèë ñàéí

Ñóðãàëòûí òºëáºðèéí õóâüä çàõ çýýëèéí ýðýëòýä íèéöñýí òîõèðîìæòîé

¿íý þì

2.2 Òåõíèê, òîíîã òºõººðºìæèéí íèéë¿¿ëýëòèéí ñóäàëãàà

¯éë àæèëëàãààãàà ÿâóóëàõàä øààðäëàãàòàé òåõíèê, òîíîã

òºõººðºìæèéã íèéë¿¿ëýã÷äèéã òîäðóóëæ, òýäíèé òåõíèê òîíîã

òºõººðºìæèéíõ íü ¿íý, òåõíèêèéí òîäîðõîéëîëò, èæ á¿ðäýë, íèéë¿¿ëýõ

õóãàöàà, óãñðàõ ñóóðèëóóëàõ íºõöºë, áàòàëãààò õóãàöàà, çàñâàð ¿éë÷èëãýý

áîëîí áóñàä íºõöëèéã òîäîðõîéëîõ çîðèëãîîð ýíýõ¿¿ ñóäàëãààã õèéëýý.

Øààðäëàãàòàé òåõíèê,òîíîã òºõººðºìæèéã Ìîíãîëûí ýëåêòðîí áàðààíû

òºðºëæñºí äýëã¿¿ð¿¿äýýñ õóäàëäàæ àâàõààð øèéäýæ äàðààõè áýëòãýí

íèéë¿¿ëýã÷äèéã ñîíãîæ ñóäàëãààíä õàìðóóëëàà.

¯íèéí ñóäàëãàà

¹ Áýëòãýí

íèéë¿¿ëýã÷ Áîäü

êîìïüþòåð Àíóí Ýëáà BSB Íîìèí Respect

1 Pentium 166 MMX

1200000 835000 1050000 1150000 999950 -

2 Printer Laserjet 6L

465000 535000 - 442000 462000 -

3 Canon FC 200 - 530000 570000 - 430000 - 4 Õºãæèì - - 205000 - - -

5 Êîìïüþòåðèéí øèðýý

- 53000 - - - 42000

6 Ñàíäàë - - - - - 15000

Áàòàëãààò õóãàöàà :

Anun, Áîäü êîìïüþòåð, Respect –30ñàð

BSB, Nomin electronics –24ñàð

ELBA –18ñàð

Øààðäëàãàòàé òîíîã òºõººðºìæèéã õ¿ññýí õóãàöààíä ìààíü íèéë¿¿ëýõ

áîëîìæ á¿ãäýä íü áàéãàà. Ìºí á¿ãä õ¿ññýí ãàçàðò ìààíü òîäîðõîé ¿íýýð

õ¿ðãýæ, ñóóðüëóóëæ ºãºõ áîëîìæòîé. BSB, Nomin electronics, ELBA çýðýã

äýëã¿¿ð¿¿ä íü òîäîðõîé õóãàöààòàéãààð áàéíãà óðàìøóóëàëò õóäàëäàà, ¿íèéí

õÿìäðàëûã çàðëàäàã. Ýäãýýð äýëã¿¿ðýýñ áèä áàñ øààðäëàãàòàé áàðàà


ìàòåðèàë áîëîõ ïðèíòåð, êàíîíû õîð, óÿí áîëîí êîìïàêò äèñê, õóëãàíà

çýðãèéã õóäàëäàí àâàõ áîëîìæòîé

2.3Àæèëëàõ õ¿÷íèé íèéë¿¿ëýëòèéí ñóäàëãàà

Áèäíèé ãîë çîðèëãî ñóðãàëòûã îð÷èí ¿åèéí òåõíèê òåõíèëîãèéã

àøèãëàí ÷àíàðûí ºíäºð ò¿âøèíä ÿâóóëàõ ÿâäàë þì. Èéìýýñ áèäýíä õî¸ð áà

ò¿¿íýýñ äýýø ìýðãýæèë ýçýìøñýí,ìýðãýæëèéí ºíäºð óð ÷àäâàðòàé

ìýðãýæèëòí¿¿ä øààðäëàãàòàé áºãººä ýíýõ¿¿ øààðäëàãàäàà ¿íäýñëýí äîîðõè

õ¿ì¿¿ñèéã ñîíãîæ àâëàà. Ýíý òºñëèéí õ¿ðýýíä íèéò äºðâºí õ¿í àæèëëàíà.¯¿íä:

1.ÌÓÈÑ-èéí õýðýãëýýíèé ìàòåìàòèêèéí àíãèéã 1997 îíä áàêëàâð çýðýãòýé

òºãññºí. Ìºí ÎÓÕÄÑ-èéí àíãëè õýëíèé îðîéí àíãèéã 1996 îíä òºãññºí áºãººä

àíãëè õýë, êîìïüþòåðèéí áàãøààð 2æèë ãàðóé áàãøèëñàí

2.”Îòãîíòýíãýð” ãàäààä õýëíèé äýýä ñóðãóóëèéã îð÷óóëàã÷, áàãø ìýðãýæëýýð

òºãññºí. ÒÈÑ-èéí êîìïüþòåð òåõíèê ìåíåæìåíòèéí ñóðãóóëèéí ñàíõ¿¿ãèéí

ìåíåæìåíòèéí àíãèéã 1998 îíä áàêëàâð çýðýãòýé òºãññºí.

3.ÒÈÑ–èéí õàðüÿà êîìïüþòåð òåõíèê ìåíåæìåíòèéí ñóðãóóëèéí ïðîãðàìì

õàíãàìæèéí àíãèéã 1997 îíä ïðîãðàììèñò ìýðãýæëýýð áàêëàâð çýðýãòýé

òºãññºí áºãººä îäîî “Áàãàíóóð” ÕÊ-ä ïðîãðàììèñòààð àæèëëàäàã

4.Ñàíõ¿¿ ýäèéí çàñãèéí äýýä ñóðãóóëèéí áàíê ñàíõ¿¿ãèéí àíãèä ñóðàëöàæ áàéãàà

2.4 SWOT øèíæèëãýý

Óã øèíæèëãýýãýýð áèä ººðòºº áàéãàà áîëîìæ äàâóó òàëûã àøèãëàí

ººðèéí ñóë òàëûã áàãàñãàí, ãàäíààñ ó÷èð÷ áîëîõ àþóë çàíàëõèéëýëèéã õýðõýí

äàâæ òóóëæ áîëîõûã òîäîðõîéëîõûã îðîëäëîî.

Áèäíèé äàâóó òàë: Ìîíãîëä íýâòýð÷ áàéãàà õàìãèéí ñ¿¿ëèéí ¿åèéí òåõíèê

òåõíèëîãèéã àøèãëàæ, ìýðãýæëèéí ºíäºð óð ÷àäâàðòàé áàãø àæèëòàíòàé,

ñóðãàëòûí òîõèëîã îð÷èíã á¿ðä¿¿ëæ àæèëëàõ íü ìàíàé ñóðãàëòûí òºâèéí

äàâóó òàë áîëîõ þì.

Ñóë òàë: ¯éë àæèëëàãàà ÿâóóëàõàä ººðèéí ãýñýí áàéðã¿é áºãººä îäîîãîîð

ò¿ðýýñèéí áàéðàíä ¿éë àæèëëàãààãàà ÿâóóëàõ þì.

Áîëîìæ : ¯éë÷ë¿¿ëýã÷äèéí ñóð÷ áîëîâñðîõ õ¿ñýë ýðìýëçýë, ýðýëò èõ áàéãàà íü

áèäýíä ¿éë àæèëëàãààãàà ÿâóóëàõàä îëäîæ áàéãàà ìàø òîì áîëîìæ þì. Òºðººñ

îðîí íóòàãò ÿíç á¿ðèéí ñóðãàëò ÿâóóëàõ, áàãà, èõ äýýä ñóðãóóëü áàéãóóëàõ


ÿâäëûã èë¿¿òýéãýýð äýìæèõ ñîíèðõîëòîé áàéãàà íü áèäýíä áàñ íýãýí áîëîìæ

áîëæ áàéíà. Ìºí ¿éë àæèëëàãàà ÿâóóëàõàä õóóëü ç¿éí äàðàìò áàéõã¿é áàéãàà

íü ìºí îðîí íóòãèéí çàñàã çàõèðãàà áèäíèé ÿâóóëàõ ãýæ áóé ¿éë àæèëëàãààã

ìàø èõýýð äýìæèæ áàéãàà çýðýã íü áèäíèé õóâüä áàñ íýã áîëîìæ þì.

Àþóë çàíàë : 3-4 æèëèéí äàðàà ýðýëò áàãàñ÷ áîëîõ ìàãàäëàëòàé. Ìºí

øèíæëýõ óõààí, òåõíèêèéí ºíäºð õóðäàöòàé áàéãóóëàõ çýðãèéã èë¿¿òýé äýìæèõ

ñîíèðõîëòîé áàéãàà íü áèäýíä áàñ íýãýí ºíºº ¿åä áèäíèé àøèãëàæ áàéãàà

òåõíèê òåõíèëîãè èðýýä¿éä õîöðîãäîæ áîëçîøã¿é þì.

Äàâóó òàë “Ñ” Ñóë òàë “Ó”

Á

Î “

Ë Î Î “ Ì Æ

“ÑÎ” ñòðàòåãè ¯éë÷ë¿¿ëýã÷äèéí ñóð÷ áîëîâñðîõ ýðìýëçëèéã

õàìãèéí ñàéí òåõíèê, òåõíîëîãè áàãø íàðûí õ¿÷ýýð õàíãàõ

“ÓÎ” ñòðàòåãè ªºðèéí ãýñýí àæëûí áàéðòàé áîëæ ¿éë÷èëãýýíèé

õ¿ðýýã ºðãºæ¿¿ëýõ

À

Þ “

Ó Ò

Ë “

“ÑÒ” ñòðàòåãè

Ýðýëò õýðýãöýýã òîãòìîë áàéëãàõûí òóëä

òåõíèê, òåõíîëîãè, ñóðãàëòûí õºòºëáºðºº

óÿí õàòàí áàéëãàõ

“ÓÒ” ñòðàòåãè

¯éë÷èëãýýíèé õ¿ðýýã ºðãºòãºæ áàãà ñóðãóóëü

áàéãóóëàõ

¯íäñýí ñóäàëãàà

3.1 Çîðèëòîò çàõ çýýë áà á¿òýýãäýõ¿¿í

Óðüä÷èëñàí ñóäàëãààíû ÿâöàä òîãòîîñîí çàõ çýýëèéí áàãòààìæ,

õýðýãëýã÷äèéí ýðýëò õýðýãöýý, ò¿¿íèé òîî ÷àíàð,çîðèëòîò çàõ çýýëýý

íàðèéâ÷ëàí òîäîòãî¸.

Áàãàíóóð ä¿¿ðãèéí íèéò õ¿í àìûí òîî 20358 áºãººä ¿¿íèé îéðîëöîîãîîð

12%-èéã 50-ààñ äýýø íàñíû õ¿ì¿¿ñ ýçýëäýã. Àíãëè õýë, êîìïüþòåðèéí ìýäëýã

á¿õèé õ¿íèé òîî îéðîëöîîãîîð 300-ãààä áàéãàà áºãººä ýíäýýñ ìàíàé íèéò

çàõçýýëèéí áàãòààìæ ãàð÷ èðæ áàéíà. ªºðººð õýëáýë õ¿í àìûí áàðàã á¿õèé ë

õ¿ðýýã õàìàð÷ áàéíà.

Áèä ýõíèé æèëä áîëîìæèò õýðýãëýã÷äèéí 50-60%-èéã ýçëýõ áºãººä 2-3

æèëèéí äàðàà òîíîã òºõººðºìæ áàðèëãà áàéãóóëàìæ, õ¿í õ¿÷íèé àñóóäëûã

øèéäâýðëýñíýýð çàõ çýýëèéã á¿ðýí ýçëýõ áîëíî.

¯éë÷èëãýýíèé òºðºë õýëáýðèéí õóâüä ñóðãàëòàà àëü áîëîõ ºðãºí

õ¿ðýýòýéãýýð ÿâóóëàõûã çîðüæ áàéíà. Àíãëè õýëèéã àíõàí, äóíä,


ã¿íçãèéð¿¿ëñýíãýñýí ãóðâàí õýëáýðýð ÿâóóëàõààñ ãàäíà öýöýðëýãèéí íàñíû

õ¿¿õä¿¿äýä çîðèóëæ òóñãàé ïðîãðàììààð ñóðãàëò ÿâóóëíà.

¯éë÷èëãýýíèé ¿íý áóþó ñóðãàëòûí òºëáºðèéí õóâüä ñóðãàëòûí òºðºë,

õýëáýð òóñ á¿ð ººð ººð áàéõ áºãººä ¿íýý òîãòîîõäîî áèä çàõ çýýëèéí ýðýëò

íèéë¿¿ëýëò, ºðñºëäºõ ÷àäâàð, áîëîìæèò õýðýãëýã÷äèéí îðëîãûí ò¿âøèí,

çàðäàë çýðãýý õàðãàëçàí ¿çñýí áèëýý. Ñóðãàëòûí òºëáºðèéã ñóðãàëòûí òºðºë

õýëáýð òóñ á¿ðýýð õàðóóëâàë :

Òºðºë ¯íý Õóãàöàà

Àíãëè õýë

Ã¿íçãèé 17000 1 ñàð

Äóíä 16000 1 ñàð

Àíõàí 15000 1 ñàð

Öýöýðëýã 36000 3 ñàð

Êîìïüþòåð Äóíä 21000 21 õîíîã

Àíõàí 20000 21 õîíîã

3.2 ¯éë÷èëãýýíèé õºòºëáºð

Àíãëè õýëíèé àíõàí øàòíû ñóðãàëòûí õºòºëáºð(60 öàãèéí ñóðãàëò)

Óã ñóðãàëòûí õ¿ðýýíä ýõëýí ñóðàëöàã÷èä íü ä¿ðìèéí õè÷ýýë ¿çýæ, ÿðèõ, áè÷èõ,

îð÷óóëàõ äàäëàãà õèéíý. Ñóðãàëòûã Â.À Áîíêûí ñóðàõ áè÷ãýýñ ãàäíà Àíãëèéí

Êåìáðèäæèéí èõ ñóðãóóëèéííîì ñóðàõ áè÷ã¿¿äýýð ÿâóóëíà.

Õè÷ýýë 1 :

à.Àíãëè õýëíèé öàãààí òîëãîé

á.Ýãøèã àâèà

â.Ãèéã¿¿ëýã÷ àâèà

ã.¯ã óíøèõ äàäëàãà

å.Ãýðèéí äààëãàâàð (ªãºãäñºí ¿ã¿¿äèéã çºâ óíøèæ,äóóäàæ ñóðàõ )

Õè÷ýýë 2 :

à. Òºëººíèé ¿ã

á.Äàéâàð ¿ã

â.Àíãëè õýëíèé ¿íäñýí ¿éë ¿ã(To be)

ã.¯ãèéí ñ¿ëæýýã áºãëºõ


ä.Ãýðèéí äààëãàâàð (To be îðñîí 5 ºã¿¿ëáýð çîõèî)

Õè÷ýýë 3 :

à.Æèíõýíý íýð

á.Òýìäýã íýð

â.ªãºãäñºí ¿ãñ¿¿äýýð ¿ã çîõèîõ òýìöýýí.

ã.Ãýðèéí äààëãàâàð (ãýð á¿ëèéíõýý òàëààð æèæèã çîõèîí áè÷ëýã õèéõ )

Õè÷ýýë 4 :

Äàâòëàãà õè÷ýýë (Òà òà òóíãà òýìöýýíèé õ¿ðýýíä ÿâóóëíà)

Õè÷ýýë 5 :¯¿íýýñ õîéø ñóðàõ áè÷ãýýð õè÷ýýëýý ÿâóóëíà.

Àíãëè õýëíèé äóíä øàòíû ñóðãàëòûí õºòºëáºð (60 öàãèéí õè÷ýýë)

1.Preposition

2.Jerund

3.Present perfect

4.Äàâòëàãà

5.Òºëºâëºñºí èðýýä¿é öàã Model verbs

6.Äàâòëàãà õè÷ýýë

Íèéò ä¿ðìèéí õè÷ýýë 12 öàã, ¿ëäñýí 48 öàã íü Êåìáðèäæèéí 2-ð äýâòýð, Áîíêûí

1-ð äýâòðèéã ¿çýæ ñóäàëíà.

Àíãëè õýëíèé ã¿íçãèéð¿¿ëñýí øàòíû ñóðãàëòûí õºòºëáºð (60öàãèéí õè÷ýýë )

1.Passive voice-6 öàã

2.Äàâòëàãà õè÷ýýë-2 öàã

3.Îð÷óóëãûí õè÷ýýë –16 öàã

4.ßðèëöàõ,ñîíñîõ-18 öàã

5.Áîíêûí 2-ð äýâòýð –18 öàã

Êîìïüþòåðèéí24 öàãèéí õè÷ýýëèéí õºòºëáºð

1.Êîìïüþòåðèéí á¿òýö, çîõèîí áàéãóóëàëò,MS DOS , NORTON-2 öàã

2.Windows 95, 97 –4öàã

3.Äàâòëàãà –2öàã

4.Word 97-4öàã

5.Excel 97- 4öàã

6.Äàâòëàãà-2 öàã


7.Pagemaker –4öàã

8.Äàâòëàãà – 2öàã

Áèä ñóðàõ áè÷èã, ãàðûí àâëàãûã ¿íýã¿éãýýð ñóðàëöàã÷äàä îëãîõ áºãººä ýíý íü

áè÷èæ òýìäýãëýõã¿é áàéæ öàã õýìíýõ áîëîìæèéã îëãîæ áàéãàà þì.

3.3 Áàéðøèëò

ªìíºõ ñóäàëãààãààð ãàðãàæ èðñýí õóâèëáàðóóäààñ Áàãàíóóð ä¿¿ðãèéí

õ¿¿õäèéí òºâèéí 50ì2 á¿õèé 1ºðºº, 20ì2á¿õèé 1 ºðºº áàéðóóäûã ñîíãîæ

ò¿ðýýñëýõýýð áîëëîî.Ýíý áàéðàíä ºìíº íü æîëîîíû êóðñ õè÷ýýëëýæ áàéñàí

ó÷ðààñ ñóðãàëò ÿâóóëàõàä ìàø òîõèðîìæòîé áàéñíû çýðýãöýý àðèóí öýâýð,

àþóëã¿é áàéäëûã ìàø ñàéí õàíãàñàí áàéñàí.Íèéòäýý 70 ì2 òàëáàé á¿õèé

ýíýõ¿¿ áàéðûã 1ì2-èéã íü ñàðûí õóãàöààíä 1500òºãðºãººð õºëñëºõ áîëîìæòîé

áà óã òºëáºðò óóð óñ, ãýðýë öàõèëãààû õºëñ á¿ãä áàãòñàí áîëíî.áèä ýõíèé

óäààä 3 ñàðûí õóãàöààòàéãààð õºëñºëíº.Ò¿¿íýýñ öààø õºëñëºã÷ òàëòàéãàà

õàðèëöàí òîõèðîëöñîíû ¿íäñýí äýýð õóãàöààãàà ñóíãàí àæèëëàõ áîëíî.

3.4 Òåõíèê òîíîã òºõººðºìæ

ªìíºõ ñóäàëãààíäàà ¿íäýñëýýä áèä øààðäëàãàòàé òîíîã òºõººðºìæ,

ìàòåðèàëàà äîîðõè áàéäëààð ñîíãîí àâëàà. Èíãýõäýý òåõíèêòîíîã

òºõººðºìæ,ìàòåðèàëûí ¿íý ,÷àíàð õî¸ðûã ãîëëîí àíõààðñàí áîëíî.

Àíóí- Pentium 166 MMX 6øèðõýãèéã íýã á¿ðèéã íü 835000 òºãðºãººð

BSB Service - Printer Laserjet6L 1øèðõýãèéã 442000 òºãðºãººð

Nomin electronics- Canon FC 200 1øèðõýãèéã 430000 òºãðºãººð

-Sharp ñèñòåì õºãæèì 1øèðõýãèéã

Respect -êîìïüþòåðèéí øèðýý 6øèðõýã 1á¿ðèéã íü 42000 òºãðºãººð

-Ñàíäàë 6øèðõýãèéã 1á¿ðèéã íü 15000 òºãðºãººð


333---ððð ááá¿¿¿ëëëýýýããã ::: ÆÆÆèèèæææèèèããã áááèèèçççíííåååñññèèèéééííí ñññàààíííõõõ¯̄̄¯̄̄æææèèèëëëòòò

Ñàíõ¿¿æèëòèéí ýõ ¿¿ñâýðèéã ýðæ õàéõààñàà ºìíº ººð÷ëºëò øèíý÷ëýëò

õèéõ, øèíýýð áèçíåñ ýðõýëæ ýõëýõýä õýäèé õýìæýýíèé ìºíãº øààðäëàãàòàé

áîëîõûã õ¿ëýýãäýæ áàéãàà á¿õ çàðäàë á¿ðýýð ãàðãàí òîîöîîëæ òºñºëä

òîäîðõîé òóñãàõûí çýðýãöýý óðüä÷èëàí òààæ áîëîõã¿é çàðäàë çàéëøã¿é ãàðäàã

òóë øààðäëàãàòàé ãýæ ¿çñýí õýðýãöýýíýýñýý àðàé èë¿¿ ìºíãº õ¿ñýõ íü ç¿éòýé.

Ñàíõ¿¿æèëòèéí ýõ ¿¿ñâýðèéí òàëààð øèéäâýð ãàðãàõûí òóëä

ñàíõ¿¿æèëò õèéæ áîëîõ ýõ ¿¿ñâýð¿¿äýý õîîðîíä íü õàðüöóóëñàí ñóäàëãàà

øèíæèëãýý õèéæ, ¿íýëýæ áàéæ ñîíãîëò õèéõ íü ç¿éòýé. Èéíõ¿¿ ñàíõ¿¿æèëòèéí

ýõ ¿¿ñâýð¿¿äýý õàðüöóóëàí ¿íýëýõäýý äàðààõè ç¿éë¿¿äèéã øàëãóóð áîëãîæ àâ÷

¿çíý.¯¿íä :

à. Çàðäàë: Çàðäàë áîë ñàíõ¿¿ãèéí ýõ ¿¿ñâýðèéí ñîíãîëòîä íºëººëºõ õàìãèéí

ãîë õ¿÷èí ç¿éë. Àëèâàà áàéãóóëëàãûí ãîë çîðèëãî áîë àøèã îëîõ ÿâäàë áàéäàã.

Õàìãèéí èõ àøèãòàé àæèëëàõ ãîë íºõöºë áîë çàðäëàà àëü áîëîõ áàãà áàéëãàõ.

Èéìýýñ õàìãèéí áàãà çàðäàëòàé ýõ ¿¿ñâýðèéã ñîíãîõ íü áèäíèé çîèëãî

á. Óÿí õàòàí áàéäàë: ¯éë àæèëëàãààíû ýðõ ÷ºëºº áîëîí öààøäûí ñàíõ¿¿æèëò

îëæ àâàõ áîëîëöîîã õààãäóóëñàí õÿçãààðëàëò çýýëä¿¿ëýã÷èéí ç¿ãýýñ

áàéãàà ýñýõ. Õºðºíãº ìºíãºíèé àøèãëàëòàíä õÿçãààðëàëò áàéãàà ýñýõ.

â. Ðèñê: Òóõàéí õºðºíãèéí ýõ ¿¿ñâýðèéã àøèãëàñíààð ãàð÷ áîëîõ ðèñêèéã

ñóäëàõ, õýòýðõèé ýðò èõ õýìæýýíèé çýýëèéí òºëáºð òºëºõ ýñýõ.

ã. Õóãàöàà Àëèâàà áèçíåñ ýðõýëæ áóé õ¿ì¿¿ñèéí õóâüä öàã õóãàöààíû àñóóäàë

ìàø ÷óõàë áàéäàã. Áèçíåñèéíõýý òºðºë õýëáýð, õýìæýý çýðãýýñ øàëòãààëààä

òºñëèéí õóãàöàà íü ººð ººð áàéíà. Ìºí ñàíõ¿¿æèëòèéí ýõ ¿¿ñâýð¿¿ä íü óðò

áîãèíî ÿíç á¿ðèéí õóãàöààòàé áàéäàã. Èéìýýñ ººðèéí òºñºëä òîõèðîìæòîé

õóãàöààòàé ñàíõ¿¿æèëòèéí ýõ ¿¿ñâýðèéã ñîíãîõ íü ç¿éòýé.

ä. Òóõàéí ýõ ¿¿ñâýðèéã îëæ àâàõ áîëîìæ àëü õèð áàéäàã âý. Ñàíõ¿¿æèòèéí

ýõ ¿¿ñâýðèéí øèéäâýðèéã ãàðãàõäàà äýýðõè áîëîí áóñàä øàëãóóðóóäûã òóñ

òóñàä íü áèø á¿õýëä íü àâ÷ ¿çýæ õàìãèéí îíîâòîéã íü ñîíãîõ íü ÷óõàë þì.

Æèæèã áèçíåñèéã øèíýýð ýõëýõýä øàðäëàãàòàé õºðºíãºº îëæ àâ÷ áîëîõ

ñàíõ¿¿æèëòèéí ýõ ¿¿ñâýð¿¿ä:


-ªºðèéí õóâèéí õàäãàëàìæ

-Õàìààòàí íàéç íºõäººñºº çýýëýõ

-Çýýë àâàõ

-Õóâüöàà ãàðãàõ

-Ãàäààäûí õºðºíãº îðóóëàëò

-Ò¿íøòýé áîëîõ

- Ò¿ðýýñ

Çýýë îëãîäîã îëîí áàéãóóëëàãà áàéäàã áºãààä ýäãýýðýýñ çýýëýýð õàíãàã

õàìãèéí ãîë áàéãóóëëàãóóä íü àðèëæààíû áàíêóóä áîëîí ñàíõ¿¿ãèéí

áàéãóóëëàãóóä äààòãàëûí êîìïàíè, òýòãýâðèéí ñàí, á¿ñ íóòãèéí õºãæëèéí

àãåíòëàãèóä, æèæèã áèçíåñèéí àãåíòëàãèóä, òîíîã òºõººðìæ ¿éëäâýðëýã÷èä

íü þì.

à. Çýýë îëãîäîã õóäàëäààíû áàéãóóëëàãà áóþó òîíîã òºõººðºìæ ¿éëäâýðëýã÷èä

Ýäãýýð áàéãóóëëàãààñ ìàòåðèàë, òîíîã òºõººðºìæèéã çýýëýýð õóäàëäàí àâàõ

çàìààð ñàíõ¿¿æèëòèéí àñóóäëûã øèéäâýðëýõýä èë¿¿ áîëîìæòîé áºãººä

àøèãòàé. ¯íýíäýý ýíý áîë çàðäàëã¿é ñàíõ¿¿æ¿¿ëýõ ýõ ¿¿ñâýð þì.

Íèéë¿¿ëýã÷äèéí õóâüä ýíý íü áàðààãàà áîðëóóëàõíýã àðãà ó÷èð íààøòàé õàíäàõ

áîëíî.

Õýðýâ òà ìºíãºíèé áîëîëöîîã¿é áîë òºëáºðèéã õîéøëóóëæ áîëíî ãýõäýý

ººðèéí íàéäâàðòàé ãýñýí ¿íýëãýýã àëäàõã¿éí òóëä óäààí õóãàöààãààð

õîéøëóóëàõã¿é áàéõûã õè÷ýýõ õýðýãòýé.

Ìàíàé îðíû õóâüä ¿éëäâýðëýëèéí òîíîã òºõººðºìæ, õýðýãñýë

¿éëäâýðëýäýã ï¿¿ñ êîìïàíèóä áàðàã áàéäàãã¿é ó÷ðààñ ãîëäóó ãàäààäààñ îðóóëæ

èðäýã. Èéìýýñ øèíýýð áèçíåñ ýðõëýõ ãýæ áóé õ¿ì¿¿ñèéí õóâüä òîíîã

òºõººðºìæ, ìàòåðèàëûã çýýëýýð îëæ àâàõ íü ìàø õýö¿¿ áºãººä ýíý íü áýëòãýí

íèéë¿¿ëýã÷èä íü õàìãèéí íàéäâàðòàé áàéíãûí õýðýãëýã÷èääýý çýýëýýð

áîðëóóëäàãòàé õîëáîîòîé.

á. Áàíêíû çýýë

Áàíê áîëîí ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëàãóóäûí çýýë íü çýýëä¿¿ëýã÷òýé

áàéãóóëñàíãýðýýíèé ¿íäñýí äýýð òîäîðõîé õýìæýýíèé ìºíãºí õºðºíãèéã


òîäîðõîé õóãàöàà, õ¿¿, ýðã¿¿ëýí òºëºõ áîëçîëòîéãîîð àâ÷ àøèãëàæ áóé ýõ

¿¿ñâýð þì. Çýýëèéã îëãîõ çîðèóëàëòààð íü áèçíåñèéí, õýðýãëýýíèé, ¿ë õºäëºõ

õºðºíãèéí çýýë ãýæ àíãèëíà. Áèçíåñèéí çîðèóëàëòòàé çýýë íü ¿éëäâýðëýë,

¿éë÷èëãýýíèé çîðèóëàëòòàé ìàøèí, òîíîã òºõººðºìæ õóäàëäàí àâàõ,

ýðãýëòèéí õºðºíãèéí ñàíõ¿¿æèëò, ýêñïîðò èìïîðòûí ñàíõ¿¿æèëò, ¿íýò

öààñíû òºëáºðò çîðèóëàãäñàí áàéæ áîëíî. Õýðýãëýýíèé çýýëä èðãýäýä îëãîõ

çýýë, ¿ë õºäëºõ õºðºíãèéí çýýëä ¿éëäâýðëýë, ¿éë÷èëãýýíèé çîðèóëàëòòàé

áàðèëãà, áàéãóóëàìæèéí ñàíõ¿¿æèëòèéí çýýë òóñ òóñ õàìðàãäàíà. Çýýëäýã÷

çýýëä¿¿ëýã÷ õî¸ð òàëûí õàðèëöàí òîõèðîëöñîíûã áàòàëæ áàéãàà áàðèìò

áè÷ãèéã çýýëèéí ãýðýý ãýõ áà ãýðýýíä äàðààõè íºõöë¿¿äèéã çàéëøã¿é

òóñãàãäñàí áàéíà.

–Çýýëèéí íýð òºðºë, õýìæý, çîðèóëàëò, çýýë òºëºãäºõ õóãàöàà

–Õ¿¿ áîëîí øèìòãýëèéí òîîöîî, ò¿¿íèéã òºëºõ íºõöºë

–Çýýëèéí áàðüöàà áàòàëãàà

–Çýýë îëãîõ ºäºð, àðãà õýëáýð

–Çýýëèéí òºëáºð òîîöîîòîé õîëáîãäñîí õî¸ð òàëûí õàðèëöàí õ¿ëýýõ

¿¿ðýã õàðèóöëàãà

–Òóñãàéëàí çààõ íºõöºë, õîðèãëîëò õÿçãààðëàëò

Çýýëèéí ¿íäñýí áà õ¿¿ãèéí òºëáºðèéã ÿìàð õóãàöààíä, ÿìàð õýìæýýãýýð

òºëºõèéã õàðèëöàí òîõèðîëöîæ çýýëèéí ãðàôèê áàéãóóëíà. Çýýëèéí õ¿¿ã ñàð

á¿ð òºëæ ¿íäñýí òºëáºðèéã õóãàöààíû ýöýñò òºëºõ íü ò¿ãýýìýë áàéäàã.

¯¿íýýñ ãàäíà çýýëèéí ¿íäñýí áà õ¿¿ãèéí òºëáºðèéã ¿å òóòàìä òýíö¿¿

õýìæýýãýýð öóâóóëàí òòºëæ äóóñãàæ áîëäîã.

Îëñîí àøèã, îðëîãîîðîî ¿íäñýí áà õ¿¿ãèéí òºëáºðºº ýðã¿¿ëýí òºëºõ

íàéäâàðã¿é áîëîõ áîëîìæ á¿ðäýæ áîëçîøã¿éã õàðãàëçàí çýýëèéí ýðñäëèéã

áàãàñãàõ çîðèëãîîð çýýëäýã÷ýýñ çýýëèéí áàðüöàà áààëãààã ãàðãóóëàí àâäàã.

Çýýëèéí áàðüöàà áàòàëãàà íü ýä õºðºíãèéí áàðüöàà, áàòëàí äààã÷èéí

áàòàëãàà, õàäãàëàìæ íýýæ ãàðãàñàí áàòàëãàà, äàíñ òóñãààðëàæ çýýëèéí

òîäîðõîé õýñãèéã áàðüöààëàõ çýðýã õýëáýðòýé áàéäàã.Çýýëèéí áàðüöààíä ¿ë

õºäëºõ õºðºíãº, õºäëºõ õºðºíãºíººñ ãàäíà ¿íýò öààñ, ìºíãºí õºðºíãº, îþóíû

ºì÷ õºðºíãº çýðãèéã àâ÷ áîëíî.


Áàíêóóä øèíý æèæèã áèçíåñò ìºíãº çýýëä¿¿ëýõäýý õîéðãî õàíääàã áºãººä

òýðýýð òîäîðõîé íýð õ¿íäòýé çýýëäýã÷ áîëîí ¿ð àøèãòàé àæèëëàäàã áèçíåñò

çýýë îëãîõûã ýðõýìëýäýã. ªºðººð õýëáýë áàíê ººðèéí áàéíãûí ¿éë÷ë¿¿ëýã÷èä,

çýýëäýã÷èääýý îëãîäîã.

Áàíêóóä çýýëä¿¿ëñýí ìºíãºº ¿ð ºãººæòýé àøèãëóóëàõûã ÷óõàë÷èëäàã.

Áàíêíû çýýëèéã õýä õýäýí òºðºë áîëãîí àíãèëäàã.

Õàäãàëàìæèéí äàíñûã ¿íäýñëýí îëãîäîã çýýë

Çàðäàë äîîãóóð áºãººä õàäãàëàìæèéí õ¿¿ã òîîöñîîð áàéõ áîëíî.

Áàòàëãààã¿é çýýë.

Çýýëä¿¿ëýõýä íàéäâàðòàé ãýñýí ºíäºð ¿íýëãýýòýé áàéõ

òîõèîëäîëä ýíý çýýëèéã àâàõ áîëîìæòîé. Áàðüöàà øààðääàãã¿é ó÷èð

çýýëèéí õ¿¿ãèéí õóâü ºíäºð áàéæ áîëíî.

Áàòàëãààòàé çýýë .Áàðüöàà àâ÷ îëãîíî.

Õóãàöààòàé çýýë

¯íäñýí çýýë áîëîí õ¿¿ã òîãòìîë õóãàöààíä õýñýã÷ëýí òºëäºã.

Çýýëèéí ºíäºð ¿íýëãýý áîëîí áàðüöàà øààðäàíà.

Åðäèéí çýýë

Íýã óäààãèéí òºëáºðººð áóöààæ òºëºõ ¸ñòîé áîãèíî õóãàöààíû çýýë.

Êîñàèíåð çýýë

Õýðýâ òàíû çýýëèéí ¿íýëãýý ÿìàð íýã òàëààð àñóóäàëòàé áàéâàë

ñàíõ¿¿ãèéí õóâüä íàéäâàðòàé õýí íýãèéã ãóéæ õàìòàð÷ çýýëèéí

áàðèìòàíä ãàðûí ¿ñýã çóðíà.

¯ë õºäëºõ õºðºíãº áàðüöààëñàí çýýë.

ªì÷èéí ¿íèéí ä¿íãèéí 80% õ¿ðòýëõ õýìæýýíèé çýýë àâ÷ áîëíî. Ýíý íü

ãîëäóó óðò õóãàöààíû çýýë áàéäàã. (15-25 æèë)

Õóâüöàà ãàðãàõ çàìààð ñàíõ¿¿æ¿¿ëýõ

Æèæèã áèçíåñèéã ñàíõ¿¿æ¿¿ëýõ ººð íýã àðãà çàì íü õóâüöàà ãàðãàæ ìºíãº

îëæ áîëíî.

Ãýõäýý ýíý íü ¿íýíäýý ººðèéí áèçíåñèéí íýã õýñãèéã õýí íýãýíä õóäàëäàæ

áàéíà ãýñýí ¿ã þì. ªºðººð õýëáýë õóâüöàà ýçýìøèã÷èä íü çýýëä¿¿ëýã÷ áèø

õºðºíãèéí ýçýä þì. Õóâüöàà ýçýìøèã÷èä íü êîìïàíû óäèðäëàãàä ñîíãîõ,


ñîíãîãäîõ ýðõòýé áºãººä òýä àøãààñ äåâèäåíä áóþó íîîãäîë àøèã õ¿ðòýíý.

Õóâüöààò êàïèòàë íü áàéíãûí ýõ ¿¿ñâýð. Ò¿¿íä ýðãýí òºëºãäºõ õóãàöàà ãýæ

áàéõã¿é. Õóâüöààã øèíýýð ãàðãàõàä íèëýýä çàðäàë ãàðäàã áºãººä õóâüöààíû ¿íý

íü ò¿¿íèéã íºõººä àøèã îëæ áàéõ ¸ñòîé.

Õóâüöàà çàõçýýë äýýð áîðëîãäîõ ¿ã¿é ýñýõ íü òóõàéí õóâüöààã ãàðãàæ áóé

êîìïàíûí íýð õ¿íä àøèã îðëîãî çýðãýýñ èõ õàìààðíà. Õóâüöàà ãàðãàæ õºðºíãèéí

ýõ ¿¿ñâýð îëæ àâàõ íü øèíýýð áèçíåñ ýðõëýõ ãýæ áóé õ¿ì¿¿ñèéí õóâüä õ¿ì¿¿ñò

òàíèë áîëîîã¿é, õºðºíãèéí çàõ çýýëèéí òàëààðõè ìýäëýã áàãà ìºí ºíººäºð

ìàíàé îðîíä õºðºíãèéí çàõ çýýë çîõèõ ¸ñîîð õºãæèæ ¿éë àæèëëàãààãàà ÿâóóëæ

÷àäàõã¿é áàéãàà çýðãýýñ õàðàõàä èéì àðãààð ýõ ¿¿ñâýð îëæ àâàõ íü òèéì ÷ àìàð

ç¿éë áèø þì.

Ò¿ðýýñ

Ò¿ðýýñèéã íýãýí òºðëèéí ñàíõ¿¿æèëò ãýæ ¿çýæ áîëíî. Ó÷èð íü õºðºíãº

ò¿ðýýñëýíý ãýäýã íü õºðºíãº çýýëýýð àâ÷ àøèãëàæ áàéãàà ¿éë àæèëëàãàà þì.

Ò¿ðýýñëýã÷ íü ¿íäñýí õºðºíãº ò¿ðýýëýæ àâñíûõàà òºëºº õàðèëöàí òîõèðîëöîæ

òîãòîîñîí òºëáºðèéã òîäîðõîé õóãàöààíû òóðøèä òºëäºã.

Ò¿ðýýñëýõ íü áýëýí ìºíãº øóóä øààðääàãã¿é ó÷èð èõýíõ æèæèã áèçíåñ

ýðõëýã÷èä àëáàí ãàçðûí òàâèëãà, òîíîã òºõººðºìæ, ìàøèí ìåõàíèçì, ñóóäëûí

ìàøèí, êîìïüþòåð çýðãèéã õóäàëäàæ àâàõààñàà ò¿ðýýñëýõèéã èë¿¿ä ¿çäýã.

Ò¿ðýýñèéí ãýðýý äîîðõ ç¿éë¿¿äèéã àãóóëíà.

Ò¿ðýýñèéí õóãàöàà, ò¿ðýýñèéí õóãàöààã ñóíãàõ ýðõèéí àñóóäàë, ò¿ðýýñèéí

òºëáºðèéí õóâü, ãýðýýíèé íºõöºëèéã õ¿÷èíã¿é áîëãîõ, ò¿ðýýñëýõ áàðààíû ¿íý,

ò¿ðýýñèéí áàðààã àøèãëàæ ãàçðûí íýð, õýâèéí àøèãëàõ çàðäàë áîëîí

äààòãàëûã õýí õàðèóöàõ ãýõ ìýò.

Ò¿ðýýñ íü õýä õýäýí äàâóó òàëòàé.

1.Òºëáºðèéã óäààí õóãàöààíû òóðøèä ã¿éöýòãýæ áîëíî.

Òºëáºðèéí õóâààðèéã ò¿ðýýñëýã÷èéí áîëîìæèíä çîõèöóóëæ ººð÷ëºõèéã

ò¿ðýýñëýã÷ ãîë òºëºâ çºâøººðäºã.

2.Èõýíõ òîõèîëäîëä ò¿ðýýñëýã÷ íü ò¿ðýýñèéí õóãàöàà äóóñàõàä õºíãºëºëòòýé

¿íýýð ºì÷èéã õóäàëäàí àâàõ ýðõòýé.

3.Ñàíõ¿¿ãèéí ÿìàð íýãýí õÿçãààðëàëò áàðàã áàéäàãã¿é.


4.Äàìïóóðàõ òîõèîëäîëä ò¿ðýýñë¿¿ëýã÷ äýýä òàë íü ãóðâàí æèëèéí ò¿ðýýñèéí

òºëáºð øààðääàã áîë çýýë îëãîñîí áàéãóóëëàãà òºëºãäººã¿é ¿ëäñýí á¿õ

ìºíãèéã íýõäýã. Ò¿ðýýñèéí õóãàöàà óðò áàéõ òóñàì æèëä òºëºõ ò¿ðýýñèéí

òºëáºðèéí õóâü áàãàñäàã ãýäãèéã ñàíàõàä èë¿¿äýõã¿é áèçýý.

Ìàíàé îðîíä ãàäààäûí õºðºíãº îðóóëàëòààð áàéãóóëàãäñàí öººõºí àæ

àõóéí íýãæ áàéäãûí èõýíõè íü õóäàëäàà, àÿëàë æóóë÷ëàëûí ñàëáàðò ¿éë

àæèëëàãààãàà ÿâóóëæ áàéíà. Àëèâàà óëñ îðíóóäàä æèæèã àæ àõóéí íýãæèéã

òºðèéí õýìæýýíä äýìæèõýä èõýâ÷ëýí õî¸ð òºðëèéí õýëáýðèéã ñîíãîí àâäàã

áàéíà.

1. Õºðºíãèéí ýõ ¿¿ñâýð ãàðãàæ àðèëæààíû áàíêóóäûã ò¿øèí çýýë îëãîí

äýìæèõ.

2. Çàñãèéí ãàçðûí æèæèã ¿éëäâýðëýëèéã äýìæèõ àãåíòëàãèéí õ¿ðýýíä

àðèëæààíû áàíêóóäûí îëãîæ áóé æèæèã çýýëä àæ àõóéí íýãæèéí ¿íäñýí

õºðºíãºíä áàðüöààëàí áàòàëãàà ãàðãàäàã õýëáýð¿¿ä áàéíà.

Ýõíèé õýëáýð áîëîõ ýõ ¿¿ñâýð îëãîæ æèæèã çýýë îëãîõ õ¿ðýýíä Àçèéí

õºãæëèéí áàíêíû “Àæëûí áàéð íýìýãä¿¿ëýõ òºñºë“, Ãåðìàí óëñûí òîíîã

òºõººðºìæ, ÀÍÓ-ûí öºöãèéí òîñíû çýýëèéí ñàíãèéí òºñºë çýðýã ÿíç á¿ðèéí

òºñë¿¿ä îðæ èðýýä áàéíà.

Õàðèí àðèëæààíû áàíêíû îëãîñîí æèæèã çýýëä çàñãèéí ãàçðààñ áàòàëãàà

ãàðãàæ, àæ àõóéí íýãæèéã äýìæèõ õýëáýð ìàíàé óëñàä îãò õýðýãëýãäýæ

áàéãààã¿é íü ¿¿íèéã õýðýãæ¿¿ëýã÷ ìåõàíèçì òîãòîãöîî ìàíàé óëñàä áèé

áîëîîã¿éòýé õîëáîîòîé.

ªºðèéí ãýñýí õóðèìòëàë áàãàòàé ìàíàé îðíû õóâüä æèæèã áèçíåñò

ãàäààäààñ õèéõ õºðºíãº îðóóëàëòûã íýìýãä¿¿ëýõ íü èõ à÷ õîëáîãäîëòîé ç¿éë

áîëîâ÷ ìàíàé óëñûí õºðºíãèéí çàõ çýýëèéí õºãæèë ñóë äîðîé, áàíê ñàíõ¿¿ãèéí

òîãòîëöîî íü òýð ÷èãòýý õÿìðàëòàé áàéãàà íü ãàäààäûí õºðºíãº îðóóëàëò

îðæ èðýõ áîëîìæèéã õààæ áàéíà.

Äîîðõè øàëòãààíóóäûí óëìààñ ìàíàé æèæèã áèçíåñ ýðõëýã÷èä áîëîí

øèíýýð ýðõëýõèéã õ¿ñýã÷èä çàõ çýýë äýýð ºðñºëäºõ òàëààð òààëàìæã¿é íºõöºëä

áàéãàà áºãººä ýäãýýð íü õºðºíãèéí äóòàãäëàà íºõºõ äýìæëýã àâàõ áàíê


ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëàãûí ¿éë àæèëëàãààíû öàð õ¿ðýýíä òýð á¿ð õàìðàãäàæ,

ñàíõ¿¿ãèéí áýðõøýýëýýñ ãàð÷, õ¿ññýí ñàíàñàíàà õèéæ ÷àäàõã¿é áàéíà.

-Áèçíåñ ýðõëýã÷äèéí ìýäëýã, ìýðãýæèë ìóó

-Ìîíãîëä õºðºíãèéí çàõ çýýë çîõèõ ¸ñîîð õºãæèæ, ¿éë àæèëëàãààãàà ÿâóóëæ

÷àääàãã¿é, ìàíàé õ¿ì¿¿ñèéí ¿íýò öààñ õºðºíãèéí çàõ çýýëèéí òàëààðõè ìýäëýã,

ìýäýýëýë ìóó.

-Ìàíàé óëñûí áàíê ñàíõ¿¿ãèéí ñèñòåì á¿õýëäýý õÿìðàëä îðîîä áàéíà. ¯¿íèé íýã

ãîë æèøýý: Áàíêóóä ºìíº îëãîñîí çýýëýý ýðã¿¿ëýí òºë¿¿ëæ ÷àäàõã¿é áàéãàà

ó÷ðààñ òºëáºðèéí ÷àäâàðã¿é áîëæ èõýíõè òîì áàíêóóä õàðèëöàã÷äûí òºëáºð

òîîöîîã õèéæ ºã÷ ÷àäàõã¿é áîëñíû çýðýãöýý çýýë îëãîëò òýäãýýð áàíêóóäûí

õóâüä á¿ðýí çîãñîîä áàéíà.

-Ãàäààäûí õºðºíãº îðóóëàëò îðæ èðýõ áîëîìæ á¿õèé ë òàëààð á¿ðäýýã¿é

-Áàíê ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëàãààñ îëãîõ çýýë ìàø õÿçãààðëàãäìàë, ÿëàíãóÿà

æèæèã áèçíåñò îëãîõ çýýë

Äýýðõè íºõöºë áàéäëààñ õàðàõàä áàíê ñàíõ¿¿ãèéí ñèñòåìèéí õóâüä æèæèã

áèçíåñ ýðõëýã÷äèéí õºðºíãèéí äóòàãäëûã íºõºõºä óëàì áýðõøýýëòýé áîëæ

áàéíà. Èéìýýñ áèçíåñ ýðõëýã÷èä íü ººðèéí õàìààòàí ñàäàí, íàéç íºõºäòýéãýý

õàìòðàí àæèëëàæ áîëõîîñ ãàäíà áèçíåñ ýðõëýã÷èä ººðñäèéí äîòîîä áîëîëöîî,

õàìòûí õ¿÷ äýýð òóëãóóðëàí Õàäãàëàìæ çýýëèéí õîðøîîã áàéãóóëàí àæèëëàæ

áîëîõûí çýðýãöýý ò¿¿íèé ãèø¿¿í áîëñíîîð ººðèéí ñàíõ¿¿ãèéí õýðýãöýýã õàíãàõ

áîëîìæòîé áîëîõ þì.

Õàäãàëàìæ çýýëèéí õîðøîî

Áèå áèåíäýý ñàíõ¿¿ãèéí ¿éë÷èëãýý ¿ç¿¿ëýí òóñëàõààð õàìòàð÷

àæèëëàõààð çîõèîí áàéãóóëàãäñàí õýñýã õ¿ì¿¿ñèéã õàäãàëàìæ çýýëèéí õîðøîî

ãýíý. Õàäãàëàìæ çýýëèéí õîðøîîíû õóóëèéí õ¿ðýýíä ÿâàãäàõ áà õîðøîî íü àæ

àõóéí íýãæýýñ ÿëãàãäàõ îíöëîãèéã òîäîðõîéëáîë:


Õ¿ñíýãò 1

Õîðøîî Õóâü íèéë¿¿ëñýí ÀÀÍ

Ãèø¿¿ä Õîðøîîíû ¿éë÷èëãýýã àøèãëàõ

ñîíèðõîëòîé õ¿í á¿õýí ãèø¿¿í áîëæ

áîëíî. Îðóóëáàë çîõèõ õºðºíãèéí

õýìæýý º÷¿¿õýí áàãà ó÷ðààñ

ãèø¿¿íýýð ýëñýõ ÿâäàë àìàðõàí

áàéíà.

Õºðºíãº îðóóëàõ ÷àäâàðòàé

öººí òîîíû õ¿í ãèø¿¿í áàéæ

áîëíî. Íèéãýìëýãèéí ýçýä

øèíý ãèø¿¿í ýëñ¿¿ëýõýýñ

òàòãàëçàæ áîëíî.Îðóóëáàë

çîõèõ õºðºíãèéí õýìæýý

ãîëäóó àñàð èõ áàéõ áºãººä

íèéãýìëýãèéí õóâèéí ÷ºëººò

çàõ çýýëèéí ¿íýýð õóäàëäàæ

àâíà.

Ýçýí Õîðøîîíû ¿éë÷èëãýýã àøèãëàã÷èä

/¿éë÷ë¿¿ëýã÷èä/ ãèø¿¿ä íü

õîðøîîíû ýçýí ìºí.

Õºðºíãº îðóóëàã÷èä îðóóëñàí

õºðºíãºíäºº õÿíàëò òàâèíà.

Õÿíàëò Ãèø¿¿ä òýãø ýðõèéí ¿íäñýí äýýð

õÿíàëòûã ã¿éöýòãýíý.

Õºðºíãº îðóóëàã÷èä îðóóëñàí

õºðºíãºíäºº õÿíàëò òàâèíà.

Îðëîãî Õîðøîî ººðºº àøãèéí õîéíîîñ

õººöºëäºõã¿é. Ãîë ¿¿ðýã íü

õîðøîîíû ãèø¿¿äèéí ýðõ àøãèéã

äýìæèõýä îðøèæ áàéãàà ó÷ðààñ

õîðøîîíû àæèëëàãààíààñ ãàðàõ

àëèâàà äàâóó òàëûã ¿¿íèé äîòîð

îðëîãûã ãèø¿¿äýä äàìæóóëæ ºãíº.

Îðëîãûã ãèø¿¿äýä õîðøîîíû

¿éë÷èëãýýã àøèãëàñàí õýìæýýãýýð

íü õóâèàðëàíà. /õºíãºëºëò ¿ç¿¿ëíý/

Òóñ ÀÀÍ-í ãîë çîðèëãî íü

àøèã îëîõîä îðøèíî. Ýíý

àøãèéã îðóóëñàí õºðºíãèéí

íü õýìæýýãýýð õ¿¿ áîëãîí

õºðºíãº îðóóëàã÷äàä

õóâèàðëàíà. Àøèã õóâèàðëàõ

ãîë çàð÷èì áîë îðóóëñàí

õºðºíãèéí íü õýìæýýãýýð

õóâèàðëàõ ÿâäàë þì. Êîìïàíû

õóâüä ä¿ðìèéí ñàíä îðóóëñàí

õºðºíãèéí õýìæýýãýýð,

íºõºðëºë íü ä¿ðìèéí ñàíä

îðóóëñàí õóâü áà õóâèéí ýä

õºðºíãººð õàðèóöëàãà

õ¿ëýýäýã.


Çîðèëãî

Õàäãàëàìæ çýýëèéí õîðøîî íü ãèø¿¿äèéí ýäèéí çàñàã, íèéãýì àõóé

ñî¸ëûí õýðýãöýý çîðèëãîä íèéöñýí ¿éë àæèëëàãàà ÿâóóëàõ, æèæèã áèçíåñèéí

òºñëèéã ñàíõ¿¿æ¿¿ëýõ, ñóðãàëò ñåìèíàð çîõèîí áàéãóóëàõ, íèéãýìä ýçëýõ áàéð

ñóóðèéã áýõæ¿¿ëýõ çîðèëãîòîé.

Öààøäûí çîðèëò íü: Õîðøîîíûõîî íèéò àêòèâûã íýìýãä¿¿ëýõ, õºðºíãºº

àøèãòàé áàéðøóóëàõ, áèçíåñèéí ñàéí òºñºë øàëãàðóóëàí ñàíõ¿¿æ¿¿ëýõèéí

òóëä òîäîðõîé õýìæýýíèé õàäãàëàìæèéã òºâëºð¿¿ëýí áàéðøóóëàõ, äóíäûí

õóðèìòëàëàà íýìýãä¿¿ëýõ, òºñºë õýðýãæ¿¿ëýã÷ áîëîí áàíê ñàíõ¿¿ãèéí

áàéãóóëëàãàòàé õàìòðàí õºãæëèéí ÷èã õàíäëàãà á¿õèé òºñºë õýðýãæ¿¿ëýõ,

ãèø¿¿äèéí õóðèìòëàëûã íýìýãä¿¿ëýõ çàìààð íèéò àêòèâûã òîäîðõîé õóâèàð

íýìýãä¿¿ëýõ çîðèëãîòîé áàéäàã.

Õàäãàëàìæ çýýëèéí õîðøîîíû ¿íäñýí çàð÷èì: Îëîí óëñûí áàòàëñàí

õîðøîîäûí ¿íäñýí çàð÷èìä ¿íäýñëýí ¿éë÷èëãýýíèé àæëàà ÿâóóëäàã.

I çàð÷èì : Ñàéí äóðûí íýýëòòýé ãèø¿¿í÷ëýë.

Õîðøîîä íü ñàéí äóðûí áàéãóóëëàãà, ò¿¿íèé ¿éë÷èëãýýíýýñ àøèãëàõ

áîëîìæòîé ãèø¿¿íèéõýý õàðèóöëàãûã õ¿ëýýõ ÷àäâàðòàé õ¿í á¿õýíä íýýëòòýé.

- Íàñ õ¿éñ íèéãìèéí äàâõàðãà, óëñ òºðèéí ¿çýë áîäëîîð ÿëãàâàðëàí

ãàäóóðõàõã¿é áàéõ.

- Àëáàäëàãûí æóðìààð ãèø¿¿íä ýëñ¿¿ëýõã¿é áàéõ.

- Ãèø¿¿íýýð ýëñýõýä ÿìàð íýãýí øàëòãààíààð õîðèã òàâèõã¿é áàéõ.

- Ãèø¿¿íýýñ ãàðàõàä õÿçãààð òàâèõã¿é.

- Íèéòëýã íýãýí àøèã ñîíèðõîëä òóëãóóðëàñàí .

- Õàìòðàí àæèëëàõ çàìààð õàðèëöàí áèå áèåäýý òóñëàõ

- Õóðèìòëàë áèé áîëãîõ.

II çàð÷èì: Ãèø¿¿äèéí àðä÷èëñàí óäèðäëàãà, õÿíàëò.

ÕÇÕ íü áîäëîãî øèéäâýð ãàðãàõàä ãèø¿¿ä íü èäýâõòýé îðîëöäîã ººðèéí,

ãèø¿¿äèéí óäèðäëàãà, õÿíàëòàíä àæèëëàãàä àðä÷èëñàí áàéãóóëëàãà þì.

Õîðøîîíû óäèðäëàãàä ñîíãîãäñîí ãèø¿¿ä áóñàä ãèø¿¿äèéí ºìíº õàðèóöëàãà

õ¿ëýýæ òýäýíä òàéëàãíàíà.

- Íýã ãèø¿¿í íýã ñàíàëûí ýðõòýé.


- Èòãýìæëýãäñýí õ¿íýýð äàìæóóëàí ñàíàë ºãºõ ýðõã¿é.

- Á¿õ ãèø¿¿äèéí õóðàë äýýä áàéãóóëëàãà áàéíà.

- Îëîíõèéí ñàíàëààð øèéäâýð ãàðãàíà.

- Õóó÷èí áà øèíý ãèø¿¿ä òýãø áàéäàëòàé.

- Õîðøîîã õÿíàæ øàëãàõ àñóóäàëä ãèø¿¿í øóóä áîëîí øóóä áóñ çàìààð

îðîëöîõ

Áàéíãûí õÿíàëò øàëãàëò ÿâóóëæ áàéõ.

III çàð÷èì : Ãèø¿¿äèéí ýäèéí çàñãèéí îðîëöîî

Ãèø¿¿ä õîðøîîíûõîî õºðºíãºíä øóäàðãà õóâü íýìýð îðóóëæ, àðä÷èëñàí

õÿíàëò òàâèíà. Ýíý õºðºíãèéí íýã õýñýã íü õîðøîîíû ºì÷ áîëíî. Ãèø¿¿íýýð

ýëñýõ íºõöºëä çààãäñàí òîõèîëäîëä ãèø¿¿ä õóâü íèéë¿¿ëñýí õºðºíãºíäºº

õÿçãààðëàãäìàë õýìæýýíèé íºõâºð àâ÷ áîëäîã. Ãèø¿¿ä öýâýð îðëîãîî äîîðõè

çîðèóëàëòààð õóâèàðëàíà. ¯¿íä: Õîðøîîãîî õºãæ¿¿ëýõ, áîëîëöîîãîîðîî ¿ë

õóâààãäàõ íººö áèé áîëãîõ, õîðøîîíû àæèëä îðîëöñîí áàéäëûã õàðãàëçàí

ãèø¿¿äýä íîîãäîë àøèã îëãîõ, ãèø¿¿äèéí çºâøººðñºí áóñàä ¿éë÷èëãýýíèé

àæëûã äýìæèõ

Òîäîðõîé õýìæýýíèé íîîãäîë àøèã õ¿ðòýíý.

Õóâü õ¿íèé îðóóëñàí õºðºíãèéí õýìæýýã ¿ë õàðãàëçàí ãèø¿¿ä òýãø ýðõ

ýäëýíý.

Íýã õ¿íèé îðóóëæ áóé õºðºíãèéí õýìæýý õîðøîîíû íèéò õºðºíãèéí 20 %

èë¿¿ áàéæ áîëîõã¿é.

¯éë àæèëëàãààãàà ºðãºæ¿¿ëýõ, ãèø¿¿ääýý õºíãºëºëò ¿ç¿¿ëýõ ,íèéãìèéí

õîëáîãäîëòîé ¿éë÷èëãýýã õºãæ¿¿ëýõýä çîðèóëàí íººö ñàí áàéãóóëíà.

Ãèø¿¿äýä äèâèäåíä õóâèàðëàõ

IV çàð÷èì : Áèå äààñàí, òóñãààð áàéäàë

Õîðøîîä íü áèå äààñàí, ººðºº ººðèéãºº òýòãýõ áàéãóóëëàãà áºãººä

ººðèéí ãèø¿¿äèéí óäèðäëàãà, õÿíàëòûí äîð àæèëëàíà. Õýðýâ õîðøîîä íü

ººðèéí áàéãóóëëàãàòàé ¿¿íèé äîòîð çàñãèéí ãàçðûí áàéãóóëëàãóóäòàé ãýðýý

õýëöýë õèéõ áóþó ãàäíû ýõ ¿¿ñâýðýýð õºðºíãºº íýìýãä¿¿ëáýë ººðèéí

ãèø¿¿äýýñ àðä÷èëñàí õÿíàëò òàâèõ áîëîìæèéã õàíãàæ. Õîðøîîíû áèå äààñàí

áàéäëûã õàäãàëàõ íºõöºëèéã á¿ðä¿¿ëñýí áàéíà.


Á¿õ ãèø¿¿äèéí õóðàë äýýä ýðõ áàðèõ áàéãóóëëàãà

Óäèðäëàãà /òýðã¿¿ëýã÷èä, óäèðäàõ çºâëºë áîëîí õîðøîîíû ãèø¿¿ä/ íü

çºâõºí ãèø¿¿äèéí äóíäààñ ñîíãîãäîíî.

V çàð÷èì : Áîëîâñðîë, ñóðãàëò, ìýäýýëýë

Õîðøîî íü ººðèéí õîðøîîã õºãæ¿¿ëýõýä ¿ð ºãººæòýé õóâü íýìýð îðóóëàõ

÷àäâàðûã íýìýãä¿¿ëýõ çîðèëãîîð ñîíãóóëü õ¿ëýýñýí òºëººëºã÷èä, ìåíåæåð

áîëîí àëáàí õààã÷äàä çîðèóëàí áîëîâñðîë îëãîõ, ñóðãàëòàíä õàìðóóëàõ àæëûã

çîõèîí áàéãóóëíà. Õîðøîî íü îëîí ò¿ìýíä ÿëàíãóÿà çàëóó÷óóä, èäýâõòýí¿¿äýä

õîðøîîëëûí ìºí ÷àíàð, äàâóó òàëûí ñóðòàë÷èëãàà õèéæ ìýäýýëýë ºã÷ áàéäàã

áîëîâñðîëûí õîðîî áàéãóóëæ àæèëëàíà.

Õîðøîîíû áîëîâñðîë, ñóðãàëòàíä çîðèóëàí ñàí áàéãóóëíà.

Ãèø¿¿íýýð ýëñ¿¿ëýõèéí ºìíº ýëñýã÷äèéã ñåìèíàðò ñóóõ øààðäëàãà

òàâèäàã.

ªì÷èéí ýçýä áóþó ãèø¿¿äèéí õóðàë

Àëáàí õààã÷èä áóþó îðîí òîîíû àæèëòíóóäûí ñóðãàëòûã øàò äàðààëàí

¿ðãýëæë¿¿ëíý.

VII çàð÷èì : Õîðøîîä õîîðîíäûí õàìòðàí àæèëëàãàà

Õîðøîîä íü îðîí íóòàã, ¿íäýñíèé áîëîí á¿ñ íóòàã, îëîí óëñûí õýìæýýíä

ººð õîîðîíäîî õàìòàð÷ àæèëëàõ çàìààð õîðøîîëëûí õºäºëãººíèéã áýõæ¿¿ëýí,

ãèø¿¿ääýý ºð ºãººæòýé ãèø¿¿ääýý ¿éë÷ëýõèéã ýðìýëçýíý.

Ýäèéí çàñãèéí èíòåãðàöèéí òºñºëä çîðèóëàí òºâëºðñºí ñàí,

õîðøîîëëûí ãàäààä õóäàëäàà, õîðøîîëëûí äààòãàë çýðýãò îðîëöîíî.

Õîðøîîíû ¿éë àæèëëàãààíû ¿íäñýí ÷èãëýë

Ìºíãºí õàäãàëàìæ , çýýëèéí õîðøîî íü äàðààõ ¿éë àæèëëàãààã ÿâóóëäàã. ¯¿íä:

Ìºíãºí õàäãàëàìæ á¿ðä¿¿ëýõ

Æèæèã àæ àõóé, ¿éë÷èëãýý ýðõëýõýä íü äýìæèí çýýë îëãîõ

Ãèø¿¿äýä õîðøîîã ò¿øèãëýí àæèëëàõ, àìüäðàë àõóéãàà äýýøë¿¿ëýõýä

íü òóñëàëöàà, ¿éë÷èëãýý ¿ç¿¿ëýõ

Ãèø¿¿äýä çàõ çýýëèéí ýäèéí çàñàã, óäèðäëàãà, àìüäðàë àõóéãàà

äýýøë¿¿ëýõýä íü òóñëàëöàà, ¿éë÷èëãýý ¿ç¿¿ëýõ


Ãèø¿¿äýä àðä÷èëñàí ¿íäñýí äýýð ººðºº ººðñäèéãºº óäèðäàí íèéãìèéí

èäýâõýý äýýøë¿¿ëæ, ¿íýí÷ øóäðàãûã äýýäëýí íýð òºðºº õàäãàëæ ÿâàõûã

ýðõýìë¿¿ëýõ

Ìºí õîðøîî íü ¿éë àæèëëàãààíûõàà õ¿ðýýã ºðãºòãºæ ãèø¿¿äèéí æèæèã,

äóíä ¿éëäâýðëýëèéí òºñëèéã äýìæèõèéí òóëä äóíä áîëîí óðò õóãàöààíû çýýë

îëãîõ íºõöºëèéã áèé áîëãîõ òàëààð õºðºíãèéí ýõ ¿¿ñâýðèéã ñóäëàõ, ãàäààä

äîòîîäûí ñàíõ¿¿æ¿¿ëýã÷ áàéãóóëëàãóóäòàé õàìòàð÷ àæèëëàõ, õàðèëöàí

ìýäýýëýë ñîëèëöîõ çýðýã ¿éë àæèëëàãààã ÿâóóëæ áàéäàã.

¯¿íýýñ ãàäíà çàõ çýýëèéí ýäèéí çàñãèéí íèéãýìä øèëæèæ áóé ºíºº ¿åä

îðîí íóòãèéí íººö áîëîëöîî, ººðñäèéí ìýäëýã ÷àäâàð, ñàíõ¿¿ãèéí áîëîìæèíä

òóëãóóðëàí, çàõ çýýëèéí ýðýëò õýðýãöýýíä çîõèöóóëæ, ¿éëäâýðëýë, ¿éë

àæèëëàãàà ÿâóóëàõàä öààøèä óëàì áîëîâñðîíãóé àæèëëàõ áîëîìæòîé þì. ÕÇÕ-

íû ¿éë àæèëëàãàà íü äàðààõè õîðîîäîîð äàìæèí çîõèîí áàéãóóëàãääàã.ÕÇÕ-íû

õîðîîäûí ÿâóóëäàã ¿éë àæèëëàãààã òóñ òóñàä íü àâ÷ ¿çüå.

ÍÝÃ.Ñîíãóóëèéí õîðîî Ýíý íü ãèø¿¿äèéí õ¿ðýýã ºðãºòãºõ òàëààð áîäëîãî

áîëîâñðóóëàõ, õýðýãæ¿¿ëýõ àæëûã õèéäýã. ªºðººð õýëáýë øèíýýð ãèø¿¿í

ýëñ¿¿ëýõ, ãèø¿¿íýýñ õàñàõ, ÷ºëººëºõ àñóóäëààð ñàíàë áîëîâñðóóëæ çàõèðëóóäûí

çºâëºëä áîëîí á¿õ ãèø¿¿äèéí õóðàëäààíä îðóóëíà. Ñîíãóóëèéí àñóóäàëòàé

õîëáîîòîé á¿õèé ë ¿éë àæèëëàãààíû çààâàð æóðìûã áîëîâñðóóëàõ, õýðýãæ¿¿ëýõ,

áîëîâñîí õ¿÷íèé íººöèéã ñóäëàõ, õºãæ¿¿ëýõ, ëèäåð áýëòãýõ çýðýã àæèëëàãààã

ÿâóóëäàã.

ÕÎ¨Ð.Ìºíãºí õàäãàëàìæ, çýýëèéí õîðîî Óã õîðîîã á¿õ ãèø¿¿äèéí õóðëààñ

áàéãóóëíà. Õîðîî íü 3-7 õ¿íèé á¿ðýëäýõ¿¿íòýé áàéäàã. ÕÇÕ-íû õàäãàëàìæ

çýýëèéí õîðîî íü õîðøîîíû õàäãàëàìæèéí áîäëîãûí ÷èã õàíäëàãûã

òîäîðõîéëîí ãèø¿¿äèéí õóðèìòëóóëñàí ìºíãºí õºðºíãèéí ýõ ¿¿ñâýðèéã

ãèø¿¿äèéí õºãæèëä çîðèóëàí ç¿é çîõèñòîé áàéðøóóëàí àøèãëàõàä çîðèëãî íü

îðøèíî.

Çýýëèéí õîðîîíû ¿éë àæèëëàãàà íü çýýë àâàõ ãèø¿¿äèéã á¿õ òàëààð

ñóäëàõ, çýýë õ¿ññýí áàðèìò ìàòåðèàëûã õ¿ëýýæ àâàõ, áèçíåñèéí òºñºëä

ñàíõ¿¿ãèéí ä¿í øèíæèëãýý õèéõ áà áèçíåñèéí ¿éë àæèëëàãààíû ÿâöûã ãàçàð

äýýð íü áîëîí òóõàéí íºõöºë áàéäàëòàé íü óÿëäóóëàí øàëãàæ ¿çñýíèé ¿íäñýí


äýýð çýýë àâàõ ºðãºäëèéã ýõíèé øàòàíä ñîíãîí øàëãàðóóëíà. Ìºí çýýë

îëãîëòûí ¿éë àæèëëàãààã çîõèîí áàéãóóëàõ, ýíý òàëààð áîäëîãî áîëîâñðóóëàõ,

õîðøîîíû ìºíãºí õàäãàëàìæ, çýýëèéí òàëààð òàíèëöóóëãà òàéëàí áè÷èæ

çàõèðëóóäûí çºâëºëä ñàðä íýã óäàà òàíèëöóóëíà.

Öààøëààä õîðøîîíû ìºíãºí õàäãàëàìæ, õóðèìòëàëûã íýìýãä¿¿ëýõ

òàëààð àæèëëàõ, íÿãòëàí áîäîõ á¿ðòãýë õºòëºõ, õîðøîîíû àêòèâ, ïàññèâûã

óäèðäàõ, õàäãàëàìæèéí õ¿¿íèé õýìæýýã çýýëèéí õ¿¿íèé õýìæýý ãèø¿¿äèéí

áèçíåñèéí òºñëèéí ¿ð ºãººæ, öèêëòýé óÿëäóóëàí çîõèöóóëàõ áîäëîãî

áîëîâñðóóëæ, çàõèðëóóäûí çºâëºëä áîëîí á¿õ ãèø¿¿äèéí õóðàëä òàíèëöóóëíà.

Çýýëèéí ¿éë àæèëëàãààíä çýýëèéí áîäëîãî íü ãèø¿¿äýýñ õóðèìòëóóëàí

á¿ðä¿¿ëñýí ìºíãºí õºðºíãº, ýõ ¿¿ñâýðèéã àøèãòàé áàéðøóóëàõààð çîõèîí

áàéãóóëàãäñàí áàéõ áà íýã çýýëäýã÷èä îëãîõ çýýëèéí õýìæýý íü ò¿¿íèé ýðõëýí

ÿâóóëæ áóé áèçíåñèéí ¿éë àæèëëàãààíû öàð õ¿ðýýíýýñ õàìààðíà.

Ãèø¿¿íèé õàäãàëóóëñàí õàäãàëàìæèéí ä¿íãýýñ 2-5 äàõèí èõ çýýë îëãîíî.

Àâàõ çýýëèéí õýìæýý íü áèçíåñèéí ¿éë àæèëëàãààíû îðëîãîîñ çàðëàãàà íºõºæ

öýâýð îðëîãîòîé áàéæ ÷àäàõóéöààð çîõèîí áàéãóóëàãäñàí áàéõ áà çààâàë

ººðèéí õºðºíãººð áàðüöààëàãäñàí áàéíà.

Çýýëèéí õ¿¿íèé õóâüä ãýâýë çýýëèéí õ¿¿ íü õîðîîíû á¿õ ãèø¿¿äèéí

õóðëààñ òîãòîîãäñîí õýìæýýíä áàéíà. Çýýëèéí õ¿¿ãèéí äîîä õýìæýýã áèçíåñèéí

¿éë àæèëëàãààã àøèãòàéãààð ÿâóóëàõ áîëîìæ á¿õèé çàõ çýýëèéí îð÷íû

ìýäðýìæòýéãýýð ãèø¿¿äèéí õóðèìòëóóëñàí ìºíãºí õàäãàëàìæèíä îëãîõ

õ¿¿íýýñ 2-3 äàõèí èõ áàéõààð òîãòîîíî.

Ìºí çýýëèéí õ¿¿ã òºñë¿¿äèéã øàëãàðóóëàõ ÿâöàä ºðñºëäººíèé æóðìààð

òîãòîîæ áîëäîã. Õîðøîîíû ãèø¿¿äýä çýýë îëãîõ, îëãîñíû äàðàà áèçíåñèéí

¿éë àæèëëàãààíä íü àíõààðàë òàâèõ, ñàíàë çºâëºãºº ºãºõ, áàðüöààíû

õºðºíãèéí íàéäâàðòàé ýñýõýä õÿíàëò òàâèõ çýðýã á¿õèé ë ¿éë àæèëëàãààíä

õîðîîä á¿õ ãèø¿¿äèéí õóðëààð áàòëàãäñàí æóðìûí äàãóó ýðõ ¿¿ðýã õàðèóöëàãà

õ¿ëýýíý.

Õîðøîîíû õàäãàëàìæ íü ãèø¿¿äèéí õóðèìòëóóëñàí áîëîí õàäãàëóóëñàí

õóãàöààòàé áà õóãàöààã¿é ìºíãºí õºðºíãººñ á¿ðääýã. Õîðîî íü õàäãàëàìæèéí

õóðèìòëàëûã íýìýãä¿¿ëýí, õàäãàëàìæèéí õ¿¿íèé õóâèéí õýìæýýã õîðøîîíû


çýýëèéí áîäëîãîòîé óÿëäóóëàí óÿí õàòíààð çîõèöóóëæ, õ¿¿íèé òîîöîîã çîõèõ

æóðìûí äàãóó õèéí íÿãòëàí áîäîõ á¿ðòãýëä òóñãàæ áàéõûí õàìò Õîðøîîíû

áîäëîãûã áîëîâñðóóëàõàä ãèø¿¿äèéí îðîëöîîã íýìýãä¿¿ëýõýä îðøèíî.

Ãèø¿¿í òóñ á¿ðò õàäãàëàìæèéí äàíñ íýýæ ,òóñãàé êàðò õºòºëæ ñàð á¿õ

õ¿¿ã áîäîæ ºãºí íýìýãä¿¿ëæ áàéõ áºãººä ãèø¿¿ä ººðºº õ¿ññýí òîõèîëäîëä á¿õ

ãèø¿¿äèéí õóðëààð õýëýëöýí õàäãàëàìæèéí äàíñûã õààæ,íîîãäîõ õ¿¿ õóâü

õýìæýýã áîäîæ îëãîíî.

Õàäãàëàìæèéí õºðºíãºº 6-í ñàðààñ äýýø õóãàöààòàéãààð îðóóëàõ áà ñàð

á¿ðèéí õ¿¿ãèéí õýìæýý õóðèìòëóóëàí á¿ðä¿¿ëñýí õºðºíãèéã àøèãòàéãààð

áàéðøóóëñàí òýð õýìæýýíýýñ 2-3 õóâèàð áàãà áàéíà. Ñàð á¿ð õºðºíãèéí ýõ

¿¿ñâýðèéí òàéëàíã ãèø¿¿äèéí ìºíãºí õàäãàëàìæèéí õóãàöààíû ýðãýëòòýé

óÿëäóóëàí ãàðãàæ ò¿¿íèéãýý çýýëèéí õîðîî òýðã¿¿ëýã÷äèéí çºâëºëä

òàíèëöóóëíà.

ÃÓÐÀÂ. Òóñãàé õîðîî

Óã õîðîîã çàõèðëóóäûí çºâëºë òîìèëîõ áà á¿ðýëäýõ¿¿íèéã õîðîîäóóäààñ

ñîíãîíî. Õîðîî íü öàã ¿åèéí àæëûí øààðäëàãààð çîõèîí áàéãóóëàãäàõ áºãººä

õîðøîîíû àêòèâ, ïàññèâûí óäèðäëàãàä õÿíàëò òàâèäàã. Ò¿¿íýýñ ãàäíà

ãèø¿¿í÷ëýë, áîëîâñîí õ¿íèéã ñóäëàõ, áýëòãýõ àñóóäëûã õàðèóöàõ áà ñóðãàëòûí

õîðîîòîé çàðèì òîõèîëäîëä õàìòàð÷ àæèëëàíà.

ÄªÐªÂ. Ñóðãàëòûí õîðîîíû á¿òýö, çîõèîí áàéãóóëàëò

ªíºº ¿åä õîðøîîã àìæèëòòàé õºãæ¿¿ëýõ õàìãèéí ÷óõàë õ¿÷èí ç¿éëèéí

íýã íü Áîëîâñðîë, Ñóðãàëò, Ìýäýýëýë /ÁÑÌ/ þì. ÁÑÌ Õîðøîîíû ¿éë

àæèëëàãààíû ÷àäàâõèéã ñàéæðóóëàõàä çàéëøã¿é õýðýãòýé õàìãèéí ÷óõàë

ç¿éëñèéí íýã ìºí. ÁÑÌ-ã¿éãýýð õîðøîîíû äýìæèã÷ ãèø¿¿í, æèíõýíý ãèø¿¿í,

õîðøîîíû àæèëòàí, óäèðäëàãûí çºâëºë áîëîí õîðîîíû ãèø¿¿ä àëèí áîëîâ÷

àìæèëòàíä õ¿ð÷ ÷àäàõã¿é.

Ñóðãàëòûí õîðîî íü ñóðãàëòûí õºòºëáºð áîëîâñðóóëàõ áà ¿¿íä ãèø¿¿ä

áýëòãýõ, ãèø¿¿äèéí äóíä áèçíåñèéí ñöðãàëò ÿâóóëàõ, õîðøîîíû ¿éë

àæèëëàãààíû òàëààð ãèø¿¿äýä ìýäýýëýë õ¿ðãýõ, õîðøîîíû òóõàé ìýäýýëëèéã

ãàäàãø õýâëýë ìýäýýëëèéí õýðýãñëýýð òàðààõ, ñóðòàë÷ëàõ, çàõèðëóóäûí


çºâëºëä ñóðãàëòûí õºòºëáºðèéã òàíèëöóóëàõ çýðýã àæëóóäûã çîõèîí

áàéãóóëäàã.

Õîðîîíû ¿íäñýí ¿¿ðýã íü: ÁÑÌ-èéí òºëºâëºëò, çîõèîí áàéãóóëàëò,

óäèðäàí ÷èãë¿¿ëýëò áà õÿíàëò ìºí. ÁÑÌ-èéí õºòºëáºðèéã áîëîâñðóóëàõûí

òóëä ñóðãàëò, õýðýãöýý øààðäëàãûí ñóäàëãààã áîëîâñðóóëæ õýðýãæ¿¿ëíý.

Áàòëàãäñàí ñóðãàëòûí õºòºëáºðèéí äàãóó ÁÑÌ-èéí àæëûã õýðýãæ¿¿ëýõ

ñóðãàëòûí ìàòåðèàë, ¿ç¿¿ëáýð, õýðýãñýë çàéëøã¿é øààðäàãäàõ òå,õíèê

õýðýãñýëèéã õóäàëäàí àâàõààð çàõèàëàõ, ò¿ðýýñëýõ áóþó çýýëäýõ òàëààð ñàíàë

ãàðãàí çîõèîí áàéãóóëíà.

Õîðøîîíä øèíýýð ýëñýæ áóé ãèø¿¿äèéí ºðãºäºë, àíêåò áîëîí ñóðãàëòûí

ÿâöàä ñóðãàëòàíä áèå äààí îðîëöîæ áóé áàéäàë çýðãýýñ ¿íäýñëýí õîðøîîíä

øèíýýð ýëñýõ ãèø¿¿äèéã òàíèëöóóëàõàä òóñàëíà.

ÁÑÌ-èéí õºòºëáºðèéí áèåëýëòèéí ÿâöàä õÿíàëò òàâüæ ¿íýëýëò,

ä¿ãíýëò ºã÷ áàéíà. ¯íýëýëò ä¿ãíýëòèéí ãîë çîðèëãî íü ìóó ñàéí ãýæ ÿìàð íýã

ä¿í òàâèõàä áóñ àæëûí ¿ð ä¿í õýð áàéãàà, ¿éë àæèëëàãàà áîäèòîé

òºëºâëºãäñºí ýñýõ, õýðýãæèõ áîëîìæ áàéãàà ýñýõ, ÷óõàì þó íýìæ õàñàõ

õýðýãòýé áàéãàà òàëààð óäèðäëàãûí çºâëºëòýé áàéíãà çºâëºæ àæèëëàõàä

îðøèíî.

Òàâ. Õÿíàëòûí õîðîî

ÕÇÕ-íû õÿíàëòûí õîðîîã á¿õ ãèø¿¿äèéí õóðëààð 3-5 õ¿íèé

á¿ðýëäýõ¿¿íòýéãýýð ñîíãîäîã áà õîðîî ñàðä 1-ýýñ äîîøã¿é óäàà õóðàëäàíà.

Ýíý õîðîî íü õºíäëºíãèéí õÿíàëòûí ¿¿ðãèéã õ¿ëýýõ áºãººä õîðøîîíû ¿éë

àæèëëàãààíû áîäëîãî, ÷èãëýë, çîðèëãîî õýðýãæ¿¿ëæ áàéãàà àðãà çàì ìºí

õºðºíãèéí çàðöóóëàëò, õàäãàëàëò, õàìãààëàëò, õóâààðèëàëò, ñàíõ¿¿,

ìåíåæìåíò, íèéãýì àõóéí ÷èãëýëýýð õîðøîîíû ¿éë àæèëëàãààíä òîãòìîë

õÿíàëò, øàëãàëò õèéæ õîðøîîíû çàõèðëóóäûí çºâëºëººñ õàðààò áóñààð

àæèëëàíà.

Óã õîðîî íü øààðäëàãàòàé òîõèîëäîëä á¿õ ãèø¿¿äèéí ýýëæèò áóñ

õóðëûã çàðëàí õóðàëäóóëíà. Ìºí õîðøîîíû ñàíõ¿¿, ýä õºðºíãºíä ãýíýòèéí

áîëîí òîãòìîë øàëãàëò, òîîëëîãî õèéíý, çàõèðëóóäûí çºâëºë, àæèëòíóóäàä

ñàíõ¿¿ãèéí òàëààð çºâëºãºº ºãºõ çýðýã àæëóóäûã õèéíý.


Ä¿ãíýëò

Æèæèã áèçíåñ íü àëèâàà óëñ îðíû ýäèéí çàñàãò ÷óõàë áàéð ñóóðü

ýçýëäýã.Ýäèéí çàñãèéí õºãæëèéã õàíãàõ çîðèëòûí õ¿ðýýíä äîòîîäûí íèéò

á¿òýýãäýõ¿¿íèé ¿éëäâýðëýëèéã íýìýãä¿¿ëýõ, õ¿í àìûí õºäºëìºð ýðõëýëòèéí

ò¿âøèíã ñàéæðóóëàõ, íèéãìèéí òîãòâîðòîé áàéäëûã õàíãàõ àñóóäàëä æèæèã

áèçíåñèéí õºãæëèéã äýìæèõ íü òîìîîõîí à÷ õîëáîãäîëòîé áºãººä ýíý íü

íèéãýì ýäèéí çàñãèéí õºãæëèéí áîäëîãûíõóâüä òºð çàñãèéí ¿éë àæèëëàãààíû

÷óõàë õýñýã áîëæ áàéíà.

Ìàíàé îðíû õóâüä õóâèéí õýâøëèéí æèæèã áèçíåñ ñ¿¿ëèéí æèë¿¿äýä

æèíõýíý ººðèéí àãóóëãààðàà ¿¿ñýí á¿ðýëäýæ ÿëàíãóÿà õºäºº îðîí íóòãèéí çàõ

çýýëèéí ýðýëò õýðýãöýýã õàíãàõàä ÷óõàë ¿¿ðýã ã¿éöýòãýæ áàéíà. Òºð çàñãèéí

ç¿ãýýñ æèæèã áèçíåñèéã õºãæ¿¿ëýõ àæëûã òºðèéí áîäëîãî áîëãîæ, æèæèã áèçíåñ

ýðõëýõ,øèíýýð ¿¿ñ÷ áèé áîëîõ òààòàé îð÷íûã á¿ðä¿¿ëæ, ¿ð àøèãòàé æèæèã àæ

àõóéíóóäûã öààøèä õºãæèí äýâøèõýä íü äýìæèí òóñëàõ çîðèëãîîð õºòºëáºð

áîëîâñðóóëàí òîäîðõîé àðãà õýìæýýí¿¿äèéã àâ÷ ÿâóóëæ áàéíà. Ãýñýí õýäèé ÷

ºíººäºð ìàíàéä æèæèã áèçíåñ õºãæèõ òààòàé îð÷èí á¿ðýí á¿ðýëäýæ ÷àäààã¿é

áàéíà.¯¿íèé íýã ãîë æèøýý áîë õºðºíãº ñàíõ¿¿ãèéí àñóóäàë. Æèæèã áèçíåñ

ýðõëýã÷äýä ¿éë àæèëëàãààãàà òàñðàëòã¿é ÿâóóëàõàä, ºðãºæèí òýëýõýä øèíýýð

¿éë àæèëëàãàà ÿâóóëàõàä ó÷èðäàã ãîë áýðõøýýë áîë õºðºíãº ìºíãº äóòàãäàë

þì.Øèíýýð áèçíåñ ýðõëýã÷äèéí õóâüä ýíý íü øèéäâýðë¿¿øòýé ãîë àñóóäëûí

íýã áîëäîã. Ýíý àñóóäëûã øèéäâýðëýõèéí òóëä çàéëøã¿é áèçíåñèéí òºñºë,

òºëºâëºãºº áàéõ õýðýãòýé áºãººä ýíý íü áèçíåñèéã ñàíõ¿¿æ¿¿ëýõ ýõ ¿¿ñâýðèéã

îëæ àâàõ ãîë áàðèìò áîëæ ºãäºã.

Æèæèã áèçíåñèéí òºñëèéã ñàíõ¿¿æ¿¿ëýõ ÿíç á¿ðèéí ýõ ¿¿ñâýð¿¿ä áàéäàã

áîëîâ÷ òýäãýðèéã ìàíàé áèçíåñ ýðõëýã÷èä òýð á¿ð îëæ àâ÷ ÷àäàõã¿é áàéíà.

ßëàíãóÿà áàíê ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëàãààñ çýýë ñàíõ¿¿æèëò îëæ àâàõ ìàø õýö¿¿

áîëîîä áàéíà.

Ýíý íü ìîíãîëä áàíê ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëàãóóä çîõèõ ò¿âøèíäýý àæèëëàæ

÷àääàãã¿éòýé ìºí, áàíê ñàíõ¿¿ãèéí ñèñòåì õÿìðàëä îðæ ãîë òîì áàíêóóä íü


îëãîñîí çýýëýý ýðãýí òºë¿¿ëæ ÷àäàõã¿éãýýñýý áîëîîä òºëáºðèéí ÷àäâàðã¿é

áîëñîí èéì ó÷ðààñ áàíêíû çýýë îëãîëò áàðàã çîãññîí, çýýë îëãîæ áàéãàà

áàíêóóäûí çýýëèéíõ¿¿ ºíäºð, õóãàöàà áîãèíî, æèæèã áèçíåñ ýðõëýã÷äýä çýýë

îëãîõîîñ çàéëñõèéäýã çýðýãòýé õîëáîîòîé þì. Ìºí ìàíàé áàíê ñàíõ¿¿ãèéí

ñèñòåì õÿìðàëòàé, óëñ òºð ýäèéí çàñãèéí áàéäàë íü òîãòâîðã¿é,õóóëü ýðõ

ç¿éí îð÷èí çîõèõ ¸ñîîð á¿ðäýýã¿é, áèçíåñ ýðõëýã÷äèéí ìààíü ìýäëýã, áîëîâñðîë

ìóó çýðýã øàëòãààíû óëìààñ ìàíàéä ãàäààäûí õºðºíãº îðóóëàëò îðæ èðäýãã¿é

áàéíà. Ìàíàé æèæèã áèçíåñ ýðõëýã÷èä íü çýýëèéí áàðüöàà áàòàëãàà

õºðºíãºã¿é, ìîíãîëä çýýëèéí áàòàëãàà, äààòãàëûí ñèñòåì çîõèõ ¸ñîîð

á¿ðýëäýæ ÷àäààã¿éòýé ýíý íü áàñ õîëáîîòîé. Èéìýýñ æèæèã áèçíåñ ýðõëýã÷èä

íü øààðäëàãàòàé õºðºíãºº õóâèéí áîëîìæèíäîî òóëãóóðëàí îëæ àâàõ íü

ç¿éòýé þì.ªºðººð õýëáýë øààðäëàãàòàé õºðºíãºº íàéç íºõºä, àõ ä¿¿ãýýñýý

çýýëýõ þìóó, ýñâýë òýäýíòýéãýý õàìòðàí àæèëëàæ áîëîõ þì.

Ìºí áèçíåñ ýðõëýã÷èä ººðñäèéí äîòîîä áîëîìæ,õ¿÷ ÷àäàâõèà íýãòãýí

Õàäãàëàìæ çýýëèéí õîðøîîã áàéãóóëàí àæèëëàæ áîëîõûí çýðýãöýý ò¿¿íä

ãèø¿¿íýýð ýëñýæ áîëîõ þì. Èíãýñíýýð çºâõºí ººðèéí ñàíõ¿¿ãèéí õýðýãöýýã

õàíãààä çîãñîõã¿é îðóóëñàí õºðºíãºíäºº õ¿¿, íîîãäîë àøèã õ¿ðòýõ áîëîìæòîé

áîëîõûí çýðýãöýý, áèçíåñ ýðõëýã÷èä íü íýã íýãíýýñýý ñóðàëöàæ áîëîâñðîëîî

äýýøë¿¿ëæ áîëíî.

Ýöýñò íü õýëýõýä àëèâàà õ¿í ººðèéí çîðüñîí ç¿éëèéí òºëºº ººðèéí

áîëîìæ, áîëîëöîîã äàé÷ëàí øàíòðàëã¿é àæèëëàæ ÷àäâàë ÿìàð ÷ ñààä

áýðõøýýëèéã äàâæ òóóëæ ÷àäíà.


ÒÒÒºººëëëºººâââëëëºººãããºººººº

Îðøèë

1-ð á¿ëýã :Ýäèéí çàñãèéí á¿òöýä æèæèã áèçíåñèéí ýçëýõ áàéð ñóóðü

1.1 Æèæèã áèçíåñèéí ìºí ÷àíàð, øààðäëàãà

1.2 Ìîíãîë äàõü æèæèã áèçíåñèéí ºíººãèéíáàéäàë,õºãæëèéí ÷èã õàíäëàãà

2-ð á¿ëýã :Òºñºë íü áèçíåñ ýðõëýã÷äýä øààðäëàãàòàé õºðºíãèéã îëæ àâàõ íýí

÷óõàë áàðèìò áîëîõ íü

2.1 Òºñºë ãýæ þó âý, ò¿¿íèéã õýðõýí áîëîâñðóóëàõ âý?

2.2 Òºñëèéí ¿íýëãýý

2.3 Òºñëèéí øèíæèëãýý

3-ð á¿ëýã : Æèæèã áèçíåñèéí ñàíõ¿¿æèëò

Ä¿ãíýëò


1 Small Business management fundamentals

2 Small Business Colin Barrow 1997 îí

3 ¯íäýñíèé ñòàòèñòèêèéí ãàçàð

Ìîíãîëûí ýäèéí çàñàã íèéãýì 1997 îí

4 Çàõ çýýë ñóäëàëûí õ¿ðýýëýí

Æèæèã, äóíä áèçíåñ, òºñëèéí ¿íýëãýý , øèíæèëãýýíèé

àðãà÷ëàë 1998 îí

5 ÞÍÅÑÊÎ

Çàõ çýýëä ñóðàëöúÿ 1998 îí

6 ÆÄ¯-í õºãæèë ñýäýâò ñåìèíàð

7 Ìàëûå ïðåäïðèÿòèÿ 1991 îí

8 Çàñãèéí ãàçðûí ìýäýýëýë ñýòã¿¿ë 1990-1997 îí

9 Òºñºë áîëîâñðóóëàõ àðãà ç¿éí çºâëºìæ Ä.Áàòæàðãàë 1996 îí


Documents

jijig busunessiig sanhvvjjvvleh