K to 12 AP Curriculum

0

Republic of the Philippines Department of Education

DepEd Complex, Meralco Avenue Pasig City

May 21, 2011

K to 12 CURRICULUM GUIDE

ARALING PANLIPUNAN

1

MAKAHUBOG NG MAMAMAYANG MAPANURI, MAPAGMUNI, MAPANAGUTAN, PRODUKTIBO,

MAKAKALIKASAN, MAKABANSA AT MAKATAO NA MAY PAMBANSA AT PANDAIGDIGANG PANANAW AT PAGPAPAHALAGA SA MGA USAPING PANGKASAYSAYAN AT PANLIPUNAN

PamaraangTematiko-

Kronolohikal/Paksain/Konseptwal Pamaraang Pasiyasat Integrasyon/Interdisiplinari/

Multidisiplinari

Konstruktibismo Magkatuwang na Pagkatuto Pagkatutong Pangkaranasan at Pangkonteksto

Pakikipagpangkat at

Pakikipagkapwa (Group and

Interpersonal Skills)

Pagkamalikhain

Mapanuring Pag-iisip at Matalinong

Pagpapasya

Kasanayang

Pangkasaysayan at ng Iba

Pang Disiplinang

Panlipunan

Pakikipagtalastasan at

Pagpapalawak ng

Pandaigdigang

Pananaw

Pagsasaliksik/ Pagsisiyasat

Kaalaman, Kasanayan at Pagpapahalagang Pangkasaysayan at Disiplinang Panlipunan

Makaalam Makagawa Maging ganap Makapamuhay

Tao, Heograpiya at Likas

Kayang Pag-unlad

Kultura, Pagkakakilanlan at

Pagkabansa

Kapangyarihan, Awtoridad at

Pamamahala

Karapatan,Pananagutan at

Pagkamamamayan

I. Balangkas Konseptuwal ng Araling Panlipunan

2

BALANGKAS- KONSEPTUWAL NG Araling Panlipunan

(Deskripsyon)

Naging batayan ng K-12 Kurikulum sa Araling Panlipunan ang mithiin ng Edukasyon para sa Lahat 2015 (Education For All 2015) - ang magkaroon

ng Kapaki-pakinabang na Literasi ang Lahat (Functional Literacy For All). Tiniyak na ang mga binuong nilalaman, pamantayang pangnilalalam at

pamantayan sa pagganap sa bawat baitang ay makapag-aambag sa pagtatamo ng nasabing mithiin. Sa pag-abot ng nasabing mithiin, tunguhin (goal) ng K-

12 Kurikulum ng Araling Panlipunan ang makahubog ng mamamayang mapanuri, mapagmuni, mapanagutan, produktibo, makakalikasan, makabansa at

makatao na may pambansa at pandaigdigang pananaw at pagpapahalaga sa mga usaping pangkasaysayan at panlipunan.

Sa pagkamit ng nasabing adhikain, mithi ng kurikulum na mahubog ang pag-iisip (thinking), perpekstibo at pagpapahalagang pangkasaysayan at sa

iba pang disiplina ng araling panlipunan ng mag-aaral sa pamamagitan ng magkasabay na paglinang sa kanilang kaalaman at kasanayang pang-disiplina na

nakapaloob sa limang pangunahing learning domains ng kurikulum. Mula sa unang baitang hanggang ika-labindalawang baitang, ang apat na pangunahing

learning domains ang nagsilbing tema o malaking kaisipan (big ideas) sa bawat markahan kung saan naka-angkla (anchor) ang mga paksain at pamantayang

pang-nilalaman at pamantayan sa pagganap ng bawat yunit. Samantala, sa apat na markahan sa lahat ng baitang, ang kasanayan sa iba’t-ibang disiplina ng

araling panlipunan ay kasabay na nalilinang ayon sa kinakailangang pag-unawa at pagkatuto ng mag-aaral.

Sa ibang salita, layunin ng pagtuturo ng K-12 Araling Panlipunan na malinang sa mag-aaral ang pag-unawa sa mga pangunahing kaisipan at isyung

pangkasaysayan, pangheograpiya, pampulitika, ekonomiks at kaugnay na disiplinang panlipunan upang siya ay makaalam, makagawa, maging ganap at

makipamuhay (Pillars of Learning). Binibigyang diin sa kurikulum ang PAG-UNAWA (understanding) at HINDI ANG PAGSASAULO ng mga konsepto at

terminolohiya. Bilang pagpapatunay ng malalim na pag-unawa, ang mag-aaral ay kinakailangang makabuo ng sariling kahulugan at pagpapakahulugan

(meaning-making/making meaning) sa bawat paksang pinag-aaralan at ang pagsasalin nito (transfer) sa ibang konteksto lalo na ang aplikasyon nito sa

tunay na buhay (real-life) na may kabuluhan mismo sa kanya at sa lipunang kanyang ginagalawan. Sa pagtamo nito, kasabay na nillilinang ang iba’t-ibang

kasanayan ng mag-aaral sa araling panlipunan tulad ng pagtingin at paghanap sa mga pattern at trend sa mga pangyayari at iba pang mga kasanayan tulad

ng pagsasaliksik, pagsisiyasat, mapanuring pag-iisip, matalinong pagpapapasya, pagkamalikhain, likas-kayang paggamit ng pinagkukunang-yaman,

pakikipagtalastasan at pagpapalawak ng pandaigdigang pananaw sa tulong ng iba’t ibang dulog at pamamaraan tungo sa pagiging isang mapanagutan at

produktibong mamamayan ng bansa at daigdig.

3

II. Pamantayan sa Programa (Core learning Area Standard):

III. Pangunahing Pamantayan ng Bawat Yugto (Key Stage Standards):

K – 3 4 – 6 7 – 10 11 – 12

Naipamamalas ang panimulang pag-unawa at pagpapahalaga sa sarili, pamayanan at bansa bilang isang batang Pilipino tungo sa paghubog ng isang mamamayang mapanagutan, may pagmamahal sa bansa at pagmamalasakit sa kapaligiran at kapwa.

Naipamamalas ang panimulang pag-unawa sa mga pangunahing konsepto, kaisipan, pamamaraan, at ugnayan ng iba’t-ibang disiplinang panlipunan at ang pagkalinang ng kaalaman, kasanayan at pagpapahalagang pangkasaysayan, pangkultura, pangheograpiya at pampulitika ng Pilipinas tungo sa paghubog ng mamamayang mapanuri, mapagmuni, mapanagutan, produktibo, makakalikasan, makatao at makabansa. .

Naipamamalas ang malalim na pag-unawa sa mga pangunahing kaisipan at mga napapanahong isyung pangkasaysayan, pangheograpiya, pang-ekonomiya, pampulitika, pampamahalaan, pangkultura, at panlipunan ng Pilipinas, mga bansang Asyano at ng daigdig gamit ang mga kasanayan at pagpapahalaga ng iba’t-ibang displinang panlipunan tungo sa paghubog ng mamamayang mapanuri , mapagmuni, mapanagutan, makakalikasan, produktibo, makatarungan, at makataong mamamayan ng bansa at daigdig.

Naipamamalas ang malawak at integratibong pag-unawa sa mga isyu at kontrobersiya sa kasalukuyang lipunang Pilipino at sa mga pangunahing kaisipan at napapanahong usaping pangkasaysayan, pampulitika, pampamahalaan, pang-ekonomiya, pangkultura at panlipunan sa pagharap ng bansa sa hamon ng globalisasyon gamit ang perspektibo, kasanayan at pagpapahalagang multi-disiplinaryo at inter-disiplinaryo sa pananaliksik at sa pagbuo ng alternatibong solusyon sa paglutas ng mga kasalukuyang suliranin tungo sa isang makatarungan (just), mapayapa, makakalikasan, masagana, makabansa at makataong lipunan.

Naipamamalas ang pag-unawa sa mga konsepto at isyung pangkasaysayan, pangheograpiya, pampulitika, pang-ekonomiya, pangkultura, at panlipunan gamit ang mga kasanayang nalinang sa pag-aaral ng iba’t-ibang disiplinang panlipunan kabilang ang pananaliksik, pagsisiyasat, mapanuring pag-iisip, matalinong pagpapasya, pagkamalikhain, pakikipagkapwa, likas-kayang paggamit ng pinagkukunang-yaman, pakikipagtalastasan at pagpapalawak ng pandaigdigang pananaw tungo sa isang mapanuri, mapagmuni, mapanagutan, produktibo, makakalikasan, makabansa at makataong mamamayan ng bansa at daigdig.

4

IV. Pamantayan sa Bawat Baitang/ Antas (Grade Level Standards):

Grade Level Grade Level Standards

K Naipamamalas ang kamalayan bilang batang Pilipino sa katangian at bahaging ginagampanan ng tahanan at paaralan tungo sa paghubog ng isang mamamayang mapanagutan, may pagmamahal sa bansa at pagmamalasakit sa kapaligiran at kapwa.

Grade 1 Naipamamalas ang pagkilala at pag-unawa sa sarili at pamilya na may pagpapahalaga sa mga karapatan, tungkulin at pananagutan bilang batang Pilipino tungo sa paghubog ng isang mamamayang mapanagutan, may pagmamahal sa bansa at pagmamalasakit sa kapaligiran at kapwa.

Grade 2 Naipamamalas ang pagkilala, pag-unawa at pagpapahalaga sa sariling pamayanan tungo sa paghubog ng isang mamamayang mapanagutan, may pagmamahal sa bansa at pagmamalasakit sa kapaligiran at kapwa

Grade 3 Naipamamalas ang pag-unawa at pagpapahalaga sa likas na kagandahan at kabuhayan, yaman, pamahalaan at kultura ng bansa tungo sa paghubog ng isang mamamayang mapanagutan, may pagmamahal sa bansa at pagmamalasakit sa kapaligiran at kapwa.

Grade 4 Naipamamalas ang pag-unawa at pagpapahalaga sa ugnayan ng kapaligiran at tao sa pagbuo at pag-unlad ng bansang Pilipinas gamit ang mga kaalaman at kasanayan ng heograpiya at ng mga kaugnay na disiplina tungo sa paghubog ng mamamayang mapanuri, mapagmuni, mapanagutan, produktibo, makakalikasan, makatao at makabansa.

Grade 5

Naipamamalas ang pag-unawa at pagpapahalaga sa paghubog at pag-unlad ng bansang Pilipino at ang nagging pagpupunyagi ng mga Pilipino na makamit at mapangalagaan ang kalayaan at kasarinlan ng bansa sa iba’t ibang yugto ng kasaysayan ng Pilipinas gamit ang kasanayan ng iba’t ibang disiplinang panlipunan tungo sa paghubog ng mamamayang mapanuri, mapagmuni, mapanagutan, produktibo, makakalikasan, makatao at makabansa.

Grade 6 Naipamamalas ang pag-unawa sa mga simulain, at pagpapahalaga ng estadong demokratiko at republikano gamit ang kasanayan ng iba’t ibang disiplinang panlipunan, tungo sa paghubog ng mamamayang mapanuri, mapagmuni, mapanagutan, produktibo, makakalikasan, makatao at makabansa

Grade 7

Naipamamalas ang malalim na pag-unawa sa mga pangunahing kaisipan at napapanahong isyung pangkasaysayan, pampamahalaan, pangkultura at panlipunan ng Pilipinas gamit ang mga kasanayan at pagpapahalagang pangkasaysayan at mga kaugnay na disiplina tungo sa paghubog ng mamamayang mapanuri , mapagmuni, mapanagutan, makakalikasan, produktibo, makatarungan, at makataong mamamayan ng bansa at daigdig.

Grade 8

Naipamamalas ang malalim na pag-unawa sa mga pangunahing kaisipan at mga napapanahong isyu sa pag-aaral ng kasaysayan, pamahalaan, kultura, at lipunan ng mga rehiyong Asyano gamit ang mga kasanayan at pagpapahalaga ng mga disiplinang panlipunan tungo sa paghubog ng mamamayang mapanuri, mapagmuni, mapanagutan, makakalikasan, produktibo, makatarungan, at makataong mamamayan ng bansa at daigdig.

Grade 9 Naipamamalas ang malalim na pag-unawa sa mga pangunahing kaisipan sa kasaysayan ng daigdig at napapanahong isyu gamit ang mga kasanayan at pagpapahalaga ng mga disiplinang panlipunan tungo sa paghubog ng mamamayang mapanuri , mapagmuni, mapanagutan, makakalikasan, produktibo, makatarungan, at makataong mamamayan ng bansa at daigdig.

Grade10 Naipamamalas ang malalim na pag-unawa sa mga pangunahing kaisipan at napapanahong isyu sa ekonomiks gamit ang mga kasanayan at pagpapahalaga ng mga disiplinang panlipunan tungo sa paghubog ng mamamayang mapanuri , mapagmuni, mapanagutan, makakalikasan, produktibo, makatarungan, at makataong mamamayan ng bansa at daigdig.

Grade11 Naipamamalas ang malalim na pag-unawa sa mga napapanahong isyung pampulitika at pamamahala ng Pilipinas gamit ang mga teorya, lapit at metodolohiya ng agham panlipunan at mga kaugnay disiplina tungo sa isang makatarungan (just), mapayapa, makakalikasan, masagana,

5

Grade Level Grade Level Standards

makabansa at makataong lipunan.

Grade12 Naipamamalas ang malalim na pag-unawa sa mga napapanahong isyung kinakaharap ng bansa at ng daigdig sa kasalukuyan mula sa pananaw at lapit ng iba’t-ibang disiplinang panlipunan na makatutulong tungo sa isang makatarungan (just), mapayapa, makakalikasan, masagana, makabansa at makataong lipunan.

V. Grade Level Conceptual (Big Ideas) Matrix

TEMA

K

Pagkilala sa

Paaralan

ARALING PANLIPUNAN

I

Pagkilala sa Sarili at Pamilya

ARALING PANLIPUNAN

II

Pagkilala sa Sariling

Pamayanan

ARALING PANLIPUNAN

III

Pagkilala sa Bansa

ARALING PANLIPUNAN

IV

Ang Heograpiya ng Pilipinas

ARALING PANLIPUNAN

V

Paghubog at Pag-unlad ng

Lahing Pilipino

ARALING PANLIPUNAN

VI

Pamahalaan,Saligang Batas at

Pagkamamamayan

ARALING PANLIPUNAN

VII

Kasaysayan ng bansang

Pilipino

ARALING PANLIPUNAN

VIII

Pagkabuo at Pag-unlad ng Kabihasnang

Asyano

ARALING PANLIPUNAN

IX

Pagkabuo at Pag-unlad ng Kabihasnan ng Daigdig

ARALING PANLIPUNAN

X

Pagbuo at Pag-unlad ng Ekonomiya ng Pilipinas

ARALING PANLIPUNAN

XI

Politika at Pamamahala ng Pilipinas (Philippine

Politics and

Governance)

ARALING PANLIPUNAN

XII

Kontemporaryong

Lipunang Pilipino

(Philippine Contempo-

rary Society)

Unang Markahan

Tao, Heo-

grapi-ya at Likas Kayang Pag-unlad

Mga Tao sa Paara-

lan

Mga Lugar

sa Paara-

lan

Mga Pagdiri

wang sa Paara-

Lan

Pagkilala sa Sarili Bilang Mamamayan ng Bansang

Pilipinas

Heograpiya at

Kabuhayan ng

Pamayanan

Likas na Kagandahan

at Kabuhayan

ng Bansang Pilipinas

Heograpi-yang Pisikal ng Pilipinas

Ang Heograpiya at Pagkabuo

ng Sinaunang

Lahing Pilipino

Ang Pundasyon

at Saligan ng Pilipinas Bilang

Estadong Demokratiko

at Republikano

Heograpiya at Sinaunang Kabihasnang

Pilipino

Heograpiya at sinaunang

kabihasnang Asyano

Heograpiya at Sinaunang Kabihasnan sa Daigdig

Impluwen-siya ng

Heograpiya sa

Ekonomiya ng Bansa

6

Ikala wang

Marka-han

Kultu-

ra, Pagkakaki-

lanlan at

Pagkabansa

Pagkilala sa Sarili Bilang Kabahagi ng Pamilyang

Pilipino

Ang Kultura ng Sariling

Pamayanan

Mayamang Sining at

Kultura ng Bansa

Ang Impluwen-siya ng Heograpiya sa Paghubog at Pagbuo ng Katangiang Kultural ng Bansa

Pagbuo at Pag-unlad ng

Bansang Pilipino (ika-16 hanggang

ika-19 na dantaon)

Mga Institusyon ng Pilipinas

Bilang Pamahalaan

g Demokratiko (Institutions of Philippine Democracy)

Pagbuo at Pag-unlad ng Bansang Pilipino

(Spanish Era-

Revolution First Phase 1521-1899)

Kontribusyon ng

Kasaysayan sa Pagbuo ng Pagkakakilanlang Asyano

Kontribusyon ng

Kasaysayan sa Pagbuo

ng Pagkakakilanlan ng Iba’t

Ibang rehiyon sa

Daigdig

Pagkabuo at Pag-unlad ng Ekonomiya

sa Iba’t-Ibang Yugto

ng Kasaysayan

Ikat-long

Marka-han

Ka-

Pang-yari-han,

Awtoridad at Pamamaha-

la

Ang Pamilya Bilang

Pinakapayak na Yunit ng

Lipunan

Mga Pinuno at Iba Pang Naglilingkod ng Sariling

Pamayanan

Pamahalaan ng Pilipinas

Pagbuo ng mga

Pamayanan at Rehiyon

Pagpupunyagi ng mga Pilipinong Makamtan ang Ganap

na Kalayaan at Kasarinlan Bilang Isang

Bansa-Estado (1898-

kasalukuyan)

Mga Proseso Bilang

Pamaha-laang

Demokratiko at

Republikano ng Pilipinas (Processes of Philippine Democracy)

Pagbuo at Pag-unlad ng

Nasyon/ Estado

(1889-1946)

Pagkakamit ng Kasarinlan ng mga Bansa

sa Asya

Kasarinlan at Kalayaan ng Iba’t Ibang rehiyon sa

Daigdig

Pagbuo ng Polisiya (Policy-Making) at ang

Pakikilahok ng

Mamamayan sa

Pamamahalang

Demokratiko

Ikaapa

t na Markahan

Kara-patan,Pananagutan at

Pagkamamamayan

Karapatan, Tungkulin at

Panana-gutan ng Batang Pilipino

Pagpapa-halaga sa

Heograpiya at Kultura ng

Sariling Pamaya-nan

Karapatan, Tungkulin at Pananagutan

Bilang Mamamayan ng Bansang

Pilipinas

Kapangya-rihan,

Tungkulin at Pananagutan

ng Pamahalaan

at Mamamayan

sa Pangangalag

a ng Kapaligi-ran at Yaman ng

Bansa

Mga Bayani at

Natatanging Pilipino na Nagtanggol sa Kalayaan at Kasarinlan

Pagkamamamayan sa

Isang Demok-rasya

Pilipinas sa Kasaluku-

yang Panahon (1946-

kasaluku-yan)

Asya sa Kasalukuyang

Panahon

Daigdig sa Kasalukuyang Panahon

Kaugnayan

ng Ekonomiya sa Pang-

araw-araw na Buhay

7

VI. Pamantayang Nilalaman at Pamantayang Kasanayan (Content/ Performance Standards):

ARALING PANLIPUNAN I PAGKILALA SA SARILI AT PAMILYA

Lebel ng Pang-Unawa: PN – Panimula PL- Pagpapalalim KH – Kahusayan

TEMA PANGUNAHING KAISIPAN NG

UNIT Le

be

l n

g

Pa

ng

-

Un

aw

a

NILALAMAN

Le

be

l n

g

Pa

ng

-

Un

aw

a PAMANTAYANG

PANGNILALAMAN

Le

be

l n

g

Pa

ng

-

Un

aw

a PAMANTAYAN

SA PAGGANAP

Unang Markahan Tao, Heograpiya at Likas

Kayang Pag-unlad

Pagkilala sa Sarili Bilang Mamamayan ng Bansang Pilipinas

PN

PN

PN

PN

PN

Pagkilala sa sarili bilang Pilipino at Mamamayan ng Bansang Pilipinas

Pagkilala sa sarili bilang mamamayan ng Pilipinas batay sa pagkamamamayan ng magulang

Pagkilala sa sarili bilang mamamayan ng Pilipinas batay sa lugar ng kapanganakan

Pagkilala sa sarili bilang Pilipino batay sa pagkakakilanlang etniko at cultural

Panimulang pagpapakilala sa pagkakaisa sa kabila ng pagkakaiba-iba ng mga Pilipino (iba’t-ibang pangkat etnolinggwistiko at

PN

PN

PN

PN

Nagkakaroon ng Kamalayan sa sarili bilang mamamayan ng bansang Pilipinas

Nagkakaroon ng kamalayan sa kahulugan ng isang Pilipino

Nagkakaroon ng kaalaman sa kahulugan ng mamamayan

Nagkakaroon ng panimulang pagkilala sa sarili bilang Pilipino batay sa pagkakakilanlang etniko at kultural

PN

PN

PN

PN

PN

Nakikilala nang lubos ang sarili bilang Pilipino na may mataas na antas ng pagmamalaki sa kanyang pagka-Pilipino

Naipapahayag ang panimulang pag-unawa sa kahulugan ng Pilipino

Napapahalagahan ang pagiging Pilipino at Mamamayan ng Bansang Pilipinas

Napapahalagahan ang pagiging Pilipino batay sa pagkakakilanlang etniko at cultural

Napapahalagahan ang pagkakaisa ng mga Pilipino sa kabila ng kanilang pagkakaiba

8

PN

PN

PN

PN

PN

PN

kultural)

Pagkilala sa isang Pilipino

Kahulugan ng Mamamayan

Panimulang Pagkilala sa Bansang Pilipinas (kapuluan, tatlong pangunahing pulo, likas na kagandahan)

Mga Sagisag ng Bansa

Kahalagahan ng mga Sagisag ng Bansa

Kabuluhan ng Pagiging Isang Pilipino at Mamamayan ng Bansang Pilipinas

PN

PN

PN

PN

PN

PN

Nagkakaroon ng panimulang pagkilala sa pagkakaisa sa kabila ng pagkakaiba-iba ng mga Pilipino

Nagkakaroon ng kamalayan sa kahulugan ng mamamayan

Nagkakaroon ng panimulang pagkilala sa bansang Pilipinas

Nagkakaroon ng panimulang kamalayan sa mga sagisag na nagpapakilala sa bansa

Nagkakaroon ng panimulang pang-unawa sa kahalagahan ng mga sagisag ng bansa

Nagkakaroon ng panimulang pangunawa sa kabuluhan ng pagiging isang Pilipino

PN

PN

PN

PN

Naipapahayag ang panimulang pagunawa sa kahulugan ng mamamayan

Nailalarawan nang tiyak ang bansang Pilipinas

Nakikilala nang lubos at may mataas na antas ng pagpapahalaga sa mga sagisag na nagpapakilala sa bansa

Nagpapakita nang may mataas na antas ng pagpapahaga sa kabuluhan ng pagiging Pilipino

9

Ikalawang Markahan Kultura, Pagkakakilanlan at

Pagkabansa

Pagkilala sa Sarili Bilang Kabahagi ng Pamilyang Pilipino

PN PN PN PN PN PN PN PN

Pagkilala sa Sarili Bilang kasapi ng Pamilyang Pilipino

Kahulugan ng Mag-Anak o Pamilyang Pilipino

Kahulugan ng kamag-anak o kapamilya at pagkakamag-anak

Mga Kasapi ng Pamilyang Pilipino (kasama ang extended family )

Pagkakakilanlan ng pamilya batay sa apelyido at pangalan

Ang Aking Sariling Pamilya

Ang Aming Family Tree

Pagkakaiba-iba o uri ng pamilya (malaki at maliit)

PN

PN

PN

PN

PN

PN

Nagkakaroon ng panimulang kamalayan at pagkilala sa sarili bilang kasapi ng pamilyang Pilipino

Nagkakaroon ng panimulang kamalayan sa kahulugan ng mag-anak at kamag-anak

Nagkakaroon ng panimulang pagkilala sa mga kasapi ng pamilyang Pilipino

Nagkakaroon ng panimulang kamalayan sa pagkakakilanlan ng pamilya batay sa apelyido at pangalan

Nagkakaroon ng sapat na pagkilala sa sariling pamilya

Nagkakaroon ng panimulang kamalayan sa pagkakaiba-iba o uri ng pamilya

PN

PN

PN

PN

PN

PN

Nagpapamamalas nang may mataas na pagpapahalaga sa mag-anak na Pilipino at sa ginawang pagtugon nito sa mga pangunahing pangangailangan

Nagpapahayag nang may panimulang pang-unawa sa kahulugan ng mag-anak at kamag-anak

Nagpapamalas nang pagpapahalaga sa mga kasapi ng ng pamilyang Pilipino

Nagpamamalas nang pagpapahalaga sa pagkakakilanlan ng pamilya batay sa apelyido at pangalan

Nakikilala at napahahalagahan nang lubos ang sariling pamilya at nakagagawa ng family tree

Natutukoy nang may katiyakan ang pagkakaiba-iba o uri ng pamilya

10

PN

PN

Bahaging ginagampanan at pananagutan ng bawat kasapi ng pamilya

Kahalagahan ng pamilya sa isang bata

PN

PN

Nagkakaroon ng panimulang kaalaman sa bahaging ginagampanan at pananagutan ng bawat kasapi ng pamilya

Nagkakaroon ng panimulang kamalayan sa kahalagahan ng pamilya sa isang bata

PN

PN

Natutukoy nang may katiyakan ang mga bahaging ginagampanan at pananagutan ng bawat kasapi ng pamilya at naisasagawa ng may kasiyahan ang mga ito.

Naipakikita nang may mataas na antas ng pagpapahalaga sa pamilya

Ikatlong Markahan Kapangyarihan, Awtoridad

at Pamamahala

Ang Pamilya Bilang Pinakapayak na Yunit ng Lipunan

PN

Mga kaugalian at tradisyong Pilipino ukol sa pamilya bilang pundasyon sa katatagan ng pamilya - Paggalang sa nakatatanda

- Pangangalaga sa matatandang kasapi ng pamilya

- Pagsagot ng po at opo

- Pagmamano sa nakatatanda

- Madikit na ugnayan ng pamilya (close family ties) - Pagtutulungan sa panahon ng kagipitan ng mga kasapi ng pamilya at iba pang

PN

PN

PN

Nagkakaroon nang panimulang pagkilala sa mga tradisyong Pilipino ukol sa pamilya bilang pundasyon sa katatagan ng pamilya

Nagkakaroon ng panimulang kamalayan sa mga pinahahalagahan ng pamilya, mga aktibidad at mahahalagang okasyong nagkakasama-sama ang pamilya

Nagkakaroon ng panimulang kaalaman sa mga katangian ng natatanging pamilyang Pilipino

PN

PN

PN

Nakikilala nang lubos ang mga kaugalian at tradisyong Pilipino ukol sa pamilya at may mataas na antas ng pagpapahalaga sa mga ito bilang pundasyon sa katatagan ng pamilya

Natutukoy nang may katiyakan at nagpapakita ng mataas na pagpapahalaga sa mga pinahahalagahan ng pamilya, mga aktibidad at mahalagang okasyong nagkakasama-sama ang pamilya

Natutukoy nang may katiyakan ang mga katangian ng natatanging pamilyang Pilipino

11

PN

PN

PN

PN

PN

PN

kamag-anak

Mga Pinapahalagahan ng Pamilya

Mga Aktibidad at Mahalagang Okasyon na Nagkakasama-sama ang Pamilya

Katangian ng natatanging pamilyang Pilipino

Bahaging ginagampanan ng pamilya sa pag-unlad ng bansa at pamayanan

Kapangyarihan, tungkulin at pananagutan ng pamilya o mga kasapi nito ayon sa batas

Mga batas, patakaran at programa na

PN

PN

PN

PN

PN

Nagkakaroon ng panimulang pang-unawa sa bahaging ginagampanan ng pamilya sa pag-unlad ng bansa at pamayanan

Nagkakaroon ng panimulang pang-unawa sa mga tungkulin at pananagutan ng pamilya o mga kasapi nito ayon sa batas

Nagkakaroon ng panimulang pang-unawa sa mga batas, patakaran at programa na nangangalaga at nagbibigay halaga sa pamilya

Nagkakaroon ng panimulang pang-unawa at pagpapahahalaga sa pamilyang Pilipino bilang pinakapayak na yunit panlipunan ng bansa

Nagkakaroon ng panimulang pang-unawa sa mga tungkulin at pananagutan ng

PN

PN

PN

PN

PN

Nagpapamalas nang may mataas na antas ng pagpapahalaga sa bahaging ginagampanan ng pamilya sa pag-unlad ng bansa

Nagpapamalas nang mataas na antas ng pagpapahalaga sa mga tungkulin at pananagutan ng pamilya o mga kasapi nito ayon sa batas

Natutukoy nang may katiyakan ang mga batas, patakaran at programa na nangangalaga at nagbibigay halaga sa pamilya

Nagpapamalas nang may mataas na antas ng pagpapahalaga sa pamilyang Pilipino bilang pinakapayak na yunit panlipunan ng bansa

Nagpapamalas nang mataas na antas ng pagpapahalaga sa mga tungkulin at

12

PN

nangangalaga at nagbibigay halaga sa pamilya

Pagpapahalaga sa pamilyang Pilipino bilang pinakapayak na yunit panlipunan sa bansa

PN

PN

pamilya o mga kasapi nito ayon sa batas

Nagkakaroon ng panimulang pang-unawa sa mga batas, patakaran at programa na nangangalaga at nagbibigay halaga sa pamilya

Nagkakaroon ng panimulang pang-unawa at pagpapahalaga sa pamilyang Pilipino bilang pinakapayak nay unit panlipunan ng bansa

PN

PN

pananagutan ng pamilya o mga kasapi nito ayon sa batas

Natutukoy nang may katiyakan ang mga batas, patakaran at programa na nangangalaga at nagbibigay halaga sa pamilya

Nagpapamalas nang may mataas na antas ng pagpapahalaga sa pamilyang Pilipino bilang pinakapayak na yunit panlipunan ng bansa

Ikaapat na Markahan Karapatan,Pananagutan

at Pagkamamamayan

Karapatan, Tungkulin at Pananagutan ng Batang Pilipino

PN

PN

PN

PN

Mga karapatan, tungkulin at pananagutan ng batang Pilipino sa kanyang sarili

Mga karapatan, tungkulin at pananagutan ng batang Pilipino sa kanyang pamilya

Mga karapatan, tungkulin at pananagutan ng batang Pilipino sa pamayanan

Mga karapatan,

PN

Nagkakaroon ng panimulang pang-unawa sa mga karapatan, tungkulin at pananagutan ng batang Pilipino sa kanyang sarili, pamilya, pamayanan at bansa

PN

PN

Natutukoy nang may katiyakan at nagpapamalas nang may mataas na antas ng pagpapahalaga sa mga karapatan, tungkulin at pananagutan ng batang Pilipino sa kanyang sarili, pamilya, pamayanan at bansa

Natutukoy nang may katiyakan ang mga

13

PN

PN

PN

tungkulin at pananagutan ng batang Pilipino bilang mamamayan ng bansa

Mga karapatan ng batang Pilipino na itinatakda ng batas

Mga pamamaraan na maaring gawin ng bata sa paglabag sa kanyang mga karapatan

Pagpapahalaga sa karapatan ng bata

PN

PN

Nagkakaroon ng panimulang kaalaman sa mga karatapan ng batang Pilipino na itinakda ng batas

Nagkakaroon ng panimulang kamalayan sa mga pamamaraan na maaring gawin ng mga bata sa paglabag sa kanyang mga karapatan

PN

PN

karapatan ng batang Pilipino na itinakda ng batas

Natutukoy nang may katiyakan ang mga pamamaraan na maaring gawin ng mga bata sa paglabag sa kanyang karapatan

Nagkakaroon nang mataas na antas ng pagpapahalaga sa pagtatamasa ng mga karapatan

14

ARALING PANLIPUNAN II PAGKILALA SA SARILING PAMAYANAN



UNIT Le

be

l n

g

Pa

ng

-

Un

aw

a

NILALAMAN

Le

be

l n

g

Pa

ng

-

Un

aw

a PAMANTAYANG

PANGNILALAMAN

Le

be

l n

g

Pa

ng

-

Un

aw

a PAMANTAYAN

SA PAGGANAP


Kayang Pag-unlad

Heograpiya at Kabuhayan ng Pamayanan

PN

PN

PN

PN

Ang kinaroroonan ng sariling tahanan (numero, kalye, barangay, lungsod/bayan, lalawigan

Mga bagay na nakikita o palatandaan sa aming tahanan

Mga direksiyon: itaas, ibaba, silangan, kanluran, hilaga, timog, ibaba

Pagtaya sa distansiya ng tahanan sa pamilihang bayan, paaralan, simbahan, bahay- pamahalaan, estasyon ng pampublikong sasakyan at iba pang palatandaan (landmarks)

PN

PN

Nagpapamalas ng sapat na kaalaman sa kinaroroonan, sa mga bagay na nagpapakita o mga palatandaan ng sariling tahanan

Nagpapakita ng pang-unawa sa mga direksyon at distansya ng tahanan sa pamilihang bayan, paaralan, simbahan, bahay- pamahalaan, estasyon ng pampublikong sasakyan at iba pang palatandaan (landmarks)

PN

PN

Natutukoy at nasusuri ang kinaroroonan, ang mga bagay na nagpapakita o mga palatandaan ng sariling tahanan

Natutukoy nang may katiyakan ang mga direksyon at distansya ng tahanan sa pamilihang bayan, paaralan, simbahan, bahay- pamahalaan, estasyon ng pampublikong sasakyan at iba pang palatandaan (landmarks)

15

PL

PL

PN

PN

PN

PN

Heograpiyang pisikal ng pamayanan :anyong lupa, anyong tubig, yamang likas

Magagandang tanawin at pook pasyalan sa sariling pamayanan

Pangunahing pagkakakilanlang pang-heograpiya o pisikal ng pamayanan

Pangunahing kabuhayan ng pamayanan

Mga pangunahing produkto at kalakal sa pamayanan

Ang mapa ng sariling pamayanan

PL

PN

PN

Nagpapakita ng pagmamalaki sa heograpiyang pisikal ng pamayanan, magagandang tanawin at pook pasyalan sa sariling pamayanan

Nagpapamalas ng sapat na kaalaman at pang-unawa sa mga pangunahing pagkakakilanlang pangheograpiyang pisikal ng pamayanan

Nagpapamalas ng pang-unawa sa pangunahing kabuhayan, produkto at kalakal ng pamayanan

PL

PN

PN

PN

Nailalarawan nang may katiyakan ang heograpiyang pisikal ng pamayanan at ang mga magagandang tanawin at pook pasyalan sa pamayanan

Natutukoy nang may katiyakan at nagpapakita ng pagmamalaki sa mga pangunahing pagkakakilanlang pangheograpiyang pisikal ng pamayanan

Naiuugnay nang may katiyakan ang mga pangunahing kabuhayan, produkto at kalakal ng pamayanan sa heograpiya nito

Nakaguguhit nang may detalye ang mapa ng sariling pamayanan

16


Pagkabansa

Ang Kultura ng Sariling Pamayanan

PL

PN

PN

PN

PN

PN

PN

PN

PN

Mga pangkat kultural, pangkat etnolinggwistiko at iba pangkat-panlipunan na bumubuo sa pamayanan

Mga pangkat katutubo na unang nanirahan sa pamayanan

Mga wika at diyalekto sa pamayanan

Mga kaugalian at tradisyon sa pamayanan

Mga pagdiriwang at mahahalagang okasyon sa pamayanan

Mga kilalang pagkain at lutuin (delicacy) sa pamayanan

Mga makasaysayan at natatanging pook sa pamayanan

Mga pagpapahalaga ng pamayanan

Mga

PL

PN

PN

PN

Nagpapakita ng pagmamalaki sa mga pangkat kultural, pangkat etnolinggwistiko at iba pang pangkat panlipunan na bumubuo sa pamayanan

Nagpapamalas ng pagpapahalaga sa mga pangkat katutubo na unang naninirahan sa pamayanan

Nagpapakita ng pagmamalaki sa mga wika, diyalekto, kaugalian, tradisyon, pagdiriwang, mahahalagang okasyon, kilalang pagkai, lutuin, makasaysayan at natatanging pook sa pamayanan

Nagpapamalas ng pang-unawa sa mga pagpapahalaga at pagkakakilanlang pang-kultura ng sariling

PL

PN

PN

PN

Nakikilala nang lubos at nagpapamalas nang may mataas na antas ng pagmamalaki ang mga pangkat kultural, pangkat etnolinggwistiko at iba pang pangkat panlipunan na bumubuo sa pamayanan

Natutukoy nang may katiyakan at may mataas na antas ng pagmamalaki sa mga pangkat katutubong unang nanirahan sa pamayanan

Natutukoy nang may katiyakan at may mataas na antas ng pagmamalaki sa mga wika, diyalekto, kaugalian,tradisyon, pagdiriwang, mahahalagang okasyon, kilalang pagkai, lutuin, makasaysayan at natatanging pook sa pamayanan

Nauunawaan at natatanggap nang may kasiyahan ang mga pagpapahalaga at pagkakakilanlang

17

pagkakakilanlang pang-kultura ng sariling pamayanan

pamayanan

pangkultura ng sariling pamayanan

Ikatlong Markahan Kapangyarihan, Awtoridad at

Pamamahala

Mga Pinuno at Iba Pang Naglilingkod ng Sariling Pamayanan

PL

PL

PN

PN

PN

PN

PN

Ang pamilya bilang bahagi ng pamayanan

Mga bumubuo ng pamayanan: pamilya, paaralan, simbahan, pamilihang bayan

Ang barangay bilang pinakamababang yunit ng pamahalaang pampamayanan

Ang pamahalaan: mga opisyal, barangay hall

Ang paaralan: pinuno, mga guro at mag-aaral

Ang simbahan: iba’t-ibang uri ng simbahan, mga pinuno, paniniwala

Mga iba pang naglilingkod sa pamayanan: doktor, nars, barangay health workers, pulis o tanod, bumbero, mga

PL

PN

PN

Nagpapamalas ng pang-unawa na ang pamilya ay bahagi ng pamayanan

Nagpapamalas ng mapanuring pang-unawa na ang barangay ay ang pinakamababang yunit ng pamahalaang pampamayanan

Nagpapamalas ng pang-unawa sa mga tungkuling ginagampanan ng mga opisyal ng pamahalaan, paaralan, simbahan at iba pang mga naglilingkod sa pamayanan

PL

PN

PN

Nauunawaan nang may mataas na antas ng pagpapahalaga na ang pamilya ay bahagi ng pamayanan

Nasusuri nang lubos na ang barangay ay ang pinakamababang yunit ng pamahalaang pampamayanan

Natatalakay nang lubos ang mga tungkuling ginagampanan ng mga opisyal ng pamahalaan, paaralan, simbahan at iba pang mga naglilingkod sa pamayanan

18

PN

alagad ng sining, at iba pang kilalang manggagawa sa pamayanan

Pagtutulungan at pagkakaisa ng pamayanan

PN

Nagpapamalas ng pang-unawa at pagpapahalaga sa pagtutulungan at pagkakaisa ng pamayanan

PN

Nasusuri nang may mataas na antas ng pang-unawa ang pagtutulungan at pagkakaisa ng pamayanan

Ikaapat na Markahan

Karapatan,Pananagutan at Pagkamamamayan

Pagpapahalaga sa Heograpiya at Kultura ng Sariling Pamayanan

PN

PN

PN

PN

PN

PN

PN

Kahalagahan ng heograpiya sa pamayanan

Iba’t-ibang paraan ng pagsira sa kapaligiran at likas na yaman

Epekto o bunga ng pagsira sa kapaligiran

Mga paraan ng pangangalaga sa kapaligiran at likas na yaman

Panimulang kahulugan ng kultura

Epekto ng pagkawala ng kultura ng pamayanan

Mga paraan ng pangangalaga sa kultura ng

PN

PN

Nagpapamalas ng pang-unawa sa kahalagahan ng heograpiya sa pamayanan

Nagpapamalas ng mapanuring pang-unawa sa iba’t ibang paraan ng pagsira sa kapaligiran at likas na yaman, ang epekto o bunga ng pagkasira ng kapaligiran at mga paraan ng pangangalaga sa mga ito

PN

PN

Natatalakay nang lubos ang kahalagahan ng heograpiya sa pamayanan

Nasusuri nang lubos ang iba’t ibang paraan ng pagsira sa kapaligiran at likas na yaman at may mataas na antas ng pagpapahalaga sa epekto o bunga ng pagkasira ng kapaligiran at mga paraan ng pangangalaga sa mga ito

19

PN

PN

pamayanan

Kahalagahan ng kultura sa pamayanan

Kahalagahan ng kultura sa mamamayan ng isang bansa o pamayanan

PN

Nagpapamalas ng masusing pang-unawa sa kahalagahan ng kultura ng pamayanan sa isang mamamayan ng pamayanan at bansa

PN

Nasusuri at natatalakay nang lubos ang kahalagahan ng kultura ng pamayanan sa isang mamamayan ng pamayanan at bansa

20

ARALING PANLIPUNAN III PAGKILALA SA BANSA



UNIT Le

be

l n

g

Pa

ng

-

Un

aw

a

NILALAMAN

Le

be

l n

g

Pa

ng

-

Un

aw

a PAMANTAYANG

PANGNILALAMAN

Le

be

l n

g

Pa

ng

-

Un

aw

a PAMANTAYAN

SA PAGGANAP


Kayang Pag-unlad

Likas na Kagandahan at Kabuhayan ng Bansang Pilipinas

Magagandang Tanawin at Lugar ng Bansa

- Kabuhayan ng

Iba’t-ibang Lugar sa Bansa

PL

PL

PL

PL

PL

PL

PL

PL

Katangiang heograpikal ng Pilipinas: kapuluan, kabundukan, klima, lokasyon

Pagkakaiba-iba ng kapaligiran ng iba’t-ibang pamayanan sa bansa

Mga pangunahing pulo

Mga pangunahing anyong lupa

Mga pangunahing anyong tubig

Mga pangunahing likas na yaman ng bansa

Mga magagandang tanawin at lugar-pasyalan sa bansa

Impluwensiya ng heograpiya sa paglinang ng kabuhayan ng iba’t-

PL

PL

Nagpapamalas ng pang-unawa sa katangiang heograpikal ng Pilipinas at sapat na batayang kasanayang pangheograpiya sa paglalarawan ng katangiang pisikal ng bansa

Nagpapamalas ng masusing pang-unawa at mataas na antas ng pagpapahalaga sa mga impluwensya ng heograpiya sa paglinang ng kabuhayan,

PL PL PL PL PL

Nailalarawan nang tiyak ang katangiang heograpikal ng Pilipinas gamit ang mapang pisikal ng bansa

Nasusuri nang lubos ang pagkakaiba-iba ng kapaligiran sa iba’t ibang pamayanan sa bansa

Natutukoy nang may lubos katiyakan ang mga pangunahing pulo, anyong lupa, anyong tubig at likas na yaman ng bansa

Nailalarawan nang may katiyakan ang mga magagandang tanawin at lugar pasyalan ng bansa

Naiuugnay nang tuwiran ang impluwensya ng

21

PL

PL

PL

PL

ibang pamayanan sa bansa

Mga pangunahing kabuhayan, industriya, produkto at kalakal ng bansa

Mga pangunahing kabuhayan, industriya, produkto at kalakal sa iba’t-ibang pamayanan sa bansa

Natatanging kapaligirang pisikal ng bansa

Ang mapang pisikal ng Pilipinas

PL

produkto, industriya, at kalakal sa iba’t ibang pamayanan sa bansa

Nagpapamalas ng sapat na batayang kasanayang pangheograpiya sa paglalarawan ng katangiang pisikal ng bansa gamit ang mapang pisikal ng Pilipinas

PL

heograpiya sa paglinang ng kabuhayan, produkto, industriya, at kalakal sa iba’t ibang pamayanan ng bansa

Natutukoy nang may katiyakan ang mga natatanging kapaligirang pisikal ng bansa gamit ang mapang pisikal ng Pilipinas


Pagkabansa

Mayamang Sining at Kultura ng Bansa Kultura at Sining ng Iba’t-ibang Lugar at Pangkat sa Bansa Mga Makasaysayang

PN PN

Impluwensiya ng heograpiya sa pagkabuo ng sining at kultura

Ang mapang kultural ng Pilipinas

PN PN

Nagpapamalas ng pang-unawa sa impluwensya ng heograpiya sa pagkabuo ng sining at kultura

Nagpapamalas ng kasanayan sa paggamit ng mapang kulturan ng

PN PN

Nasusuri nang lubos ang impluwensya ng heograpiya sa pagkabuo ng sining at kultura

Nagagamit nang may kahusayan ang mapang kultural ng Pilipinas

22

Lugar sa Bansa - Mga

Pagdiriwang at Kapistahan sa Iba’t-ibang Lugar sa Bansa

PN PL PL PN PN PN PL

Ang katutubong kultura at sining ng mga Pilipino

Mga pangunahing pangkat etnolinggwistiko at etniko sa bansa

Mga pangunahing wika at diyalekto sa bansa

Kultura at sining ng iba’t-ibang pangkat-etniko sa bansa

Mga kultura, sining at kaugalian na natutuhan sa mga dayuhan

Mga pagdiriwang at kapistahan sa iba’t-ibang lugar sa bansa

Mga pagdiriwang at

PN PL PN PN PN PL

Pilipinas

Nagpapamalas ng pang-unawa at pagpapahalaga sa katutubong kultura at sining ng mga Pilipino

Nagpapamalas ng pang-unawa at pagpapahalaga sa mga pangunahing pangkat etnolinggwistiko at etniko ng bansa, wika, diyalekto, kultura at sining sa bansa

Nagpapamalas ng may mapanuring pang-unawa sa iba’t ibang kultura at sining ng iba’t ibang pangkat-etniko ng bansa

Nagpapamalas ng may sapat na pang-unawa sa kultura, sining at kaugalian na natutuhan sa mga dayuhan

Nagpapamalas ng pang-unawa at pagpapahalaga sa pagdiriwang at kapistahan sa iba’t ibang lugar sa bansa

Nagpapamalas ng pang-

PN PL PN PN PN PL

Napapahalagahan nang may kasiyahan ang mga katutubong kutura at sining ng mga Pilipino

Nakikilala nang may mataas na antas ng pang-unawa at pagpapahalaga ang mga pangunahing pangkat etnolingwistiko at etniko ng bansa, wika, diyalekto, kultura at sining sa bansa

Nasusuri nang lubos ang iba’t ibang kultura at sining ng iba’t ibang pangkat etniko

Natutukoy nang may katiyakan ang kultura, sining at kaugalian na natutunan sa mga dayuhan

Nauunawaan nang may mataas na antas na pagpapahalaga ang mga pagdiriwang at kapistahan sa iba’t ibang lugar sa bansa

Nauunawaan nang may

23

PL

kapistahan batay sa pangunahing produkto ng iba’t-ibang pamayanan

Kultura, sining at kaugalian na nagpapakilala sa pagka-Pilipino

PL

unawa at pagpapahalaga sa pagdiriwang at kapistahan batay sa pangunahing produkto ng iba’t ibang pamayanan

Nagpapamalas ng mapanuring pag-unawa at pagpapahalaga sa kultura, sining at kaugalian na nagpapakilala sa pagka-Pilipino

PL

mataas na antas na pagpapahalaga ang mga pagdiriwang at kapistahan batay sa pangunahing produkto ng iba’t ibang pamayanan

Nauunawaan nang may mataas na antas na pagpapahalaga sa kultura, sining at kaugalian na nagpapakilala sa pagka-Pilipino


Pamamahala

Pamahalaan ng Pilipinas

PL PN PL PL

Kahulugan at kahalagahan ng pamahalaan

Pangkalahatang istruktura ng pamahalaan sa bansa

Pangkalahatang istruktura, kapangyarihan at tungkulin ng pamahalaang pambansa

Pangkalahatang istruktura, kapangyarihan at tungkulin ng pamahalaang local

PL PN PL

Nagpapamalas ng pang-unawa sa kahulugan at kahalagahan ng pamahalaan

Nagpapamalas ng mapanuring pang-unawa sa istruktura ng pamahalaan ng bansa

Nagpapamalas nang masusing pang-unawa sa pangkalahatang istruktura, kapangyarihan at tungkulin ng pamahalaang pambansa at pamahalaang lokal

PL PN PL

Natatalakay nang lubos ang kahulugan at kahalagahan ng pamahalaan

Nailalarawan nang tuwiran ang pangkalahatang istraktura ng pamahalaang pambansa

Naipaliliwanag nang lubos ang pangkalahatang istraktura, kapangyarihan at tungkulin ng pamahalaang pambansa at pamahalaang lokal

24

PL PL PL PL PN

Pagkilala sa mga panguahing opisyal ng pamahalaang pambansa at kanilang tungkulin

Pagkilala sa mga pangunahing opisyal ng pamahalaang lokal at kanilang tungkulin

Katangian ng isang mabuting pamahalaan

Katangian ng isang mabuting pinuno ng pamahalaan

Kahalagahan sa pagkakaroon ng isang mabuting pamahalaan at pinuno nito

PL PL PL PN

Nagpapamalas nang masusing pang-unawa sa tungkulin ng mga opisyal ng pamahalaang pambansa at pamahalaang local

Nagpapamalas ng masusing pang-unawa sa katangian ng isang mabuting pamahalaan

Nagpapamalas ng pang-unawa sa katangian ng mabuting pinuno

Nagpapamalas ng pang-unawa at pagpapahalaga sa pagkakaroon ng mabuting pamahalaan at pinuno nito

PL PL PL PN

Nailalarawan nang may katiyakan ang mga tungkulin ng mga opisyal ng pamahalaang pambansa at pamahalaang local

Nailalarawan nang may katiyakan ang mga katangian ng isang mabuting pamahalaan

Nasusuri nang lubos ang mga katangian ng isang mabuting pinuno

Nauunawaan nang may mataas na antas ng pagpapahalaga sa pagkakaroon ng mabuting pamahalaan at pinuno nito

Ikaapat na Markahan


Karapatan, Tungkulin at Pananagutan Bilang Mamamayan ng Bansang Pilipinas

PL PL PN

Kahulugan ng mamamayan at pagkamamamayan

Mga kwalipikasyon upang maging mamamayan ng bansa

Mga uri ng

PL PL PN

Nagpapamalas ng pang-unawa sa kahulugan ng mamamayan at pagkamamamayan

Nagpapamalas ng pang-unawa sa mga kwalipikasyon upang maging mamamayan ng bansa

Nagpapamalas ng pang-

PL PL PN

Napaghahambing at naipaliliwanag nang lubos ang kahulugan ng mamamayan at pagkamamamayan

Nasusuri nang lubos ang mga kwalipikasyon upang maging mamamayan ng bansa

Napaghahambing at

25

PL PL PL PL PL PN

Mamamayan

Kahulugan at pagkakaiba ng karapatan, tungkulin at pananagutan ng mamamayan

Mga pangunahing karapatan ng mamamayan ng Pilipinas

Mga panguhing tungkulin ng mamamayan ng Pilipinas

Mga pangunahing pananagutan ng mamamayan ng Pilipinas

Mga karapatan, tungkulin at pananagutan ng isang batang mamamayan ng Pilipinas

Mga katangian ng isang mabuti at mapanagutang

PL PL PL PN

unawa sa mga uri ng mamamayan

Nagpapamalas ng masusing pang-unawa sa kahulugan at pagkakaiba ng karapatan, tungkulin at pananagutan ng mamamayan

Nagpapamalas ng masusing pang-unawa at mataas na antas ng pagpapahalaga sa mga pangunahing karapatan, tungkulin at pananagutan ng mamamayan ng Pilipinas

Nagpapamalas ng masusing pang-unawa at mataas na antas ng pagpapahalaga sa mga pangunahing karapatan, tungkulin at pananagutan ng mamamayan ng Pilipinas

Nagpapamalas ng masusing pang-unawa at mataas na antas ng pagpapahalaga sa mga

PL PL PL PN

nailalarawan nang lubos ang mga uri ng mamamayan

Naipaliliwanag at napaghahambing nang lubos ang kahulugan ng karapatan, tungkulin at pananagutan ng mamamayan

Naipaliliwanag nang lubos at may mataas na antas ng pagpapahalaga sa mga pangunahing karapatan, tungkulin at pananagutan ng mamamayan ng Pilipinas

Naipaliliwanag nang lubos at may mataas na antas ng pagpapahalaga ang mga pangunahing karapatan, tungkulin at pananagutan ng mamamayan ng Pilipinas

Nasusuri nang lubos at nagpapahayag ng mataas na antas pagpapahalaga sa mga

26

PN

mamamayan ng Pilipinas

Kahalagahan ng mabuti at mapanagutang mamamayan sa isang bansa

katangian ng isang mabuti at mapanagutang mamamayan ng Pilipinas

katangian ng isang mabuti at mapanagutang mamamayan ng Pilipinas

27

ARALING PANLIPUNAN IV ANG HEOGRAPIYA AT KULTURA NG PILIPINAS



UNIT Le

be

l n

g

Pa

ng

-

Un

aw

a

NILALAMAN

Le

be

l n

g

Pa

ng

-

Un

aw

a PAMANTAYANG

PANGNILALAMAN

Le

be

l n

g

Pa

ng

-

Un

aw

a PAMANTAYAN

SA PAGGANAP


Kayang Pag-unlad

Heograpiyang Pisikal ng Pilipinas

PN PN PN

Ang kahulugan at kahalagahan ng globo at mapa bilang instrumento ng pagbatid sa kinalalagyan ng Pilipinas sa mundo

Mga kaalaman at kasanayan sa paggamit ng globo at mapa

Mga kaalaman at kasanayan sa paggamit ng globo: grid, equator, international date line, prime meridian, hemisphere, lines of longitude (meridians), lines of latitude, degrees, Tropic of Cancer, Tropic of Capricorn, Arctic Circle, Antarctic Circle at iba pa

PN PN

Nagpapamalas ng pang-unawa sa kahulugan at kahalagahan ng globo at mapa bilang instrumento ng pagbatid sa kinalalagyan ng Pilipinas sa mundo

Nagpapamalas ng sapat na batayang pangkasanayang sa paggamit ng globo at mapa

PN PN PN

Naipaliliwanag nang may katiyakan ang kahulugan at kahalagahan ng globo at mapa bilang instrumento ng pagbatid sa kinalalagyan ng Pilipinas sa mundo

Nagagamit nang may sapat na kasanayan ang globo at mapa sa pagtukoy sa lokasyon ng Pilipinas sa mundo

Natutukoy nang may katiyakan at nagagamit ng may sapat na kasanayan ang grid, equador, international date line, prime meridian, hemisphere, lines of longitude (meridians), lines of latitude, degrees, Tropic of Cancer, Tropic of Capricorn, Arctic Circle, Antarctic Circle at iba pa sa globo

28

PN PL PL PL PL

Mga kaalaman at kasanayan sa paggamit ng mapa: scale, keys/legends

Mga uri ng mapa

Paggamit ng North Arrow/ Compass Rose at Global Positioning System (GPS)

Pangkalahatang katangiang heograpikal ng Pilipinas

Lokasyong Absolute at Relative ng Pilipinas at ang epekto at kahalagahan nito sa bansa at mga pamayanan nito

PN PL PL PL PL PL

Nagpapamalas nang sapat na pang-unawa at at batayang kasanayan sa paggamit ng mapa

Nagpapamalas nang sapat na pang-unawa at batayang kasanayan sa paggamit ng mapa

Nagpapamalas nang sapat na pang-unawa at batayang kasanayan sa paggamit ng iba’t ibang uri ng mapa

Nagpapamalas nang sapat na pang-unawa at batayang kasanayan sa paggamit ng North Arrow/Compass Rose at Global Positioning System (GPS)

Nagpapamalas ng sapat na pang-unawa sa pangkalahatang katangiang heograpikal ng Pilipinas

Nagpapamalas ang mapanuring pang-unawa sa lokasyong absolute at relative ng Pilipinas at ang epekto ng kahalagahan nito sa bansa at mga pamayanan nito

PN PL PL PL PL

Natutukoy nang may katiyakan at nagagamit ng may sapat na kasanayan ang scale, keys/legends sa mapa

Nailalarawan nang tiyak at nagagamit ng may sapat na kasanayan ang iba’t ibang uri ng mapa

Natutukoy nang may katiyakan at nagagamit ng may sapat na kasanayan ang North Arrow/ Compass Rose at Global Positioning System (GPS)

Nailalarawan nang may katiyakan ang pangkalahatang katangiang pangheograpiya ng Pilipinas

Nasusuri nang may pang-unawa ang lokasyong absolute at relative ng Pilipinas at ang epekto ng kinalalagyan nito sa bansa at mga pamayanan nito

29

PN PL PL PN PL PL

Implikasyon at epekto sa bansa ng pagiging bahagi ng Pilipinas ng Pacific Ring of Fire, typhoon belt at daanan ng monsoon winds

Ang ugnayan ng lokasyon at klima ng bansa

Ang Mapang pisikal, Topographic at pang-klima (climate map) ng Pilipinas

Kahulugan at pagtukoy sa klima ng isang lugar

Iba’t-ibang uri ng klima sa Pilipinas

Epekto ng lokasyon, klima at iba pang salik heograpikal sa mga pananim, hayop at kabuhayan ng bansa

PN PL PL PN PL PL

Nagpapamalas ng mapanuring pang-unawa sa implikasyon at epekto sa bansa ng pagiging bahagi ng Pilipinas ng Pacific Ring of Fire, typhoon belt at daanan ng monsoon winds

Nagpapamalas nang masusing pang-unawa sa ugnayan ng lokasyon at klima ng bansa

Nagpapamalas ng pang-unawa at may batayang kasanayan sa paggamit ng mapang pisikal, topograpik at pang-klima ng Pilipinas

Nagpapamalas ng sapat na kaalaman sa kahulugan at pagtukoy sa klima ng isang lugar

Nagpapamalas ng pang-unawa sa iba’t ibang uri ng klima sa Pilipinas

Nagpapamalas ng pang-unawa sa epekto ng lokasyon, klima at iba pang salik hegrapikal sa mga pananim, hayop at kabuhayan ng bansa

PN PL PL PN PL PL

Nasusuri nang lubos ang implikasyon at epekto sa bansa ng pagiging bahagi ng Pilipinas ng Pacific Ring of Fire, typhoon belt at daanan ng monsoon winds

Nasususuri nang may mataas na antas ang ugnayan ng lokasyon at klima ng bansa

Natutukoy nang may katiyakan at nagagamit ng may sapat na kasanayan ang mapang pisikal, topograpik at pang-klima ng Pilipinas

Naipaliliwanag nang may katiyakan ang kahulugan at pagtukoy sa klima ng isang lugar

Natutukoy at napaghahambing nang tuwiran ang iba’t ibang uri ng klima sa Pilipinas

Naiuugnay nang tuwiran ang epekto ng lokasyon, klima at iba pang salik heograpikal sa pananim, hayop at kabuhayan ng bansa

30


Pagkabansa

Impluwensiya ng Heograpiya sa Paghubog at Pagbuo ng Katangiang Kultural ng Bansa

PL PL PL PL PL

Kahulugan at uri ng kultura

Ang impluwensiya ng heograpiya sa paghubog at paglinang ng kultura ng bansa

Ang impluwensiya ng heograpiya sa pag-uugali ng mga tao

Ang impluwensiya ng heograpiya sa pagbuo ng mga pamayanan at paninirahan: pamayanan sa itaas (upland) at ibaba (lowland)

Ang impluwensiya ng heograpiya sa pagkakahati ng bansa sa iba’t-ibang pangkat etnolinggwistiko

PL PL PL PL PL

Nagpapamalas ng mataas na kaalaman sa kahulugan at uri ng kultura

Nagpapamalas ng mapanuring pang-unawa sa impluwensiya ng heograpiya sa paghubog at paglinang ng kultura ng bansa

Nagpapamalas ng mapanuring pang-unawa sa impluwensiya ng heograpiya sa pag-uugali ng mga tao

Nagpapamalas ng mapanuring pang-unawa sa impluwensiya ng heograpiya sa pagbuo ng mga pamayanan at paninirahan: pamayanan sa itaas (upland) at ibaba (lowland)

Nagpapamalas ng mapanuring pang-unawa sa impluwensiya ng heograpiya sa pagkakahati ng bansa sa iba’t-ibang pangkat etnolinggwistiko

PL PL PL PL PL

Naipaliliwanag nang may katiyakan ang kahulugan at uri ng kultura

Nasusuri nang lubos ang impluwensiya ng heograpiya sa paghubog at paglinang ng kultura ng bansa

Nasusuri nang lubos ang impluwensiya ng heograpiya sa pag-uugali ng mga tao

Nasusuri nang lubos ang impluwensiya ng heograpiya sa sa pagbuo ng mga pamayanan at paninirahan: pamayanan sa itaas (upland) at ibaba (lowland)

Nasusuri nang lubos ang impluwensiya ng heograpiya sa pagkakahati ng bansa sa iba’t-ibang pangkat etnolinggwistiko

31

PL PL PN PL KH

Ang mapang etniko ng Pilipinas

Katangian at pagkakakilanlan ng iba’t-ibang pangkat etnolinggwistiko sa Luzon, Visayas at Mindanao

Pagkakaiba at katangian ng moro at lumad

Ang papel ng heograpiya sa paglinang ng iba’t-ibang sining at kultura ng mga pamayanan sa bansa (hal: arkitektura, sayaw, literatura, at iba pa)

Mga pagdiriwang at kapistahan batay sa pangunahing produkto at kabuhayan ng iba’t-ibang pamayanan at lugar sa bansa

PL PL PN PL KH

Nagpapamalas ng pang-unawa at may batayang kasanayan sa paggamit ng mapang etniko ng Pilipinas

Nagpapamalas ng mapanuring pang-unawa sa pagkakakilanlan ng iba’t ibang pangkat etnolinggwistiko sa Luzon, Visayas at Mindanao

Nagpapamalas ng pang-unawa sa pagkakaiba at katangian ng moro at lumad

Nagpapamalas ng mapanuring pang-unawa sa papel ng heograpiya sa paglinang ng iba’t ibang sining at kultura ng pamayanan sa bansa

Nagpapamalas ng pang-unawa sa mga pagdiriwang at kapistahan batay sa produkto at kabuhayan ng iba’t-ibang pamayanan at lugar sa bansa

PL PL PN PL KH

Natutukoy nang may katiyakan at nagagamit ng may sapat na kasanayan ang mapang etniko ng Pilipinas

Nasusuri nang lubos ang mga pagkakakilanlan ng iba’t ibang pangkat etnolinggwistiko sa Luzon, Visayas at Mindanao

Napaghahambing nang may katiyakan ang pagkakaiba ng katangiang moro sa lumad

Nasusuri nang lubos at may mataas na antas ng pagpapahalaga ang papel ng heograpiya sa paglinang ng iba’t ibang sining at kultura ng pamayanan sa bansa

Nauunawaan nang may mataas na antas ng pagpapahalaga ang mga pagdiriwang at kapistahan batay sa produkto at kabuhayan ng iba’t-ibang pamayanan at lugar sa bansa

32

PL PL

Pangunahing katangian at pagkakakilanlan ng Kulturang Pilipino

Kahalagahan ng kultura sa pambansang pagkakakilanlan at pagkabansa

PL PL

Nagpapamalas ng pang-unawa sa pangunahing katangian at pagkakakilanlan ng Kulturang Pilipino

Nagpapamalas ng pang-unawa at may mataas na antas ng pagpapahalaga sa kultura sa pambansang pagkakakilanlan at pagkabansa

PL PL

Nauunawaan nang may mataas na antas ng pagpapahalaga ang mga pangunahing katangian at pagkakakilanlan ng Kulturang Pilipino

Nauunawaan nang may mataas na antas ng pagpapahalaga ang mga kultura sa pambansang pagkakakilanlan at pagkabansa


Pamamahala

Mga Pamayanan at Rehiyon ng Bansa

PL PL PL PL PL

Pagbubuo at mga uri ng pamayanan

Katangian at pagkakaiba ng pamayanang urban at rural

Pamantayan o kraytirya sa paglikha ng mga pamayanan

Paghahambing ng mga lungsod o siyudad sa Pilipinas

Paghahambing ng

PL PL PL PL PL

Nagpapamalas ng pang-unawa sa pagbubuo at uri ng pamayanan

Nagpapamalas nang mapanuring pang-unawa sa katangian at pagkakaiba ng pamayanang urban at rural

Nagpapamalas ng pang-unawa sa mga pamantayan o kraytirya sa paglikha ng mga pamayanan

Nagpapamalas ng mapanuring pang-unawa sa paghahambing ng mga lunsod o siyudad ng Pilipinas

Nagpapamalas ng

PL PL PL PL PL

Natatalakay nang lubos ang pagbubuo at uri ng pamayanan

Nasusuri nang tuwiran ang mga katangian at pagkakaiba ng pamayanang urban at rural

Nasusuri nang lubos ang mga pamantayan o kraytirya sa paglikha ng mga pamayanan

Nasusuri nang tuwiran ang pagkakatulad at pagkakaiba ng mga lungsod o siyudad ng Pilipinas

Nasusuri nang tuwiran

33

PL PL PN PL PL PL

mga lungsod sa Pilipinas sa ibang bansa

Kahulugan at salik sa pagbubo ng rehiyon

Mga iba’t-ibang rehiyon sa bansa

Mga rehiyon sa Luzon, Visayas at Mindanao

Istruktura, lawak at pamahalaan ng rehiyon

Katangiang pisikal at likas na yaman ng mga rehiyon

Mga pangunahing kabuhayan, industriya at

PL PL PN PL PL PL

mapanuring pang-unawa sa paghahambing ng mga lunsod sa Pilipinas sa ibang bansa

Nagpapamalas ng pang-unawa sa kahulugan at salik sa pagbuo ng rehiyon

Nagpapamalas nang mapanuring pang-unawa sa iba’t ibang rehiyon sa bansa

Nagpapamalas ng mapanuring pang-unawa sa istraktura, lawak at pamahalaan ng rehiyon

Nagpapamalas ng mapanuring pang-unawa sa katangiang pisikal at likas na yaman ng mga rehiyon

Nagpapamalas ng mapanuring pang-unawa sa mga pangunahing kabuhayan, industriya at produkto ng iba’t-ibang rehiyon

Nagpapamalas ng mapanuring pang-unawa sa mga yamang tao ng

PL PL PN PL PL PL

ang pagkakatulad at pagkakaiba ng mga lungsod ng Pilipinas sa ibang bansa

Nauunawaan nang lubos ang kahulugan at salik sa pagbuo ng rehiyon

Nasusuri nang tuwiran ang pagkakatulad at pagkakaiba ng iba’t ibang rehiyon sa bansa

Natatalakay nang lubos ang istraktura, lawak at pamahalaan ng rehiyon

Natatalakay nang lubos ang katangiang pisikal at likas na yaman ng mga rehiyon

Natatalakay nang lubos an mga pangunahing kabuhayan, industriya at produkto ng iba’t-ibang rehiyon

Napahahalagahan nang may pagmamalaki ang mga yamang tao ng mga

34

PL KH PL PL

produkto ng iba’t-ibang rehiyon

Yamang tao ng mga rehiyon

Katangian at pagkakakilanlang kultural ng iba’t-ibang rehiyon

Magagandang tanawin at makasaysayang lugar sa rehiyon

Kaugalian, tradisyon at pagdiriwang na nagpapakilala sa rehiyon

PL KH PL

mga rehiyon

Nagpapamalas ng mapanuring pang-unawa sa mga katangian at pagkakakilanlang kultural ng iba’t-ibang rehiyon

Nagpapamalas ng mapanuring pang-unawa sa mga magagandang tanawin at makasaysayang lugar sa rehiyon

Nagpapamalas ng mapanuring pang-unawa sa mga kaugalian, tradisyon at pagdiriwang na nagpapakilala sa rehiyon

PL KH PL

rehiyon

Natatalakay nang lubos at may mataas na antas ng pagpapahalaga sa mga katangian at pagkakakilanlang kultural ng iba’t-ibang rehiyon

Naipagmamalaki nang may kasiyahan ang mga magagandang tanawin at makasaysayang lugar sa rehiyon

Natatalakay nang lubos at may mataas na antas ng pagpapahalaga sa mga kaugalian, tradisyon at pagdiriwang na nagpapakilala sa rehiyon

Ikaapat na Markahan Karapatan,Pananagutan at

Pagkamamamayan

Kapangyarihan, Tungkulin at Pananagutan ng Pamahalaan at Mamamayan sa Pangangalaga ng Kapaligiran at Yaman ng Bansa

PN PN

Mga sanhi ng pagkasira ng kapaligiran at likas na yaman

Mga sanhi at bunga ng polusyon sa hangin, lupa at tubig

PN PN

Nagpapamalas ng mapanuring pang-unawa sa mga sanhi ng pagkasira ng kapaligiran at likas na yaman

Nagpapamalas ng mapanuring pang-unawa sa mga sanhi at bunga ng polusyon sa hangin,

PN PN

Nasusuri nang lubos ang mga sanhi ng pagkasira ng kapaligiran at likas na yaman

Nasusuri nang lubos ang mga sanhi at bunga ng polusyon sa hangin, lupa at tubig

35

PL PL PL KH PL KH

Mga bunga ng pagsira sa kapaligiran at likas na yaman

Ang ugnayan ng pagsira ng kapaligiran sa global warming

Epekto ng global warming sa kapaligiran at sa mundo

Kahalagahan ng pangangalaga sa kapaligiran at yaman ng bansa

Mga batas sa pangangalaga ng kapaligiran at likas na yaman

Mga pamamaraan sa pangangalaga ng kapaligiran at likas na yaman

PL PL PL KH PL KH

lupa at tubig

Nagpapamalas ng mapanuring pang-unawa sa mga bunga ng pagsira sa kapaligiran at likas na yaman

Nagpapamalas ng mapanuring pang-unawa sa ugnayan ng pagsira ng kapaligiran sa global warming

Nagapapamalas ng mapanuring pang-unawa sa epekto ng global warming sa kapaligiran at sa mundo

Nagpapamalas ng pang-unawa at pagpapahalaga sa pangangalaga ng kapaligiran at yaman ng bansa

Nagpapamalas nang mapanuring pang-unawa sa mga batas sa pangangalaga ng kapaligiran at likas na yaman

Nagpapamalas ng mapanuring pang-unawa sa mga pamamaraan sa pangangalaga ng kapaligiran at likas na

PL PL PL KH PL KH

Nasusuri nang lubos ang mga bunga ng pagsira sa kapaligiran at likas na yaman

Naiuugnay nang tuwiran ang pagsira ng kapaligiran sa global warming

Nasusuri nang lubos ang epekto ng global warming sa kapaligiran at sa mundo

Nauunawaan nang may mataas na antas ng pagpapahalaga ang pangangalaga ng kapaligiran at yaman ng bansa

Nauunawaan nang may mataas na antas ng pagpapahalaga sa mga batas sa pangangalaga ng kapaligiran at likas na yaman

Nasusuri nang may mataas na antas ng pagpapahalaga ang mga pamamaraan sa pangangalaga ng

36

KH KH

Tungkulin at pananagutan ng mamamayan sa pangangangalaga ng kapaligiran at yaman ng bansa

Tungkulin at pananagutan ng kabataan sa pangangalaga ng kapaligiran at yaman ng bansa

KH KH

yaman

Nagpapamalas ng pang-unawa at pagpapahalaga sa mga tungkulin at pananagutan ng mamamayan sa pangangalaga ng kapaligiran at yaman ng bansa

Nagpapamalas ng pang-unawa at pagpapahalaga sa mga tungkulin at pananagutan ng kabataan sa pangangalaga ng kapaligiran at yaman ng bansa

KH KH

kapaligiran at likas na yaman

Natatalakay nang lubusan at may mataas na antas ng pagpapahalaga sa mga tungkulin at pananagutan ng mamamayan sa pangangalaga ng kapaligiran at yaman ng bansa

Natatalakay nang lubusan at may mataas na antas ng pagpapahalaga sa mga tungkulin at pananagutan ng kabataan sa pangangalaga ng kapaligiran at yaman ng bansa

37

ARALING PANLIPUNAN V PAGHUBOG AT PAG-UNLAD NG BANSANG PILIPINO



UNIT Le

be

l n

g

Pa

ng

-

Un

aw

a

NILALAMAN

Le

be

l n

g

Pa

ng

-

Un

aw

a PAMANTAYANG

PANGNILALAMAN

Le

be

l n

g

Pa

ng

-

Un

aw

a PAMANTAYAN

SA PAGGANAP


Kayang Pag-unlad

Ang Heograpiya at Pagkabuo ng Sinaunang Lahing Pilipino

PL PL PL PL PL PL

Ang impluwensiya ng heograpiya sa pagkabuo ng bansang Pilipinas

Mga teorya sa pinagmulan ng lahing Pilipino

Ang impluwensiya ng heograpiya sa pagkabuo ng sinaunang pamayanang Pilipino

Ang pamahalaang barangay at sultanato

Ang kabuhayan ng sinaunang Pilipino

Ang kultura ng sinaunang Pilipino

PL PL PL PL

Nagpapamalas ng mapanuring pang-unawa sa impluwensiya ng heograpiya sa pagkabuo ng bansang Pilipinas

Nagpapamalas ng pang-unawa sa mga teorya sa pinagmulan ng lahing Pilipino

Nagpapamalas ng mapanuring pang-unawa sa impluwensiya ng heograpiya sa pagkabuo ng sinaunang pamayanang Pilipino

Nagpapamalas ng mapanuring pag-unawa sa pamahalaang barangay at sultanato

PL PL PL PL PL

Nasusuri nang lubusan ang impluwensiya ng heograpiya sa pagkabuo ng bansang Pilipinas

Natatalakay nang lubusan ang mga teorya sa pinagmulan ng lahing Pilipino

Nasusuri nang lubusan ang mga impluwensiya ng heograpiya sa pagkabuo ng sinaunang pamayanang Pilipino

Nasusuri nang tuwiran ang pagkakaiba at pagkakatulad ng pamahalaang barangay at sultanato

Nauunawaan nang may mataas na pagpapahalaga ang kabuhayan, kultura, lipunan, relihiyon, at

38

PL PL PL PL PL

Ang lipunan ng sinaunang Pilipino sa Luzon, Visayas at Mindanao

Relihiyon ng mga sinaunang Pilipino

Ang siyensiya at teknolohiya ng mga sinaunang Pilipino

Ang pakikipag-ugnayan ng mga sinaunang Pilipino sa ibang bansa

Pangkalahatang katangian ng sinaunang pamayanan at lipunan ng mga Pilipino

PL PL PL

Nagpapamalas ng mapanuring pang-unawa sa kabuhayan, kultura, lipunan, relihiyon, at teknolohiya ng mga sinaunang Pilipino

Nagpapamalas ng mapanuring pang-unawa sa pakikipag-ugnayan ng mga sinaunang Pilipino sa ibang bansa

Nagpapamalas ng mapanuring pang-unawa sa pangkalahatang katangian ng sinaunang pamayanan at lipunan ng mga Pilipino

PL PL

teknolohiya ng mga sinaunang Pilipino

Nauunawaan nang may mataas na pagpapahalaga ang pakikipag-ugnayan ng mga sinaunang Pilipino sa ibang bansa

Natatalakay nang lubos ang mga pangkalahatang katangian ng sinaunang pamayanan at lipunan ng mga Pilipino


Pagkabansa

Pagbuo at Pag-unlad ng Bansang Pilipino (ika-16 hanggang ika-19

PN

Pagbabago sa Pilipinas sa panahon ng pananakop ng mga

PN

Nagpapamalas ng mapanuring pang-unawa sa pagbabago sa Pilipinas sa panahon ng

PN

Nasusuri nang lubos ang mga pagbabago sa Pilipinas sa panahon ng pananakop ng mga

39

na dantaon) PL PL PL PL PL

Español (pamahalaan, ekonomiya, kultura, relihiyon, lipunan)

Mga sanhi at bunga ng kolonyalismong Español

Ang papel ng kolonyalismong Español sa pagkabuo at pag-unlad ng bansang Pilipino

Mga patakaran ng mga Español na nakasagabal at nakapag-ambag sa pagbuo ng bansang Pilipino

Reaksiyon at pagtanggap ng mga Pilipino sa kolonyalismong Español (rebelyon, akulturasyon at asimilasyon)

Mga salik na nakasagabal sa pag-usbong ng kamalayang pambansa noong

PL PL PL PL PL

pananakop ng mga Espanol

Nagpapamalas ng mapanuring pang-unawa sa mga sanhi at bunga ng kolonyalismong Español

Nagpapamalas ng mapanuring pang-unawa sa papel ng kolonyalismong Español sa pagkabuo at pag-unlad ng bansang Pilipino

Nagpapamalas ng mapanuring pang-unawa sa mga patakaran ng mga Español na nakasagabal at nakapag-ambag sa pagbuo ng bansang Pilipino

Nagpapamalas ng mapanuring pang-unawa sa reaksiyon at pagtanggap ng mga Pilipino sa kolonyalismong Español

Nagpapamalas ng mapanuring pang-unawa sa mga salik na nakasagabal sa pag-usbong ng kamalayang

PL PL PL PL PL

Espanol

Nasusuri nang lubos ang mga sanhi at bunga ng kolonyalismong Español

Natatalakay nang lubos ang papel ng kolonyalismong Español sa pagkabuo at pag-unlad ng bansang Pilipino

Nasusuri nang tuwiran ang mga patakaran ng mga Español na nakasagabal at nakapag-ambag sa pagbuo ng bansang Pilipino

Nasusuri nang may mataas na antas ng pang-unawa ang mga reaksiyon at pagtanggap ng mga Pilipino sa kolonyalismong Español

Nasusuri nang lubos ang mga salik na nakasasagabal sa pag-usbong ng kamalayang pambansa noong ika-19

40

PL PN PL KH

ika-19 na dantaon

Mga mahahalagang pangyayari na nagbigay daan sa pagkakabuklod ng mga Pilipino bilang isang bansa

Ang nasyonalimo ng Kilusang Sekularisasyon, Kilusang Propaganda at Katipunan

Mga estratehiya at iba pang pamamaraan ng pagpapahayag ng mga Pilipino ng nasyonalismo sa ilalim ng kolonyalismong Español

Mga bayaning Pilipino na nagpamalas ng kabayanihan at pagkamakabansa sa ilalim ng kolonyalismong Español

PL PN PL KH

pambansa noong ika-19 na dantaon

Nagpapamalas ng mapanuring pang-unawa sa mga mahahalagang pangyayari na nagbigay daan sa pagkakabuklod ng mga Pilipino bilang isang bansa

Nagpapamalas ng mapanuring pang-unawa sa nasyonalimo ng Kilusang Sekularisasyon, Kilusang Propaganda at Katipunan

Nagpapamalas ng mapanuring pang-unawa sa mga estratehiya at iba pang pamamaraan ng pagpapahayag ng mga Pilipino ng nasyonalismo sa ilalim ng kolonyalismong Español

Nagpapamalas ng mapanuring pang-unawa sa mga bayaning Pilipino na nagpamalas ng kabayanihan at pagkamakabansa sa ilalim ng kolonyalismong Español

PL PN PL KH

na dantaon

Natutukoy nang may pinakamataas na antas ng pag-unawa ang mga mahahalagang pangyayari na nagbigay daan sa pagkakabuklod ng mga Pilipino bilang isang bansa

Nailalarawan nang may mataas na antas ng pang-unawa ang nasyonalimo ng Kilusang Sekularisasyon, Kilusang Propaganda at Katipunan

Nailalarawan nang may mataas na antas ng pang-unawa ang mga estratehiya at iba pang pamamaraan ng pagpapahayag ng mga Pilipino ng nasyonalismo sa ilalim ng kolonyalismong Español

Nakikilala nang lubos at may mataas na antas ng pagpapahalaga sa mga bayaning Pilipino na nagpamalas ng kabayanihan at pagkamakabansa sa ilalim ng kolonyalismong Español

41

PN PL KH KH

Mga mahahalagang pangyayari sa Rebolusyong Pilipino ng 1896 na nakatulong o nakasagabal sa pagbubuo ng bansa

Ang kabayanihan at pagpapamalas ng mga Pilipino ng pagmamahal sa bansa sa panahon ng Digmaang Pilipino-Amerikano

Ang kahalagahan ng Rebolusyong Pilipino sa pagbubuo ng bansang Pilipino

Ang nasyonalismong nalinang ng mga Pilipino sa panahon ng kolonyalismong Español at Digmaang Pilipino-Amerikano

PN PL KH KH

Nagpapamalas ng mapanuring pang-unawa sa mga mahahalagang pangyayari sa Rebolusyong Pilipino ng 1896 na nakatulong o nakasagabal sa pagbubuo ng bansa

Nagpapamalas ng mapanuring pang-unawa sa kabayanihan at pagpapamalas ng mga Pilipino ng pagmamahal sa bansa sa panahon ng Digmaang Pilipino-Amerikano

Nagpapamalas ng mapanuring pang-unawa sa kahalagahan ng Rebolusyong Pilipino sa pagbubuo ng bansang Pilipino

Nagpapamalas ng mapanuring pang-unawa sa nasyonalismong nalinang ng mga Pilipino sa panahon ng kolonyalismong Español at Digmaang Pilipino-Amerikano

PN PL KH KH

Nasusuri nang may mataas na antas ng pag-unawa sa mga mahahalagang pangyayari sa Rebolusyong Pilipino ng 1896 na nakatulong o nakasagabal sa pagbubuo ng bansa

Napapahalagahan nang may kasiyahan ang kabayanihan at pagpapamalas ng mga Pilipino ng pagmamahal sa bansa sa panahon ng Digmaang Pilipino-Amerikano

Nauunawaan nang may mataas na pagpapahalaga ang Rebolusyong Pilipino sa pagbubuo ng bansang Pilipino

Nakabubuo nang konklusyon nang may mataas na antas ng pag-unawa tungkol sa nasyonalismong nalinang ng mga Pilipino sa panahon ng kolonyalismong Español at Digmaang Pilipino-Amerikano

42


Pamamahala

Pagpupunyagi ng mga Pilipinong Makamtan ang Ganap na Kalayaan at Kasarinlan Bilang Isang Bansa-Estado (1898-kasalukuyan)

PN PL PL PL PL

Mga layunin sa pananakop ng mga Amerikano at Hapon sa Pilipinas

Mga patakarang pampulitika, pang-ekonomiya, pangkultura at panlipunan na ipinatupad ng mga kolonyalistang Amerikano at Hapon

Epekto at bunga ng pananakop ng Amerikano at Hapon sa Pilipinas

Mga mahahalagang pangyayari sa pakikibaka ng mga Pilipino sa kalayaan at kasarinlan sa panahon ng kolonyalismong Amerikano at Hapon

Iba’t-ibang reaksiyon at pagtanggap ng mga

PN PL PL PL PL

Nagpapamalas ng mapanuring pang-unawa sa mga layunin sa pananakop ng mga Amerikano at Hapon sa Pilipinas

Nagpapamalas ng mapanuring pang-unawa sa mga patakarang pampulitika, pang-ekonomiya, pangkultura at panlipunan na ipinatupad ng mga kolonyalistang Amerikano at Hapon

Nagpapamalas ng mapanuring pang-unawa sa mga epekto at bunga ng pananakop ng Amerikano at Hapon sa Pilipinas

Nagpapamalas ng mapanuring pang-unawa sa mga mahahalagang pangyayari sa pakikibaka ng mga Pilipino sa kalayaan at kasarinlan sa panahon ng kolonyalismong Amerikano at Hapon

Nagpapamalas ng mapanuring pang-

PN PL PL PL PL

Natutukoy nang may mataas na antas ng pag-unawa ang mga layunin sa pananakop ng mga Amerikano at Hapon sa Pilipinas

Nasusuri nang may mataas na antas ng pang-unawa ang mga mga patakarang pampulitika, pang-ekonomiya, pangkultura at panlipunan na ipinatupad ng mga kolonyalistang Amerikano at Hapon

Nasusuri nang may mataas na antas ng pag-unawa ang mga epekto at bunga ng pananakop ng Amerikano at Hapon sa Pilipinas

Napahahalagahan at naipagmamalaki nang may mataas na antas na kasiyahan sa mga mahahalagang pangyayari sa pakikibaka ng mga Pilipino sa kalayaan at kasarinlan sa panahon ng kolonyalismong Amerikano at Hapon

Nasusuri nang may mataas na antas ng pag-unawa ang iba’t ibang

43

KH PL PL PL

Pilipino sa pananakop ng Amerikano at Hapon

Ang pagpapamalas ng mga Pilipino ng pagmamahal sa kalayaan at kasarinlan sa ilalim ng kolonyalismong Amerikano at Hapon

Mga suliranin at hamon sa kalayaan at kasarinlan ng bansa sa panahon ng Ikatlong Republika

Mga suliranin at hamon sa kalayaan at kasarinlan sa panahon ng Batas Militar

Mga suliranin at hamon sa kalayaan mula sa panahon ng People Power I sa Edsa ng 1986 sa kasalukuyan

KH PL PL PL

unawa sa Iba’t-ibang reaksiyon at pagtanggap ng mga Pilipino sa pananakop ng Amerikano at Hapon

Nagpapamalas ng mapanuring pang-unawa sa mga pagpapamalas ng mga Pilipino ng pagmamahal sa kalayaan at kasarinlan sa ilalim ng kolonyalismong Amerikano at Hapon

Nagpapamalas ng mapanuring pang-unawa sa mga suliranin at hamon sa kalayaan at kasarinlan ng bansa sa panahon ng Ikatlong Republika

Nagpapamalas ng mapanuring pang-unawa sa mga suliranin at hamon sa kalayaan at kasarinlan sa panahon ng Batas Militar

Nagpapamalas ng mapanuring pang-unawa sa mga suliranin at hamon sa kalayaan mula sa panahon ng People Power I sa Edsa ng 1986 sa kasalukuyan

KH PL PL PL

reaksiyon at pagtanggap ng mga Pilipino sa pananakop ng Amerikano at Hapon

Napapahalagahan at naipagmamalaki nang may mataas na antas ng kasiyahan ang mga pagpapamalas ng mga Pilipino ng pagmamahal sa kalayaan at kasarinlan sa ilalim ng kolonyalismong Amerikano at Hapon

Nasusuri nang may mataas na antas ng pag-unawa ang mga suliranin at hamon sa kalayaan at kasarinlan ng bansa sa panahon ng Ikatlong Republika

Nasusuri nang may mataas na antas ng pag-unawa ang mga suliranin at hamon sa kalayaan at kasarinlan ng bansa sa panahon ng Batas Militar

Nasusuri nang may mataas na antas ng pag-unawa ang mga suliranin at hamon sa kalayaan at kasarinlan ng bansa sa panahon ng People Power I sa Edsa ng 1986 sa kasalukuyan

44

PL PL KH

Mga patakaran at programa ng mga pangulo ng Pilipinas mula 1946 hanggang sa kasalukuyan na nangangalaga at nagsusulong ng kalayaan at kasarinlan ng bansang Pilipino

Kalakasan at kahinaan ng patakaran at programa ng iba’t-ibang pangasiwaan sa pangangalaga at pagsusulong ng kalayaan at kasarinlan ng bansa

Mga paraan ng pagpapamalas ng pagmamahal sa kalayaan at kasarinlan mula 1898 hanggang sa kasalukuyan

PL PL KH

Nagpapamalas ng mapanuring pang-unawa sa mga patakaran at programa ng mga pangulo ng Pilipinas mula 1946 hanggang sa kasalukuyan na nangangalaga at nagsusulong ng kalayaan at kasarinlan ng bansang Pilipino

Nagpapamalas ng mapanuring pang-unawa sa kalakasan at kahinaan ng patakaran at programa ng iba’t-ibang pangasiwaan sa pangangalaga at pagsusulong ng kalayaan at kasarinlan ng bansa

Nagpapamalas ng mapanuring pang-unawa sa mga paraan ng pagpapamalas ng pagmamahal sa kalayaan at kasarinlan mula 1898 hanggang sa kasalukuyan

PL PL KH

Natutukoy nang may mataas na antas ng pang-unawa ang mga patakaran at programa ng mga pangulo ng Pilipinas mula 1946 hanggang sa kasalukuyan na nangangalaga at nagsusulong ng kalayaan at kasarinlan ng bansang Pilipino

Nasusuri nang may mataas na antas ng pang-unawa sa kalakasan at kahinaan ng patakaran at programa ng iba’t-ibang pangasiwaan sa pangangalaga at pagsusulong ng kalayaan at kasarinlan ng bansa

Napapahalagahan at naipagmamalaki nang may pinakamataas na antas ng kasiyahan ang mga paraan ng pagpapamalas ng pagmamahal sa kalayaan at kasarinlan mula 1898 hanggang sa kasalukuyan

Ikaapat na Markahan


Mga Bayani at Natatanging Pilipino na Nagtanggol sa Kalayaan at

PL

Kahulugan ng bayani at makabansang Pilipino

PL

Nagpapamalas ng mapanuring pang-unawa sa kahulugan ng bayani at makabansang Pilipino

PL

Natatalakay nang may mataas na antas ng pang-unawa sa kahulugan ng bayani at makabansang Pilipino

45

Kasarinlan KH KH KH KH

Mga bayani at natatanging Pilipino na nagtanggol sa kalayaan at kasarinlan ng bansa sa ilalim ng kolonyalismong Español

Mga bayani at natatanging Pilipino na nagtanggol sa kalayaan at kasarinlan ng bansa sa panahon ng Rebolusyong 1896 at Digmaang Pilipino-Amerikano

Mga bayani at natatanging Pilipino na nagtanggol sa kalayaan at kasarinlan ng bansa sa panahon ng kolonyalismong Amerikano

Mga bayani at natatanging Pilipino na nagtanggol sa kalayaan at kasarinlan ng bansa sa panahon ng kolonyalismong

KH KH KH KH

Nagpapamalas ng mapanuring pang-unawa sa mga bayani at natatanging Pilipino na nagtanggol sa kalayaan at kasarinlan ng bansa sa ilalim ng kolonyalismong Español

Nagpapamalas ng mapanuring pang-unawa sa mga bayani at natatanging Pilipino na nagtanggol sa kalayaan at kasarinlan ng bansa sa panahon ng Rebolusyong 1896 at Digmaang Pilipino-Amerikano

Nagpapamalas ng mapanuring pang-unawa sa mga bayani at natatanging Pilipino na nagtanggol sa kalayaan at kasarinlan ng bansa sa panahon ng kolonyalismong Amerikano

Nagpapamalas ng mapanuring pang-unawa sa mga bayani at natatanging Pilipino na nagtanggol sa kalayaan at kasarinlan ng bansa sa panahon ng

KH KH KH KH

Napapahalagahan at naipagmamalaki nang may mataas na antas ng kasiyahan ang mga bayani at natatanging Pilipino na nagtanggol sa kalayaan at kasarinlan ng bansa sa ilalim ng kolonyalismong Español

Napapahalagahan at naipagmamalaki nang may mataas na antas ng kasiyahan ang mga bayani at natatanging Pilipino na nagtanggol sa kalayaan at kasarinlan ng bansa sa panahon ng Rebolusyong 1896 at Digmaang Pilipino-Amerikano

Napapahalagahan at naipagmamalaki nang may mataas na antas ng kasiyahan ang mga bayani at natatanging Pilipino na nagtanggol sa kalayaan at kasarinlan ng bansa sa panahon ng kolonyalismong Amerikano

Napapahalagahan at naipagmamalaki nang may mataas na antas ng kasiyahan ang mga bayani at natatanging Pilipino na nagtanggol sa kalayaan at kasarinlan

46

KH KH KH PL

Hapon

Mga bayani at natatanging Pilipino na nagtanggol sa kalayaan at kasarinlan ng bansa sa panahon ng Ikatlong Republika

Mga bayani at natatanging Pilipino na nagtanggol sa kalayaan at kasarinlan ng bansa sa panahon ng Batas Militar at Diktadurang Marcos

Mga bayani at natatanging Pilipino na nagtanggol sa kalayaan at kasarinlan ng bansa simula EDSA People Power ng 1986 hanggang sa kasalukuyan

Mga iba’t-ibang paraan at mukha ng kabayanihan sa kasalukuyan

KH KH KH PL

kolonyalismong Hapon

Nagpapamalas ng mapanuring pang-unawa sa mga bayani at natatanging Pilipino na nagtanggol sa kalayaan at kasarinlan ng bansa sa panahon ng Ikatlong Republika

Nagpapamalas ng mapanuring pang-unawa sa mga bayani at natatanging Pilipino na nagtanggol sa kalayaan at kasarinlan ng bansa sa panahon ng Batas Militar at Diktadurang Marcos

Nagpapamalas ng mapanuring pang-unawa sa mga bayani at natatanging Pilipino na nagtanggol sa kalayaan at kasarinlan ng bansa simula EDSA People Power ng 1986 hanggang sa kasalukuyan

Nagpapamalas ng mapanuring pang-unawa sa mga iba’t-ibang paraan at mukha ng kabayanihan sa

KH KH KH PL

ng bansa sa panahon ng kolonyalismong Hapon

Napapahalagahan at naipagmamalaki nang may mataas na antas ng kasiyahan ang mga bayani at natatanging Pilipino na nagtanggol sa kalayaan at kasarinlan ng bansa sa panahon ng Ikatlong Republika

Napapahalagahan at naipagmamalaki nang may mataas na antas ng kasiyahan ang mga bayani at natatanging Pilipino na nagtanggol sa kalayaan at kasarinlan ng bansa sa panahon ng Batas Militar at Diktadurang Marcos

Napapahalagahan at naipagmamalaki nang may mataas na antas ng kasiyahan ang mga bayani at natatanging Pilipino na nagtanggol sa kalayaan at kasarinlan ng bansa simula EDSA People Power ng 1986 hanggang sa kasalukuyan

Nasusuri nang may mataas na antas ng pag-unawa sa mga iba’t ibang paraan at mukha ng kabayanihan sa

47

KH

Kahalagahan ng pagkilala sa mga nagawa at ambag ng mga bayani at dakilang Pilipino sa kasalukuyan

KH

kasalukuyan

Nagpapamalas ng mapanuring pang-unawa sa kahalagahan ng pagkilala sa mga nagawa at ambag ng mga bayani at dakilang Pilipino sa kasalukuyan

KH

kasalukuyan

Napapahalagahan at naipagmamalaki nang may mataas na antas ng kasiyahan ang kahalagahan ng pagkilala sa mga nagawa at ambag ng mga bayani at dakilang Pilipino sa kasalukuyan

48

ARALING PANLIPUNAN VI PAMAHALAAN, SALIGANG BATAS AT PAGKAMAMAMAYAN



UNIT Le

be

l n

g

Pa

ng

-

Un

aw

a

NILALAMAN

Le

be

l n

g

Pa

ng

-

Un

aw

a PAMANTAYANG

PANGNILALAMAN

Le

be

l n

g

Pa

ng

-

Un

aw

a PAMANTAYAN

SA PAGGANAP


Kayang Pag-unlad

Ang Pundasyon at Saligan ng Pilipinas Bilang Estadong Demokratiko at Republikano

PL PL

Ang Pilipinas Bilang Estado

- Kahulugan ng estado

- Mga Elemento ng Estado

- Kahalagahan ng bawat elemento sa Isang Estado

- Pagkakatulad at pagkakaiba ng nasyon at estado

Ang Pambansang Teritoryo

- Ang pambansang teritoryo ayon sa Saligang-Batas

- Lawak at hangganan ng pambansang teritoryo

- Doktrinang Pangkapuluan (Archipelagic Doctrine) at Exclusive Economic Zone: kahulugan, batayan at kahalagahan

- Kahalagahan ng pambansang teriroryo sa estado

PL PL

Nagpapamalas ng mapanuring pang-unawa sa pundasyon at saligan ng Pilipinas bilang estadong demokratiko

Nagpapamalas ng mapanuring pang-unawa tungkol sa pambansang teritoryo batay sa mga kasunduan, kasulatan, mga batas at doktrinang pangkapuluan

PL PL

Nasusuri nang may pinakamataas na antas ng pang-unawa tungkol sa pundasyon at saligan ng Pilipinas bilang estadong demokratiko

Nasusuri nang may pinakamataas na antas tungkol sa pambansang teritoryo batay sa mga kasunduan, kasulatan, mga batas at doktrinang pangkapuluan

49

PL

Ang Populasyon ng Bansa

- Kahulugan at Kahalagahan ng Populasyon o Mamamayan sa Estado

- Pangkalahatang Katangian ng Populasyon ng Bansa

- Kabuuang populasyon ng Pilipinas

- Balangkas ng populasyon ayon sa gulang at kasarian ng mga bumubuo nito

- Mga salik na may kinalaman sa paglaki ng populasyon

- Kahalagahan ng malulusog at matatalinong mamamayan sa pagpapaunlad ng isang bansa

- Pagkakaiba ng populasyon sa mga pook urban at pook rural

- Pagkakaiba ng distribusyon at dami o kapal ng populasyon sa bawat rehiyon

- Sanhi at bunga ng pandarayuhan sa

PL

Nagpapamalas ng mapanuring pang-unawa tungkol sa populasyon ng bansa at ang kahalagahan ng mamamayan bilang mahalagang elemento ng estado

PL

Nasusuri nang may pinakamataas na antas ng pang-unawa tungkol sa populasyon ng bansa at kahalagahan ng mamamayan bilang mahalagang elemento ng estado

50

PL PL

Bansa

Ang Pilipinas Bilang Pamahalaang Demokratiko

- Kahulugan at Kahalagahan ng Pamahalaan

- Mga Uri ng Pamahalaan

- Mga Uri ng Pamahalaang Demokratiko

- Ang Pilipinas Bilang Isang Pamahalaang Demokratiko at Republikano

- Ang Uri ng Pamahalaan ng Pilipinas Batay sa 1987 Saligang-Batas

Mga Pangunahing Simulain at Pundasyong Demokratiko at Republikano

- Mga Simulain at Pagpapahalaga ng Pilipinas Bilang Pamahalaang Demokratiko

- Mga Simulain at Pagpapahalaga ng Pilipinas Bilang Pamahalaang Republika at Pamahalaang

PL PL

Nagpapamalas ng mapanuring pang-unawa na ang Pilipinas bilang pamahalaang demokratiko

Nagpapamalas ng mapanuring pang-unawa sa mga pangunahing simulain at pundasyong demokratiko at republikanong bansa

PL PL

Nasusuri nang may pinakamataas na antas ng pang-unawa na ang Pilipinas ay isang bansang demokratiko

Nasusuri nang may pinakamataas na antas ng pang-unawa sa mga pangunahing simulain at pundasyong demokratiko at republikanong bansa

51

KH

Konstitusyonal - Pangangalaga sa

mga Simulain at Pagpapahalaga ng Demokrasya

- Pangangalaga sa mga Simulain at Pagpapahalaga ng Republika at Pamahalaang Konstitusyonal

Konstitusyon Bilang Instrumento at Simbolo ng Estado at Pamahalaan

- Kahulugan at Kahalagahan ng Saligang-Batas

- Mga Uri ng Saligang-Batas

- Pagbabalangkas at Paraan ng Pagbabago sa Saligang-Batas

- Ang Pagbabalangkas ng 1987 Saligang-Batas

- Ang 1987 Saligang-Batas Bilang Produkto ng Kanyang Panahon

KH

Nagpapamalas ng mapanuring pang-unawa sa Konstitusyon bilang instrumento at simbolo ng estado at pamahalaan

KH

Nasusuri nang may pinakamataas na antas ng pang-unawa sa Konstitusyon bilang instrumento at simbolo ng estado at pamahalaan


Pagkabansa

Mga Institusyon ng Pilipinas Bilang Pamahalaang Demokratiko

PL

Ang Pambansang Pamahalaan

- Kahulugan at Kahalagahan ng

PL

Nagpapamalas ng mapanuring pang-unawa sa mga institusyon ng Pilipinas bilang pamahalaang

PL

Nasusuri nang may pinakamataas na antas ng pang-unawa sa mga institusyon ng Pilipinas bilang pamahalaang

52

(Institutions of Philippine Democracy)

Pambansang Pamahalaan

- Ang Prinsipyo ng Paghihiwalay ng Kapangyarihan (Separation of Powers) at “Checks and Balances”:

- Kahulugan at Kahalagahan Bilang Demokratikong Republika (Democratic Republic) ng Pilipinas

- Ang Sangay Pambatasan o Lehislatibo: Istruktuka, Kapangyarihan, Tungkulin at Limitasyon ng Pananagutan

- Ang Sangay Tagapagpaganap o Ehekutibo: Istruktura, Kapangyarihan, Tungkulin, at Hanggangan ng Pananagutan

- Ang Sangay Pangkuhuman o Hudisyal: Istruktura, Kapangyarihan, Tungkulin, at Hanggangan ng Pananagutan

- Mga Komisyong

demokratiko at ang ugnayan ng pamahalaang pambansa at pamahalaang lokal tungo sa iisang mithiin sa kaayusan, kaunlaran at pambansang pagkakaisa

demokratiko at ang ugnayan ng pamahalaang lokal tungo sa iisang mithiin sa kaayusan, kaunlaran at pambansang pagkakaisa

53

KH

Konstitusyonal: Istruktura, Kapangyarihan, Tungkulin, at Hanggangan ng Pananagutan (COA, COMELEC, CSC, CHR, OMBUDSMAN)

- Ang Ugnayang Panlabas ng Bansa

- Ang Pambansang Badyet: Pagbabalangkas at Kahalagahan

Ang Pamahalaang Lokal

- Kahulugan, Saligan at Istruktura ng Pamahalaang Lokal Ayon sa Saligang-Batas

- Ugnayan ng Pamahalaang Lokal sa Pambansang Pamahalaan Bilang Pamahalaang Unitaryo

- Kahalagahan ng Pamahalaang Lokal sa Sistemang Demokratiko

- Istruktura, Kapangyarihan, Tungkulin at Pananagutan ng Bawat Yunit ng Pamahalaang Lokal Ayon sa Local Government Code

KH

Nagpapamalas ng mapanuring pang-unawa tungkol sa pamahalang lokal at ang ugnayan nito sa mga mamamayan tungo sa pagkamit ng mithiin ng pamahalaang pambansa

KH

Nasusuri nang may pinakamataas na antas ng pang-unawa tungkol sa pamahalang lokal at ang ugnayan nito sa mga mamamayan tungo sa pagkamit ng mithiin ng pamahalaang pambansa

54

(Rehiyong Awtonomus, Probinsiya, Munisipalidad, Siyudad, Barangay)

- Ang Katipunan ng Kabataan at Sangguniang Kabataan


Pamamahala

Mga Proseso ng Pamahalaang Demokratiko at Republikano sa Pilipinas (Processes of Philippine Democracy)

PL

Ugnayan ng Pamahalaan at Mamamayan sa Prosesong Demokratiko

- Batayang Simulain at Pagpapahalaga ng Ugnayan at Pananagutan ng Mamamayan sa Isang Demokrasya Ayon sa Saligang-Batas

- Direktang Pakikilahok ng Mamamayan sa Prosesong Demokratiko Ayon sa Saligang Batas at Iba Pang Mga Batas

- Papel ng Partido Politikal sa Prosesong Demokratiko

- Mga Paraan ng Pakikilahok ng Mamamayan sa Prosesong Demokratiko

PL

Nagpapamalas ng mapanuring pang-unawa sa mga proseso ng pamahalaang demokratiko at republikano ng bansang Pilipinas at ang ugnayan ng pamahalaan at mamamayan tungo sa kaayusan, kaunlaran at pambansang pagkakaisa

PL

Nasusuri nang may pinakamataas na antas ng pang-unawa tungkol sa proseso ng pamahalaang demokratiko at republikano ng bansang Pilipinas at ang ugnayan ng pamahalaan at mamamayan tungo sa kaayusan, kaunlaran at pambansang pagkakaisa

55

PN

(NGO’s, PO’s, civil society, interest group, concerned citizen, taxpayer)

- Ang Papel at Kahalagahan ng Burukrasya (Burreaucracy) sa Prosesong Demokratiko

- Kapangyarihan, Tungkulin at Pananagutan ng mga Halan na Opisyal sa Bilang Pamahalaang Republikano

- Kapangyarihan, Tungkulin at Pananagutan ng Iba Pang Opisyal at Kawani ng Pamahalaan

- Mga Paraan ng Pagkakamit ng Isang Matapat, Malinis, Episyente at Epektibong Pamahalaan

- Kahalagahan ng Pakikilahok ng Mamamayan sa Prosesong Demokratiko

Proseso sa Pagbuo ng Pampublikong Polisiya (Public Policy)

- Kahulugan ng

PN

Nagpapamalas ng mapanuring pang-unawa sa proseso ng pagbuo ng pampublikong ng polisiya

PN

Nasusuri nang may mataas na antas ng pang-unawa ang proseso ng pagbuo ng pampublikong polisiya

56

Pampublikong Polisiya

- Mga Uri at Halimbawa ng Pampublikong Polisiya

- Proseso sa Pagbuo ng Pampublikong Polisiya

- Pakikilahok ng Mamamayan sa Pagbuo ng Pampublikong Polisiya

- Papel ng Opinyon publiko, partido political, interest groups, peoples organization, non-government organization at media sa pagbuo ng pampublikong polisiya

- Limitasyon ng Pakikilahok ng Simbahan at Grupong Relihiyoso sa Prosesong Demokratiko at Pagbuo ng Pampublikong Polisiya

- Mga Pamamaraan at Estratehiya ng Pakikilahok sa Pagbuo ng Pampublikong Polisiya

-

PN Nakagagawa nang polisiya para sa paaralan gamit ang proseso sa pagbuo ng pampublikong polisiya

57

Ikaapat na Markahan


Pagkamamamayan sa Isang Demokrasya

PL KH

Ang Pagkakamamayan ng Pilipinas

- Kahulugan at Kahalagahan ng Pagkamamamayan

- Mga Prinsipyo at Pamamaraan ng Pagkakamit ng Pagkamamamayan

- Mga Proseo sa Pagtatamo at Pagsasawalang-bisa ng Pagkamamamayang Pilipino

- Ang Mamamayang Pilipino Ayon sa Saligang-Batas

- Mga Uri ng Mamamayan (natural-born, naturalisado)

Mga Karapatan at Pananagutan ng Mamamayan

- Kahulugan at Kahalagahan ng Karapatan at Karapatang Pantao

- Mga Uri ng Karapatan

- Kalipunan ng Karapatan ng Mamamayan Ayon sa Saligang-Batas

- Mga Karapatan ng

PL KH

Nagpapamalas ng mapanuring pang-unawa sa mga prinsipyo ng pagkamit, proseso ng pagtatamo at pagsasawalang-bisa ng pagkamamamayan batay sa Saligang Batas

Nagpapamalas ng mapanuring pang-unawa sa mga karapatan at pananagutan ng mamamayan sa isang demokratikong bansa tungo sa pagiging isang produktibo at mapanagutang mamamayan ng bansa

PL KH

Nasusuri nang may pinakamataas na pang-unawa sa mga prinsipyo ng pagkamit, proseso ng pagtatamo at pagsasawalang-bisa ng pagkamamamayan batay sa Saligang Batas

Nasusuri nang may pinakamataas na pang-unawa sa mga karapatan at pananagutan ng mamamayan sa isang demokratikong bansa tungo sa pagiging isang produktibo at mapanagutang mamamayan ng bansa

58

KH

mga Kababaihan at Bata

- Katarungang Panlipunan at Karapatang Pantao

- Limitasyon ng Karapatan

- Pangangalaga ng mga Karapatan

Mga Tungkulin at Pananagutan ng Mamamayan sa Isang Demokrasya

- Kahulugan at Kahalagahan ng Tungkulin (duty) at Pananagutan (Responsibility) sa Isang Demokrasya

- Mga Tungkulin ng Mamamayan

- Mga Pananagutan ng Mamamayan

- Tuwiran at Iba Paraan ng Pakikilahok ng Mamamayan sa Pamahalaan at Pamamahala ng Bansa

- Tungkulin at Pananagutan ng Batang Mamamyan sa Pamayanan

- Tungkulin at Pananagutan ng Batang Mamamayan sa

KH

Nagpapamalas ng mapanuring pang-unawa sa mga tungkulin at pananagutan ng mamamayan sa isang demokratikong bansa tungo sa pagiging isang produktibo at mapanagutang mamamayan ng bansa

KH

Nasusuri nang may pinakamataas na pang-unawa ang mga tungkulin at pananagutan ng mamamayan sa isang demokratikong bansa tungo sa pagiging isang produktibo at mapanagutang mamamayan ng bansa

59

Paaralan - Tungkulin at

Pananagutan ng Batang Mamamayan sa Pamilya at Tahanan

- Tungkulin at Pananagutan ng Batang Mamamayn sa Sarili

60

ARALING PANLIPUNAN VII KASAYSAYAN NG BANSANG PILIPINO



UNIT Le

be

l n

g

Pa

ng

-

Un

aw

a

NILALAMAN

Le

be

l n

g

Pa

ng

-

Un

aw

a PAMANTAYANG

PANGNILALAMAN

Le

be

l n

g

Pa

ng

-

Un

aw

a PAMANTAYAN

SA PAGGANAP


Kayang Pag-unlad

Heograpiya at Sinaunang Kabihasnang Pilipino

PL KH

Kahalagahan ng pag-aaral ng kasaysayan

- Kahulugan ng kasaysayan

- Kahalagahan ng kasaysayan

- Kaugnayan ng kasaysayan sa iba pang disiplinang panlipunan

Mga kasanayang nalilinang sa pag-aaral ng kasaysayan

- Pagtukoy sa Primarya at sekondaryang Pinagkunan

- Pagtukoy sa katotohan at opinyon

- Pagtukoy sa pagkiling (bias)

- Pagbuo ng paghihinuha (inferences), generalization, at

PL

Naipamamalas ng mag-aaral ang pag-unawa sa kahalagahan ng kasaysayan at ang bahaging ginampanan ng heograpiya at ng tao sa pagbuo at pag-unlad ng sinaunang kabihasnang Pilipino

PL KH

Ang mag-aaral ay nakapaguugnay-ugnay ng bahaging ginampanan ng kasaysayan, heograpiya at tao sa pagbuo at pag-unlad ng sinaunang kabihasnang Pilipino.

Naipapaliwanag ang ugnayan nang heograpiya at tao sa pagbuo at pag-unlad ng sinaunang kabihasnang Pilipino.

61

KH

konglusiyon

Bahaging ginampanan ng tao at heograpiya sa pagbuo at pag-unlad ng sinaunang kabihasnang Pilipino

- Katangiang heograpikal ng sinaunang pamayanang Pilipino

- Epekto ng mga salik heograpikal ng bansa tulad ng pagiging kapuluan, lokasyon, laki, hugis, klima, anyong tubig, anyong lupa at likas na yaman sa paghubog at pag-unlad ng sinaunang pamayanan at kabihasnan

- Epekto ng heograpiya sa hanapbuhay, paraan ng pamumuhay at kultura ng mga sinaunang Pilipino

- Ang impluwensiya ng heograpiya sa pagkakahati ng bansa sa iba’t-ibang pangkat etnolinggwistiko

KH PL PL KH KH

Nabibigyang-kahulugan ang naging tugon nang sinaunang tao sa kanilang kapaligiran sa pagbuo at pag-unlad ng sinaunang kabihasnang Pilipino

Nakapagmumungkahi nang mga gawaing pangkapaligiran na tutugon sa pagpapanatili at patuloy na pagpapaunlad ng kabihasnang Pilipino.

Nabibigyang-katwiran ang pananaw na ang sinaunang kabihasnang Pilipino ay nabuo at umunlad sa pamamagitan ng pakikipag-ugnayan ng tao sa kanyang kapwa at sa heograpiya.

Nailalagay ang sarili sa katayuan ng sinaunang Pilipino. Ipahayag ang naging damdamin nila sa kanilang nabuong kabihasnan

Nakapagninilay sa kahalagahang pangkasaysayan ng pagkabuo at pag-unlad ng sinaunang kabihasnang Pilipino

62

KH KH

- Mga pagbabago na isinagawa ng mga sinaunang Pilipino sa heograpiya na nagbigay daan sa pagbuo at pag-unlad ng sinaunang kabihasnang Pilipino

Katangian at pagkakakilanlan ng Sinaunang kabihasnang Pilipino (aspektong pampulitika, pang-ekonomiya, panlipunan, at pang kultura kabilang ang pagdating at paglaganap ng Islam

Mga ebidenisya ng mataas na antas ng sibilisasyon ng mga sinaunang Pilipino


Pagkabansa

Pagbuo at Pag-unlad ng Bansang Pilipino (Spanish Era-Revolution First Phase 1521-1899)

KH

Ang bahaging ginampanan ng kolonyalismong Español sa pagbuo at pag-unlad ng bansang Pilipino

- Mga panimulang patakaran ng mga Español na nakaapekto at nagdulot ng transpormasyon sa mga sinaunang

KH Naipamamalas ng mag-aaral ang pag-unawa sa pagkabuo ng Pilipinas bilang isang bansa mula sa pagkakaisa ng adhikain at pagpupunyagi ng mga Pilipino na makalaya sa kolonyalismo.

KH KH

Ang mga mag-aaral ay nakapagpapahayag at nakapanghihikayat sa patuloy na pagsasasagawa ng iba’t ibang anyo ng nasyonalismong Pilipino

Napapatunayan na ang pagkabuo ng Pilipino bilang isang bansa ay dahil pagpupunyagi ng mga Pilipino na wakasan ang

63

KH

pamayanang Pilipino.

- Sanhi at bunga ng kolonyalismo sa pagbuo ng Pilipinas bilang isang bansa

- Ang papel kolonisasyon at kristiyanisasyon sa pagbubuo ng Pilipinas bilang isang bansa

- Mga patakaran at estratehiya sa pananakop ng mga Español nakapag-ambag at nakahadlang sa pagkabuo ng kamalayang pambansa ng mga Pilipino

- Mga rebelyon at iba pang reaksiyon ng mga Pilipino sa kolonyalismo

- Kawalan ng diwang makabansa bilang pangunahing sanhi sa kabiguan ng mga pag-aalsa

- Epekto ng kolonyalismo sa pagkabansa at pagkakakilanlan ng mga Pilipino

Pag-usbong ng kamalayang Pilipino

- Pagbabago sa

PL KH KH KH KH

kolonyalismong Español.

Nabibigyang-puna ang iba’t ibang paraan ng pagpupunyagi ng mga Pilipino na wakasan ang kolonyalismong Español at mabuo bilang isang bansa.

Natutukoy ang mga banta at oportunidad sa pagkabansa ng mga Pilipino sa gitna ng mga hamon ng globalisasyon.

Natitimbang at kritikal na nasusuri ang mga layunin ng mga pagpupunyagi ng mga Pilipino na wakasan ang kolonyalismong Español at mabuo bilang isang bansa.

Nailalagay ang sarili sa katauhan ng mga Pilipinong nagpunyagi at pahalagahan ang kanilang ginawa na wakasan ang kolonyalismong Español at mabuo bilang isang bansa.

Nakapagninilay-nilay sa kahalagahang pangkasaysayan sa pagpupunyagi ng mga

64

PL

ekonomiya at lipunan noong ika-19 na siglo na nakapag-ambag sa pag-usbong ng kamalayang Pilipino

- Mga pangyayari at salik na nagbigay-daan sa pag-usbong ng nasyonalismo ng mga Pilipino

- Kahalagahan ng pagbitay sa GomBurZa sa paggising ng damdaming makabansa ng mga Pilipino

- Ang nasyonalismo ng Kilusang Sekularisasyon, Kilusang Propaganda at Katipunan

- Ang uri at katangian ng nasyonalismong nalinang ng mga Pilipino

Ang Rebolusyong Pilipino bilang pinakamataas na pagpapahayag ng nasyonalismo ng mga Pilipino

- Mga mahahalagang pangyayari sa Rebolusyong Pilipino na

Pilipino na wakasan ang kolonyalismong Español at mabuo bilang isang bansa.

65

PL

nakatulong sa pagkabuo ng Pilipinas bilang bansa (Sigaw sa Pugadlawin, Deklarasyon ng Kalayaan sa Kawit, Pagpapasinaya ng Saligang Batas at Republika ng Malolos)

- Mga pangyayari sa Rebolusyong Pilipino na nakasagabal sa pagkabuo ng mga Pilipino bilang isang bansa (Pagkakahati sa paksiyong Magdiwang at Magdalo, Kumbensiyong Tejeros, Kasunduan sa Biak-na-Bato, Pagpatay kay Andres Bonifacio at Antonio Luna)

- Mga aral ng Rebolusyong Pilipino ng 1896 sa pagkabansa ng mga Pilipino

Mga Ambag ng Rebolusyong Pilipino ng 1896 sa pagkabansa ng mga Pilipino

- Mga mahahalagang

66

nagawa ng Rebolusyong Pilipino ng 1896

- Ang Deklarasyon ng Kalayaan sa Kawit

- Ang Lupang Hinirang

- Ang Pambansang Bandila

- Ang Pambansang Bayaning Jose Rizal

- Ang Republika ng Malolos

- Ang Saligang Batas ng Malolos

- Ang Simbahang Iglesia Filipina Independiente


Pamamahala

Pagbuo at Pag-unlad ng Nasyon/Estado (1889-1946)

PL

Pagpupunyagi ng mga Pilipinong makamtan ang kalayaan/kasarinlan sa ilalim ng kolonyalismong Amerikano

- Mga motibo sa pananakop ng Amerikano sa bansa at ang implikasyon nito sa kalayaan ng mga Pilipino

- Pakikibaka ng mga Pilipino para sa kalayaan sa panahon ng Digmaang Pilipino-

PL Naipamamalas ng mag-aaral ang pag-unawa sa pagpunpunyagi ng mga Pilipinong makamtan ang kalayaan at ang kanilang mga naging tugon sa mga hamon ng pagsasarili sa panahon ng kolonyalismong Amerikano at Hapon

PL PL PL

Ang mag-aaral ay kritikal na nakapagsusuri sa mga tugon ng mga Pilipino na sumasang-ayon o sumasalungat sa pagsupil ng kanilang kalayaan

Napapatunayan na nagpunyagi ang mga Pilipinong makamtan ang kalayaan at matugunan ang mga hamon ng pagsasarili.

Nabibigyang-puna ang mga pagpupunyagi ng mga Pilipino na

67

Amerikano - Mga Patakaran at

batas na sumupil sa nasyonalismong Pilipino

- Pagtatanggol ng mga Pilipino sa kalayaan sa harap ng pagsupil sa Nasyonalismong Pilipino

- Mga patakaran at batas na humadlang at nakasagabal sa pagbubuo ng Pilipinas bilang isang malayang bansa (pampulitika, pang-ekonomiya, pangkultura at panlipunan)

- Mga patakaran at batas na may kinalaman sa pagsasarili ng mga Pilipino (Philippine Bill of 1902, Jones Law, Tydings-McDuffie Law)

- Ang Pagkakatag ng Philippine Commonwealth bilang paghahanda sa pamamahala sa sarili (self-rule) Pagkabalam ng Kalayaan

- Mga pagbabago sa ekonomiya, edukasyon,

KH KH KH KH

makamtan ang kalayaan at ang kanilang mga naging tugon sa mga hamon sa pagsasarili.

Naisusulong ang mga naaangkop na gawaing nagpapamalas ng pangangalaga sa tinatamasang kalayaan sa kasalukuyan.

Nabibigyang-katwiran ang ginawang pagpupunyagi ng mga Pilipinong makamtan ang kalayaan at ang kanilang mga naging tugon sa mga hamon ng pagsasarili

Nailalagay ang sarili bilang isa sa mga Pilipinong nagpunyaging makamtan ang kalayaan at isaalang-alang ang mga naging tugon sa mga hamon sa pagasasarili

Nakapagninilay-nilay sa kahalagahang pangkasaysayan sa pagpupunyagi ng mga Pilipinong makamtan ang kalayaan at ang kanilang mga naging tugon sa mga hamon ng pagsasarili.

68

KH

kalusugan, lipunan, impraesraktura na bumago sa pagkatao at lipunang Pilipino

- Iba’t-ibang pagpapamalas ng pagmamahal sa kalayaan at bansa ng mga Pilipino sa panahon ng kolonyalismong Amerikano

- Bunga sa kalayaan/kasarinlan at pagkabansa ng mga Pilipino ng kolonyalismong Amerikano

- Mga Pilipinong nagtanggol at nagtaksil sa kalayaan at bansa

Pagpupunyagi ng mga Pilipinong makamtan ang kalayaan/kasarinlan sa ilalim ng kolonyalismong Hapon

- Mga Layunin ng Hapon sa Ikalawang Digmaang Pandaigdig, partikular sa pananakop sa Pilipinas

- Mga patakaran na

69

ipinatupad sa panahon ng mga Hapones

- Mabuti at di-mabuting epekto ng patakaran at pananakop ng Hapon sa kalayaan at pagkabansa ng mga Pilipino

- Mga pangyayaring nagpamalas ng kagitingan ng mga Pilipino upang mapalaya ang Pilipinas

- Mga Pilipinong nagtanggol at nagtaksil sa kalayaan at bansa

Ikaapat na Markahan


Pilipinas sa Kasalukuyang Panahon (1946-kasalukuyan)

PL

Mga Hamon sa kalayaan mula 1946 hanggang sa kasalukuyan

- Mga mahahalagang pangyayari na humubog sa kasaysayan ng bansa mula 1946 hanggang sa kasalukuyan

- Mga suliranin sa pagkabansa ng mga Pilipino simula 1946 hanggang sa kasalukuyan (neokolonyalismo, colonial mentality, mga di pantay na kasunduan at

PL Naipamamalas ng mag-aaral ang pag-unawa sa pagpunpunyagi ng mga Pilipinong makamtan ang kalayaan at ang kanilang mga naging tugon sa mga hamon ng pagsasarili sa ilalim ng Malayang Republika mula 1946 hanggang sa kasalukuyan

PL KH KH

Ang mag-aaral ay kritikal na nakapagsusuri sa naging mga pagpupunyagi ng mga Pilipino upang mapangalagaan at maisulong ang kalayaan at kasarinlan ng bansa

Napapatunayan na nagpunyagi ang mga Pilipinong maipagtanggol at mapangalagaan ang kalayaan at matugunan ang mga hamon ng pagsasarili ng bansang Pilipinas

Nabibigyang-puna ang

70

KH KH

pagsandal sa Estados Unidos)

- Mga balakid sa pagkakamit ng tunay na kalayaan/kasarinlan

- Kasagutan ng mga Pilipino sa hamon ng kalayaan at kasarinlan

Pangyayari, suliranin, isyu at pamamahala mula kay Pangulong Roxas hanggang sa Deklarasyon ng Batas-Militar

- Mga hamon sa kalayaan at kasarinlan sa pamamahala ng bansa

- Mga patakaran at programa sa pangangalaga at pagsusulong ng kapakanan ng bansa at mamamayan

Ang Pilipinas sa ilalim ng Batas-Militar

- Mga motibo at dahilan sa deklarasyon ng Batas Militar

- Mga mahahalagang

KH KH KH KH

mga pagpupunyagi ng mga Pilipino na maipagtanggol ang kalayaan at ang kanilang mga naging tugon sa mga hamon sa pagsasarili.

Naisusulong ang mga naaangkop na gawaing nagpapamalas ng pangangalaga sa tinatamasang kalayaan sa kasalukuyan.

Nabibigyang-katwiran ang ginawang pagpupunyagi ng mga Pilipinong mapangalagaan ang kalayaan at ang kanilang mga naging tugon sa mga hamon ng pagsasarili

Nailalagay ang sarili bilang isa sa mga Pilipinong nagpunyaging maipagtanggol ang kalayaan at isaalang-alang ang mga naging tugon sa mga hamon sa pagasasarili

Nakapagninilay-nilay sa kahalagahang pangkasaysayan sa pagpupunyagi ng mga Pilipinong

71

KH KH KH

pangyayari sa panahon ng Batas-Militar

- Mga Pilipinong nagpamalas ng kabayanihan at pagmamahal sa kalayaan sa ilalim ng Batas-Militar

- Mga aral ng Batas Militar sa kasalukuyan

- People Power at ang panunumbalik ng Demokrasya

Mga pangyayari, suliranin, isyu at pamamahala mula kay Pangulong C. Aquino hanggang kay Pangulong Benigno Aquino

Kahalagahan ng kasaysayan sa paglutas ng suliranin ng bansa

Ang paghubog ng makabansa, mabuti mapanagutan, at produktibong mamamayan mamamayan ng bansa at daigdig mula sa aral ng nakaraan

mapangalagaan ang kalayaan at ang kanilang mga naging tugon sa mga hamon ng pagsasarili.

72

ARALING PANLIPUNAN VIII PAGKABUO AT PAG-UNLAD NG KABIHASNANG ASYANO



UNIT Le

be

l n

g

Pa

ng

-

Un

aw

a

NILALAMAN

Le

be

l n

g

Pa

ng

-

Un

aw

a PAMANTAYANG

PANGNILALAMAN

Le

be

l n

g

Pa

ng

-

Un

aw

a PAMANTAYAN

SA PAGGANAP


Kayang Pag-unlad

Heograpiya at sinaunang kabihasnang Asyano

PL KH

Ang ugnayan ng tao at heograpiya sa paghubog ng kabihasnang Asyano

- Pangkalahatang katangiang heograpikal ng Asya

- Mga rehiyon sa Asya

- Katangiang heograpikal at pisikal ng mga rehiyon sa Asya

- Mga likas na yaman ng Asya

- Ang impluwensiya ng heograpiya sa kabuhayan, paraan ng pamumuhay, kultura at lipunan ng sinaunang Asya

Batayan sa paghubog ng sinaunang kabihasnan

- Ebolusyong biyolohikal

- Ebolusyong kultural

PL Naipamamalas ng mag-aaral ang pag-unawa sa kaugnayan ng heograpiya at tao sa pagbuo at pag-unlad ng sinaunang kabihasnanag Asyano.

PL PL KH KH

Ang mag-aaral ay nakapaguugnay-ugnay sa bahaging ginampanan ng heograpiya at tao sa pagbuo at pag-unlad ng sinaunang kabihasnang Asyano.

Naipapaliwanag ang impluwensya ugnayan ng heograpiya sa kultura at sa mga tao sa mga bansang Asyano.

Nabibigyang puna na pananagutan ng bawat mamamayan na pangalagaan ang kapaligiran at preserbasyon ng pamanang kultural at kasaysayan ng bansa at ng kani-kanyang komunidad.

Nakatutupad nang mga gawain na nagpapahayag ng paninindigan sa mga isyung pangkapaligiran at kultural na banta o sumisira sa kapaligiran

73

KH

Ang impluwensiya ng heograpiya sa pagkabuo at pag-unlad ng Sinaunang Kabihasnan sa Asya (Sumer, Indus at Huang Ho)

KH KH KH

at preserbasyon ng mga pamanang kultural at kasaysayan ng mga bansa sa Asya

Nabibigyang katwiran na para sa kabutihan ng mga Asyano lalo na ng susunod na henerasyon ang masinop at hindi mapanirang paggamit at paglinang ng mga likas na yaman, pangangalaga sa kapaligiran, at ang preserbasyon ng pamanang kultural nito

Nailalagay ang sarili sa katayuan ngmga taong nagsusulong sa pangangalaga ng kapaligiran,pamanang kultural ng mga bansa sa Asya

Nabibigyang katwiran ang kahalagahan sa naging impluwensya/ kaugnayan ng heograpiya sa kultura ng mga tao sa mga bansang Asyano.


Pagkabansa

Kontribusyon ng Kasaysayan sa Pagbuo ng Pagkakakilanlang Asyano

PL PL

Kaisipang Asyano sa pagbuo ng Imperyo

Sinaunang pamumuhay ng

PL Naipamamalas ng mag-aaral ang pag-unawa sa bahaging ginampanan ng sinaunang kabihasnan sa paghubog at pag-unlad

PL

Ang mag-aaral ay nakapagsasagawa nang malalim na pagsusuri sa bahaging ginampanan ng sinaunang kabihasnan sa

74

PL PL PL

mga Asyano

Asya sa sinaunang panahon

Mga pilosopiya at relihiyon sa Asya

Mga pamana ng Asya sa daigdig

ng pagkakakilanlang Asyano.

PL KH KH KH KH

paghubog at pag-unlad ng pagkakakilanlang Asyano.

Naipapaliwanag ang bahaging ginampanan ng kasaysayan sa paghubog at pag-unlad ng pagkakakilanlang Asyano

Napatotohanan na mahalaga ang bahaging ginagampanan ang bahaging ng kasaysayan, relihiyon at kultura sa paghubog at pag-unlad pagkakakilanlang Asyano.

Naisusulong ang mga gawain na nagpapahalaga sa bahaging ginampanan ng kasaysayan, relihiyon at kultura sa paghubog at pag-unlad pagkakakilanlang Asyano

Nabibigyang katwiran na ang sinaunang kasaysayan, kultura at relihiyon ay nakatulong sa paghubog at pagunlad ng pagkakakilanlang Asyano.

Nailalagay ang sarili sa katayuan ng ibang

75

KH

Asyano na patuloy na nagpapaunlad ng kanyang sariling pagkakakilanlan.

Naisasaloob ang sariling pananagutan sa paghubog at patuloy na pagpapaunlad ng pagkakakilanlang Asyano


Pamamahala

Pagkakamit ng Kasarinlan ng mga Bansa sa Asya

PL PL

Ang Papel ng Kolonyalismo sa Pag-usbong Nasyonalismo sa Asya

- Unang yugto ng kolonyalismo at imperyalismong Kanluranin

- Ikalawang Yugto ng kolonyalismo at imperyalismong Kanluranin

- Ang Bagong Imperyalismo sa Asya

- Ang mga bansang Asyano na hindi nasakop ng mga

taga- Kanluran

Nasyonalismo sa Asya

- Nasyonalismo sa iba’t-ibang rehiyon sa Asyano

- Katangian o uri ng

PL Naipamamalas ng mag-aaral ang pag-unawa sa pagtugon ng mga Asyano sa mga hamon ng pananakop ng mga kanluranin at naging karanasan sa pagkakamit at pagtataguyod ng kalayaan at kasarinlan.

PL PL KH

Ang mag-aaral ay nakapagsasagawa nang kritikal na pagsusuri sa pagtugon ng mga Asyano sa mga hamon ng pananakop ng mga kanluranin at ang naging karanasan sa pagkakamit at pagtataguyod ng kalayaan at kasarinlan.

Naipapaliwanang ang naging tugon ng mga Asyano sa paglaganap ng kapangyarihan ng Kanluranin at ng iba pang pwersa.

Nabibigyang puna ang pagpupunyagi ng mga Asyano na makamtan ang kalayaan mula sa kapangyarihan ng kanluranin at ng iba pang pwersa.

76

nasyonalismong nalinang ng mga Asyano

KH KH KH KH

Kilalanin at makibahagi sa mga gawain tungo sa pagpapatatag sa pagka Asyano sa gitna ng mga hamon ng globalisasyon.

Nabibigyang katwiran ang iba’t ibang tugon ng mga Asyano upang makamit ang kalayaan mula sa mga Kanluranin at iba pang pwersa.

Nailalagay ang sarili sa katayuan ng mga Asyano at pahalagahan ang kanilang pagpupunyagi upang wakasan ang paglaganap ng kapangyarihan ng Kanluranin at iba pang pwersa.

Nakapagninilay-nilay sa kahalagang pangkasaysayan ng iba’t ibang tugon ng pagpupunyagi ng mga Asyano na makamtan ang kalayaan mula sa kapangyarihan ng Kanluranin at iba pang pwersa.

Ikaapat na Markahan


Asya sa Kasalukuyang Panahon

PL PL

Pagbabago sa sistemang pulitika ng Asya

Ang kababaihan sa

PL Naipamalas ng mag-aaral ang pag-unawa sa kahalagahan ng pagpapatatag ng pagkakakilanlang

PL

Ang mag-aaral ay nakapagsasagawa nang aktibong pakikilahok sa pagpapatatag ng pagkakakilanlang

77

PL PL PL PL PL KH PL PL

kasalukuyang Asya

Ang kahalagahan ng edukasyon sa mga Asyano

Mga Suliraning Pangkapaligiran at ang kalagayang ekolohikal ng Asya

Relihiyon at Kultura sa Asya

Ekonomiya ng Asya at ang Pandaigdigang Kalakalan

Ang yamang tao ng Asya

- Ang mga grupong Etnolinggwistiko sa Asya

Katangian ng populasyon

At iba pang napapanahong isyu ( Transnational crime, drug and human trafficking, money laundering, Terorismo,mga sigalot

Pagtugon ng mga Asyano sa ibat ibang isyu

Asyano at rehiyonal na pagkakaisa sa Asya, sa kabila ng pagkakaiba-iba ng ideyolohiya ,kultura at malawakang pagbabago sa kasalukuyang panahon

PL KH KH

Asyano sa pamamagitan ng pag-unawa sa kahalagahan ng rehiyonal na pagkakaisa sa Asya sa gitna ng pagkakaiba-iba ng ideyolohiya, kultura at malawakang pagbabago sa kasalukuyang panahon

Naipapaliwanag kung paano napatatag ang pagkakakilanlang Asyano sa pamamagitan ng pagunawa sa kahalagahan ng rehiyonal na pagkakaisa sa Asya, pagkakaiba-iba ng ideyolohiya, kultura at malawakang pagbabago sa kasalukuyang panahon

Nabibigyang puna ang mga paraan sa pagtatatag ng pagkakakilanlang Asyano sa pamamagitan ng pagunawa sa kahalagahan ng rehiyonal na pagkakaisa sa Asya, pagkakaiba-iba ng ideyolohiya, kultura at malawakang pagbabago sa kasalukuyang panahon

Nakikibahagi sa

78

PL PL

Mga samahan at patakarang Asyano

Natatanging Kontribusyon ng Asyano sa iba’t ibang larangan sa Daigdig (Agham at Teknolohiya, Kapayapaan, Sports at iba pa)

KH KH

pagsasagawa nang mga paraan sa pagpapatatag ng pagkakakilanlang Asyano sa pamamagitan ng pag-unawa sa kahalagahan ng rehiyonal na pagkakaisa sa Asya, pagkakaiba-iba ng ideyolohiya, kultura at malawakang pagbabago sa kasalukuyang panahon

Natitimbang ang mga paraan sa pagpapatatag ng pagkakakilanlang Asyano sa pamamagitan ng pagunawa sa kahalagahan ng rehiyonal na pagkakaisa sa Asya, pagkakaiba-iba ng ideyolohiya, kultura at malawakang pagbabago sa kasalukuyang panahon

Nailalagay ang sarili bilang isa sa mga pinuno ng bansa sa Asya at gumawa ng mga hakbang sa pagpapatatag ng pagkakakilanlang Asyano sa pamamagitan ng pagunawa sa kahalagahan ng rehiyonal na pagkakaisa sa Asya, pagkakaiba-iba

79

KH

ng ideyolohiya at kultura at malawakang pagbabago sa kasalukuyang panahon

Natataya ang sariling kakayahan sa pakikibahagi sa pagpapatatag ng pagkakakilanlang Asyano sa pamamagitan ng pag-unawa sa kahalagahan ng rehiyonal na pagkakaisa sa Asya, pagkakaibaiba ng ideyolohiya at kultura at malawakang pagbabago sa kasalukuyang panahon

80

ARALING PANLIPUNAN IX PAGKABUO AT PAG-UNLAD NG KABIHASNAN NG DAIGDIG



UNIT Le

be

l n

g

Pa

ng

-

Un

aw

a

NILALAMAN

Le

be

l n

g

Pa

ng

-

Un

aw

a PAMANTAYANG

PANGNILALAMAN

Le

be

l n

g

Pa

ng

-

Un

aw

a PAMANTAYAN

SA PAGGANAP


Kayang Pag-unlad

Heograpiya at Sinaunang Kabihasnan sa Daigdig

KH PL PL PL PL PL PL

Bahaging ginampanan ng heograpiya sa pagbuo at pag-unlad ng sinaunang kabihasnan ng daigdig

Heograpiya ng daigdig

Mga Unang tao

Ang heograpiya at katangiang pisikal ng kinaroroonan ng mga sinaunang kabihasnan sa daigdig

Ang papel ng heograpiya sa pagkabuo ng mga sinaunang kabihasnan

Mga Unang kabihasnan sa daigdig (katangian at pagkakakilanlan

Mga pamana ng mga sinaunang

KH Nakapagsasagawa ng malalim na pagsususri sa bahaging ginampanan ng heograpiya sa pagbuo at pag-unlad ng kabihasnang pandaigdig

KH Nakapagsasagawa nang malalim na pagsususri sa bahaging ginampanan ng heograpiya sa pagbuo at pag-unlad ng kabihasnang pandaigdig

81

kabihasnan sa daigdig


Pagkabansa

Kontribusyon ng Kasaysayan sa Pagbuo ng Pagkakakilanlan ng Iba’t Ibang rehiyon sa Daigdig

KH Ang daigdig sa panahon ng

transisyon - Kabihasnang

klasikal sa Asya at Europe

- Kabihasnang klasikal sa Africa at Amerika

- Pag-usbong ng Europe

KH Naipamamalas ng mag-aaral ang pag-unawa sa mga pangyayaring naganap sa daigdig sa panahon ng transisyon o mahahalagang yugto ng kasaysayan na nakatulong sa pagbuo ng pagkakakilanlan ng iba’t-ibang rehiyon sa daigdig.

KH Nakapagsasagawa nang kritikal na pagsusuri sa mga pangyayaring naganap sa daigdig sa panahon ng transisyon na nakatulong sa pagbuo ng pagkakakilanlan ng ibat-ibang rehiyon sa daigdig.


Pamamahala

Kasarinlan at Kalayaan ng Iba’t Ibang rehiyon sa Daigdig

PL

Pag-igting ng Ugnayang Pandaigdig at Pagpapatatag ng “Nation States”

- Paglakas ng Europe

- Paglakas ng mga “bourgeoisie”

- Pagsilang ng merkantilismo

- Pagpapatatag ng “national monarchy”

- Mga salik na nagbigay-daan sa “Renaissance”

- Bahaging ginampanan ng Simbahang katoliko sa paglakas ng Europe

PL Naipamamalas ng mag-aaral ang pag-unawa at pagpapahalaga sa mga pangyayari na nagbigay daan sa pagkakaroon ng kalayaan at kasarinlan ng mga bansa sa daigdig.

PL Aktibong nakikilahok sa mga gawaing nagpapapahalaga sa kalayaan , kasarinlan at pagmamahal sa bansa at daigdig.

82

PL PL

Unang yugto ng imperyalismo at kolonyalismo

- Dahilan at epekto

ng imperyalismo at kolonyalismo

- Epekto ng

rebolusyong siyentipiko

- Epekto ng

Enlightenment - Epekto ng

rebolusyong pampulitika at panlipunan sa Europe

- Epekto ng

Rebolusyong Industriyal

Ikalawang Yugto ng Imperyalismo at Kolonyalismo

- Mga sanhi at bunga ng Ikalawang Yugto ng Kolonyalismo at Imperyalismo

- Pagbabago sa politika ng mundo at mga bansa sadaigdig

- Pananaw at reaksiyon ng mga nasakop sa imperyalismo

83

PL PL PL PL

Pagkamulat

Tunggalian ng Interes

Nasyonalismo sa Daigdig

Ang Una at Ikalawang Digmaang Pandaigdig : Mga sanhi at bunga

Ikaapat na Markahan


Daigdig sa Kasalukuyang Panahon

PL

Pagkakahati Ideolohikal ng Daigdig Matapos ang Ikalawang Digmaang Pagdaigdig

- Mga ideolohiyang laganap

- Ang tugon ng mga

ideolohiyang politikal at ekonomik sa hamon ng lipunan

- Mga bahaging

ginampanan ng iba’t ibang ideolohiya

- Cold War at epekto

nito sa mga bansa sa daigdig

- Pagpaparami ng Armas

PL Naipamamalas ng mag-aaral ang pag-unawa sa mga isyu,suliranin at usapin na kinakaharap ng daigdig

PL Nakapagsasagawa nang kritikal na pagsusuri sa mga isyu, suliranin at usapin na kinakaharap ng daigdig

84

PL PL

Paglaya ng mga Kolonya at Pagsisimula ng Neokolonyalismo

- Mga instrumento ng neokolonyalismo

- Sanhi at bunga ng neokolonyalismo

- Pagkakahati ng daigdig sa pagitan ng First, Second at Third World Countries

Ang Hamon at Pagharap ng Daigdig sa Iba’t-ibang Suliranin at Isyu

- Pagkakahati ng mga bansa sa daigdig sa pagitan ng North at South

- Religious Extremism

- Pangglobong Terorismo

- Mga isyung kaugnay ng suliraning pangkapayapaan at pangkatiwasayan

- Populasyon, kalusugan at pag-unlad

- Siyensiya at Teknolohiya

- Global warming at

85

iba pang suliraning ekolohikal

- Mga Karapatang Pantao

- Globalisasyon - Iba pang suliraning

panlipunan: kahirapan at kagutuman, malaking agwat ng mayaman at mahirap, human at drug trafficking at iba pa

86

ARALING PANLIPUNAN X PAGBUO AT PAG-UNLAD NG EKONOMIYA NG PILIPINAS



UNIT Le

be

l n

g

Pa

ng

-

Un

aw

a

NILALAMAN

Le

be

l n

g

Pa

ng

-

Un

aw

a PAMANTAYANG

PANGNILALAMAN

Le

be

l n

g

Pa

ng

-

Un

aw

a PAMANTAYAN

SA PAGGANAP


Kayang Pag-unlad

Impluwensiya ng Heograpiya sa Ekonomiya ng Bansa

PL PN KH PL

A. Mga saligan ng pag-aaral ng ekonomiya

Ang ekonomiks bilang isang agham

Pinagkukunang-yaman

- Mga datos tungkol sa mga yamang likas ng bansa at sa matalinong paggamit nito

- Ang yamang-tao ng

Pilipinas - Balangkas ng

populasyon ng Pilipinas

Kakapusan palatandaan ng kakapusan bilang isang suliraning panlipunan

- Kaibahan ng

kakapusan sa kakulangan

- Responsableng paggamit ng

PL Naipamamalas ng mag-aaral ang pag-unawa sa matalinong paggamit ng pinagkukunang-yaman ay salik sa pagsulong at pag-unlad ng pamumuhay ng indibidwal at ekonomiya

PL Nakapaguugnay-ugnay sa bahaging ginagampanan ng tao sa paglinang ng pinagkukunang-yaman sa pagbuti ng pamumuhay at pagsulong ng ekonomiya

87

KH PL PL PL

limitadong likas na yaman

Alokasyon pagbabahagi ng mga likas na yaman sa pamilya at lipunan

- Mga hakbangin ng

pamahalaan sa pagtugon sa mga pangangailangan ng mamamayang Pilipino

Kagustuhan at pangangailangan

- Kaibahan ng

kagustuhan (wants) sa pangangailangan (needs) bilang batayan sa pagbuo ng matalinong desisyon

Pagkonsumo

Produksyon


Pagkabansa

Pagkabuo at Pag-unlad ng Ekonomiya sa Iba’t-Ibang Yugto ng Kasaysayan

PL PN

A. Pagsusuri ng ekonomiya

Maykroekonomiks

PL Naipamamalas ng mag-aaral ang pag-unawa sa bahaging ginampanan ng mga pangyayaring

PL Nakapagsasagawa nang masusing pagsusuri sa naging pagtugon ng tao sa suliranin ng kakapusan

88

- Mga saklaw ng maykroekonomiks

- Salik na

nakaaapekto sa demand

- Kahulugan ng

suplay batay sa pangaraw-araw na pamumuhay ng bawat pamilya

- Salik ng

produksyon na nakaapekto sa suplay

- Elastisidad ng

demand at suplay - Epekto ng

kakulangan at kalabisan sa presyo at dami ng kalakal at paglilingkod sa pamilihan

- Mga paraan ng

pagtugon/kalutasan sa mga suliraning dulot ng kakulangan at kalabisan

- Bahaging

ginagampanan ng pamahalaan sa pagtatakda ng presyo sa pampamilihang

naganap sa iba’t-ibang yugto.

89

PN PL PL

ekonomiya

Makroekonomiks - Papel na

ginagampanan at epekto ng sambahayan, bahay-kalakal, pamahalaan at panlabas na sector sa mga sumusunod:

Implasyon Pamumuhunan Deplasyon pag-iimpok empleyo

(employment, unemployment,underemployment)

- Pambansang produkto bilang panukat ng kakayahan ng isang ekonomiya

- Mga salik na nakaaapekto sa pambansang kita at pambansang produkto (GNP)

Implasyon

B. Ang Pangunahing Katangian ng Ekonomiya ng Bansa sa Iba’t-ibang Yugto ng Kasaysayan

90

PL PL PL PL PL PL

Ang katangian at pagkakakilanlan ng ekonomiya sa panahon ng sinaunang pamayanan

Mga patakaran, katangian at pagkakakilanlan ng ekonomiya sa panahon ng kolonyalismong Español

Mga patakaran, katangian at pagkakakilanlan ng ekonomiya sa panahon ng Unang Republika

Mga patakaran, katangian at pagkakakilanlan ng ekonomiya sa panahon ng kolonyalismong Amerikano

Mga patakaran, katangian at pagkakakilanlan ng ekonomiya sa panahon ng Kolonyalismong Hapon

Mga suliranin, patakaran,

91

programa at pagkakakilanlan ng ekonomiya ng bansa sa panunungkulang mga pangulo ng bansa mula 1946 hanggang sa kasalukuyan


Pamamahala

Pagkabuo ng Isang Matatag at Nakakatayo sa Sarili (self-reliant) na Pambansang Ekonomiya

PL PL KH KH PL PL PL PL

A. Patakarang Piskal (Fiscal Policy)

Layunin ng patakarang piskal

Ang pinagkukunan ng pananalapi ng pamahalaan

Ang badyet at ang kalakaran ng paggasta ng pamahalaan

Tamang pagkompyut ng buwis

Epekto ng patakarang piskal sa katatagan ng pambansang ekonomiya

B. Patakarang

Pananalapi

Kahulugan ng

PL Naipamamalas ng mag-aaral ang pag-unawa sa bahaging ginampanan ng pamahalaan sa pagpapatatag ng ekonomiya ng bansa

PL Nakapagsasagawa nang kritikal na pagsusuri sa bahaging ginampanan ng pamahalaan sa pagpapatatag ng ekonomiya ng bansa

92

PL PL PL PL PL PL PN PL

patakarang pananalapi

Layunin ng patakarang pananalapi

Kahalagahan ng pag-iimpok at pamumuhunan

Mga institusyon ng pananalapi

Bahagi/tungkuling

ginagampanan ng institusyon ng pananalapi sa ekonomiya

Uri at gamit ng pananalapi

Mga dahilan at epekto ng pagbabago ng halaga ng salapi sa buhay ng mga Pilipino

Mga paraan at patakaran ng Bangko sentral ng Pilipinas (BSP) upang mapatatag ang halaga ng salapi

Kaugnayan ng pandaigdigang

93

PL PL PL

pananalapi sa pambansang sistema ng pananalapi

C. Mga Sektor ng

Ekonomiya

Sektor ng Agrikultura (Agrikultura, Pangingisda, at Paggugubat)

- Bahaging

ginampanan ng agrikultura, pangingisda at paggugubat sa ekonomiya at sa bansa

Industriya - Bahaging

ginampanan ng sektor ng industriya

Paglilingkod - Bahaging

ginampanan ng sektor ng paglilingkod

- Mga institusyon at programang nakatutulong sa sektor ng paglilingkod

94

Ikaapat na Markahan


Ekonomiks sa Pang-araw-araw na Buhay

PL PL PL PL PL PL

A. Impormal na Sektor

Iba’t ibang anyo ng impormal na sektor ng ekonomiya

Mga ambag o papel ng impormal na sektor sa kabuuang ekonomiya

B. Kalakalang

Panlabas

Ang kalakaran ng kalakalang panlabas

Epekto ng mga patakaran at programa ng kalakalang panlabas ng bansa sa buhay ng nakararaming Pilipino

Kontribusyon sa ekonomiya ng bansa ng mga perang padala ng mga manggagawang Pilipino na nasa ibang bansa

Kaugnayan ng exchange rate sa kalakalang panlabas ng bansa

KH

Naipamamalas ng mag-aaral ang pag-unawa sa mga propgrama ng pamahalaan sa pagpapaunlad ng ekonomiya ng bansa at daigdig

KH

Aktibong nakikilahok sa mga programa ng pamahalaan sa pagpapaunlad ng ekonomiya ng bansa at daigdig

95

PL KH PL PL

Epekto sa kalakalng panlabas at sa ekonomiya ng pagbabago ng palitan ng piso laban sa mga dayuhang salapi

Mga kabutihan at di-kabutihang dulot ng kalakalang panlabas tungo sa isang masigla at maunlad na ekonomiya

Epekto ng globalisasyon sa antas ng pamumuhay ng mga Pilipino batay sa patakarang :

- Liberalisasyon - Deregulasyon - Pagsasapribado ng

mga korporasyong pag-aari ng pamahalaan

Kahalagahan ng ugnayan ng mga bansa tulad ng World Trade Organization at Asia-pacific Economic Cooperation tungo

96

PL PL PL PL PL

sa patas na kapakinabangan ng mga mamamayan sa daigdig

B. Ang Ekonomiks sa

Pang-araw-araw na Buhay

Aplikasyon at gamit ng ekonomiks sa pag-unawa at pagbibigay solusyon sa mga problema ng bansa

Aplikasyon at gamit ng ekonomiks sa pamayanan

Aplikasyon at gamit ng ekonomiks sa tahanan

Aplikasyon at gamit ng ekonomiks sa paaralan

Aplikasyon at gamit ng ekonomiks sa sarili

97

ARALING PANLIPUNAN XI POLITIKA AT PAMAMAHALA NG PILIPINAS

(Philippine Politics and Governance)



UNIT Le

be

l n

g

Pa

ng

-

Un

aw

a

NILALAMAN

Le

be

l n

g

Pa

ng

-

Un

aw

a PAMANTAYANG

PANGNILALAMAN

Le

be

l n

g

Pa

ng

-

Un

aw

a PAMANTAYAN

SA PAGGANAP


Kayang Pag-unlad

Pundasyon ng Simulain (Principles), Mithi (Ideals) at Pagpapahalaga ng Pamahalaan at Pamamahalang Demokratiko ng Pilipinas

KH

Ang Pamahalaan ng Pilipinas bilang isang Institusyong Hinubog sa Body Politic ng Bansa

- Kahulugan at

kahalagahan ng pamahalaan at pamamahala

- Mga teorya ng

pinagmulan ng pamahalaan

- Mga uri at klasipikasyon ng pamahalaan at pamamahala

- Ang Pilipinas bilang estadong demokatiko: Kahulugan, Katangian at Kakanyahan

- Elemento ng

Demokrasya - Pagtaya sa Antas

98

KH

ng Demokrasya ng Isang Bansa

- Ang pamahalaang

Republika - Ang Pilipinas Bilang

Pamahalaang Konstitusyonal: Kahulugan, Katangian at Kahalagahan

- Limitasyon sa

Kapangyarihan ng Pamahalaan

- Ugnayan ng

pamahalaan, body politic at buhay-sibiko sa lipunan

Mga pangunahing simulain at pundasyong demokratiko sa umiiral na kalagayan ng bansa

- Mga simulain, mithi

at pagpapahalaga ng demokrasya

- Mga simulain, mithi

at pagpapahalaga ng Pamahalaang Konstitusyonal at Republika

- Kapangyarihan,

99

KH

tungkulin at pananagutan ng pamahalaan ng Pilipinas ayon sa Saligang-Batas

- Mga patakaran ng

Estado ayon sa Saligang-Batas

- Mga pangangalaga

sa mga simulain ng demokrasya at pamamahalang konstitusyonal

Konstitusyon bilang instrumento at simbolo ng estado at pamahalaan

- Ang bahaging

ginagampan at kahalagahan ng Saligang-Batas sa Pamahalaan at Pamamahalang Demokratiko at Republikano

- Mga Uri ng

Saligang-Batas - Proseso ng

pagbabalangkas ng Saligang Batas

- Mga Salik sa

pagbuo at paghubog ng Saligang-Batas

100

KH

- Ang Saligang-Batas

bilang salamin ng kondisyon ng lipunan nito

- Pagbabalangkas at

paraan ng pagbabago ng 1987 Saligang Batas

- Katangian,

kalakasan at kahinaan ng 1987 Saligang Batas

Ang Ugat ng Demokrasya sa Bansa: pagsusuri at paghahambing ng Pamahalaang Demokratiko at Republikano sa Lipunang Pilipino

- Ang pamahalaan at pamamahala sa Ilalim ng Unang Republika ng Malolos at Saligang Batas ng Malolos

- Ang Pamahalaan at

Pamamahala sa Ilalim ng Ikalawang Republika at Saligang Batas ng 1943

- Ang Pamahalaan at

Pamamahala sa Ilalim ng Ikatlong

101

Republika at 1935 Saligang-Batas

- Ang Pamahalaan at

Pamamahala sa Ilalim ng 1973 Saligang Batas

- Ang Pamahalaan at

Pamamahala sa Ilalim ng 1987 Saligang Batas

- Pamahalaang

Demokratiko at Republikano (Ugnayan ng Estado at Simbahan), pag-iral ng “demokrasya ng naghaharing-uri (elite democracy)


Pagkabansa

Estruktura at Proseso ng Pamahalaan at Pamamahala ng Pilipinas

KH

Pangkalahatang katangian (features) ng amahalaan at pamamahala ng Pilipinas

- Ang balangkas at

sistema ng pamahalaang residensiya

- Positibo at

negatibong bunga ng pamahalaang presidensya at ang kaibahan nito sa pamahalaang

102

KH

parliamentary - Ang katangian,

balangkas at sistema ng pamahalaang Unitaryo at ang positibo at negatibong bunga nito sa sistemang Federal

- Ang Pamahalaang

Pilipinas bilang “Limitadong Pamahalaan

- Ang Pag-iral ng

sistema ng “Paghihiwalay ng Kapangyarihan” (Separation of Powers) at “Checks and Balances” sa Pamamahala

- Bunga ng

“Separation of Powers” at “Checks and Balances” sa Pamamahala

Pamahalaang Nasyonal

- Bahaging

ginagampanan at ugnayan ng tatlong pangunahing sangay ng Pamahalaan

103

- Ang sangay

Lehislatibo bilang tagapagbalangkas o tagalikha ng Batas: Uri, Istrruktura, Kapangyarihan, Tungkulin at Pananagutan

- Ang sangay

Ehekutibo bilang tagapagpatupad ng batas at patakaran

- Ang sangay

Hudisyal o Panghukuman bilang tagapamagitan ng batas

- Bahaging

ginagampanan ng Komisyong Konstitusyonal sa Demokratiko at Republikano

- Bahaging

ginagampanan ng “Burukrasya” sa Pamamahala at Sistemang Demokratiko at Republikano

104


Pamamahala

Pagbuo ng Polisiya (Policy-Making) at ang Pakikilahok ng Mamamayan sa Pamamahalang Demokratiko

KH KH

Kahulugan at Katangian ng Pambansang Polisiya

- Kahulugan ng

pampublikong polisiya

- Mga teorya at

batayan at katangian ng pampublikong polisiya

- Mga Salik sa

Pagbuo at paghubog ng pambansang polisiya

Proseso sa pagbabalangkas ng pambansang polisiya

- Mga Hakbang sa

pagbabalangkas ng pambansang polisiya

- Ang papel ng

Pamahalaan, Halal at Iba pang Opisyal sa pagbabalangkas ng pampublikong polisiya

- Pakikilahok ng

mamamayan sa pagbubuo ng

105

pampublikong polisiya

- Ang bahaging

ginagampanan ng Partido Politikal, Interest Groups, Mass Media at Opinyon Publiko sa pagbabalangkas at paghubog ng pampublikong polisiya

- Mga isyu sa

pagbabalangkas ng pambansang polisiya sa ilalim ng Pamahalaang Republikano (hal.: Panghihimasok ng Simbahan sa Paghubog ng Pambansang Polisiya)

Ikaapat na Markahan


Pagsusuri at Pagtataya ng Iba’t Ibang Napagtibay na Pambansang Polisiya

KH

Mga Pampublikong Polisiyang Pampolitika

- Pagbabalangkas at

Pagpapatibay ng Anti-Dynasty Bill

- Pagbabalangkas at

Pagpapatibay ng Party-List Law

- Pagbabalangkas at

Pagpapatibay ng Plunder Law

106

- Pagbabalangkas at

Pagpapatibay ng Presidential Proclamation 1017 at Executive Order 464

- Pagbabalangkas at

Pagpapatibay ng Pambansang Badyet o General Appropriations Act

- Pagbabalangkas at

Paghubog ng Patakaran sa “Pork Barrel Funds”

- Pagbabalangkas at

paghubog ng patakaran sa Extra Judicial Killings at iba pang Paglabag sa Karapatang Pantao

- Pagbabalangkas at

Pagpapatibay ng Freedom of Information Bill

- Pagbabalangkas at

Pagpapatibay ng Visiting Forces Agreement at Japan-Philippines Economic Partnership Agreement

107

KH

Mga Polisiyang Pang-Ekonomiya

- Pagbabalangkas at

paghubog ng pampublikong polisiya sa pagpapataw ng Value Added Tax (VAT) at iba pang buwis

- Pagbabalangkas at

paghubog ng pampublikong polisiya pagbabayad ng utang panlabas at pangungutang ng pamahalaan sa ibang bansa

- Ang pagbubuo at

paghubog ng patakaran at batas sa Minimum Wage

- Ang

pagbabalangkas at pagpapatibay ng Oil Deregulation Law

- Ang

pagbabalangkas at pagpapatibay ng Mining Act of 1995

- Ang

pagbabalangkas at pagpapatibay ng

108

KH

Cheaper Medicine Act

Mga Polisiyang Panlipunan

- Pagbabalangkas at

paghubog ng Comprehensive Agrarian Reform Law at iba pang polisiya sa repormang agraryo

- Pagbabalangkas at

paghubog ng Anti-Squatting Law “Lina Law”

- Pagbabalangkas at

pagpapatibay ng Reproductive Health Bill at Family Planning Program

- Pagbabalangkas at

pagpapatupad ng patakaran laban sa korupsyon

- Pagbabalangkas at

pagpapatibay ng batas sa Pangangalaga ng Kapaligiran (Clean Air Act)

- Pagbabalangkas at

pagpapatibay ng patakaran sa Overseas Filipino

109

KH

Workers (OFW) - Pagbabalangkas at

pagpapatibay ng Patakaran sa Paglutas ng Problema ng kahirapan

Mga Pampublikong polisiya sa ugnayang panlabas at pambansang seguridad

- Pagbabalangkas at

paghubog ng pampublikong polisiya sa pagsugpo ng terorismo

- Pagpapatibay ng

patakaran sa pagsapi sa World Trade Organization (WTO)

110

ARALING PANLIPUNAN XII KONTEMPORARYONG LIPUNANG PILIPINO

(Philippine Contemporary Society)

TEMA

PANGUNAHING KAISIPAN NG

UNIT Le

be

l n

g

Pa

ng

-

Un

aw

a

NILALAMAN

Le

be

l n

g

Pa

ng

-

Un

aw

a PAMANTAYANG

PANGNILALAMAN

Le

be

l n

g

Pa

ng

-

Un

aw

a PAMANTAYAN

SA PAGGANAP


Kayang Pag-unlad


Pagkabansa


Pamamahala

Ikaapat na Markahan


Documents

K to 12 AP Curriculum