JURISPRUDENCIA COMENTADA

SACRA ROMANA ROTA

CORAM

R. P. D. AURELIO SABATTANI, Ponente

ROMANA

Nullitatis Matrimonii

SENTENTIA DEFINITIVA IN TERTIO GRADU

(Omissis)

n.-IN JURE

3) Graves discrepantiae in jurisprudentia quoad chartulas et declara­itiones ante coniugium a nupturientibus paratas ad vim matrimonii exi­naniendam.

Contradictiones deprehenduntur non solum quoad vim tribuendam huiusmodi documentis, sed etiam circa genus probationis, cui eaedem per­tineant: quod sane gravius esto

A) Quoad naturam horum documentorum:

a) tamquam documenta publica considerantur a duo bus sententiis Tri­bunalium Vicariatus Urbis.

In priori decisione, data a Tribunali primae instantiae die 27 iunii 1960, agitur de «dec1aratione quam actor in involucro clauso deposuit apud publi­cum notarium actu formali... Noster Instructor recepit ab isto notario do­cumentum illud quod statim aperuit, constatata antea involucri integrita­te ... J). Sententia conc1udit: «Hoc publicum documentum civile, quod fidem facit ... J) (Apud: «11 Diritto Ecc1esiasticoJ), Anno 1962, fase. III-IV, parte n, pp. 412-414).

519

S R. R. CORAM SABATI'ANI, 22-11-1963

In altera sententia, edita a Tribunali Appellationis eiusdem Vicariatus die l3 iulii 1961, recolitur quod «(actor propositumcontra sacramenti bonum cuidam chartulae consignavit, a duobus amicis subscriptae, quam, quattuor diebus ante contractum matrimonium, tabellioni tradendam censuit». Decisio item concludit: «Agitur ergo de publico documento, quod ad normam sa­crorum canonum 'fidem tacit' (can. I8I6) ... D (Apud: «11 Diritto Eclesiasti­COD, 1. C., pp. 409-410).

b) tamquam documenta privata habentur ab alia decisione eiusdem Tribunalis AppelIationis diei 10 octobris 1962, quamvis factispecies eadem esset: «Coniuges pridie nuptiarum notario tradiderunt duo involucra clausa, atque in unoquoque eorum, sub falsa ratione testamenti olographi contine­batur declaratio in qua edicebatur matrimonium celebrandum nullum esse debere».

Judices animadvertúnt: «Non quatenus illud documentum per se pro­bationem constituat, nam est documentum privatum ... D. (Apud: «11 Diritto EcclesiasticoD, 1. c., pp. 406-407).

B) Quoad vim probandi eorundem documentorum, quibus nupturientes de vi contrahendi matrimonii cavent, quaeque ante nuptias apud notarium deposuerint:

a) decisiones qUél'e huiusmodi chartulis recognoscunt naturam documen­torum publicorum (supra: A, a), consequenter provocant ad can. 1816, et decIarant illud scriptum «fidem facer'eD de voluntate simulantis. «Hoc pu­blicum documentum ... est argumentum decIarationis praematrimonialis vo­luntatis simulantisD (<<Dir. Bccl.D, 1. C., pág. 414). «Agitur de publico docu­mento ... in quo conceptis verbis sacramenti bonum excluditurD (ibid., pág. 410).

Videntur, ideo, tribuerechartulae vim probationis plenae.

b) decisio quae huiusmodi decIarationibus tribuit naturam documento­rum privatorum (supra: A, b), affirmat utique principium quod chartula illa aequiparari debet confessioni extrajudiciali, ac proinde«probationis ad­miniculum constituit a judice recte aestimandumD (art. 116 Instructionis ,«Pro­vida Maten). Ast, de tacto, sententia mi declarationi maiorem vim proban­di confert quam debeatur simplici adminiculo.

Nam animadvertit: «Incasu, decIaratio ante matrimonium facta, non tantum ratione temporis, sed -ratione intentionis qua facta est et madi pro declarationi ipsa adhibiti, pro veritate rei assertae arguitD. Imo ídem docu­mentum habetur uti «testificatio destructionis praesumptionis quam ius sta­tuit (can. 1086, § l)D (Dir. Bccl., 1. C., pág. 407).

Ideo, in praxi, vis probandi, tributa documento, est fere plena.

4) Huiusmodi chartulis tribui nequit vis probativa documentorum pu­blicorum.

520

S. R. R. CORAM SABATI'ANI, 22.II_1963

Tantum per periculosam aequivocationem quaedam decisiones ad ta­lem valorem tribuendum pervenerunt. Siquidem:

a) imprimis illae chartulae fere numquam sunt documenta publica.

Sane, quando chartulae (uti fere semper fit) exaratae sunt privatim a nupturientibus, et dein, clausae et observatae in plico, deponuntur custo­diendae apud notarium, nullo modo per huiusmodi depositum acquirunt na­turam documenti publici.

Publicum 'est tantummodo factum historicum depositi, de quo reapse redigitur actus a notario; ast haec ratio publicitatis nullo modo se exten­dit ad declarationem in deposito plico contentam, quae ignoratur ab ipso notario: imo, circa dec1arationem in involucro observatam, ipse notarius po test decipi, sicuti factumest in factispecie relata in decisione Tribunalis Vicariatus diei 10 octobris 1962 (supra: n.O 3, A, b), ubi dec1arationes ma­trimoniales depositae fuerunt «sub falsa ratione testamenti olographiD.

Chartula matrimonialis, quae est obiectum depositi, remanet ideo do­cumentum privatum,eadem ratione qua testamentum olographum, deposi­tum apud notarium, per hoc non fit testamentum publicum.

b) etsi aliquando sunt documenta publica, fidem non faciunt de veri­tate declarationum, quae in illis continentur.

Nec cogitari potest quod huiusmodi declarationes, omnino sacrilegae, contineantur in aliquo documento publico ecc[(!siastico, seu in instrumento a notario ecclesiastico confecto (can. 1813, § 1, n.O 2). Descendi, ideo, debet ad documenta publica civilia: huiusmodi sunt «ea quae secundum unius­cuisque loci leges talia iuri censenturD (can. 1813, § 2).

De facto constat mas declarationes confessorias, vulgo «aftidavit7J, quae recipiuntur a notario civili sub juramento, juxta leges Statuum Foederato­rum Americae Septentriona'lis haberi uti dOlcumenta publica. Facta est, proinde, quaestio apud N. S. O. de vi probativa huiusmodi documentorum. Et merito edictum est (die 5 junii a. 1926, coram Florezak: S. R. R. Dec., Vol. XVIII, Dec. 24, n.O 7, pág. 195): « ... documenta publica constituunt, ideoque vi can. 1816 'fidem faciunt de iis quae directe et principaliter in iisdem affirmantur', idest de tacto depositionum, non autem de earum ve­rifate».

Longe, ideo, sit a mente Judicum ecdesiasticorum tribuere huiusmodi declarationibus, etiam in perraro casu quod contineantur in documento pu­blico civili, eundem valorem probativum, qui debetur v. gr. inscriptionibus baptismi, matrimonii, mortis, quae habentur in regestis Curiae vel paroeciae.

5) Chartulae ad matrimonium exinaniendum antea paratae, accensen­dae sunt quidem confessionibus extraiudicialibus, quarum tamen valor su· perare potest adminiculum probationis.

521

S. R. R. CORAM SABATI'ANI. 22.n.1963

A) Terminus uconfessioD relate ad causas nullitatis matrimonii impro­rprio sensu adhibitur.

Hoe est evidens, si attendatur definitio eonfessionis tradita a Codice (can. 1750): uassertio de aliquo facto ... ab una parte contra se et pro ad­versario ... peraetaD. Reapse quando loquimur de «confessioni simulantisD, assertio est pro parte aetrice et contra vinculum, quod in huiusmodi causis est verus adversarius, et fere semper etiam unicus.

Nihilominus etiam Instruetio uProvida Maten, quae cavet unice de causis nullitatis matrimonii, loquitur de «confessioneextraiudieiali coniugis, quae adversus matrimonii valorem pugnetD, seu sit contra adversarium.

Confessio hic attendi debet in sensu, non juridico, sed morali, de ad­missione nempe alicuius illieiti patrati. Tamen et Nos dissel"emus de «con­fessioneD incausis quoque nullitatis matrimonii ob inveteratum usum, «apud quem arbitrium est et ius et norma loquendiD.

B) Quandoque confessio extraiudicialis maiorem vim probandi habet quam simplex adminiculum.

a) Norma de valore tribuendo confessioni extraiudiciali duplex est: una in Codice (can. 1753), quae vim probativam relinquit prudenti judieis ar­bitrio (<< •• • ea que in judieium deducta, iudicis est, perpensis omnibus rerum adiunctis, aestimare quanti facienda SitD); alia in lnstructione «Provida Maten (art. 116), quae eandem vi limitat: «Confessio extraiudieialis co­niugis, quae adversus matrimonii valorem pugnet, prolata ante matrimo­nium contraetum, vel post matrimonium, sed tempore non suspecto, proba­tionis adminiculum constituit a judice recte aestimandumD.

b) Si adimitur vis probandí confessioni extraiudiciali, causae de nulli­tate matrimonii ob simulationem, probatione carerent. Sane:

-«adminiculumD est «(quid aceessorium quod iuvare potest in dete­genda veritate si aliis mediis etconfirmationibus roboretur, sed per se nihil valet, omni vi probandi caret») (Bartoecetti, Comm. in judo eccl., Vol. 111, pág. 169).

-uconfessio extraiudicialisD definitur a Codice (can. 1753) ilIa quae faeta est, sive scriptis, sive oretenus, ipsimet adversario vel aliis, quae dein in juicio deducitur: nempe deducitur vel per exhibitionem seripti, vel per inductionem testium.

In causis simulationis, quia simulatio oculis non conspicitur, testes id unum faciunt: deducunt in judicium confessionem extraiudicialem simu­lationis, ipsis factam a coniuge. Si haec confessio expungatur, seu si vi pro­bandi privetur, nihil maneto

--Neque valet excipere quod alia habentur elementa probationis, ultra

522

S. R. R. CORAM SABA'lTANI, 22-II_1963

confessionem extraiudicialem, nempeconfessio judicialis et causa simula­tionis, et circumstantiae. Nam:

aa) confessio judicialis «non est apta ad probationem contra valorem matrimonii constituendam» (art. 117 Instruct.);

bb) causa simulationis est pars confessionis extrajudicialiset non potest innotescere alienis nisi per eandem;

ce) circumstantiae in genere grave momentum non habent, et, prae­sertim in simulationibus partialibus (v. gr. in exc1usione boní prolis) ita sunt intimae ut non possint externe deduci nisi per confessionem.

-Reapse, in una Chicagien., coram infrascripto Ponente (S. R. R., die 20 octobris 1961) edictum est: «Non est ambigendum quod, si confessio ex­trajudicialis attingat tempus minime suspectum, si trames quo in judicium deducitur nullum duhium admittat, si cohaereat cunctis adiunctis et impri­mis grave et proporionatae ca:usae simulandi, plenam prohationem possit suppeditare simulationis. Merito iurisprudentia N. S. O., apolita quavis prae­constituta taxatione ponderis, et insidens directe in can. 1753, prudenti aes­timationi judicis relinquit pendere «quanti facienda sit». Legitur in una C.

Wynen (S. R. R. Dec., Vol. XXXV -1943-, Dec. 59, n.O 3, pág. 624): «si haheantur \!onfessiones extraiudiciales asserti simulantis ante vel hrevi post nuptias factae, et a testihus fide dignis in judicio relatae ... hae argumentum simulationis constituunt».

-Quandoque confessio extraiudicialis in talibus prodíit circumstantíis, ut certitudinem omnimodam pariat. Ita evenit in celehri illa causa Ulixbo­nen, definita a S. C. Concilii, die 8 iulii anni 1724, pro nullítate. MuHer, die nuptias antecedente, suhscripsit apocham in qua renuntiavit omni juri quod sihi competere posset super persona viri et hanc suam intentionem manifes­tavit parocho et testihus.

Eruiturex actis quod in tali causa probatio deducta est ex corf'essione extraiudiciali. Nam, proposita die 16 martii 1720, causa dilata fuit, ut exa­minarentur judicialiter testes sacramentales et parochus (Fontes C.l. C., Vol. V, pág. 654, n.O 3201). Dein ulterius proposita fuit et definita pro nu­llitate. Haec vero fuit ratio decidendi: «Quod haec mutua contrahentium intelligentia notificata fuerit parocho et testihus qui matrimonio interfue­runt, desumitur ex depositione erorundem testium ... » (Benedicti PP. XIV, Quaestiones Canonícae, Vol. 11, Q. 386).

Est, utique, casus qui videtur in limite sistere. Sed sunt huiusmodi ca­sus, qui experimentum nohis offerunt de validitate regularum proposita­rumo Nemo, enim, prohationem collectam in causa Ulixbonen. dixerit res­tringi ad simplex adminiculum.

C) Chartulae contra matrimonii valorem dispositae, constituere possunt argumentum pro simulatione, a judice merito aestimandum.

523

S. R. R. CORAM SABATI'ANI, 22-11-1963

Haec conc1usio deducitur:

a) ex praecedenti indagatione, nempe ex eo quod «quandoque confessio extraiudicialis maiorem vim probandi habet quam simplex adminiculum» (supra: B).

b) ex aliis loeis eiusdem lnstructionis «Provida Mater» , quae rarissime allegantur, quaeque difficulter componi possunt cum arto IIÓ, supra relato. Haec loca sunt:

-arto 163, § 1: «Inter documenta privata non exigui ponderis esse pos­sunt, praecipue in causis de vi et metu et de conditione, epistulae quas vel sponsi ante matrimonium, vel coniuges postea, sed tempore non suspecto, sibi invi:cem vel aliis dederint; dummodo de earum authenticitate et de tem­pore quo exaratae sunt aperte constet».

-arto 164: «Epistulae sicut alia documenta privata illud pondus habent, quodex circunmstantiiset praesertim ex tempore quo redactae fuerint aesti­mandum est».

Consequenter animadverti debet:

-per huiusmodi normas Instructionis fit reditus ad conceptum can. I753, seu ad principium reIinquiendi vim probativam confessionis extraiudi­cialis prudenti judicis arbitrio.

-aequiparatio documentorum privatorum cOl1!fessioni extrajudiciali apparet in obiectiva rerum veritateconsistere, et consecratur a Codice J. C. duplici vice, nemp~, ubi agit de documentis (can. 1817) et ubi definit con­fessionem extraiudicialem (<< ... sive scriptis»: can. 1753). Mutari ideo ne­quit, eo vel magis quod Codex non offert taxationern autonomam valoris pro­bativi documenti privati.

-e contra, in systematica iuridica (quam vocant) parum justificatur arto 116 Instructionis, eo quod gravissimam restrictionem ponit relate ad can. 1753, qui eandem materiam moderatur. Et supra vidimus eandem res­trictionem neque theorice, neque practice sustineri.

D) Quaenam sint conditiones ad vim probativam tribuendam chartulis ad matrimonium exinaniendum antea paratis.

a) Supervacaneumest disserere de necessaria authentieitate documenti et de tempore praenuptiali, quo chartula exarata esse debet. De huiusmodi elementis constare debet (art. 163, § 1 Instruct.).

Nullum dubium de tempore et de authenticitate, si depositum chartu­lae factum sit per instrumentum notarii civilis (can. 1816), vel apud alium publicum officialem, jure habilem ad documenta custodienda (uti, in Gallia, officialem. qui dicitur «avoué»). Si documentum collocatum fuit per deposi-

524

S. R. R. CORAM SABATI'ANI, 22.II_1963

tum apud privatam personam, res pendet a fide quae tribui potest eidem personae.

Sigillum publicicursus (<<timbro postaleD) referens diem et documento impressum, quoad probationem temporis non tan ti valet quanti instrumentum notarií: tamen constituit validam praesumptionem pro redactione docu­menti facta eo tempoTe, quod inscriptum est per sigillum.

In dubio de authenticitate scripti, judex disponat relationem graphicam a perito ex officio faciendam. Difficulter tamen relatio peritalis poterit pro­bare tempus redactionis documenti, sed praestabit opus potius negativum, in­quirendo an patentes habea!1tur rationes contra tempus inscriptum.

Tamquam praesumptio, hoc principium statui potest relate ad tempus redactionis: quo propius ad nuptias accedit tempus redactionis illius char­tulae, ea magis censetur intentionem simulationis consensum penetrasse.

Ast, statuta authenticitate quoad scripturam et quoad tempus, indaga­tio prosequi debet ad arguendam adaequationem inter rem declaratam et rem volitam.

b) Requiritur in declarante scientia et conscientia relate ad suam de­clarationem.

Ut merito notat Villeggiante S. (<<De chartulis let dec1arationibus contra valorem matrimonii prae-paratisD, Monitor Eccl., 1962, fasc. III-IV, pág. 563) exigitur «ut confessio qua talis sit libere, sponte, et considerate facta, vide­lice!: cum perfecta deliberatione et cognitione obiecti eiusdem confessionis, hinc non vi, non metu, non errore, non dolo emissaD. Proinde si chartula redigatur per jocum, vel simpliciter quia ita fecit aliquis amicus, absque sufficienti deliberatione, exinanitur res volita.

Hic quoque statuipot'est aliqua praesumptio: intentio simulationis eo magis et vividius censetur insedisse menti decIarantis, quo magis personalis -et non formularis- est redactio documenti. Proinde minus valet declara­tio fe,re artonyrna, seu immota et fixa, forsan transcripta a quadam epheme­ride; pluris, e contra, facienda est chartula, quae intimum nexum habeat cum factispecie particulari, ex qua innotescat veluti lter voluntatis contra­hentis.

C) Finis nupturientis declarantis relate ad chartulam conficiendam non debet esse diversus ab ipsa simlatione.

Villeggiante (1. C., pág. 561, et etiam pago 567, n.O 13) considerat redac­Nonem huius chartulae tamquam negotium illicitum«autononumD et, acute quidem, statuit hoc principium: «Quae causa (negotii illiciti), prout exigit ipsa structura logica rei, nonnisi cum causa simulationis contractus matri­monialis sive in toto sive in parte tantum congruere potest et debet».

525

S. R. R . CORAM SABATTANI, 22.II.1963

Videtur autem ídem principium rectius exponi per formulam proposi­tam in themate, idque duplici de ratione:

-quia difficulter duo distincta negotia configurari possunt ubi unus tantum est actus voluntatis, uti in simulatione. Id admittit Staffa (De con­ditione contra matr. subst., Ed. n, pago 9, nota 7): «in conditione unicus actus voluntatis elicitun, contra quosdam civilistas. Id vivide collustrat Graziani (<<Volonta attuale etc., cit., pago 163 sq.): «Fer configura-re il feno­meno simulatorio si pensa ad un conflitto fra due opposti atti di volonta sese invicem elidentes, l'uno inteso a porre in essere i1 negozio, l'altro a svuotarlo ... Ma questa coesistenza di due volonta opposte appare una vera e propria mostruositá psicologica ... Non si tratta di due volizioni che si annullano, ma ... che si combinano .. . , non coesistendo, ma subordinandosi I'une all'altea .. . cosl come avviene in una serie di atti cospiranti tutti ad un unico intentoD.

-quia relatio necessaria inter simulationem et chartulam sufficienter ex­primitur exigendo quod finis documenti vagare non possit extra simula­tionem ipsam. Exemplum rem explanabit: in exclusione boni prolis, causa siroulationis potest esse timor de progenie infecta; sed finis eventualis char­tulae de tali exc1usione redactae nonest nisi futura probatio illius exclusio­nis, vel intima dec1arata justificatio de suo agendi modo pro nupturiente, vel pro eius familiaribus, qui, nescientes illud periculum, forsan prolem op­tarentet exspectarent. Sed nimis requiritur exigendo quod illud reformida­tum periculum s'Ít etiam causaredactionis chartulae.

d) Quartum requisitum: probatio dedueta ex ehartula eompleatur per alia elementa, ita ut absque dubio evinciatur quod rei dec1aratae res volita reapse respondet.

Haec necessitas descendet ex facto quod huismodi chartulae non ve­niunt nomine 'probationis probatae'. Merito animadvertit Lega-Bartoeeetti (Commentarius in judicia ecclesiastica, vol. n, pago 780, n.° 5): «de proba­tionibus per instrumenta agemus, seu de probationibus praeeonstitutis, quae a veteribus canonistis probatio probata, si agatur de instrumentis publicis; probatio probanda, si res sit de scripturis privatis vocantur; et hoc etiam ad mentem nostri Codicis asserere fas estll.

Elementa completaria in duplici ordine evolvi possunt:

-cirea ipsam ehartulam, ut si testes habeantur de intentione nuptu­rientis illaro redigendi, de laxamento animi nupturientis postquam illam exa­ravit et deposuit;

-eirea simulationem expressam in ehartula, ut si testes habeantur, qui oretenus receperunt confessionem eiusdem simulationis ex parte illius nup­turientis, qui dec1arationem scriptam redegit; ex circumstantiis pertinenti­bus, ex aliis indiciis.

526

S. R. R. CORAM SABA'ITANI, 22-II_1963

Ut pronum est, l'equiri nequit quod huiusmodi complementum habea­tur quoad utrumque ordinem nunc relatum: sufficit in alterutro. Quando haee quattuor requisita verificantur, non est ambigendum plenam proba­tionem suppeditari.

Remanent duo quaestiones: Quid si chartula falsitates eontineat? Quid si chartula allata sit inepta ad simulationem 'exprimendam?

aa) Si chartula falsitates contineat. eius vis probandi aliquatenus depri­mitur, quia in dubio ponitur eius authentieitas, non formalis, sed substantia­lis: defieere potest, enim, adaequatio inter rem declaratam et rem volitam, imo, inter illud seriptum et easum obiectivum.

Ita, si in chartula denuntietur causa simulandi falsa, non tam obiective, quam subieetive, seu causa haud praesens menti nupturientis, vel -quod graviusest- ab eius animo alienaet exclusa, chartula nullius momenti con­siderari debet.

Sed eontrariurn esse debet judieium, quando falsitas sit in circumstan­tia parvi momenti, in causa tantum impulsiva, seu, in genere, quando non attingit substantiam simulationis:

Aliquando declaratur falsitas aliquis defectus, qui reapse falsitati non respondet, sed magis imperfectioni. Ita Judices Tribunalis Appellationis Vi­cariatus Urbis, in decisione diei 10 martii 1962, repudiaverunt chartulas, quae omnes characteres authentícitatis prae se ferebant, hac tantum de ra­tione quod «in scidulis nihil habetur de pacto inter partes consensum simu­Iandi, quod hodie rea con venta affirmat .. . ; omissio inexplicabilis esset, si revera ínter partes pactum quoddam eonstabilitum fuissetD (dI Diritto Ecle­siasticoD, 1. e., pago 409). Quod nimium videtuT, si, coneordantibus omnibus elementis substantialibus, unicus defectus fuisset illa omissa mentio de pacto.

bb) Quid si chartula. cui nupturiens fidit, inepta sit ad eius intentionem exprimendam?

Quaedam decisio N. S. O. (diei 8 martii anni 1962) haee animadvertit: «Non interest an ea, quae in documento continentur, vera sint an falsa, clara aut obscura, apta vel inepta ad quoddam nullitatiscaput deseribendum; sed illud summe interest quod documentum ad probationem praeeonstituendam exaratum esto Quo in tuto posito, cetera nullius momenti sunt. Unde, etiam si in documento legantur yerba «Mane, thecel, pharesD, vel alia inintelligi­bilia, aut falsa, ubi eerto constet de tempore scripturae praenuptiali et de intentione scribentis, aptissima yerba illa 'judicari poterunt et debebunt ad effectum consequendum, quem scribens sibi proposueratD.

Quae omnia, relate ad eius substantivum, perfecte dicta sunt. Quoad vera ius processuale, et praecise relate ad regimen probationum, evidenter decisio ita intelligi debet quod argumentum ad demonstrandam simulationem su­matur, non ex chartula inepta, sed aliunde, puta a testibus.

527

S. R. R. CORAM SABATrANI, 22·II-1963

Sane, si documenta «fidem faciunt de iis quae directe et principaliter in eisdem affinnantur» (can. 1816), si in aliquo documento nihil intelHgibile affirmatur, nulla fides exinde provenire potest alicui próbandae thesi.

Proinde, in huiusmodi factispecies, et ad efectum probationis, non tam valebunt yerba inepta illius mut! documenti, quam effugium illud, cui nup­turiens recurrere disposuit, quoque incongrue usus esto Ast ita probatio non est amplius documentalis, sed testificalis, seu ex testibus demonstrari debet, ínter circumstantias nuptíis antecedentes, nupturientem per ineptum effu­gium voluisse praeconstituere probationem nullitatis contrahendi coniugii.

(Omissis)

Quibus omnibus tum in iure tum in facto rite perpensis et consideratis, Nos infrascripti Auditores, pro Tribunali sedentes ac solum Deum prae ocu­lis habentes, Christi nomine invocato, edicimus, dec1aramus et definitive sententiamus, ad propositum dubium responden tes : «Affirmative», seu «Constare de nullitate matrimonii, in casu, vetíto utrique partí transitu ad alias nuptias, donec coram loci Ordinario juraverint se novum matrimonium cum recta intentione, sine exc1usione indissolubilitatis, inire velle et inituros esse».

Atque ita sententiamus, mandantes locorum Ordinariis et ministris Tri­bunalium ad quos spectat, ut exsecutioni committant hanc Nostram defini­tivam sententiam ad norman SS. Canonum, et adversus reluctantes proce­dant, iis adhibitis exsecutivis mediis quae opportuniora et eficaciora pro re­rum adiunctis exstitura sint.

528

Datum Romae, in sede Tribunalis S. Romanae Rotae, die 26 aprilis anni 1963.