Polityka stanowi sferę działalności publicznej. Jej

uczestnicy propagują swoje przekonania w celu zyskania

szerokiego poparcia społecz-nego.

Chcąc budować czytelny

przekaz, wykorzystują słowa-

klucze (np. polskość, europej-

skość, demokracja”.) Stosowanie czasowników

i zaimków w 1 i 2. os. lm ma

podkreślać wspólnotę celów i działań polityków i obywate-

li, stając się jednocześnie środkiem służącym manipula-cji. To wpływanie na odbiorcę

dokonuje się także poprzez

użycie środków, takich jak np.

słownictwo oceniające i po-

toczne, powtórzenia, antoni-

my, eufemizmy czy wulgary-

zmy. Wypowiedzi wspierane są często przez przekaz nie-werbalny, czyli mimikę i ge-

stykulację.

Wymienione środki są wykorzystywane w publicz-

nych wystąpieniach w parla-mencie oraz w programach

publicystycznych w środ-kach masowego przekazu,

do których zapraszani są

politycy, m. in. w czasie kampanii wyborczej.

Dotarcie do potencjalne-go zwolennika ułatwia rów-nież wykorzystanie mediów

społecznościowych. Podpo-rządkowane jest to główne-

mu celowi - próbie zdobycia i utrzymania władzy.

Język polityków

Język polski da się lubić

W tym numerze:

Kalambur 2

Czy wiesz, że…? 2

Miedzy perwazją a

manipulacją

3

Poprawna polszczyzna 3

Po godzinach 4

Nr 6/2019

Publikacja powstała w ramach

szkolnego Tygodnia Kultury

Języka Polskiego

marzec 2019

(oprac. mgr Agata Marszał,

mgr Marta Płuciennik)

Pojęcie „nowomowa” (ang. newspeak) pochodzi z powie-

ści „Rok 1984” G. Orwella,

gdzie oznaczało sztuczny

język obowiązujący w fikcyj-nym, totalitarnym państwie

Oceania.

W sensie przenośnym

„nowomowa” oznacza język

władzy i kontrolowanych przez nią mediów w pań-

stwach totalitarnych, służący do manipulowania ludźmi

i nastrojami społecznymi. To

język propagandy i kłamstwa.

W Polsce rozwijała się

zwłaszcza w okresie PRL-u.

Cechy nowomowy:

- czasowniki i zaimki w 1os.

lm, sugerujące, że nadawca

i odbiorca stanowią jedność, („Chcemy przełamać wieko-

we zacofanie kraju.”),

- polaryzacja pojęć i ich jed-

noznaczne wartościowanie („my/oni”; „swój/obcy”;

„postępowy/wsteczny”),

Nowomowa - budowanie poczucia nieu-stannego zagrożenia i wojny,

np. przez metaforykę militar-

ną („kampania ziemniacza-

na”, „front robót”) i sportową,

akcentującą rywalizację,

- przymiotniki o z góry okre-

ślonym (negatywnym lub pozytywnym) sensie

(„słuszny kierunek”),

- określenia poniżające i ośmieszające przeciwników

(„AK zapluty karzeł reakcji”),

- uogólnienia („każdy”, „wszyscy”, „nikt” – „Każdemu bliskie są nasze

ideały.”),

- konstrukcje o charakterze

postulatywnym („trzeba”,

„należy”, „powinniśmy”),

- slogany (utarte, oklepane zwroty, ogólniki, banały –

„sojusz robotniczo-chłopski, „zgniły kapitalizm”,

„imperializm amerykański”),

- eufemizmy („okresowe przerwy w pracy” zamiast

„strajki”, „regulacje cen”

zamiast „podwyżki cen”,

„przejściowe trudności w zaopatrzeniu” zamiast

„brak towarów w sklepach”),

- przemilczenia, pomijanie

niewygodnych słów

(„wolność”, „solidarność”,

„demokracja”).

Typowe hasła propagandowe

PRL-u:

„Naród z partią, partia z na-

rodem.”

„PZPR – przewodnią siłą

narodu.”

„Razem budujemy drugą

Polskę.”

„Przyjaźń polsko-radziecka

to pokój, niezawisłość,

szczęśliwe jutro naszej oj-

czyzny.”

Kalambur to żartobliwa gra słów

oparta na dwuznaczności wyrazów, po-

dobieństwie ich brzmienia lub zmianie ich formy przez dzielenie, łączenie czło-

nów znaczących, przestawianie ich oraz

inne modyfikacje.

Np.: Panie Jerzy, czy pan wierzy, że na

wieży włos się jeży?

Wy-pustki macie w kieszeni.

Kalambur jest jednym z chwytów języka poetyckiego oraz może być podstawą

dowcipu językowego.

Antykwariat – ona antyk, a on wariat.

dzban – osoba niezbyt inteligentna, niewygadana, a do tego bardzo niemi-

ła; cham, a przy tym głupek.

masno – dobrze, odpowiednio, fajnie;

tłusto, dobrze.

XD - słowo, a raczej emotikon wyraża-

jący zdziwienie/podziw/rozbawienie

jakąś sytuacją.

sztos - coś fajnego, niesamowitego,

fantastycznego.

Str. 2 Język polski da się lubić

Kalambur

Czy wiesz, że…?

Kalambur to również odmiana szarady,

zagadka słowna, opisująca (często

żartobliwie, czasem przewrotnie) frag-menty (wyrazy lub sylaby) rozwiązania,

będącego kalamburem.

ROZWIĄZANIE:

zespół – Kombi organy – nerki

w torbie z narzędziami – kombinerki

Popularna gra towarzyska

„Kalambury” poza nazwą nie ma nic

wspólnego z prawdziwymi kalambu-

rami.

Młodzieżowe Słowo Roku to ple-

biscyt organizowany od 2016r. przez

PWN, Instytut Języka Polskiego UW i „Miejski słownik slangu”.

W 2018r. wśród internautów nie-

kwestionowanym zwycięzcą okazał się wyraz dzban. Na to słowo odda-nych zostało prawie 30 % głosów.

Drugie miejsce zajęły epite-

ty masny/masno, a trzecie –

prestiż/prestiżowy.

W pierwszej piątce znalazły się

także zwycięskie słowa z poprzednich

edycji plebiscytu – XD (2017r.) i sztos

(2016r.) Dodatkowo, jury postanowiło wy-

różnić także trzy oryginalnie zbudo-wane słowa: „zwyklak”, normik”

oraz „mamadżer”.

prestiż – 1) poważanie i szacunek,

jakim ktoś lub coś cieszy się w swoim otoczeniu 2) atrakcyjny przedmiot, ciekawe zjawisko; coś bogatego, popu-

larnego i szanowanego.

zwyklak - osoba, bądź rzecz niewy-różniająca się szczególnymi, oryginal-

nymi cechami; ktoś przeciętny.

normik - osoba, która ma takie same

zainteresowania jak większość społe-czeństwa; nie wyróżniająca się niczym

z tłumu.

mamadżer – młoda mama i menad-żer w jednym; nazwa dla osoby, która

jest jednocześnie mamą oraz menadże-

rem swojego dziecka..

(www.sjp.pwn.pl)

Perswazja - przekonywanie o czymś, namawianie lub odradzanie przy uży-

ciu argumentów popierających słusz-

ność zdania.

Manipulacja – podstępne wykorzy-

stanie jakichś okoliczności, naginanie,

przeinaczanie faktów w celu kierowa-

nia kimś bez jego wiedzy, wpływania

na cudze zachowania dla osiągnięcia

własnych korzyści.

Odmieniaj:

LP

M. ów kolega, owa kobieta, owo dziecko;

D. owego, owej, owego

C. owemu, owej, owemu

B. owego, ową, owo

N. z owym, z ową, z owym

Msc. o owym, o owej, o owym

LM

M. owi koledzy, owe kobiety, owe dzieci

D. owych, owych, owych

C. owym, owym, owym

B. owych, owe, owe

N. z owymi, z owymi, z owymi

Msc. o owych, o owych, o owych

Między perswazją a manipulacją

Str. 3

ÓW to zaimek wskazujący, oznaczający:

1. ten (o którym już była mowa), 2. bliżej nieokreślona osoba lub rzecz

3. on

„Ten i ów” „To i owo”

„Tego i owego”

„Ni to, ni owo”

„Ni z tego, ni z owego”

(niespodziewanie)

„Tak zginął ów rycerz bez skazy.”

„Pamiętał wiele z owych lat wojny.”

„Jak na owe czasy była bardzo postępo-

wa.”

„Spojrzał na ojca, a ów się uśmiechnął.”

Techniki manipulacji stosowanie

w mediach to np.:

1. Kreowanie wroga lub kozła ofiarne-

go – budowanie poczucia zagrożenia lub wskazywanie winnego („polowanie na

czarownice”). 2. Oddziaływanie na emocje (np. wzbu-

dzanie litości, współczucia, sympatii,

antypatii).

3. Powtarzalność – wielokrotne powta-rzanie tych samych przekazów w celu zapamiętania ich przez odbiorcę, np. na-

trętne reklamy).

4. Dezinformacja – podawanie obok

informacji prawdziwej, ale niekorzystnej dla zarządców mediów– kontrinformacji

mającej za zadnie neutralizowanie tej pierwszej. Niekiedy podawanie informa-

cji zmyślonych. 5. Opóźnianie przekazu informacji –

celowe podawanie informacji np. pod koniec wiadomości w TV, na dalszej

stronie w gazecie lub w późniejszym terminie.

6. Natychmiastowość przekazu in-

formacji – podawanie informacji „na gorąco”, dlatego że są nowe bez

sprawdzenia ich wiarygodności.

7. Ustawienie informacji w określo-

nej kolejności – największą wagę mają informacje prezentowane jako pierwsze.

8. Mieszanie wiadomości ważnych i nieważnych, z pominięciem najważ-

niejszych.

9. Wzbudzanie sensacji.

10. Milczenie – pomijanie istotnych

informacji.

A ponadto: tendencyjny komentarz,

tendencyjny montaż, stereotypy, mity, kamuflaż, moralizatorstwo, prowoka-

cje, ośmieszanie osób i in.

(Źródło: Grzegorz Demczak, Perswa-zja i manipulacja w środkach masowe-

go przekazu,www.profesor.pl)

HUMOR Z ZESZYTÓW

Sofokles napisał 3 tragedie: „Antygonę”, „Króla Edypa”

i „Elektrownię”.

W teatrze angielskim, jak to widać w „Makbecie”, akto-

rzy byli trupami.

Stosunek między Balladyną a Kirkorem był dziwny – ona

się bała jego, a on jej.

Żona Jacka umarła wcześnie, bo nie zaznała ciepłoty mę-

ża.

Wokulski został przywalony resztkami feudalizmu w po-

staci Izabeli Łęckiej.

Tytuł dzieła Żeromskiego „Siłaczka” świadczy o kultury-

stycznych zamiłowaniach autora.

PO GODZINACH...

PRZYSŁOWIA MĄDROŚCIĄ NARODÓW?

„Kto rano wstaje, ten leje jak z cebra, jak wół do karety.”

„Gość w dom, dziecko w drodze.”

„Lepsze kucharki w garści niż złoto bez ognia.”

„Gdzie kucharek 6, tam 07 zgłoś się.”

Chopin przegrał całe swoje życie.

1. Uczeń rodzi się zmęczony i żyje po

to, aby odpocząć.

2. Kochaj swe łóżko.

3. Nauka jest męcząca.

4. Jeżeli zrobienie czegoś sprawia ci

trudność, pozwól to zrobić innym.

5. Nadmiar wypoczynku nigdy niko-

go nie doprowadził do śmierci.

6. Kiedy ogarnia cię ochota do nauki,

usiądź i poczekaj aż ci przejdzie.