ေဖေဖာဝါရ ၂၀၁၅ / အတြ(၁) အမတ (၁)

ဖကဒရယစနစ မတဆက

ေဒါကတာေတဇာစနး

(ၿခငေဖာျပခက - ဤစာတမး၌ စာေရးသသည ဖကဒရယစနစဟသည အဘယနညး၊ေပၚေပါကလာပ သမငးအကဥး၊ ယေန႔ကမၻာႏငငအခ႕ ဤစနစက လကေတြ႔ကငသးေနပ၊ဖကဒရယစနစ၏ သေဘာသဘာဝႏင အားသာခက၊ အားနညးခကမားက သးသပေဖာျပထားသည။ ထ႔ျပငဖကဒရယႏငငတစရပ၏ လႊတေတာမားအေၾကာငး၊ နယေျမယနစပငးျခားသတမတပနညးလမးမား၊ဗဟအစးရႏင ျပညနယအစးရမားအၾကား အာဏာခြေဝမႈ၊ ဘ႑ာေရးအရ မေဝခြျခားပကေဝဖနေဖာျပသည။ ဖကဒရယႏငငရ လကနကကငတပမား ဖြ႕စညးပႏင အခနးက႑၊ဖကဒရယဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒ စသညတ႔ကလညး သးသပေဝဖနထားသည။ နဂး၌ စာတမးရငသညျမနမာႏငငေရးႏင ဖကဒရယစနစတ႔အေပၚ သ၏ ကယပငအျမငက ေဆြးေႏြးတငျပထားသည)

အယဒတာ

ေဖေဖာဝါရ ၂၀၁၅ / အတြ(၁) အမတ (၁)

ဖကဒရယစနစ မတဆက

ေဒါကတာေတဇာစနး

(ၿခငေဖာျပခက - ဤစာတမး၌ စာေရးသသည ဖကဒရယစနစဟသည အဘယနညး၊ေပၚေပါကလာပ သမငးအကဥး၊ ယေန႔ကမၻာႏငငအခ႕ ဤစနစက လကေတြ႔ကငသးေနပ၊ဖကဒရယစနစ၏ သေဘာသဘာဝႏင အားသာခက၊ အားနညးခကမားက သးသပေဖာျပထားသည။ ထ႔ျပငဖကဒရယႏငငတစရပ၏ လႊတေတာမားအေၾကာငး၊ နယေျမယနစပငးျခားသတမတပနညးလမးမား၊ဗဟအစးရႏင ျပညနယအစးရမားအၾကား အာဏာခြေဝမႈ၊ ဘ႑ာေရးအရ မေဝခြျခားပကေဝဖနေဖာျပသည။ ဖကဒရယႏငငရ လကနကကငတပမား ဖြ႕စညးပႏင အခနးက႑၊ဖကဒရယဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒ စသညတ႔ကလညး သးသပေဝဖနထားသည။ နဂး၌ စာတမးရငသညျမနမာႏငငေရးႏင ဖကဒရယစနစတ႔အေပၚ သ၏ ကယပငအျမငက ေဆြးေႏြးတငျပထားသည)

အယဒတာ

ေဖေဖာဝါရ ၂၀၁၅ / အတြ(၁) အမတ (၁)

ဖကဒရယစနစ မတဆက

ေဒါကတာေတဇာစနး

(ၿခငေဖာျပခက - ဤစာတမး၌ စာေရးသသည ဖကဒရယစနစဟသည အဘယနညး၊ေပၚေပါကလာပ သမငးအကဥး၊ ယေန႔ကမၻာႏငငအခ႕ ဤစနစက လကေတြ႔ကငသးေနပ၊ဖကဒရယစနစ၏ သေဘာသဘာဝႏင အားသာခက၊ အားနညးခကမားက သးသပေဖာျပထားသည။ ထ႔ျပငဖကဒရယႏငငတစရပ၏ လႊတေတာမားအေၾကာငး၊ နယေျမယနစပငးျခားသတမတပနညးလမးမား၊ဗဟအစးရႏင ျပညနယအစးရမားအၾကား အာဏာခြေဝမႈ၊ ဘ႑ာေရးအရ မေဝခြျခားပကေဝဖနေဖာျပသည။ ဖကဒရယႏငငရ လကနကကငတပမား ဖြ႕စညးပႏင အခနးက႑၊ဖကဒရယဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒ စသညတ႔ကလညး သးသပေဝဖနထားသည။ နဂး၌ စာတမးရငသညျမနမာႏငငေရးႏင ဖကဒရယစနစတ႔အေပၚ သ၏ ကယပငအျမငက ေဆြးေႏြးတငျပထားသည)

အယဒတာ

2

ဖကဒရယစနစ မတဆကမတဆက

ယေန႔ ကမၻာလဥးေရ သနး ၇၀၀၀ ၏ ၄၀ရာခငႏႈနးသည ဖကဒရယစနစကငသးေသာ

ႏငငမားတြင ေနထငလကရသည။ကမၻာႏငငေပါငး ၂၀၀နးပါးအနက၂၅ ႏငငခန႔သည ဖကဒရယစနစက

အသြငအမးမးျဖင ကငသးေနၾကသည။(ကမၻာေပၚရ ဖကဒရယစနစကငသးေသာ ႏငငမားစာရငးကေနာကဆကတြ - ၁၌ ရႈပါ) ၎ႏငငမားတြင ကမၻာအခမးသာဆးေသာ အေမရကနႏငငပါဝငသလ

အဆငးရဆးစာရငးဝင အသယးပးယားႏငငလညး ပါဝငသည။ ကမၻာေပၚတြင လဥးေရအမားဆးရေသာ

ဒမကေရစႏငငၾကး အႏၵယသည ဖကဒရယစနစကငသးေနသကသ႔ ကမၻာအေသးငယဆး

ႏငငမားျဖစေသာ မကခရနးဆးယား (Micronesia)၊ စန႔ကစႏင နးဗစ (Saint Kitts and Nevis)

တ႔သညလညး ဖကဒရယႏငငမား ျဖစၾကသည။

ဖကဒရယစနစဟသည အဘယနညး။ ဖကဒရယစနစဟသည အဂၤလပဘာသာစကား

Federalismက တကရကအားျဖင ျမနမာမႈျပထားျခငးျဖစသည။ Federalism ဟေသာေဝါဟာရသည

မလအားျဖင လကတငစကား Foedus မ ဆငးသကလာသည။ ၎လကတငေဝါဟာရက အဓပၸာယျပန

ဆပါက သေဘာတညျခငး (Agreement)၊ အျပညအလန ညႈႏႈငး၍ ႏစဥးႏစဖက သေဘာတဆးျဖတျခငး

(Bargain)၊ ႏစဥးႏစဖက အတတကြပးေပါငးကာ အကးတလပငနးမား ေဆာငရြကျခငး (Contract)ဟ၍

နားလညႏငသည။ အခ႕ကမ Federalismက မရငးလကတငေဝါဟာရပငျဖစေသာ Fides ဟေသာ

စကားလးႏင ဖလယသးစြၾကသည။ ၎ Fides မာမ ယၾကညစတခမႈ (Faith or Trust) ဟ

အဓပၸာယရသည။ ထ႔ေၾကာင Federalism က ျမနမာဘာသာျဖငဆရပါက ႏစဥးႏစဖက အျပနအလနေလးစားယၾကည၊ ပးေပါငးေဆာငရြကကာ ႏငငတစခက အတတကြ တညေထာငျခငး၊ ၎ႏငငေတာ၏အာဏာအရပရပက ခြေဝကငသးျခငး ဟ တကရကျပနဆႏငသည။

ေယဘယလကၡဏာမား

ဖကဒရယစနစက ႏငငအမးမးတ႔တြင အသြငသ႑နအမးမးျဖင ကငသးေနၾကေသာလညး

ေယဘယအားျဖင ေအာကပါအခကမားအေပၚ အေျခခစဥးစား သတမတေလရသည။

၁။ ဖကဒရယႏငငတစရပတြင အနညးဆးအားျဖင အစးရအဖြ႕ ႏစဖြ႕၊ သးဖြ႕ရရမည။ တစဖြ႕မာ

တစႏငငလးအတြက ဗဟအစးရျဖစ၍ အျခားအဖြ႕မားမာ ေဒသဆငရာအစးရ အဖြ႕မားျဖစသည။ဤတြင

သထားသငသညမာ ေဒသဆငရာ နယေျမယနစမားသည သကဆငရာႏငငအလက အမညနာမအမးမး

ရႏငသည။

ဥပမာ - အေမရကန၊ အႏၵယ၊ ဘရာဇး တ႔တြင - State

3

ကေနဒါ၊ အာဂငတးနား တ႔တြင - Province

ဂာမန၊ ဩစၾတးယား တ႔တြင - Lander

ဆြစဇာလန တြင - Canton

အထကေဖာျပပါ ဗဟႏင ေဒသဆငရာအစးရအဖြ႕ဝငမား၊ ဗဟလႊတေတာကယစားလယမား၊ ေဒသဆင

ရာ လႊတေတာကယစားလယမားအားလးက ျပညသလထမ တကရကေရြးခယႏငသည ဖကဒရယႏငင

မားရသကသ႔ အခ႕က တကရက၊ အခ႕ကမ သြယဝကေသာအားျဖငသာ ေရြးခယႏငေသာ ႏငငမား

လညး ရပါသည။

၂။ ဖကဒရယႏငငတငးတြင ဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒေရးဆြျပဌာနးထားေလရသည။ ၎ဥပေဒတြင

ဗဟႏငျပညနယအစးရမားအၾကား လပပငခြငအာဏာခြေဝမႈက သတမတေဖာျပထားသည။ ဖကဒရယ

ႏငငမားတြင ဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒသည လြနစြာတနခးၾကး၍ အသကဝငသည။ ဖကဒရယႏငငအခ႕၏

ဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒတြင မညသညအာဏာမား (Specified Power)က ဗဟအစးရသ႔ အပႏငး၍

ကနရေသာအာဏာမား (Residual Power)က ျပညနယအစးရသ႔ အပႏငးသညဟ၍ ေဖာျပထားတတၿပး

အခ႕ႏငငမားတြငမ ကနရအာဏာမား (Residual Power)က ဗဟအစးရသ႔ လပပငခြင

ေပးအပသညလညး ရတတပါသည။ (ဤတြင ေယဘယအားျဖင မတသားထားရနမာ ကနရအာဏာ(Residual Power)က သးစြပငခြငရေသာ အစးရအဖြ႕သည လပပငခြငအာဏာ ပမမားျပားေလရျခငးပငျဖစသည)အခ႕ႏငငမား၏ ဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒ၌ ဗဟအစးရေကာ၊ ျပညနယအစးရပါ တစၿပငတညး

ေဆာငရြကလပပငခြငရေသာအရာမား (Concurrent Power) ဟ၍လညး ပါရတတသည။ (ဥပမာ -

အႏၵယ)

၃။ ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒသည ဖကဒရယႏငငတစရပ၌ အေရးၾကးသညအားေလာစြာ ၎ႏငပတသက၍

အေျခအတင အျငငးပြားဖြယကစၥမား၊ အဓပၸာယဖြငဆရငးလငးရန အေၾကာငးအရာမား ေပၚေပါက

လာပါက ေျဖရငးဆးျဖတေပးႏငေသာ သးျခားလြတလပသည အဖြ႕အစညးတစရပတညရရမညျဖစသည။

၎အဖြ႕အစညးသည သကဆငရာႏငငအလက ကြျပားျခားနားႏငသည။

ဥပမာ - အေမရကန တြင - ျပညေထာငစတရားရးခပ (Federal Supreme Court)

ဆြစဇာလန တြင - ပါလမန (Parliament)

ဂာမန တြင - ဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒဆငရာတရားရး (Constitutional Court)

သမငးအကဥး

ယေန႔ ကမၻာေပၚတြင ဖကဒရယစနစကငသးေနၾကေသာ ႏငငမား၏ ဘးေအမာ အေမရကန

ျပညေထာငစႏင ဆြစဇာလနႏငငတ႔ဟ ဆရမညျဖစသည။

4

ခရစႏစ ၁၇၇၆ ခတြင အဂၤလပလကေအာကမ လြတလပေရးေၾကျငာခေသာ အေမရကန

ႏငငသညပထမဆးအေနျဖင သးျခားလြတလပေသာ ျပညနယ ၁၃ ချဖင ဖကဒေရးရငးႏငငတစရပအျဖစ

ရပတညခသည။ ကလနဘဝမ လြတေျမာကေရးအတြကသာ ျပညနယမားအခငးခငး ပးေပါငးခၾက

ေသာလညး ဗဟက လႊမးမးခပကငေသာ အစးရတစရပမးက အေမရကနျပညနယမားသည အလမရခ

ေပ။ ထ႔ေၾကာင လပပငခြငအာဏာအားလးလလက ျပညနယမားသ႔သာ အပႏငးေပးထားခသည။ခရစ

၁၇၈၇ ခႏစတြင ဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒေရးဆြေရး အမးသားညလာခက ကငးပခသည။ ၎ညလာခက

ေရးဆြသည အေျခခဥပေဒက အတညျပကာ ယခအခနထ ဆကလကသးစြေနေသာေၾကာင လကရ

အေမရကနဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒသည ကမၻာေပၚတြင သကတမးအရညဆးေသာ ဖြ႕စညးပအေျခခ

ဥပေဒတစရပျဖစသည။ ယခအခနထ ၎ဥပေဒက ျပငဆငခက စစေပါငး ၂၇ ခကရၿပးျဖစသည။

အေမရကနႏငင၏ ဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒအရ ကန႔သတထားေသာ အာဏာအခ႕က ဗဟအစးရ

(သ႔မဟတ) ဖကဒရယအစးရသ႔ အပႏငးထားၿပး ကနရအာဏာမားအားလးက ျပညနယအစးရမားသ႔

ေပးအပသည။ ထ႔ေၾကာင အေမရကနႏငင၌ ျပညနယမား၏ လပပငခြငအာဏာသည ပမမားျပားသညဟ

ေယဘယအားျဖင ဆႏငသည။ အေမရကနႏင ႏႈငးယဥေလလာႏငေသာ ဖကဒရယႏငငတစခမာ

ကေနဒါျဖစသည။ ခရစ ၁၈၆၇ တြငျပဌာနးခေသာ ဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒအရ တစႏငငလးႏင သကဆင

ေသာ အေရးကစၥဟဆရမညနယပယအခြငအာဏာမား (ဥပမာ - ကာကြယေရးႏင လျခေရး၊ ႏငငျခား

ေရး) စသညတ႔က ဗဟအစးရသ႔ လပပငခြင အပႏငးထားၿပး ဘာသာစကား၊ ယဥေကးမႈဓေလထးတမး၊

စသညလပပငခြငမားကမ ျပညနယအစးရသ႔ ေပးအပသည။ သးျခားေဖာျပမထားေသာ ၾကြငးကန

အာဏာ (Residual Power) မားက ဗဟအစးရသ႔ လပပငခြင အပႏငးသည။ ထ႔ေၾကာင ကေနဒါႏငင၌

ဗဟအစးရသည အာဏာပထကသညဟ အၾကမးဖငး ဆႏငသည။

ဆြစဇာလနသည ေတာငတနးမားထထပသည ႏငငျဖစသညအားေလာစြာ ေရးေခတကာလမား

က ေဒသတစခႏင တစခ ကးလးဆကဆမႈအလြနနညးပါးခသည။ ဆြစလမးမား၏ သေဘာသဘာဝ

သညပင ဗဟအစးရထက မမတ႔ ေဒသဆငရာအစးရအဖြ႕ကသာ သစၥာခအေလးေပးလစတရၾကသညဟ

ဆႏငသည။ ဆြစဇာလန၏ ဗဟအစးရသည လပပငခြငအာဏာ အနညးငယကသာ ရယထားၿပး

ကနအာဏာအမားစက ေဒသဆငရာအစးရအဖြ႕မားက လပပငခြငရရသည။

အဘယေၾကာင ဖကဒရယ

ကမၻာလဥးေရ၏ ၄၀ရာခငႏႈနးေကာသည ဖကဒရယႏငငမားတြင ေနထငၾကသည။ အဆပါႏငင

မားသည ဖကဒရယစနစက မမတ႔ႏငငအသးသး၏ သမငးေၾကာငးႏငငေရး အေနအထားအရ

လညးေကာငး၊ လကရအေျခအေနႏင အျခားေသာ အေၾကာငးျခငးရာ အမးမးတ႔ေၾကာငလညးေကာငး၊

ရညရြယခကအမးမးတ႔အရလညးေကာငး လကခ ကငသးေနၾကျခငးျဖစသည။ ဤတြင မတသားရန

ရသညမာ ႏငငတစခ၏ ဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒတြင ဖကဒရယႏငငဟ စာရြကေပၚ၌ ေဖာျပထားတငး

အဆပါႏငငက ဖကဒရယႏငငဟ မသကမတႏငသလ ဖကဒရယဆေသာ စကားရပက မသးႏႈနး၊

5

မေဖာျပေသာလညး ႏငငတစႏငငသည လကေတြ႕အားျဖင ဖကဒရယဝါဒက အႏစသာရကက လကနာ

ကငသးေနပါက အဆပါႏငငက ဖကဒရယႏငငဟ သကမတႏငသည။

ႏငငတစႏငငသည ဖကဒရယစနစက ေအာကပါရညရြယခကမားျဖင ကငသးေလရသည။

- ၁။ ကြျပားျခားနားေသာ တငးရငးသားလမးစ (Ethnic) မား၏ သေဘာထားမား၊ အလဆႏၵမားက

ျဖညဆညးေပးႏငရန။

- ၂။ကြျပားျခားနားေသာ ဘာသာစကား၊ ယဥေကးမႈဓေလထးစမား၊ စရကသဘာဝ၊ အမးသား

သရပသကနမားက ထနးသမးထားႏငရန။

- ၃။ ကြျပားျခားနားေသာ ဘာသာေရးအရ ကးကြယယၾကညမႈက လကခထနးသမးႏငရန။

- ၄။ ေယဘယအားျဖငဆေသာ မမတ႔ေဒသတြငး လအပခကမား၊ ျပနာမားက

ေဒသခလထကသာလင အေကာငးဆးသရႏငမညျဖစ၍ အဆပါေဒသခမားကယတင

မမတ႔အေရးက မမတ႔ စမဆးျဖတပငခြင ရရေရး။

- ၅။ ဗဟအစးရ (ဝါ) ဖကဒရယအစးရႏင ေဒသအစးရတ႔အၾကား အျပနအလန

ထနးညေဆာငရြကႏငေရး။

- ၆။ ဖကဒရယႏငငအတြငးရ လမးစမား၊ ေဒသမားအားလးသည တနးတညမစြာျဖင

ဥမကြသကမပက ညညႊတစညပငစြာ ေနထငႏငေရး။

အားသာခကႏင အားနညးခက

ဖကဒရယစနစတြင အားသာခကမားရသလ အားနညးခကမားလညး ရေနသညက ေလလာ

ေတြ႔ရႏငပါသည။ ပဓာန အားသာခကမားမာ ေအာကပါအတငးျဖစသည။

၁။ ဖကဒရယစနစသည လဥးေရမားျပားေသာ ႏငငမား၊ ပထဝနယေျမ ကယဝနးေသာ ႏငငမားတြင

ကငသးရန ေယဘယအားျဖင အထးသငေလာသည။ကမၻာေပၚရ လဥးေရအမားဆးေသာ ႏငငဆယႏငငအနက ေျခာကႏငငသညလညးေကာငး၊ ပထဝနယနမတ အကယဆးေသာ ဆယႏငငအနကရစႏငငသညလညးေကာငး ဖကဒရယစနစကငသးေသာ ႏငငမား ျဖစေနျခငးသည ဤယဆခကကေကာငးစြာေထာကခေနသည။

၂။ တငးရငးသားလမးစ (Ethnic) မးကြမား ရသညႏငငတြင ဖကဒရယစနစက ကငသးပါက

သငေတာေကာငးမြနသည။အဘယေၾကာငဆေသာ အထက၌ ေဖာျပခသကသပင ဖကဒရယစနစသည

လမးစအသးသး၏ လလားခကသေဘာထားက ေယဘယအားျဖင ျဖညဆညးေပးႏငသည။

၃။ ႏငငေရး၊ အပခပေရး၊ စမခန႔ခြေရးသေဘာအရ မတညေသာ ေဒသအစးရအဖြ႕ အသးသးသည

လညးေကာငး၊ ဗဟအစးရသညလညးေကာငး အခငးခငး ေလလာဆညးပးႏငသည။ သငခနးစာယႏင

သည။ ပညာယႏငသည။ (Laboratory for Experimentation)

6

၄။ ဖကဒရယစနစက ထေရာကမနကနစြာ အသးျပမညဆပါက စြမးေဆာငရညျပညဝမႈ၊ လပပငခြင

ထေရာကေသခာျခငး (Efficiency and Political Empowerment) တ႔ရႏငသည။ ေဒသအစးရအဖြ႕သည

သကမတထားေသာ မမတ႔ေဒသတြငး ကစၥရပမားကသာ ဥးတညေဆာငရြကရနျဖစေသာေၾကာင

အရာရာက ဗဟ၏ ဆးျဖတခက၊ တ႔ျပနခကမားက ေစာငဆငးေနရန မလေပ။ ထ႔ျပင ဗဟႏင ေဒသ

အစးရအဖြ႕တ႔အၾကား တာဝနခြေဝမႈပျပငသညႏငအမ ေဆာငရြကထြကေပၚလာမည အကးရလဒ

သညလညး ပမထေရာကပျပငမညျဖစသည။

ဖကဒရယစနစသည အလးစၿပးျပညစေနေသာ စနစတစရပေပေလာ။ ဤသ႔လညး မဟတပါ။

၎တြငလညး အားနညးခကမား၊ လအပခကမား ရတနသေလာကရပါသည။ ပဓာနကေသာ အားနညး

ခကမားမာ -

၁။ ဖကဒရယႏငငတစခသည ႏငငလးဆငရာ အမးသားေရးမဝါဒခမတရန ရဖနရခါ ခကခေလရ

တတသည။

၂။ ပညာရငမား၏ သေတသနေလလာမႈမားအရ ဖကဒရယႏငငသားတစဥး အျခားႏငငသား

မားထက ႏငငေတာသ႔ အခြနပမထမးေဆာငရသည။

၃။ ဗဟအစးရႏင ေဒသအစးရတ႔အၾကား အာဏာ၊ တာဝနခြေဝမႈ မပျပင၊ မရငးလငးပါက၊

သ႔မဟတ ခြေဝမႈ နညးလမးမက၊ မားယြငးေနသညဆပါက မလလားအပေသာ ဆးကးမား

ျဖစေပၚလာႏငသည။ ျပညသလထအေပၚ တာဝနခမႈ မကြမျပားျဖစတတသည။

၄။ ဗဟအစးရႏင ေဒသအစးရမားအၾကား၊ ေဒသအစးရမား အခငးခငးအၾကား သဘာဝ

အရငးအျမစ အကးစးပြားခြေဝမႈ၊ ဝငေငြ၊ အခြနခြေဝမႈ၊ ဘတဂကခြေဝမႈ စသညတ႔တြင မညမမႈ

မားလညး ရတတသည။

ဖကဒရယစနစႏင လႊတေတာ

ကမၻာဖကဒရယႏငငတငးလလတြင လႊတေတာႏစရပစနစ (Bicameral System) ကကငသး

ေလရၾကသည။ (အထကလႊတေတာႏင ေအာကလႊတေတာ)မတသားထားရနမာ လႊတေတာႏစရပစနစကကငသးသညႏငငတငးသည ဖကဒရယႏငငမဟတေသာလညး ဖကဒရယႏငငတငးလလသညလႊတေတာႏစရပစနစက ကငသးေလရသည။

အဆပါလႊတေတာႏစရပအနက ဖကဒရယစနစ၏ အမတအသားသည အထကလႊတေတာ

(Upper House or Second Chamber)၊ ျမနမာအေခၚအရ အမးသားလႊတေတာပငျဖစသည။ ဖကဒရယ

ႏငငမားတြင ျပညနယေဒသအလကတညေသာ ကယစားလယအခးအစားျဖငျဖစေစ၊ ေဒသအလက

လဥးေရအေပၚမတည၍ျဖစေစ ကယစားလယမားက ေစလႊတပငခြငရရသည။ အာဂငတးနား၊

ဩစေၾတးလ၊ ဘရာဇး၊ မကဆက၊ ဆြစဇာလန၊ ေတာငအာဖရက၊ ရရား၊ အေမရကန စသည

ဖကဒရယႏငငမားတြင အထကလႊတေတာသ႔ နယေျမယနစမားအားလးက တညေသာ ကယစားလယ

အေရအတြကက ေစလႊတပငခြင ရရၾကသည။ လဥးေရအခးအစားအရ မတညေသာ ကယစားလယ

7

အေရအတြကက ေစလႊတေရြးခယရသည ဖကဒရယႏငငမားမာ ဂာမန၊ အႏၵယ၊ ဩစၾတးယား၊ ကေနဒါ၊

ဘယလဂယ၊ အသယးပးယား စသညတ႔ျဖစသည။

အေမရကနႏငငတြင အထကလႊတေတာသ႔ ျပညနယတငးသည တညေသာ ကယစားလယ

အေရအတြကက ေစလႊတခြင ရရသည။ အေမရကနရ ျပညနယ ၅၀ သည အထကလႊတေတာ (Senate)

သ႔ တစျပညနယလင ႏစဥးကစ၊ တညစြာေစလႊတပငခြငရသည။ ထ႔ေၾကာင အေမရကန အထက

လႊတေတာတြင လႊတေတာအမတေပါငး (Senator) ၁၀၀ဥး ရသည။လဥးေရ ၃၈ သနးရေသာ

ကယလဖးနးယားျပညနယက ကယစားျပေသာ ဆနတတာသည ႏစဥးျဖစ၍ လဥးေရ ငါးသနး

ခႏစေသာငးေကာသာရေသာ Wyoming ျပညနယအတြကလညး ကယစားျပဆနတတာ ႏစဥးပငျဖစ

သည။ ဧရယာအားျဖင ျမနမာႏငငထက သးဆပကယေသာ အလကစကာျပညနယအတြကလညး

လႊတေတာအမတ ႏစဥး၊ ျမနမာႏငငမ ကယားျပညနယထက သးဆခန႔ပငယေသာ Rhode Island

အတြကလညး ဆနတတာ ႏစဥးပငျဖစသည။

ဖကဒရယႏငငတစရပပငျဖစေသာ ဂာမနႏငငတြင၏ အထကလႊတေတာဖြ႕စညးပမာ တစမးျဖစ

သည။ ဂာမနအထကလႊတေတာက ျပညနယမား (ဂာမနအသးအႏႈနး Lander) ရ လဥးေရအရ

ေစလႊတသည။ လဥးေရ ၂ သနးေအာကရေသာ ျပညနယျဖစလင ကယစားလယ ၃ ဥး၊ လဥးေရ ၂

သနးမ ၄ သနးအတြငးျဖစပါက ကယစားလယ ၄ ဥး၊ လဥးေရ ၄ သနးမ ၆ သနးအတြငးရပါက

ကယစားလယ ၅ ဥးစသညျဖင သကမတထားသည။ ၎အထကလႊတေတာကယစားလယမားက

ေရြးခယရာတြငလညး ျပညသလထက တကရကေရြးခယ တငေျမာကပငခြငမရဘ သကဆငရာ

ျပညနယအစးရအဖြ႕ကသာလင ေရြးခယေစလႊတရသည။ ထ႔ေၾကာင ေဝဖနသအခ႕က ဂာမနႏငင၏

အထကလႊတေတာ (ဂာမနအေခၚ Bunderat) ေရြးခယဖြ႕စညးပစနစက ျပစတငေဝဖနတတၾကသည။

အႏၵယႏငငတြင အထကလႊတေတာ (တရားဝငအသးအႏႈနး Council of States) က

ျပညေထာငစအဖြ႕ဝင ျပညနယမား၊ ျပညေထာငစနယေျမမားမ လဥးေရအရ အခးက ေစလႊတ

ေရြးခယကာ ဖြ႕စညးသည။ သ႔ေသာ အထကလႊတေတာကယစားလယေပါငး ၂၅၀ဥးရသညအနက ၂၃၈

ဥးကသာ ျပညနယမား၊ ျပညေထာငစနယေျမမားက ေရြးခယတငေျမာကခြငရၿပး ကန ၁၂ ဥးက

ႏငငေတာသမၼတက တကရကခန႔အပသည။ သမၼတက ေရြးခယခန႔အပေသာ ပဂၢလမားသည

အမားအားျဖင သကဆငရာ ဘာသာရပကၽြမးကငပညာရငမား ျဖစေလရသည။

ကေနဒါႏငငတြငမ အထကလႊတေတာကယစားလယမားက ျပညသလထက ေရြးခယ

တငေျမာကပငခြငမရဘ ဗဟအစးရအဖြ႕၏ အၾကျပခကအတငး ဘရငခခပက ရာသကပနခန႔အပ

ထမးေဆာငေစသည။ ထ႔ေၾကာင ကေနဒါႏငင၏ အထကလႊတေတာသည ျပညနယမားက ကယစားျပ

သညဟ ဆရနခကခသည။

8

ေအာကလႊတေတာ Vs အထကလႊတေတာ

ေအာကလႊတေတာ (Lower House or First Chamber)၊ ျမနမာအေခၚ ျပညသ႔လႊတေတာက

လဥးေရအရျဖစေစ၊ သကမတထားေသာ မဆႏၵနယအရျဖစေစ ေရြးခယေလရသည။

အေမရကနႏငငတြင ေအာကလႊတေတာ (တရားဝငအသးအႏႈနး House of Representatives)

က ျပညနယမား၏ လဥးေရအခးအစားအလက ေရြးခယေစလႊတရသည။ အေမရကန ေအာက

လႊတေတာ၌ ကယစားလယစစေပါငး ၄၃၈ ဥးရ၍ အားလးက ျပညနယမားက လဥးေရအနညးအမားအရ

ေရြးခယတငေျမာကၾကရသည။

အေမရကနႏငင၏ အထကလႊတေတာသည ကမၻာအျခားႏငငမား၏ အထကလႊတေတာမားႏင

ႏႈငးယဥေလလာပါက ဩဇာအာဏာမားစြာရေၾကာငး ေတြ႕ရရသည။ အေမရကနသမၼတသည အထက

လႊတေတာ၏ သေဘာတညမႈရရမသာလင အစးရအဖြ႕ဝင ဝနၾကးမား၊ ျပညေထာငစတရားရးခပ

တရားသၾကးမားစသညတ႔က ခန႔အပပငခြငရသည။ ႏငငတကာႏင ခပဆေသာ သေဘာတညမႈ

စာခပမားကလညး အထကလႊတေတာက အတညျပလကမတေရးထးေပးရသည။

ဤကသ႔ အေမရကနအထကလႊတေတာ အာဏာၾကးရျခငးမာ ၎သည ျပညနယတငးက

တညစြာ ကယစားျပေသာေၾကာငဟ ဆႏငသည။ ျပညနယလထက ကယစားျပမႈ အားနညးေသာ ဂာမန၊

ကေနဒါစေသာ ႏငငမား၏ အထကလႊတေတာမားမာ ဩဇာအာဏာ ထေရာကမႈေလာနညးသညက

ေလလာေတြ႔ရရသည။ထ႔ေၾကာင အထကလႊတေတာမား၏ တနခးအာဏာသည သကဆငရာ ႏငင

အလက ကြျပားျခားနားသညဟ ေယဘယ ဆႏငသည။

ဖကဒရယစနစႏင နယေျမယနစမား

ကမၻာဖကဒရယႏငငမားသည နယေျမယနစမားက မမတ႔ႏငင၏ သမငးေၾကာငး၊ ပထဝ

အေနအထား၊ လမးေရး၊ ဘာသာစကားႏင ယဥေကးမႈဓေလထးစ၊ ကးကြယယၾကညမႈ ဘာသာ စသည

အေျခခအခကမားအေပၚ မတညကာ သတမတပငးျခားေလရသည။ဖကဒရယႏငငတစႏငငရ နယေျမ

ယနစ အေရအတြကသညလညး အနညးဆး ၂ ခ (စန႔ကစႏင နးဗစႏငင) မ အမားဆး ၈၆ ႏင ၅၀ ယနစ

(ရရားႏင အေမရကနႏငင) မားစြာ ကြျပားျခားနားႏငသည။

ဖကဒရယႏငငတစရပ၏ ျပညေထာငစအဖြ႕ဝင နယေျမယနစမားက အဆငအမးမး၊ အမညနာမ

အမးမးျဖင ေခၚေဝၚသတမတႏငသည။ ဥပမာအားျဖင -

၁။ သမၼတႏငငမား (Republics)

၂။ ျပညနယမား (States)

၃။ တငးမား (Regions)

၄။ ကနတြနမား (Cantons)

9

၅။ ပရဗငမား (Provinces)

၆။ ကယပငအပခပခြငရေဒသမား (Autonomous Regions)

၇။ ျပညေထာငစနယေျမမား (Union Territories)

၈။ လမးစဧရယာမား (National Areas) စသညတ႔ျဖစၾကသည။

ဖကဒရယႏငငတစရပတညးတြင အဆငအတနးနမျမင မတေသာ ျပညေထာငစအဖြ႕ဝင နယေျမ

ယနစမားလညး တညရႏငသည။ ဥပမာဆရေသာ အာဂငတးနားႏငငက တငးေပါငး ၂၂ တငး၊ လမးစ

နယေျမ ၃ ခႏင ျပညေထာငစနယေျမ ၁ ခတ႔ျဖင ဖြ႕စညးထားသည။ ဩစေၾတးလႏငငတြင ျပညနယ ၆

ခ၊ ကယပငအပခပခြငရေဒသ ၄ ခႏင ၿမ႕ေတာနယေျမ ၁ ခတ႔ရသည။ ယခင ယဂဆလားဗးယား

ျပညေထာငစတြင သမၼတႏငငေပါငး ၆ ခႏင ကယပငအပခပခြငရ တငး ၂ ခတ႔ ပါဝငသည။

တငးရငးသားလမးစကြမား တညရေသာ ဖကဒရယႏငငမားတြင နယေျမယနစမားက

အေျခခေနထငရာ လမးစအလက ပငးျခားသတမတထားေလရသည။ အခ႕ႏငငမားတြငမ ေျပာဆသး

ႏႈနးေသာ ဘာသာစကားအရေသာလညးေကာငး၊ ယဥေကးမႈထးတမး ဓေလမားအရေသာလညးေကာငး၊

ကးကြယယၾကညမႈ ဘာသာေရးအရေသာလညးေကာငး နယေျမယနစမား ခြျခားသတမတသည။

ဖကဒရယ ႏငငတစခတညး၌ပင နယေျမမားက ပစမးစ၊ အေၾကာငးျခငးရာမးစျဖင ခြျခားႏငသည။

(ဥပမာ - အႏၵယႏငင) လမးစ၊ ဘာသာစကား၊ ယဥေကးမႈ၊ စသညတ႔ ကြျပားျခားနားမႈနညးပါးေသာ

ဖကဒရယႏငငမားတြင နယေျမယနစမားက သမငးေၾကာငးအရေသာလညးေကာငး၊ ပထဝ အေနအထား

အရ ေသာလညးေကာငး သတမတပငးျခားေလရသည။ (ဥပမာ - ဂာမဏ၊ ဩစေၾတးလ)

ဗဟႏင နယေျမယနစမားအၾကား အာဏာခြေဝမႈ

ဖကဒရယႏငငမားတြင ဗဟအစးရက မညသည လပပငခြငအာဏာက ရယကာ ေဒသခအစးရ

သ႔မဟတ ျပညနယအစးရမားက မညသညနယပယ လပပငခြငအာဏာမားက ရရသညဟ သတမတ

ထားေလရသည။ ဖကဒရယႏငငတစခ၏ အဆငအတနး၊ အစစအမနက အကျဖတႏငေသာ စေပတတစရပမာ ဗဟႏင ျပညနယမားအၾကား အာဏာခြေဝမႈပငျဖစသည။ အခ႕ေသာ ဖကဒရယႏငငမားတြငမ

ဗဟေရာ၊ ျပညနယမားကပါ အတတကြ တစၿပငတညး ေဆာငရြကႏငေသာ လပပငခြငအာဏာ

(Concurrent Power) ဟ၍လညး သးျခားေဖာျပထားတတသည။ အဆပါ (Concurrent Power)

အရေဆာငရြကၾကရာတြင ဗဟအစးရႏင ျပညနယတ႔ သေဘာထားကြလြမႈရပါကမ ဗဟအစးရသညသာ

လႊမးမးခပကငႏငခြငရတတသည။ (ဥပမာ - အႏၵယ)

ကမၻာဖကဒရယႏငငအမားစ၏ ဗဟႏင ျပညနယမားအၾကား ေယဘယအားျဖင လပပငခြင

အာဏာခြေဝမႈပစက ေနာကဆကတြ - ၂တြငရႈပါ။ ဖကဒရယႏငငအခ႕တြငမ မညသ႔ေသာ အာဏာရပ

မား Specified Power (ဥပမာ - ႏငငျခားေရး၊ ကာကြယေရး) တ႔က ဗဟအစးရသ႔ လပပငခြငအပႏငးကာ

10

ၾကြငးကနေသာ အာဏာအားလး Residual Power က ျပညနယအစးရမားသ႔ ေပးအပသညဟ

ဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒ၌ သတမတထားတတသည။ ဥပမာအားျဖင အေမရကနႏငငဖြ႕စညးပ

အေျခခဥပေဒအရ သတမတေဖာျပထားေသာ လပပငခြင အာဏာ ၁၈ ရပက ဗဟအစးရသ႔ အပႏငးကာ

ၾကြငးကနအာဏာမားအားလးက ျပညနယမားသ႔ လပပငခြင ေပးအပထားသည။

အာဏာခြေဝမႈပစက ေယဘယအားျဖင သးသပရမညဆပါက တစႏငငလးအတငးအတာႏင

သကဆငေသာ၊ တစမးသားလးသေဘာေဆာငေသာ ကစၥရပနယပယမားက ဗဟအစးရသ႔ လပပငခြင

အာဏာ အပႏငးေလရကာ ပညာေရး၊ ကနးမာေရး၊ စညပငသာယာေရး၊ လမႈဖလေရး၊ ဘာသာစကား၊

တငးရငးသားယဥေကးမႈဓေလမား စသညတ႔ဖြ႔ၿဖးေစာငေရာကေရးအစရေသာ နယပယလပပငခြငမား

ကမ ျပညနယအစးရမားသ႔ ေဆာငရြကပငခြငေပးထားေလရသည။ သ႔ရာတြင အာဏာခြေဝမႈပစမာ

ႏငငအလက မတညကာ မားစြာကြျပားျခားနားႏငသညက မတသားထားသငသည။

ေငြေၾကးႏင ဘ႑ာေရးဆငရာ အခြငအာဏာမား

ဖကဒရယစနစလညပတရငသနေရးတြင ေငြေၾကးႏင ဘ႑ာေရးဆငရာ ရယႏငမႈ၊ ခြေဝမႈ၊

သးစြမႈတ႔သည လြနစြာအေရးၾကးသည။ ႏငငတစႏငငသည ဝငေငြက အေကာကခြနမးစမလညးေကာငး၊

မမႏငင၏ ေရထ၊ ေလထ၊ ေျမထအတြငးရ သဘာဝအရငးအျမစမားမတစဆငလညးေကာငး၊ ႏငငပင

စးပြားေရးလပငနးမားမလညးေကာငး ရရႏငသည။

ဖကဒရယႏငငမား၏ ဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒမားတြင အေကာကခြနမား ေကာကခႏငခြငႏင

ပတသက၍ သးျခားေဖာျပထားေလရသည။ ကေနဒါႏင ဆြစဇာလနတ႔တြင ဗဟအစးရသည ႏငငဝငေငြ

စစေပါငး၏ ၄၅ ရာခငႏႈနးက ရယသည။ အေမရကနတြင ၅၄ ရာခငႏႈနးက ဗဟက ရယသည။

ႏငငဝငေငြစစေပါငး၏ ၆၀ မ ၇၅ ရာခငႏႈနးအထက ဗဟအစးရက ရယထားေသာ ဖကဒရယ

ႏငငမားလညး ရသည။ဥပမာဆရေသာ ဩစေၾတးလ၊ ဘရားဇး၊ အႏၵယ၊ ဂာမဏ တ႔ျဖစၾကသည။

အခ႕ေသာ ဖကဒရယႏငငမားတြငမ ဗဟအစးရသည လြနစြာ မားျပားေသာ ဝငေငြအခးအစားက

ရယထားတတသည။ ဥပမာ - ႏငဂးရးယား၊ မကဆက၊ ရရားစသညဖကဒရယႏငငမားတြင

ဗဟအစးရသည ႏငငေတာဝငေငြအားလး၏ ၈၀ရာခငႏႈနးအထ ရယထားသည။

ဖကဒရယႏငငအမားစတြင ဗဟအစးရမားသည မမတ႔သးစြရနလအပေသာ ေငြေၾကး ပမာဏ

ထက ပမမားျပားေသာ ဝငေငြက ရရေလရသည။ ထအခါ ဗဟအစးရသည ျပညနယအစးရမားထသ႔

ဘ႑ာေငြ လႊေျပာငးေပးအပၾကသည။ ဖကဒရယႏငငမားတြင ဘ႑ာေငြ အခြနေကာကချခငး၊ လႊေျပာငး

ေပးအပျခငး၊ ခြေဝမတျခငးတ႔ႏင ပတသက၍ အျငငးပြား ေဆြးေႏြးစရာတ႔ မားစြာရေနသည။ ႏငင

အလကလညး လြနစြာ ကြျပားျခားနားႏငသည။

11

ဖကဒရယႏငငႏင လကနကကငတပမား

ဖကဒရယႏငငတစရပ၏ စစတပဖြ႕စညးပစနစသည တစျပညေထာငႏငငမားႏင အနညးငယ

ကြာျခားတတသည။ ႏငငအတြငး လကနကကငတပမားက ျဖန႔ကကခြေဝထားသည ဖကဒရယ ႏငငမား

လညး ရသည။ စစတပက ဗဟအစးရ၏ ထနးခပမႈေအာကတြင အမားအားျဖင ထားေလရကာ ရတပဖြ႕၊

နယျခားေစာငတပႏင လျခေရးတပဖြ႕မားကမ ျပညနယအစးရမား၏ စမမႈလကေအာကတြင ရတတ

သည။

အခ႕ေသာ ဖကဒရယႏငငမားတြင စစတပက လမးေရးအရ၊ ဘာသာစကားအရ၊ ကးကြယ

ယၾကညမႈအရ ပငးျခားကာ တပရငး တပဖြ႕မား ဖြ႕စညးထားတတသည။ တငးရငးသားလမးစမား၏

လဥးေရအခးအစားအရ စစတပက ကယစားျပဖြ႕စညးသည ဖကဒရယႏငငမားလညး ရသည။ သ႔ေသာ

မတသားထားရနမာ ဖကဒရယႏငငတြင စစတပက မညသ႔မညပဖြ႕စညးရမညဟ၍ ပေသသတမတထား

ေသာ နညးစနစမရပါ။ တစႏငငႏင တစႏငငအလကမားစြာကြျပားႏငသည။

ဖကဒရယႏငငေတာႏင ဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒ

ဖကဒရယႏငငတစရပတြင ဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒသည လြနစြာ အေရးၾကးသည။ အဘယ

ေၾကာငဆေသာ ဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒတြင ဗဟႏင ျပညနယအစးရအဖြ႕မားအၾကား အာဏာခြေဝမႈ၊

တာဝနခြေဝမႈ၊ ဘ႑ာေငြ အခြနခြေဝမႈ စသညတ႔က ပငးျခားသတမတထားေသာေၾကာင ျဖစသည။

ကမၻာေပၚရ ႏငငတငးတြင ဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒ ေရးဆြ ျပဌာနးထားသညမဟတေသာလညး (ဥပမာ -

ၿဗတန၊ အစၥေရး တ႔တြင ဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒ မရပါ) ကမၻာဖကဒရယႏငငတငးတြငမ ဖြ႕စညးပ

အေျခခဥပေဒရၾကပါသည။

အခ႕ေသာ ဖကဒရယႏငငမားတြင တစႏငငလးက လႊမးၿခအာဏာတညေသာ ဗဟဖြ႕စညးပ

အေျခခဥပေဒတစရပ တညရသညအျပင သကဆငရာျပညနယအလက သ႔မဟတ နယေျမယနစအလက

မမတ႔ကယပင ဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒမားလညး ေရးဆြျပဌာနးထားတတသည။ (ဥပမာ - အေမရကန

ႏငငရ ျပညနယမား) ဤတြင သတျပရနမာ ျပညနယဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒသည ဗဟအစးရဖြ႕စညးပ

အေျခခဥပေဒႏင အႏစသာရအားျဖင၊ အေျခခအားျဖင ဝဝါဒကြလြမႈမား ရမေနရနပင ျဖစသည။

ဖကဒရယႏငငတစရပတြင ဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒပါ ျပဌာနးခကမားႏင စပလဥး၍ အဓပၸာယ

ဖြငဆရန၊ အျငငးပြားမႈမားက ေျဖရငးဆးျဖတေပးရန သးျခားလြတလပေသာ အဖြ႕အစညးတစခ တညရ

တတသည။

အေမရကန တြင - ျပညေထာငစတရားရးခပ (Federal Supreme Court)

ဆြစဇာလန တြင - ပါလမန (Parliament)

12

ဂာမန တြင - ဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒဆငရာတရားရး (Constitutional Court) စသညျဖင

ဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒက အဓပၸာယဖြင၊ အဆးအျဖတေပးႏငေသာ အဖြ႕သည ႏငငအလက ကြျပားျခား

နားႏငသည။

ဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒ ျပငဆငျခငး

ဖကဒရယႏငငမားတြင ဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒသည အေရးၾကးသညအားေလာစြာ ျပငဆငရန

ကစၥသည ရဖနရခါ ခကခတတသည။ အေမရကနႏငငတြင ဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒက ျပငဆငရန

အနညးဆး ကြနဂရကလႊတေတာ၏ သးပႏစပေထာကခမႈက ရရရနလၿပး ျပညနယ လႊတေတာမား

အားလး၏ ေလးပသးပေထာကခမႈကလညး ရရရနလအပသည။ ဘရာဇးႏငငတြင ဖြ႕စညးပအေျခခ

ဥပေဒက ျပငဆငလပါက လႊတေတာႏစရပလး၏ ၆၀ ရာခငႏႈနးေသာ ေထာကခမႈႏင ျပညနယမား၏

မအမားစေထာကခမႈက လအပသည။ ဩစေၾတးလတြငမ ျပညသ႔ဆႏၵခယပြ ေထာကခမႈျဖငသာ

ဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒျပငဆငမႈက အတညျပသည။ အခ႕ဖကဒရယႏငငမား၌မ ဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒ

က သကဆငရာ အခနးမား၊ ပဒမမား၏ အေရးပါမႈအလက ျပငဆငရနနညးလမးမားကလညး မတကြျပား

စြာ သတမတထားတတသည။ (ဥပမာ - အႏၵယ)

ဖကဒရယႏင ျမနမာႏငငေရး

(ဤအခနးမစကာစာတမးရငသည ျမနမာႏငငေရးႏင ဖကဒရယစနစအေပၚ မမ၏ ကယပငအျမငမားကေဆြးေႏြးတငျပထားသည)

ခရစႏစ ၁၀၄၄ေအဒ၊ အနရဒၶမငး (အမားအေခၚ - အေနာရထာ) လကထကမ စတငေရတြက

မညဆပါက သေပါမငး ပါေတာမသည ၁၈၈၅ ခအထျဖစေသာ ႏစေပါငး ၈၄၀ေကာ ျမနမာသမငးတြင

ထြနးကားရငသနခသညမာ သကဥးဆပင ပေဒသရာဇစနစပငျဖစသည။ ဘနးတနခးစြမးအားၾကးေသာ

ဘရငလကထကတြင ျမနမာဧကရာဇႏငငသည ဩဇာသကေရာကေသာ နယနမတ ကယဝနးေလ

ရသည။ ထ႔အတ ဘရငျဖစသ ဘနးေတဇာနမပါးေသာကာလတြင ႏငငဩဇာနယနမတ ကဥးေျမာငး

တတသညမာလညး သဘာဝပငျဖစသည။ ဤသညမာလညး သကဥးဆပငဘရငစနစ ထြနးကားခေသာ

ကမၻာေပၚရ ႏငငမားအားလးလလ ၾကေတြ႕ခရသည သမငးအေတြ႔အၾကပင ျဖစသည။

ျမနမာႏငငတြင တငးရငးသားလမးစေပါငး မားစြာ အေျခခေနထငခၾကသည။ ပထဝေဒသ

အမးမးတြင လမးစအမးမး ျဖန႔ကကေနထငသည ႏငငတစႏငငလညးျဖစသည။ သမငး ေခတေရစး

ေၾကာငးတြင ထလမးစတငးရငးသားတ႔သည ဘရငတစပါး၊ ေခါငးေဆာငတစဥး၏ အပခပမႈ

အာဏာစကေအာကတြင ေနထငခၾကဖးသလ ကယထးကယနနး ကယၾကငနးႏင ေနထငခၾကသည

ေခတကာလမားလညး ရခၾကသည။ (ဥပမာ - မြန၊ ရခင)ဧကရာဇ ေနထြကဘရငက အခါအားေလာစြာ

လကေဆာငပဏၰာ၊ သမးကညာဆကသရသည နယရငပယရင၊ နယစားပယစားမား၊ ေစာဘြား

ေစာဖားမား (တစနညးဆရေသာ ေနဝငဘရငမား) ၾကးစးသည လမးစမား၊ ပထဝေဒသမားလညး

13

ရခၾကသည။ နညးပညာမတးတကေသးေသာ ေခတျဖစသညႏငအည ထကာလမားတြင တစေဒသႏင

တစေဒသ၊ တစနယႏင တစနယ၊ လမးစတစခႏင တစခ အခငးခငး ကးလးဆကဆမႈ၊ ထေတြ႕ရငးႏးမႈ

သည ယေန႔ေခတအတငးအတာအရ နညးပါးခမညမာ ေသခာသည။

အဂၤလပကလနဘဝသ႔ ေရာကရေသာအခါတြင ျမနမာႏငငသည ေခတသစစနစသစက စတင

ထေတြ႕ခရသည။ အဂၤလပတ႔သည ျမနမာႏငင၏ သကဥးဆပငဘရငစနစက ဖကသမးကာ ဗရကေရစ

ယႏယားျဖင အစားထးခသည။ ဒငအာခစနစ၊ ၉၁ ဌာနအပခပေရးစနစ၊ ၁၉၃၅အကဥပေဒစနစ

စသညစနစပစမားက အဂၤလပလကေအာကရ ျမနမာႏငငသည ေတြ႕ၾကခသည။ ထစနစမားအရ

ေရြးေကာကပြ၊ ဒမကေရစ၊ ျပညသ႔လႊတေတာ၊ လႊတေတာအမတစသညတ႔ ေပၚေပါကထြနးကား

လာခသည။

လြတလပၿပးေခတ

ခရစႏစ ၁၉၄၈တြင လြတလပေရးရရၿပးေနာက ျမနမာႏငငက အပခပခေသာစနစမာ ၁၉၄၇

ဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒအရ ဝနၾကးခပဥးစးသည စနစျဖစသည။ ထအေျခခဥပေဒအရ ျမနမာႏငငသည

အသြငသ႑နအားျဖင ဖကဒရယစနစဆသ႔ ဥးတညသညဟ ဆႏငသည။ သ႔ေသာ အႏစသာရအားျဖငမ

ဖကဒရယဝါဒစစစစဟလညး မဆသာေၾကာငး ပညာရငမားက ေဝဖနသည။ဗလခပၾကးေနဝငးက ၁၉၆၂

ခတြင စစတပျဖင အာဏာသမးပကၿပးေနာကတြင ျမနမာႏငငသည စစအာဏာရင၊ တစပါတအာဏာရင

စသည ဒမကေရစဆတသနးေသာ ဘဝသ႔ ေရာကရခရသည။

ျမနမာႏငငလြတလပေရးရသညကာလမစ၍ တစဆကတညးေပၚေပါကခေသာ ျပညတြငးစစ

သည ႏစေပါငး ၆၀ေကာ ၾကာျမငခသညႏငအမ ယခအခါ ကမၻာအရညၾကာဆးေသာ ျပညတြငးစစ

တစခအျဖစ မတတမးဝငခၿပး ျဖစသည။ အာဏာရအစးရက အေၾကာငးအမးမးျဖင ေတာလနပနကန

ေသာ သပနအဖြ႕မားအနက ယခအခနထ သကတမးရညကနရေနေသာအဖြ႕မားသည ဗမာလမး

မဟတေသာ တငးရငးသားလကနကကငအငအားစမား ျဖစသည။ အဆပါ လကနကကင တငးရငးသား

အငအားစမား၏ လလားေတာငးဆခကမားက ေလလာမညဆပါ တနးတညမေရး၊ ဖကဒရယေရး၊

လမးၾကးဝါဒမကငသးေရး၊ ဒမကေရစေရး၊ ဖြ႕ၿဖးတးတကေရး စသညအခကတ႔သည ထပဆးမ

ပါဝငေနသညက ေတြ႕ရႏငသည။

စးပြားေရးဖြ႕ၿဖးမႈ နညးေသာ ႏငငမားတြင ျပညတြငးစစျဖစရန အလားအလာ မားသည။ တစဖန

အၾကငႏငငတစရပသည ျပညတြငးစစျဖစေနသညဆပါက စးပြားေရးအရ ဖြ႕ၿဖးတးတကရနမာ မားစြာ

ေႏာငေႏးႏငပါသည။ စးပြားလမႈဘဝ နမကေသာ ႏငငတစရပသည ႏငငေရးအားျဖင တညၿငမမႈ

အားနညးတတပါသည။ ထ႔ျပငျပညတြငးစစျဖစေနေသာ ႏငငတစရပတြင လကနကကငစစတပ၏

အခနးက႑သည အေရးပါလာသည။ စစေဘာငကယလာသညႏငအမ ဒမကေရစေဘာင၊ အရပသား

ႏငငေရးေဘာငသည ကဥးကဥးသြားရသညမာလညး သဘာဝပငျဖစသည။ ထ႔ေၾကာင ႏငငေရး၊

စးပြားေရး ႏင ျပညတြငးစစတ႔သည တစခႏငတစခ အညမညသေဘာရသညဟ ဆႏငသည။

14

ဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒ၂၀၀၈

ခရစ ၂၀၁၁ ေနာကပငး ျမနမာႏငငတြင ႏငငေရးအရ တစစတရာေသာ ျပျပငေျပာငးလမႈမား

ေပၚေပါကတးတကလာသညမာ အျငငးပြားဖြယမရေပ။ ဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒ ၂၀၀၈တြင ဒမကေရ

နညးလမးမကေသာ၊ ဒမကေရစ၏ အေျခခမေဘာင သေဘာမားႏင လးဝဆန႔ကငေနေသာ ျပဌာနးခက

ပဒမေပါငး မားစြာပါဝငေနသညက ေလလာေတြ႕ရႏငသည။ ထ႔ျပင စစတပ၏ အေရးပါမႈအခနး က႑က

လညး သသာစြာ ေဖာျပသတမတထားျပနသည။

တစဖန တငးရငးသားညေနာငမား လလားေတာငးဆၾကေသာ ဖကဒရယစနစအျမငရႈေထာငမ

ၾကညမညဆပါကလညး ဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒ၂၀၀၈သည ပသ႑နအားျဖင ဖကဒရယသေဘာေဆာင

ေသာလညး အာဏာခြေဝမႈသေဘာ၊ အႏစသာရအားျဖင ဖကဒရယစနစ ပပျပငျပငမဟတေသးသညက

ေတြ႕ရရသည။ မညသ႔ပငဆေစကာမ ႏငငေရးအရ၊ စးပြားေရးအရ၊ ျပညတြငးၿငမးခမးေရး ၾကးပမးမႈ

မားအရ ယခငကာလမားႏင ႏႈငးယဥပါက တးတကလာသညဟ ေယဘယအားျဖင ဆေကာငးဆ

ႏငပါသည။

ျမနမာႏငငသည သမငးေၾကာငးအရလညးေကာငး၊ ပထဝအေနအထားအရ လညးေကာငး၊

လမးစကြျပားျခားနားမႈအရလညးေကာငး ဖကဒရယစနစႏင အထးသငေလာသညဟ (ကေနာ) ယဆသ

ည။ ေျပာရလင အခ႕ေသာ ျပညနယမားဆပါက ဘာသာေရးအရ ဗမာျပညမႏင ကြျပားမႈပငရသည။

(ဥပမာ - ခငးျပညနယ၊ ကခငျပညနယ)

သြားရမည ခရး

ယေန႔ ျမနမာႏငငေရးတြင ခကခသမေမြ႕သညႏငအမ အေရးလညးၾကးေသာ အေျပာငးအလၾကး

သးရပက တစၿပကနကတညး ေဆာကရြကရနလေနသည။ ၎တ႔မာ -

၁။ ႏငငေရးျပျပငေျပာငးလမႈ

၂။ စးပြားေရးျပျပငေျပာငးလမႈ

၃။ ျပညတြငးၿငမးခမးေရးတညေဆာငမႈ တ႔ပငျဖစသည။ အထကပါ ကစၥၾကးသးရပသညလညး

တစခႏငတစခ အညမညဆကစပလကရေၾကာငး ေဖာျပခၿပးျဖစသည။

ျပညတြငးၿငမးခမးေရးဟဆသညႏင ဖကဒရယဟေသာစကားရပသည ဆကတက ေနာကကပါ

လာၿပးျဖစသညက ျမနမာႏငငေရးႏင ကၽြမးဝငသတငး သနားလညၿပးျဖစသည။ ေခတအဆကဆက

အာဏာရငအစးရမား၏ ဝါဒျဖန႔ေဝမႈမႈငးေၾကာင သာမနျမနမာျပညသအခ႕သည ဖကဒရယဟဆလင

ခြထြကေရးဝါဒၾကးဟ မားယြငးစြာ နားလညေနတတၾကသည။ အမနမာ ဖကဒရယစနစဟသည

ဗဟထနးခပမႈက ေလာချခငး (Decentralization) ပငျဖစသည။ ဖကဒရယစနစႏင ဒမကေရစ

သညလညး နးကပစြာ ဆကစပေနသည။ ဖကဒရယစနစသည ဒမကေရစသေဘာတရား အားေကာငး

ရငသနမသာ ေရရညအလပျဖစ ရပတညႏငမညျဖစသည။

15

ျမနမာႏငငသည ကမၻာအဆငးရဆးေသာ ႏငငမားထတြင စာရငးဝငလကရသည။ ဤမ

သဘာဝအရငးအျမစေပါၾကြယဝေသာ၊ ရာသဥတပတဝနးကင မတေသာ၊ လဥးေရႏင ႏငငအကယ

အဝနး သငတငေသာ (ေျပာရလင လဥးေရမာ နညးေနေသးသညဟပင ဆႏငသည)၊ ႏငငတစရပသည

မခခမးသာရမညဟ မဆႏငေသာလညး အဆငးရဆးႏငငစာရငးတြင ပါဝငေနျခငးမာမ မျဖစသငလေပ။

ဤသ႔ ျဖစေနရျခငးမာ အဘယေၾကာငနညး။ အပစးသ အစးရအဆကဆက၏ ႏငငေရးႏင စးပြားေရး

သေဘာအရ စမခန႔ခြမႈအလြမား၊ စနစအမားမားသည ပဓာနလကသညဟ (ကေနာ) ဆခငပါသည။

ယေန႔အခါ ျမနမာႏငငေရးမးေလဝသသည အနညးငယသာယာသလ ျဖစလာပါသည။ သ႔ေသာ

ကၽြႏပတ႔ ေဆာငရြကရနမားစြာ ရေနေသးသည။ ကနေနေသးသည။

သြားရမညခရးကား ေဝးေသး၏။

ဤစာတမးက စာတမးရငသငၾကားသည ႏငငေရးသငတနးမား၌ ဖကဒရယလစဇငသငခနးစာတြင ဖတစာအျဖစ ျဖန႔ခခဖးပါသည။ ယခအခါ Online Journal အျဖစ ဆကလက ျဖန႔ခအပပါသည။

အယဒတာ

16

ေနာကဆကတြ - ၁ကမၻာဖကဒရယႏငငမားစာရငး

1. Argentina2. Australia3. Austria4. Belgium5. Bosnia and Herzegovina6. Brazil7. Canada8. Comoros9. Ethiopia10. Germany11. India12. Malaysia13. Mexico14. Micronesia15. Nigeria16. Pakistan17. Russia18. St. Kitts and Nevis19. Serbia and Montenegro20. South Africa21. Spain22. Switzerland23. United Arab Emirates24. United States of America25. Venezuela

17

ေနာကဆကတြ - ၂၊ ဗဟအစးရႏင ျပညနယအစးရမားအၾကား အာဏာခြေဝမႈအခ႕

စဥ က႑မား ဗဟအစးရ ျပညနယအစးရ မတခက

၁ ကာကြယေရးႏင လၿခေရး

(စစတပ)

၂ ႏငငျခားေရး

၃ ေငြစကထတေဝေရး

၄ အေကာကခြန

၅ ကနသြယေရး

၆ စာတက၊ ေၾကးနနးႏင

ဆကသြယေရး

ရဖနရခါ မေဝ သ႔

ပးတြေဆာငရြက

၇ တရားစရငေရး ရဖနရခါ မေဝ သ႔

ပးတြေဆာငရြက

၈ ပညာေရး အတနးအဆငကလက၍

ေျပာငးလတတ

၉ ကနးမာေရး

၁၀ လၿခေရး (ရ)

၁၁ ႏငငသားျဖစမႈ

၁၂ လမႈဖလေရး

၁၃ ဆပကမး အရြယအစားႏင

အေရးပါမႈက မတညေလရ

၁၄ ဘဏ ရဖနရခါ မေဝ သ႔

ပးတြေဆာငရြက