Sibilisasyon

sa China

Shang

Alinsunod sa tradisyon ng mga Tsino, Pininiwalaan na itinatag ni Emperador Hayuran Yu ang unang dinastiya ng Tsina.

Nakontrol ang pagbaha ng Ilog Huang Ho.

Hinati-hati ang mga kaharian sa siyam na lalawigan

Pinalawak ang teritoryo hanggang Disyerto ng Gobi at sinugpo ang mga tribo sa timog.

Zhou o Chou (112 B.C.E. – 221 B.C.E.)

Naipasa sa dinastiyang Zhou ang “Basbas ng Langit” at ang titulo na “Anak ng Langit”.

Naimbento ang bakal na araro. Ipinagawa ang mga irigasyon at dike

laban sa pagbaha ng Huang Ho. Nagpagawa ng mga kalsada at

sumulong ang kalakalan.

> Naimbento ang sandatang crossbow at bumuo ng hukbong nakakabayo at gumamit ng chariot.> Dahil malawak ang teritoryo ang Zhou, humina ang control nito sa mga nasasakupang estadong lungsod.> Nauwi ito sa panahon ng digmaan ng mga estado owarring states.> Lumitaw ang pilosopiyang Confucianism at Taoism.> Si Confucius ang naghain ng solusyon sa kaguluhan ng lipunan.

Qin o Ch’in ( 221-206 B.C.E)

Nagapi ng Qin ang mga kalabang estado sa ilalim ng pamumuno ni Zheng.

Napabagsak ni Zheng ang Zhou noong 221 B.CE.

Zhen Gang Shi Huangdi o Shi Huang Ti, na nangangahulugang “Unang Emperador”.

Naganap ang kosolidasyon Pinili ni Shih Huangdi bilang tagapayo

ang mga iskolar ng pilosopiyang Legalism.

> Kailangang malulupit ang batas at mabibigat ang parusa upang maabot ang kaayusan, ayon sa Legalism.> Si Li Xi, isa sa mga legalista, ang nagaing punong ministro ni Shih Huangdi.> Ayon kay Li Xi, makasasama sa China ang maraming libro at ideya na tumutuligsa sa Qin.> Sinunog ang lahat ng libro sa China at maraming skolar ang hinuli at pinatay, iniwan lang ang mga aklat tungkol sa agrikultura, medisina, at mahika.

· Inutos ni Shih Huangdi na ipatayo ang Great Wall Of China bilang proteksyon sa pagatake ang mga kalaban.

· Sa pagkamatay ni Shih Huangdi bumagsak din ang dinastiyang Qin.

Han (206 B.C.E – 220 C.E) Kinikilala ang Han bilang isa sa mga

dakilang dinastiya sa China. Itinatag ito ni Liu Bang noong 206

B.C.E. Pinalitan niya ang mararahas na

patakaran ng Qin. Ang Confucianism ang naging opisyal

na pilosopiya. Natamo ng Han ang tagumpay sa

panahon ni Wudi o Wu ti.

> Pinalawak ni Wudi ang teritoryo ng Han sa pamamagitan ng pagsakop ng iba pang teritoryo.> Sa panahon ng Han napatanyag ang Silk Road, isang ruta ng kalakalan.> Sa tala ang dinastiang Han, nakarating sa Rome ang isang pangkat ng mga Tsinong juggler.> Nakarating sa rome ang seda ang China na tinatawag na seres.

> Sa dinastiyang ito naimbento ang papel, porselana, atwater-powdered mill.

> Nabuhay sa panahong ito si Simaqien, ang dakilang historyador ng China.

Sui (589 – 618 C.E)

Itinatag ito ni Yang Jian. Mabilis na pumalit ang Sui

pagkatapos bumagsak ang Han. Napasok din sa China ang mga

nomadikong mandirigma. Umabot ang Buddhism sa China. Bumalik ang konsolidasyon. ·Itinayo ang Grand Canal.

Tang (618-907 C.E.)

• Labis na nagdusa ang mga magsasaka dahil ginamit silang manggagawa sa proyekto ng Sui.

• Nag-alsa sila na pinamunuan ni Li Yuan na itinatag ang dinastiyang Tang.

• Li Yuan Emperador Tai Cong.• Woodblock Printing.

Song o Sung (960-1278 C.E) Heneral Zhao Kuangyin. Nagpatuloy ang pagsalakay ng

pangkat-etniko sa Hilangang Asya. Patuloy pa rin ang pamumulaklak ng

sining at panitikan. Gun powder. Footbinding sa nga babae. Lumitaw ang Neo-Confucianism na

binuo ni Zhuxi.

Yuan (1278-1368 C.E.) Kublai Khan Daidu - kapital ang Yuan – unang

banyagang dinastiya ng China. Ipinairal ng Mongol ang Confucianism

bilang pilosopiya. Nasa mataas na posisyon ang imperyo

ng mga Mongol. Nagkaroon ng maraming

manglalakbay sa Yuan at isa na doon si Marco Polo.

Ming (1368-1644 C.E.) Pinalitan ng mahihinang emperador si

Kublai Khan. Noong 1368 napabagsak ng hukbo ni

Zhu Yuanzhang ang Mongol sa Daidu at itinatag ang Ming.

Ikaapat sa mga dakilang dinastiya sa China.

Nanumbalik ang mga Tsino sa pamamahala sa kanilang bansa.

Qing o Manchu (1664 - 1912)

Tinawag din itong Imperyo ng Dakilang Qing o Empire of the Great Qing.

Si Aisin Gioro (Nurhachi), na isang taga-Manchu ang nagtatag ng dinastiya. Si Puyi ang huling emperador ng dinastiyang ito.

Bumagsak ang dinastiya dahil sa Himagsikang Doble-10 at itinatag ang Republika ng Tsina pagkatapos ng rebolusyon.