Julijana Mladenovska-Tešija Јулијана Младеновска-ТешијаNa kauču SigmuNda Freuda

На каучот На ЗигмуНд Фројд

Nakladnik: Zajednica Makedonaca u Republici Hrvatskoj

Заедница на Македонците во Република Хрватска

Za nakladnika:Ilija Hristodulov

Lektura/korektura: Lektura i točkaProdukcija: MeandarMedia

Oblikovanje: Karaman DesignTisak: Kikagraf

Naklada: 600 primjerakaISBN 978-953-7328-34-4

Zagreb, studeni 2021.

CIP zapis dostupan je u računalnome katalogu Nacionalne i sveučilišne knjižnice u Zagrebu pod brojem 001115916.

Tisak ove knjige realiziran je sredstvima iz Državnog proračuna Republike Hrvatske posredstvom Savjeta za nacionalne manjine RH

Na kauču Sigmunda Freuda На каучот на Зигмунд ФројдJulijana Mladenovska-TešijaЈулијана Младеновска-Тешија

Sadržaj/Содржина

Ovo nije... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9Ова не е... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .11

Sigmunde, namjesti mi jastuk Зигмунде, намести ми ја перницата

Naherena Venera ili otkrivanje sebe u 12 točaka . . . . . . . . . . . .15Ладен туш . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18Klimatske promjene . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19Moje pjesme nisu lijepe sredinom lipnja . . . . . . . . . . . . . . . 20Eva je imala 20 ili najviše 30 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21Hagara . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26Коса. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27Вештици: криза на средниот... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28Morska . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32

гласови во главата glasovi u glavi

Со голи стопала. Дружење со Пети Смит . . . . . . . . . . . . . 35Mrak. Leonard Cohen, You want it darker . . . . . . . . . . . . . . 37Ода на креативниот свет на Ване Костуранов . . . . . . . . . . 40Остров без свет. Chris Cornell, Show me how to live . . . . . . . . 42Tensilen za Bekima Sejranovića . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43Периодот ми е на реминисценции, ми се фаќа жабешка кожичка меѓу прстите . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44

Споеви или Ива Дамјановски е 2-3-4 во 1. . . . . . . . . . . . . . 45Кога светците пеат . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46Dido zna sve a i Darija Đorđević . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 47Uglavnom, u glavi, glavni urednik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48

Sigmunde, dođi malo bliže... Зигмунде, дојди поблиску...

Majica za snove . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51Vučja obratnica . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52Virtualije . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53Утринско вагање . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 54Воз без ред. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55Tebi, bejbe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56Insomnia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57Antipod. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 58Пошта(р) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 59Rođendanska . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60Večeras . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 61Mozaik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62Bez. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 63

Зад вратата iza vrata

Небесни хâрфи . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 67Molitva u 5. Uz glazbu Мизар, Премин . . . . . . . . . . . . . . . . 69Neizgovoreno . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 71Duboko u glavi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 72

Ključ od olova . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73Питулици за тесто . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 74Ravna skretanja . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 77(Ne)prelazak. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 78Dječak i leptir: priča u 28 harfova . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 79Doziranje herojskog odumiranja . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 81

Вибрации Vibracije

Стапка во сенка . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 85Unutra . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 86Лов на Лав . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 87Македонија во мене . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 88Kut gledanja . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 89Сонување . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 90Растење. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 91Sestre - čuvarice . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 92Melankolija ljubavi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 938372 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 95

Laku noć, Sigmunde Лека ноќ, Зигмунде

Filozof od krpe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 99Pogled. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .100Свет простор . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 101Kontemplativna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 102Duga . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 103

Љубовна . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .104Svjetlosne rupe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 105Jednog dana, ja i on kupit ćemo brod (morskom Vuku) . . . . . .106Sat kuca tika-broj-taka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .107Šreder . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .109

Bilješka o autorici . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 111Белешка за авторката . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 111Iz recenzije Vesne Acevske (Skopje, Makedonija). . . . . . . . . . 113Од рецензијата на Весна Ацевска (Скопје, Македонија) . . . . 115

9

Ovo nije...

Ovo nije knjiga pjesnikinje. Ja to nisam. Nije u pitanju lažna skrom-nost, već svjesnost o sebi. Nije da nisam pokušavala i prije napisati pjesme. Jednom sam ozbiljnije krenula pisati, imala sam devetnae-stak i napisala sam dvadesetak teško savitljivih pjesama koje to nika-ko nisu bile, pa sam dobila savjet “ne pokušavati ponovno”. I nisam. Do tog čudnog proljeća 2020.

Ovo nije ni knjiga poezije. Većina pjesama u ovoj knjizi zapra-vo su eseji, nagomilani u stupce, izbačeni iz sebe u ludilu. Nisam ni znala da je pisanje poezije ludilo. Barem se tako meni činilo. Shvatila sam da je Platon bio u pravu kada je u Ionu pjesnike usporedio s fri-gijskim svećenicima koribantima koji plešu i pjevaju u transu.

Ovo nadasve nisu sentimentalne pjesme. Ni patriotske, ni ro-mantične. Ovo su pjesme lomljenja i borbi, izlijevanja kaosa koji je valjda jedino tako, istresen u stih, mogao postati znak, uputiti me na ono što se događa unutra, progovoriti mi, kao glas koji jeste i nije moj, o onoj drugoj Julijani koja se bila sakrila iza devet plahti. A nju je žestoko bolo zrno graška.

One čak nisu ni složene kako treba. Grube su, nedorečene i sva sreća da ih je nekoliko ljudi prepoznalo vrijednima da se pokažu i va-ma. Pjevaju škripavo glasom Visockog i Waitsa, i nisu za svačije uši, ogoljene su kao drvo s ožiljcima koji su lijepi samo onome tko ih ima.

I da ne zaboravim: pjesme u ovoj knjizi nisu parovi, original i prijevod. Nijedna pjesma koja je napisana na hrvatskom, nema svoj

10

prijevod na makedonski jezik, kao što nijedna koja je pisana na ma-kedonskom, nema svoj prijevod na hrvatski jezik. Sve su same za se-be i morat ćete ih čitati na dva pisma: na македонска кирилица i na hrvatskoj latinici.

Pjesme moga djetinjstva i odrastanja izlazile su na makedon-skom. Shvatila sam da o tom periodu ne mogu pjevati hrvatskim je-zikom. O sebi kakva sam bila tada, mogu pisati samo na svom je-dinstvenom, osporavanom i strasnom makedonskom jeziku. O sebi nakon tridesete mogu pjevati dvojezično. Kao raspolućeni vikont, moji su jezici zrelosti, filozofiranja, maštanja i sanjanja, dva. I sretna sam zbog toga. Sretna sam da je i ovaj drugi, krležijansko-njemač-ko-slavenski-apstraktno-filozofski, divni, hrvatski jezik tvrdih sugla-snika moja ilahija i moj identitet.

Eto, da znate što vas čeka... sada, kada krećete na put sa mnom.Sretno nam bilo.

JMT

11

Ова не е...

Ова не е книга на поетеса. Јас тоа не сум. Не е во прашање лажна скромност, туку свесност за себе. Се обидував и претходно да напишам песни. Еднаш дури и сериозно, имав околу 19 години и напишав дваесетина тешко свитливи и непевливи стихови, па добив совет “не се обидувај пак”. И послушав. Сè до чудната пролет 2020.

Ова не е ни книга поезија. Ова се есеи настискани во колони, истресени во лудило. Не знаев дека пишувањето поезија е лудило. Барем така ми се покажа мене. Платон изгледа бил во право кога во Ијон поетите ги споредил со фригиски свештеници корибанти кои во транс занесено танцуваат и пеат.

Ова никако не се сентиментални песни. Ниту патриотски, ниту романтични. Ова се сведоштва на кршења и борби, излевања на хаосот кој единствено така, истресен во стих, можеше да стане знак, да ме упати на она што се случува внатре, да ми прозбори, како глас кој е и не е мој, за онаа другата Јулијана скриена зад девет јоргани, која жестоко ја боде зрното грашок.

Овие песни дури и не се наместени како што треба. Тие се груби, недоречени и среќа што неколкумина ги препознаа како драгоцени, еве ги пред вас. Потребни се години на доработка за да бидат добри. Тие се чкрипави како гласот на Висоцки и Вејтс, и не се за сечии уши, оголени се како дрво со лузни, убави за оној што ги препознал, оти и самиот ги има.

12

Е да, песните во оваа книга не се слика и преслика, оригинал и превод. Ниедна напишана на хрватски нема свој превод на македонски, како што ниедна напишана на македонски нема свој превод на хрватски јазик. Секоја е сама за себе. Ќе морате да ги читате така, на две писма: на македонска кирилица и на hr-vatska latinica.

Песните на моето детство и растење излегуваа на македонски. Сфатив дека, за тој период не можам да пишувам на хрватски. За себе тогаш можев да пеам само на мојот единствен, оспоруван и страстен македонски јазик. За себе, по 30-тата, пеам двојазично. Како преполовен виконт, моите јазици на зрелост, филозофирање, мечтаење и сонување. И среќна сум заради тоа. Среќна сум што и овој вториот, крлежијанско-германско-словенски-апстрактно-

-филозофски, прекрасен, хрватски јазик на тврди согласки, е моја илахија и идентитет.

Ете, да знаете што ве чека... кога сте тргнале на пат со мене.Нека ни е со среќа.

JMT

Sigmunde, namjesti mi jastuk Намести ми ја перницата, Зигмунде

15

Naherena Venera ili otkrivanje sebe u 12 točaka

Poeziju nisam pisala dugo. Ti si za ovo kriv.Sada znam da bolje pišem dok spavam. Noćas je ova pjesma zvučala ko Wagnerova Die Walküre. Sada malo škripi i previše je filozofska. Ipak, sročena je tebi. Da znaš s kim imaš... #ononeštoštogod

Jedan: Ne volim lagati. Ne mogu moliti za zle ljude. Ne pitaj me što ne želiš znati, gadi mi se kada prešutim.Grčim se od nasilja, stiskaju mi se pesnice. Tada pomišljam kako bi bilo ubiti, masakrirati... I mrzim sebe jer sam se prepustila strahu. Ubila slobodu. Pa krenem disati.

Dva: Ne volim velike riječi, ni blebetanje praznih glava.Zamaraju me vjernici s mačem pravednosti i salonski ateisti s Biblijom na kojoj ima metar prašine.Gluposti odagnam smijehom, ko u Alanu Fordu, pronađem rupu da bih napravila dvije. Radije šutim. Pijem votku. Plešem do ludila. Diram.

Tri: Ne razdvajam um od tijela.Sjećanja su u koži, mišljenje diše strašću koja otkida meso. Seks je sloboda. Tjelesnost je duhovna.Nema ili – ili (kao u Kierkegaarda) već samo i.

Četiri: Mala sam totalno (59 kg/161 cm).Valjda zato ponekad prkosim gravitaciji i svijetlim fluorescentno u mraku.

16

Koža popušta na sve strane, zavrćem je kokosovim uljem. Ništa Q10-12, micelarne i druge gluposti.Malo ruža za zdravlje, Rimmela za pogled u noć.

Pet: Volim mirisati kožu vršcima prstiju.Gledati svijet širom otvorenih očiju i opet nestati u slikama u glavi. Slušati suspregnuto disanje, navještaj krika u grlu.Smijati se beskrajnom srećom.

Šest: Dugo nisam znala da roditelje nosim u sebi.Otkrila sam ih slučajno, u svađi s mužem naletjela sam na tatu. Njega je pak sačekala moja mama i zadala mu aperkat.Našla sam lijek u snovima: Ich bin Ihr grüner Fisch!

Sedam: Otkrila sam da mogu preskočiti gender gap kojeg nema. Da je lako kontrolirati muškarce muškim pristupom, osjećati moć. Sva sreća malih susreta... Ili su oni dar?Izlječenje dolazi kada te sličan sebi prepozna.

Osam: Mužu sam Venera, obrnuta, naherena.Tom bradatom Hemingwayu zalutalom u Panonskom moru, ja sam i žena i ljubavnica. To me je spasilo. Osjetila sam smisao strasti.Dobila tišinu i slobodu da jesam. Bez pitanja.

Devet: Imam luznu. Velika je ko dječja glava. Dio je moje ljepote. Ranjene, potpune.Kada je dotaknem, učim o umiranju i vjeri, radosti spoznaje. O djevojčici, kakva sam i sama nekada bila.

Deset: Slijepa sam ko šišmiš, -10 na oba oka. Valjda zato nisam za dogme i rituale, ne prepoznajem ih.

17

Vjerujem u Boga koji je lud: došao, umro i uskrsnuo. Nije za racionaliste. One koji vole red. Možeš ga zaskočiti samo trećim okom. Ja ga dotičem molitvom, kada žmirim.Tada se ljuljam kao derviš, kao Židov ispred Zida plača.

Jedanaest: Imam malo prijatelja koje volim kao da smo u braku: prihvaćeno, iskreno. Naučila sam: tko sam ja da mijenjam druge?Tako i oni mene vole. Već dugo. I ne pitaju puno. Moje dubine su tamne i tamo ulazi samo Krist.

Dvanaest: Volim potpuno. To su mi dale oči moga sina.Paket je pun. Ponekad radim brzu dostavu na područja teško dostupna za žene. Obožavam filozofiju, politiku, teologiju, feminizam. Smjer: radikalno-lijevo.Ne bih ništa mijenjala, povremeno bih preskakala ograde. Zbog mirisa slobode.

I to je to. Čujem zvuk tvog imena u jednom uhu stalno. Mora da nisam očistila uši. Dovoljno? Nije?

18

Ладен туш

Ноќта од страст се распрсна како меурче Ладниот туш замириса на кокос Ракавицата за рибање ја истргна кожата Во огледалото остана чудна слика Полусмешна, полутажнаСо длабоки очиКај што само сеќавањата живеат

19

Klimatske promjene

Hodam pažljivozaobilazeći komadiće srca po poduVitraj od svjetlosti pada ukosopo tijelu sklupčanom kao grudaTopim se…

20

Moje pjesme nisu lijepe sredinom lipnja

Sredinom lipnja sanjam pticesjede mekano na mom dlanu dišu do umiranja kratkim otkucajima srca

Sredinom lipnja na spavaćici nosim crvenu crtuSredinom lipnja moja djevojčica gleda svijet kroz pukotinu

21

Eva je imala 20 ili najviše 30

Da sam kao Eva Imala bih 20Najviše 30I plakala bihSvađala bih se Pitala bih te (vjerojatno više puta?) I čekala da objasniš Zašto te nema, a tu siZašto me ne dodiruješ, a tu si Zašto mi ne odgovaraš, a tu si I znam da bi šutioObarao pogled Mrmljao sebi u bradu Gledao u virtualnoMutnim pogledom umora Zbog svih briga svijeta Na tvojim leđimaI otišaoSakriti se u sjeni Svevida Napisati još koju kolumnu Ili pjesmuSjećanju.

Da sam kao Eva Bila bihSama kao bol Sama kao otok

22

Sama kao nožS praznom utrobom Očima suhim od tragova Umom praznim od drhtaja Tiho bih pobjeglaZadihana upala na partySvaka alternativa nokta koji otkida kožu Bila bi boljaNi ja ne bih razmišljalaO okusu uraslom u usnamaO mirisu urezanom na mojoj koži O rukama koje prodiruNa mjesta kojih nema na karti Ma samo bih otišla.

Zbog koraka koji me udaljuju Od tebeIz strahaDa ću ponovno utonuti u mrtvilo nepostojanjaKakvo je bilo prije nego sam otvorila očiI ugledala tvoje lice - iznad mojeg I čula tvoj glas: “Žena... Eva...”

Ni svjesnost da idem u krivom smjeru Ne bi mi pomogla (možda je uopće ne bi ni bilo?) Ta jabukaNatrula OkrnjenaS rupicom od crva ili dva Ta čaša votkeS jednim limunom

23

I crnom slamkom Mirisala bi kao... SlobodaOdgovor Odabir.

Uspravila bih pogled I zagledala seS osmjehom ljubavi U tužno lice RoditeljaZbog odluke odrastanjaPreplavio bi me truli miris zrelosti.

Zato su stari crkveni OciBili totalno u krivuOni su naslućivali strast Željeli jeGoriliVirili iza ključanice Tražeći tijeloKrivcaBez hrabrosti PrićiOsjetiti Utonuti U ono što te čini živim Pa su optužili Evu (ili su govorili istinu?) Da jedina imaOno nešto kako nas je Stvoritelj stvorio Ono nešto čime nas je Stvoritelj oblikovao Ono nešto čime nas je Stvoritelj darovao

24

Kao da to nešto oni – muškarciNemajuPa su zapravo oni – muškarci Rebro s manomOtkinuto iz savršenog bedra Evinog Osuđeni na život bez strastiSamo uma suhog kao kost.

Da sam kao Eva ne bih vjerovala u te laži.

Taj miris tišine Slobode koja izmiče redu Oduzima novoDodaje staro Goni paralizira Oživljava uništavaSve o istom trošku Eva s ožiljcimaMnogih borbi sa sobom Koja je prošla fazu u kojoj Traži Moli Kupuje Prodaje LjubavZa jedan pogledDodir života

Da sam kao Eva Stajala bih toga jutra u tišini Većoj od zvuka

25

Tvoga imena u uhu Voljela bih te potpunoI otišlaS jabukom u zubima. Respect.

26

Hagara

Na hodniku bolnice bilo je živo.

U svemirskoj operativnoj sobi hladno su me dodirivale bijele ruke hipokratovaca.Na stropu su se izmjenjivala naporna svjetla prozirne cjevčice i bipkavi zvukovi.

Hrpa kože i vode na mom tijelu drhtala je u iščekivanju noža.Mrtvim srcem gledala sam mirno kako te stavljaju na križ.

Na hodniku bolnice bilo je živo.

27

Коса

Има нештоВо сечењетоКако да летаа на сите страниНекакви чудни оковиА не влакнаОд коса

28

Вештици: криза на средниот…

Во мојата главаСо испомешани родовиФилозофииИ музикаНе се случува обична менопаузаТуку криза на машкиот средниот векОнааКога големите мажи заклучилеДека жените имаат природен дефицит на умотЗатоа со нив господарат страститеНад кои немаат ама баш никаква контролаГолемите мажиСо природен суфицит на паметОти први по Постанокот 2Што им дава за право да го поттурнат под тепихПостанокот 1И да се истуркаат како најпрви меѓу еднаквитеТака, тие големите мажиСеделе и заседавалеДури 10 столетијаЦели 100 годиниДа донесат заклучокДека жените имаат природен дефицит на умот.

Да им се одрече брзината на заклучувањетоПреплетеноста на премиситеКружницата наместо конклузијата

29

Е тоа – можеНо, дека знаеле какоСвојата желба стисната како тупаницаНаместена да удри кај што најповеќе болиКај што е најранливоВо месото под срцетоВо пулсот на создавањетоКое жената ја доближува најблиску до ГосподОд кој било маж на светотТоа не може да им се одрече.

И така настанал првиот ПРМит, кампањаШарена лагаЗа Ева со бесно срцеЗа Ева со уништувачка страстКоја мора да се убие, убие, убиеЗашто го завела кутриот ама умен АдамПретходникот на сите кутри ама умни мажиЗашто го навела да ја следи како кучеПонесено од мирисот на возбудена женскаСо стиснат мозок како копчеСо поглед фокусиран во триаголникОд кој не ја видел змијата голема како планинаПа излегло (во одбрана на умот)Дека кутриот Адам немал шансаОти, глеј чудо, и змијата изгледа била – жена!

Та така две половинки му се намерачиле на еденВо таа чудна средновековна математикаОвие две не само што станале еднакво еден

30

Туку еден поголем од еденЕден на потенцијаБез оглед на неумоливоста на математичкиот аргументДека двете една (1+1) створени од Мноштвеното ( f (0)= ∞)Мора да се еднакви (=) ако се целиМитот за едното што не е едно (-1)И едното кое е многу повеќе од едно (+1)Се прелева низ столетијатаСе лепи како лепешкаЗа мажите со умност колку зрнце грашокЗа мажите со страст колку едно јајцеЗа мажите со величина колку старо танко пенкалоЗашто неговата силаНе е вистинатаТуку лагата што изгледа шареноПримамливоКако змијата во рајската градинаИ каса каса касаЗа срцето на жената кај што е тоа најмеко:Во утробата што создава живот.

Така, средновековната кризаСе покажува како криза на знаењетоДа се разликуваДоброто од злотоВистината од лагатаУбавината од тагатаЉубовта од смрттта и омразатаТешко е...Да се признае хамонијатаЗагатната уште кај Создателот

31

За логосот кој е телоЗа телото кое е ум=страст=љубов=креацијаЗа Едното кое е Три кое е ДваЕднакви страсни и умни еднаПолесно е...Да се прифати лагатаКоја со 1000 години долга опашкаНè мава како громНè гори како пламен од пеколотНè пали на дрвоИ врeска: Вештици!

32

Morska

Plutala sam na površini mora i gledala raširena galeblja krilaBljeskala su bijelo, drhteći na nevidljivim strujamaMožda me oni pogode srećom ako neće lutrija, pomislila sam ljuljuškajući seJacuzzi od valova godio je kralježnici, voda je pronalazila čudne otvore na tijelu i teklaŽmirila sam nadajući se oblaku na čistom nemilosrdnom nebuStanje je ovo savršenog dostajanja, šaputalo je more puneći mi uši zalihama soliKapi na pocrnjelom trbuhu odsjajavale su u bojama dugeTihi ljudski glasoviPoneki lavežŠtropotanje brodskog motoraNa dnu su se šepirili ježinci ukrašeni školjkicama i pijeskom dok su zrikavci gudili gudili gudili

Гласови во главата Glasovi u glavi

35

Со голи стaпала Дружење со Пети Смит

Се вртам во круговиКако дервиш во исчекување на вртоглавица Обезглавена од врелинатаБесмислена за сите други Кои од страна гледаатКако се претворам во витраж Од милион стакленца

Мојата есенција е крвава Со испокршени мисли Заковај ме во оваа фаза Замрзни ме во оваа состојба Така блиска до смрттаТака полна со животСѐ побрзо и побрзоo и побрзooooи подлабоко и подлабокоо и подлабокоооо

Царице, мојата збунетост е мала шега за тебе Мракот на твојот гласНоси мирис на непознати места Каде што не сум билаСе препуштам Ги насетувамТрагите што ги следиш кога затвораш очи Ми треба храброст да прескокнам

36

Мојата дрога е мислата Ако ја заклучам, умирамАко ја отклучам, на отстрел сумОд илјадници погледи кои само чекаат Да се покаже парче рамеДелче голо местоДа ме растргнат како пци

МолчамГо сокривам мирисот на страст Го покривам погледот кој гориЈа затворам устата да не излезе крик ВнатреВо твојата луда песна Се откривам себеси Со боси стапала

Се вртам во круговиКако дервиш во исчекување на вртоглавица Обезглавена од врелинатаСѐ побрзо и побрзоo и побрзooooи подлабоко и подлабокоо и подлабокоооо ааах

37

Mrak L. Cohen, You want it darker

Tvoje staro lice Prije odlaska Reklo je sveDa tama nije tama A možda je i mrakTako dubok Da ga ne možemo zamisliti Zbog našeg zakrivljenog pogleda

Dubokim glasom Otpjevao si svoj rekvijem Ispod šala s resama Sakrio posvetuOnom koji je bioUtkan duboko u tvojoj nutrini i drugačiji no u Knjigama

Nije jednostavno Otvoriti se Pripremiti seZa konačni počinak Dati se u rukeGlavnom djeliteljuLiječniku i milosrdnom Sucu Izdržati pogledOtkriti sve svoje karte

38

Prijetvornosti, bolestiSve tajne Na crvenom ruletnom stolu Predati partijuOkrenuti ponovno kocku koja se kotrlja, kotrlja, kotrljaKome će pripasti odjeća?I čekati u tami Na odluku

Shvatio si, jeldaDa je Riječ postala uspavankaIzgovor za bijeg i odustajanje od SvetogPovod za izmišljanje Zakona i pravila I lažnih svetaca u bojama kaleidoskopa Za pokornost suboti, instituciji, nacijiŠtap za vlastŠešir za moć

Shvatio si, jeldaSvu ludost vjere u Onog koji zove Ne! Tjera:Ustani, kreni, hodaj, nosi...Dosadni poziv koji se ne može prekinuti Jednom kada si podigao slušalicu Jednom kada si rekao: Halo, tu samI što god tražioDobio jedan jedini odgovor Dovoljno si primio

39

Reci mi Cohene,Sine Abrahamov, brate po vjeriVidiš li ga sada, u svjetlu tisuću svijeća?Vidiš li ga sada, pored menore sa sedam latica? Vidiš li ga, dok sjediš kraj Njegovih nogu?Jesu li mu ruke kojima ti briše suze nježne kao dah?Zavidim ti Podiže teA ti pjevaš Hineni, hineni

40

Ода на креативниот свет на Ване Костуранов

Во нашиот апсурден свет нема место за бунтовните деца за интровертните и креативните кои ги кршат правилата зашто се љубопитни а не зли Што ли има на темната страна од Месечината? прашуваат овие деца и одговараат со дива музика од три тона со ритам полн трескавичност додека прескокнуваат висини незамисливи за прилагодените зборуваат со тишина расфрлени зборови кои не се текст туку вресок смеење в лице прашање за забранетотоза она што не смее да се види кога свети знакот забрането за помлади од 12 години за да не се вознемири душата на старецот скутрена во бела кошулка и панталони со шев

Во нашиот апсурден свет страшни се маиците со черепи и кратките коси на женските глави кусите панталони, “четките” и цокулите Во него нема разбирање дека стисната тупаница е став против наметнувањето на групата како апсолутна вистина како единствен критериум на постоењето како тоталитарен заборав на прашањето кој/а сум јас без...дека стиснатата тупаница е удар со кој се создава простор за мислата кој/а сум јас со…со која се исцртуваат слободата животот смртта страста со која се отклучува срцето за заљубеност во убавинатарадоста да се биде за нешто што го надминува векот и светот

41

Во нашиот апсурден свет доброто се мери според бојата на облекатаприфатливи се црвените, сините, зелените (партиски) бои но никако црните или белите бои или црно-белите прифатливо е У но никако А прифатливо е дури и Вкрстовите и полумесечините помешани со крв кои висат на знамињата и околу дебелите вратови на празните главиа страшни се металните боцки и коланите со нитни – тие треба да се искоренат, да се исчистат од светиот простор на мноштвото и децата сосе нив да се фрлат по вода зашто не се…не лаат како сите кучиња, со искрени очи забележуаат дека волците одамна го исчистиле трлото од неподобните, со искрени усти кажуваат дека во куќата мечките орото го водат

Во нашиот апсурден свет не ја негуваме детската запрашаност која не се плаши да наиде на црното како одговор за смислата на животот како креација или исчезнување да наиде на црвеното како лузна од многуте пробувања да се прескокнат границитеда наиде на белото како слобода од стегите на тоталитарната мисла како вљубеност во апсурдотги учиме децата да молчат и да слушаат во своите соништа да влезат и од нив да излезат со затворени очи и да израснат во големи стиснати стегнати мртви души вљубени во лажните заедници кои постојат само како поле на манипулација а никако како поле за културен натпревар...

Ааах #punkisastateofmindи никогаш не умира н и ко гаш не у м и ра н и ко гаш не у м и ра aa

42

Остров без свет Chris Cornell, Show me how to live

Ти го допирам стапалотокамчиња спојувамод соништа совеста што ѕиркаја замолчувам со музика пеам низ четири октави

Те составувамод украдени деловипод прстите го пронаоѓам клинецотво мојата главате лови како репетитор

Те пронаоѓам во моите флекиво спомените кои не се за фалење само за препознавањекако точки за фацијална детекција

Сонувам да заспијам длабоко во куќичка на остров-точкакако кутре во дебела сенка

Спремна за нов почетоксо тебе...

43

Tensilen za Bekima Sejranovića

Na otoku Suskukomadiću pijeska bez trave i drveća usred plavogslušajući Miss Misery x1000 i kopajući iglom po sjećanjima pisao je svoje posljednje riječi Bekim tužnih očijui pitao se ima li Boga ako dijeli kazne kao crvene kartonei jesu li sva naša iskušenja zapravo samo putovizaobilazni krivudavi do njegova osmjehanegdje na kraju gdje je znak “slobodno”

U njegovu pogledudirljivog starca teškoga hoda bijeg je bio trajno stanje tankoćutni ovisnik rezao je slovima vlastitu unutrašnjosti razgolio tkanje stvarnosti koje žigoše drugačijeosjetljive shizofrenike s debelim naočalama za sumnjupotresne depresivce sporog disanjaočaravajuće maničare koji u skoku vežu snove i stvarnost

Potvrdio je to veliki psihijatarizgovarajući zloguko sumnju:liječimo krive ljude – normalni su naš problemoni koji nam kao izbor nude Tensilen i skrivaju svijet ispod tepiha tražeći u kameri kut koji pomlađuje...Bekime, čekaj!

44

Периодот ми е на реминисценции ми се фаќа жабешка кожичка меѓу прстите

Во носот ме гонат мириси на детството обрабени битолскисуви цвеќиња и стари фотографии со лица што боцкаат како студен здив во градитекниги со пресувани пајачиња заплеткани во сопствените мрежи на спомени

Периодот ми е на музика на клавир жици што треперат како крилја на гулаб наспроти сонце

(Владимир Крпан, концерт за клавир, 26 мај 2021.)

45

Споеви или Ива Дамјановски е 2-3-4 во 1

Ти си многу чуден човек ДамјановскиРече извесниот Ставре и со прецизна електролитска рафинација Jа излеа премисата на нејзиното битие

Пламеното чкорче во очите на поетесатаГи запали клавишите проѕирни и чисти како стакло до пукањеИ создаде калеидоскоп во мозоците на публиката

Во антимонски бунт на прегорување и претопувањеКако гумен алхемичар со глава од ѕвезди и бел дим во дланкитеИва го стаписа Рахмањинов урби ет орби – без милост

Галејќи го ранетото детенце

46

Кога светците пеат на македонскина наговор: Весна Ацевска

со лица на риби и разиграни веѓи уште од рано утросветците од иконостасот лелеаво пееја на македонски

прашината од сребрени и златни крлушки вртеше згустени кругови околу нивните глави

високите гласови го скокотнаа носот на Старецоткој кивна “Амин!”ги поднамести облаците под своите стапалаи воздвивна, “Божева хубавина!”

47

Dido zna sve a i Darija Đorđević

Hodam u oblaku tišine kao da znam smjerTvoje lice s jezikom na staklu kolodvora tjera me u glasan smijehStajem kod KatedraleU dubokoj sjeni, izuvam cipele, dodirujem stopalima hladne stepeniceSjedeći ispod kamenih vrata svetišta otkrivam jezerce slanih kapljica u ruciBacam ih u kišu, počela je padati, miješaju se s flekama uliceUstanem i ispustim tihi zvuk nalik pjesmiLet me face, hurricanes...

48

Uglavnom, u glavi, glavni urednik

Gledao me kosim pogledom. Mirno.

Stisnula sam čašu da ostanem na nogama.Led se topio tiše i sporije no obično.

U sebi sam borbeno recitirala WhitmanovuDok ležim glavom u tvom krilu, Cameradoi prstima širila rupicu na kožnoj jakni.

Ko studentica na ispitu.

Smijuljio se.Dječak ispod sivih pramenova.

Sigmunde, dođi malo bliže... Зигмунде, дојди поблиску...

51

Majica za snove

Gutaju me Rupe za strastNa mojoj crnoj majici za snove Stisnutim usnama rekohVoli mePo stropu ispunjenom mrakom Razlih seSanjajući

52

Vučja obratnica

nema pravih riječizvukove šutimšššmmm

53

Virtualije

dodir stopala u snuritam kave u džezvijeka u glavi: neka, postim

54

Утринско вагање

Осетив стисокМе мами ли кожата?Сакам да знам колку тежиш

55

Воз без ред

Ме испревртеод гаќи ме истресеме вратидваесет и нешто години наназадкако вчера а денесво возот на шини од спомениме стисна во ќошеи исцеди есенцијамирисна ноќ

56

Tebi, bejbe

Neće proći ovo trajno stanje anestezije koje pod prividom znanja ukida kritičku spoznajuOdržava me čitanje, zagledanost u unutrašnjost kao tajni prostor slobode, tamo gdje još uvijek nisu prodrla stožerna pravila manjineZoveš me, nema više ni maske ni rukavica. Ulazim bosa u polje s malinama okupano zrakama noći: idemo bejbe, vježbajmo preskakanje granica Otvaraš me kao čep - pucam od glave gdje vlada totalno kreativno rasulo Rukama dodirujem oči širom zatvorene dok korona miriše po sterilnom totalitarizmu Otkrivam podzemlje, zaljubljujem se u ludilo, hodam po rubu koji je opako seksi. Prepoznajem u tragovima kako preživjeti glupost, dosta mi jeNe želim da nestane paralelni svijet subverzivnih glasova. Pijem slobodu s bandom sličnih, prija mi Okvir koji nam se nudi je uzak - tko ne stane, bit će prikucan na drvo srama Kad bolje razmislim, nije to uopće loše: sumrak se pretvara u noć punu zvijezda koje trepću trepću trepću

57

Insomnia

Kako mi je to trebaloTaj osjećajNebaVisineDubineNoćiSve u jednomTrenutkuKoji se protegaoU beskonačnoI vratio u točkuU primalni krikKada su nestale slikeI riječiStopilo se sveU sjajMraka

58

Antipod

Otvaraš me pitanjimaKrckam po rubovimaStrašno je

Pronalazim te u svemu

Viriš iz ključanice dok piškimČekaš da napišem redak da ga možeš obrisatiPomislim i prestanem jer dišeš iza uha

Ponekad želim da napustiš moju glavuAli ti si virus

Ukrstimo laktove

59

Пошта(р)

Ноќеска ти напишав песнаИч не помнам какваНе е ни важноЗборовите се немоќни да ти кажат...

60

Rođendanska

Ne pamtim datume.

Kad se budemo sreli bit će noćPozdravit ćemo zvijezdenečujno pjevatičekati da vjetar odnese svijetda se možemo zakopati.Ispod.

Sretan...

61

Večeras

Boli me koža Zabija mi nokte Sjećanje na dodire Razdire me iglom

Nestajem u sjeni očijuVečeras votka govori Uskoro ću plesati Drugdje

62

Mozaik

Slike peckajuelektrično punjenje prska u sjećanjumiriše more u zatvorenim očimašume su mokre ispod čarapa

Dobro jutro magično je otpuhnulonju – stiješnjenu između planova obračuna i obavezaprocurili su izmješteno iz otvora rupa i prorezasnovi – podvlačeći crtu na dnevno stanje njenog rasula

Izgovaraš moje imeIzgovaraš prstom

63

Bez

Ako ikada dođem tamonemoj doći

Ako ipak dođešnemoj mi odmah prićisamo me gledaj

Ako mi priđeš kasnijenemoj preblizudaj mi znak

Ako ćemo se srestinemoj ništa govoritinaruči mi šutnju i cugu

Ako ćemo krenuti nekamonemoj mi reći mjestopovedi me

neka bude tamnoneka bude tihoili preglasnousamljenoili prepuno ljudi

Ako se pojavi jutronaruči kavu s podočnjacimada zacementiramo sjećanje

64

Na mojoj koži od bakrauglancani su tvoji otiscikao crtice na kori drvetasve je već tu, ako i ne dođeš uopće

Iza vrata Зад врата

67

Небесни хâрфи

Црната ноќ со сини ѕвезди светна со гласи истури илјадници зборови над неговите рамена.

Се свитка Пророкот од непрепознавање падна со челото на песокоткој му се завлече во устата како змија му го украде јазикотсамо глас–крик излезе од грлото:Кој сум јас, мене да ми се објавуваш? Сигурно полудувам...

Овците спиеја како клопчиња расфрлани по пустинатаЛежеше Пратеникот одвиткан како пергамент додека ангелот му танцуваше над главата и пееше Во името на Милостивиот и Сомилосниот...

Луда ли ноќ, мислеше ПејгамберЕл-Кадр, шепна Џибрил, подобра од илјада месеци Слушни, слушни, слушни...И слушаше Избраниот тивко со затнати уши од чудење.

Небесните хâрфи се истурија како река врз робот кој лежеше преплавендодека не се подигна кон неботово дваесет и седмата ноќ

68

во деветиот месец од календарот да славида се радува зашто сè простено, сè е простено…

69

Molitva u 5 Uz glazbu Мизар, Премин

Nisi me stvorio jednostavnom Milostivi.Možda i jesi dok je trajalo savršenstvo.Ili je savršenstvo još uvijek tui čeka da ga otkrijem u Tvom stotom imenu? Bože strasti.

Jesi li mogao stvoriti sveda zrcali Tebe Veličanstvenibez ritma, bez zvuka, bez boje, bez pokreta bez rizika da ćeš pomiješati krive...?

U slobodi da stvoriš slobodno da se dooblikuje ili dokine morao si ostaviti rupe Svevišnji...

Sastojci su u meni malo drugačiji.Tvoji začini pojačani su mojim slutnjama i pokretima.Tijelo si mi dao veliko kao pamet.Ne prihvaćam da se ova oluja događa jer sam ženaNema savršene matematike u spajanju cijelog i polovičnog.

Ostavio si mi pukotinu punim je Tobom. Uspijevam ne uspijevam bježiš mi bježim ti...

70

Svjesna sam: svaki krivi korak izaziva zina/hatamlinski kamen oko vrata Hodam Putem koji nije po Knjigama.Kopkanje je to u prsima o kojem šutim pred drugima.

Skidam se skidaš me dok molitvu molim. Trebam li ubiti, razapeti sebe da nestanem u sivilu?Ali Ti nisi siv!

Sine čovječji, od tvojih žarkih boja ne mogu nekada gledati kao ni tvoji koji su te radije dali Pilatu nego da bez naočala vide ono što Jesi.

Ipak Knjige vele to su drugačije boje... svetosti. A moje su boje… tame.Koristiš li moju četkicu za neko svoje djelo? Šapni mi Mudri.

Učiš me: voli sebe kao što Te ja volim. Voliš li me? Ovakvu? Ќе ми отвориш ли врата? Bože strasti.

71

Neizgovoreno

Danas molim bez zvuka Gospode.Progutala sam riječi.

Privid mi pomaže, ljuštura hodaOdržavam je kratkim udisajima.

Ne zvuči tako strašno ono što je neizgovoreno.

Brinem u prikrajku:kada nisam cijela nisam ni Tvoja.

Danas,guta me živi pijesak želja.Danas,prazninom gledam svijet.Danas, volim talog turske kave.

72

Duboko u glavi

Kupit ću blindirana vratateške crne zastoreu sanduk ću sjesti koljenima dodirnuti bradudlanovima obgrliti leđa i nestati.

Teški su mi rubovi svijetaokovi dobrih ljudi bole me najjačestiskaju merežu s puno ljubavi.

Od apologetskih litanijanekada ne vidim nebo ne dišem od strogih isključivih istina.

Namještaju me pravilnosmještaju u prozirnu kutiju stavljaju etiketubježim od ljepote.

Poklopac podižem molitvomdrhtim šaptom... Eli...tu sam, ispod jota, harfova i естъi.

73

Ključ od olova

nosio si oko vrata ključ od olova ostala sam s druge stranei zurila u trag odlaska

74

Питулици за тесто

Циклусите низ кои минувам се ритмичкисаатот чука на секои четири-пет години со интензитет кој бара променапробркува по сеќавањата, ги менува зашто се преџвакании имаат поинаква смисла, како книга на којашто ѝ се враќаш и ти зборува секојпат поинаку.

Средбата лице в лице со она што билосо себеси и постапките гледани од дистанца со поглед на набљудувач е како удар во камен со гола тупаница: остава крвава трага ама и чистиги разубавува лузните кои се сместуваат подлабоко во телото и времето.

Зборуваше тој, пишуваше како да излева отровисо диви и куси зборови, како со нож да си ги реже венитесо длабока потреба да искрвави, да се соголи пред некого (конечно?)кој ќе го види несовршен-таков, со кожа на алигатор избегана од под ножот на криволовецот.Зборуваше за детето во градот на војнатаза срцето полно пеперутки во тело на бунтовник со смрт во очитеа мене среде приказната ме удри едно друго дете, сред очи ме удриона кое е скриено во моите соништа, малиот Петар Пан од моите смртни борби.

75

Таква ми беше фазата и траеше со месецилегнував навечер само со желба да не се разбудам, желба голема и мирна како Титаник.

Детето се појави по некое времеTоа бев јас/нејас, Петар Пан од одвај 9 или 10 години кој на сон ја играше својата омилена игра:да се втркува со лифтот и од 7-ми до 1-ви кат да стигне побргу од ветар.

Опасната игра ја криев од моите родители и ја играв долго толку што научив да прелетувам по 5-6 скалила во еден скоки од едната страна да скокнам на средина на другата, само лабаво со прст или два држејќи се за оградата.Во соноттрчам, прескокнувам, летам сѐ сѐ подолу, во темнина на која не ѝ се наѕира крај.И одеднаш ме преплавува тишина и ништо не гледам освен црнило, а дишењето ми е тешко и спороИ знам: овде има врата, тá ене тенка линија светлина!

Пипкам со прститеја пронаоѓам и туркам, а пред мене се отвора поглед од кој умирамме преплавуваат светлина и мир: голема песочна плажа, покрај голема спора река (Драва?) а јас треба (гласот во главата ми вели) да нацртам со прст во песокот цртеж кој е одговор.

И чучнувам со боси стапалаго буцнувам прстот и цртам кругови кои се претвораат во риба која оживува пред моите очи како во стрип:

76

Господин Сом, со мустаци, монокл, цилиндар и фрак, бастум во едната рака и ракавици во другата со мали чизмички (на двете нозе!) и ми вели на преубав германски: Ich bin Ihr grüner Fisch!

Никогаш претходно и никогаш потоане се разбудив од сон со такво смеење, радосно забавено од сценататрогната од убавината на мозочниот хумор, на скриените места кои испраќаат чудни пораки во вистинско време, да нè сочуваат од распаѓање во стварноста.

Неговата пеперутка и мојата зелена риба се другарки по спомените, partners in crime, soulmatesточки на препознавање на душите кои од своите рекапитулации прават питулици за ново тесто.

77

Ravna skretanja

Zapravo... јa samo s tobom govorimotkada se sjećam mirisa nedjeljei polutame male crkve Sv. Nedjelje u Bitoli.

Djeda: vodio bi me i šutio strogoa onda bi mi kod vrata ispustio rukuda u Crkvi nađem svoje mjesto.

Ponekad bi vidio da nisam kod Marijeveć stojim zagledana u tebei pogurkao bi me na desnu stranu “za žene”.

A ja bih čekala da mu se ruke sklopeda mu riječi postanu mjehurići ispod brkovada potonem u tvoje velike pravoslavne oči okružene dimom tamjana.

Baka: bila je drugačija.Voljela sam njezin svijećnjak sa sedam laticapjesme na jeziku punom kvačica.

Kada smo bile same pričala mi je priče o staricama, najstarijima, prastarima i lijama, najlijastijima koje su voljele – med.

U novoj zemlji, u novom graduu Sinagogi-crkvi s Davidovim nebom i križemshvatila sam da si samo čekaokada ću na tvoj čavao staviti svoje sve.

78

(Ne)prelazak

I ujutro mislim prestat ćeA onda osjetim ubrzano drhtanje utrobeUkočenog tijela nijemoBuljim u brodicu od papira

Stojim ispred Crvenog moraS brda Morija gledam obećanu zemljuI prinosim okrnjenu molitvu

Izgnanstvo je unutarnje stanje Početak dana već miriše na noć

79

Dječak i leptir: priča u 28 harfova

Ja stvarno ne znam zašto mi se događaju susreti koji u mojoj nutrini stvaraju rezonancu prepoznavanje tako duboko da boli koža

Dječak je ispao smiješan ispred svog razreda u kojem su svi (dok su padale granate i gorio grad) do reda crtali tenkove i bombe, a on jedini – leptira

U njegovoj glavi mrak je bio pun treptaja ljepote u ruševinama

On je već tada znao da kada prestane rat droga besmislene tuče 15 na 1 ubijanje noževima zatvor duše sjaj oštrice uperene protiv PTSP-a alkohol za bijeg u ništavilo slomljen pogled roditelja da išta poprave

On je već tada, s 9, možda 10, znaoda će jednoga dana Izaći iz tog ludila otporan na gelerekoji su razbili bratovu nutrinu i stisnuli na površini čaše

Leptir s crteža i zelena riba iz mojih snovaneki se naprosto rode s protuotrovom za ljepljivu tintu sjećanja

Ja ne znam zašto mi se događaju susreti koji u mojoj nutrini stvaraju rezonancuprepoznavanje tako duboko da se lament pretvara u molitvu zahvale

80

u trenutak kada u pozi fetusa grlim Boga što mogu čuti krckanje ljušture leptira koji skida kožu i postaje pjesnik beata

81

Doziranje herojskog odumiranja

hvatamo se za iglu vakcinu mrvicu tik-tak treba-ne-treba kada-sada-nikada pogodi-odgodi me baba Jago

danas sam prozirna kao haljina od papira Harlekin me gleda sa stropa s njegovih žica kaplje tuga

nije mi tvoja volja danas jasna, Bože hirovita je kao vjetar koji otpuhuje odbačene maske nosi me, dok hodam držeći prstom crvenu točku ubodai recitiram Ginsbergovu Ameriku

nemoj i mene zaskočiti, odbijam otići tiho stavljam svoje rame na kotač i guram ga da se kotrlja crtam u pijesku krugove artritičnim prstom ljubavi da ostane trag da ostane trag da ostane trag

Vibracije Вибрации

85

Стапка во сенка

Се распаднакако малечка кула од карти, како грутче снег на дланка, како кула песок кога ќе ја шутнеш со ногаСе распаднасо тресење на малите раменца, со испрекинати внатрешни вресоци, со расцепкани зборови “ма-мо-са-кам-да-ум-рам”Се распаднадодека му го гушкав телцето, стискајќи го со желба да му дадам простор да дише Плачевме заедноИ ништо не можев да кажам мудро, и ништо не можев да кажам весело, и ништо не можев да кажам смислено освен да верувам дека ќе ме види како стапка во неговата сенка кога темнината ќе биде пресилнада ја победи сам

86

Unutra

Osjetim je kao bȉloNjuši moja dvoumljenja Sjedi u sjeni mojih obrvaNe govoriGleda me životom iza boraDodiruje me kao papirLjubi Мama

87

Лов на Лав

Кога тагата ѕирнува повремено во ќошињата на твоите очиЈа бришам брзоСо прстите ти го тријам образот да не се залепиСо шарени штипки ја закачувам на јаже да се ветрееИсушена ја стуткувам во пеперутка боцнато уловенаДа фати прашина на ѕидот како сув молец во пајажинаДо следното будење

88

Македонија во мене

Мириса... влажно слатко густо горко како куќата на моите во Битола како слатко од зелени смокви како ориз со лути кисели пиперчиња споро како летно детство без училиште како тишина кога и ѕвездите спијат а куќата осамено шкрипи избодена од стеници Мириса... на камилица и мајчина душица како прегратката на баба ми седната во дворот на коклица додека ми рецитира приказна стално иста “начниш-преполоиш-тркале-вале-дур-долу” и влече количка полна емиш и зарзават по уличките завртено загледани во соништата Мириса... на студени ноќи под два дифтиха тивки утра со топло бело лепче млечен сладолед со ванила покрај Драгорот тетка ми со прав од розов локум на носот додека шетаме по калдрмата прекриена од погледи на корзото чичка полно вљубени истегнати сѐ до паркот Мириса... на спомени расфрлени како зборови пола турски пола француски ајвар препечен од цедени пиперки рибизли и малини во чингено лонче сарма од лозов лист на тетин ми со турско кафе заслушан вести додека јас седам сокриена во одајчето со гри шимизе полно тајни

89

Kut gledanja

Volim Osijek očima stranca, dok hodam uskim ulicama i zagledavam se u prozore, tražeći lica, obrise i sjene Ulice otkrivaju stare fasade, zahrđala vrata vode u zaraslo grmlje, nebo bodu oluci bez kiše Tragovi stopala slojevi su u kamenu Ovdje vrijeme ostavlja čudne ožiljke, rupe od metaka prekriva bojom, vlažnu ciglu puni slatkim mirisom cimeta Secesijski krovovi pognuto se ljuljaju na vjetru, mramorna lica šapuću povijest mnogih ruku Cvijeće raste u mraku dubokih stabala Teška Drava u bojama kestenova meda razvlači se kao govor i spaja grad koji vijuga Dok prstima tonem u pijesak, hladi me voda kojoj ne vidim dubine i puni me tišinom

90

Сонување

Ноќва, пред заспивањево мигот кога очите го матат умот со измешани простори и извртени времињаја видов сенката на тетка миразиграна, малечка, тажна, растреперена, живаи бев среќна како солзичка во исчезнување на детско обравче

91

Растењена син ми

Одбројуваме деновиСтискаме слики во катчињата на умотГи киселиме да траатВо тегли со карирани капачињаИм лепиме налепници против заборавотЧекајќи го со растреперено срце Мигот кога ќе ни останат само сеќавањата

92

Sestre - čuvarice

U akvariju je vrelo

Držiš mi ljestve, ljuljamo se nasmijanoOgrebale smo stopala svjetlucavim pijeskom

Sitni sati vuku skazaljke u nedogledOdmotavamo se ko dva kotura na brodskom pristaništuKrpene smo lutke s crvenim venamaRimmelom crtamo mokre meandre na licu

Ujutro pravimo leptire od požutjelih maramicaNema svjedoka, limun u čaši sasušeno šuti Ustajemo u različitim smjenamaDodajemo se gdje fali

Ne padamo

93

Melankolija ljubavi

Ovdje voli melankolija, rekli su studenti Osjetiš je do peta, tu zemlju što se proteže do neba Ne razumiju, mislila samMore ima drugačije boje kada utone u pogled Dječaka Holdena dok stoji s lađama ulovljenim u žitu... U mojim su očima vrhovi Mirišem planine svaki puta kada stanem nogom u pijesak Ravan pejzaž protječe, prolazi sporo mirno zaljubljeno Zlatno-smeđe-plavo-zeleno-sivo Nosi ga rijeka sve do rubova izgubljenih u prošlosti... Ovdje hodamo po mrtvima, rekla je književnica Povijest se skriva u mezuzi na dovratcima Poziva na iskupljenje Secesija se ljušti i priča o sjaju Zakrpane rupe od metaka stoje ukrivo Nije melankolija, rekoh svojim ušima Ovdje nema vrhova da panično udare srce klaustrofobijom Tvrdi koraci širokih bokova pjevaju dok se raduju i plaču Šute crveno kao mali fićo ispred tenka Ljubav je to strasna, ruši se u tišini valova... Ovaj grad, ova rijeka Primaju te-puštaju-privlače-odgurujuMožeš ih udahnuti bez pravila Gledati ravno u oči bez osude Zavoljeti bez obaveze Kao ljubavnika, tajnu tetovažu koju ne želiš skinuti

94

I podsjećaju te da je nebo Sasvim sasvim sasvim blizu zemlje Samo trebaš podignuti ruke

95

8372

филџани имињаѕвезди

споменинадежи

куќигласови

песниноќи

љубовираѓања

умирања

837283728372837283728372837283728372837283728372

чекорижицикундацишутирањаисмевањатреперењаисчекувањаистрелиумирањадупкитајнинегирања

8372 деца8372 рани

13. - 19. 7. 1995.Сребреница, геноцид

Laku noć, Ѕigmunde Лека ноќ, Зигмунде

99

Filozof od krpe

Moj svjetonazor je od pamukaPun je niti, kvržica i rupaPrašine i mirisa deterdžentaRuke kojima tipkam slova su ispucanePišem po čistim podovima stanaProzirnim slovima obznanjujem mudrost na stakluMoje su knjige podcrtane i masneNa bjelini su natiskani komentari, crnom i plavom tintomRiječi podvlačim kuhačomKožu pretvaram u pergamentI urezujemFilozofiju života

100

Pogled

Poput Homera Simpsona neartikulirano otvaram ustabez glasa gledam u ekran laptopa pokušavajući složitisuvislu rečenicu akademskog teksta od crtica i kapljicakoje uporno padaju unutraNeki ljudi naprosto te pogode čak i kada ovlaš prođukroz tvoj život razdvoje te raščetvore pokažu ti kolikoje važno što ih nema pojačaju do daskespoznaju o vlastitoj samoćiPovlačim prste s virtualnih prostora gdje me tješestihovima iz Biblije mantrama o vremenu koje liječikao cjepivo testiram sebe virusom tuge dopuštajući jojda hara da me uskovitlaNisam stigla kupiti konac ljepilo klamericu spajalice flastersam zaboravila i sada se vidi trag nije dubok malo jecrven ali evo stavit ću naočale kapu danas je baš hladnodok odlaziš. Ponovno.

101

Свет простор

Јас читам во WC.

Во мојот свет просторна книги, статии, моливи и пенкалаима и обична хартија за газ-бришење.

Во четирите ѕида на смалената прасликаполнењето и празнењетоглавата и утробатасе нераскинливо поврзани.

Времето го мерам со болкатаво бутините во кои се втиснало седалотосо стапалата кои побелено врескаат по крв.Од занес ме тргнува избезуменото тропање на врататаMamooo, побрзај!

Кај нас улогите се поделени според утробата:Мажот ми е Агата Кристи со нож во месото,а јас Херкул Поаро со ножички над мустаците.

Мојата инспирација е во чинот кој ме одвојува од себе.

Во моето WCво мојот мал свет на зборови, брбушки и лепешкисе раѓаат потцртани идеи за песни и сериозни студиидодека читам во моето WCво просторот на светата Дискреција.

102

Kontemplativna

Ja sam predvodnik revolucijePeglom oštrim rubovePropuštam tramvajeNosim šešir s mašnom na tufneVraćam vrijeme na satuU platnenoj vrećici vučem teglu s kiselim mislimaNaočale na nosu propuštaju UVKartica je u minusu koji raste divljom progresijomRavne cipele dodaju nove crte na petiStružem kamenom sjećanjaMekoću opuštene kože otkrivam na odjećiKosti škripe dok preskačem stepeniceGovorim i šutim s velikim pauzamaMnoštvu koje se izgubilo negdjeU nekom međuprostoru i međuvremenuNa kompu je žešća glazbaDok razmišljam o novom smjeru svoje revolucije

103

Duga

Rastu mi brkovi (sve ih češće brijem, čupkanje se ne isplati)Menopauza vuče čučećeg muškarca iz mog šorca s rascjepomTjera trbuh da osvoji sve dimenzije mog tjelesnog prostora Čekam dlake na grudima da se upotpunimNjegujem debelu petu u plastičnim papučama (ne mogu se sagnuti dovoljno da skinem koru nožem)Kroz duple naočale opušteno promatram svijetLepršam razbarušenim razdjeljkom u prolazu SuperaRazmišljam da l’ da obrijem ili pustim oba pramena koseKratke haljinice mirišu, bicikli s rastrčanim psima glasno dišu (sve promatram usporeno s prozora)Moja ženskost tone u pjeni pivaMozak rastreseno navija na prvenstvu nečega i nekogaLjeto se kotrlja, a meni ubrzano rastu brkovi

104

Љубовна

Мажот ми чисти прозорци совршеноОстава цртички и маглиПајажинки во рамкитеПајачиња во ќошињатаКога не е дома мислам на негоСекој прозорец ми испраќа поракаБродови, бранови и облаци пловат на прозорците како во филмПајаците ми мавтаат со крилца од муви и суви лисјаПајажините се шират како завеса на која ноќе се заплеткуваат ѕвездиИсчезнуваат кога минувам со крпатаСе претвораат во бела слика со мирис на болницаСтерилно низ неа со часови ги гледамЗградата со балкони и облеката на соседитеШто се вее на ветрот како едно големо платно на бродски јарболТогаш се сепнувам и ги прскам прозорците со водаЈа пуштам да се исцеди, да се исуши и да создадеНови бродови, бранови и облациТајни места за пајаци и мрежи и соништаЗалутани муви без крилца и суви лисјаДа ме потсетуваат на мажот миСекогаш кога не е домаИ на тоа колку совршено ме сака

105

Svjetlosne rupe

Nisu uzaludne bore Oči s patinom S tobom nema suvišnih riječi

Tišina je prostorOtvara se dok šutimoGasim fon unutarnjeg dijaloga

Učiš mePrirodna selekcija je (pro)pustiti drugoga kroz sebe

106

Jednog dana, ja i on kupit ćemo brod (morskom Vuku)

Jednog dana,ja i on, mornar i pticakupit ćemo brodmalu, staru škripavu lađicu.Šaputat će ona nama svoje tajne katranovim glasoma mi ćemo zaboraviti riječi i mrmljati pjesmemornarske, francuske, Dedićeve balade.Kvrgavim prstom dodirnut ćemo usta onog drugog u znak tišine, poljupca, sjećanjaoko, rame, koljeno.Ujutro, podići ćemo jedro blijedo od suncai otploviti na otvorenosmijući se borama i valovima.Na pramcu, stajat ćemo razbarušeni s debelim petama, u starim majicama i potrganim hlačamai vući užad tvrdim žuljevima.Sušit će nas suncea mi ćemo se zagrljeno tješiti da možemopreživjeti još jedno jutroispali zub, palac koji koči artritis.Bol u želucu liječit ćemo brljomu maslinovu ulju namakati korice užegla kruhai promatrati zvijezde sklupčani kroz rupu na dekici.Sve dok ne pustimo more u sebe.

107

Sat kuca tika-broj-taka

zaspimspavam sat-dvamrak se zakucao u sobi osjetim te sklupčano toplo je

sat kuca tika-jedan-takazaspimspavam sat-dva odgonetam poluokomsjene po zidovima zazovem ti rukepotonem ritmično

sat kuca tika-tri-takazaspimspavam sat-dva pogledam danuspravlja se k’o starac na prozoru priđem ti tihona uho

sat kuca tika-pet-takanapravim kavu nađem te u sebiosmjehom skrivenim od svijeta pozdravim: dobro jutro

108

dok sunce bježi ispred kišesat kuca tika-šest-taka

109

Šreder

Jesi li mi sažvakao srce?Ispljuni.Ispljuni!ISPLJUNI!Škrrrk

111

Julijana Mladenovska-Tešija je čovjek s “crticom”: filozofkinja-teo-loginja, velika zaljubljenica u glazbu-poeziju-fotografiju, profesori-ca-aktivistkinja, Makedonka-Hrvatica, skopljanka-osječanka…

Dugo je radila u civilnom društvu dok se nije skrasila kao pre-davačica za filozofijske predmete na Visokom evanđeoskom teološ-kom učilištu u Osijeku. U ograničenom slobodnom vremenu čita, piše, pjeva, pije tursku s kardamomom i šeta u prirodi. Krvnu vezu dijeli sa sinom, a život i san o brodu i pučini sa suprugom. S prijate-ljima u kojima prepoznaje sebe dijeli – votku.

Područja interesa: filozofija jezika, religija i nasilje, rodne teorije.Objavila je jednu svoju (još jedna je u pripremi) i uredila če-

tiri tuđe knjige, napisala desetak stručnih tekstova, dobila nagra-du–stipendiju prestižne Međunarodne zaklade za istraživanje mira (IPRAF) za 2020. godinu.

Ovo je njena prva knjiga poezije na makedonskom i hrvatskom jeziku.

Јулијана Младеновска-Тешија е човек со “цртичка”: филозоф-теолог, многу вљубена во музика-поезија-фотографија, професорка-активистка, Македонка-Хрватка, скопјанка-осиечанка...

Работела долго во граѓанскиот сектор додека не се скрасила како предавач за филозофски предмети на Високото евангелско теолошко училиште во Осиек. Во ограниченото слободно време, чита, пишува, пее, пие турско со кардамом и шета во природа.

112

Крвната врска ја дели со синот, а животот и сонот за брод и отворено море со сопругот. Со пријателите во кои се препознава себеси дели – вотка.

Подрачја на интерес: филозофија на јазикот, религија и насилство, родни теории.

Објавила една своја (уште една е во подготовка) и уредила четири туѓи книги, напишала десетина стручни статии, добила награда–стипендија на престижната Меѓународна фондација за истражување на мирот (ИПРАФ) за 2020 година.

Ова е нејзина прва книга поезија на македонски и хрватски јазик.

113

Iz recenzije Vesne Acevske, pjesnikinje (Skopje, Makedonija)

S velikom sam pažnjom noćas iščitala vašu tako duboko strasnu, iskričavu i iskrenu knjigu na čijim je stranicama ispisana ranjiva po-vijest jedne radoznale, suvremene, ženske produhovljenosti, izrasle na riječnom rubu jednog civilizacijskog prostora prepunog preplita-nja zapadnih i istočnih filozofskih, religijskih i umjetničkih (glazbe-nih, pjesničkih, likovnih) plamenova. Danas pročitah je još jednom, jer su me i vaša knjiga i vaše pismo, iskrenošću koja iz njih izvire, ob-vezale na to.

Vaša me knjiga podsjeća na kantatu u kojoj se pjesnički glas pone-kad iskazuje kao dramatičan recitativ, ponekad kao ambivalentni pje-snički stav spram cijelog oceana emotivnih i etičkih iskušenja, a po-nekad u obliku odličnih, kratkih lirskih “otočića”. Tako predstavljena, ova knjiga demonstrira svu složenost i dramatičnost ženske duše, pri-tisnute, potiskivane, zaustavljane i stiješnjene čak i danas, u suvreme-nom i još uvijek maskulinskom društvu. No, ovo je drugo po značaju, kada je riječ o estetici. Smatram da je vaš najsnažniji izričaj u kratkim pjesmama (“Коса”, “Klimatske promjene”, “Ладен туш”, “Majica za snove”) kojima se nema ni što dodati ni što oduzeti. To su zaokruže-ni lirski biseri, barem su takvi meni bliži. U drugim pjesmama (npr.

“Неизговорено”, “Molitva”, “Остров без свет...”, “Стапка во сенка”) prepoznajem srodnost (no ne i utjecaj, naglašavam srodnost) s ne-vjerojatnim pjesničkim svijetom Juana Ramóna Jiméneza u fazi kada je stvarao svoju “Gospode željni i željeni” gdje je ujedno i najsnažni-ji. U isto vrijeme uočavam i bliskost s Leonardom Cohenom i s “oto-kom punka u glavi” pod utjecajem Patty Smith, u pankerskoj “Ода на креативниот свет...” stihovi su potaknuti iskrenom fantazijom o jed-

114

noj drugoj našoj osobi (umjetniku iz Makedonije) kome je djetinji svijet neiscrpni izvor nadahnuća. Njihova nevjerojatna senzibilnost opisuje strasti i stradanja suvremenih žena i muškaraca koje su ka-tapultirajući poticaj za pjesme “Naherena Venera...” (više neizravno),

“Еva je imala 20....”, te “Sat kuca...” (izravniji primjer). U ponuđenom ili drukčije postavljenom redu pjesama, u ovom

obliku ili dopunjenom, no uvijek s dinamičnim tempom u kojim se izmjenjuju tonovi i boje, vaša knjiga može i treba biti objavljena dvo-jezično, na hrvatskom i makedonskom jeziku. I uvjerena sam da će naići na sjajan prijam jer nudi jedan pjesnički otok u kojem se prepli-ću iskonska i suvremena propitivanja, u kojem se prepliću filozofija, religija i pjesništvo koje nikoga ne ostavljaju ravnodušnim.

115

Рецензија Весна Ацевска (Скопје, Македонија)

Со големо внимание ноќеска ја прочитав вашата толку длабоко страсна, искричава и искрена книга на чии страници е испишана ранливата историја на една љубопитна, современа, женска продуховеност, израсната на речниот раб од еден преплетен цивилизациски простор каде што западните и источните филозофски, религиозни и уметнички (музички, поетски, ликовни) огништа ги вкрстувале своите пламени. И, еве, денеска ја прочитав уште еднаш, зашто и книгата и вашето писмо, со искреноста што избива од нив, ме обврзаа на тоа.

Вашата книга ми наликува на кантата во која поетскиот глас се јавува напати со драматичен рецитатив, напати со амбивалентен однос спрема океанот од емотивни и етички искушенија, но и со одлични куси лирски острови. Така претставена, таа ја демонстрира сета сложеност и драматичност на женската душа, притиснувана, потиснувана, подзапирана и притеснувана дури и денес, во современото и сѐ уште маскулинско општество. Но тоа е второто по важност, кога станува збор за естетиката. Лично сметам дека вашиот израз е најсилен во кусите песни (“Коса”, “Климатски промени”, “Ладен туш”, “Маица за соништа”), на кои нема што да им се додаде ниту да им се одземе. Тоа се заокружени лирски бисери, барем мене таквите ми се поблиски. Во неколку песни (на пример “Неизговорено”, “Молитва”, “Остров без свет...”,

“Стапка во сенка”) препознавам сродност (не и влијание, велам, природна сродност) со чудесниот поет Хуан Рамон Хименес, со фазата во која ја создавал неговата “Господ жељен и жељан”, онаму каде што е најсилен. Истовремено ја согледувам и блискоста со

116

Леонард Коен и со “островот на панкот во умот”, избликнат под влијание на Пети Смит, иако во панковата “Ода на креативниот свет...” е поттикнат од искрената фантазија на една друга, за среќа наша личност, од еден поинаков уметник, на кого детскиот свет му е неисцрпен извор. Нивната исклучителна сензибилност за страдањата на современите жени и мажи е катапултирачки поттик за “Нахерена Венера...” (заднински) и за “Ева ја имала 20....”, “Сат куца...”, (подиректен), на пример.

Во понудениот или во поинаку подреден редослед на песните, ваква или дополнета, но секогаш со динамично темпо во кое ќе се сменуваат тоновите и боите, вашата книга и сега може и треба да се појави двојазично, на хрватски и на македонски. И верувам дека таа ќе наиде на убав прием, зашто понудува еден чудесен поетски остров на којшто се вмрежуваат исконски и современи јанѕи до кои се допираат филозофијата, религијата и поезијата и кои никого не го оставаат рамнодушен.