Kü ThuËt - tuaf.edu.vntuaf.edu.vn/gallery/files/K. CNTY/Book - KT nuoi lon nai man de sai con.pdfPh¹m H÷u Doanh - L−u Kú Kü ThuËt Nu«i lîn n¸i m¾n ®Î sai con (In lÇn

Ph¹m H÷u Doanh - L−u Kú

Kü ThuËt

Nu«i lîn n¸im¾n ®Î sai con

(In lÇn thø hai)

Nhµ xuÊt b¶n n«ng nghiÖp

Hµ néi - 1997

2

Môc lôc

lêi TùA.............................................................................................................7

Ch−¬ng I: MéT Sè §ÆC §iÓM CHUNG CÇN BIÕT VÒ CON LîN ........8

I. sù Ho¹T §éNG ÇC Bé M¸y TRoNG C¬ THÓ LîN........................................8

1. Bé m¸y tiªu hãa..............................................................................................................8

2. Bé m¸y tuÇn hoµn vµ h« hÊp ..........................................................................................8

3. Bé m¸y bµi tiÕt ...............................................................................................................9

II. Sù LI£N QUAN Gi÷a tÇm VãC lîn n¸i víi n¨ng suÊt lîn con .......9

1. Khèi l−îng lîn thÞt .........................................................................................................9

2. Khèi l−îng lîn çi gi÷ lµm gièng...................................................................................9

3. Khèi l−îng bµo thai ........................................................................................................9

4. Khèi l−îng lîn con.......................................................................................................10

III. §ÆC §iÓM SINH Lý, SINH TR¦ëNG ..................................................................11

1. §Æc ®iÓm sinh lý lîn con..............................................................................................11

2. §Æc ®iÓm sinh tr−ëng cña lîn lai vµ lîn ngo¹i .............................................................11

3. Sù h×nh thµnh thÞt vµ sù ph¸t triÓn cña lîn theo h−íng n¹c ..........................................11

4. Sù ho¹t ®éng cña lîn ....................................................................................................12

Ch−¬ng II: GIèNG LîN .................................................................................13

I. NH÷Ng yªu cÇu chung........................................................................................13

1. Çc yÕu tè ¶nh h−ëng ®Õn chÊt l−îng gièng ................................................................13

2. §Æc ®iÓm cña mét gièng lîn tèt ...................................................................................13

II. chän lîn çi lµm gièng sinh s¶n .............................................................15

1. Çc tiªu chuÈn chän läc ...............................................................................................15

3

2. Çc giai ®o¹n chän läc .................................................................................................15

III. §ÆC §iÓM MéT Sè GIèNG LîN NU¤i TRONG N¦íC.................................16

A. Çc gièng lîn néi ........................................................................................................16

B. Çc gièng lîn ngo¹i .....................................................................................................19

1. Lîn Yorkshire (§¹i b¹ch) ............................................................................................20

2. Lîn Landrace ...............................................................................................................20

3. Lîn Duroc ....................................................................................................................21

4. Lîn Berkshire ...............................................................................................................21

5. Lîn Corwvall (Cãocvan) ..............................................................................................21

IV. LAI GIèNG................................................................................................................22

1. Sù biÓu hiÖn vµ sö dông −u thÕ lai ................................................................................22

2. Sù kh¸c nhau gi÷a lai kinh tÕ vµ lai ®Þnh h−íng...........................................................23

3. Mét sè c«ng thøc lai nh»m ®¹t tû lÖ n¹c kh¸c nhau .....................................................23

Ch−¬ng III: KH¶ N¡NG SINH S¶N CñA LîN N¸I .................................25

I. sINH Lý §éNG DôC vµ PHèi GièNG CñA LîN Néi, LîN LAI vµ lîNNGo¹i.................................................................................................................................25

1. Tuæi ®éng ®ùc ®Çu tiªn.................................................................................................25

2. Tuæi ®Î løa ®Çu.............................................................................................................25

3. Chu kú ®éng dôc cña lîn n¸i vµ ®éng dôc trë l¹i sau ®Î ..............................................25

4. §Æc ®iÓm ®éng dôc ë lîn néi, lîn lai vµ lîn ngo¹i thuÇn.............................................26

5. Thêi ®iÓm phèi gièng thÝch hîp ...................................................................................26

II. KH¶ N¡NG SiNH S¶N CñA lîN N¸i...................................................................28

1. Sè løa ®Î vµ tuæi lo¹i th¶i cña lîn n¸i néi, n¸i lai vµ n¸i ngo¹i ....................................28

2. Sè løa ®Î cña lîn n¸i néi, n¸i lai vµ n¸i ngo¹i trong 1 n¨m..........................................28

III. CHäN LîN §ùC CHO PHèI GIèNG ...................................................................29

1. Chän lîn ®ùc ................................................................................................................29

4

Ch−¬ng IV: NU¤I D−ìNG Vµ CH¡M SãC LîN N¸i, LîN CON .......32

I. Nu«i D¦ìNG vµ CH¨m sãC LîN N¸I siNH S¶N............................................32

1. Lîn çi t¬......................................................................................................................32

2. Lîn n¸i chöa.................................................................................................................32

3. Ch¨m sãc lîn n¸i ®Î .....................................................................................................33

4. Sù tiÕt s÷a cña lîn.........................................................................................................34

II. NU¤I D¦ìNG CH¨M SãC LîN CON ...................................................................34

1. Lîn s¬ sinh ...................................................................................................................34

2. TËp cho lîn con ¨n sím................................................................................................35

3. Cai s÷a lîn con .............................................................................................................36

III. Çc lo¹i thøc ¨n vµ t¸c dông ..................................................................37

A. Çc lo¹i thøc ¨n dïng trong ch¨n nu«i lîn ..................................................................37

B. X©y dùng khÈu phÇn ¨n cho lîn...................................................................................42

c. KhÈu phÇn thøc ¨n cho çc lo¹i lîn..............................................................................47

Ch−¬ng V: CHUåNG LîN N¸I.....................................................................52

I. yªu cÇu cHUNG vÒ x¢y DùNG CHUåNG........................................................52

1. §Þa ®iÓm......................................................................................................................52

2. H−íng chuång ..............................................................................................................52

II. NH÷NG YÕU Tè CÇN CHó ý KHI X¢Y DùNG CHUåNG ...............................53

1. VËt liÖu x©y dùng .........................................................................................................53

2. NÒn chuång ..................................................................................................................53

3. S©n ch¬i ®Ó vËn ®éng....................................................................................................53

4. R·nh n−íc tiÓu, n−íc röa chuång.................................................................................53

5. Hè ñ ph©n .....................................................................................................................54

6. T−êng chuång...............................................................................................................54

5

7. M¸ng ¨n: (xem h×nh vÏ) ...............................................................................................55

III. MéT Sè KiÓU ChuåNG ........................................................................................56

1. KÝch th−íc çc lo¹i chuång ..........................................................................................56

2. Chuång mét m¸i ...........................................................................................................56

3. Chuång hai m¸i ............................................................................................................59

4. VÖ sinh chuång vµ thêi gian ch¨m sãc lîn...................................................................61

Ch−¬ng vi: pHßNG CH÷A BÖNH CHO LîN.......................................62

I. PH¢N BIÖT lîN KHoÎ, LîN èM...........................................................................62

1. Lîn kháe.......................................................................................................................62

2. Lîn èm .........................................................................................................................62

3. Ch¨m sãc lîn èm..........................................................................................................62

II. XEM XÐT L¢M SµNG LîN BÞ BÖNH....................................................................63

III. CHÈN §O¸N S¬ Bé MéT Sè BÖNH....................................................................63

1. BÖnh ®−êng tiªu hãa.....................................................................................................63

2. BÖnh d−êng h« hÊp.......................................................................................................63

3. BÖnh ë bé m¸y bµi tiÕt..................................................................................................63

4. BÖnh ngoµi da ...............................................................................................................64

5. BÖnh toµn th©n..............................................................................................................64

IV. MéT Sè BÖNH TH¦êNG GÆP ë LîN N¸i ........................................................64

A. BÖnh sinh s¶n...............................................................................................................64

B. Bèn bÖnh nhiÔm trïng chÝnh ë lîn...............................................................................67

C. Mét sè bÖnh kh¸c.........................................................................................................69

6

Ch−¬ng VII: TÝNH HIÖU QU¶ KINH TÕ ....................................................72

I. Tæ CHøC THEo Dâi s¶N PHÈM............................................................................72

1. BÊm sè tai .....................................................................................................................72

2. Sæ ghi chÐp sè liÖu ban ®Çu ..........................................................................................74

3. MÉu theo dâi ghi chÐp ë chuång nu«i ..........................................................................74

II. tÝnh hiÖu qu¶ ch¨n nu«i.................................................................................75

4. Tû lÖ chi phÝ trong gi¸ thµnh s¶n phÈm ........................................................................76

III. Dù trï tæ chøc mét trang tr¹i lîn n¸i lÊy lîn con b¸ngièng vµ nu«i thÞt ...................................................................................................77

A. Chi ...............................................................................................................................78

B. Thu ...............................................................................................................................79

Phô lôc...........................................................................................................80

i- gi¸ trÞ t−¬ng ®−¬ng mét sè lo¹i thøc ¨n cho lîn........................80

II- qui ®æi träng l−îng thøc ¨n qua lon s÷a bß...................................81

III- h−íng dÉn sö dông b¶ng tÝnh s½n khÈu phÇn thøc ¨n hçnhîp cho çc lo¹i lîn.............................................................................................82

Iv- THµNH pHÇN DINH D¦ìNG MéT Sè LOµI THøC ¡N CñA Lîn .............96

7

lêi TùA

Ch¨n nu«i lîn lµ mét nghÒ phæ biÕn ë n−íc ta. GÇn 90% gia ®×nh n«ng d©n vµ nh©n d©n vïngven ®« thÞ ®Òu ch¨n nu«i lîn. ThÞt lîn chiÕm 70-80% so víi çc lo¹i thÞt trong ch¨n nu«i.

Con lîn sö dông tèt çc s¶n phÈm c©y mµu vô ®«ng nh− ng«, khoai, s¾n vµ thùc phÈm c©yl−¬ng thùc sau chÕ biÕn. Con lîn cung cÊp thùc phÈm cho ng−êi tiªu dïng ngµy cµng nhiÒu,víi chÊt l−îng ngµy cµng cao, thÞt nhiÒu n¹c, ph©n bãn tèt cho ®ång ruéng, v−ên c©y ao çv.v...

Ph−¬ng thøc ch¨n nu«i còng cã nhiÒu thay ®æi. Tõ chç nu«i lîn truyÒn thèng mang tÝnh chÊttËn dông thøc ¨n, nh»m "bá èng" mét mãn tiÒn ®Ó chi tiªu khi cÇn thiÕt, dÇn tõng b−ícchuyÓn sang s¶n xuÊt cã tÝnh chÊt hµng hãa, ®· xuÊt hiÖn nh÷ng gia ®×nh, víi nh÷ng trang tr¹inhá nu«i tõ 5-10 con n¸i hoÆc 30 - 50 lîn thÞt, hµng n¨m b¸n cho thÞ tr−êng hµng tÊn thÞt h¬i.

NghÒ nu«i lîn n−íc ta ®· vµ ®ang ®−îc ¸p dông nhiÒu thµnh tùu khoa häc vµ chuyÒn dÇn tõph−¬ng thøc ch¨n nu«i tù tóc sang ch¨n nu«i cã tÝnh to¸n vµ cã l·i.

Trong ngµnh ch¨n nu«i lîn, lîn n¸i cã vai trß rÊt quan träng, nhÊt lµ nu«i lîn n¸i ®Ó cã ®µncon nu«i thÞt lín nhanh, nhiÒu n¹c.

§Ó gióp çc gia ®×nh còng nh− çc trang tr¹i cã ý muèn nu«i lîn n¸i tõ quy m« nhá ®Õn quym« lín h¬n nh÷ng kiÕn thøc cÇn thiÕt vÒ khoa häc c«ng nghÖ ch¨n nu«i vµ mét sè biÖn ph¸pchÝnh qu¶n lý kinh tÕ sao cho cã lîi nhÊt ®Ó m¹nh d¹n ®Çu t− ph¸t triÓn, chóng t«i viÕt cuèn"Kü thuËt nu«i lîn n¸i m¾n ®Î sai con".

Víi nh÷ng tiÕn bé kü thuËt vµ nh÷ng kinh nghiÖm thu ®−îc tõ thùc tiÔn chóng t«i cè g¾ngtr×nh bµy néi dung kü thuËt tõ kh©u chän gièng, nu«i d−ìng lîn n¸i, lîn s¬ sinh ®Õn khi cã®µn con cai s÷a b¸n nu«i lµm gièng hoÆc nu«i thÞt vµ mét sè ph−¬ng ph¸p chÝnh ®Ó tÝnh to¸nkinh tÕ x©y dùng m« h×nh ch¨n nu«i gia ®×nh vµ trang tr¹i nhá víi 5-10 con n¸i. S¸ch viÕt chñyÕu dïng cho nh÷ng gia ®×nh nu«i lîn n¸i sinh s¶n nh»m t¹o ra s¶n phÈm nhiÒu vµ chÊt l−îngs¶n phÈm cao (nhiÒu n¹c).

Ch¾c ch¾n s¸ch cßn nh÷ng thiÕu sãt, mong b¹n ®äc gãp ý phÒ b×nh, chóng t«i xin tiÕp thu víilßng biÕt ¬n ®Ó bæ sung söa ch÷a cho lÇn xuÊt b¶n sau.

Çc t¸c gi¶

8

Ch−¬ng I

MéT Sè §ÆC §iÓM CHUNG CÇN BIÕTVÒ CON LîN

I. sù Ho¹T §éNG ÇC Bé M¸y TRoNG C¬ THÓ LîN

1. Bé m¸y tiªu hãa

Lîn thuéc loµi ¨n t¹p, ¨n ®−îc c¶ thøc ¨n sèng vµ nÊu chÝn. D¹ dµy cã søc chøa tõ 5-6 lÝt (lîn100kg).

Ruét non lîn dµi gÊp 14 lÇn chiÒu dµi th©n hay b»ng 20-25m ë lîn 100kg. Nhê ®ã lîn tiªuhãa vµ ®ång hãa thøc ¨n tèt.

ë lîn con, bé m¸y tiªu hãa ph¸t triÓn chËm vµ ch−a hoµn chØnh, trong khi ®ã søc sinh tr−ëngl¹i cã tèc ®é ph¸t triÓn cao. DÞch tiªu hãa träng d¹ dµy lîn con còng kh¸c víi lîn tr−ëngthµnh.

ë lîn lín, dÞch vÞ tiÕt nhiÒu vµo ban ngµy tíi 62%, cßn ban ®ªm chØ 38%, trong khi ®ã lîncon bó s÷a tiÕt dÞch vÞ ban ngµy lµ 31%, cßn ban ®ªm lµ 69%. Lîn con bó nhiÒu vÒ ®ªm nhêsù yªn tÜnh. V× vËy, gi÷ yªn tÜnh ®èi víi lîn con trong thêi kú bó s÷a lµ rÊt cÇn thiÕt.

Hai tuÇn ®Çu sau khi sinh, chÊt toan (HCL) tù do ch−a cã trong d¹ dµy nªn tÝnh kh¸ng khuÈnë d¹ dµy ch−a cã, lîn con dÔ bÞ nhiÔm bÖnh. ChÊt toan tù do b¾t ®Çu cã sau 25 ngµy tuæi vµtÝnh kh¸ng khuÈn chØ thÓ hiÖn sau 40-45 ngµy tuæi.

Lîn con 25-30 ngµy tuæi ch−a thñy ph©n ®−îc ®¹m thùc, ®éng vËt, ch−a nªn cai s÷a sím lîncon ph¶i cã giai ®o¹n tËp ¨n ®Ó thóc ®Èy viÖc tiÕt dÞch vÞ tiªu hãa ë d¹ dµy sím h¬n. Cai s÷alîn con vµo lóc 45 ngµy tuæi trë ®i míi phï hîp víi ®iÒu kiÖn nu«i d−ìng ch¨m sãc hiÖn nayt¹i n−íc ta.

Gan lîn nÆng tõ 1,5-2kg ë lîn 100kg ®ñ ®¶m b¶o cho tiªu ho¸ tèt thøc ¨n.

2. Bé m¸y tuÇn hoµn vµ h« hÊp

Tim lîn nhá kh«ng qu¸ 300g so víi khèi l−îng lîn h¬i 100kg.

M¸u lîn tr−ëng thµnh cã tõ 3,5-4 lÝt ë lîn lai vµ lîn ngo¹i, tõ 2,3-3 lÝt ë lîn néi.

Phæi lîn rÊt nhá, nÆng kh«ng qu¸ 600g ë lîn 100kg. Tim vµ phæi l¹i n»m trong lång ngùcnhá bÐ, cßn d¹ dµy, ruét, gan n»m ë khoang bông, khi ®−îc ¨n no l¹i dån lªn phÝa ngùc, lµmchç chøa tim phæi hÑp thªm. V× thÕ khi vËn chuyÓn lîn thÞt, ®−êng xa trêi nãng, lîn dÔ bÞchÕt do thiÕu d−ìng khÝ. Lîn thë b×nh th−êng 20 lÇn trong 1 phót, nh−ng cã thÓ thë ®Õn 200lÇn trªn 1 phót khi cÇn chèng nãng cho c¬ thÓ.

9

3. Bé m¸y bµi tiÕt

Da lîn kh«ng cã tuyÕn må h«i nªn kh«ng thÓ tho¸t n−íc qua da.

Må h«i lîn chØ cã thÓ tho¸t qua ®−êng n−íc tiÓu. Bµng quang (bäng ®¸i) cã søc chøa chõngmét lÝt. Mçi ngµy lîn lín th¶i 3-4 lÝt n−íc tiÓu.

V× lîn kh«ng cã tuyÕn må h«i nªn ®¸i nhiÒu ta cÇn chó ý ®Õn nÒn chuång khi x©y dùng saocho dÔ tho¸t n−íc, kh«ng bÞ ø ®äng Èm −ít.

II. Sù LI£N QUAN Gi÷a tÇm VãC lîn n¸i víi n¨ng suÊt lîn con

Lîn n¸i tr−ëng thµnh vµo lóc 30-32 th¸ng tuæi. TÇm vãc khèi l−îng lîn n¸i vÒ mÆt di truyÒncã liªn quan ®Õn sù ph¸t triÓn vµ n¨ng suÊt ®µn lîn con. D−íi ®©y lµ mét sè vÝ dô cã liªnquan ®Õn kü thuËt ch¨n nu«i.

1. Khèi l−îng lîn thÞt

Khèi l−îng lîn thÞt lóc 6-7 th¸ng tuæi b»ng 75% hay b»ng 3/4 khèi l−îng lîn n¸i tr−ëngthµnh. Nh− vËy muèn cã lîn giÕt mæ ®¹t 90-100kg lóc 6-7 th¸ng tuæi th× lîn n¸i mÑ ph¶i cãkhèi l−îng tõ 130-150kg trë lªn.

Gièng lîn Ø, lîn Mãng Çi n−íc ta, n¸i tr−ëng thµnh b×nh qu©n chØ ®¹t 90kg, nªn lîn thÞt lóc 7th¸ng tuæi chØ cã thÓ ®¹t 50-55kg. Muèn ®¹t khèi l−îng cao h¬n ph¶i nu«i kÐo dµi 10-12th¸ng, tèn nhiÒu thøc ¨n vµ c«ng lao ®éng mµ vÉn kh«ng ®¹t hiÖu qu¶ kinh tÕ cao.

2. Khèi l−îng lîn çi gi÷ lµm gièng

Lîn çi gi÷ lµm gièng còng vËy, nu«i 6-7 th¸ng tuæi ph¶i ®¹t khèi l−îng b»ng 75% khèil−îng lîn thÞt cïng tuæi. NÕu chØ tiªu ®ã kh«ng ®¹t, ng−êi ch¨n nu«i cÇn xem xÐt khÈu phÇn¨n cña lîn (xem cã ®ñ dinh d−ìng kh«ng) hay lîn bÞ bÖnh (giun s¸n) ®Ó t×m çch kh¾c phôc.

3. Khèi l−îng bµo thai

Khèi l−îng bµo thai lîn b»ng 1/12 ®Õn 1/14-1/16 khèi l−îng lîn mÑ tr−ëng thµnh. Nh− vËylîn n¸i cã khèi l−îng lín bµo thai sÏ lín, lîn con s¬ sinh cã khèi l−îng lín h¬n so víi n¸i cãkhèi l−îng nhá. Bµo thai lîn gåm cã: sè l−îng con ®Î ra, nhau thai vµ n−íc èi. Nhau thai vµn−íc èi chiÕm 2,5-3 phÇn m−êi bµo thai, cßn l¹i 7-7,5 phÇn m−êi lµ khèi l−îng lîn con. VÝdô:

1 lîn n¸i ngo¹i cã khèi l−îng 180-200kg th× bµo thai sÏ lµ: 200kg/14 = 14,28kg lÊy trßn lµ14kg, nÕu trõ nhau thai vµ n−íc èi chiÕm ba phÇn m−êi, th× toµn æ lîn con s¬ sinh sÏ lµ:(14/10) x 7 = 9,8kg, lÊy trßn lµ 10kg.

NÕu lîn ®Î 10 con th× mçi con nÆng 10kg/10 = 1kg. NÕu lîn ®Î 8 con 10kg/8 = 1,25kg.

ë lîn n¸i néi 85 - 90kg th× lîn con sÏ cã khèi l−îng sau:

VÉn tÝnh khèi l−îng bµo thai b»ng 1/14 khèi l−îng lîn mÑ.

90kg/14 = 6,42kg lÊy trßn 6,5kg.

10

Nhau thai vµ n−íc èi chiÕm 30% gÇn b»ng 2kg. Khèi l−îng lîn con sÏ lµ:

(6,5kg - 2kg) = 4,5kg.

NÕu lîn ®Î 10 con th×:

4,5kg : 10 = 0,450kg/con.

NÕu lîn ®Î 8 con th×:

4,5kg : 8 = 0,560kg/con.

Lîn thÞt nu«i lÊy n¹c (lîn lai hoÆc lîn ngo¹i), khèi l−îng lîn con s¬ sinh ®¹t 0,9-1kg lµ tètnhÊt.

4. Khèi l−îng lîn con

Khèi l−îng lîn con toµn æ lóc 21 ngµy tuæi lµ chØ tiªu ®¸nh gi¸ kh¶ n¨ng cho s÷a cña lîn mÑ.V× s¶n l−îng s÷a mÑ cao nhÊt chØ trong 21 ngµy sau khi ®Î. Khèi l−îng toµn æ lîn cao th× s¶nl−îng tiÕt s÷a cña lîn mÑ cao.

Khèi l−îng lîn con 21 ngµy tuæi t¨ng gÊp 8-10 lÇn so víi lóc s¬ sinh phô thuéc vµo kh¶ n¨ngdi truyÒn cña tõng gièng. ë gièng lîn néi nh− Mãng Çi, Ø khèi l−îng toµn æ 21 ngµy tuæith−êng ®¹t 25kg. ë lîn gièng ngo¹i thuÇn nu«i thÝch nghi ë n−íc ta vµ lîn lai cã m¸u ngo¹i®¹t tõ 35-50kg.

Khèi l−îng lîn con lóc cai s÷a (50-55 ngµy tuæi) th−êng ®¹t gÊp 2 lÇn so víi lóc 21 ngµy tuæi,trong s¶n xuÊt cã tr−êng hîp cao h¬n tõ 2,1-2,5 lÇn.

N¾m v÷ng nh÷ng chØ tiªu trªn ®©y, ng−êi ch¨n nu«i cã thÓ ®¸nh gi¸ ®óng gi¸ trÞ con giènghoÆc ®iÒu chØnh chÕ ®é nu«i d−ìng ®Ó ch¨n nu«i ®¹t hiÖu qu¶ kinh tÕ cao.

11

III. §ÆC §iÓM SINH Lý, SINH TR¦ëNG

1. §Æc ®iÓm sinh lý lîn con

Khi míi sinh, c¬ thÓ lîn con chøa tíi 82% n−íc. Sau khi sinh 30 phót tû lÖ n−íc ë lîn gi¶m1-2%, nhiÖt ®é c¬ thÓ gi¶m tíi 50C. Do bÞ mÊt n−íc, mÊt nhiÖt nhanh, c¬ thÓ bÞ l¹nh, lµm ho¹t®éng chøc n¨ng cña çc bé m¸y trong c¬ thÓ bÞ rèi lo¹n. Lîn s¬ sinh trao ®æi n¨ng l−îng vµtrao ®æi vËt chÊt rÊt cao, trong khi ®ã nhiÖt ®é c¬ thÓ l¹i gi¶m nhanh, v× thÕ nhu cÇu Êm ®èivíi lîn con rÊt quan träng. 7 ngµy ®Çu lîn cÇn nhiÖt ®é 32-340C; 7-10 ngµy sau cÇn 29-300C.ViÖc s−ëi Êm lîn, tr¶i æ r¬m cho lîn con n»m lµ rÊt cÇn thiÕt. Sau 10 ngµy tuæi, lîn con míitù c©n b»ng ®−îc nhiÖt. Ng−îc l¹i, lîn n¸i n−«i con cÇn, nhiÖt ®é tõ 18-200C. NhiÖt ®é caoh¬n sÏ ¶nh h−ëng ®Õn kh¶ n¨ng tiÕt s÷a cña lîn n¸i. V× thÕ, cÇn cã chuång nu«i riªng cho lînn¸i nu«i con ngay tõ ®Çu.

2. §Æc ®iÓm sinh tr−ëng cña lîn lai vµ lîn ngo¹i

Dïng lîn n¸i néi ®Ó s¶n xuÊt ra con lai cã m¸u ngo¹i (2 lÇn m¸u ngo¹i vµ 1 lÇn m¸u néi) vµlîn ngo¹i thuÇn ®¹t khèi l−îng lóc cai s÷a 55 ngµy tuæi lµ 14-16kg trong ®iÒu kiÖn nu«i d−ìnghiÖn nay. Lîn nu«i thÞt lÊy nhiÒu n¹c cµng lín, møc t¨ng träng hµng ngµy cµng cao vÝ dô:

Lîn sau cai s÷a T¨ng träng ngµy

15-25kg

30-40kg

40-60kg

60-80kg

80-100kg

350-400g

400g

500g

600g

650g

Qua sè liÖu trªn, nu«i lîn lai lÊy n¹c kh«ng cã giai ®o¹n nu«i kÐo x¸c lóc b¾t ®Çu vµ nu«i vçbÐo vµo th¸ng cuèi kÕt thóc nu«i thÞt nh− lîn néi hoÆc lîn lai kinh tÕ.

§©y còng lµ sù kh¸c nhau gi÷a lîn nu«i lÊy nhiÒu n¹c víi lîn néi vµ lîn lai kinh tÕ nhiÒu mì.

3. Sù h×nh thµnh thÞt vµ sù ph¸t triÓn cña lîn theo h−íng n¹c

Tû lÖ thÞt xÎ lµ chØ tiªu tæng hîp vÒ chÊt l−îng thÞt. ThÞt xÎ bao gåm: th©n thÞt bá ®Çu, bá bènc¼ng ch©n, néi t¹ng (tim, gan, ruét) kÓ c¶ 2 l¸ mì.

Lîn nu«i h−íng n¹c lo¹i 100kg lóc 7-7,5 th¸ng tuæi cã tû lÖ thÞt xÎ 70-75% so víi khèi l−înglîn h¬i (lîn cßn sèng).

Lîn h−íng mì vµ mì-n¹c, lóc 8 th¸ng tuæi cã tû lÖ thÞt xÎ 75-78%, nh−ng chÊt l−îng thÞt thÊph¬n, tû lÖ mì cao h¬n.

Lîn lai kinh tÕ F1 gi÷a lîn ngo¹i víi lîn néi (Mãng Çi, Ø) cã tû lÖ n¹c 25-30%, so víi khèil−îng lîn lóc mæ.

Nh− vËy cø mæ mét lîn 100kg th× cã 25-30kg thÞt n¹c.

Lîn lai theo h−íng t¨ng m¸u ngo¹i, tøc lµ n¸i lai F1 (ngo¹i x néi) cho phèi tiÕp víi lîn ®ùcngo¹i h−íng n¹c, nu«i thÞt lóc 100kg ®¹t tû lÖ n¹c tõ 45-48%.

12

ë lîn ngo¹i thuÇn vµ lai ngo¹i x ngo¹i, tû lÖ thÞt n¹c trªn lîn h¬i cã thÓ ®¹t tõ 55-60%.

Râ rµng lîn lai nhiÒu m¸u ngo¹i vµ lai ngo¹i x ngo¹i cho tû lÖ n¹c cao h¬n so víi lîn lai kinhtÕ F1.

Tû lÖ n¹c cao cßn phô thuéc vµo kü thuËt nu«i vµ chän gièng còng nh− chän c«ng thøc lai.

Lîn h−íng mì vµ mì - n¹c th× bé m¸y tiªu hãa ph¸t triÓn m¹nh nhÊt lµ d¹ dµy ngay tõ lóc 2th¸ng tuæi. Tim phæi, l¸ l¸ch ph¸t triÓn chËm. ë lîn h−íng n¹c, tim phæi ruét non ph¸t triÓnm¹nh do t¨ng c−êng trao ®æi chÊt ®Ó t¹o s¶n phÈm n¹c.

§©y còng lµ sù kh¸c nhau vÒ ph¸t triÓn gi÷a lîn h−íng n¹c víi lîn h−íng mì vµ mì-n¹c.

Lîn h−íng n¹c, tõ s¬ sinh ®Õn 5 th¸ng tuæi ph¸t triÓn vÒ chiÒu dµi th©n. Lóc 6-7 th¸ng tuæi,ph¸t triÓn vÒ chiÒu réng. Khi chiÒu réng th©n ë gi÷a çc ®iÓm ®o phÇn ngùc bông vµ m«ngkh«ng chªnh qu¸ 1,00cm ®Õn 1,2cm, cã thÓ coi lµ lîn ®¹t khèi l−îng mæ thÞt.

4. Sù ho¹t ®éng cña lîn

Lîn thÝch sèng theo ®µn ®Ó b¶o vÖ nhau vµ kiÕm ¨n chung.

Lîn con cã nh÷ng ®Æc tÝnh: míi ®Î ra ®i t×m vó mÑ ®Ó bó. Qua thø tù vó tõ ngùc xuèng bông,ta cã thÓ ph©n biÖt con kháe con yÕu. Lîn kháe th−êng chiÕm vó phÝa ngùc, v× vó ë ngùc tiÕtnhiÒu s÷a h¬n so víi vó phÝa bông. Ta cã thÓ ®iÒu chØnh ngay tõ ®Çu ®Ó lîn con ph¸t triÓn ®Òuh¬n (cho con nhá bó vó ngùc, con lín bó vó bông).

Lîn cã ph¶n x¹ ¨n ®óng giê theo quy ®Þnh hµng ngµy. TiÕng ®éng do ph©n phèi thøc ¨n còngt¸c ®éng ®Õn tiÕt dÞch vÞ cña lîn. CÇn ph©n phèi thøc ¨n ®óng giê, s¾p xÕp b÷a ¨n hîp lý vµyªn tÜnh khi ¨n.

Lîn Øa ®¸i ®óng n¬i quy ®Þnh, cÇn huÊn luyÖn ngay tõ ®Çu thãi quen Øa ®¸i ®óng chç khi ®−avµo chuång míi.

Khi sî h·i lîn th−êng kªu rÝt, c¬ b¾p run, chôm vµo nhau ë mét gãc chuång. Lîn thÝch ngñn¬i tèi.

HiÓu ®−îc çc ®Æc ®iÓm trªn, ng−êi ch¨n nu«i sÏ x¸c ®Þnh ®−îc h−íng nu«i, ®iÒu kiÖn nu«id−ìng, ¸p dông çc quy tr×nh kü thuËt ®Ó ®¹t n¨ng suÊt vµ hiÖu qu¶ kinh tÕ cao.

13

Ch−¬ng II

GIèNG LîN

I. NH÷Ng yªu cÇu chung

1. Çc yÕu tè ¶nh h−ëng ®Õn chÊt l−îng gièng

Trong ch¨n nu«i lîn n¸i lÊy con nu«i thÞt h−íng n¹c, çc kh©u kü thuËt nh− chän gièng, thøc¨n, nu«i d−ìng, ch¨m sãc ®Òu cã nh÷ng yªu cÇu míi theo mét quy tr×nh nu«i tõ lóc chän con®ùc, çi gi÷ lµm gièng ®Õn khi sinh s¶n, nu«i con... Nh÷ng yÕu tè ®ã lµ:

a. Con gièngCon gièng ®−îc chän (çi, ®ùc) cÇn theo h−íng lÊy con nu«i thÞt cã nhiÒu n¹c. Kh«ng ph¶ibÊt cø gièng nµo còng ®Òu cho tû lÖ n¹c cao. Lîn lai kinh tÕ gi÷a gièng lîn ngo¹i Coocvanvíi lîn néi nh− Ø, Mãng Çi, kh«ng thÓ cho tû lÖ n¹c cao, v× gièng lîn nµy cã h−íng n¹c-mì.CÇn ph¶i cho phèi víi gièng Landrace, Yorkshire (§¹i b¹ch) cã h−íng n¹c cao th× tû lÖ n¹c ëcon lai nu«i thÞt míi cao.

b.Thøc ¨nNu«i lîn lÊy n¹c, chÊt ®¹m cßn gäi lµ protein cã ý nghÜa lín vÝ nã lµ nguån t¹o ra thÞt n¹c.Bªn c¹nh ®ã, cßn ph¶i cho ¨n ®ñ l−îng, ®ñ chÊt vµ æn ®Þnh cho tõng giai ®o¹n ph¸t triÓn cñalîn. Kh«ng thÓ nu«i lîn ®¹t n¨ng suÊt cao theo thøc ¨n cã s½n trong gia ®×nh, nh÷ng s¶nphÈm tËn thu hoÆc çc phô phÕ phÈm ®−îc. Lîn cÇn ®−îc ¨n theo khÈu phÇn thøc ¨n ®· ®−îchçn hîp tr−íc. Trong ch¨n nu«i lîn, thøc ¨n chiÕm tíi 65-68% gi¸ thµnh lîn con vµ 70-75%gi¸ thµnh lîn thÞt. V× vËy cÇn cho lîn ¨n ®ñ ®¸p øng ®−îc nhu cÇu ph¸t triÓn, lîn lín nhanhsÏ gi¶m ®−îc chi phÝ thøc ¨n tõ ®ã mµ h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm.

c. Nu«i d−ìngNu«i d−ìng ®Ó lîn n¸i sinh s¶n cao: con nhiÒu trªn løa, to con nhanh lín, con nu«i thÞt cã tûlÖ n¹c cao. Nh− vËy ph¶i cã tæ chøc liªn hoµn ®Ó lîn nu«i kh«ng bÞ gi¸n ®o¹n. Kh«ng thÓmua lîn ë chî vÒ nu«i ®Ó lÊy thÞt nhiÒu n¹c nÕu kh«ng biÕt râ ®ã lµ gièng lîn g×, bao nhiªuth¸ng tuæi vv

Nu«i lîn h−íng n¹c, cÇn ®¹t çc yªu cÇu sau míi cã l·i: lîn lín nhanh tõ lóc nhá, sau cai s÷a®Õn giÕt thÞt kh«ng cã giai ®o¹n nu«i vç bÐo nh− nu«i lîn thÞt hiÖn nay. Thêi gian nu«i ng¾nmµ ®¹t khèi l−îng cao, b¶o ®¶m t¨ng träng b×nh qu©n lµ 600-650g/ngµy.

2. §Æc ®iÓm cña mét gièng lîn tèt

a. Gièng lîn ®−îc chän cÇn cã nh÷ng ®Æc ®iÓm di truyÒn æn ®Þnh cã lîi cho s¶n xuÊt. §ã lµ:

- Lîn m¾n ®Î, sè con ®Î ra còng nh− khèi l−îng toµn æ lóc s¬ sinh, lóc cai s÷a ®Òu cao.

- Møc t¨ng träng cao.

- Tiªu tèn thøc ¨n cho 1kg s¶n phÈm (lîn con, lîn thÞt) h¹.

- Cã tÝnh thÝch øng cao, thÝch nghi ®iÒu kiÖn ch¨n nu«i.

14

- ChÊt l−îng thÞt cao (nhiÒu n¹c).

Çc ®Æc ®iÓm trªn thÓ hiÖn qua çc gièng lîn nu«i ë n−íc ta nh− sau:

Sù thÓ hiÖnÇc ®Æc ®iÓm

Gièng lîn néi Gièng lîn ngo¹i

Sè con nhiÒu trongmçi løa ®Î

Lîn Mãng Çi lînlang çc lo¹i

Yorkshire Cu Ba, Liªn X«; LandraceCu Ba, §E

Khèi l−îng toµn æ vµt¨ng träng cao

Yorkshire, Landrace NhËt, BØ, lîn §E,Duroc

Tiªu tèn thøc ¨n thÊp Yorkshire, Landrace NhËt, BØ, DE,Duroc

ThÝch øng cao Lîn Mãng çi, lîn Ø,çc lo¹i lîn lang

Yorkshire, Duroc

PhÈm chÊt thÞt cao Yorkshire, Landrace BØ, NhËt, Cu Ba,§E, Duroc

Qua b¶ng trªn cho thÊy, kh«ng ph¶i gièng nµo còng ®¹t ®−îc tÊt c¶ çc ®Æc ®iÓm nãi trªn.

Çc gièng ®¹t ®−îc nhiÒu ®Æc ®iÓm mong muèn ë lîn néi lµ gièng lîn Mãng Çi vµ çc lînlang kh¸c.

ë lîn ngo¹i th× gièng Yorkshire cña Cu Ba, Liªn X« cò, råi ®Õn Landrace çc lo¹i, §E.

b. Çc ®Æc ®iÓm cã tÝnh di truyÒn cao sÏ cã lîi cho s¶n xuÊt

§Ó chän läc th−êng sö dông çc ®Æc ®iÓm cã hÖ sè di truyÒn (h2) cao cã lîi cho s¶n xuÊt (xemb¶ng).

§Æc ®iÓm HÖ sè di truyÒn (h2)

T¨ng träng

Tiªu tèn thøc ¨n

ChÊt l−îng thÞt

ThÞt n¹c

Dµi th©n

0,3-0,45

0,3-0,45

0,25-0,35

0,40-0,70

0,50-0,70

15

II. chän lîn çi lµm gièng sinh s¶n

1. Çc tiªu chuÈn chän läc

Lîn gi÷ lµm n¸i sinh s¶n cÇn cã nh÷ng tiªu chuÈn sau:

a. Lîn thuéc gièng m¾n ®Î. Sù m¾n ®Î cña lîn thÓ hiÖn trªn sè con ®Î ra, tû lÖ nu«i sèng trªnmét æ. Mét æ ®Î cã 8-9 con nu«i sèng ®Õn cai s÷a vµ mét n¨m lîn n¸i cho tõ 15-16 con lµmøc trung b×nh. D−íi møc nµy lµ kÐm.

Lîn n¸i m¾n ®Î ph¶i ®¹t 1,8-2 løa ®Î/n¨m vµ khi phèi gièng mét lÇn ®· cã chöa.

b. Lîn cã ngo¹i h×nh vµ thÓ chÊt tèt

Lîn çi lai chän gièng ph¶i tr−êng m×nh, m«ng në, cã tõ 12 vó trë lªn, cã bé khung v÷ngvµng ®Ó b¶o ®¶m sù bÒn v÷ng cña con gièng. L«ng da tr¾ng, cã thÓ cã bít ®en nhá trªn da.

§èi víi lîn néi thuÇn nh− lîn Ø, lîn Mãng Çi cÇn ®óng ngo¹i h×nh Ø (®en) Mãng Çi cã langyªn ngùa vµ çc lang kh¸c. L−ng kh«ng qu¸ vâng, bông kh«ng qu¸ sÖ, th−a l«ng, m−ît, damáng.

Kh«ng chän con cã khuyÕt tËt: ch©n yÕu, l−ng vâng, ©m hé ng−îc, v× ®©y cã thÓ lµ hiÖn t−îngdo ®ång huyÕt, do di truyÒn cña bè mÑ.

c. Lîn cã nguån gèc bè mÑ lµ gièng tèt:

Chän con lai lµm gièng, nªn cÇn biÕt cô thÓ bè mÑ thuéc gièng g×, biÕt kh¶ n¨ng sinh s¶n cñacon mÑ, sè con ®Î ra tõng løa, chØ nªn chän ë ®µn cã 8-10 con, kh«ng cã hiÖn t−îng cßi cäc,to nhá trong ®µn. Kh«ng chän ë løa ®Î 5 con/æ vµ ®Î løa 1 con. Sè con ®Î Ýt, cã thÓ do ditruyÒn cña bè hay mÑ, sÏ ¶nh h−ëng ®Õn sinh s¶n ®êi con.

§èi víi con bè cÇn biÕt cô thÓ lµ giång g× vµ thµnh tÝch phèi gièng trªn mét sè n¸i nÕu nh¶ytrùc tiÕp.

Kh«ng nªn mua lîn ë chî vÒ nu«i vµ gi÷ lµm gièng sinh s¶n v× kh«ng râ nguån gèc.

d. Lîn cã khèi l−îng thÝch hîp

Khèi l−îng con çi ®−îc chän lóc cai s÷a 2-3 th¸ng tuæi ®¹t:

- 8-10kg/con ë lîn néi, phèi gièng løa ®Çu ®¹t 45-50kg/con.

- 12-14kg/con ë lîn lai, 60-65kg/con lóc 6-7 th¸ng tuæi.

- 14-16kg/con ë lîn ngo¹i, 7-8 th¸ng tuæi ®¹t 75-80kg/con.

Khèi l−îng lîn n¸i lai F1 kh«ng qu¸ 150-180kg lóc tr−ëng thµnh, lîn ngo¹i kh«ng qu¸ 200kg(trong ®iÒu kiÖn nu«i d−ìng ë ViÖt Nam).

2. Çc giai ®o¹n chän läc

Chän lÇn 1: Chän lîn lóc 3 tuÇn tuæi: to con, con kháe nhÊt trong æ. CÇn t×m çch ®¸nh dÊub»ng mùc trªn con ®−îc chän.

Chän lÇn 2: Chän lóc cai s÷a 2-3 th¸ng tuæi ë nh÷ng con ®· ®¸nh dÊu khi chän lÇn 1. Con®−îc chän ph¶i ®¹t: to, kháe vµ d¸ng c©n ®èi, cã sè vó 12 trë lªn. Khèi l−îng ph¶i cao h¬nb×nh qu©n cña ®µn.

Chän lÇn 3: Lóc 6-7 th¸ng tuæi: th©n h×nh c©n ®èi, kho¶ng çch vó ®Òu, cã 12 vó trë lªn,kh«ng cã vó kÑ lÐp, ©m hé b×nh th−êng, kh«ng dÞ tËt. Chän nh÷ng con cã hiÖn t−îng ®éng

16

dôc sím. CÇn chän con l«ng da tr¾ng (®èi víi lîn ngo¹i nh− Landrace Yorshire) ®Ó tr¸nh bÞpha t¹p nhiÒu gièng.

III. §ÆC §iÓM MéT Sè GIèNG LîN NU¤i TRONG N¦íC

A. Çc gièng lîn néi

Lîn Ø

Cã çc tªn gäi: lîn Ø mì vµ lîn Ø pha. Lîn ®−îc h×nh thµnh vµ tËp trung nu«i ë çc tØnh vïng®ång b»ng s«ng Hång vµ b¾c khu bèn cò (Thanh Hãa).

Ngo¹i h×nh cã h−íng s¶n xuÊt mì, l«ng da ®en tuyÒn. §Çu nhá, tai nhá ®øng, mâm ng¾n, cãcon nh¨n (lîn Ø mì) m×nh ng¾n ngùc s©u, bông to sÖ cã sè vó tõ 8-10. Lîn tÇm vãc nhá.

ë lîn Ø pha: L«ng da ®en, cã con 4 ch©n ®èm tr¾ng (lîn H¶i H−ng) bông to gän h¬n Ø mì.

Sinh tr−ëng lîn gièng:

8 th¸ng tuæi ®¹t 35 kg.

10 th¸ng tuæi ®¹t 45kg.

Lîn tr−ëng thµnh 30-32 th¸ng tuæi ®¹t 70kg.

Lîn Ø sím thµnh thôc vÒ tÝnh dôc.

Tuæi ®éng hín ®Çu tiªn: 4 th¸ng 12 ngµy tuæi.

Chu kú ®éng dôc 20 ngµy.

VÒ sinh s¶n: Sè con s¬ sinh trªn æ 8-10 con.

Khèi l−îng s¬ sinh mét con 0,450kg.

Sè con nu«i ®Õn 60 ngµy tuæi/æ 5,5kg.

Gièng lîn Ø cã −u ®iÓm quý: sím thµnh thôc vÒ tÝnh dôc, sinh s¶n tèt, chÞu ®ùng kham khæ,bÖnh tËt Ýt, chÊt l−îng thÞt th¬m ngon, dÔ thÝch nghi víi çc ®iÒu kiÖn nu«i.

Nh−îc ®iÓm: TÇm vãc lîn nhá, ch−a ®¸p øng ®−îc ch¨n nu«i theo c«ng nghiÖp v× lîn nhiÒumì.

Lîn Ø ®−îc dïng lµm n¸i nÒn trong lai kinh tÕ víi lîn ngo¹i nh»m n©ng cao tÇm vãc lîn nu«ithÞt.

Cho lai víi Yorkshire ®Ó chän läc mét sè çi lai lµm gièng (F1).

Lîn Ø cßn ®−îc lai víi çc gièng Landrace, Duroc nh»m n©ng cao tû lÖ n¹c ë con lai.

Lîn Mãng Çi

Gièng lîn Mãng Çi ®−îc nu«i t¹i çc huyÖn Hµ Cèi, §Çm Hµ, §«ng TriÒu (tØnh Qu¶ngNinh).

Ngoµi ra cßn cã çc nhãm lîn lang cã nguån gèc lîn Mãng Çi ®−îc nu«i ë çc tØnh nh− lînLang Hång (tØnh B¾c Ninh cò) Lang L¹ng (tØnh L¹ng S¬n), Lang Th¸i B×nh.

Lîn Mãng Çi cã çc ®Æc ®iÓm sau:

H−íng s¶n xuÊt: mì.

17

Mµu s¾c l«ng da: ®en tr¾ng, ®Çu ®en, tr¸n cã ®èm tr¾ng vai cæ cã vµnh tr¾ng dµi ®Õn bông vµ4 ch©n, l−ng m«ng mµu ®en h×nh yªn ngùa. §Çu to tai rñ, l−ng dµi bông sÖ võa. Sè vó cã 12-14.

Çc lo¹i lîn lang ®Òu cã ®èm ®en to nhá kh¸c nhau trªn l«ng da tËp trung ë phÝa ®Çu vµm«ng.

Lîn Mãng Çi ®¹t 60kg lóc 12 th¸ng tuæi.

Lîn lóc tr−ëng thµnh 30-32 th¸ng tuæi ®¹t tõ 95-100kg.

Kh¶ n¨ng sinh s¶n cao, ®¹t sè con 10-12 con/æ trë lªn.

Khèi l−îng s¬ sinh/con ®¹t 0,550-0,600kg.

Sè con nu«i ®−îc ®Õn 60 ngµy tuæi: 8,5 con/æ víi khèi l−îng con lµ 6,5-6,8kg.

ë çc lo¹i lîn lang kh¸c çc chØ tiªu trªn ®Òu thÊp h¬n gièng lîn lang Mãng Çi 5-7%.

Còng nh− gièng lîn Ø, lîn Mãng Çi cßn cã mét sè ®Æc ®iÓm ch−a ®¹t: l−ng vâng, bông sÖ,thÓ chÊt yÕu, mì nhiÒu.

TÝnh chÞu ®ùng kham khæ vµ tÝnh thÝch nghi kÐm gièng lîn Ø. Gièng lîn Mãng Çi vµ lang®−îc dïng lµm n¸i nÒn cho lai kinh tÕ víi çc gièng lîn ngo¹i nh− Yorkshire (§¹i b¹ch) vµLandrace nh»m n©ng cao khèi l−îng thÞt vµ chÊt l−îng n¹c.

Lîn Thuéc Nhiªu

Lµ gièng lîn lai chän trong nh©n d©n, ®Õn nay trë thµnh mét quÇn thÓ nu«i réng ë vïng ®ångb»ng n−íc ngät s«ng Cöu Long.

Lîn Thuéc Nhiªu cã sù tham gia cña gièng lîn Yorshire (§¹i b¹ch) mµ h×nh thµnh.

Nguån gèc tõ lµng Thuéc Nhiªu tØnh TiÒn Giang. Lîn Thuéc Nhiªu cã mµu s¾c l«ng da tr¾ngtuyÒn, cã bít ®en nhá ë m¾t.

Lîn cã tÇm vãc trung b×nh, ng¾n m×nh, thÊp ch©n, tai nhá th¼ng ®øng. Lîn cã h−íng s¶n xuÊtmì - n¹c.

Sinh tr−ëng ë lîn hËu bÞ çi lóc 8 th¸ng tuæi ®¹t 64-68kg. Lóc 10 th¸ng tuæi ®¹t 87-93kg.

VÒ sinh lý sinh s¶n:

Tuæi ®éng ®ùc ®Çu tiªn 210 ngµy tuæi (7 th¸ng tuæi).

Tuæi phèi gièng 240 ngµy.

Tuæi ®Î løa ®Çu 350 ngµy.

Sè con trung b×nh trªn mét æ: 9,5 con.

Khèi l−îng s¬ sinh/con 0,600-0,700kg.

Khèi l−îng cai s÷a/con 7kg.

Lîn Thuéc Nhiªu cã nhiÒu −u ®lÓm: nhanh lín, m¾n ®Î cã tÝnh chÞu ®ùng kham khæ cao.

Bªn c¹nh cßn cã nh−îc ®iÓm: mì nhiÒu n¹c Ýt, cÇn ®−îc c¶i tiÕn.

Lîn ®−îc phèi víi çc gièng lîn ngo¹i: Yorkshire, Landrace vµ Duroc nh»m n©ng cao h¬nchÊt l−îng n¹c.

18

Lîn Ba Xuyªn

Gièng lîn ®−îc t¹o ra trong s¶n xuÊt ë vïng Ba Xuyªn tØnh Sãc Tr¨ng. Lîn ®−îc nu«i nhiÒut¹i çc tØnh CÇn Th¬, Sãc Tr¨ng, Minh H¶i (çc tØnh miÒn T©y Nam Bé).

Lîn thÝch nghi tèt víi çc vïng ven biÓn, n−íc phÌn chua mÆn.

Lîn Ba Xuyªn cã mµu s¾c l«ng ®en tr¾ng (ë miÒn Nam cã tªn gäi “heo b«ng”).

Lîn mâm ng¾n, tai to cóp xuèng mÆt. Th©n ng¾n, l−ng h¬i vâng. H−íng s¶n xuÊt mì -n¹c.TÇm vãc trung b×nh.

VÒ sinh s¶n lîn Ba Xuyªn ®¹t:

Sè con s¬ sinh/æ 7-9 con.

Khèi l−îng s¬ sinh/con 0,60-0,70kg.

Lîn tr−ëng thµnh lóc 30-32 th¸ng tuæi ®¹t: 120-150kg.

Lîn Ba Xuyªn ®−îc dïng cho phèi víi çc gièng lîn ngo¹i Landrace, Yorkshire v.v... nh»mn©ng cao tû lÖ n¹c h¬n.

Mét sè nhãm gièng lîn lai t¹o

Nhãm gièng lîn lai t¹o ®−îc nghiªn cøu tõ nh÷ng n¨m 60 nh»m ®¸p øng nhu cÇu s¶n xuÊt vÒn¨ng suÊt sinh s¶n vµ tèc ®é sinh tr−ëng h¬n gièng lîn néi hiÖn nay. Çc gièng lai t¹o ®· lµmc¬ së cho viÖc n©ng cao dÇn chÊt l−îng con gièng sau nµy.

§ã lµ nh÷ng gièng lîn ®−îc Nhµ n−íc c«ng nhËn nh− §BI 81; BSI-81; lîn tr¾ng Phó Yªn;Kh¸nh Hßa; nhãm lîn tr¾ng Th¸i B×nh. Nh÷ng nhãm gièng nµy cã sù tham gia lai t¹o chñyÕu cña gièng lîn Yorkshire víi 2 gièng lîn Ø vµ Mãng Çi nÒn. Riªng lîn BSI-81 cã sù thamgia cña lîn ngo¹i gièng Berkshire víi gièng lîn nÒn Ø.

§Æc ®iÓm ngo¹i h×nh: Çc nhãm gièng trªn ®Òu cã h−íng s¶n xuÊt n¹c - mì. Cã tÇm vãctrung b×nh vµ cao h¬n gièng lîn néi.

§Çu to võa, Ýt nh¨n, l−ng th¼ng, bông gän, th©n h×nh v÷ng ch¾c.

L«ng da tr¾ng cã bít ®en nhá trªn da. Lîn BSI-81 cã con mµu ®en hoÆc ®èm ®en trªn da.

VÒ sinh s¶n çc nhãm gièng trªn ®Òu ®¹t møc:

Sè con sinh/æ 9,7-10,96 con.

Khèi l−îng s¬ sinh/con 0,8-1kg.

Çc nhãm lîn gièng trªn ®ang ®−îc n©ng cao c¶i tiÕn dÇn b»ng lai víi çc gièng lîn ngo¹i cãn¨ng suÊt n¹c cao, nh»m ®¸p øng nhu cÇu míi (lîn cã tû lÖ n¹c trªn 50%).

Çc gièng lîn vïng nói.

Çc gièng lîn miÒn nói cã nhiÒu lo¹i h×nh, nh−ng tÝnh n¨ng s¶n xuÊt cßn thÊp, do ®iÒu kiÖn®Êt ®ai, tËp qu¸n ch¨n nu«i vµ nhÊt lµ kü thuËt nu«i cßn ë tr×nh ®é thÊp.

Çc gièng lîn miÒn nói cã: lîn M−êng Kh−¬ng, lîn MÑo miÒn Trung vµ lîn (heo) Sãc cñamiÒn Nam.

Çc gièng lîn trªn ®Òu cã mµu s¾c l«ng da ®en tuyÒn. Lîn cã tÇm vãc to h¬n çc gièng lînn¬i kh¸c nh−ng lÐp m×nh.

Lîn M−êng Kh−¬ng tai to vµ rñ che kÝn m¾t.

19

Lîn MÑo tai nhá ®øng:

Th©n h×nh v÷ng ch¾c thÝch hîp víi viÖc nu«i th¶ r«ng.

VÒ sinh s¶n nãi chung thÊp:

Sè con s¬ sinh/æ 5-6 con.

Sæ løa ®Î/n¨m 1-1,2 løa.

Tuæi thµnh thôc vÒ tÝnh dôc chËm: tuæi ®éng hín ®Çu tiªn lóc 8 th¸ng tuæi.

Çc gièng lîn nµy cÇn ®−îc c¶i tiÕn vÒ kü thuËt nu«i vµ ch¨m sãc n©ng cao kh¶ n¨ng sinh s¶nb»ng çch kÕt hîp lai víi çc gièng néi (Ø vµ Mãng Çi).

ë nh÷ng vïng b¸n s¬n ®Þa cña miÒn Trung cã gièng lîn cá. Lîn cã 2 lo¹i mµu l«ng: ®entuyÒn vµ lang ë vïng bông. Lîn cã h−íng s¶n xuÊt mì. Lîn ph¸t triÓn n¬i khÝ hËu nãng, kh«h¹n, ®Êt ®ai kÐm mµu mì, thøc ¨n thiÕu, tÇm vãc nhá.

Sè løa ®Î hµng n¨m thÊp: 1-1,2 løa. Sè con ®Î thÊp: 6-7con/løa. Khèi l−îng cai s÷a do n¸inhá bÐ nªn chØ ®¹t 3kg lóc 50-60 ngµy tuæi.

B. Çc gièng lîn ngo¹i

Cã nhiÒu gièng lîn cao s¶n n−íc ngoµi ®−îc nhËp vµo n−íc ta tõ nh÷ng n¨m 30 cña thÕ kû 20.

Çc gièng nhËp ®Òu nh»m môc ®Ých n©ng cao vÒ khèi l−îng s¶n phÈm, kÕt hîp víi çc gièngnéi cã trong n−íc hoÆc çc gièng ®Þa ph−¬ng ®Ó h×nh thµnh çc nhãm gièng lai míi nh− lînBa Xuyªn, Thuéc Nhiªu.

Çc gièng lîn nhËp vµo n−íc ta cã çc mµu s¾c:

- Mµu l«ng da tr¾ng: Gåm lîn Yorkshire (§¹i b¹ch) vµ lîn Landrace (lîn §an m¹ch).

- Lîn mµu ®en Berkshire (BÐc sai), lîn Cornwall,

- Lîn Duroc cã mµu n©u s¸ng.

VÊn ®Ò sö dông çc gièng lîn ngo¹i:

Xu thÕ cña thÞ tr−êng thÕ giíi lµ “b¹ch hãa” ®µn lîn, lîn nhiÒu n¹c, s¶n phÈm æn ®Þnh, chÊtl−îng vµ sè l−îng lín.

§Ó ®¹t ®−îc çc yªu cÇu trªn cÇn ph¶i thùc hiÖn nh÷ng kü thuËt míi vÒ gièng, thøc ¨n.

Trong tõng gièng trªn còng ®−îc ph¸t triÓn theo thÞ hiÕu cña thÞ tr−êng nh−: Landrace BØ ®¸pøng ®−îc yªu cÇu vÒ tû lÖ thÞt ®ïi, m«ng to; Landrace NhËt cã ®é dµi th¨n thÞt v.v...

Çc gièng lîn ®−îc ph¸t triÓn m¹nh trªn thÕ giíi lµ 2 gièng cã mµu l«ng tr¾ng: Yorkshire vµLandrace; trong ®ã gièng lîn yorkshire chiÕm sè l−îng lín.

C¶ hai gièng trªn ®¸p øng thÞ hiÕu “b¹ch hãa” ®µn lîn vµ cßn nhiÒu ®Æc ®iÓm kh¸c mµ çcgièng lîn kh¸c kh«ng ®¹t ®−îc. §ã lµ chÊt l−¬ng s¶n phÈm.

VÒ sinh s¶n. C¶ hai gièng thuéc lo¹i cao s¶n, ®Î 10 con/æ trë lªn, n¨ng suÊt thÞt n¹c cao vµchÊt l−îng thÞt n¹c còng cao.

Trong 2 gièng th× gièng lîn Yorkshire cßn ®−îc gäi lµ gièng lîn quèc tÕ v× nã thÝch nghi hÇuhÕt çc khu vùc khÝ hËu mµ vÉn gi÷ ®−îc çc −u ®iÓm.

Gièng lîn Landrace lµ gièng ®−îc t¹o nªn theo yªu cÇu cña s¶n xuÊt. Tû lÖ n¹c cao, tr−êngm×nh, sinh tr−ëng nhanh nh−ng ®Çu nhá, x−¬ng nhá lµm mÊt sù c©n ®èi c¬ thÓ, nªn nu«i cÇncã nh÷ng ®iÒu kiÖn nhÊt ®Þnh.

20

Çc gièng lîn ngo¹i kh¸c th× sù ph¸t triÓn kh«ng m¹nh b»ng 2 gièng kÓ trªn vµ tïy theo yªucÇu thÞt cña tõng n−íc. Çc gièng lîn cã thiªn h−íng mì - n¹c nh− Berkshire, Coãcval, ngoµimµu s¾c l«ng da ®en cßn ch−a ®¸p øng ®−îc yªu cÇu n¹c cao.

Lîn Duroc mµu n©u ®−îc dïng ®Ó t¹o ®µn con cã tû lÖ thÞt n¹c cao vµ tÝnh thÝch øng cao.

Sau ®©y lµ ®Æc ®iÓm cña tõng gièng.

1. Lîn Yorkshire (§¹i b¹ch)

Cã 2 d¹ng lo¹i h×nh s¶n xuÊt:

- Lo¹i h×nh h−íng n¹c-mì.

- Lo¹i h×nh h−íng n¹c.

VÒ ngo¹i h×nh: lîn h−íng s¶n xuÊt n¹c-mì cã tÇm vãc to ng¾n m×nh, s©u ngùc ®iÓn h×nh lµ®¹i b¹ch Liªn X«. Cßn lîn cã h−íng s¶n xuÊt n¹c th× tÇm vãc to, dµi m×nh, ngùc m«ng cao.

§Æc ®iÓm riªng cña gièng lµ tai ®øng, thÓ chÊt v÷ng ch¾c cã sè vó tõ 12-14 vó.

Mµu s¾c l«ng da tr¾ng tuyÒn.

Cã thÓ cã ®èm ®en nhá trªn da (lîn §E)

Søc sinh tr−ëng: 10 th¸ng tuæi 70,2kg.

12 th¸ng tuæi 90,8kg.

So víi gièng gèc, lîn nhËp vµo n−íc ta thÊp h¬n tõ 5-10% khèi l−îng.

Søc sinh s¶n:

Sè con s¬ sinh/æ: 9-10 con.

Sè con lóc 60 ngµy tuæi: 7-8 con.

Khèi l−îng s¬ sinh/con: 1,2kg.

Khèi l−îng 60 ngµy tuæi/con: 12-13kg.

Lîn nu«i thÞt:

8 th¸ng tuæi ®¹t: 83,3kg.

10 th¸ng tuæi ®¹t: 117kg.

Lîn Yorkshire nu«i thÝch nghi tèt, ®¹t ®−îc sinh s¶n æn ®Þnh vµ tiÕt s÷a cao.

Lîn ®−îc dïng trong lai kinh tÕ víi gièng lîn néi ®Ó lÊy con nu«i thÞt cã khèi l−îng lín.

GÇn ®©y cßn ®−îc chän läc mét sè con çi lai F1 tèt ®Ó tiÕp tôc lai theo h−íng n¹c cao.

2. Lîn Landrace

Lîn Landrace cã h−íng s¶n xuÊt n¹c. Mµu l«ng da tr¾ng tuyÒn, tÇm vãc to, dµi m×nh, ngùcn«ng. ThÓ chÊt kh«ng v÷ng ch¾c.

§Æc ®iÓm riªng cña gièng: tai to rñ xuèng m¾t.

Lîn nu«i 8 th¸ng tuæi ®¹t: 90kg.

12 th¸ng tuæi ®¹t: 145kg.

21

VÒ sinh s¶n:

Sè con s¬ sinh/æ: 8-11 con.

Khèi l−îng s¬ sinh/con: 1,3-1,4kg.

Khèi l−îng 60 ngµy tuæi/con: 12-13kg.

Çc chØ tiªu sinh tr−ëng, sinh s¶n, lîn nu«i ë n−íc ta cã thÊp h¬n so víi gièng gèc tõ 10-15%.

Lîn ®−îc dïng trong lai kinh tÕ víi çc gièng lîn néi nh»m n©ng cao khèi l−îng vµ tû lÖ n¹c.

3. Lîn Duroc

Lîn cã h−íng s¶n xuÊt n¹c. Mµu s¾c l«ng da n©u vµng nh¹t vµ sÉm. Ngo¹i h×nh c©n ®èi thÓchÊt v÷ng ch¾c, mâm th¼ng, tai to, ng¾n côp che m¾t.

Gièng cã tÝnh thÝch øng chÞu ®ùng cao.

VÒ sinh s¶n: §Î con Ýt, 8-9 con/æ, tiÕt s÷a kÐm.

Lîn Duroc ®−îc dïng trong lai kinh tÕ lÊy con lai nu«i thÞt ®¹t tû lÖ n¹c cao, t¨ng trängnhanh.

4. Lîn Berkshire

Lîn cã h−íng s¶n xuÊt n¹c - mì.

Mµu s¾c l«ng da ®en tuyÒn, cã 6 ®iÓm tr¾ng ë tr¸n, l«ng ®u«i vµ 4 ch©n. Lîn tai nhá ®øng,mâm ng¾n, ®−îc dïng tèt trong lai kinh tÕ, ®¸p øng yªu cÇu n©ng khèi l−îng lîn thÞt. Ngµynay do nhu cÇu n©ng tû lÖ n¹c nªn lîn Berkshire Ýt ®−îc dïng do mµu s¾c l«ng kh«ng cßnthÝch hîp còng nh− chÊt l−îng mì nhiÒu.

5. Lîn Corwvall (Cãocvan)

Lîn cã h−íng s¶n xuÊt mì. L«ng da ®en tuyÒn. Tai rñ vÒ phÝa tr−íc che kÝn m¾t. Th©n h×nhv÷ng ch¾c, lîn sinh s¶n tèt.

Lîn ®−îc dïng trong lai kinh tÕ víi lîn néi lay con nu«i thÞt nh»m ®¹t khèi l−îng cao.

Còng nh− gièng Berkshire v× mµu s¾c l«ng da ®en vµ mì nhiÒu nªn ngµy nay Ýt ®−îc dïngtrong s¶n xuÊt.

22

IV. LAI GIèNG

1. Sù biÓu hiÖn vµ sö dông −u thÕ lai

Khi cho lai gi÷a çc gièng, th−êng nh»m ®¹t çc môc tiªu sau:

- KÕt hîp ®−îc çc ®Æc ®iÓm kh¸c nhau gi÷a çc gièng.

- Khai th¸c ®−îc nh÷ng biÕn dÞ theo quy luËt ®Ó ®¹t hiÖu qu¶ kinh tÕ cao.

Khi cho lai gi÷a 2 gièng kh¸c nhau, ë ®êi con cã nh÷ng ®iÓm h¬n con bè hoÆc con mÑ,

VÝ dô: khi cho lai gi÷a lîn ngo¹i Yorkshire (§¹i b¹ch) tÇm vãc to, víi n¸i néi Mãng Çi tÇmvãc nhá, con lai to h¬n con lîn thuÇn Mãng Çi, nh−ng bÐ h¬n Yorkshire, ®¹t ®−îc tÇm vãctrung gian gi÷a bè vµ mÑ.

¦u thÕ cña con lai lµ cã søc sèng cao, t¨ng träng nhanh gi¶m tû lÖ hao hôt vµ cho hiÖu qu¶kinh tÕ cao (xem h×nh vÏ).

¦u thÕ lai ®−îc thÓ hiÖn trªn çc mÆt sau:

Sè con ®Î ra trªn mét løa t¨ng 8-10%, vÒ khèi l−îng toµn bé lóc cai s÷a t¨ng tíi h¬n 10%.

VÒ s¶n xuÊt thÞt th× phô thuéc vµo møc ®é di truyÒn cña bè vµ mÑ, cã thÓ b»ng trung b×nh cñabè mÑ, cßn chØ tiªu vÒ tiªu tèn thøc ¨n cho 1 kg t¨ng träng th× b»ng hoÆc thÊp h¬n bè mÑ.

Khi sö dông con çi lai F1 (Con lai cã 3 gièng tham gia) ®Ó lµm gièng sinh s¶n th× “−u thÕlai” thÓ hiÖn trªn ç thÓ nh− sau:

Sè con s¬ sinh ®Õn cai s÷a t¨ng tõ 3%-6%, khèi l−îng æ cai s÷a t¨ng tõ 10-12%

Nh− vËy “¦u thÕ lai” lµ tiÕn bé ®¹t ®−îc 1 lÇn khi cho lai, vËy khi dïng n¸i lai F1 ®Ó sinh s¶ntiÕp, tøc lµ t¨ng −u thÕ lai tõ 2 nguån (nguån tõ con n¸i lai vµ nguon tõ con ®ùc cho phèi) v×vËy khi cho lai ph¶i chän c¶ con bè lÉn con mÑ, ®Ó ®¹t ®−îc yªu cÇu mong muèn.

Trong lai 2 gièng (lai kinh tÕ) th−êng lÊy lîn n¸i ®Þa ph−¬ng cã −u ®iÓm vÒ sinh s¶n, tÝnhthÝch øng ®Ó ®¶m b¶o viÖc nu«i con lai sau nµy trong ®iÒu kiÖn ®Þa ph−¬ng. Cßn phÝa con ®ùcth× dïng lîn ngo¹i ®Ó n©ng cao khèi l−îng ë ®êi sau, cã lîi vÒ kinh tÕ.

Trong lai 3 gièng (lai ®Þnh h−íng) nhÊt lµ khi sö dông n¸i lai F1 th× ®Æc ®iÓm sinh s¶n ph¶igi÷ ®−îc ë con n¸i, ®ång thêi vÒ phÝa con ®ùc cÇn ®−îc chän theo mét h−íng nhÊt ®Þnh. VÝdô: lai ®Ó lÊy tû lÖ n¹c cao th× cÇn suy tÝnh gièng ®ùc ngo¹i nµo phï hîp víi ®iÒu kiÖn kinh tÕcña vïng nu«i.

23

2. Sù kh¸c nhau gi÷a lai kinh tÕ vµ lai ®Þnh h−íng

Lai kinh tÕ lµ lai gi÷a 2 gièng kh¸c nhau nh»m ®¹t “−u thÕ lai” nhÊt ®Þnh ë ®êi con nu«i thÞt.

Lai ®Þnh h−íng lµ lai kÐp trªn nÒn n¸i lai F1 cã chän läc ®Ó lÊy s¶n phÈm nu«i thÞt theo métyªu cÇu nhÊt ®Þnh. VÝ dô: lÊy tû lÖ n¹c cao.

Lai ®Þnh h−íng cßn dïng çc nhãm cã ®Æc ®iÓm kh¸c nhau trong cïng mét gièng, nh»m ®¹tmét yªu cÇu ®Æt ra.

VÝ dô: Lîn Landrace BØ cã tû lÖ n¹c cao æn ®Þnh.

Lîn Ladrace NhËt cã th©n dµi, chÊt l−îng æn ®Þnh.

Lîn Ladrace Cu Ba sinh s¶n tèt, thÝch nghi tèt trong ®iÒu kiÖn nu«i d−ìng n−íc ta.

Lai ®Þnh h−íng tång hîp ®−îc vµo con lai nh÷ng −u ®iÓm cña con mÑ (n¸i F1) vµ con bèthuÇn kh¸c, ®iÒu mµ trong mét gièng kh«ng thÓ kÕt hîp ®−îc. Ph−¬ng ph¸p lai nµy ®¶m b¶otÝnh æn ®Þnh vÒ n¨ng suÊt s¶n phÈm trong ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt ®−îc n©ng cao.

3. Mét sè c«ng thøc lai nh»m ®¹t tû lÖ n¹c kh¸c nhau

Lai kinh tÕ: ngo¹i x ngo¹i nh»m ®¹t tû lÖ n¹c tõ 55-60% trªn thÞt xÎ.

Lai: ngo¹i x nhãm gièng lai ®−îc c«ng nhËn lµ gièng.

24

Lai ®Þnh h−íng. §ùc ngo¹i x n¸i lai F1 (cã 1/2 m¸u ngo¹i vµ néi) nh»m ®¹t tû lÖ n¹c tõ 46-48%

Thùc hiÖn theo hai b−íc:

B−íc 1: Dïng ®ùc ngo¹i x n¸i néi lÊy con F1 ®Ó nu«i thÞt vµ chän mét sè con ®Ó nu«i sinh s¶ntiÕp (chän nh÷ng con tõ n¸i mÑ sinh s¶n tèt, nhiÒu con qua nhiÒu løa ®Î, nu«i con tèt...)

B−íc 2: Chän con ®ùc cã h−íng n¹c cao ®Ó t¹o ®µn con nu«i thÞt (kh«ng chän gi÷ lµm n¸i).Lai ®Þnh h−íng lµ lai trªn nÒn n¸i lai F1 cã chän läc, ®Ó lÊy s¶n phÈm nu«i thÞt theo mét yªucÇu nhÊt ®inh. VÝ dô: lÊy tû lÖ n¹c cao.

25

Ch−¬ng III

KH¶ N¡NG SINH S¶N CñA LîN N¸I

I. sINH Lý §éNG DôC vµ PHèi GièNG CñA LîN Néi,LîN LAI vµ lîN NGo¹i

1. Tuæi ®éng ®ùc ®Çu tiªn

Tuæi ®éng dôc ®Çu tiªn ë lîn néi (Ø, Mãng Çi) rÊt sím: 4-5 th¸ng tuæi khi khèi l−îng ®¹t tõ20-25kg.

ë lîn n¸i lai tuæi ®éng ®ùc ®Çu tiªn muén h¬n so víi lîn néi thuÇn. ë lîn lai F1 (cã 1/2 m¸unéi) ®éng ®ùc b¾t ®Çu lóc 6 th¸ng tuæi, khi khèi l−îng c¬ thÓ ®¹t 50-55kg. ë lîn ngo¹i ®éng®ùc muén h¬n so víi lîn lai, tøc lµ ®éng dôc lóc 6-7 th¸ng tuæi khi lîn cã khèi l−îng 65-68kg.

Kh«ng cho lîn phèi gièng ë thêi kú nµy v× c¬ thÓ lîn ch−a ph¸t triÓn ®Çy ®ñ, ch−a tÝch tô®−îc chÊt dinh d−ìng nu«i thai, trøng ch−a chÝn mét çch hoµn chØnh.

§Ó ®¹t ®−îc hiÖu qu¶ sinh s¶n tèt vµ duy tr× con n¸i sinh s¶n l©u bÒn, cÇn bá qua 1-2 chu kú®éng dôc, råi míi cho phèi gièng.

2. Tuæi ®Î løa ®Çu

Lîn n¸i néi (Ø, Mãng Çi) trong s¶n xuÊt, tuæi ®Î løa ®Çu th−êng tõ 11-12 th¸ng tuæi. Nh−vËy løa ®Çu cho phèi lóc 7 th¸ng tuæi. VÒ khèi l−îng cÇn ®¹t tõ 45-50kg, nÕu cho phèi víi®ùc ngo¹i ®Ó cã ®µn con lai kinh tÕ.

Lîn n¸i lai vµ n¸i ngo¹i nªn cho ®Î lÇn ®Çu lóc 12 th¸ng tuæi, nh−ng kh«ng qu¸ 14 th¸ng tuæi.Nh− vËy ph¶i phèi gièng løa ®Çu ë lîn lai lóc 8 th¸ng tuæi víi khèi l−îng lîn kh«ng d−íi 65-70kg. §èi víi lîn ngo¹i cho phèi gièng lóc 9 th¸ng tuæi víi khèi l−îng kh«ng d−íi 80-90kg(gièng lîn ngo¹i nu«i thÝch nghi t¹i ViÖt Nam).

3. Chu kú ®éng dôc cña lîn n¸i vµ ®éng dôc trë l¹i sau ®Î

Mét chu kú ®éng dôc cña lîn n¸i lµ 18-21 ngµy, nÕu ch−a cho phèi gièng th× chu kú l¹i nh¾cl¹i.

Trong thêi kú nu«i con, lîn n¸i sau khi ®Î 3-4 ngµy hoÆc sau khi ®Î 30 ngµy lîn cã hiÖnt−îng ®éng dôc trë l¹i, th−êng thÊy ë lîn néi.

Kh«ng nªn cho phèi gièng lóc nµy, v× bé m¸y sinh dôc cña lîn ch−a phôc håi nh− tr−íc khi®Î, trøng ch−a chÝn ®Òu.

NÕu cho phèi ngay, lîn cã chöa võa ph¶i s¶n xuÊt s÷a nu«i con võa ph¶i cÊp çc chÊt dinhd−ìng nu«i bµo thai, trong khi ®ã lîn n¸i l¹i cÇn ®ñ dinh d−ìng ®Ó phôc håi søc kháe sau khi®Î. Ngoµi ra lîn cßn dÔ bÞ sÈy thai khi con cßn thóc bó.

Sau cai s÷a (lóc 50-55 ngµy) kho¶ng 3-5 ngµy th× lîn n¸i ®éng hín trë l¹i. Thêi gian nµy chophèi gièng, lîn dÔ thô thai vµ trøng chÝn nhiÒu, dÔ cã sè con ®«ng.

26

Quan t©m theo dâi ®Ó phèi gièng kÞp thêi lµ th¾ng lîi cña ng−êi nu«i. Nu«i 1-2 con n¸i th×viÖc theo dâi kh«ng khã, nh−ng nu«i nhiÒu tõ 3-5 con cÇn ph¶i ®¸nh dÊu ph©n biÖt con n¸inµo cÇn ®−îc phèi gièng, ®Ó phèi ®óng thêi gian.

Tr¸nh ®Ó c¬ thÓ lîn mÑ hao mßn nhiÒu sau khi ®Î sö dông l©u dµi con n¸i.

Hao mßn c¬ thÓ ë lîn th−êng tõ 10-20% so víi tr−íc khi ®Î. Trªn møc nµy lîn mÑ cÇn ®−îcchó ý vÒ nu«i d−ìng.

Kh«ng Ðp phèi, nÕu lîn n¸i sau khi cai s÷a con mµ c¬ thÓ hao mßn gÇy sót. CÇn ph¶i bá quamét chu kú ®Ó n¸i l¹i søc vµ nu«i ®−îc bÒn l©u h¬n.

4. §Æc ®iÓm ®éng dôc ë lîn néi, lîn lai vµ lîn ngo¹i thuÇn

Cã thÓ chia lµm 3 giai ®o¹n.

- Giai ®o¹n tr−íc khi chÞu ®ùc (b¾t ®Çu).

- Giai ®o¹n chÞu ®ùc (phèi gièng).

- Giai ®o¹n sau chÞu ®ùc (kÕt thóc).

a. Giai ®o¹n tr−íc khi chÞu ®ùc.

Lîn n¸i thay ®æi tÝnh t×nh: kªu rÝt nhá, kÐm ¨n, nh¶y lªn l−ng con kh¸c. ¢m hé ®á t−¬i, s−ngmäng, cã n−íc nhên ch¶y ra nh−ng ch−a chÞu cho ®ùc nh¶y. Ng−êi nu«i còng kh«ng nªn cholîn phèi vµo lóc nµy, v× sù thô thai chØ thÓ hiÖn sau khi cã çc hiÖn t−îng trªn tõ 35-40 giê.

§èi víi lîn néi th−êng sím h¬n, tõ 25-30 giê.

b. Giai ®o¹n chÞu ®ùc.

Lîn kÐm ¨n, ®øng yªn, mª ×, lÊy tay Ên trªn l−ng gÇn m«ng, lîn ®øng im ®u«i v¾t vÒ mét bªn,®ång thêi ©m hé gi¶m ®é s−ng, cã nÕp nh¨n, mµu sÉm hoÆc mµu mËn chÝn, cã n−íc nhênch¶y dÝnh ®ôc, con ®ùc l¹i gÇn th× ®øng im chÞu phèi.

Thêi gian nµy kÐo dµi kho¶ng 2 ngµy, nÕu ®−îc phèi gièng th× lîn sÏ thô thai. ë lîn néith−êng ng¾n h¬n, kho¶ng 28-30 giê.

c. Giai ®o¹n sau chÞu ®ùc.

Lîn n¸i trë l¹i b×nh th−êng, ¨n uèng nh− cò. ¢m hé gi¶m ®é në, se nhá, th©m, ®u«i côpkh«ng cho ®ùc phèi.

5. Thêi ®iÓm phèi gièng thÝch hîp

§Ó lîn n¸i ®¹t tû lÖ thô thai cao, sè con ®Î ra nhiÒu cÇn tiÕn hµnh phèi gièng ®óng lóc, v× thêigian trøng tån t¹i vµ cã hiÖu qu¶ thô thai rÊt ng¾n, trong khi ®ã th× tinh trïng cã thÓ kÐo dµi vµsèng trong tö cung kho¶ng 45-48 giê.

Do vËy thêi ®iÓm phèi gièng thÝch hîp nhÊt lµ gi÷a giai ®o¹n chÞu ®ùc. Nh− vËy ®èi víi lînn¸i lai vµ ngo¹i cho phèi vµo cuèi ngµy thø 3 vµ sang ngµy thø 4, nÕu tÝnh tõ lóc b¾t ®Çu ®éngdôc, hoÆc sau khi cã hiÖn t−îng chÞu ®ùc kho¶ng 6-8 tiÕng th× cho phèi. §èi víi lîn n¸i néicÇn sím h¬n lîn lai vµ lîn ngo¹i thuÇn 1 ngµy vµo cuèi ngµy thø 2 vµ s¸ng ngµy thø 3 do thêigian ®éng dôc ng¾n h¬n (3 ngµy) Xem s¬ ®å.

Trong s¶n xuÊt dïng thô tinh nh©n t¹o khi lîn cã triÖu chøng chÞu ®ùc buæi sím th× chiÒu chophèi, nÕu cã triÖu chøng vµo buæi chiÒu th× ®Ó sím h«m sau cho phèi. Nªn cho phèi 2 lÇn ëgiai ®o¹n chÞu ®ùc, nh»m “chÆn ®Çu khãa ®u«i” cña thêi kú rông trøng. (NhÊt lµ ®èi víi lînn¸i t¬).

27

D−íi ®©y lµ s¬ ®å ®éng dôc cña lîn vµ thêi ®iÓm phèi gièng.

- §èi víi lîn n¸i lai vµ n¸i ngo¹i:

28

II. KH¶ N¡NG SiNH S¶N CñA lîN N¸i

1. Sè løa ®Î vµ tuæi lo¹i th¶i cña lîn n¸i néi, n¸i lai vµ n¸i ngo¹i

Løa ®Î Sè con

N¨m thø nhÊt

N¨m thø hai:

N¨m thø ba:

N¨m thø t−:

N¨m thø n¨m:

løa 1

løa 2

løa 3

løa 4

løa 5

løa 6

løa 7

løa 8

løa 9

7-8 con

9-10

9-11

9-11

9-11

9-10

8-9

8

8

Løa ®Î tèt tõ løa 2 ®Õn løa thø 6-7 tuæi sinh s¶n æn ®Þnh tõ n¨m tuæi thø 2 ®Õn n¨m tuæi thø 4.Sang n¨m tuæi thø 5 lîn cã thÓ cßn ®Î tèt nh−ng con ®Î bÞ cßi cäc chËm lín. Lîn n¸i giµ hayx¶y ra hiÖn t−îng ®Î khã, con chÕt trong bông vµ c¾n con, tõ thùc tÕ ®ã cÇn tÝnh to¸n ®Ó thaythÕ lîn n¸i hµng n¨m.

NÕu mét n¸i gi÷ qua 4 n¨m tuæi th× sè thay thÕ hµng n¨m lµ 25%. Tû lÖ sè con cã tuæi trungb×nh 30 th¸ng trong ®µn lµ phï hîp (tr−êng hîp nu«i tõ 5-10 con n¸i trong chuång).

2. Sè løa ®Î cña lîn n¸i néi, n¸i lai vµ n¸i ngo¹i trong 1 n¨m

Th−êng lîn ®Î 1,8 løa n¨m. §èi víi n¸i lai vµ ngo¹i cÇn phÊn ®Êu ®¹t 2 løa/n¨m vµ cao h¬n.

Thêi gian ®Î mét løa nh− sau:

Thêi gian chöa: 114 ngµy (112-116 ngµy).

Thêi gian nu«i con: 55 ngµy (50-60 ngµy).

Thêi gian chê phèi sau cai s÷a: 7 ngµy (5-8 ngµy).

Tæng céng: 176 ngµy x 2 løa = 352 ngµy.

Mét n¨m lîn n¸i ®Î 2 løa lµ hiÖn thùc.

§Ó ®¹t ®−îc yªu cÇu trªn, cÇn tËp cho lîn con ¨n sím vµ cai s÷a sím, nh−ng cai s÷a kh«ngd−íi 45 ngµy trong ®iÒu kiÖn nu«i d−ìng hiÖn nay ë n−íc ta.

CÇn quan t©m ®Õn thêi gian sau khi cai s÷a t¸ch con 3-5 ngµy, lîn th−êng ®éng dôc trë l¹i,cÇn phèi gièng kÞp thêi nÕu kh«ng sÏ lì phèi mÊt thªm 18-21 ngµy (mét chu kú ®éng dôc).§iÒu nµy rÊt quan träng ®èi víi ng−êi nu«i tõ 5-10 n¸i trë lªn.

29

III. CHäN LîN §ùC CHO PHèI GIèNG

Nãi ®Õn sinh s¶n cña lîn mµ chØ nãi vÒ con n¸i lµ ch−a ®ñ, sinh s¶n tèt hay xÊu ®Òu do tÝnh ditruyÒn cña con bè vµ con mÑ. Mét con n¸i tèt cho ®µn con trong mét æ tèt. Mét con ®ùc tètcho nhiÒu æ trong toµn ®µn tèt. V× vËy con ®ùc cã kh¶ n¨ng c¶i t¹o ®µn gièng víi hiÖu qu¶cao.

Sö dông ®ùc gièng cho phèi cã 2 ph−¬ng ph¸p: trùc tiÕp vµ thô tinh nh©n t¹o. Dï nu«i ë c¬ sënµo hay cho phèi gièng b»ng ph−¬ng ph¸p nµo còng cÇn chän con ®ùc ®¹t tiªu chuÈn lµmgièng.

1. Chän lîn ®ùc

Tïy theo môc ®Ých s¶n xuÊt ®Ó chän theo ®Æc ®iÓm gièng, theo ç thÓ ®ùc gièng. VÝ dô: CÇns¶n phÈm nhiÒu n¹c, ®Î nhiÒu con, con to kháe, nu«i sèng cao, tiªu tèn thøc ¨n cho 1 kg t¨ngträng thÊp th× chän lîn ®ùc gièng ngo¹i nh− Landrace, Yorshire. Nh÷ng tiªu chuÈn chÝnh cÇnchän:

- Lý lÞch «ng bµ, cha mÑ thÓ hiÖn ®Æc ®iÓm gièng vµ cã n¨ng suÊt cao.

- Chän ç thÓ: Con lín nhÊt trong ®µn kháe m¹nh, ngùc në l−ng th¼ng, m«ng to dµi m×nh,vai cøng çp, 4 ch©n ®øng th¼ng, nhanh nhÑn, hiÕu ®éng, h×nh d¸ng, l«ng da ®óng víiphÈm gièng.

- Hai hßn cµ (tinh hoµn) ®Òu vµ në nang, lé râ rÖt. Tr¸nh cµ lÖch (hßn to hßn nhá), cµ Èns©u, kh«ng trÔ dµi, kh«ng mäng nh− sa ruét.

- Phµm ¨n, chÞu ®ùng tèt thêi tiÕt qu¸ nãng hoÆc qu¸ l¹nh. Tiªu tèn thøc ¨n thÊp cho 1 kgt¨ng träng (tõ 3,2 - 3,5kg t¨ng träng).

- Kh«ng m¾c çc bÖnh kinh niªn vµ bÖnh truyÒn nhiÔm.

- Lîn ®ùc ®· lÊy tinh trung b×nh ph¶i ®¹t ®−îc l−îng tinh dÞch mçi lÇn xuÊt tõ 150-250ml.Tinh trïng cã tõ 250-350 triÖu/1ml tinh dÞch.

Nu«i lîn ®ùc hËu bÞ còng nh− lóc tr−ëng thµnh cÇn quan t©m nh÷ng yÕu tè sau:

- Nhèt mçi con mét chuång riªng cã diÖn tÝch tõ 4-6 m2/con, cã s©n vËn ®éng 8-10m2/con.Cã thÓ hµng ngµy cho ®i vËn ®éng ®−êng dµi tõ 10-15 phót/ngµy vµo buæi s¸ng.

- Lu«n quan s¸t ch©n mãng vÒ hiÖn t−îng nøt mãng vµ thèi mãng (nhÊt lµ ch©n sau).

Lîn ®ùc háng bé ch©n coi nh− háng tÊt c¶ v× kh«ng phèi gièng ®−îc.

- TËp cho lîn ®ùc thuÇn tÝnh quen ng−êi khi cho ¨n uèng t¾m ch¶i... ®Ó dÔ dµng ®iÒu khiÓnlóc phèi gièng.

Lîn ®ùc ngo¹i nh− Yorshirre, Landrace, Duroc... 3 th¸ng tuæi ®· cã tinh trïng tr−êng thµnh.Cßn 1 sè lîn ®ùc néi nh− Mãng Çi, Ø... nu«i 1-2 th¸ng tuæi còng cã tinh trïng tr−ëng thµnh.Nh−ng ë nh÷ng th¸ng tuæi nµy, lîn ®ùc ch−a ®¹t träng l−îng c¬ thÓ vµ çc chøc n¨ng sinh lýkh¸c. V× vËy lîn ®ùc b¾t ®Çu cho phèi gièng tèt nhÊt ë çc th¸ng tuæi nh− sau:

- Lîn ®ùc ngo¹i tõ 8 th¸ng tuæi trë lªn vµ khèi -l−îng c¬ thÓ ®¹t trªn 65-70kg.

- Lîn ®ùc lai tõ 6 th¸ng tuæi trë lªn vµ cã khèi l−îng c¬ thÓ tõ 50 kg trë lªn

- Lîn ®ùc néi tõ 5 th¸ng tuæi trë lªn vµ khèi l−îng c¬ thÓ ®¹t tõ 25-30 kg trë lªn.

Giai ®o¹n phèi gièng lµ tõ 12-36 th¸ng tuæi. Thêi gian sö dông tèi ®a 4 n¨m (chØ ®èi víinh÷ng con ®ùc gièng tèt vµ ç biÖt). Cßn th−êng th× sau 3 n¨m tuæi lµ lo¹i th¶i. Trong qu¸

30

tr×nh sö dông, nÕu lîn ®ùc biÓu hiÖn nh÷ng ®Æc tÝnh nh−: ch©n yÕu, sî n¸i, ¨n uèng kÐm, thÓtr¹ng yÕu, l−îng tinh dÞch Ýt, tinh trïng lo·ng ho¹t ®éng yÕu tû lÖ dÞ h×nh cao... phèi gièng ®¹ttû lÖ thô thai thÊp th× nªn lo¹i th¶i sím.

- Lîn ®ùc tõ 8-12 th¸ng tuæi chØ phèi gièng kh«ng qu¸ 3 lÇn trªn mét tuÇn. - Lîn tr−ëngthµnh trªn 12 th¸ng tuæi cã thÓ cho phèi gièng kh«ng qu¸ 5 lÇn/tuÇn, nh−ng b¶o ®¶m dinhd−ìng tèt.

Kh«ng nªn cho lîn ®ùc lµm viÖc qu¸ nhiÒu lÇn, v−ît møc quy ®Þnh, ¶nh h−ëng tíi tû lÖ thôthai vµ gi¶m søc kháe cña lîn ®ùc.

Nªn cho ®ùc phèi gièng vµo buåi s¸ng sím hoÆc chiÒu m¸t. Khi lîn ®ùc qu¸ no hoÆc qu¸ ®ãicòng kh«ng nªn cho phèi gièng.

Sau mçi lÇn phèi gièng hoÆc lÊy tinh nªn båi d−ìng cho lîn ®ùc 2 qu¶ trøng gµ hoÆc gi¸ ®çhay lóa n¶y mÇm 0,5kg/ngµy.

Lîn ®ùc gièng nu«i d−ìng tèt, sö dông hîp lý, nÕu phèi gièng trùc tiÕp cã thÓ cho kÕt qu¶ thôthai tèt tõ 50-60 n¸i/n¨m. NÕu b»ng thô thai nh©n t¹o cã thÓ cho kÕt qu¶ thô thai tèt tõ 500-600 n¸i/n¨m. Tøc lµ t¨ng gÊp 10 lÇn so víi gièng trùc tiÕp.

ë nhiÒu ®Þa ph−¬ng t− nh©n nu«i lîn ®ùc cho phèi gièng chñ yÕu lµ ®ùc lai. Tuy nhiªn, kÕtqu¶ thô thai vµ t¨ng träng vÉn cao nh−ng ®µn con chØ nu«i thÞt thùc phÈm chø kh«ng thÓ gi÷lµm gièng ®−îc. V× vËy tèt nhÊt vÉn lµ lîn ®ùc ngo¹i thuÇn, cã ®µn con tèc ®é t¨ng trängnhanh, chÊt l−îng thÞt n¹c nhiÒu h¬n.

Ng−êi nu«i lîn n¸i còng cÇn biÕt liÒu tinh dÞch khi thô tinh nh©n t¹o ®Ó dÉn tinh cho lîn thuécgièng g×? ChÊt l−îng tinh dÞch tèt xÊu ra sao? Ng−êi nu«i lîn n¸i còng cã thÓ mua mét sèdông cô dÉn tinh, n¾m kü thuËt ®Ó tù dÉn tinh cho lîn n¸i cña gia ®×nh, lµm ®−îc nh− vËy sÏchñ ®éng h¬n vµ kh¶ n¨ng thô thai còng cao h¬n - §ã lµ:

- Dông cô dÉn tinh: èng tiªm b»ng thñy tinh hoÆc b»ng nhùa 50ml, èng dÉn tinh qu¶n lînb»ng cao su hay b»ng nhùa. Tïy theo sè lîn nu«i mµ mua tõ 1-3 èng tiªm. Cßn dÉn tinhqu¶n tèt nhÊt mçi n¸i cã mét dÉn tinh qu¶n riªng.

- Mua tinh ë c¬ së s¶n xuÊt (nhµ n−íc hay t− nh©n): theo yªu cÇu vÒ gièng, yªu cÇu vÒ sèliÒu dÉn (th−êng 1 liÒu dÉn mét lÇn cho mét n¸i). ChÊt l−îng tinh trïng ph¶i ®¹t ho¹t lùctõ 0,5 trë nªn (tøc lµ 50% tinh trïng ho¹t ®éng tiÕn th¼ng trë nªn). Tèt nhÊt vÉn lµ mua®−îc nh÷ng liÒu tinh s¶n xuÊt trong ngµy. LiÒu dÉn tinh cho n¸i lai vµ n¸i ngo¹i tõ 50mltrë lªn.

B¶o qu¶n vµ vËn chuyÓn liÒu tinh theo h−íng dÉn cña c¬ së s¶n xuÊt tinh dÞch.

- Kü thuËt dÉn tinh: cã 2 yÕu tè quyÕt ®Þnh ®Õn tû lÖ thô thai lµ: Thao t¸c kü thuËt dÉn tinh vµx¸c ®Þnh thêi ®iÓm dÉn tinh thÝch hîp. Ng−êi nu«i lîn n¸i, do n¾m ®−îc ®Æc ®iÓm ®éng dôccña lîn m×nh nu«i, qua çc løa; do hµng ngµy cã ®iÒu kiÖn quan s¸t diÔn biÕn ®éng dôc cñalîn, do trùc tiÕp nu«i nªn lîn n¸i quen ng−êi.., ®ã lµ yÕu tè ®Ó x¸c ®Þnh thêi ®iÓm dÉn tinhchÝnh x¸c.

Thao t¸c dÉn tinh cho lîn n¸i rÊt ®¬n gi¶n, chØ cÇn tinh ý quan s¸t 1 lÇn còng cã thÓ tù thaot¸c dÉn tinh ®−îc. MÊy thao t¸c c¬ b¶n: dông cô luéc v« trïng, vÈy s¹ch n−íc ®Ó thËt nguéi.§æ nhÑ nhµng tinh dÞch vµo thµnh èng tiªm. Röa s¹ch ©m hé vµ vïng m«ng cña lîn n¸i. B«idÇu nhên (dÇu paraphin) 2/3 dÉn tinh qu¶n (tõ ®Çu dÉn tinh qu¶n trë lªn) nhÑ ®−a dÉn tinhqu¶n vµo ©m hé lîn, võa xoay võa ®−a vµo thÊy chÆt tay lµ ®−îc. C¾m ®Çu èng tiªm ®· cãtinh dÞch vµo dÉn tinh qu¶n, tõ tõ b¬m. Võa b¬m, võa xoay dÉn tinh qu¶n võa kÝch thÝch vïng©m hé lîn ®Ó lîn ®øng yªn. NÕu b¬m thÊy tinh dÞch ch¶y ra ngoµi ph¶i ngõng b¬m vµ xoaynhÑ ®iÒu chØnh dÉn tinh qu¶n. Sau ®ã tiÕp tôc b¬m tõ tõ cho hÕt tinh dÞch ë èng tiªm.

31

B¬m xong nhÑ rót dÉn tinh qu¶n ra, bãp cho l−ng lîn vâng xuèng hoÆc vç m¹nh vµo l−ng, ®Ólîn bãp chÆt cæ tö cung kh«ng ®Ó tinh dÞch ch¶y ra ngoµi.

Lîn n¸i sau dÉn tinh cÇn ë chuång s¹ch sÏ, tr¸nh nhiÔm trïng qua ®−êng sinh dôc.

Dông cô dÉn tinh (èng dÉn vµ dÉn tinh qu¶n) cÇn röa thËt s¹ch b»ng xµ phßng, ®Ó kh« bá vµohép hoÆc tói s¹ch. LÇn sau dïng l¹i luéc v« trïng.

CÇn ghi chÐp vµo sæ s¸ch dÉn tinh: ®ùc gièng g×? Sè tai bao nhiªu? DÉn mÊy liÒu, mÊy lÇn?Ngµy th¸ng dÉn tinh (s¸ng, chiÒu) biÓu hiÖn cña lîn n¸i vµ thao t¸c kü thuËt. Theo dâi quachu kú (21 ngµy), nÕu kh«ng ®éng dôc l¹i lµ lîn ®· thô thai vµ tiÕp tôc dù tÝnh ngµy ®Î, chuÈnbÞ mäi ®iÒu kiÖn cho lîn ®Î.

32

Ch−¬ng IV

NU¤I D−ìNG Vµ CH¡M SãCLîN N¸i, LîN CON

I. Nu«i D¦ìNG vµ CH¨m sãC LîN N¸I siNH S¶N

Nu«i d−ìng cã tÝnh chÊt quyÕt ®Þnh ®Õn n¨ng suÊt, nhÊt lµ nu«i n¸i sinh s¶n, b¶o ®¶m ®ñ dinhd−ìng khi cã chöa vµ lóc nu«i con. Cßn ph¶i theo h−íng s¶n xuÊt cña mçi gièng lîn kh¸cnhau, ®Ó cã biÖn ph¸p nu«i d−ìng hîp lý.

1. Lîn çi t¬

Giai ®o¹n nu«i ®Ó lîn ph¸t triÓn theo h−íng gi÷ lµm gièng lµ kh«ng nu«i bÐo.

Lîn cã khèi l−îng tõ 25 - 55kg, nhu cÇu n¨ng l−îng cÇn tíi 4000 - 4500 Kcal, lîn tõ 55 -80kg cÇn 7000 Kcal.

NÕu mét kg hçn hîp cã n¨ng l−îng tõ 2800-3000 Kcal, lîn cã khèi l−îng 25-55kg cho ¨nngµy 15-18kg lîn cã khèi l−îng 55-80kg cho ¨n mçi ngµy 2kg. Tû lÖ ®¹m tiªu hãa trong 1kgthøc ¨n hçn hîp lµ 14% ë lo¹i 25-55kg, 13% ë lo¹i 55-80kg.

2. Lîn n¸i chöa

Yªu cÇu chÝnh cña giai ®o¹n nu«i nµy cÇn ®¶m b¶o ®ñ dinh d−ìng ®Ó bµo thai ph¸t triÓn, ®ångthêi cho sinh tr−ëng cña lîn mÑ ®Î løa ®Çu, do c¬ thÓ cßn t¨ng tr−ëng.

Lîn n¸i chöa cÇn ®−îc ch¨m sãc chu ®¸o, tr¸nh va ch¹m vµ kh«ng vËn chuyÓn xa, dÔ g©y x¶ythai.

Tr−íc khi ®Î 2 tuÇn, chuyÓn lîn sang « nu«i lîn ®Î vµ nu«i con.

TÈy giun s¸n nh»m tr¸nh l©y tõ mÑ sang con.

Tr−íc khi ®Î 1 tuÇn, gi¶m thøc ¨n ®¹m ®Ó phßng bÖnh s−ng vó do c¨ng s÷a sau khi ®Î.

Lîn chöa cÇn h¹n chÕ thøc ¨n nhiÒu tinh bét vµ cho thªm rau xanh. ¡n rau nh»m bæ sungmét sè nguyªn tè cho lîn n¸i, ®ång thêi t¨ng ®é cho¸n trong d¹ dµy ®Ó lîn kh«ng cã c¶m gi¸c®ãi. CÇn t¨ng chÊt kho¸ng vµ vitamin ®Ó lîn chuyÓn hãa tèt thøc ¨n vµ phßng t¸o bãn.

Thêi gian lîn chöa kú 1, cho ¨n h¹n chÕ (60-70% khÈu phÇn hµng ngµy), kÐo dµi 90 ngµy, sau®ã cho ¨n ®Çy ®ñ theo quy ®Þnh.

§èi víi lîn n¸i t¬ chöa lÇn ®Çu d−íi 24 th¸ng tuæi, cã thÓ t¨ng khÈu phÇn lªn 10-15%, v×ngoµi viÖc nu«i bµo thai cßn cho sù ph¸t triÓn c¬ thÓ cña lîn n¸i.

Lîn n¸i chöa cho uèng hµng ngµy 6-8 lÝt n−íc s¹ch.

CÇn chó ý ®Ò phßng lîn sÈy thai: kh«ng cho thøc ¨n «i mèc, thiÕu çc nguyªn tè kho¸ng vµvitamin, nÒn chuång tr¬n, dèc.

Nhu cÇu vÒ n¨ng l−îng trong khÈu phÇn ¨n cÇn 6800-7000 Kcal/ngµy.

33

Trªn 1kg thøc ¨n hçn hîp cã 2850 Kcal, víi tû lÖ ®¹m tiªu hãa lµ 13-14% - th× khÈu phÇn métngµy cho lîn cã khèi l−îng 200kg ¨n 2kg-2,2kg.

3. Ch¨m sãc lîn n¸i ®Î

a. HiÖn t−îng s¾p ®ÎKhi thÊy lîn c¨ng bÇu vó, nÆn ®Çu vó cã s÷a trong tiÕt ra (s÷a ®Çu), m«ng bÞ sôt lµ lîn s¾p ®Î(kho¶ng sau 2-3 giê). Tr−íc ®ã kho¶ng 2 ngµy, ©m hé lîn s−ng to, lîn ®i l¹i quanh chuång,bá ¨n, Øa ph©n côc kh«ng vµo chç nhÊt ®Þnh, ñi m¸ng ¨n, m¸ng uèng kÓ c¶ r¬m lãt chuång.Khi lîn t×m chç n»m, ©m hé ch¶y n−íc nhên lµ lîn b¾t ®Çu ®Î.

b. Lîn ®ÎCÇn chuÈn bÞ n¬i kÝn giã, Êm, lãt r¬m mÒm ®Ó nhèt riªng lîn con, hoÆc nhèt vµo thïng cã lãtl¸ kh«.

ChuÈn bÞ kh¨n hoÆc v¶i mÒm ®Ó lau kh« lîn con míi sinh.

Khi lîn ®Î bäc n−íc ra tr−íc, lîn con ra theo, sau ®ã b×nh th−êng cø 10 phót ®Î ra mét con.Thêi gian ®Î tõ 2-3 tiÕng, nÕu l©u tõ 8-10 tiÕng lµ lîn mÑ yÕu, cã thÓ do suy dinh ®−ìng hoÆcbÞ bÖnh. Tr−êng hîp nµy lîn con dÔ bÞ ng¹t chÕt. Khi ®Î lîn n»m nghiªng mét phÝa, bènch©n duçi th¼ng, thØnh tho¶ng l−ng co, bông thãt rÆn ®Î, lóc ®ã lµ con s¾p ra. NÕu b×nhth−êng cø ®Ó lîn ®Î tù nhiªn, kh«ng can thiÖp. Khi ®Î lîn n¸i Ýt quan t©m ®Õn con ®Î ra, lînmÑ khi trë m×nh dÔ ®Ì chÕt con, cÇn theo dâi s¸t sao.

Lîn n¸i th−êng ®Î vµo chiÒu tèi vµ ®ªm, Ýt khi ®Î ban ngµy vµ s¸ng sím. CÇn ph¶i trùc theodâi ch¨m sãc ®Õn lóc ®Î xong.

NÕu lîn ®Î bäc th× ph¶i xÐ bäc sau khi bäc ra khái ©m hé ®Ó lîn con khái chÕt ng¹t. NÕu lîncon bÞ ng¹t cã thÓ hµ h¬i vµo måm lîn con, n©ng hai ch©n tr−íc lªn xuèng trong 5 phót, lîn sÏsèng vµ khoÎ dÇn.

Nhau thai lµ 1 thµnh phÇn trong bµo thai, nÆng tõ 2,0-5,5 kg ë lîn lai, lîn ngo¹i, tõ 0,5-1 kg ëlîn néi. Nhau thai cµng nÆng th× con to vµ khoÎ.

Nhau thai ra sau cïng lµ lîn con khoÎ, nhau ra tõng ®o¹n lµ ®µn con yÕu. CÇn theo dâi ®Ó lÊyhÕt nhau, ch¨m sãc n¸i vµ ®µn con.

Nhau th−êng ra sau khi ®Î con cuèi cïng 15-20 phót. Kh«ng ®Ó lîn mÑ ¨n nhau ¶nh h−ëng®Õn tiÕt s÷a.

c. Ch¨m sãc lîn n¸i sau khi ®ÎSau khi ra nhau dïng n−íc Êm röa s¹ch vó vµ ©m hé.

Thay r¬m −ít Èm b»ng r¬m míi kh« cho n¸i n»m.

Cho uèng ®Çy ®ñ n−íc s¹ch cã pha Ýt muèi v× sau khi ®Î lîn th−êng kh¸t do mÊt m¸u.

§Ó tr¸nh bÖnh s−ng vó cho lîn mÑ ¨n ch¸o trong 1-2 ngµy ®Çu. Cho thªm rau t−¬i non phßngt¸o bãn.

Sau 3 ngµy cho lîn n¸i ¨n thøc ¨n theo quy ®Þnh ®Ó ®¶m b¶o s¶n xuÊt s÷a nu«i con.

Hµng ngµy theo dâi lîn n¸i cã bÞ viªm tö cung, ©m hé cã mñ ch¶y ra kh«ng?

NÕu bÞ viªm vó th× vó s−ng ®á, nãng cÇn ®o nhiÖt ®é hµng ngµy sau khi ®Î 2-3 ngµy.

34

4. Sù tiÕt s÷a cña lîn

S÷a ®Çu: S÷a ®Çu lµ s÷a lîn mÑ tiÕt 2-3 ngµy ®Çu sau khi ®Î. S÷a ®Çu cã ®ñ chÊt dinh d−ìngvµ vµ kh¸ng thÓ chèng bÖnh cho lîn con do mÑ truyÒn qua s÷a.

Lîn con ph¶i ®−îc bó s÷a ®Çu cña chÝnh mÑ nã. NÕu muèn chuyÓn lîn con s¬ sinh tõ lîn mÑnµy sang lîn mÑ kh¸c nu«i, cÇn ®Ó cho ®µn con ®−îc bó s÷a ®Çu 1-2 ngµy cña chÝnh mÑ nã.

Lîn n¸i cho l−îng s÷a cao trong 21-22 ngµy ®Çu, sau ®ã gi¶m dÇn. L−îng s÷a nhiÒu hay Ýtphô thuéc vµo tÝnh di truyÒn cña gièng vµ nu«i d−ìng con n¸i, Ýt phô thuéc vµo sè con ®Î ra.Do l−îng s÷a æn ®Þnh, nªn sè con ®Î ra nhiÒu th× khèi l−îng lîn con nhá, ®Î Ýt th× con to vµlín h¬n.

Tr−êng hîp lîn n¸i ¨n ch−a ®ñ chÊt ®Ó s¶n xuÊt s÷a nu«i con, lîn mÑ ph¶i huy ®éng chÊt dinhd−ìng trong c¬ thÓ ®Ó ®¸p øng nhu cÇu s¶n xuÊt s÷a nu«i con. V× vËy lîn mÑ hao mßn c¬ thÓnhanh ph¸t sinh hiÖn t−îng liÖt ch©n sau, nhÊt lµ n¸i lai, ®éng dôc trë l¹i chËm, løa ®Î th−adÇn, lîn con chËm lín, dÔ bÞ lo¹i th¶i.

S÷a mÑ lµ nguån thøc ¨n cã ®Çy ®ñ çc chÊt dinh d−ìng, kh«ng lo¹i thøc ¨n nµo cã thÓ thaythÕ ®−îc. CÇn ®¶m b¶o cho lîn n¸i t¨ng kh¶ n¨ng tiÕt s÷a ®Ó lîn con mau lín, ®¹t khèi l−îngcao lóc cai s÷a.

Lîn n¸i nu«i con ë giai ®o¹n nµy, cÇn ®−îc ¨n tù do, ¨n ®ñ chÊt. NÕu 1kg thøc ¨n cã n¨ngl−îng tõ 2950 Kcal ®Õn 3000 Kcal, cã tû lÖ ®¹m tiªu hãa 15%, mét ngµy lîn n¸i nu«i con (sècon ®Î ra nu«i tõ 8-10 con/æ) cã khèi l−îng 180-200 kg, cÇn ®−îc ¨n tõ 5,5-6kg.

Nhu cÇu n¨ng l−îng mét ngµy cña lîn n¸i nu«i con tõ 15.000 Kcal ®Õn 15.500 Kcal. §èi víilîn n¸i néi: Chöa kú 1 khèi l−îng 80 - 85 kg, ¨n 1,4kg/ngµy, n¨ng l−îng cÇn 5426 Kcal.Chöa kú 2 (81 - 114 ngµy) ¨n 1,6kg/ngµy, n¨ng l−îng 6170 Kcal. N¸i nu«i con (8 - 10 con/æ)¨n 2,4kg/ngµy, n¨ng l−îng 9595kcal.

II. NU¤I D¦ìNG CH¨M SãC LîN CON

1. Lîn s¬ sinh

+ Sau khi ®Î lîn con cÇn ®−îc chèng l¹nh, s−ëi Êm nhÊt lµ vµo vô ®«ng xu©n. TuÇn ®Çu nhiÖt®é chuång cÇn lµ 320C - 340C.

TuÇn thø hai, nhiÖt ®é chuång cÇn 300C. Cho lîn con n»m trªn sµn gç cã tr¶i r¬m 5 - 7 ngµy®Çu. Chó ý b¶o vÖ ®µn con, kh«ng ®Ó lîn mÑ ®Ì chÕt.

Lîn con sau khi sinh cÇn ®−îc lau chïi rít r·i ë måm vµ mòi. C¾t r¨ng nanh. Dïng bÊmmãng tay bÊm çc ®Çu nhän cña r¨ng. R¨ng bÊm cµng sím cµng tèt, v× lóc ®ã r¨ng cßn mÒm,Ýt ch¶y m¸u. C¾t r¨ng nanh nh»m tr¸nh lîn con c¾n vó mÑ vµ tranh nhau bó c¾n nhau.

Tr¸nh bÊm vµo lîi, bÊm vµo lîi ch¶y m¸u, dÔ nhiÔm trïng s−ng lîi.

+ S¸t trïng rèn. Cuèng rèn th−êng tù ®øt, ®ã lµ lîn kháe. Cuèng rèn lîn dµi cÇn cã sù canthiÖp. Buéc cuèng rèn çch da bông 1 - 1,5cm b»ng chØ t¬, c¾t phÝa ngoµi chç chØ buéc vµ s¸ttrïng b»ng cån 700.

CÇn lo¹i bá nh÷ng con qu¸ yÕu, qu¸ nhá sau khi n¸i ®Î xong. Lîn con ®Ó nu«i 10-12 con,t−¬ng ®−¬ng víi sè vó cña mÑ lµ võa. NÕu sè con v−ît sè vó, cã thÓ san cho con kh¸c nu«ivíi ®iÒu kiÖn chóng ®· ®−îc bó s÷a ®Çu 2 ngµy cña mÑ nã.

35

- Lîn con sau khi ®Î 1 giê - 1 giê 30 phót cÇn ®−îc bó mÑ, ®Ó võa kÝch thÝch lîn mÑ ®Î tiÕp,lîn con t¨ng nhiÖt chèng l¹nh. §Ó l©u hµm lîn con bÞ cøng kh«ng bó ®−îc lîn yÕu dÇn. Lîntù t×m vó bó, con kháe th−êng chiÕm vó ngùc, con yÕu bó vó bông.

Kh¸c víi çc gia sóc kb¸c, lîn n¸i kh«ng cã dù tr÷ s÷a trong bÇu vó, chØ tiÕt s÷a khi cã t¸c®éng thÇn kinh do lîn con kÝch thÝch vó khi bó. Do vËy, thêi gian mót vó mÑ cã thÓ tõ 5 - 7phót, nh−ng s÷a mÑ tiÕt ra ®−îc chØ kho¶ng 25 - 30 gi©y.

S÷a tiÕt ra thÓ hiÖn râ nhÊt lµ con mÑ kªu Þt Þt, lóc ®ã s÷a b¾t ®Çu tiÕt, lîn con mót chÆt ®Çu vó,hai ch©n tr−íc ®¹p th¼ng vµo bÇu vó, n»m yªn, mót theo ®ît tiÕt s÷a cña lîn mÑ. Sù tiÕt ra dokÝch tè oxytoxin ®−îc tiÕt vµo m¸u, kÝch thÝch tiÕt s÷a cho nªn s÷a ë ngùc tiÕt ra nhiÒu h¬n, tõ®ã cã thÓ ®iÒu chØnh lîn con nhá yÕu bó vó ngùc ®Ó chóng ph¸t triÓn ®ång ®Òu.

Sau thêi gian bó vµi lÇn, lîn con cã ph¶n x¹ bó ®óng vó ®−îc chän lóc ®Çu, con kh¸c kh«ngtranh ®−îc. Thêi gian tiÕt s÷a ng¾n nªn cÇn tr¸nh nh÷ng t¸c ®éng lµm ng¾t qu·ng sù tiÕt s÷acña lîn mÑ vµ bó s÷a cña ®µn con.

Trong nh÷ng ngµy ®Çu lîn bó tõ 15-20 lÇn/ngµy. Mçi lÇn bó l−îng s÷a tiÕt ra kho¶ng 20-40gam.

Sau 8 ngµy tuæi, lîn con cã thÓ t¨ng khèi l−îng gÊp 1,2 - 1,5 lÇn; sau 3 tuÇn tuæi lîn t¨ng gÊp4 lÇn so víi lóc s¬ sinh. §Õn 21 ngµy tuæi lîn lai vµ ngo¹i thuÇn cã thÓ ®¹t tõ 3,5 - 5 kg/con.ë lîn néi do träng l−îng s¬ sinh thÊp: 0,5 - 0,65 kg/con vµ søc tiÕt s÷a thÊp nªn tíi 25 ngµych−a v−ît qu¸ 2,5 - 3 kg/con. V× vËy lÊy khèi l−îng toµn æ lóc 21 ngµy tuæi ®Ó ®¸nh gi¸ kh¶n¨ng cho s÷a cña con mÑ. Lîn lai vµ lîn ngo¹i nu«i ë n−íc ta ®¹t 45-50 kg toµn æ lµ tèt. Lînnéi 25 - 29 kg/æ. Trong 3 ngµy ®Çu s÷a cña con n¸i cã ®ñ dinh d−ìng còng çc chÊt kh¸ngthÓ ®¶m b¶o cho lîn con tr¸nh nhiÔm bÖnh. ChÊt s¾t cã trong s÷a gi¶m dÇn, v× vËy cÇn tiªmchÊt s¾t ®Ó hç trî cho lîn con. Th−êng sau khi ®Î 4 ngµy, tiªm 2cc dextran Fe lo¹i cã hµml−îng 100 mg/cc ®Ó phßng bÖnh thiÕu m¸u.

Sau 21 ngµy nu«i con l−îng s÷a mÑ gi¶m dÇn lîn con l¹i cã nhu cÇu dinh d−ìng cao ®Ó ph¸ttriÓn. V× vËy ph¶i cho lîn con ¨n thªm nh÷ng lo¹t thøc ¨n giµu dinh d−ìng.

2. TËp cho lîn con ¨n sím

TËp cho lîn con ¨n thªm lµ biÖn ph¸p gióp cho lîn mÑ bít hao mßn c¬ thÓ do con bó nhiÒu,b¶o ®¶m çc løa ®Î sau ®Òu ®Æn vµ kh«ng bÞ lo¹i th¶i sím.

TËp cho lîn con ¨n sím cßn lµ çch gi¶m kho¶ng çch gi÷a kh¶ n¨ng cho s÷a cña mÑ víi sùt¨ng tr−ëng cña lîn con kh«ng bÞ ¶nh h−ëng ®Õn sù ph¸t triÓn b×nh th−êng cña lîn con.

Trong ®iÒu kiÖn ch¨n nu«i n−íc ta, nhÊt lµ ®èi víi lîn lai, lîn ngo¹i, cÇn tËn thu l−îng s÷a mÑtrong 21 ngµy nu«i con, nªn viÖc tËp cho lîn con ¨n kh«ng sím tr−íc 21 ngµy tuæi. Thêi giantËp cã thÓ tõ 25 ngµy tuæi trë ®i.

TËp cho lîn con ¨n chia 2 giai ®o¹n:

Giai ®o¹n 1: Lîn con lµm quen víi thøc ¨n.

Thøc ¨n ®Ó ë « nu«i lîn con riªng ®Ó chóng ngöi, liÕm tù do, kh«ng Ðp ¨n, thêi gian nµy lîncon vÉn sèng b»ng s÷a mÑ lµ chÝnh. Giai ®o¹n nµy kÐo dµi 3 ngµy.

Giai ®o¹n 2: TËp cho lîn con ¨n thªm tr−íc khi bó mÑ. Thêi gian tËp kho¶ng 1 tiÕng, ngµy®Çu 2-3 lÇn, sau ®ã t¨ng dÇn thêi gian ë chç tËp ¨n 2-3 tiÕng. Trong khi ®ã vÉn cho lîn mÑ ¨nnh− th−êng lÖ, ¨n xong míi th¶ lîn con vÒ víi mÑ.

Thêi gian tËp ¨n cã thÓ kÐo dµi 20-25 ngµy, nÕu cai s÷a lîn con tõ 50-55 ngµy tuæi. Trongthêi gian nµy lîn con vÉn ®−îc vÒ víi mÑ vµo ban ®ªm.

36

Cã thÓ cai s÷a sím tr−íc 45 ngµy tuæi, ®©y lµ giai ®o¹n chuyÓn tiÕp cÇn ®Æc biÖt chó ý ch¨msãc vµ thøc ¨n ®ñ chÊt.

Lîn con quen ¨n thøc ¨n thªm ngoµi, lîn mÑ gi¶m sè lÇn cho con bó, sù hao mßn c¬ thÓ lînmÑ Ýt bÞ ¶nh h−ëng.

Cho lîn con ¨n thøc ¨n hçn hîp trén s½n dÔ tiªu. Nh−ng ngµy ®Çu lîn con ch−a quen, ¨n ch−ahÕt th× chuyÓn cho lîn mÑ ¨n.

Thøc ¨n cho lîn con cÇn ®ñ chÊt dinh d−ìng, gÇn ®−îc nh− s÷a mÑ, cã ®é ngät thÝch hîp ®ÓkÝch thÝch lîn con ¨n.

Mét c«ng thøc thøc ¨n cho lîn con tËp ¨n th− sau:

Tû lÖ % Tû lÖ %

Bét s¾n

Bét ng«

§−êng

Vi kho¸ng vµ sinh tè

40

15

10

0,5

Bét ç nh¹t

Kh« l¹c

Bét x−¬ng

Muèi

20

10

2

0,5

3. Cai s÷a lîn con

Lîn con ®¹t 7-8 tuÇn tuæi, t¸ch khái mÑ, kh«ng cßn ®−îc bó n÷a.

§èi víi con n¸i, chuyÓn sang chuång kh¸c ®Ó kh«ng nghe tiÕng con hoÆc th¶ chung vµo víin¸i chê phèi.

Cho lîn mÑ ¨n tÊm ng©m vµi ngµy ®Ó gi¶m h¼n tiÕt s÷a. Lîn n¸i ®· c¹n s÷a cho ¨n thøc ¨n ®ñdinh d−ìng, ®Ó l¹i søc vµ chuÈn bÞ phèi gièng, th−êng ®éng dôc l¹i sau cai s÷a 3-5 ngµy, nªncho phèi ngay nÕu lîn kh«ng qu¸ gÇy. CÇn ghi ngµy phèi ®Ó chuÈn bÞ ngµy ®Î cña lîn.

§èi víi lîn con vÉn ®Ó nu«i ë « chuång cò, ¨n khÈu phÇn tËp ¨n trong thêi gian 15-30 ngµy.Sau ®ã chuyÓn sang khÈu phÇn lîn choai. CÇn chó ý víi lîn nu«i lÊy tû lÖ n¹c cao th× t¨ngträng giai ®o¹n ®Çu rÊt quan träng. Lîn lai, lîn ngo¹i lóc 3 th¸ng tuæi ®¹t 15-20 kg lµ tètnhÊt.

Lîn con sau cai s÷a, cã thÓ dån 2 æ cïng thêi gian ®Ó vµo mét « chuång nh−ng ph¶i ®ång ®ÒuvÒ khèi l−îng. Çch nµy ®ì tèn chuång nh−ng lîn l¹ th−êng c¾n nhau, con yÕu bÞ con kháelÊn ¸t, ¨n ®ãi.

Tr−êng hîp nu«i chung 2-3 ®µn ph¶i ®¶m b¶o m¸ng ¨n vµ m¸ng uèng ®ñ. Mçi con cÇn 20cmm¸ng ¨n trë lªn.

Lîn con cÇn ®−îc vËn ®éng ngay tõ lóc 7 ngµy tuæi trong s©n ch¬i cã l¸t g¹ch xi m¨ng. Saucai s÷a cÇn cã chç vËn ®éng réng h¬n, tèt nhÊt lµ s©n cá ®Ó ®−îc ñi ®Êt bæ sung cho c¬ thÓ çcchÊt kho¸ng, vi l−îng mµ lîn thiÕu.

37

III. Çc lo¹i thøc ¨n vµ t¸c dông

Çc gièng lîn cã h−íng s¶n xuÊt kh¸c nhau nhu cÇu dinh d−ìng còng kh¸c nhau.

Gièng lîn néi cã h−íng s¶n xuÊt mì ®ßi hái thøc ¨n nhiÒu chÊt bét ®−êng.

Lîn lai (ngo¹i, néi) lîn ngo¹i thuÇn cã h−íng n¹c-mì vµ n¹c cao, ®ßi hái thøc ¨n cã tû lÖ ®¹mcao ®Ó s¶n sinh ra thÞt.

ChÕ ®é nu«i kh«ng phï hîp víi ®Æc ®iÓm sinh lý cña çc gièng lîn cã h−íng s¶n xuÊt kh¸cnhau sÏ kh«ng thu ®−îc hiÖu qu¶ cao.

Bé m¸y tiªu hãa ph¸t triÓn nhanh ë lîn h−íng mì, lîn tÝch lòy mì sím.

ë lîn h−íng n¹c, bé m¸y h« hÊp vµ tuÇn hoµn ph¸t triÓn nhanh, t¨ng c−êng trao ®æi chÊt ®Ós¶n xuÊt ra thÞt.

Trong hÖ tiªu hãa, lîn h−íng n¹c cã nhiÒu chÊt men ph©n gi¶i chÊt ®¹m tr¸i l¹i ë lîn h−íngmì cã nhiÒu men ph©n gi¶i bét ®−êng h¬n.

§ã lµ sù kh¸c nhau c¬ b¶n trong viÖc sö dông thøc ¨n cho lîn néi, lîn lai vµ lîn ngo¹i thuÇn.

Do môc ®Ých kh¸c nhau, nªn lîn cÇn ®−îc ¨n ®óng, ¨n ®ñ theo tõng giai ®o¹n ph¸t triÓn cñac¬ thÓ. Nh− vËy, lîn míi t¨ng träng nhanh, gi¶m tiªu tèn thøc ¨n, h¹ gi¸ thµnh, ch¨n nu«i cãl·i.

A. Çc lo¹i thøc ¨n dïng trong ch¨n nu«i lîn

KhÈu phÇn thøc ¨n hµng ngµy cña lîn gåm çc chÊt chÝnh sau:

- Tinh bét (Bét ®−êng)

- §¹m (Protein).

- Kho¸ng (§a l−îng, vi l−îng).

- Sinh tè (Vitamin).

Ngoµi ra mét sè chÊt x¬, chÊt bÐo v.v... cÇn cã mét tû lÖ nhÊt ®Þnh trong khÈu phÇn.

a. Tinh bétLµ thøc ¨n c¬ b¶n nhÊt trong ch¨n nu«i lîn, bao gåm: çm, ng«, khoai, s¾n, rØ ®−êng v.v..

ChÊt bét cung cÊp nhiÖt l−îng ®Ó c¬ thÓ ®iÒu hßa, c©n b»ng nhiÖt vµ cung cÊp nhiÖt n¨ng chomäi ho¹t ®éng cña lîn.

¡n nhiÒu tinh bét c¬ thÓ sÏ chuyÓn hãa thµnh mì dù tr÷ lîn bÐo nhanh do tÝch lòy mì.

ThiÕu chÊt bét c¬ thÓ kh«ng hÊp thu ®−îc ®¹m, lîn gÇy nhanh, dÔ kiÖt søc.

Lîn n¸i nÕu ¨n nhiÒu tinh bét, lîn sÏ tÝch lòy nhiÒu mì, nhÊt lµ mì l¸ lµm bµo thai bÞ Ðp, ¶nhh−ëng ®Õn sù ph¸t triÓn cña lîn con, con ®Î ra kh«ng ®Òu, Ýt con.

Nh−ng víi lîn n¸i nu«i con mµ thiÕu tinh bét, lîn mÑ sÏ kh«ng hÊp thu ®ñ chÊt ®¹m ®Ó biÕnthµnh s÷a nu«i con, dÔ dÉn ®Õn bÖnh s−ng vó vµ Ýt s÷a.

Mét sè tÝnh chÊt cña çc s¶n phÈm chøa tinh bét:

Çm: lµ thµnh phÇn chÝnh trong thøc ¨n tinh cña lîn. Trong khÈu phÇn çm chiÕm tû lÖ 40-45% cho lîn lín, cßn lîn con kh«ng qu¸ 25%, lîn ¨n qu¸ nhiÒu çm dÔ bÞ Øa ch¶y.

38

Çm nhanh hót Èm nªn dÔ bÞ mèc, h«i, gi¶m çc chÊt dinh d−ìng vµ vitamin, thµnh thøc ¨n®éc. Çm kh«ng nªn gi÷ l©u qu¸ 1 th¸ng.

Ng«: lµ thøc ¨n nhiÒu tinh bét. Ng« còng kh«ng ®Ó l©u ®−îc dÔ sinh nÊm mèc vµ mÊt çcvitamin nh− vitamin A cã trong ng« vµng.

TÊm: lµ lo¹i tinh bét cã gi¸ trÞ. Cho lîn ¨n sèng, tÊm cÇn ®−îc nghiÒn nhá ®Ó dÔ tiªu. Víilîn con tÊm cÇn ®−îc nÊu chÝn. Lîn ¨n tÊm thÞt ch¾c vµ cã mµu tr¾ng.

Thøc ¨n cñ: s¾n, khoai, dong riÒng tuy cã nhiÒu tinh bét, nh−ng thiÕu mét sè chÊt kh¸c nªnkh«ng thÓ thay thÕ ®−îc tÊm, çm, ng«, trong khÈu phÇn ¨n cña lîn. Cñ th−êng chøa ®éc tènªn khi dïng s¾n t−¬i, khoai t©y ph¶i nÊu chÝn ®Ó tr¸nh ngé ®éc. S¾n bá vá ph¬i kh« h¹n chÕchÊt ®éc vµ dÔ b¶o qu¶n.

Cñ khoai t©y lªn mÇm cã ®éc tè g©y rèi lo¹n thÇn kinh vµ bé m¸y tiªu hãa, cÇn ®−îc luéc chÝnvµ ¨n sè l−îng Ýt.

Çc phô phÈm:

- Bçng r−îu cung cÊp n¨ng l−îng, mét Ýt sè sinh tè vµ ®¹m.

- B· bia cã tinh bét, ®¹m, kho¸ng, sinh tè. Nh−ng kh«ng thÓ thay thÕ thøc ¨n chÝnh. ChñyÕu dïng nu«i lîn thÞt.

- RØ mËt cung cÊp n¨ng l−îng, ®¹m Ýt, kho¸ng nhiÒu. Nh−ng ¨n kh«ng qu¸ 5-10% trongkhÈu phÇn hµng ngµy, nÕu ¨n nhiÒu qu¸ dÔ Øa ch¶y vµ kh¸t n−íc.

- C¬m nguéi vµ thøc ¨n thõa cña ng−êi, l−îng dinh d−ìng kh«ng ®Òu, dÔ bÞ chua. Khi cho¨n ph¶i nÊu l¹i vµ bæ sung thªm ®¹m.

Nhu cÇu tinh bét cho çc lo¹i lîn. Nhu cÇu tinh bét (%)

Lîn con 10-25kg/con

Lîn con 25-50kg/con

Lîn nhì

Lîn çi t¬

Lîn n¸i chöa

N¸i nu«i con

56-62

56-64

58-67

62-68

58-66

56-64

b. Thøc ¨n ®¹m (protein)Trong tinh bét cã mét tû lÖ ®¹m nhÊt ®Þnh, nh−ng ch−a ®ñ ®¸p øng nhu cÇu ®¹m cho çc lo¹ilîn kh¸c nhau.

Thøc ¨n ®¹m gåm cã:

+ §¹m thùc vËt:

- §Ëu t−¬ng cã tû lÖ ®¹m cao, Ýt sinh tè vµ kho¸ng, nhiÒu chÊt bÐo, cÇn ph¶i rang kh« ®Ósö dông.

- Kh« dÇu ®Ëu t−¬ng cã nhiÒu ®¹m.

- B· ®Ëu Ýt ®¹m, cã nhiÒu sinh tè nªn chØ dïng lµm thøc ¨n bæ sung.

- Kh« dÇu l¹c lµ thøc ¨n cã ®¹m cao, thiÕu sinh tè vµ kho¸ng.

39

+ §¹m ®éng vËt: dïng trong ch¨n nu«i chñ yÕu lµ bét ç nguån ®¹m cÇn thiÕt trong khÈuphÇn ¨n cña lîn, v× cã nhiÒu axit amin kh«ng thay thÕ. Nh−ng còng kh«ng thÓ v−ît ¨n qu¸10% trong khÈu phÇn hµng ngµy.

Trong bét ç cã bét ç nh¹t tû lÖ ®¹m cao dïng rÊt phæ biÕn trong ch¨n nu«i lîn.

Bét ç mÆn (x¸c m¾m) cã tû lÖ ®¹m thÊp vµ tû lÖ muèi cao, khi sö dông cÇn tÝnh to¸n sao chol−îng muèi kh«ng qu¸ 0,5% trong khÈu phÇn. Lîn ¨n nhiÒu muèi dÔ bÞ Øa ch¶y.

ChÊt ®¹m gióp t¹o ra çc ph©n tö trong thÞt, x−¬ng, l«ng da, ph¸t triÓn tÕ bµo ®Ó lîn t¨ng trängl−îng c¬ thÓ.

Lîn n¸i cÇn nhiÒu ®¹m ®Ó bµo thai ph¸t triÓn vµ s¶n xuÊt s÷a nu«i con.

§èi víi lîn h−íng n¹c, nhu cÇu ®¹m cÇn cao h¬n ®Ó s¶n xuÊt thÞt.

ChÊt ®¹m do nhiÒu axit amin nh− lizin, metionin, triptophan, acginin, valin v.v... t¹o thµnh.Trong ®¹m ®éng vËt (bét ç, bét t«m v.v...) cã gÇn ®ñ çc axit amin nãi trªn, nh−ng trong ®¹mthùc vËt l¹i thiÕu mét sè axit amin cÇn thiÕt. V× thÕ, trong ch¨n nu«i lîn ng−êi ta th−êng phèihîp c¶ hai lo¹i ®¹m ®éng thùc vËt ®Ó bæ sung cho nhau vµ h¹ gi¸ thµnh thøc ¨n.

Trong thøc ¨n ®¹m, lizin co vai trß quan träng nhÊt. KhÈu phÇn ®ñ lizin lîn t¨ng träng nhanh,hiÖu qu¶ sö dông thøc ¨n tèt vµ chÊt l−îng thÞt cao.

Nhu cÇu ®¹m tiªu hãa (%) trong thøc ¨n hçn hîp cho çc lo¹i lîn

Lo¹i lîn Nhu cÇu ®¹m tiªu ho¸ trongthøc ¨n hçn hîp

Lîn con, lîn tËp ¨n 10-20kg

Lîn choai 21-50kg

Lîn gi÷ gièng 50-100kg

Lîn n¸i t¬

N¸i nu«i con

16-17%

15%

13%

13%

14%

c. ChÊt bÐo cã nhiÒu trong çc lo¹i kh« dÇu: nu«i lîn n¸i kh«ng cho ¨n v−ît qu¸ 7-8%; lîncon kh«ng qu¸ 5% trong khÈu phÇn ¨n hµng ngµy.

d. ChÊt x¬ cã trong çm xay lÉn trÊu, rau, cá, bÌo, lîn ¨n nhiÒu kh«ng tiªu hãa ®−îc, lînchËm lín.

ChÊt x¬ kh«ng nªn qu¸ 7% trong thøc ¨n çc lo¹i lîn.

e. ChÊt kho¸ngRÊt cÇn cho c¬ thÓ lîn. Kho¸ng góp phÇn t¹o tÕ bµo, ®iÒu hßa sù ho¹t ®éng cña çc c¬ quannéi t¹ng, ®ång hãa thøc ¨n ®¹m vµ chÊt bÐo.

ThiÕu kho¸ng n¨ng suÊt thÞt gi¶m, lîn bÞ cßi, c¬ thÓ suy nh−îc, t¹o ®iÒu kiÖn ph¸t sinh çcbÖnh nh− lao, b¹i liÖt.

Çc chÊt kho¸ng gåm 2 nhãm: kho¸ng ®a l−îng vµ kho¸ng vi l−îng.

Kho¸ng ®a l−îng gåm mét sè nh− Ca (canxi) vµ P (l©n), Cl (Clo), Mg (magiª).

Kho¸ng vi l−îng gåm: Ièt, ®ång, s¾t, coban, mangan.

Sè l−îng kho¸ng vi l−îng trong c¬ thÓ lîn cÇn rÊt Ýt nh−ng t¸c dông rÊt lín.

40

Trong thøc ¨n thùc vËt, rau cá t−¬i cã nhiÒu kho¸ng vi l−îng.

Canxi (Ca): Ca cïng víi l©n (P) cÊu t¹o nªn x−¬ng, r¨ng vµ cã trong m¸u, trong tÕ bµo.

Nguån cung cÊp canxi cho lîn th−êng lµ v«i bét (v«i t·) vá sß nghiÒn sèng, mai mùc v.v...

L©n (P): cïng víi Ca gióp cho lîn n¸i dÔ thô thai. T¸c dông cña l©n th−êng c©n ®èi víi Canh− sau:

Ca/P = 1,4 tøc lµ Ca cÇn 15-20g th× P cÇn cã tõ 10-12g (cho khÈu phÇn lîn n¸i).

g. Muèi ¨nGióp tiªu hãa thøc ¨n tèt.

KÝch thÝch tÝnh thÌm ¨n.

Th¨ng b»ng ¸p lùc gi÷a m¸u vµ dÞch tÕ bµo.

Yªu cÇu muèi rÊt Ýt, chiÕm tõ 0,05-1%, 1kg thøc ¨n hçn hîp cÇn 5-10g.

Lîn ¨n mÆn sÏ bÞ ngé ®éc: Øa ch¶y, thËn s−ng.

HiÖn nay, thÞ tr−êng cã b¸n nhiÒu lo¹i thøc ¨n bæ sung gåm: hçn hîp çc kho¸ng ®a l−îng,kho¸ng vi l−îng vµ vitamin. Ng−êi ch¨n nu«i cã thÓ mua vÒ trén víi thøc ¨n hçn hîp.

Nhu cÇu kho¸ng trong thøc ¨n hçn hîp cho çc lo¹i lîn néi, lîn ngo¹i vµ lîn lai nh− sau:(g/kg).

Lo¹i lîn Ca P Muèi % tæng sè

Lîn con

Lîn sau cai s÷a

Lîn t¬ (çi, ®ùc gièng)

N¸i chöa, ®ùc

N¸i nu«i con

1-1,6

0,9-1,6

0,7-1,4

0,9-1,4

0,9-1,4

0,8-1,2

0,7-1,2

0,5-1

0,6-1

0,6-1

0,2-0,4

0,2-0,4

0,2-0,4

0,25-0,5

0,25-0,5

2-3

2-3

1,4-2,8

1,75-2,9

1,75-2,9

h. Çc vitamin

C¬ thÓ lîn cßn cÇn çc lo¹i vitamin ®Ó ph¸t triÒn, sinh s¶n vµ phßng ngõa bÖnh tËt.

Çc vitamin vµo c¬ thÓ lîn qua nguån thøc ¨n hµng ngµy gåm:

Vitannn A cã trong ng« vµng, çm g¹o, çc lo¹i rau cá t−¬i non, trong dÇu gan ç.

ThiÕu vitamin A lîn kh«ng lín, cßi, mÆt s−ng (nh×n qu¸ng gµ) m¾t kh«, lîn ®i ®øng xiªu vÑo,ch©n cøng ®¬, nhÊt lµ ch©n sau.

Lîn n¸i: ThiÕu vitamin A dÔ bÞ n©n sæi, lîn con Øa ch¶y chÕt dÇn.

Vitamin B: chñ yÕu lµ B1 vµ B2. Nh÷ng vitamin nµy cã trong çm g¹o, bét ç, bét ®ç t−¬ng,l¹c, çc lo¹i men, b· bia r−îu.

Vitamin B1 cã t¸c dông tham gia ®ång hãa thøc ¨n bét ®−êng.

ThiÕu vitamin B1-B2 lîn ¨n Ýt, xuèng c©n, ch©n ®i kh«ng v÷ng; lîn yÕu ch©n sau, thai yÕu,bµo thai chÕt.

Vitamin B2 chñ yÕu lµ ®ång hãa thøc ¨n ®¹m.

41

Vitamin D: cã t¸c dông ®ång hãa Ca vµ P.

ThiÕu vitamin D lîn con gÇy yÕu, khíp x−¬ng s−ng, x−¬ng mÒm lµm lîn qïe, lª trªn ®Çu gèihai ch©n tr−íc, kªu la vµ mÆt s−ng phï.

§Ó gi¶i quyÕt thiÕu vitamin D ngoµi viÖc cho ¨n thªm dÇu ç thu, lîn cÇn ®−îc th¶ n¬i s©nch¬i cã ¸nh n¾ng chiÕu vµo (kho¶ng 1 giê buåi s¸ng tõ 7g30-8g30).

Vitamin E: quan träng ®èi víi lîn sinh s¶n.

ThiÕu vitamin E bµo thai chÕt, thai kh«, thiÕu s÷a ë n¸i nu«i con.

§èi víi lîn ®ùc thiÕu vitamin E tinh trïng kÐm, phèi Ýt ®Ëu thai.

Vitamin E cã trong thãc mÇm, çm, ng«, kh« dÇu.

Trong dinh d−ìng nhÊt lµ lîn n¸i, lîn con, çc lo¹i vitamin A-D-E cÇn chó ý h¬n c¶. Trªn thÞtr−êng ®· cã b¸n çc lo¹i vitamin bæ sung nµy cho çc lo¹i lîn.

i. Rau xanh

Lµ nguån bæ sung çc vitamin. Rau xanh gióp ®iÒu hßa bé m¸y tiªu hãa, h¹n chÕ ®−îc t¸obãn.

Lîn n¸i rÊt cÇn rau xanh ®Ó ®¶m b¶o ®ñ çc vitamin, kho¸ng cho bµo thai ph¸t triÓn vµ t¹o s÷acho con.

ThiÕu rau lîn n¸i ®Î kÐm, dÔ bÞ lo¹i th¶i sau 2-3 løa ®Î, phèi gièng Ýt chöa, ®Î con khã, sè conÝt.

L−îng rau xanh chiÕm b»ng mét nöa khÈu phÇn ¨n (lîn lai, lîn ngo¹i) tÝnh theo khèi l−îngkhÈu phÇn hçn hîp tinh cña lîn ¨n hµng ngµy. Lîn n¸i néi cã thÓ ¨n rau xanh tíi 2/3 tÝnhtheo khèi l−îng thøc ¨n tinh hµng ngµy.

k. N−íc uèng

Çc bé phËn trong c¬ thÓ lîn n−íc chiÕm tõ 35-70%.

Lîn n¸i nu«i con rÊt cÇn n−íc ®Ò s¶n xuÊt s÷a. Cho ¨n thøc ¨n hçn hîp kh« cÇn cã n−íc ®Çy®ñ bªn c¹nh, lîn võa ¨n võa uèng vµ ¨n ®−îc nhiÒu. Còng cã thÓ hßa n−íc vµo thøc ¨n ë d¹ngsÒn sÖt, lîn rÊt thÝch ¨n (1 kg thøc ¨n hçn hîp cho thªm 1-1,5 lÝt n−íc).

N−íc cho lîn uèng cÇn s¹ch sÏ, ®Çy ®ñ, hµng ngµy thay n−íc kh¸c.

Nhu cÇu n−íc cña çc lo¹i lîn:

Lîn 20-25 kg 4 lÝt/ngµy.

26-50 kg 7 lÝt/ngµy.

50 kg trë lªn 10 lÝt/ngµy.

42

B. X©y dùng khÈu phÇn ¨n cho lîn

Muèn x©y dùng khÈu phÇn ¨n cho lîn, ta cÇn biÕt:

1. Nhu cÇu dinh d−ìng

Nhu cÇu dinh d−ìng cña çc lo¹i lîn nh− n¨ng l−îng, protein(®¹m) chÊt kho¸ng Ca (canxi) vµP (phèt pho), chÊt x¬... vµ thµnh phÇn dinh d−ìng cña çc lo¹i thøc ¨n (xem b¶ng phô lôc).

Sau ®©y lµ nhu cÇu dinh d−ìng cña çc lo¹i lîn.

Lo¹i lîn

Lîn con

Nhu cÇu dinhd−ìng

10-25kg 25-50kg

Lîn nhì Lîn n¸i t¬ N¸i chöa Nu«icon

protein tiªuhãa%

Bét ®−êng%

Ca%

P%

X¬%

17

56-62

1-16

0,8-1,2

3-7

15-17

56-64

0,9-1,6

0,7-1,2

3-7

14

58-67

0,9-1,5

0,5-1,1

3-7

12

62-68

0,7-1,4

0,5-1

3-7

13-14

56-64

0,9-1,4

0,6-1

3-7

14-15

56-64

0,9-1,4

0,6-1

3-7

2. TÝnh to¸n khÈu phÇn thøc ¨n hçn hîp

§Ó tÝnh ®óng khÈu phÇn thøc ¨n hçn hîp cho çc lo¹i lîn phï hîp víi nhu cÇu ph¸t triÓn cñachóng, cã thÓ chia thøc ¨n vµo ba nhãm A,B,C.

Thøc ¨n nhãm A: Lµ thøc ¨n giµu n¨ng l−îng, chñ yÕu gåm çc chÊt bét ®−êng: çm, ng«,tÊm, rØ ®−êng, çc lo¹i cñ nh− khoai lang, khoai t©y, s¾n, dong riÒng v.v...

Lo¹i thøc ¨n nµy mçi ®Þa ph−¬ng mçi kh¸c. Vïng nói, trung du th× nhiÒu s¾n, cñ dong, vïng®ång b»ng trång lóa: nhiÒu g¹o, tÊm, vïng ven b·i: nhiÒu ng«, c©y lÊy cñ v.v. Ng−êi ch¨nnu«i c¨n cø vµo thøc ¨n s½n cã ë ®Þa ph−¬ng mµ hçn hîp sao cho cã lîi nhÊt. VÝ dô: vïng®ång b»ng B¾c bé cã thÓ cã hçn hîp sau:

Çm: 50-55%

Ng« 25%

S¾n 20%(s¾n kh«ng bao giê dïng qu¸ 30%)

Còng cã thÓ bít 5-10% çm, t¨ng tû lÖ s¾n thªm 5-10% (nh−ng kh«ng mét thøc ¨n nµo trongba lo¹i kÓ trªn chiÕm v−ît tû lÖ 2/3.

Thøc ¨n nhãm B: Lµ thøc ¨n ®¹m nh− bét ç, bét t«m, kh« dÇu l¹c, kh« dÇu ®Ëu t−¬ng v,v...Trong ch¨n nu«i lîn n¸i, lîn con, thøc ¨n ®¹m cã vÞ trÝ rÊt quan träng. ThiÕu ®¹m lîn chËmlín, s÷a Ýt, ®éng dôc kh«ng ®Òu, ®Î con Ýt vµ dÔ m¾c nhiÒu bÖnh. Tr¸i l¹i, thõa ®¹m th× l·ngphÝ, gi¸ thµnh thøc ¨n cao, cã tr−êng hîp cßn g©y cho thÞt cã mïi tanh nh− khi cho ¨n nhiÒubét ç. V× vËy, cÇn tÝnh to¸n chÝnh x¸c tû lÖ ®¹m trong khÈu phÇn, võa ®Ó h¹ gi¸ thµnh còngnh− bæ sung dinh d−ìng cho nhau. Ng−êi ta th−êng hçn hîp hai lo¹i ®¹m ®éng vËt vµ thùcvËt. VÝ dô: hçn hîp bét ç víi kh« dÇu l¹c hoÆc kh« dÇu ®Ëu t−¬ng.

43

Trong thøc Æn bét ®−êng còng cã chÊt ®¹m, nh−ng víi tû lÖ thÊp. VÝ dô: trong g¹o tÎ cã 6,7%trong ng« vµng cã 6,9% trong khi ®ã kh« l¹c Ðp m¸y cã tíi 39% bét ç lo¹i 1 cã 48,6% ®¹m.

Thøc ¨n nhãm C : Lo¹i thøc ¨n nµy kh«ng cÇn sè l−îng nhiÒu, th−êng kho¶ng 3% (3kg trong100kg thøc ¨n hçn hîp). §ã lµ kho¸ng ®a l−îng nh− can xi, phèt pho v.v vµ çc vitamin.Ngµy nay, nhiÒu c¬ së chÕ biÕn thøc ¨n gia sóc ®· s¶n xuÊt lo¹i thøc ¨n nµy b¸n trªn thÞtr−êng, víi çc tªn gäi premic kho¸ng, premic vitamin, premic hçn hîp kho¸ng-vitamin.Ng−êi ch¨n nu«i cã thÓ mua vÒ hçn hîp víi hai lo¹i thøc ¨n A vµ B.

Ph−¬ng ph¸p tÝnh to¸n thøc ¨n hèn hîp theo tû lÖ ®¹m.

a. Çch tÝnh 1. VÝ dô:

+ Thøc ¨n nhãm A cã: Çm, ng«, tÊm, tû lÖ trén nh− sau:

Çm: 40%

Ng«: 40%

TÊm: 20%

100%

Xem tû lÖ ®¹m cã trong thøc ¨n trén trªn lµ bao nhiªu råi lÊy sè b×nh qu©n: (xem phô lôc vÒthµnh phÇn dinh d−ìng thøc ¨n gia sóc)

Trong çm g¹o cã: 9,6% ®¹m tiªu hãa

Bét ng« tÎ: 6,9%

TÊm: 7,6%

B×nh qu©n ta cã: 24,1 : 3 = 8,03 gÇn b»ng 8%

+ Thøc ¨n nhãm B cã 2 thø: Bét ç, kh« dÇu l¹c. Trén theo tû lÖ sau:

Bét ç lî: 35% .

Kh« dÇu l¹c: 65%

Tû lÖ ®¹m trong 2 lo¹i trªn cã:

Bét ç lî: 39,5% ®¹m

Kh« dÇu l¹c: 39% ®¹m

B×nh qu©n = 39%

+ Thøc ¨n nhãm C cã thÓ trén theo tû lÖ sau:

Bét x−¬ng: 40%

V«i t·: 30%

Muèi: 20%

Sun ph¸t manhª 10%

Thøc ¨n nhãm C chØ dïng tèi ®a lµ 3% trong khÈu phÇn thøc ¨n hçn hîp cho lîn nªn cã thÓrót bít thøc ¨n chÝnh 2kg vµ thøc ¨n ®¹m 1kg ®Ó thay b»ng 3kg thøc ¨n bæ sung kho¸ng nµy.

Tr×nh tù hçn hîp sau:

Víi çc thøc ¨n trªn, cÇn 1 khÈu phÇn cã tû lÖ ®¹m tiªu hãa 15% ®Ó nu«i lîn con cai s÷a.Çch lµm nh− sau:

- Ghi nhu cÇu thøc ¨n ®¹m cÇn cã lµ 15% (xem s¬ ®å)

- Ghi tû lÖ ®¹m cã thøc ¨n nhãm B lµ 39% sang phÝa d−í

- Trõ xem thõa hay thiÕu, ë ®©y lµ thõa: 39-15=24. Ghi

- Céng cét bªn tay ph¶i: 24 + 7=31 råi lÊy çc sè liÖu tkhi trén.

- LÊy sè 24 chia cho 31 x 100 ®Ó biÕt sè l−îng thøc ¨n31 x 100 ®Ó lÊy sè l−îng ®¹m cÇn cã:

24 : 31 x 100 = 71,4

7 : 31 x 100 = 22,5

Nh− vËy, nhu cÇu thøc ¨n nhãm A cÇn cã lµ 77,41kg

Nhu cÇu thøc ¨n nhãm B cÇn cã lµ 22,58kg

Cuèi cïng, bít 2kg thøc ¨n nhãm A ®Ó thay vµo thøc ¨nthay vµo thøc ¨n nhãm C

LÊy sè trßn 100kg thøc ¨n hçn hîp gåm:

75 kg thøc ¨n nhãm A

22 kg thøc ¨n nhãm B

3 kg thøc ¨n nhãm C

100 kg

b. Çch tÝnh 2:

Còng víi l−îng ®¹m tiªu hãa cã trong thøc ¨n nhãm A l

CÇn x©y dùng mét khÈu phÇn ¨n cã tû lÖ ®¹m tiªu hãa 1

Gäi thøc ¨n A lµ x

Gäi thøc ¨n ®¹m B lµ y

Ta cã ®¼ng thøc:

x + y = 100

L−îng ®¹m tiªu hãa cã trong thøc ¨n A lµ 8% vµ thøc ¨n

Yªu cÇu ®¹m cña khÈu phÇn x©y dùng lµ 15%

8% 24%

15% +

39% 7%

31%

- Ghi tû lÖ ®¹m cã ë thøc ¨nnhãm A = 8% ë phÝa trªnbªn tr¸i.

- Trõ cho tû lÖ ®¹m cÇn cãlµ 15% xem thõa hay thiÕu.8 - 15 = - 7, thiÕu 7% ghiphÝa d−íi bªn ph¶i.

44

i bªn tr¸i.

sè 24 lªn phÝa trªn bªn ph¶i.

rªn ®Ó tÝnh sè l−îng thøc ¨n cÇn thiÕt

nhãm A vµ lÊy sè 7 chia cho tæng sè

1

8

nhãm C, bít 1kg thøc ¨n nhãm B ®Ó

µ 8% vµ B lµ 39%.

5%

®¹m B lµ 39%

45

Ta cã ph−¬ng tr×nh:

x.8% + y.39% = 15%

= 0,08x + 0,39y = 15 (1)

NÕu khÈu phÇn lµ 100% thøc ¨n A th× l−îng ®¹m tiªu ho¸ sÏ lµ:

0,08.100 = 0,08(x + y) = 8 kg ®¹m tiªu hãa

= 0,08x + 0,08y = 8 (2)

Ta lËp ph−¬ng tr×nh bËc 1 cã 2 Èn sè:

0,08x + 0,39y = 15

0,08x + 0,08y = 8

Gi¶i ph−¬ng tr×nh trªn b»ng mét phÐp trõ, ta cã:

0x + 0,31y = 7

y = 7/0,31 = 22,58 = 23kg

Nh− vËy thøc ¨n bæ sung B sÏ lµ: 23kg vµ thøc ¨n lo¹i A sÏ lµ 77 kg.

Bít thøc ¨n A, B ®Ó thay thÕ thøc ¨n C, ta cã:

Thøc ¨n A: 75 kg

Thøc ¨n B: 22 kg

Thøc ¨n C: 3 kg

Mét sè c«ng thøc hèn hîp thøc ¨n dïng cho çc lo¹i lîn

C«ng thøc 1

Çc lo¹i lînLo¹i thøc ¨n (%)

Lîn con tËp ¨n Lîn choai, lîn n¸ichöa

Lîn n¸i nu«i con

Bét ng«

Çm g¹o lo¹i 1

Kh« dõa

Bét ç lî

Bét x−¬ng

V«i t·

Muèi

Sunf¸t manhª

34

22

23

18

1,2

0,9

0,6

0,3

40

26

17

14

1,2

0,9

0,6

0,3

37

24

20

16

1,2

0,9

0,6

0,3

N¨ng l−îng 1kg T.¡ cã.

§¹m tiªu ho¸%

2783 Kcal

16%

2651 Kcal

14%

2673 Kcal

15%

= 3 = 3 = 3

46

C«ng thøc 2

Çc lo¹i lînLo¹i thøc ¨n(%)

Lîn con tËp ¨n Lîn choai, lîn n¸i chöa Lîn n¸i nu«i con

Bét ng«

Çm lo¹i 1

Bét ç lî

Kh« dÇu l¹c

Kh« dÇu ®ç t−¬ng

(Bét x−¬ng

V«i bét

Muèi

Sunf¸t manhª)

43

29

6

10

9

47

32

5

7

6

45

30

5

9

8

N¨ng l−îng 1kg T¡ cã:

§¹m tiªu ho¸%

2789 Kcal

16%

2638 Kcal

14%

2773 Kcal

15%

C«ng thøc 3



Bét ng«

Çm g¹o lo¹i 1

Bét s¾n kh«

Bét ç lî

Kh« dÇu l¹c


(Bét x−¬ng

V«i bét

Muèi

Sunf¸t manhª)

34

17

17

4

19

6

37

19

18

3

15

5

35

18

18

4

17

5


§¹m tiªu ho¸%

2886 Kcal

16%

2852 Kcal

14%

2789 Kcal

15%

= 3

= 3 = 3= 3

= 3 = 3

47

C«ng thøc 4



Çm g¹o lo¹i 1

Bét ng«

Bét ç lî

Kh« dÇu l¹c

(Bét x−¬ng

V«i bét

Muèi

Sunf¸t manhª)

43

29

10

15

45

32

7

13

45

30

8

14


§¹m tiªu ho¸%

2886 Kcal

16%

2852 Kcal

14%

2789 Kcal

15%

c. KhÈu phÇn thøc ¨n cho çc lo¹i lîn

L−îng thøc ¨n hçn hîp dïng hµng ngµycho lîn lai, lîn ngo¹i

Khèi l−îng lîn Tuæi Thøc ¨n hçn hîp (kg/ngµy)

Lîn tËp ¨n, lîn choai

10 kg

25 kg

30 kg

50 kg

60 kg

100 kg

N¸i chöa 150 - 180 kg

N¸i nu«i con 200 kg

N¸i t¬ 150 - 180 kg

2 - 3 th¸ng tuæi

3 - 5 th¸ng tuæi

6 - 9 th¸ng tuæi

0,600

1,200

1,500

2,000

2,300

3,500

3,000

5 - 5,500

2,5 - 3

= 3 = 3= 3

48

L−îng thøc ¨n hçn hîp cho lîn n¸i néi (Ø, Mãng Çi)

L−îng thøc ¨n theo thêi kú (kg/ngµy)Khèi l−îng lîn n¸i (kg)

Chöa kú 1 Chöa kú 2 Nu«i con

30-40

50

60

70

80

90

100

0,7

0,75

0,80

0,85

0,90

0,95

1,00

0,8

0,85

0,90

0,95

1,00

1,00

1,05

2,7

2,85

3,00

3,15

3,30

3,35

3,45

Ngoµi ra, cho ¨n thªm rau xanh, tïy theo khèi l−îng c¬ thÓ vµ thêi kú kh¸c nhau, cã thÓ chotõ 2-4kg/ngµy.

Víi ph−¬ng thøc ch¨n nu«i truyÒn thèng, thøc ¨n ch¨n nu«i g¾n bã víi mïa vô, víi s¶n phÈmchÝnh cña tõng ®Þa ph−¬ng vµ víi gi¸ c¶ kh¸c nhau cña thÞ tr−êng...V× vËy cÇn cã nh÷ng khÈuphÇn phï hîp víi ®iÒu kiÖn ®ã, vÉn b¶o ®¶m nhu cÇu cña lîn n¸i vµ lîn con.

C¨n cø vµo thùc tÕ ng−êi nu«i cã thÓ tù phèi hîp çc lo¹i thøc ¨n nh− sau: (lîn ®ùc, n¸i vµ lînchoai).

49

C«ng thøc 1: G¹o lµ chÝnh

Nguyªn liÖu thøc ¨n chÝnhLo¹i thøc ¨n(%)

G¹o G¹o + ng« G¹o + s¾n G¹o + ng« +s¾n

G¹o

Çm lo¹i 1

Bét ng«

S¾n kh«

Kh« dÇu l¹c

Bét ç

Bét x−¬ng

Bét vá sß

Muèi

Premic vitamin

MÐtionin

Lizin

60

20

-

-

15

2

1

1,5

0,5

100g

50g

-

40

20

18,5

-

15

3

2

1

0,5

150g

50g

-

40

20

-

16,5

15

5

2

1

0,5

150g

50g

-

40

20

10

10

15

2

1

1,5

0,5

150g

50g

100g

50

C«ng thøc 2: S¾n kh« lµ chÝnh

Nguyªn liÖu thøc ¨n chÝnhLo¹i thøc ¨n(%)

S¾n S¾n + ng« S¾n + g¹o +çm

S¾n+g¹o+ng«+çm

S¾n kh«

Bét ng«

G¹o

Çm

Kh« l¹c

Bét ç

Bét m¸u

Bét x−¬ng

Muèi

Premic vitamin

MÐtionin

69,5

-

-

-

15

8

4

3

0,5

150g

50g

48,5

25

-

-

15

6

2

3

0,5

150g

50g

43,5

-

20

10

15

6

2

3

0,5

150g

50g

37.5

15

14

7

15

6

2

3

0,5

150g

50g

C«ng thøc 3: Ng« lµ chÝnh

Nguyªn liÖu thøc ¨n chÝnhLo¹i thøc ¨n (%)

Ng« Ng« + s¾n

Ng«

S¾n kh«

Çm

Kh« l¹c

Bét ç

Bét x−¬ng

Muèi

prÐmic vitamin

MÐtionin

Lizin

79,5

-

-

13

4

3

0,5

150g

50g

50g

50,5

25,0

-

15

6

3

0,5

150g

-

-

51

KhÈu phÇn cho lîn n¸iLo¹i thøc ¨n (%)

N¸i chöa kú 1 Chöa kú 2 vµ nu«i con

Ng«

G¹o

Çm

Kh« dÇu ®Ëu t−¬ng

Bét ç

V«i

Muèi

Rau xanh (kg)

40

24

24

9

1

1,5

0,5

1,5

40

19

19

18

2

1,5

0,5

2,0

Lîn n¸i ngµy ¨n hai b÷a chÝnh (thøc ¨n tinh), víi khèi l−îng 1,6kg/ngµy (chöa kú 1) vµ2,6kg/ngµy (chöa kú 2 vµ nu«i con).

Lîn con ngµy ¨n 3 b÷a chÝnh (thøc ¨n tinh) vµ mét b÷a phô vµo ban ®ªm.

52

Ch−¬ng V

CHUåNG LîN N¸I

I. yªu cÇu cHUNG vÒ x¢y DùNG CHUåNG

1. §Þa ®iÓm

NÕu nu«i 5-10 n¸i ho¨c h¬n, ®Þa ®iÓm cÇn chän:

Khu ®Êt cao r¸o, yªn tÜnh. Kh«ng lµm chuång trªn ®åi cao, kh«ng c©y cèi, n¾ng nãng hoÆcn¬i Èm thÊp, lîn dÔ bÞ nhiÔm bÖnh. Tèt nhÊt lµ n¬i cã v−ên, ao, xung quanh kh«ng cã chÊtth¶i hoÆc n−íc th¶i ch¶y qua hay ø ®äng.

- Giao th«ng thuËn lîi ®Ó mua vËt dông vµ b¸n s¶n phÈm.

- Cµng gÇn n¬i cã nguån thøc ¨n cµng tèt: vïng s¶n xuÊt lóa g¹o, vïng trång ng«, s¾n,khoai v.v...

2. H−íng chuång

Chuång nu«i lîn cÇn cã ¸nh n¾ng chiÕu räi vµo buæi s¸ng, kh«ng bÞ h¾t n¾ng vµo buæi chiÒu,tr¸nh m−a h¾t vµ giã b¾c lóc mïa rÐt.

Nh− vËy nÕu chuång mét d·y mÆt tr−íc h−íng §«ng-Nam, nÕu chuång 2 d·y, x©y theo h−íngNam-B¾c.

Chuång cã s©n ch¬i h−íng §«ng dïng nu«i lîn con, n¸i nu«i con vµ n¸i chöa.

Chuång cã s©n h−íng T©y dïng nu«i n¸i t¸ch con, n¸i t¬ vµ nu«i lîn thÞt.

PhÝa tr−íc s©n chuång trång c©y che n¾ng.

Chuång cÇn cã ¸nh n¾ng buæi s¸ng võa s¸t trïng « chuång, võa t¹o sinh tè D3 gióp lîn sinhtr−ëng vµ ®ång hãa canxi (Ca) vµ l©n (P).

N¾ng ban chiÒu th× t¸c dông ng−îc l¹i lµm cho lîn mÖt, thë nhiÒu, hay bÞ bÖnh mÒm x−¬ng,con ®Î ra ch©n yÕu.

3. DiÖn tÝch chuång cho tõng lo¹i lîn (n¬i nu«i tõ 5-10 n¸i).

Lîn n¸i sai cai s÷a, chê phèi: 1,2-1,5 m2/con,

Lîn çi 4-6 th¸ng tuæi: 1-1,2 m2/con.

Lîn n¸i chöa, n¸i t¬ 6 th¸ng tuæi trë lªn: 3 m2/con.

Lîn n¸i nu«i con: 6 m2/con.

Lîn con cßn bó mÑ 3 m2/®µn(®µn 6-8-10 con/æ)

53

- DiÖn tÝch s©n ch¬i:

Trªn mét ®Çu lîn

S©n cã l¸t S©n cá

Lîn n¸i nu«i con

Lîn con theo mÑ

Lîn choai 3-5 th¸ng tuæi, 6-8 con

6 m2

3 m2

15-18 m2

II. NH÷NG YÕU Tè CÇN CHó ý KHI X¢Y DùNG CHUåNG

1. VËt liÖu x©y dùng

Chuång x©y dùng b»ng g¹ch, m¸i lîp b»ng tranh tre l¸ th× m¸t vÒ mïa hÌ, Êm vµo mïa ®«ng.

Lîp m¸i b»ng ngãi vµ m¸i xi m¨ng th× bÒn nh−ng nãng vµ tèn h¬n.

Tïy nguyªn vËt liÖu x©y dùng, cã thÓ khÊu hao tõ 5-15 n¨m.

2. NÒn chuång

CÇn cao h¬n mÆt ®Êt kho¶ng 20cm, cao qu¸ lîn dÔ ng· quÌ.

NÒn chuång kh«ng bÞ ®äng n−íc. CÇn cã ®é nghiªng nÒn tõ 2-3% vÒ phÝa cã r·nh tho¸t n−ícvµ ph©n.

G¹ch l¸t nÒn cÇn giµ vµ ph¼ng. Tèt nhÊt lµ l¸ng xi m¨ng çt vµng ®Çm kü. §é dµy kho¶ng10cm.

Kh«ng l¸ng bãng nÒn chuång, nªn kÎ « nhá hoÆc lµm nh¸p, tr¸nh tr¬n trùît, lîn chöa cã thÓtr−ît ng· x¶y thai, lîn n¸i, lîn con cã thÓ bÞ sai khíp, g·y ch©n.

Chuång l¸t nÒn g¹ch hay ®æ xi m¨ng, cÇn chèng l¹nh b»ng lãt r¬m vµ lu«n thay míi. Lîn n¸inu«i con cã thÓ lµm sµn gç, ®ñ cho lîn mÑ n»m vµ cho con bó b»ng 1/4-1/3 nÒn chuång.

3. S©n ch¬i ®Ó vËn ®éng

Chuång lîn n¸i cÇn cã s©n ch¬i ®Ó vËn ®éng.

Lîn n¸i chöa cã vËn ®éng míi tr¸nh ®−îc bÖnh sãt nhau, khã ®Î lîn con tr¸nh bÖnh thiÕum¸u.

DiÖn tÝch s©n ch¬i cho lîn mÑ vµ lîn con th−êng gÊp 4-5 lÇn « chuång nu«i. S©n ch¬i th−êng®Ó cá.

S©n ch¬i nhá th× l¸ng nÒn, tr¸nh lîn con ®µo dòi mÊt vÖ sinh. Trång c©y lÊy bãng m¸t cho s©nch¬i.

4. R·nh n−íc tiÓu, n−íc röa chuång

M−¬ng r·nh bao quanh chuång: réng tõ 25-30cm vµ s©u theo ®é dèc ra hè chøa ph©n tõ 10-15cm. CÇn cã hè ga nhá mçi ®Çu chuång, c¹nh 40cm vµ s©u 50cm ®Ó cÆn l¾ng l¹i vµ hµngtuÇn dän 1 lÇn .Chuång 2 d·y cÇn 4 r·nh: Hai r·nh nhá bªn trong däc hµnh lang vµ 2 r·nh däc ngoµi chuång.

54

R·nh hµnh lang phÝa trong nhá, ®Ó tho¸t n−íc. KÝch th−íc 10cm chiÒu réng vµ 8-10cm chiÒus©u.

R·nh phÝa ngoµi réng 20cm, s©u 10cm vµ dèc vÒ phÝa hè chøa 50cm x 50cm x 50cm.

5. Hè ñ ph©n

Nu«i lîn víi quy m« 5-10 con n¸i hoÆc 20-30 lîn thÞt, cÇn cã hè ñ ph©n riªng, hè n−íc th¶iriªng, tr¸nh l·ng phÝ. Ph©n ñ hoai bãn v−ên rau, c©y qu¶, thøc ¨n nu«i ç vµ tr¸nh « nhiÔmm«i tr−êng. Ph©n cßn lµm bioga ®Ó lÊy h¬i th¾p s¸ng vµ ®un nÊu.

Lîn n¸i b×nh qu©n mçi ngµy s¶n xuÊt sè l−îng ph©n nguyªn vµ n−íc tiÓu sau:

Lîn çi 15 - 50kg cho 1 - 2kg ph©n vµ 1 - 1,5 lÝt n−íc tiÓu/ngµy.

Lîn n¸i t¬ 50-90kg cho tõ 5-8kg ph©n vµ 2-4 lÝt n−íc tiÓu/ngµy.

Lîn n¸i nu«i con vµ ®µn con cã thÓ cho tõ 10-15kg kÓ c¶ ®én r¬m, r¹ lãt chuång vµ n−íc tiÓutõ 5-7 lÝt/ngµy.

Ph©n cÇn ®−îc ñ tr−íc khi dïng trong hè ph©n riªng. Hè cÇn cã m¸i che, gÇn hè n−íc tiÓu ®ÓtiÖn móc n−íc t−íi cho ph©n nhanh môc.

ThÓ tÝch hè ph©n ®−îc tÝnh theo sè ph©n cã hµng ngµy cña lîn nu«i vµ chÊt l−îng chuång.

6. T−êng chuång

V¸ch ng¨n çc « cao 1-1,2m; v¸ch phÝa tr−íc, sau cã cöa ra vµo ®Ó quÐt dän vµ th¶ lîn ra s©n.PhÝa trªn v¸ch sau cã phªn che tr¸nh giã, n¾ng m−a. Riªng ®èi víi lîn n¸i nu«i con, cßn ®Ókh«ng bÞ l¹nh do thêi tiÕt thay ®æi.

§èi v«i chuång hai d·y th× hai ®Çu håi x©y kÝn, cã cöa ®ãng.

Cöa « chuång: Lîn hay gËm nªn cöa ph¶i ch¾c. Tèt nhÊt lµ b»ng song s¾t lo¹i 10-12 li.

55

7. M¸ng ¨n: (xem h×nh vÏ)

56

III. MéT Sè KiÓU ChuåNG

1. KÝch th−íc çc lo¹i chuång

Chuång mét m¸i:

ChiÒu cao cña m¸i tíi ®Ønh 3m

ChiÒu cao m¸i phÝa sau: 1,8-2m

ChiÒu ngang cña chuång: 2,8-3m

Chuång hai m¸i:

ChiÒu cao nãc 4-4,5m

ChiÒu cao hai m¸i phÝa d−íi 2,5m

ChiÒu ngang 6,8-7m

Hµnh lang gi÷a chuång 1,2m

(Xem çc kiÓu chuång lîn nu«i n¸i)

2. Chuång mét m¸i

Th−êng b»ng vËt liÖu rÎ tiÒn nh− tranh, tre, nøa l¸, khÊu hao nhanh.

Chuång mét m¸i th−êng ®Ó nu«i víi sè n¸i tõ 5-10 con vµ lîn thÞt 20-30 con.

Chuång mét m¸i tho¸ng phÝa tr−íc, dÔ dän vÖ sinh, bÖnh khã l©y lan.

57

Chuång mét m¸i lîp l¸ hoÆc ngãi

58

59

3. Chuång hai m¸i

Th−êng x©y g¹ch v÷ng ch¾c h¬n, khÊu hao l©u h¬n vµ cho ch¨n nu«i quy m« lín h¬n.

Chuång hai m¸i tiÖn ch¨m sãc cho ¨n uèng, do lîn nhèt hai bªn ®ì tèn c«ng ®i l¹i. Lîn Ýt bÞx¸o ®éng, sau khi ®ãng cöa hai ®Çu chuång.

Chuång hai m¸i m¸t h¬n, tr¸nh ®−îc m−a h¾t. Cã ®iÒu bÊt lîi v× nu«i tËp trung nªn dÔ nhiÔmbÖnh nhÊt lµ bÖnh giun s¸n.

60

61

4. VÖ sinh chuång vµ thêi gian ch¨m sãc lîn

VÖ sinh chuång tr¹i lµm tèt tr¸nh ®−îc çc bÖnh l©y lan, nhÊt lµ khi nu«i 5-10 n¸i hoÆc h¬ncïng víi ®µn con.

Hµng ngµy c«ng t¸c vÖ sinh cÇn theo mét thêi gian biÓu nhÊt ®Þnh.

Buåi s¸ng: tõ 7giê - 11 giê.

- KiÓm tra ®µn lîn, ph¸t hiÖn sù kh¸c th−êng.

- Cho lîn ¨n sím - ¨n Ýt: 7g30 - 8g30

- §æ n−íc cho lîn uèng

- Dän chuång: 8g30 - 10g

- Cho lîn ra s©n Øa ®¸i, ®ãng cöa chuång, vøt bá chÊt ®én chuång ®· −ít bÈn.

- QuÐt chuång, hãt ph©n bá ra ngoµi « chuång.

- Röa s¹ch m¸ng ¨n vµ m¸ng uèng.

- Cho lîn ¨n b÷a tr−a: 10g00 - 11g

- Thay vµ thªm n−íc uèng.

- Cho ¨n rau xanh: 12g

NghØ tr−a .

Buåi chiÒu:

- Cho ¨n chiÒu: 15g - 15g30

- Mïa ®«ng ¨n sím h¬n 30 phót so víi mïa hÌ.

- Thay vµ thªm n−íc uèng.

- Dän chuång hãt ph©n, t¾m tr¶i cho lîn: 15g30 - 16g30

- Bá r¬m r¹ vµo chuång n¸i nu«i con.

- Th¶ çc phªn cöa xuèng: 17g - 17g30 .

Lîn dÔ t¹o ®−îc ph¶n x¹ cã ®iÒu kiÖn víi viÖc ch¨m sãc vµ nu«i d−ìng, thùc hiÖn çc viÖctrªn cÇn ®óng giê kh«ng tïy tiÖn. Lµm sím hoÆc muén, gi¶m c«ng viÖc cÇn lµm ®Òu ¶nhh−ëng ®Õn søc lín vµ tÝnh thÝch ¨n cña lîn.

Ngoµi viÖc ch¨m sãc hµng ngµy, 6 th¸ng chuång lîn cÇn ®−îc quÐt v«i nÒn vµ t−êng ng¨nnh»m tr¸nh çc bÖnh ký sinh.

TËp cho lîn míi nhËp chuång Øa ®¸i ®óng chç b»ng çch hãt ph©n vµo mét gãc tèi, gÇn n¬itho¸t n−íc tiÓu n−íc ph©n. Sau quen dÇn lîn sÏ Øa ®óng chç, gi¶m nhÑ søc lao ®éng cña ng−êinu«i.

62

Ch−¬ng vi

pHßNG CH÷A BÖNH CHO LîN

I. PH¢N BIÖT lîN KHoÎ, LîN èM

1. Lîn kháe

¡n sèc, ®i l¹i b×nh th−êng, m¾t më to, mòi −ít. L«ng mÞn bãng. Ph©n ®i thµnh khu«n, kh«ngnh·o. N−íc tiÓu nhiÒu, trong.

M¹ch ®Ëp ë cæ ch©n tr−íc ®Õm ®−îc:

90-100 nhÞp ®Ëp 1 phót, ë lîn con

70-90 nhÞp ®Ëp 1 phót ë lîn tr−ëng thµnh

NhiÖt ®é c¬ thÓ trung b×nh 3805C (s¸ng 380C chiÒu 390C)

2. Lîn èm

N»m yªn mét chç, ñ rò, chói vµo gãc chuång. Kh«ng cö ®éng, bá ¨n. Mòi kh«, l«ng xï. §i

Øa t¸o hoÆc Øa ch¶y cã mïi h«i. N−íc tiÓu Ýt, mµu ®á.

NhiÖt ®é th−êng t¨ng cao(®o ë hËu m«n)

Trong tr−êng hîp lîn cã çc hiÖn t−îng sau ®©y, cÇn mêi ngay çn bé thó ý ®Ó ch÷a trÞ.

- Lîn sèt vµ bá ¨n qu¸ mét ngµy.

- NhiÖt ®é 3905C buæi s¸ng vµ 400C buæi chiÒu.

- Lîn Øa ch¶y kh«ng døt.

- Lîn ho liªn tôc nhiÒu ngµy.

- Cã lîn chÕt kh«ng râ nguyªn nh©n.

- Cã nhiÒu con èm trong chuång.

3. Ch¨m sãc lîn èm

Nu«i nhèt riªng lîn èm, xa ®µn kháe ®Ó phßng l©y lan vµ theo dâi bÖnh.

§Ó tr¸nh l©y bÖnh, ng−êi ch¨n nu«i tr¸nh tiÕp xóc víi lîn èm hoÆc sau khi tiÕp xóc víi lînkháe míi sang tiÕp xóc víi lîn èm. Dông cô cña lîn èm kh«ng dïng cho lîn kháe.

LÊy nhiÖt ®é c¬ thÓ hµng ngµy: S¸ng 7g, chiÒu 17g.

Cho ¨n thøc ¨n dÔ tiªu: Ch¸o, rau t−¬i non. KÞp thêi b¸o cho çn bé thó ý theo dâi vµ ®iÒu trÞ.

63

II. XEM XÐT L¢M SµNG LîN BÞ BÖNH

Cã nhiÒu çch:

1. Quan s¸t: Xem xÐt ®i ®øng, çc chç s−ng ë ch©n tr−íc ch©n sau.

2. Sê n¾n: Xem ph¶n øng cña lîn khi ch¹m n¬i ®au.

Sau ®©y lµ mét sè kü thuËt kiÓm tra ban ®Çu:

a. Gâ: §Ó xem phæi, cã tiÕng vang lµ b×nh th−êng, ®ôc lµ bÞ bÖnh.

b. Xem miÖng: §Ó lîn n»m ngöa, gi÷ chÆt ch©n, lÊy mét que cøng ®Æt vµo hµm (gi÷a haihµm) cña lîn.

LÊy ngãn tay sê vµo trong miÖng. Nãng lµ cã viªm ë xoang hoÆc ë cuèng häng.

Cã mïi h«i: Viªm r¨ng hay thùc qu¶n. MiÖng l¹nh lµ lîn bÞ thiÕu m¸u.

c. Xem m¾t: LËt mi m¾t lªn xem niªm m¹c, b»ng çch ngãn trá ®Æt ®Ì mi trªn, ngãn çi ®Ìmi d−íi vµ v¹ch Ên nh·n cÇu m¾t.

Nh·n cÇu hång lµ kh«ng cã bÖnh, ®á lµ cã sèt, ®á t−¬i lµ tô m¸u ë ruét, tÝm lµ cã bÖnh ®−êngphæi, tr¾ng bÖch lµ xuÊt huyÕt bªn trong c¬ thÓ.

d. Xem tim phæi: Sê n¾n vïng tim phæi xem cã ®au hoÆc do gÉy x−¬ng s−ên mµ g©y ®au cholîn.

III. CHÈN §O¸N S¬ Bé MéT Sè BÖNH

1. BÖnh ®−êng tiªu hãa

Ph©n kh« cã nhÇy bao bäc, l«ng dùng, cã sèt: Lîn viªm ruét

ë lîn con: Øa ch¶y ph©n tr¾ng, chuyÓn mµu n©u, cã m¸u mïi kh¾m thèi. Sèt, bá ¨n, gÇy dÇn:bÖnh viªm ruét.

Lîn ®au bông, ®u«i ve vÈy, cä ®Ýt vµo t−êng, khi ®ang ¨n tù nhiªn gôc ®Çu, sau ®ã l¹i tiÕp tôc¨n: Lîn bÞ giun s¸n.

2. BÖnh d−êng h« hÊp

Lîn thë nhiÒu, ch¶y n−íc mòi kh«ng sèt: lîn bÞ viªm mµng mòi.

Lîn thë nhanh, ho, ®i lo¹ng cho¹ng, cã hiÖn t−îng ng¹t thë: Lîn bÞ tô m¸u ë phæi.

Lîn thë khã, ng¾n, ho khan, kh«ng ch¶y n−íc mòi. Lîn sèt uèng nhiÒu n¾n ngùc ®au: lîn bÞviªm mµng phæi.

3. BÖnh ë bé m¸y bµi tiÕt

N−íc ®¸i ®á cã mµng hoÆc mñ: Lîn bÞ viªm bäng ®¸i.

64

4. BÖnh ngoµi da

§Çu, ch©n, m×nh cã môn, vÈy, l«ng trôi tõng ®¸m, lîn ngøa, cä s¸t: bÞ ghÎ.

Trôi l«ng tõng ®¸m trßn ë n¬i cã nhiÒu l«ng: lîn bÞ rËn.

5. BÖnh toµn th©n

Th©n m×nh yÕu ít, niªm m¹c nhît, biÕn chøng tiªu hãa, bèn ch©n s−ng: Lîn bÞ thiÕu m¸u.

Çc khíp x−¬ng s−ng, nãng, ®au èng xù¬ng to: Lîn bÞ cßi x−¬ng.

IV. MéT Sè BÖNH TH¦êNG GÆP ë LîN N¸i

A. BÖnh sinh s¶n

1. B¹i liÖt ch©nLîn n¸i chöa, nhÊt lµ sau khi ®Î mét hai ngµy hoÆc mét vµi tuÇn bÞ liÖt ch©n sau, ®i l¹i khãkh¨n, cã khi n»m liÖt. Lîn vÉn ¨n uèng b×nh th−êng kh«ng sèt.

Nguyªn nh©n:

- Dinh d−ìng thøc ¨n thiÕu chÊt, nhÊt lµ kho¸ng canxi (Ca) vµ Phètpho (P) do thai rót ëc¬ thÓ mÑ ®Ó ph¸t triÓn.

- Lîn mÑ kh«ng ®−îc t¾m n¾ng, sèng trong chuång tèi. ThiÕu sinh tè D, g©y rèi lo¹ntrao ®æi Ca, P trong x−¬ng lµm x−¬ng biÕn d¹ng, mÒm.

Phßng bÖnh:

- Thêi gian cã chöa cho ¨n bæ sung kho¸ng Ca, P 1% (cã b¸n s½n).

- Lîn cÇn vËn ®éng, t¾m n¾ng lóc th¸ng gÇn ®Î.

- Cho uèng vitamin D: 2ml - 1 th×a cµ phª/ngµy

Ch÷a trÞ: Cã triÖu chøng b¹i liÖt cÇn ch÷a trÞ nh− sau:

- Tiªm gluco Ca 10% 40cc vµo tÜnh m¹ch hoÆc vµo b¾p.

- Vitamin B1 100 mg, mét èng 5cc/ ngµy, tiªm liÒn 5-7 ngµy.

- Vitamin B12 1000mg, mét èng vµo b¾p /ngµy, tiªm 5-7 ngµy.

- Tiªm hçn hîp vitamin A, D, E 2ml/lÇn, sau 30 ngµy tiªm lÇn 2.

Trong thêi gian ®iÒu trÞ, cho ¨n khÈu phÇn cã 10% bét ç 1% bét x−¬ng vµ 10ml dÇu ç/ngµy.

2. Lîn phèi kh«ng chöa, ®Î nonNguyªn nh©n:

- C¬ quan sinh dôc çi cã thÓ bÞ viªm nªn trøng kh«ng b¸m ch¾c vµo thµnh tö cung hoÆcva ch¹m nhau do chuång chËt, nÒn tr¬n tr−ît ng· bÞ ®Î non.

- Rèi lo¹n chøc n¨ng thÓ vµng, thiÕu hoãc m«n progesteron, thiÕu vitamin E, niªm m¹ctö cung tho¸i hãa, nªn trøng thô tinh kh«ng trô æ ®−îc. V× thÕ lîn phèi mµ kh«ngchöa, hoÆc chËm ®éng hín.

65

- SÈy thai do bÖnh lÐp t«, bÖnh sÈy thai truyÒn nhiÔm, ®éc tè cña çc bÖnh dÞch t¶, tôhuyÕt trïng, ®ãng dÊu t¸c ®éng. Do ngé ®éc thøc ¨n, nhiÔm thuèc trõ s©u v.v...

Phßng bÖnh:

- Röa thôt tö cung tr−íc khi cho phèi nÕu lîn ®· bÞ bÖnh viªm tö cung.

- KiÓm tra con ®ùc: xÐt nghiÖm tinh dÞch.

Ch÷a:

- Tiªm huyÕt thanh ngùa chöa vµ progesteron.

- Sau cai s÷a tiªm 2000 ®¬n vÞ (2 lä) mçi lä thªm 5cc n−íc cÊt, tiªm b¾p 3-5 ngµy, sau®ã lîn ®éng hín cho phèi gièng sau 2-3 ngµy ®éng hín.

- §èi víi n¸i phèi nhiÒu lÇn mµ kh«ng cã chöa: tiªm progesteron 75-100mg/con, 3-4èng lo¹i 1ml, tiªm b¾p sau ®ã 3 ngµy tiªm 1000-2000 ®¬n vÞ/con. Kh«ng nªn nu«i ®Ósinh s¶n tiÕp, nÕu ®iÒu trÞ kh«ng hiÖu qu¶.

3. Lîn ®Î khãNguyªn nh©n

§Î khã do con mÑ:

- Chuång chËt, thiÕu vËn ®éng.

- X−¬ng chËu lîn mÑ hÑp

- Lîn mÑ qu¸ bÐo do ¨n nhiÒu tinh bét, thiÕu Ca, P

- N¸i giµ: ThiÕu oxytoxin, dÞch n−íc èi Ýt.

Do con:

- Con to, ®Î ng−îc, chÕt thai

TriÖu chøng.

- N−íc èi cã lÉn mÇu ®á, sau 2-3 giê rÆn ®Î thai kh«ng ra.

- Thai ra nöa chõng kh«ng ra hÕt v× con to.

- Thai ra 1-2 con, sau ®ã kh«ng ra tiÕp ®−îc, do mÑ søc yÕu

Çch ch÷a. Tiªm oxytoxin 10-15 ®¬n vÞ/lÇn, sau 30 phót tiªm lÇn 2. NÕu thai vÉn ch−a ra®−îc th× b¬m vµo tö cung 100 ml dÇu nhên (dÇu l¹c, dÇu ®ç t−¬ng). Cã tr−êng hîp ph¶i chotay vµo tö cung (sau khi ®· röa s¹ch vµ s¸t trïng cÈn thËn), cho ngãn tay trá vµo miÖng lîncon, ngãn çi bÊm miÖng lîn, kÐo ra cïng lóc víi ®ît rÆn ®Î cña lîn mÑ.

Tr−êng hîp nÆng ph¶i mæ th× mêi çn bé thó ý ®Õn can thiÖp.

4. Lîn mÑ ¨n con, c¾n con sau khi ®ÎNguyªn nh©n.

- Do ®au ®Î, thÇn kinh bÞ rèi lo¹n.

- S÷a qu¸ c¨ng g©y khã chÞu khi cho bó.

- R¨ng nanh ë lîn con ch−a c¾t, c¾n vó ®au.

66

- Cßn do nguyªn nh©n cho lîn n¸i ¨n thÞt sèng lîn con lo¹i th¶i cña ®µn kh¸c, g©y thãiquen.

Xö lý.

- Xoa tay lªn bông lîn mÑ, xoa nhÑ nhµng nhiÒu lÇn.

- Cho con bó lóc s÷a kh«ng c¨ng.

- Lîn mÑ c¾n con th× cho uèng thuèc ngñ hoÆc tiªm aminazin 50mg - 2-3 èng 1 lÇn.

- Cho ¨n ®ñ ®¹m trong khÈu phÇn lîn mÑ.

5. Sãt nhauLîn ®Î xong sau 5-7 tiÕng, kh«ng ra nhau.

Nguyªn nh©n.

- Cã thÓ do ®Î nhiÒu con, n¸i giµ, tö cung co bãp kÐm nªn kh«ng ®Èy hÕt nhau ra.

- Do bÞ viªm niªm m¹c tö cung tr−íc lóc ®Î, nªn khi ®Î nhau kh«ng ra hÕt.

- Nhau bÞ ®øt do ng−êi nu«i véi can thiÖp, nªn bÞ sãt nhau.

- Lîn bÞ sãt nhau sèt cao 40-410C; kh«ng cho con bó, dÞch ch¶y ë ©m hé mµu ®en nh¹tlÉn m¸u vµ h«i.

Phßng, ch÷a.

- Lóc lîn chöa cho ¨n khÈu phÇn ®ñ dinh d−ìng

- Tiªm oxytoxin d−íi da.

- Sau khi tiªm, nªn b¬m thuèc tÝm 1%o (1 phÇn ngh×n), hoÆc n−íc muèi 9%o(9 phÇnngh×n), kho¶ng 2 lÝt ®Ó röa tö cung trong 3 ngµy liÒn, ®Ó trÞ bÖnh

6. Viªm vó sau khi ®ÎTriÖu chøng: Sau khi ®Î 1-2 ngµy thÊy vó ®á ®Çu vó s−ng nãng, sê vµo lîn thÊy ®au. ¡n Ýt,kh«ng cho con bó vµ sèt cao 40-420C.

Nguyªn nh©n:

- Sãt nhau, bÞ nhiÔm trïng m¸u, vi khuÈn theo m¸u ®Õn bÇu vó g©y viªm nhiÔm nhanh.

- Nóm vó bÞ x©y x¸t do r¨ng nanh lîn con c¾n

- Lîn mÑ ¨n thõa chÊt ®¹m, s÷a nhiÒu, con bó kh«ng hÕt g©y t¾c.

- CÇn ch÷a trÞ ngay, nÕu kh«ng ch÷a trÞ kÞp thêi lîn mÑ mÊt s÷a, con yÕu cßi, cã khi ¶nhh−ëng c¶ løa ®Î sau.

- Phßng ch÷a:

- Tr−íc khi ®Î lau, xoa vó vµ t¾m cho n¸i. Cho con ®Î ®Çu tiªn bó ngay sau 1 giê ®Î,c¾t r¨ng nanh lîn con.

- Ch−êm n−íc ®¸ vµo ®Çu vó ®Ó gi¶m s−ng, gi¶m sèt.

- Tiªm kh¸ng sinh: Penixillin 1,5-2 triÖu ®¬n vÞ víi 10ml n−íc cÊt, tiªm quanh vó. NÕunhiÒu vó bÞ viªm th× pha lo·ng liÒu thuèc trªn víi 20cc n−íc cÊt, tiªm chung quanhçc vó viªm.

67

- Tiªm trong 3 ngµy liÒn.

7. MÊt s÷a sau khi ®ÎLîn n¸i sau khi ®Î vó teo dÇn, cøng l¹i, lîn con ®ãi s÷a, gÇy, kªu liªn tôc. Sau 1 tuÇn hoÆc 10ngµy th× mÊt h¼n s÷a.

Nguyªn nh©n:

- Lîn mÑ bÞ viªm tö cung, sãt nhau, sèt cao nªn ¶nh h−ëng ®Õn tiÕt s÷a.

- Trao ®æi dinh d−ìng trong c¬ thÓ bÞ gi¶m.

- Lîn mÑ thiÕu ®¹m, kho¸ng, çc chÊt kh¸c ®Ó lµm nguyªn liÖu t¹o s÷a.

- C¬ quan néi tiÕt nh− tuyÕn yªn, tuyÕn gi¸p tr¹ng s¶n sinh Ýt çc hãc m«n, lµm gi¶mtiÕt s÷a.

Phßng bÖnh: Cho ¨n thøc ¨n nhiÒu ®¹m nh− bét ç, premix theo khÈu phÇn lîn nu«i con. Cho¨n nhiÒu rau t−¬i.

B. Bèn bÖnh nhiÔm trïng chÝnh ë lîn

Nh÷ng bÖnh nµy cÇn ®−îc chÈn ®o¸n nhanh vµ xö lý nhanh, míi tr¸nh ®−îc t¸c h¹i do l©y lan.

1. BÖnh dÞch t¶ lînBÖnh l©y lan nhanh, chÕt nhanh; tû lÖ chÕt tíi 90-95%.

TriÖu chøng: Lîn sèt cao 420C trë lªn tõ 3-5 ngµy, 1-2 ngµy ®Çu ¨n Ýt, uèng nhiÒu. Ph©n Øa racã lÉn m¸u , m¾t ®á cã nhö, mòi ch¶y dµi lµ ®Æc ®iÓm cña bÖnh dÞch t¶. Cã tô m¸u ë vµnh tai,bông cã vÕt ®á vµ tÝm ®en. Lîn dÇn bá ¨n, n«n, Øa t¸o sau th¸o d¹. Ch©n sau liÖt. Lîn n¸ichöa cã thÓ bÞ sÈy thai.

BÖnh dÞch t¶ th−êng ghÐp víi bÖnh tô huyÕt trïng vµ bÖnh phã th−¬ng hµn.

Mæ kh¸m: ThÊy l¸ l¸ch ø m¸u ë r×a. ThËn cã lÊm tÊm ®á ë líp ngoµi. Chç tiÕp gi¸p ruét nonvµ ruét giµ bªn trong tô m¸u.

Phßng bÖnh: Kh«ng mua lîn chî vÒ nu«i. Mua t¹i chuång lîn ®· ®−îc tiªm phßng. Mua vÒcòng cÇn tiªm l¹i.

Tiªm phßng: Vacxin dÞch t¶ ®«ng kh« cã tõ 10-20 liÒu trong èng thñy tinh. Pha b»ng n−ícsinh lý, èng 10 liÒu pha 20cc n−íc.

LiÒu tiªm: lîn con 60 ngµy tuæi tiªm 0,5cc; lîn 45-50 kg - 1cc, lîn 100kg - 2cc. Lîn n¸i nu«icon, lîn con d−íi 60 ngµy tuæi ch−a tiªm.

N¬i tiªm: D−íi da phÝa gèc sau tai, hoÆc d−íi da n¸ch hay h¸ng. Chó ý kh«ng s¸t trïng b»ngcån tr−íc vµ sau khi tiªm. Lîn cã thÕ sèt 400C sau khi tiªm do ph¶n øng thuèc kh«ng cÇn canthiÖp.

Ch÷a. BÖnh do siªu trïng (virut) hiÖn nay ch−a cã thuèc ch÷a.

68

2. BÖnh tô huyÕt trïng lînBÖnh truyÒn nhiÔm do vi trïng g©y ra. BÖnh ph¸t sinh r¶i r¸c, cã khi thµnh dÞch. BÖnh th−êngx¶y ra vµo ®Çu vµ cuèi mïa m−a. Lîn 3-5 th¸ng tuæi dÔ m¾c.

Vi trïng cã ë trong ®Êt, trong phæi, khÝ qu¶n, khi lîn yÕu bÖnh dÔ ph¸t sinh.

Tû lÖ èm vµ chÕt Ýt.

TriÖu chøng

- ThÓ nÆng: Cæ s−ng phï. Vi trïng vµo m¸u vµ cã thÓ g©y chÕt nhanh sau vµi giê.

Lîn sèt cao 420C, bá ¨n, niªm m¹c m¾t, mòi tô m¸u tÝm bÇm, cæ s−ng phï.

- ThÓ nhÑ: Lîn sèt, bá ¨n, s−ng phæi, thë khã, da bông cã môn ®á. Lîn yÕu dÇn råi chÕtsau 4-5 ngµy.

- ThÓ kinh niªn: Lîn s−ng khíp. NhiÖt ®é c¬ thÓ kh«ng cao. Lîn thë khã, çc khíp x−¬ngèng s−ng to, ch©n qïe. C¬ thÓ yÕu, gÇy dÇn råi chÕt.

Mæ kh¸m: tÜnh m¹ch tô m¸u, phæi tô m¸u, h¹ch cæ s−ng vµ tô m¸u khi bÖnh ë thÓ nÆng.

ë thÓ nhÑ vµ kinh niªn: phæi s−ng tÝm, cã mñ, khíp x−¬ng s−ng vµ cã mñ.

Phßng bÖnh lµ chÝnh: tiªm vacxin ®Þnh kú.

3. BÖnh lîn ®ãng dÊu- Lîn bÞ bÖnh nhiÖt ®é c¬ thÓ cao tíi 420C hoÆc h¬n. Trªn da cã vÕt ®á vu«ng, trßn, Ên

tay th× hÕt. VÕt ®á cã ë kh¾p c¬ thÓ.

- Lîn bá ¨n, n«n, Øa t¸o, sau Øa ch¶y.

- M¾t ®au, mi m¾t s−ng kh«, çc h¹ch næi to ®au.

Cã 3 thÓ:

- ThÓ cÊp tÝnh chÕt trong 2-3 ngµy.

- ThÓ nhÑ: cã vÕt ®á to xung quanh ®en, gi÷a nhît vµ lë cã mñ. BÖnh kÐo dµi 9-10ngµy, lîn kiÖt søc chÕt hoÆc sang thÓ kinh niªn (m·n tÝnh).

- BÖnh ph¸t thµnh dÞch nh−ng chØ trong tõng vïng. Tû lÖ èm cao vµ chÕt nhiÒu. BÖnhkÐo dµi tõ 2-8 ngµy.

Phßng bÖnh:

- Gi÷ vÖ sinh chuång tr¹i tr¸nh thøc ¨n mèc.

- Tiªm phßng: Dïng vacxin nh−îc ®éc ®ãng dÊu 2, tiªm d−íi da, lîn d−íi 40kg tiªm0,5ml/con, lîn trªn 40kg tiªm 1ml/con.

Ch÷a: dïng kh¸ng sinh.

- Penixillin 10000 ®v cho 1kg lîn h¬i.

- Streptomixin 10-30 mg cho 1kg lîn h¬i.

Tiªm 3 ngµy liÒn.

T¾m xµ phßng: xµ phßng th¸i nhá cho vµo n−íc Êm x¸t vµo th©n thÓ lîn ®Õn lªn bät, th¶ vÒchuång sau 1 giê röa s¹ch.

69

Ngµy t¾m 3 lÇn.

4. BÖnh phã th−¬ng hµnBÖnh do vi trïng. Lîn con, lîn nhì lo¹i 3-5 th¸ng tuæi hay bÞ vµ dÔ chÕt.

Vi trïng cã s½n trong ruét lîn vµ g©y bÖnh nhanh khi cã ®iÒu kiÖn vµ th−êng kÕt hîp víi bÖnhdÞch t¶.

BÖnh thÓ hiÖn nhiÖt ®é cao, lªn xuèng thÊt th−êng.

Da cã vÕt ®á nhá kh¾p c¬ thÓ. Lîn Øa t¸o lóc ®Çu, sau ®i láng lÉn m¸u, mïi h«i thèi. Lîn gÇynhanh.

BÖnh l©y truyÒn do ph©n n−íc tiÓu ë lîn bÖnh l©y sang çc lîn kháe kh¸c cïng chuång.

BÖnh nÆng cã thÓ lµm chÕt c¶ ®µn trong vßng tõ 8-9 ngµy.

ë thÓ kinh niªn cã thÓ l©y sang con kh¸c, nhÊt lµ lîn nhì, t¬.

BÖnh tÝch: L¸ch ø m¸u, d¹ dµy ruét ø m¸u cã môn loÐt

Phßng bÖnh: Vacxin phã th−¬ng hµn tiªm 1cc cho lîn con, 2cc cho lîn nhì, lîn n¸i. Tiªm 2lÇn trong mét n¨m ®Ó miÔn dÞch cho ®µn con.

Ch÷a: Uèng kh¸ng sinh: Sulfaguanidin, ganidan.

Lîn 5-10 kg : 1gam/ngµy.

10-20 kg : 2gam/ ngµy.

21-50 kg : 4gam/ ngµy.

> 50 kg :10gam/ ngµy.

Uèng 3 ngµy liÒn, sau uèng tiÕp 1/2 liÒu trªn trong 2 ngµy. Dïng terramyxin, streptomixin5mg cho 1 kg lîn con vµ 10mg cho 1 kg lîn lín. Tiªm 3 ngµy liÒn.

C. Mét sè bÖnh kh¸c

1. Giun ®òaNguyªn nh©n: Ph©n lîn chøa trøng giun, lîn kháe ¨n ph¶i trøng, në thµnh giun con trong ruét.Giun con chui qua niªm m¹c ruét vµo m¸u, vµo çc phñ t¹ng, qua phæi, lªn cuèng häng, bÞnuèt trë l¹i vµo ruét råi tr−ëng thµnh, sinh s¶n ®Î trøng. Mét vßng nh− vËy hÕt 65-70 ngµy.

Lîn con cai s÷a, lîn choai, lîn t¬ bÞ m¾c bÖnh nhiÒu h¬n lîn lín.

TriÖu chøng.

- Lîn bông to, Øa ch¶y, kh«ng lín, Giun nhiÒu cã thÓ lµm t¾c ruét, g©y viªm phóc m¹c,lîn chÕt.

Phßng bÖnh:

- Lîn n¸i s¾p ®Î cÇn tÈy giun, ®Ó lîn con kh«ng bÞ nhiÔm trøng giun cña lîn mÑ.

- Lîn con sau cai s÷a 60 ngµy, cÇn ®−îc uèng thuèc tÈy giun.

- S©n ch¬i, nÒn chuång kh« r¸o.

- TrÞ bÖnh:

70

- Ditªrex 0,15 gam/kg lîn h¬i, trén vµo thøc ¨n buæi s¸ng.

- Piperazin: 0,1 gam/kg lîn h¬i- ¡n 3 ngµy liÒn.

- Dïng thuèc trªn tÈy giun, theo chØ dÉn ghi trªn nh·n thuèc.

2. S¸n l¸ ruétTrøng s¸n ë lîn bÖnh theo ph©n ra, ë nhiÖt ®é 27-300C ph¸t triÓn thµnh Êu trïng, chui vµotrong con èc qua nhiÒu giai ®o¹n ph¸t triÓn, ra ngoµi b¸m vµo rau bÌo. Lîn ¨n ph¶i rau ®ã sau1 chu kú 3 th¸ng, s¸n tr−ëng thµnh vµ ®Þnh c− t¹i ruét.

TriÖu chøng. Lîn cßi, chËm lín, l«ng xï.

Phßng bÖnh:

- TÈy ®Þnh kú cho lîn. Uèng n−íc s¹ch, rau röa s¹ch tr−íc khi cho lîn ¨n.

- Kh«ng bãn ph©n lîn t−¬i vµo n¬i trång rau bÌo cho lîn ¨n. Ph©n ñ råi míi ®em bãnruéng rau.

- DiÖt èc ë ao, ruéng th−êng nu«i trång rau, bÌo cho lîn ¨n.

Ch÷a trÞ:

- Dïng thuèc phßng vµ trÞ s¸n th− diptªrex 0,15 gam/kg lîn h¬i (1 lÇn).

- Mua thuèc tÈy s¸n vµ dïng theo chØ ®Þnh ghi trªn nh·n.

3. Ngé ®éc thøc ¨nNguyªn nh©n

- Lîn ¨n ph¶i thøc ¨n cã chÊt ®éc trong s¾n, vá s¾n t−¬i khoai t©y ch−a nÊu chÝn.

- Rau ¨n ch−a röa kü cã dÝnh thuèc trõ s©u.

TriÖu chøng:

- Lîn ®au bông n«n möa, bông thãt l−ng cong.

- Ch¶y n−íc d·i, n−íc mòi, cã hiÖn t−îng nghiÕn r¨ng. C¬ b¾p co giËt, n»m mª man cãthÓ chÕt sau 1-2 ngµy.

- Mæ lîn chÕt thÊy tõ miÖng ®Õn d¹ dµy, ruét gan bÞ s−ng, thËn, gan nhît nh¹t.

- Ch÷a trÞ:

Ph¶i ch÷a theo thø tù sau:

a. Ngõng viÖc hÊp thu çc chÊt ®éc cßn ë d¹ dµy vµ ruét vµo c¬ thÓ: Cho uèng 1 lÝt n−íc ®uns«i ®Ó nguéi víi lßng tr¾ng trøng (2 qu¶). Cho uèng n−íc rÔ cam th¶o (60 gam s¾c víi 1 lÝtn−íc).

b. TÈy chÊt ®éc ra ngoµi: Uèng Sulfat natri (thuèc tÈy) hay sulfat manhª tõ 30-50 gam, tïytheo lîn to, nhá.

Uèng nhiÒu n−íc.

c. Dïng thuèc gi¶i ®éc. Mçi chÊt ®éc cã thuèc gi¶i ®éc riªng, cã b¸n t¹i çc cöa hµng thuècthó y. CÇn sö dông ®óng theo chØ dÉn.

71

Cã thÓ cho uèng than cñi t¸n mÞn ®Ó than hÊp thu chÊt ®éc uèng n−íc chÌ ®Æc, n−íc luéc ®çxanh (0,5kg), n−íc v«i trong cã pha dÇu l¹c.

NÕu bÞ nÆng cã thÓ dïng thªm thuèc kÝch thÝch, thuèc trî tim nh− tiªm long n·o, cafªin 3 -5cc cho 100kg lîn h¬i.

§Ó lîn ë chuång Êm, xoa bãp c¬ thÓ vµ uèng n−íc nãng. Cho ¨n nhÑ ®Õn lóc kháe h¼n míicho ¨n khÈu phÇn b×nh th−êng.

4. BÖnh do lîn ¨n thøc ¨n bÞ lªn men, mècÇm, bét ng«, kh« dÇu çc lo¹i, bét ç ®Ó l©u bÞ nÊm mèc lªn men, t¹o ra chÊt ®éc g©y bÖnhcho lîn.

- TriÖu chøng:

Cã 2 thÓ : CÊp vµ chËm.

ThÓ cÊp: Lîn bá ¨n, ch©n sau yÕu, xuÊt huyÕt hËu m«n, lîn cã hiÖn t−îng run rÈy, gôc ®Çuvµo v¸ch t−êng. NhiÖt ®é c¬ thÓ b×nh th−êng. Lîn chÕt 1-2 ngµy sau khi ¨n thøc ¨n bÞ nÊmmèc.

ThÓ chËm: Lîn ®i ®øng kh«ng v÷ng, bông ®au thãt cong, m¾t vµng. Do ¨n Ýt, nªn lîn chØ bÞngé ®éc nhÑ.

BÖnh tiÕn triÓn chËm. Cã thÓ chÕt 6-7 ngµy sau khi ¨n thøc ¨n bÞ nÊm mèc.

Mæ kh¸m: Bé m¸y tiªu hãa bÞ xuÊt huyÕt, thËn, bµng quang tô m¸u vµ n−íc tiÓu mµu n©u.

Bé phËn sinh dôc lîn n¸i s−ng to nh− lóc ®éng dôc, mµng nhÇy ©m ®¹o s−ng vµ lßi ra ngoµi.

- Phßng trÞ: Lo¹i bá thøc ¨n mèc. Cho uèng thuèc tÈy bicarbonate natri 2%o (2 phÇn ngh×n).

Tiªm trî tim long n·o, cafein.

5. Lîn con Øa ph©n tr¾ng- Nguyªn nh©n: Do nÒn chuång Èm −ít, bÈn thØu, thêi tiÕt Èm l¹nh, thiÕu çc nguyªn tè ®al−îng vµ vi l−îng lµm c¬ thÓ yÕu, vi trïng dÔ x©m nhËp g©y bÖnh.

- TriÖu chøng:

- Th−êng x¶y ra ë lîn con tõ 4 ngµy tuæi trë ®i. Lîn Øa ph©n láng, mµu tr¾ng vµng cãmïi h«i.

- L«ng xï, da nh¨n nheo do mÊt n−íc, Øa nhiÒu. BÖnh cã thÓ khái, nh−ng cßn yÕu hoÆccßi.

- Phßng bÖnh:

- §¶m b¶o khÈu phÇn cña lîn n¸i vÒ çc chÊt vi kho¸ng.

- Chuång kh«, s¹ch Êm cho lîn con vËn ®éng ngoµi trêi. Tiªm dextran Fe lo¹i 100mg/1cc, tiªm 2cc lóc 3 ngµy tuæi (1 lÇn).

- Mua thuèc cho uèng theo chØ dÉn ghi trªn nh·n.

- Dïng sulfatiazin, cloroxit cho uèng 50 mg/1kg khèi l−îng, ngµy uèng 2-3 lÇn.

72

Ch−¬ng VII

TÝNH HIÖU QU¶ KINH TÕ

I. Tæ CHøC THEo Dâi s¶N PHÈM

Khi ch¨n nu«i 1-2 lîn n¸i hoÆc 2-3 lîn thÞt, viÖc theo dâi kÕt qu¶ s¶n phÈm kh«ng cã g× khãkh¨n, nh−ng khi nu«i tõ 5-10 lîn n¸i hoÆc 15-20 lîn thÞt, viÖc ghi chÐp, theo dâi cÇn ®−îc tiÕnhµnh mét çch cô thÓ.

§èi víi lîn n¸i ph¶i theo dâi ghi chÐp s¶n phÈm thu ®−îc cña tõng con, tõng æ, cña mét n¨m.®Ó gióp ta cã biÖn ph¸p khai th¸c sö dông hîp lý, nh»m thu ®−îc hiÖu qu¶ kinh tÕ cao.

§Ó theo dâi, viÖc tr−íc tiªn lµ ph©n biÖt çc ç thÓ nu«i. Do lîn gièng nhau vÒ mµu s¾c nªnng−êi ta th−êng dïng çch bÊm sè tai.

1. BÊm sè tai

Lîn choai 30-50kg ®Õn 80kg, mua vÒ g©y n¸i cÇn bÊm sè tai b»ng kÐo. Lîn con míi sinhhoÆc sau 21-30 ngµy tuæi, ®−îc chän lµm gièng, th× dïng mùc ®¸nh dÊu ®Ó sau cai s÷a chänlÇn 2 míi bÊm sè tai.

Mét sè quy ®Þnh vÒ bÊm sè tai lîn:

- Tai lîn ®−îc chia lµm 3 phÇn: Vµnh tai phÝa trªn, vµnh tai phÝa d−íi vµ chãp ®Ønh tai.

- Quy ®Þnh bÊm: PhÇn tai tr¸i: vµnh trªn sè 3. Vµnh d−íi sè 1. Chãp ®Ønh sè 100.

- PhÇn tai ph¶i: Vµnh trªn sè 30, vµnh d−íi sè 10, chãp ®Ønh sè 200.

- Mçi vµnh tai trªn, d−íi chØ ®−îc bÊm 3 lÇn sè.

- Khi ®äc sè tai cÇn ph©n biÖt tai tr¸i, tai ph¶i cña lîn ®Ó ®äc cho ®óng. LÊy phÝa mÆtlîn lµm chuÈn.

Çch bÊm sè tai ë lîn (xem h×nh vÏ)

73

74

2. Sæ ghi chÐp sè liÖu ban ®Çu

Ghi sè liÖu ban ®Çu rÊt cÇn thiÕt nhÊt lµ khi nu«i tõ 5 n¸i trë lªn, nã gióp viÖc kiÓm tra x¸c®Þnh vÒ qu¶n lý kinh tÕ, qu¶n lý kü thuËt hîp lý, ®Ó cã ®µn lîn cho hiÖu qu¶ kinh tÕ cao.

+ Sæ nguån gèc:

Ph¶i cã sæ ghi nguån gèc ban ®Çu cña nh÷ng con n¸i nu«i lµm gièng. Ghi mçi con mét têgåm çc môc sau:

- Sè tai cña con gièng, lai hay thuÇn

- Ngµy, th¸ng, n¨m sinh

- Con bè gièng g×? Con mÑ gièng g×?

- Ngµy nhËp: n¬i mua, ghi c¶ ngµy, th¸ng mua

- Khèi l−îng lóc nhËp (kg)

- Çc ®Æc ®iÓm: mµu s¾c, l«ng da...

+ Sæ theo dâi sinh s¶n:

- Sè tai con ®ùc phèi thuéc gièng g×? NÕu thô tinh nh©n t¹o còng ghi râ tinh dÞch ®ùcthuéc gièng g×? ë ®©u?

- Ngµy phèi, ngµy ®Î, løa thø mÊy

- Sè con ®Î, sè con cai s÷a (bao nhiªu ngµy)

- Khèi l−îng con to nhÊt, con nhá nhÊt lóc s¬ sinh

- Lóc cai s÷a: Sè ngµy cai s÷a, sè con cai s÷a; Khèi l−îng toµn æ cai s÷a.

- Sè con gi÷ lµm gièng Sè tai (lóc míi bÊm), khèi l−îng (kg), sè vó.

+ Sæ theo dâi bÖnh vµ tiªm phßng (cã thÓ ghi ngay vµo sæ theo dâi sinh s¶n)

+ Sæ nhËt ký: §Ó ghi sù viÖc x¶y ra hµng ngµy trong ®µn lîn ë tõng con, çch gi¶i quyÕt. VÝdô: lîn A cã hiÖn t−îng kÐm ¨n, lîn B ph¸ chuång v.v..., lîn C bÞ sèt, ®· tiªm g×? vv...

3. MÉu theo dâi ghi chÐp ë chuång nu«i

Dµnh cho ng−êi nu«i trùc tiÕp ghi vµ treo trong chuång. Mäi c«ng viÖc trong ngµy cÇn ghi ®ñvµ ®óng.

Ngµy, th¸ng Néi dung c«ng viÖc Sè tai lîn n¸i ¤ chuång

1/1/96

2

3

4

.

29

30/1/96

Cai s÷a lîn

Tiªm dextran s¾t cho ®µn con

TËp cho ®µn con ¨n

.......................

.......................

ChuÈn bÞ phèi gièng

4 - 8

6 - 7

1

...

...

N¸i sè 5

3-5

4

7

...

...

3

75

Cã thÓ trong mét ngµy lµm nhiÒu viÖc nh− phèi gièng, tiªm phßng, tËp cho lîn con ¨n; cai s÷alîn con v.v... V× vËy cÇn ph©n chia viÖc lµm sím, tr−íc, sau, ®Ó ®¶m b¶o thùc hiÖn tèt çcc«ng viÖc, kh«ng bá sãt.

II. tÝnh hiÖu qu¶ ch¨n nu«i

§Ó tÝnh ®−îc hiÖu qu¶ kinh tÕ, cÇn biÕt chÝnh x¸c çc chi phÝ bá ra ®Ó t¹o s¶n phÈm (lîn con),nãi çch kh¸c cÇn tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm.

Gi¸ thµnh s¶n phÈm gåm:

1. Çc chi phÝ cè ®Þnh:

- Nh©n c«ng th−êng xuyªn: ®ã lµ nh÷ng ng−êi chÞu tr¸ch nhiÖm çc c«ng viÖc trong tr¹inh− gièng, thøc ¨n, vÖ sinh ng−êi ®iÒu hµnh chung, ngay c¶ lóc cã Ýt ®Çu gia sóc.

- Söa ch÷a chuång tr¹i.

- B¶o qu¶n vËt t−: thøc ¨n, m¸y, dông cô.

- KhÊu hao chuång, dông cô. Thêi gian khÊu hao chuång kh«ng qu¸ 20 n¨m; dông côkh«ng qu¸ 3 n¨m.

- NÕu thêi gian khÊu hao dµi th× tÝnh thªm hÖ sè tr−ît gi¸ (hay gi¸ ®−¬ng thêi).

- Chi tr¶ tiÒn thuª ®Êt ®ai, b¶o hiÓm (nÕu cã)

- Chi tr¶ l·i ng©n hµng nÕu cã vay vèn.

2. Chi phÝ kh«ng cè ®Þnh:

- Thøc ¨n: TÝnh cho tõng ®µn lîn. §©y lµ chi phÝ lín nhÊt trong gi¸ thµnh s¶n phÈm.

- Nh©n c«ng kh«ng th−êng xuyªn, chi cho b¶o vÖ, thó y, ®iÖn, n−íc, chÊt ®èt v.v... theo tûlÖ ®Çu con.

3. TÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm:

Çc chi phÝ trªn ®−îc ghi chi tiÕt, ®Ó 6 th¸ng mét lÇn hoÆc cuèi n¨m cã thÓ tÝnh ®−îc gi¸thµnh s¶n phÈm theo mÉu d−íi ®©y.

Chi phÝ s¶n xuÊt S¶n phÈm thu

+ Tµi s¶n, vËt t− cã ®Çu n¨m (tÝnh thµnh tiÒn) Gi¸ trÞ vËt t−, tµi s¶n cßn l¹i lóc cuèi n¨m

+ Chi phÝ cè ®Þnh:

Nh©n c«ng

KhÊu hao

B¶o qu¶n

Qu¶n lý

B¶o hiÓm

ThuÕ

L·i ng©n hµng (nÕu vay)

- TiÒn b¸n lîn con

- TiÒn b¸n lîn mÑ lo¹i

- TiÒn thu kh¸c: ph©n nu«i ç, ph©n bãnc©y v−ên, ph©n bãn ruéng

76

+ Chi phÝ kh«ng cè ®Þnh:

Nh©n c«ng thêi vô

Thøc ¨n

Mua gièng

Thó y

§iÖn, n−íc

VËn chuyÓn gia sóc, thøc ¨n

Chi kh¸c: phèi gièng

tæng chi tæng thu

Gi¸ thµnh sÏ lµ:

Gi¸ thµnh (1 kg lîn con) = (Tæng chi - Tæng thu (kÓ c¶ s¶n phÈm cßn l¹i cuèi n¨m))/

Tæng träng l−îng lîn con b¸n ra c¶ n¨m (kg)

4. Tû lÖ chi phÝ trong gi¸ thµnh s¶n phÈm

Çc chi phÝ trong gi¸ thµnh cã tû lÖ nhÊt ®Þnh, v−ît qu¸ sÏ dÉn ®Õn gi¶m chi çi kh¸c vµ sÏmÊt c©n ®èi dÉn ®Õn thu nhËp thÊp.

Trong thùc tÕ, chóng t«i th−êng thÊy çc tû lÖ chi ph©n bè nh− sau.

NU¤I N¸I lÊy con b¸n sau cai s÷a.

Thøc ¨n: 67%

KhÊu hao, thuÕ, thuª ®Êt: 18%

Lao ®éng: 8%

§iÖn, n−íc, thó ý, dÇu m¸y 7%

100%

NU¤I N¸I, b¸n lîn con sau 3 th¸ng tuæi (träng l−îng tõ 20-25kg)

Tû lÖ trong gi¸ thµnh nu«i n¸i Tû lÖ trong nu«i lîn con

Thøc ¨n (lîn n¸i): 33%

Thøc ¨n lîn con: 25%

C«ng lao ®éng 20%

KhÊu hao, thuÕ: 15%

Chi kh¸c: 7%

Thøc ¨n 47%

Gièng: 39%

C«ng lao ®éng: 4%

KhÊu hao, thuÕ: 7%

Chi kh¸c: 3%

77

NU¤I LîN THÞT

- Thøc ¨n (th−êng tèn 4-4,5kg thøc ¨n cho 1 kg t¨ng träng)

- C«ng kh«ng qu¸ (40-45 c«ng/ngµy/giê cho 100 kg s¶n phÈm)

- KhÊu hao

Chi phÝ trùc tiÕp

Gi¸n tiÕp

70%

7%

3%

10%

5%

- 73%

- 7%

- 3,5%

- 11%

- 6%

100% 100%

III. Dù trï tæ chøc mét trang tr¹i lîn n¸i lÊy lîn con b¸ngièng vµ nu«i thÞt

Khi x©y dùng cÇn quan t©m nh÷ng ®iÓm sau:

- Nhu cÇu vµ gi¸ s¶n phÈm thÞ tr−êng.

- ThÞ hiÕu ng−êi tiªu dïng (lîn nhiÒu n¹c)

- Kh¶ n¨ng s¶n xuÊt.

Trong 3 ®iÓm ghi trªn, kh¶ n¨ng s¶n xuÊt lµ quan träng, nã phô thuéc vµo ng−êi ch¨n nu«i.

NÕu cã vèn, cã n¬i ch¨n nu«i, cã nh©n lùc th× thu nhËp sÏ nhiÒu h¬n do kh«ng ph¶i chi thuªm−ín, vay tiÒn chÞu l·i ®Ó x©y dùng ban ®Çu.

Dù trï nu«i trong gia ®×nh 3-5-10 n¸i hoÆc cao h¬n cã thÓ ®Õn 20 con n¸i.

S¶n phÈm lµm ra trªn mét n¸i ®Î mét n¨m tÝnh nh− sau:

- Sè con ®Î ra nu«i tíi cai s÷a: 14-16 con/n¸i/n¨m.

- Sè løa ®Î 1,8-2 løa/n¨m.

- Khèi l−îng lóc cai s÷a 55-60 ngµy 13-15 kg/con

- Khèi l−îng lóc chuyÓn tiÕp (nu«i 30 ngµy) 20-25 kg/con

- S¶n phÈm lîn con 1 n¸i/n¨m: 200-210 kg

Thêi gian sö dông n¸i lµ 4-5 n¨m.

§Ó gi÷ ®−îc n¨ng suÊt sinh s¶n æn ®Þnh, trong ®µn n¸i cÇn cã sè lîn n¸i cã løa ®Î tõ 3-5 løachiÕm 50-55% trªn ®µn. Hµng n¨m lo¹i th¶i nh÷ng n¸i giµ, ®Î kÐm; nÕu ®µn n¸i sö dôngtrong 5 n¨m th× tû lÖ lo¹i th¶i 25% trªn n¨m.

Dù trï cho mét ®ît nu«i lµ 5 n¨m v× khi ®ã lîn n¸i còng hÕt thêi gian sö dông, vËt t− ch¨nnu«i h− háng, khÊu hao chuång tr¹i, cã thÓ gÇn hÕt nÕu lµm ®¬n gi¶n, nÕu nu«i tiÕp th× ph¶isöa ch÷a c¬ b¶n.

Dù trï chi gåm çc môc sau:

78

A. Chi

- TiÒn thuÕ ®Êt, thuª ®Êt

- TiÒn x©y chuång, hè ph©n, kho

- TiÒn mua dông cô ch¨n nu«i.

- TiÒn mua gièng ban ®Çu

- TiÒn mua thøc ¨n

- TiÒn thuª nh©n c«ng ch¨n nu«i.

- TiÒn thuèc thó y

- TiÒn chi ®iÖn, x¨ng dÇu, n−íc.

- TiÒn l·i vay vèn ng©n hµng, hïn vèn.

§©y lµ tiÒn chi ban ®Çu kh«ng thÓ thu håi ngay ®−îc trong 1 n¨m, cã lo¹i thu sau 1-2 n¨mch¨n nu«i nh− khÊu hao chuång tr¹i m¸y mãc.

1. §Êt x©y dùng§Ó cã thÓ nu«i tõ 5-10 n¸i sinh s¶n cÇn cã 1 miÕng ®Êt ®Ó x©y chuång vµ çc c«ng tr×nh phô.

DiÖn tÝch cÇn nh− sau:

1 n¸i nu«i con 8-10 m2 (lîn lai, ngo¹i)

S©n ch¬i gÊp 3-4 lÇn « chuång

Chuång çch ly 8m2

Kho chøa thøc ¨n 15m2

Nhµ ë, nhµ trén thøc ¨n 20m2

Hè ph©n 10-15m2

§−êng ®i 15-20m2

T−êng rµo bao quanh

2. Dù trï tiÒn x©y dùngCã thÓ x©y dùng kiªn cè vµ b¸n kiªn cè. M¸i lîp ngãi hay lîp l¸, tïy nguyªn liÖu cã ë ®Þaph−¬ng. X©y dùng b¸n kiªn cè thêi gian khÊu hao ng¾n h¬n, nh−ng kh«ng d−íi 5 n¨m vµ dµikh«ng qu¸ 15-20 n¨m.

NÒn chuång c¶ 2 lo¹i cÇn l¸t g¹ch v÷ng ch¾c.

3. TiÒn gièngNu«i 5 n¸i th× khi mua vÒ ph¶i cã con dù phßng, tõ 1-2 con, ®Ó khi chän ®−îc ®ñ sè con cÇn®Ó nu«i.

VÝ dô: Nu«i 5 n¸i sinh s¶n th× cÇn chän thªm 1 con dù tr÷. Nu«i 10 n¸i th× mua 12 con.

Lîn sau khi chän, tíi lóc chuÈn bÞ cho phèi, cã thÓ chuyÓn nu«i thÞt nÕu kh«ng ®¹t yªu cÇu.

79

4. Mua dông cô ch¨n nu«iX« thïng ®Ó sö dông hµng ngµy.

§Ó gi¶m bít søc lao ®éng, cã thÓ mua m¸y b¬m n−íc, m¸y nghiÒn thøc ¨n, trén thøc ¨n hçnhîp.

5. Thøc ¨nCÇn cã dù tr÷ 7 ngµy. §Ò phßng lóc m−a giã mua ch−a kÞp. Tr¸nh ®Ó l©u thøc ¨n dÔ bÞ h«imèc.

6. C«ng ch¨n nu«iLîn g©y n¸i: 7-8 th¸ng + 4 th¸ng chöa: 12 th¸ng cÇn cã c«ng th−êng xuyªn.

7. TiÒn thuèc phßng bÖnh vµ chøa bÖnh (tñ thuèc)

8. TiÒn mua ®én chuång: r¬m, r¹

9. Chi phÝ ®iÖn, n−íc

10. TiÒn l·i vay vèn ng©n hµng, khuyÕn n«ngTiÒn vay l·i suÊt cao th× kh«ng thÓ ch¨n nu«i lîn cã l·i, v× chu kú vßng quay ph¶i tõ 6 th¸ng -1 n¨m míi cã thu håi; 1 n¨m lµ lóc b¾t ®Çu nu«i lîn ®Î løa 1, s¸u th¸ng lîn chöa, ®Î vµ nu«icon ®Ó cã lîn con b¸n.

11. Çc kho¶n chi kh¸c.

B. Thu

1. B¸n 1-2 lîn lo¹i th¶i, lóc 7-8 th¸ng tuæi

2. B¸n s¶n phÈm lîn con.

3. Quy gi¸ trÞ ph©n. Ph©n b¸n, ph©n sö dông trong trang tr¹i: nu«i ç, bãn c©y

Gi¶i thÝch:

1. Lîn lo¹i do kh«ng ®ñ tiªu chuÈn ®Ó phèi gièng khi ®¹t tõ 60-70 kg. CÇn lo¹i ngay chuyÓnnu«i thÞt, hoÆc b¸n thÞt. Lîn n¸i lo¹i tõ løa 2 trë ®i lµ 25%, nh÷ng con sinh s¶n kÐm.

2. S¶n phÈm lîn con ®−îc tÝnh 1 n¨m 2 løa. Nh−ng n¨m thø nhÊt do nu«i tõ lóc chän ®Õnthµnh n¸i, lîn chØ ®Î 1 løa nªn chØ tÝnh 1 løa.

Tõ n¨m thø 2, tÝnh 2 løa/n¨m vµ thu chi æn ®Þnh.

3- Çc môc ghi trªn ®−îc tÝnh to¸n cô thÓ theo thêi gi¸ lóc x©y dùng vµ chi phÝ còng nh− thunhËp ®Òu theo 1 tû lÖ thÝch hîp, ph©n bæ trong gi¸ thµnh s¶n phÈm.

VÒ chi phÝ tõ n¨m thø 2 trë ®i, tËp trung chñ yÕu lµ thøc ¨n cho lîn n¸i, lîn con vµ s¶n phÈmthu lµ lîn con vµ ph©n.

80

Phô lôc

i- gi¸ trÞ t−¬ng ®−¬ng mét sè lo¹i thøc ¨n cho lîn

+ Thøc ¨n nhiÒu n¨ng l−îng

1 kg ng« = 0,8 kg çm lo¹i 1 + 0,2 kg çm th«

= 0,8 kg s¾n nghiÒn + 0,2kg kh« l¹c

= 1kg tÊm g¹o

= 0,8 kg çm lo¹i 1 + 0,2kg s¾n nghiÒn (kh«)

+ Thøc ¨n nhiÒu ®¹m

1kg kh« l¹c = 1kg kh« dÇu h¹t b«ng

= 2,5kg kh« dÇu dõa

1kg bét ç = 1kg bét m¸u (tèt) + 10g mªtionin

1kg bét ®Çu t«m = 0,7kg bét ç + 50g vá t«m nghiÒn

1kg bét thÞt x−¬ng + 10g mªtionin + 25g lizin = 0,7kg bét ç + 0,3 kg bét x−¬ng

+ Thøc ¨n kho¸ng

1kg bét vá sß = 1kg v«i bét (v«i t·)

81

II- qui ®æi träng l−îng thøc ¨n qua lon s÷a bß

Lo¹i thøc ¨n §ong b»ng lon s÷a

TÊm

Bét ng«

Çm lo¹i 1

Bét khoai lang kh«

Bét s¾n kh«

Bçng bia kh«

C¬m kh«

Kh« dÇu ®Ëu t−¬ng

Bét ç

Bét kh« dÇu l¹c

Bét kh« dÇu dõa

Muèi

Bét x−¬ng

V«i bét

1kg

1kg

1kg

1kg

1kg

1kg

1kg

1kg

1kg

1kg

1kg

1kg

1kg

1kg

4,5 lon

4,5 lon

6,5 lon

4,5 lon

4,5 lon

4,5 lon

4,5 lon

4,5 lon

5,0 lon

6,0 lon

6,5 lon

3,0 lon

3,5 lon

3,5 lon

82

III- h−íng dÉn sö dông b¶ng tÝnh s½n khÈu phÇn thøc ¨n hçn hîpcho çc lo¹i lîn

KhÈu phÇn ¨n hµng ngµy cña lîn gåm 3 nhãm chÊt:

ChÊt tinh bét (g¹o, çm, ng«, s¾n ...) nhãm A

ChÊt ®¹m (bét ç, kh« dÇu ...) nhãm B

ChÊt kho¸ng (canxi, phèt pho) nhãm C

Nhu cÇu ®¹m tiªu hãa trong khÈu phÇn ¨n cho çc lo¹i lîn cã kh¸c nhau. V× vËy çc nhãmthøc ¨n trªn khi trén xong cÇn ®Ó riªng, sau ®ã dùa vµo b¶ng tÝnh s½n, c©n ®ñ sè l−îng míitrén chóng l¹i víi nhau.

• Nhãm A, chóng t«i giíi thiÖu 4 c«ng thøc hçn hîp phï hîp víi mét sè vïng s¶n xuÊt n«ngnghiÖp trong n−íc:

C«ng thøc 1

Çm g¹o 40%

Bét ng« 60%

Tû lÖ ®¹m trong ®ã lµ 8%

C«ng thøc 2

Çm g¹o 30%

Bét ng« 45%

TÊm 25%


C«ng thøc 3

Çm g¹o 55%

Bét ng« 35%

Thãc tÎ nghiÒn 10%


C«ng thøc 4

Çm g¹o 25%

Bét ng« 50%

Bét s¾n hay khoai lang 25%

Tû lÖ ®¹m cã 6%

• Nhãm B, giíi thiÖu 4 c«ng thøc hçn hîp:

C«ng thøc 1 C«ng thøc 2 C«ng thøc 3

Bét ç lî

Kh« dÇu dõa

Tû lÖ ®¹m tiªu hãatrong ®ã lµ

45%

55%

27%

Bét ç lî

Kh« l¹c

Tû lÖ ®¹m tiªu hãatrong ®ã lµ

35%

65%

37%

Bét ç lî

Kh« dÇu l¹c


§¹m tiªu hãa

15%

65%

20%

39%

• Nhãm C - thøc ¨n kho¸ng - 1 c«ng thøc chung cho çc lo¹i lîn gåm:

Bét x−¬ng 40%

v«i t· 30%

Muèi 20%

Sunfat manhª 10%

83

Ph−¬ng ph¸p sö dông b¶ng:

Trong b¶ng cã 5 lo¹i lîn kh¸c nhau:

- Lîn con 10-25 kg, lîn chöa kú 2 vµ nu«i con, thøc ¨n hµng ngµy cÇn tû lÖ ®¹m 16%

- Lîn nhì 25-50 kg cÇn tû lª ®¹m 15%

- Lîn n¸i chöa kú 1 cÇn tû lÖ ®¹m 14%

- Lîn çi t¬ 51-85 kg cÇn tû lÖ ®¹m 13%

- Lîn çi t¬ chê phèi 85-100 kg cÇn tû lÖ ®¹m 12%

§Ó cã 100 kg thøc ¨n hçn hîp chøa 16% ®¹m cho lîn con 10-25kg, lîn chöa kú 2 vµ nu«i conta lÊy:

Thøc ¨n nhãn A, c«ng thøc 1 (hçn hîp çm, bét ng«): 56kg

Thøc ¨n nhãm B, c«ng thøc 1 (hçn hîp bét ç, kh« dÇu dõa): 41 kg

Thøc ¨n nhãm C (c«ng thøc chung) 3 kg

____

100 kg

HoÆc:

Thøc ¨n nhãm A, c«ng thøc 1 (hçn hîp çm, bét ng«) 70 kg

Thøc ¨n nhãm B, c«ng thøc 2 (hçn hîp bét ç, kh« dÇu l¹c) 27kg

Thøc ¨n nhãm C 3 kg.

_____

100 kg

Dùa vµo thøc ¨n s½n cã ë ®Þa ph−¬ng, vÝ dô n¬i nhiÒu kh« dÇu l¹c, n¬i s½n kh« dÇu dõa, n¬inhiÒu s¾n khoai, n¬i nhiÒu çm, bét ng«, g¹o... ta cã thÓ vËn dông çc chØ dÉn trong b¶ng mµphèi hîp çc thµnh phÇn thøc ¨n A-B-C b¶o ®¶m ®ñ tû lÖ ®¹m theo nhu cÇu cña çc lo¹i lîn(xem çc b¶ng tÝnh s½n).

84

B¶ng tÝnh s½n thøc ¨n hçn hîp cho çc lo¹i lîn theo nhu cÇu ®¹m tiªm ho¸ kh¸c nhau

(tÝnh trªn 100 kg)

Nhu cÇu ®¹m tiªu ho¸ cho çc lo¹i lîn %Çc lo¹i lîn

Thøc ¨n

hçn hîp

Lîn con: 10 - 25 kg

N¸i chöa kú 2

N¸i nu«i con

16%

Lîn nhì 25-50 kg

15%

N¸i chöa kú 1

14%

Lîn çi t¬:

51-85 kg

13%

Lîn çi t¬:

85-100kg

12%

Nhãm A

C«ng thøc 1

(Çm + bét ng«)

56 kg 61 kg 66 kg 72 kg 77 kg

Nhãm B

C«ng thøc 2

(Bét ç + kh« dõa)

41 kg 36 kg 31 kg 25 kg 20 kg

Nhãm C

Kho¸ng bæ xung3 kg 3 kg 3 kg 3 kg 3 kg

Céng hçn hîp

(A+B+C)100 kg 100 kg 100 kg 100 kg 100 kg

85


Thøc ¨n

hçn hîp


N¸i chöa kú 2

N¸i nu«i con

16%

Lîn nhì 25-50 kg

15%

N¸i chöa kú 1

14%

Lîn çi t¬:

51-85 kg

13%

Lîn çi t¬:

85-100kg - chê phèi

12%

Nhãm A

C«ng thøc 1

(Çm g¹o+ bét ng«)

70kg 74kg 77 kg 81 kg 84 kg

Nhãm B

C«ng thøc 2

(Bét ç + kh« l¹c)

27 kg 23 kg 20 kg 16 kg 13 kg

Nhãm C


Céng hçn hîp

(A+B+C)100 kg 100 kg 100 kg 100 kg 100 kg

86


Thøc ¨n

hçn hîp


N¸i chöa kú 2

N¸i nu«i con

16%

Lîn nhì 25-50 kg

15%

N¸i chöa kú 1

14%

Lîn çi t¬:

51-85 kg

13%

Lîn çi t¬:

85-100kg

12%

Nhãm A

C«ng thøc 1


70kg 73kg 76 kg 80 kg 83 kg

Nhãm B

C«ng thøc 2


27 kg 24 kg 21 kg 17 kg 14 kg

Nhãm C


Céng hçn hîp

(A+B+C)100 kg 100 kg 100 kg 100 kg 100 kg

87


Thøc ¨n

hçn hîp


N¸i chöa kú 2

N¸i nu«i con

16%

Lîn nhì 25-50 kg

15%

N¸i chöa kú 1

14%

Lîn çi t¬:

51-85 kg

13%

Lîn çi t¬:

85-100kg chê phèi

12%

Nhãm A

C«ng thøc 1


72 kg 77 kg 79 kg 82 kg 85 kg

Nhãm B

C«ng thøc 3

(Bét ç + kh« l¹c + kh«®Ëu t−¬ng)

25 kg 22 kg 18 kg 15 kg 12 kg

Nhãm C

(Kho¸ng bæ xung)3 kg 3 kg 3 kg 3 kg 3 kg

Céng hçn hîp

(A+B+C)100 kg 100 kg 100 kg 100 kg 100 kg

88


Thøc ¨n

hçn hîp


N¸i chöa kú 2

N¸i nu«i con

16%

Lîn nhì 25-50 kg

15%

N¸i chöa kú 1

14%

Lîn çi t¬:

51-85 kg

13%

Lîn çi t¬:

85-100kg

12%

Nhãm A

C«ng thøc 2

(Çm g¹o+ bét ng« +tÊm)

56 kg 61 kg 66 kg 72 kg 77 kg

Nhãm B

C«ng thøc 1

(Bét ç + kh« dõa)

41 kg 36 kg 31 kg 25 kg 20 kg

Nhãm C

(Kho¸ng )3 kg 3 kg 3 kg 3 kg 3 kg

Céng hçn hîp

(A+B+C)100 kg 100 kg 100 kg 100 kg 100 kg

89


Thøc ¨n

hçn hîp


N¸i chöa kú 2

N¸i nu«i con

16%

Lîn nhì 25-50 kg

15%

N¸i chöa kú 1

14%

Lîn çi t¬:

51-85 kg

13%

Lîn çi t¬:

85-100kg chê phèi

12%

Nhãm A

C«ng thøc 2

(Çm g¹o+ bét ng« +tÊm)

68 kg 71 kg 75 kg 78 kg 81 kg

Nhãm B

C«ng thøc 2


29 kg 26 kg 22 kg 19 kg 16 kg

Nhãm C

(Kho¸ng bæ xung)3 kg 3 kg 3 kg 3 kg 3 kg

Céng hçn hîp

(A+B+C)100 kg 100 kg 100 kg 100 kg 100 kg

90


Thøc ¨n

hçn hîp


N¸i chöa kú 2

N¸i nu«i con

16%

Lîn nhì 25-50 kg

15%

N¸i chöa kú 1

14%

Lîn çi t¬:

51-85 kg

13%

Lîn çi t¬:

85-100kg chê phèi

12%

Nhãm A

C«ng thøc 1


70 kg 74 kg 77 kg 81 kg 84 kg

Nhãm B

C«ng thøc 2


27 kg 23 kg 20 kg 16 kg 13 kg

Nhãm C


Céng hçn hîp

(A+B+C)100 kg 100 kg 100 kg 100 kg 100 kg

91


Thøc ¨n

hçn hîp


N¸i chöa kú 2

N¸i nu«i con

16%

Lîn nhì 25-50 kg

15%

N¸i chöa kú 1

14%

Lîn çi t¬:

51-85 kg

13%

Lîn çi t¬:

85-100kg chê phèi

12%

Nhãm A

C«ng thøc 3

(Çm g¹o+ bét ng« +thãc nghiÒn)

56 kg 61 kg 66 kg 72 kg 77 kg

Nhãm B

C«ng thøc 1

(Bét ç + kh« dÇu dõa)

41 kg 36 kg 31 kg 25 kg 20 kg

Nhãm C


Céng hçn hîp

(A+B+C)100 kg 100 kg 100 kg 100 kg 100 kg

92


Thøc ¨n

hçn hîp


N¸i chöa kú 2

N¸i nu«i con

16%

Lîn nhì 25-50 kg

15%

N¸i chöa kú 1

14%

Lîn çi t¬:

51-85 kg

13%

Lîn çi t¬:

85-100kg chê phèi

12%

Nhãm A

C«ng thøc 4

(Çm + ng« + bét s¾nhay khoai)

50 kg 55 kg 60 kg 65 kg 69 kg

Nhãm B

C«ng thøc 1

(Bét ç + kh« dÇu dõa)

47 kg 42 kg 37 kg 32 kg 28 kg

Nhãm C


Céng hçn hîp

(A+B+C)100 kg 100 kg 100 kg 100 kg 100 kg

93


Thøc ¨n

hçn hîp


N¸i chöa kú 2

N¸i nu«i con

16%

Lîn nhì 25-50 kg

15%

N¸i chöa kú 1

14%

Lîn çi t¬:

51-85 kg

13%

Lîn çi t¬:

85-100kg chê phèi

12%

Nhãm A

C«ng thøc 3

(Çm + bét ng« +thãcnghiÒn)

72 kg 75 kg 79 kg 82 kg 85 kg

Nhãm B

C«ng thøc 3

(Bét ç + kh« l¹c + kh«®ç t−¬ng)

25 kg 22 kg 18 kg 15 kg 12 kg

Nhãm C


Céng hçn hîp

(A+B+C)100 kg 100 kg 100 kg 100 kg 100 kg

94


Thøc ¨n

hçn hîp


N¸i chöa kú 2

N¸i nu«i con

16%

Lîn nhì 25-50 kg

15%

N¸i chöa kú 1

14%

Lîn çi t¬:

51-85 kg

13%

Lîn çi t¬:

85-100kg chê phèi

12%

Nhãm A

C«ng thøc 4

(Çm + ng« +bét s¾nhay khoai)

68 kg 71 kg 74 kg 77 kg 80 kg

Nhãm B

C«ng thøc 3

(Bét ç + kh« l¹c + kh«®ç t−¬ng)

29 kg 26 kg 23 kg 20 kg 17 kg

Nhãm C


Céng hçn hîp

(A+B+C)100 kg 100 kg 100 kg 100 kg 100 kg

95


Thøc ¨n

hçn hîp


N¸i chöa kú 2

N¸i nu«i con

16%

Lîn nhì 25-50 kg

15%

N¸i chöa kú 1

14%

Lîn çi t¬:

51-85 kg

13%

Lîn çi t¬:

85-100kg chê phèi

12%

Nhãm A

C«ng thøc 4

(Çm + ng« +bét s¾nhay khoai)

66 kg 69 kg 72 kg 75 kg 79 kg

Nhãm B

C«ng thøc 2


31 kg 28 kg 25 kg 22 kg 18 kg

Nhãm C


Céng hçn hîp

(A+B+C)100 kg 100 kg 100 kg 100 kg 100 kg

96

Iv - THµNH pHÇN DINH D¦ìNG MéT Sè LOµI THøC ¡N CñA Lîn 1

Trong 1 kg thøc ¨n cãTªn thøc ¨n

N¨ngl−îng(Kcal)

proteintiªu ho¸

Lipit(mì) (g)

ChÊt x¬

(g)

Canxi (g) Ph«t pho(g)

Thøc ¨n xanh, t−¬i

L¸ b¾p c¶i giµ 291 16 7 16 2,60 0,50

C©y khoai lang (th©n, l¸) 311 16 7 24 1,30 0,60

C©y khoai n−íc (däc, l¸) 235 8 7 16 1,01 0,30,

BÌo t©y 150 5 3 15 1,60 0,4

BÌo çi 154 8 3 12 0,90 0,40

Rau muèng tr¾ng 248 12 7 16 1,4 0,60,

Rau muèng ®á 216 13 7 14 0,60 0,40

Rau lÊp 190 8 3 15 0,80 0,40

Thøc ¨n cñ qu¶

Cñ khoai lang 0,70 7 5 9 0,80 0,40

Cñ s¾n bá vá 1131 6 6 7 0,80 0,50

Cñ dong riÒng 804 3 3 13 0,40 0,40

Cñ khoai t©y 768 14 3 9 0,20 0,40

Cñ xu hµo 245 14 1 17 0,50 0,40

Qu¶ bÝ ®á 386 8 7 13 0,40 0,40

Bét cá, l¸

Bét l¸ s¾n 2323 132 139 139 10,80 6,50

Bét l¸ keo dËu 2442 153 43 92 13,40 2,00

1 TrÝch tõ cuèn thøc ¨n gia sóc ViÖt Nam - Thµnh phÇn ho¸ häc vµ gi¸ trÞ dinh d−ìng" do G.S. NguyÔn V¨nTh−ëng chñ biªn. Nhµ xuÊt b¶n N«ng NghiÖp th¸ng 8/1992

97

Bét l¸ khoai lang 1940 46 47 132 10,00 4,00

Bét l¸ gai 2284 202 54 110 40,00 5,00

Thøc ¨n h¹t

H¹t gao tÎ 3329 67 15 6 1,10 2,00

H¹t gao løt 3237 70 24 7 0,05 0,23

Hat ng« tÎ ®á 3242 72 42 31 0,90 1,40

H¹t ng« tÎ tr¾ng 3211 69 42 23 1,40 3,00

H¹t ng« tÎ vµng 3220 69 44 27 2,20 3,00

H¹t thãc tÎ 2701 55 22 105 2,20 2,70

H¹t ®Ëu ®ç

H¹t ®Ëu t−¬ng 3757 311 163 64 2,90 5,6

Hat ®Ëu t−¬ng lÐp 3191 262 118 127 1,90 1,50

H¹t l¹c nh©n lÐp 4208 205 350 19 0,80 4,40

H¹t cao su bá vá 3481 155 410 16 3,00 4,00

H¹t cao su c¶ vá 2422 63 306 258 3,20 2,20

H¹t võng tr¾ng lÐp 3442 141 244 174 11,20 6,90

Çc lo¹i kh« dÇu

Kh« dÇu b«ng Ðp bá vá 2946 290 89 90 3,00 11,30

Kh« dÇu b«ng Ðp c¶ vá 2526 224 60 183 2,00 10,00

Kh« dÇu çm Ðp 2640 106 110 116 2,0 13,00

Kh« dÇu cao su Ðp bá vá 2884 167 90 43 3,90 3,40

Kh« dÇu dõa Ðp m¸y 2647 145 68 120 2.90 3,40

Kh« dÇu dõa Ðp thñ c«ng 2766 129 106 145 3.60 6,0

Kh« dÇu ®Ëu t−¬ng Ðp 3342 374 74 59 2.60 6,70

Kh« dÇu l¹c Ðp c¶ vá 2416 214 84 230 3.70 4,40

Kh« dÇu l¹c nh©n Ðp m¸y 3306 390 70 53 1.70 5,30

Kh« dÇu võng Ðp 3022 289 113 102 16.50 11,50

98

Çm vµ çc phô phÈm

Çm g¹o tÎ gi· chµy 2613 96 179 68 1,90 15,00

Çm g¹o tÎ x¸t m¸y lo¹i 1 2527 90 121 78 1,70 16,50

Çm g¹o tÎ x¸t m¸y lo¹i 2 1782 63 68 187 3,20 5,40

Bét ng« c¶ lâi 2677 64 26 100 0,90 2,20

Bét thãc lÐp 1565 34 20 225 2,10 2,30

Bét thãc löng 1950 47 30 150 1,80 3,70

Bét ®Ëu t−¬ng lÐp 3191 262 118 127

Çm ng« 2759 74 51 22 0,60 4,40

TÊm g¹o tÎ 2976 76 19 8 1,30 3,40

Çc lo¹i b· vµ bçng kh«

B· bét khoai lang 1653 21 49 143 1,70

B· bét ng« 2629 88 24 76 3,40 0,70

B· bét s¾n 2068 10 40 56 1,10 1,90

B· ®Ëu phô 2183 155 88 135 3,10 0,50

Bçng bia 2185 73 59 104 5,20 2,30

Bçng r−îu g¹o 2027 74 52 171 5,50 6,00

Bçng r−îu khoai t©y 1943 132 39 95 2,00 2,30

Bçng r−îu ng« 2055 149 61 96 5,00

Bçng r−îu khoai lang 1667 108 39 97

Thøc ¨n bét ®éng vËt

Bét ç nh¹t lo¹i 1 3341 521 83 51,41 28,00

Bét ç nh¹t lo¹i 2 3223 492 104 51,00 29,00

Bét ç lî lo¹i 1 2856 486 61 18 53,50 27,90

Bét ç lî lo¹i 2 2223 395 39 45,80 19,10

Bét ç mÆn lo¹i 1 1722 310 27 34 49,50 5,10

Bét ç mÆn lo¹i 2 1057 177 27 31 93,50 10,10

99

Bét ®Çu vµ v¶y ç 2434 326 101 57,50 32,00

Bét ®Çu vµ vá t«m 2382 244 35 123 108,00 14,10

Bét c¶ con t«m 2152 329 55 80 16,00 7,00

TÐp ®ång kh« 2437 443 84 56 35,50 14,70

Moi biÓn kh« 2565 477 23 37 28,20 13,00

Bét x−¬ng thÞt 1992 353 38 20 149,00 58,00

Thøc ¨n kho¸ng

Bét x−¬ng 1501 230 47 20 187,00 105,00

Bét ®¸ v«i sèng 300,00

Bét mai mùc 348,00

Bét ®icanxi phèt ph¸t 248,00 174,00

Bét tricanxi phèt ph¸t 328,00 162

Documents

Kü ThuËt - tuaf.edu.vntuaf.edu.vn/gallery/files/K. CNTY/Book - KT nuoi lon nai man de sai con.pdfPh¹m H÷u Doanh - L−u Kú Kü ThuËt Nu«i lîn n¸i m¾n ®Î sai con (In lÇn