Kader Primair - Amazon Web Services · Staatssecretaris Dijksma van Onderwijs opent 19 maart aanstaande het 15e AVS-congres. Door een deel van de opening voor haar rekening te nemen,

v a k b l a d v o o r l e i d i n g g e v e n d e n i n h e t p r i m a i r o n d e r w i j sKader Primair

6jaargang 15 _ nummer 6 _ februari 2010

actueel _ Staatssecretaris Dijksma opent AVS-congresinterview _ Hoogleraar Jo Hermanns: ‘Op elke basis school een pedagoog’

De ‘evidence based’ school komt eraan _ Veranderen mét behoud van het goede _ Idealistisch onderwijsconcept wordt werkelijkheid _ Waar halen schoolleiders hun inspiratie vandaan?

thema _ Leiderschap in Lage Landen

Kader PrimairKader Primair is een uitgave van de Algemene Vereniging Schoolleiders (AVS), dé vereniging voor alle leiding gevenden in het basis-, voortgezet en speciaal onderwijs. Kader Primair verschijnt tien of elf keer per jaar. Overname van artikelen na overleg met de hoofd redacteur. ISSN 1384-1165

RedactieMarc Mathies (hoofdredactie), Vanja de Groot, Joëlle Poortvliet (bureau- en eindredactie), Hans van den Berg, Jos Hagens, Carine Hulscher-Slot, Tom RoetertRedactieadres: AVS

Medewerkers deze maandJaan van Aken, Ed Anker, Femke Bakkeren, Susan de Boer, Jos Collignon, Noortje van Dorp, Ton Duif, Jan de Groen, Irene Hemels, Myrna Houtman, Joke Jansen/Nationale Beeldbank, Marijke Nijboer, Ad van der Staak (gastredacteur), Studio rUZ, Jannita Witten

AbonnementenAVS-leden ontvangen Kader Primair en Kadernieuws gratis. Abonnementprijs voor niet-leden: t 113 (excl. 6% BTW). Administratie: AVS-secretariaat

Grafische vormgeving en drukThoben Offset NijmegenTelefoon: 024-3220287

AdvertentiesRecent, Ray Aronds, Postbus 17229, 1001 JE AmsterdamTelefoon: 020-3308998, fax: 020-4204005 E-mail: [email protected] www.recent.nl

LedenserviceAVSPostbus 1003, 3500 BA UtrechtTelefoon: 030-2361010, fax: 030-2361036E-mail: [email protected] www.avs.nl

HelpdeskVoor adviezen over weten regelgeving, functiewaardering, de individuele rechtspositie en arbeidsvoorwaarden.maandag t/m vrijdag: 09.00 – 17.00 uurtelefoon: 030-2361010

BestuurTon Duif (voorzitter), Jan Morsink (secretaris), Petra Palokaj (penningmeester), Hans Pennings

LedenraadE-mail: [email protected]

Decentraal Georganiseerd OverlegDe AVS overlegt namens het Ambtenarencentrum.Secretariaat: Winlan Man, tel. 030-2361010

Lidmaatschap Lidmaatschap schooljaar 2009/2010Persoonlijk deel: t 135Managementdeel: t 195 – t 285, afhankelijk van het aantal leerlingen (1 x per school)Postactief lid: t 102 (FPU, pensioen)Aspirant lid: v.a. t 30 (u bent (nog) geen (adjunct-)schoolleider)Buitengewoon lid: t 102

Kijk voor het huidige actieaanbod en de lidmaatschapsvoorwaarden op www.avs.nl/lidworden.

De mening van in Kader Primair geïnterviewde personen is niet noodzakelijkerwijs de mening van de AVS. Ook duidt adverteren in dit blad niet op samenwerking of goedkeuring van de AVS met of voor de betreffende organisatie, behoudens de AVS Voordeelpartners.

Kader Primair wordt gedrukt op papier dat het FSC-keurmerk draagt.

thema _ Zakelijk-realisme met ‘evidence based’ onderwijsHoogleraar Wim Groot is niet bang voor een verzakelijking

van het onderwijs door te focussen op opbrengsten. De

op wetenschappelijke basis werkende school (evidence

based) komt eraan, voorspelt hij. Hoe wetenschappelijke

kennis kan helpen bij het streven naar

kwaliteit. pagina 10

achtergrond _ Worstelen en boven blijvenHoe behoed je je als voormalige (zeer) zwakke school

voor een terugval? Om uit het dal te blijven is de rol van

de leerkracht bepalend. “Het team moet het snappen.

Dat is het cruciale omslagpunt. De leerkracht maakt het

verschil.” Diverse scholen vertellen over hun ‘klim’ naar

boven. pagina 32

achtergrond _ Liefde in tijden van werkHoe gaan schoolleiders en scholen om met relaties op de

werkvloer? De een kiest voor laissez-faire, terwijl de ander

geen risico’s neemt en preventief stellen uit elkaar haalt

door overplaatsing. Deskundigen adviseren een gedrags-

code, maar een verliefde schoolleider laat zien dat het ook

zonder kan. Verschillend beleid in uitvoering. pagina 40

Uitgelicht

thema _ De idealen van de SterrenschoolHet toekomstgerichte en idealistische onderwijsconcept

van de Sterrenschool wordt werkelijkheid. De eerste

Sterrenschool start volgend schooljaar in Apeldoorn. Hoe

werd deze droom werkelijkheid en hoe formeer je een team

voor een school die nog niet bestaat? pagina 18

actueel

2 Staatssecretaris Sharon Dijksma opent AVS-congres Leiderschap in Lage Landen

3 Eerder ingrijpen bij zwakke scholen officieel mogelijk Eerste Kamer akkoord met wetsvoorstel ‘Goed onderwijs, goed bestuur’

3 Thuiszitters pas laat gemeld bij leerplichtambtenaar Registratie kan beter

Foto omslag: Joke Jansen/Nationale Beeldbank

thema _ Leiderschap in Lage landen

10 Deschoolmageenstukzakelijker ‘Teambeloningwerktbeterdanindividuele

prestatiebeloning’

14 Veranderenvanuitnoodzaak,of alslogischgevolg ‘Inhoeverreishetnoodzakelijkomallesoverhoop

tegooien?’

18 DromenvandeSterrenschool Eentoekomstgerichtenidealistisch

onderwijsconcept

22 Inspirerendleiderschap Watdrijftons?

verder in dit nummer

32 Uithetdalblijven ‘Deleerkrachtmaakthetverschil’

36 ‘Opelkebasisschooleenpedagoog’ Signalerengedragsproblemeninorde,maardan?

40 Stiekemzoenenachterhetfietsenhok Omgaanmetrelatiesopdewerkvloer

iedere maand

9 IllustratieJosCollignon24 Uwmeningtelt|peiling27 Zokanhetook!|Goodpractice Eensprookjesachtigemarktplaatsvoorkunst-en

cultuureducatie

29 Eindverantwoordelijkmanagement Scheidingtussentoezichtenuitvoeringgeen

modegril

43 Politiekecolumn EdAnker(ChristenUnie)

44 VandeAVS46 AVSSchoolforLeadership48 Voorugeselecteerd49 Boekbespreking ‘Persoonlijkmeesterschapinmanagement,

voorbijrationeelmanagement’

Inhoud februari

Van leiders worden keuzes gevraagd

DemogelijkeregeringsdeelnamevandePVVnadeverkiezingenroeptveel

vragenop.DeNRCvanafgelopenzaterdagkopte:“Positievegeluidenuit

onderwijsenzorg”.‘Hè’,denkjedan,‘hebbenzeonsdangebeld?’Nounee,wel

BON(BeterOnderwijsNederland).EndanmetnameAdVerbrugge,devoorzitter

diezichalsdéreddervanhetonderwijsafficheert.Letterlijkwordthijgeciteerd:

“Wijenzijagerentegencommissies,lobbyclubs,tegendebureaucratieinhet

onderwijswaarinveelgeldwordtverspild,tegendepositievandeRaden,de

nadrukopgrootschaligheid,deondergeschiktheidvandeleraar(…).”Daarna

meldthijdatdePVVnualaanBON-standpuntenbeantwoordt.Tijdensmijn

(lobby!)gesprekkenmetMartinBosmavandePVVisdatoverigensvangeen

kantgebleken.Enwatisdattochmetdiegemeenplaatsen?Alsofanderenook

niettegenbureaucratiezijn,tegenonnodigegrootschaligheidenonnodige

geldverspilling.Maarzoeenvoudigligthetallemaalniet.IndezodoorVerbrugge

bejubeldejarenzeventigheersteerdoordecentraleaansturingvanhet

onderwijseenenormebureaucratie,niettevergelijkenmetnu.Daarbijkomtdat

onzeleerlingenleveninde21eeeuwenscholendaardusgelukkigrekeningmee

houden.Enisdeleerkrachteigenlijkwelineenondergeschikterolgedrongen?

Tijdensmijnbezoekeninscholenkrijgiknietdeindrukenbepalenschoolleiders

enleerkrachtengezamenlijkinhogematewatergebeurt.Gadusnietaande

kantstaanroepenAd,maarhelpmeeonsprimairenvoortgezetonderwijs

volwassentemaken!Wanthetzaltochnietzozijndatjejouwvisiewilrealiseren

doordeogentesluitenvoorandere,zeerdiscutabelestandpuntendiedePVV

somsuitenhaarweinigdemocratischekarakter?

PSNahetschrijvenvandezecolumnnogevenopdesitevanBONgekeken.

GelukkigisAdzelfookgeschrokkenvanzijnstandpuntennuanceerthijdit

sneldoortestellendatBONpolitiekneutraalis.Maarvanechteleiderswordt

gevraagdkleurtebekennen!Daarhangtstraksteveelvanaf._

Kaderspel _ door avs-voorzitter ton duif

11k ader prim air februari 2010

ac tueel

digitale basisschool

Elke leerling een eigen laptop vanaf groep 4OpenbarebasisschoolDeSnippelinginDeventerbeschiktsindskortover125netbooksofe-books.Deze

kleinelaptopszijnaangeslotenophetsnelleglasvezelnetwerkvanDeventerenmoetenvoorleerlingenvanaf

zesjaareenaanvullingzijnophetreguliereonderwijs,ondermeeromtaalachterstandenintehalen.

Vanaf groep 4 kan iedere

leerling op een eigen netbook

meerdere keren per dag taal,

rekenen of zaakvakken oefe-

nen, stukjes schrijven of een

toets maken. Ze krijgen op

hun eigen niveau leerstof aan-

geboden en leerkrachten kun-

nen precies zien wat ze doen

en hoe ver zij zijn.

De netbooks worden gebruikt

in combinatie met de

elektronische leeromgeving

(ELO); een vrij nieuw feno-

meen in het basisonderwijs.

Leerkrachten van de Snippe-

ling worden vrijgesteld om de

ELO te ontwikkelen, die ook

vanuit huis te benaderen is.

De ELO moet leerlingen en

hun ouders stimuleren om er

thuis mee door te gaan, om

de – voornamelijk Turkse –

ouders meer bij de school te

betrekken. Zij krijgen meer

inzicht in wat hun kind op

school leert en kunnen ook

samen oefenen. De Snippeling

staat in de Rivierenwijk in

Deventer, een Vogelaarwijk.

Ongeveer 90 procent van de

leerlingen is van allochtone

afkomst. De school biedt vanaf

het voorjaar voor ouders die

de taal niet goed beheersen de

mogelijkheid om Nederlandse

les te volgen. Ook daarbij

wordt gebruik gemaakt van de

laptops.

Het hele netwerk is begin

februari officieel in werking

gesteld. Schoolbestuur, pro-

vincie en gemeente betalen

elk een deel. Volgens diverse

media is De Snippeling hier-

mee de eerste digitale basis-

school. _

leiderschap in lage landen

Staatssecretaris Sharon Dijksmaopent AVS-congres

StaatssecretarisDijksmavanOnderwijsopent19maartaanstaandehet15eAVS-congres.Dooreendeelvan

deopeningvoorhaarrekeningtenemen,richtzijzichrechtstreekstotdedegenendiededagelijkseleiding

vanhetprimaironderwijsinhandenhebben;de(adjunct-)schoolleiderenbovenschoolsmanager.

Tijdens de

opening zul-

len er ook

schoolkinde-

ren aanwezig

zijn.

Na de ope-

ning, waar zoals ieder jaar

natuurlijk ook AVS-voorzitter

Ton Duif de aanwezigen zal

toespreken, volgen de congres-

gangers één van de vier cen-

trale inleidingen. Daarna kun-

nen zij uit een aanbod van 27

plenaire sessies en workshops

twee sessies volgen. Tijdens

de pauzes biedt de AVS koffie/

thee en een lunch aan op de

beursvloer, waar zo’n vijftig

bedrijven en (onderwijs)orga-

nisaties zich aan de bezoekers

presenteren. Nieuw dit jaar

zijn de halfuursessies in de

pauzes, waar bezoekers kun-

nen binnenlopen als zij over

een bepaald onderwerp meer

(praktische) informatie willen.

Het congres wordt afgesloten

met een happy hour op de

beursvloer, waar Gruppo Spor-

tivo een spetterend optreden

zal neerzetten. _

Meer informatie en aanmel-

den: www.avs.nl/congres2010

Nieuwonderwijspersoneelnodig?Laathetwetenaan6.000lezers!

UitlezersonderzoekblijktdatpersoneelsadvertentiesinKaderPrimairenKadernieuwsvaakgelezenengoedgewaardeerdwordendoorbijna6.000abonnees.

PlaatsookeenvacatureinKaderPrimairen/ofKadernieuws!NeemcontactopmetRecent,tel.020-3308998,[email protected]. NB:gratisdoorplaatsingmogelijknaarwww.werkeninhetprimaironderwijs.nl,dévacaturesitevandeAVS.

2

actueel ac tueel

eerste kamer akkoord met wetsvoorstel ‘goed onderwijs, goed bestuur’

Eerder ingrijpen bij zwakke scholenofficieel mogelijkDeEersteKamerheeftonlangsingestemdmethetwetsvoorstel‘Goedonderwijs,goedbestuur’vande

staatssecretarissenVanBijsterveldtenDijksma.Ditvoorstelmaakthetvoorheteerstindegeschiedenis

mogelijkomeerderintegrijpenophetmomentdatdekwaliteitvandeschoolzeerzwakis.

Waarschijnlijk treedt de wet

per 1 augustus 2010 in werking.

In de wet ‘Goed onderwijs, goed

bestuur’ staat aan welke eisen

een schoolbestuur moet vol-

doen. Ze moeten aan de hand

van bepaalde zorgplichten hun

beleid kunnen verantwoorden.

De besturen kunnen zelf bepa-

len hoe zij hun zorgplichten

vervullen. De belangrijkste

eisen zijn voldoende onder-

wijsopbrengsten en een goede

kwaliteitszorg op alle scholen.

Bij de zorgplicht goed bestuur

gaat het onder meer om de

scheiding van bestuur en intern

toezicht, integer en doelmatig

bestuur en good governance. Als

besturen hun zorgplichten

niet of onvoldoende nakomen,

krijgt de minister van OCW

nu de bevoegdheid om hier-

tegen op te treden met een

aanwijzing of – in het uiterste

geval – de overheidsbekostiging

beëindigen. _

Meer over de wet ‘Goed onder-

wijs, goed bestuur’ is te lezen

op pagina 29 van deze Kader

Primair.

registratie kan beter

Thuiszitters pas laat gemeld bij leerplichtambtenaarVanderuim2,5miljoenleerplichtigejongerenzittenjaarlijksruim2.500leerlingen(0,05procent)langer

danvierwekenongeoorloofdthuis.Demeestenzijnjongensindevoortgezetonderwijsleeftijd;16procent

isafkomstiguithetbasisonderwijs.Redenenzijn:gedrags-enofpsychischeproblematiek,onwilvande

leerlingen/ofeenproblematischethuissituatie.

In opdracht van het ministerie

van OCW deed Ingrado, de

brancheorganisatie voor leer-

plicht en RMC, voor de tweede

keer onderzoek naar het aan-

tal thuiszitters in de leeftijd

van 5 tot 18 jaar in het school-

jaar 2008/2009. Thuiszitters

zijn leerplichtigen die langer

dan vier weken ongeoorloofd

verzuimen van school. Deze

problematiek doet zich vooral

voor in gemeenten met meer

dan 50.000 inwoners.

De invoering van Passend

onderwijs, een intensievere

samenwerking en het aanpak-

ken van voortijdig school-

verlaten moeten het aantal

thuiszitters verder terugdrin-

gen, volgens staatssecretaris

Dijksma van OCW. Het begint

volgens haar bij een goede

melding en registratie. Die

laat te wensen over en kan

beter en meer gestructureerd.

Uit het onderzoek blijkt dat

thuiszitters pas laat bekend

zijn bij de leerplichtambte-

naar, gemiddeld na 28 dagen,

terwijl volgens de Leerplicht-

wet na drie dagen melding

zou moeten plaatsvinden.

Daarnaast is een goede

samenwerking en maatwerk

essentieel. Voor thuiszitters

zal zoveel mogelijk in de regu-

liere samenwerkingsverban-

den van primair onderwijs,

voortgezet onderwijs, mid-

delbaar beroepsonderwijs en

de rec’s weer een plek in het

onderwijs gevonden moeten

worden. Uit het onderzoek

van Ingrado blijkt verder

dat de samenwerking tus-

sen onderwijs, jeugdzorg en

andere partners in de regio

beter kan. De belangrijkste

doelstelling is het gesprek

tussen onderwijs, leerplicht-

ambtenaar, RMC, gemeenten

en partners uit de (jeugd)zorg

verder op gang te brengen.

Het project Gedragswerk, met

steun van Ingrado, gaat oplos-

singsgerichte samenwerking

in de regio stimuleren. Zo

kunnen leerkrachten hun

deskundigheid bevorderen op

het gebied van omgaan met

gedragsproblemen bij leerlin-

gen (ook via infopunt Passend

onderwijs).

Voor leerlingen vanaf circa

tien jaar die (tijdelijk) niet in

hun reguliere klas kunnen

blijven, zijn er Rebound- en

Op de Railsvoorzieningen.

Als de plaatsing van een (v)so

geïndiceerde leerling proble-

matisch is, kunnen ouders de

hulp van een onderwijsconsu-

lent inroepen.

Nog dit jaar wordt een wets-

voorstel ingediend waarin

scholen, gemeenten en jeugd-

hulpverlening verplicht

worden met elkaar samen

te werken in een zorgen

adviesteam (zat). Een deel van

de thuiszitters is momenteel

in beeld bij de zat’s, blijkt

uit het onderzoek. Voor ruim

60 procent van hen is op

enig moment een oplossing

gevonden. _


ac tueel

bestemmingsbox

Dijksma wil subsidieverstrekking eenvoudiger makenNaastdelumpsumbekostigingbestaansubsidieregelingenwaarvoorscholentotophedenspecifiekesubsidieaanvragenmoetenindienenomvooreenbepaalddoelinaanmerkingtekomen.Ditbrengtextraadministratievelastenmetzichmee.StaatssecretarisDijksmawildaarombepaaldemiddelenonderbrengenineenzogenoemde‘bestemmingsbox’.Hetisdebedoelingditbudget(dezebox)binnen

delumpsumondertebrengen.

De meeste subsidieregelingen

stellen nogal wat voorwaar-

den (aanvraagformulier invul-

len, gegevens aanleveren,

verantwoorden). Na het indie-

nen van een aanvraag is het

afwachten of deze ook geho-

noreerd wordt. Naast de admi-

nistratieve last voor besturen

betekent dit ook een peri-

ode van onzekerheid. Tevens

blijkt achteraf dat als een

subsidieregeling niet goed is

uitgevoerd, er gelden worden

misgelopen. Dit was recent

nog het geval in de afwikke-

ling van de subsidieaanvragen

voor het aanstellen/benoemen

van conciërges.

Gericht investerenDijksma wil met de bestem-

mingsbox de mogelijkheid cre-

ëren om in bepaalde gevallen

gericht te investeren zonder

hoge administratieve lasten en

zonder bestedingsdwang: een

budget voor een bepaald doel.

Hierover is en wordt overleg

gevoerd met de PO-Raad en de

sociale partners. Door het cre-

ëren van deze bestemmings-

box blijft de bekostiging in

lijn met de autonome positie

en de professionaliteit van het

bestuur. Scholen zijn vrij in

de besteding van de middelen

die zij via de bestemmings-

box ontvangen. Als uit de

evaluatie en de verantwoor-

ding blijkt dat het geld in de

bestemmingsbox niet leidt tot

het beoogde doel, kan dat niet

leiden tot een terugvordering.

Wel kan worden besloten om

in de toekomst de middelen in

de vorm van een geoormerkte

subsidie te verstrekken, om

alsnog het beoogde doel te

bereiken. Een verdere uitwer-

king van de regeling vindt

momenteel plaats. _

wetsvoorstel ‘werkscholen’ in de maak

‘Baangarantie voor vso-leerling’

StaatssecretarisDijksmawildathetvoortgezetspeciaalonderwijs(vso)jongerendirectaaneenbaan

helpt.Zekomtdaaromnogditnajaarmeteenwetsvoorsteldateenarbeidsmarktgerichtprofielvaststelt;

ineenzogenaamdewerkschoolmakenleerlingenaltijdenshunopleidingeensoepeleoverstapnaarde

arbeidsmarkt.

Te veel leerlingen met een

beperking belanden nu na

hun schooltijd in een uitke-

ringssituatie en komen niet

meer aan de slag. In de ‘werk-

school’ vindt leren plaats in

de praktijk, dat wil zeggen:

in stages en (leer)bedrijven.

Jongeren leren dan vooral op

de werkplek in plaats van op

school. Er zijn scholen voor

voortgezet speciaal onderwijs

die al een arbeidsmarktge-

richt uitstroomprofiel hebben.

Dijksma wil dit profiel wet-

telijk vastleggen om zoveel

mogelijk jongeren een baanga-

rantie te bieden.

Duurzaam arbeidscontractJongeren vanaf ongeveer

zestien jaar werken in de

werkschool bij een bedrijf

en krijgen zoveel mogelijk

een duurzaam arbeidscon-

tract. Aan het eind van de

werkschool wordt beoordeeld

wat de leerling inmiddels

aan beroepsvaardigheden

beheerst. Dat kan resulteren

in certificaten die herkenbaar

zijn op de arbeidsmarkt en als

paspoort fungeren bij de ver-

dere loopbaan van de leerling.

Intensieve en doelgerichte

samenwerking op regionaal

niveau tussen onderwijs,

bedrijfsleven en UWV is vol-

gens Dijksma noodzakelijk

voor een goede werkschool.

Het bedrijf moet er op kunnen

rekenen dat de leerling goed

wordt begeleid en kan terug-

vallen op de school als dat

nodig is. _

4

actueel ac tueel

verkennend onderzoek

Mogelijk waarborgfonds voor po en vo

DestaatssecretarissenvanOCWhebbendeTweedeKamerlatenwetendaterverkenningenkomennaarde

mogelijkheidomeenwaarborgfondsinterichtenvoorhetprimairenvoortgezetonderwijs.

Het gaat dan om fondsen

die investeringsrisico’s dek-

ken, niet om een herverde-

ling van de vermogens van

schoolbesturen. Onderzocht

wordt waar schoolbesturen in

de betreffende sectoren het

meest behoefte aan hebben.

Daarbij kan zo nodig worden

gekeken naar ervaringen met

dergelijke fondsen in andere

sectoren en naar de ervaring

in eigen huis, met het waar-

borgfonds kinderopvang.

Bij de verkenningen zullen

de VO-raad en de PO-Raad

een rol spelen. In de sector

primair onderwijs vindt op dit

moment een evaluatie van de

lumpsumbekostiging plaats,

waarbij ook de mogelijkheid

van een waarborgfonds wordt

betrokken. De uitkomsten van

de evaluatie worden in april

verwacht. _

advies onderwijsraad

‘Grotere inbreng scholen bij middellange termijn ontwikkelingen’

Ontwikkelingenondersteuningvanonderwijszijndelaatstedecenniainhettekenkomentestaan

vanvraagsturing.IneenadviesaandeTweedeKamervaneindjanuarigeeftdeOnderwijsraadeen

aantalaanbevelingendiemoetenbijdragenaaneenevenwichttussendediverseaansturingen.Deraad

onderscheidtdrievormenvanaansturing:doorhetonderwijsveld,doordemarktendoordeoverheid.

Dezedrievormenvullenelkaaraan.

De raad vindt dat ondersteu-

ners, gelet op hun rol bij

onderwijsvernieuwingen, niet

alleen als marktpartij moeten

worden behandeld. Zij moeten

ook aangesproken worden op

hun professionele (mede)ver-

antwoordelijkheid voor goed

onderwijs. Daarnaast bepleit

de raad een sterkere profes-

sionele bijdrage van leerkrach-

ten en onderwijsmanagers

in kennisgemeenschappen.

De raad stelt verder een atlas

van kennisgemeenschappen

voor. Scholen dienen een gro-

tere inbreng te hebben bij de

ontwikkeling op middellange

termijn van het onderwijs. In

de eerste plaats kunnen daar-

bij scholen met een gemeen-

schappelijke problematiek of

visie gezamenlijk een plan

ontwikkelen, zoals bijvoor-

beeld gebeurt door een groep

scholen rond open leermid-

delen. De inbreng van scholen

kan gegarandeerd worden

door een vertegenwoordiging

van de sectororganisaties in

de programmaraad.

Prioriteiten vastleggenDe raad is voorstander van

het formuleren van inhoude-

lijke zwaartepunten voor de

ontwikkeling op middellange

termijn van het onderwijs.

“Taal en rekenen zijn de

zwaartepunten van nu. Deze

moeten voor zeker acht jaar

zijn vastgelegd.” De raad stelt

een systematiek voor om te

komen tot de onderwerpen

die de komende vijf of tien

jaar prioriteit hebben bij ont-

wikkelingen op het gebied van

organisatie en inhoud van het

onderwijs.

De raad is van mening dat

er een passend landelijk en

schoolbudget moet zijn voor

onderwijsontwikkeling. Op

basis van een vergelijking

met andere sectoren komt de

raad tot een bedrag van 340

miljoen euro (bij een totale

begroting voor primair en

voortgezet onderwijs en mid-

delbaar beroepsonderwijs van

circa 20 miljard euro). Dit geld

is voor een deel al beschikbaar

in de budgetten van scholen,

projecten, expertisecentra,

ontwikkelprogramma’s,

enzo voort. De raad stelt voor

dit bedrag gaandeweg op te

bouwen en zo te verdelen dat

twee derde van dit bedrag via

scholen loopt en een derde via

het rijk.

Tot slot vindt de raad dat

voor het functioneren van

het onderwijs als geheel

een aantal wettelijke taken

onder verantwoordelijkheid

van de overheid moet blijven

of komen. Hij doelt hierbij

onder andere op de regeling

van eindtoetsen, kerndoelen

en kwalificatiedossiers. Deze

vaste en specifieke wettelijke

taken dienen te zijn onderge-

bracht bij publiek geregelde

instellingen. _


inspectie van het onderwijs

Wachtlijst speciaal basisonderwijs iets langer

Deonderwijsinspectieheeftdewachtlijstenvoorhetspeciaalbasisonderwijs(sbo)onderzochtende

bevindingenafgelopenjanuarigepubliceerd.Hetbetrefttweewachtlijsten,namelijkonderzoekslijstenen

plaatsingslijsten.Deomvangvandeonderzoekslijstenoppeildatum1oktober2008(666leerlingen)is

lichttoegenomentenopzichtevan2007,toenhet599leerlingenbetrof.Deplaatsingslijsten(65leerlingen)

hebbenvrijweldezelfdeomvangbehouden.

onderwijs bewijs

Leidraad voor aanvragen onderzoeksvoorstellenBijhetprogrammaOnderwijsBewijsiseenleidraadonwikkeldvoorhetaanvragenvanonderzoeks-

voorstellen.Datkantot1juli2010.

Leerlingen op een onderzoeks-

lijst wachten op een besluit

van de permanente commissie

leerlingenzorg (PCL) voor toe-

lating tot het sbo. Leerlingen

op een plaatsingslijst hebben

al een PCL-beschikking voor

het sbo en zijn aangemeld bij

een school, maar wachten nog

op een plaats.

Op de peildatum in 2008 heb-

ben 128 samenwerkingsver-

banden een onderzoekslijst.

Dat zijn tien samenwerkings-

verbanden minder dan in

2007. Leerlingen wachten

gemiddeld 3,1 weken voordat

hun dossier in behandeling

wordt genomen door de PCL.

Als reden hiervoor wordt

onder andere genoemd dat

het dossier nog niet compleet

is. Vervolgens wachten de leer-

lingen gemiddeld vier weken

op een PCL-besluit. Dat houdt

in dat de totale wachttijd tus-

sen de aanvraag en het PCL-be-

sluit gemiddeld 7,1 weken is.

Op de peildatum in 2008 heb-

ben 27 samenwerkingsverban-

den een plaatsingslijst. Dat

is een toename ten opzichte

van 2006 en 2007, toen het om

circa twintig samenwerkings-

verbanden ging. De meeste

van de 65 leerlingen op de

plaatsingslijsten (92 procent)

wachten op de eerstvolgende

wettelijke plaatsingsdatum.

15 procent van de leerlingen

wacht op de peildatum al te

lang (7 procent) of wordt ver-

moedelijk te laat geplaatst (8

procent). Tijdens het gehele

schooljaar 2007/2008 zijn 80

leerlingen te laat in het sbo

geplaatst. Ongeveer een derde

van de leerlingen ontvangt

ambulante begeleiding tijdens

de wachttijd vanaf 1 oktober

2008. Hoewel dit een lichte

stijging is ten opzichte van

voorgaande jaren, ontvangt

meer dan de helft van de leer-

lingen nog geen ambulante

begeleiding.

De meest genoemde oorzaak

op samenwerkingsverband-

niveau is de instroom van

jonge risicoleerlingen (28

procent) en op schoolniveau

het bereiken van de maximale

groepsgrootte (36 procent).

Evenals de voorgaande jaren is

de meest genoemde maatregel

voor het reduceren of voorko-

men van plaatsingslijsten ‘de

verbetering van de zorg op

de basisscholen’ (93 procent).

Opvallend is dat een vijfde

van de samenwerkingsverban-

den met een plaatsingslijst

als oorzaak noemt dat de

zorg op de basisscholen nog

onvoldoende toereikend is.

Kennelijk hebben de maat-

regelen voor het verbeteren

van de zorg in de betreffende

samenwerkingsverbanden, er

nog niet toe geleid dat de zorg

toereikend is.

Op 1 oktober 2008 zitten 21

sbo-leerlingen thuis volgens

de opgave van de coördinato-

ren. Het merendeel van deze

leerlingen staat niet op een

wachtlijst. Ongeveer een derde

van de thuiszitters volgt één

tot drie maanden geen enkele

vorm van onderwijs. Ten

opzichte van de voorgaande

jaren, zitten in 2008 meer

leerlingen langer dan drie

maanden thuis (ongeveer 40

procent). Ook het aantal leer-

lingen waarvan de duur van

het thuiszitten onbekend is, is

toegenomen. _

Het programma Onderwijs

Bewijs stimuleert de ontwikke-

ling van evidence based onder-

wijs (zie ook pagina 10 van

deze Kader Primair). Doel is

via wetenschappelijk onder-

zoek kennis te verzamelen

over wat werkt en niet werkt

in het onderwijs. Voor de

tweede onderzoeksronde (the-

ma's: excellentie, burgerschap,

gedragproblemen & pesten,

vermindering van achterstan-

den, dagindeling & opvang)

is 10,5 miljoen euro beschik-

baar. De online leidraad geeft

informatie over de eisen

die gesteld worden aan een

onderzoeksvoorstel en over de

procedure rond het indienen

daarvan. Ondermeer scholen

en schoolbegeleidingsdiensten

kunnen deelnemen Onder-

wijs Bewijs. Meer informatie:

www.onderwijsbewijs.nl _

ac tueel

6

ac tueel

verschillen in boven- en onderbouw

Ict-vaardigheden nog niet optimaal gegroeid

Leidinggevendenblijkeneenhogerstreefniveautehebbenalshetgaatomdeinzetvanictdanleerkrachten;

dievarenwelbijmeerondersteuningenstimulatie.DitblijktuitonderzoekvanITS(2009)inopdrachtvan

Kennisnetonderleerkrachtenenleidinggevendeninhetbasisonderwijs,naardeactuelestandvanzakenin

hetonderwijsveldwatbetrefthetdidactischenhetleidinggevendhandeleninrelatietotict.

Ruim 40 procent van de

leerkrachten vindt de eigen

bekwaamheid in didactisch

gebruik van de computer

gevorderd en 5 procent vindt

zich zeer gevorderd. Iets meer

dan de helft beoordeelt de

eigen vaardigheid nog als

basaal. Dit laatste geldt vooral

voor onderwijzend personeel

in de kleuterklassen.

Er is redelijk tot veel behoefte

aan hulp, ondersteuning en

faciliteiten (software, content)

bij het gebruik van ict, vooral

bij veelvuldig gebruik. Op het

vlak van visieontwikkeling is

verhoudingsgewijs de minste

en voor de infrastructuur

is de meeste ondersteuning

gewenst. Opmerkelijk is dat

leerkrachten van groep 1 en

2 aangeven minder behoefte

aan ondersteuning op ict-ge-

bied te hebben dan leerkrach-

ten van de hogere leerjaren.

Ruim de helft van de leer-

krachten geeft aan dat op hun

school sprake is van ‘geco-

ördineerde voorzieningen’,

volgens bijna een derde is er

al sprake van ‘gecoördineerde

visie’. Er is echter nog weinig

sprake van ‘geïntegreerde

leeromgevingen’ en leerkrach-

ten geven aan dat ze niet al te

vaak gestimuleerd worden om

ict toe te passen in hun onder-

wijs. Waneer dit wel gebeurt,

heeft dat duidelijk invloed op

de mate van kennisoverdracht

en -constructie met behulp

van ict.

De groep waarin het onder-

wijs wordt gegeven is mede

bepalend voor de mate

waarin gebruik van ict wordt

gemaakt. In de kleutergroe-

pen wordt in verhouding met

de hogere leerjaren de compu-

ter minder vaak gebruikt. Als

in de groepen 3, 4 en 5 al ict

wordt gebruikt, is dat vaker

bij kennisoverdracht dan bij

kennisconstructie. In groep

6, 7 en 8 wordt ict al tamelijk

vaak benut, in gelijke mate

voor zowel kennisoverdracht

als voor kennisconstructie.

Over de hele linie geldt dat

leerkrachten meer gebruik

willen maken van de inzet

van ict, zowel voor kennisover-

dracht als -constructie.

StreefniveauLeidinggevenden beoordelen

het didactisch handelen van

hun leerkrachten als minder

vaak voorkomend dan de mate

waarin leerkrachten zelf die

frequentie beoordelen. Lei-

dinggevenden hebben ook een

wat hoger streefniveau dan

hun leerkrachten als het gaat

om kennisoverdracht en ken-

nisconstructie mét ict. In de

meeste gevallen blijkt de dis-

crepantie tussen huidige en

gewenste didactische aanpak

groter te zijn bij leidinggeven-

den dan bij leerkrachten zelf.

Het onderzoek werd uitge-

voerd met internetenquêtes

onder 2.800 leerkrachten in

het basisonderwijs en – voor

het eerst – 300 leidinggeven-

den. De gevonden samenhan-

gen komen op hoofdpunten

overeen met de verbanden in

de data van 2008. _

ruim een derde ontving aangepast arrangement ‘zwak’

Kwaliteit cluster 2 baart nog steeds zorgen

DeInspectievanhetOnderwijsheeftin2006,2007en2008dekwaliteitvanhetcluster2-onderwijs

onderzocht.Vaniedereonderzochteschooliseenafzonderlijkkwaliteitsprofielgemaakt.Dekwaliteitvande

cluster2-scholenisweliswaarverbeterdtenopzichtevandevoorgaandejaren,maardesondankszijnernog

steedsteveelscholendieopessentiëleonderdelenonvoldoendeonderwijskwaliteitbieden.

Ruim een derde van de scho-

len heeft dan ook een aan-

gepast arrangement ‘zwak’

ontvangen. Handelings- en

begeleidingsplannen zijn

regelmatig geen goede stu-

rings- en verantwoordingsdo-

cumenten. De inspectie acht

onvoldoende kwaliteit van

het cluster 2-onderwijs en de

handelings- en begeleidings-

plannen maatschappelijk

niet acceptabel, omdat de

kwetsbare cluster 2-leerlingen

recht hebben op onderwijs

dat is afgestemd op hun

specifieke onderwijsbehoef-

ten. Dit ondanks dat scholen

over het algemeen hun uiter-

ste best doen om de leerlingen

onderwijs te bieden van vol-

doende kwaliteit.

De inspectie beoordeelde

voor het onderzoek ook de

kwaliteit van het onderwijs

aan cluster 2-geïndiceerde

leerlingen met een rugzak,

aan de hand van handelings-

plannen, begeleidingsplannen

en lesobservaties. _


ac tueel

stimuleren tot vrijwillig delen

Veel geheimen bij meisje voorspelt slechte relatie met ouders

Oudersmoetenwaakzaamzijnwanneerhundochterveelgeheimenheeft.Alsmeisjesveelgeheimen

hebben,isdatnietalleeneengevolgmaarookeenvoorspellervanproblemeninderelatietussenoudersen

hundochter(s).

Dat concludeert onderzoeker

Loes Keijsers van de Univer-

siteit Utrecht in haar onder-

zoek naar geheimhouding

onder adolescenten. Een

opvallend verschil met de

jongens: terwijl deze sneller

informatie achterhouden voor

hun ouders, heeft dit geen

invloed op de verhoudingen.

Een mogelijke verklaring voor

het verschil is de intiemere

relatie die meisjes doorgaans

met hun ouders hebben. “In

tegenstelling tot jongens zijn

meisjes afhankelijker van

emotionele steun van hun

ouders”, aldus de onderzoe-

ker. “Die steun komt onder

druk te staan zodra meisjes

dingen achterhouden, wat een

ongewenste afstand creëert

tussen ouders en dochter.”

Normaal procesDat adolescenten geheimen

hebben voor hun ouders, is

niet opmerkelijk. Geheimen

hebben is zelfs van belang

voor de ontwikkeling; het

helpt om onafhankelijk en

autonoom te worden. Bij het

vermoeden dat het kind wel

erg veel verbergt, raadt Keij-

sers aan de adolescent te sti-

muleren informatie vrijwillig

te delen. Volgens de Utrechtse

onderzoeker is het niet langer

functioneel opvoedgedrag

om geheime informatie op

te eisen. Het is zelfs af te

raden. “Het leidt bij jongeren

namelijk eerder tot gevoelens

van ‘over-controle’, wat weer

kan leiden tot conflicten en

zelfs meer delinquentie bin-

nen goed functionerende

gezinnen.” Keijsers toonde

in eerder onderzoek al aan

dat afname in communicatie

tussen ouders en kind kan

samengaan met een toename

in crimineel gedrag van zowel

jongens als meisjes. _

alphen aan den rijn

‘Schoolplein geen speelplek na schooltijd’

HetschoolpleinvaneenbasisschoolinAlphenaandenRijnmagbuitendeschooltijdennietdoorkinderen

indebuurtwordengebruiktalsspeelterrein.DatheeftdeRaadvanStatebepaaldnaaraanleidingvaneen

klachtvaneenbuurtbewoner,meldtdeBesturenraad.Volgensdebewonerishetgebruikinstrijdmethet

bestemmingsplanendeRaadvanStateishetdaarmeeeens.

In 2006 besloten het schoolbe-

stuur en de gemeente Alphen

aan den Rijn om het school-

plein toegankelijk te maken

voor kinderen tot ongeveer

13 jaar. Het schoolplein werd

opnieuw ingericht en de

gemeente nam de kosten van

de speeltoestellen voor haar

rekening. De kinderen kon-

den alle dagen op het plein

terecht, ook in weekenden

en vakanties, van ‘s ochtends

negen uur tot ongeveer ‘s

avonds tien uur. Een bewoner

van een pand naast de school

tekende echter bezwaar aan

bij de gemeente, maar het

college van B&W wees dat af.

De bewoner stapte vervolgens

naar de rechtbank en die

stelde hem in het gelijk. Het

college van B&W stapte na die

uitspraak naar de Raad van

State. De gemeente betoogde

bij de Raad dat het bestem-

mingsplan het betreffende

perceel aanmerkt als speelter-

rein en dat er niets is opgeno-

men over tijdstippen waarop

het schoolplein gebruikt

mag worden. De Raad van

State vindt echter dat er in het

bestemmingsplan wel degelijk

een relatie is gelegd tussen

het schoolplein en de school

en dat het plein daarom niet

zomaar aangemerkt kan

worden als een openbare,

algemeen toegankelijke speel-

plek. Ook het verweer van de

gemeente dat een wijziging

van het bestemmingsplan in

voorbereiding is, maakte geen

indruk op de Raad van State. _

8

illustratie _ jos collignon


Overhetthema

Metsteedsmeernadrukopondernemerschap

enhetrendementoplerenentalent-

ontwikkeling,lijkenonderwijsidealenplaats

temakenvooreennieuwsoortzakelijkheid.

Isdatwenselijk?Enhoestaatuhierin?

Werktuvanuitidealen,ofbentumeereen

ondernemer?Vindtuborgingenreflectie

belangrijk,ofstaatofvaltallesmetinspiratie?

Ditzijnnatuurlijkgeen‘of-of’vragen.Tijdens

hetAVS-congres‘LeiderschapinLageLanden’

op19maartaanstaandekomendaaromal

deze‘grondhoudingen’naarvorenenkunt

uzichnaarvoorkeurlateninformerenen

bekwamen.HetthemavanKaderPrimair

biedtdezemaandvierartikelenvanuitdevier

congresthema’s.Webelichtendaarinnietde

sprekersophetcongres,maardeonderwerpen

dieaanbodkomen.Zoisereeninterviewmet

hoogleraarEvidenceBasedEducationWim

Groot,dievoorstanderisvandemeerzakelijke

benaderingvanonderwijs.Hettweede

artikelgaatinopveranderingsprocessen

enhetbehoudenvanhetgoede.Vervolgens

illustreertdeSterrenschoolhoejevanuit

idealenrealistischkuntworden.Entotslot

vertellendrieschoolleidersopenhartigover

huninspiratiebronnen.

Veelleesplezierenhopelijktotziensophet

AVS-congres2010!

Inschrijvenkannogaltijd,viawww.avs.nl/

congres2010.Zieookpagina26vandeze

KaderPrimair.

thema _ leiderschap in l age l anden

Deopwetenschappelijkebasiswerkende

schoolkomteraan,voorspelthoogleraarWim

Groot.Opdeze‘evidencebased’scholenzet-

tenleerkrachtenmethodenindiehuneffect

hebbenbewezen,endoenzijzélfonder-

zoek.‘‘Hetisvooralbedoeldomdekwaliteit

vandeleerkrachtenteverbeteren.Juistook

vandegenendienunietgoedfunctioneren.

Wetenschappelijkekenniskanhenhelpen.”

Eeninterview. tekst marijke nijboer

Het evidence based werken komt uit de gezondheidszorg. Daar

is het gebruikelijker dat mensen leren om kennis te genere-

ren, zegt hoogleraar Evidence Based Education Wim Groot, en

dat zij hun professionele handelen baseren op wat werkt.

Ook de onderwijssector ontkomt volgens hem niet aan een

meer academische aanpak. “De hele samenleving verweten-

schappelijkt. De band tussen de universiteit en de verschil-

lende beroepsgroepen wordt steeds steviger.”

Daarnaast wordt de samenleving steeds complexer, waardoor

steeds hogere eisen worden gesteld aan het onderwijs. Ook is

er de drang om onderwijsgeld zo goed mogelijk te besteden.

Door te kiezen voor een meer wetenschappelijke aanpak,

kan het onderwijs ook iets doen aan haar eigen klacht dat

het huidige onderwijskundige onderzoek te weinig aansluit

bij de behoeftes van scholen. Denk aan de ontwikkeling van

lesmethodes voor een specifieke doelgroep.

Volgens Groot hebben leerkrachten zelf ook behoefte aan een

wetenschappelijke onderbouwing van hun werk. De tijd van

de grote, van bovenaf doorgedrukte onderwijsvernieuwingen,

zoals het vmbo en de Tweede Fase, is voorbij. “Nu zie je klei-

nere vernieuwingen in de klas. Die worden gedragen door het

veld. Zulke vernieuwingen gebeuren op experimentele basis

en daar past dan wetenschappelijk onderzoek bij.”

Evidence based education, onderwijs gebaseerd op wetenschap-

pelijk onderzoek, heeft de wind in de rug. Veel onderwijs-

vernieuwingen zijn doorgevoerd zonder dat bekend was of

ze effectief waren. Zoals de klassenverkleining in de jaren

negentig. Groot: “Er was weinig onderzoek dat aangaf dat

‘ t e a m b e l o n i n g w e r k t b e t e r d a n i n d i v i d u e l e p r e s tat i e b e l o n i n g ’

10

vernieuwingen gedaan, en de school is een opleidingsplek

voor aankomende leerkrachten. “De verlengde schooldag

zou een uitstekend onderwerp voor onderzoek zijn. Je voert

deze in voor een experimentele groep, meet de resultaten

en vergelijkt die met de resultaten van een controlegroep

die de oude schooltijden houdt.” Groot: “Als het aan mij

ligt, wordt de evidence based school een serieuze aangelegen-

heid en keuzemogelijkheid in het onderwijsaanbod. Ik

denk dat dit soort basisscholen er binnen vijf jaar zijn. Ik

verwacht dat daar veel ouders op afkomen.”

De opbrengsten van onderwijs zijn best te meten, vindt de

hoogleraar. “Zo lang je datgene meet wat je met het onder-

wijs beoogt.” Economen kijken naar opbrengst in de vorm

De school mag

‘ t e a m b e l o n i n g w e r k t b e t e r d a n i n d i v i d u e l e p r e s tat i e b e l o n i n g ’

dit leidt tot betere leerprestaties. Toch is hierop ingezet. De

aantrekkelijkheid van het lerarenberoep is hierdoor alleen

maar achteruit gegaan. De extra leerkrachten die nodig

waren, zijn namelijk gefinancierd door de arbeidsvoorwaar-

den te verslechteren. Dat remde de instroom van nieuwe

leerkrachten af.”

Schoolleider stuurt aan Schoolleiders krijgen wat

Groot betreft een belangrijke sturende rol bij het toegroei-

en naar de evidence based school. Indien nodig worden zij

hier speciaal voor bijgeschoold. Ook de leerkrachten krij-

gen scholing; in het doen van praktijkonderzoek op weten-

schappelijke basis. Er wordt onderzoek naar het effect van

WimGrootishoogleraarGezondheidseconomieenhoogleraarEvidence Based EducationaandeUniversiteitvanMaastricht.HijisverbondenaanhetTop Institute for Evidence Based Education Research(TIER)envoorzittervandeprogrammaraadvanhetSectorbestuurOnderwijsarbeidsmarkt(SBO).HijdoetmomenteelinopdrachtvanhetministerievanOnderwijsenSBOonderzoeknaardearbeidsmarktproductiviteitinhetonderwijs.Foto:EvelineRenaud

een stuk zakelijker

>


adve

rten

tie

12

anders organiseren. Het aantal uren dat leerkrachten lesge-

ven is gedaald. Dat moeten we terugdraaien. Net als de ver-

houding tussen onderwijsondersteuners en leerkrachten.

Er komen steeds meer ondersteuners en minder leerkrach-

ten. Dat moet omgedraaid worden. En het is tijd voor een

andere manier van lesgeven. Klassikaal lesgeven is uit de

gratie, terwijl dat helemaal niet zo’n slechte werkwijze is.

Je kunt er ook grotere groepen mee bedienen. Amerikaans

onderzoek toont aan dat klassikaal onderwijs tenminste

net zo goed is als individuele instructie of instructie in

groepjes. We moeten toe naar grotere klassen met beter

gekwalificeerde en beter betaalde leerkrachten.”

Salarissen U pleit voor hogere salarissen. Dat ontlokte de

econoom Arnold Heertje de uitspraak dat niet het salaris moet

worden verbeterd, maar de lerarenopleiding. “Het één sluit het

ander niet uit. Beter opleiden moet, maar je moet vooral

de beste mensen trekken. Het is een groot probleem dat

we daar niet altijd in zijn geslaagd. De meest talentvollen

komen af op een beter salaris.”

Groot is het niet op alle punten eens met het pleidooi van

de Onderwijsraad voor een doelmatiger onderwijs. “Tijd-

schrijven vind ik bijvoorbeeld geen gelukkig idee. Het geeft

misschien inzicht, maar is als structureel middel niet echt

bruikbaar.” Hij staat wel achter het idee voor een teambo-

nus. “Wij doen daar vanuit het Top Institute for Evidence Based

Education Research (TIER) momenteel een experiment mee.

Teambeloning werkt beter dan een individuele prestatie-

beloning. Het scholen van kinderen is vooral een groeps-

activiteit. Je kunt niet alleen die ene leerkracht in groep

8 belonen voor een goede Cito-uitslag. Daar heeft het hele

team aan bijgedragen.”

De hoogleraar vindt dat scholen op een veel bredere

manier zouden moeten worden beoordeeld. “Goede samen-

werking en harmonie in de groep zijn belangrijk. Je zou

basisscholen kunnen belonen voor de mate waarin zij

talent benutten en leerlingen goed voorbereiden op het

voortgezet onderwijs. Je zou kunnen kijken in hoeverre

hun schooladvies correspondeert met hoe hun leerlingen

de eerste jaren in het vo functioneren. Dat is een stimulans

om adviezen beter af te stemmen. Je kunt ook beoordelen

op de sociaal-emotionele ontwikkeling: hoe graag gaan

kinderen naar school, hoe functioneren ze in de groep, hoe

ontwikkelen ze zich als persoon?”

Investeert de overheid momenteel genoeg in het primair onderwijs?

“Er is veel extra geld naar het basisonderwijs en vo gegaan.

De vraag is of dat geld goed wordt besteed. Dat kan mijns

inziens een stuk beter. Als je het uitgeeft, doe dat dan zo

dat je het meeste resultaat kunt verwachten.” _

van het inkomen en de arbeidsproductiviteit van afgestu-

deerden. “Een jaar onderwijs geeft een gemiddeld rende-

ment van 8 procent.” In hoeverre scholen effectief zijn als

overdragers van kennis, wijzen de taal- en rekentoetsen uit.

“Uit internationale vergelijkingen komt ons basisonderwijs

redelijk goed naar voren. Maar volgens Cito zijn er signalen

dat de kwaliteit wel minder is geworden.”

Empathie Onderwijs draait toch om meer dan alleen cogni-

tieve zaken? “Ook sociaal-emotionele opbrengsten kun je in

kaart brengen. Zolang ze tenminste als onderwijsdoel zijn

aangemerkt. Je kan bijvoorbeeld het effect van sociaal-emo-

tionele vaardigheden op cognitieve prestaties meten.”

Maar waar blijven de spontaniteit, de intuïtie, de idealen? En cre-

ëer je geen afrekencultuur, waarbij leerkrachten worden beoordeeld

op basis van de scores van hun groep? “Het is een misverstand

dat scholen waar veel wordt gemeten onbarmhartig afreke-

nen met het personeel. “Evidence based onderwijs is vooral

bedoeld om de kwaliteit van de leerkrachten te verbete-

ren. Juist ook van degenen die nu niet goed functioneren.

Wetenschappelijke kennis kan hen helpen. Ik kom via de

masteropleiding Evidence Based Innovation in Teaching in

Maastricht in aanraking met veel leerkrachten. Mijn erva-

ring is dat zij zich niet alleen baseren op wetenschappelijke

literatuur, maar wel degelijk ook op hun eigen ervaringen.”

Groot vervolgt: “Er is overigens niets tegen een wat zakelij-

ker cultuur. Als je naar de dokter gaat, wil je empathie van

hem, maar hij moet ook z’n vakliteratuur bijhouden en

weten waarover hij het heeft. In de gezondheidszorg gaat

dat heel goed samen. Waarom niet in het onderwijs?”

Uw onderzoek naar arbeidsmarktproductiviteit (i.s.m. het Sector-

bestuur Onderwijsarbeidsmarkt/SBO; verschijnt voorjaar 2010,

red.) bekijkt of meer resultaat mogelijk is met minder leerkrachten.

Terwijl het onderwijs nu al klaagt over een te hoge werkdruk.

“In de toekomst móet het misschien gewoon, vanwege het

oplopende lerarentekort. Efficiënter werken kán, door slim-

mer te werken. Je kunt vaker ict toepassen en het onderwijs


MeerophetAVS-congres2010!TijdenshetAVS-congres‘LeiderschapinLageLanden’op19maartaanstaandekuntuonderandere

workshopsenplenairesessiesvolgenbinnenroute1:‘Voorwievanaanpakkenhoudt’,overzakelijk-

realismeinhethierennu.MetondermeerNicoleBeukenvanPensioenfondsABP.Meerinformatie

eninschrijven:www.avs.nl/congres2010

‘ h e t i s e e n m i s v e r s ta n d d at s c h o l e n w a a r v e e l w o r d t g e m e t e n o n b a r m h a r t i g a f r e k e n e n m e t h e t p e r s o n e e l ’



‘in hoeverre is het noodzakelijk om alles overhoop te gooien?’

Deonderwijssectorisdelaatstepaardecennianietgespaard

geblevenvoorveranderingen.Kleineengroteonderwijsvernieuwingen

werdendoorgevoerdensomsweerafgeschaft.Maarhoebehoudjehetgoede?DeUtrechtse

GertrudisenhetEtten-LeurseCarillonkozenvooreentrajectmetveeltijdvoorborgingen

reflectie. tekst noortje van dorp

Veranderen vanuit noodzaak,of als logisch gevolg

14

“Leerlingen droegen te weinig verantwoordelijkheid voor

hun eigen leerproces,” vertelt schoolleider Ralf Tienhooven

van de Getrudis in Utrecht, terwijl hij af en toe een gek

gezicht trekt naar de kleuters die langs zijn kantoor lopen.

De Gertrudis zit sinds twee jaar in een veranderingstraject

van ‘een gewone school naar een Daltonschool’. Aanlei-

ding was onder andere het onderwijsinspectierapport in

2006 waarin de school goed scoorde, maar als kritiekpunt

kreeg te leerkrachtgestuurd te zijn. De overstap naar Dal-

tononderwijs voelt voor Tienhooven “als een evolutie, geen

revolutie. We zitten op een goede lijn, die hier en daar wat

verbeteringen nodig heeft.”

Ook basisschool ’t Carillon in Etten-Leur zit in een verande-

ringsproces naar Daltononderwijs. Tegelijkertijd loopt er

een fusietraject met de Etten-Leurse basisschool De Trou-

badour. De Troubadour heeft momenteel nog maar een

kleine zestig leerlingen door een sterk vergrijzende wijk.

In de beleidsplannen was al jaren geleden vastgesteld dat

de twee scholen, die beiden onder de Stichting Katholiek

Primair Onderwijs Etten-Leur (SKPOEL) vallen, uiteindelijk

samen zouden gaan in een brede school. Door het uitblij-

ven van nieuwbouw en de nijpende situatie bij De Trouba-

dour heeft het bovenschools management ervoor gekozen

de fusie te versnellen. De leerlingen van De Troubadour

verhuizen naar de locatie van ’t Carillon. Voor de leerkrach-

ten wordt een plek binnen ’t Carillon of SKPOEL gezocht.

een jaar lang de drie pijlers van het Daltononderwijs.

Tienhooven: “De reactie was bijzonder enthousiast, al

bestond er bij een enkele leerkracht ook wat weerstand

tegen het feit dat nog een instantie (de Nederlandse Dalton

Vereniging) het werk inhoudelijk toetst.”

Over het fusietraject, begeleid door de AVS, voert de

algemeen directeur/bestuurder van Stichting Katholiek

Primair Onderwijs Etten-Leur (SKPOEL), Jacques van Oers,

het woord. “We hebben ervoor gekozen om zorgvuldig

te werken met ruimte naar alle betrokkenen. De fusie is

opgelegd door het bovenschools management, maar het

is niet zo dat iedereen het maar heeft aan te nemen. Het

is een traject waar me met z’n allen in zitten.” Zo gingen

onder andere ouders en leerkrachten bij elkaars scholen op

bezoek en werken ze samen in verschillende werkgroepen.

Het goede behouden Je kunt een verandering wel zorgvuldig voorbereiden, maar

hoe behoud je datgene wat je al goed deed? “We kiezen

binnen een van de Daltonpijlers een concreet verbeterpunt,

formuleren een aanpak en proberen dit uit in de groepen.

De uitkomsten worden geëvalueerd in een bouwvergade-

ring. Afspraken leggen we vast in een Daltonbeleidsplan”,

aldus Tienhooven van de Gertrudis. “We veranderen niet

om te veranderen. Steeds staat centraal of de verandering

een verbetering oplevert voor de kinderen. Het stoplicht

dat veel Daltonscholen gebruiken voor uitgestelde aan-

dacht werkte bij ons bijvoorbeeld niet. Leerlingen hanteren

een aantal handelingswijzers, bijvoorbeeld op het gebied

van zelfstandig werken. Hierdoor worden ze minder afhan-

kelijk van de leerkracht en leren ze eerst zelf kritisch na te

denken en alleen dan wel samen een oplossing te zoeken.”

“SKPOEL heeft, mede na overleg met beide fusiescholen,

besloten dat het Daltontraject doorontwikkeld wordt”,

aldus Van Oers. “We kijken daarnaast met een open, kriti-

sche blik naar de belangen van alle geledingen van beide

scholen.”Veranderen vanuit noodzaak,of als logisch gevolg

Veranderingstraject Bij beide scholen is veel tijd uitgetrokken voor borging en

reflectie. Zowel de Gertrudis als ’t Carillon kozen ervoor

om in het veranderingstraject nadrukkelijk leerkrachten

– en in het geval van de Etten-Leurse fusiescholen ook de

ouders en leerlingen – te betrekken. Ingedeeld in groepen

onderzochten schoolleider Tienhooven en zijn leerkrachten

Tienhooven merkt wel dat, ook al noemt hij de overgang

naar Daltononderwijs een ‘evolutie’, deze best nog wat

vergt van zijn team. “Leerkrachten hebben sommige indi-

viduele verworvenheden een beetje moeten opgeven ten

behoeve van schoolbrede afspraken en het realiseren van

doorgaande lijnen. Dat is lastig, maar hun gedrag is essen-

tieel. In het Daltononderwijs moeten ze een stap terug

VeranderingwashétthemavanBarackObama’sverkiezingcampagnein2008.OokindeAmerikaanseproblematiekspeeltdevraag:hoeveranderjegoed?Enwelkeveranderingenzijnhaalbaarenwenselijk?Foto:ScoutTufankjian/HollandseHoogte

>


adve

rten

tie

16


doen, zodat de kinderen de kans krijgen om verantwoor-

delijkheid te nemen terwijl ze gewend zijn direct hulp te

bieden. Dat is een onderwerp van gesprek.”

Nuttige veranderingWanneer is een verandering nuttig? Tweede-Kamerlid

Jeroen Dijsselbloem (PvdA) leidde in 2007 de parlementaire

onderzoekscommissie over onderwijsvernieuwingen in het

voortgezet onderwijs. “Als je tegen problemen aanloopt,

bijvoorbeeld schoolverzuim of een teruglopend leerlingen-

aantal. Maar je moet wel kijken naar de mate van het pro-

bleem en je dan afvragen in hoeverre het nodig is om alles

overhoop te halen.”

Aanleiding van de grote onderwijsvernieuwingen in de

jaren negentig was de klacht van het hoger onderwijs

dat studenten niet zelfstandig kunnen werken. “De wens

om te veranderen is eigenlijk van boven naar beneden

gedruppeld. Het is goed om leerlingen voor te bereiden op

zelfstandig werken, maar je moet er niet vanuit gaan dat

ze het ook kunnen. In het basisonderwijs werken groep

1 en 2 nu soms al met weektaken! Neurowetenschapper

Eveline Crone heeft onderzocht dat zelfs pubers nog niet

goed op waarde kunnen schatten dat wat ze nu (niet) doen,

later problemen kan geven. Dat zelfstandig besef vergt veel

begeleiding.”

“In het primair onderwijs kun je in algemene zin de vraag

stellen: verwachten we niet te vroeg dingen van kinderen?

Mijn boodschap is dan ook: wees kritisch in het doorvoe-

ren van nieuwe vormen van leren. Kijk goed naar voor

welke leeftijd, maar ook voor welke vakken het geschikt

is. Scholen doen nu veel meer aan contextrijk leren: geen

platte sommetjes maar verhaaltjes. Dit pakt lang niet voor

alle leerlingen goed uit. Je hebt kinderen die niet zo talig

zijn, of zelfs dyslectisch. De automatisering van rekenen

en grammatica wordt alleen bereikt door het veel te oefe-

nen. Gebeurt dat niet, dan bouw je op de basisschool een

achterstand op die je jarenlang meesleurt. Als commissie

hebben we aanbevolen om minder snel en omvangrijk te

veranderen. Soms moet je dingen uitproberen, maar houd

wel in het achterhoofd dat die leerlingen maar één jaar in

die klas zitten.”

ImpactDie kritische benadering is terug te vinden in de werk-

wijze van de Gertrudis en ’t Carillon. Veranderen is een

gewenningsproces volgens Anja Vernooij, directeur van

’t Carillon. En daarom moet het stapsgewijs gebeuren. “Ga

je stapje voor stapje, dan krijg je zekerheid en behoud je

de motivatie en draagkracht. Met een heel grote stap heb

je veel meer kans om in een gat te vallen.” “Leerkrachten

zijn al zo druk met lesgeven en daar komt dan nu ook nog

een veranderingstraject bij”, aldus Tienhooven van de Ger-

trudis. “Wij hebben onlangs wat gas teruggenomen. Als je

leerkrachten gaat overbelasten, wordt iedere nieuwe stap

gezien als ‘weer iets erbij’. Dan is het ook lastiger om doel-

stellingen van je verbetertraject te halen.”

Voor de leerlingen verandert er volgens Tienhooven niet

heel veel. De Utrechtse schoolleider noemt de overstap

naar Dalton juist een verduidelijking. “Van groep 1 tot en

met 8 werken we nu allemaal vanuit hetzelfde concept.”

Van Oers, bovenschools in Etten-Leur, is zich ervan bewust

dat met name de fusie een behoorlijke impact heeft op

de leerlingen, zeker die van De Troubadour, omdat zij

straks in een nieuw schoolgebouw zitten. “Naar de daad-

werkelijke fusiedatum toe hebben we diverse activiteiten

ontwikkeld, waar leerlingen bij elkaar op bezoek gaan. We

willen de leerlingen van De Troubadour straks ook aan

maatjes koppelen in de klas, die hen kunnen opvangen.

Datzelfde geldt trouwens ook voor de leerkrachten van De

Troubadour.”

Is het niet beter om samen een nieuwe start te maken en

de fusieschool bijvoorbeeld een nieuwe naam te geven?

“Dat is het kind met het badwater weggooien”, aldus Van

Oers. “’t Carillon heeft een goede naam en een goede repu-

tatie in de buurt. Het zou zonde zijn om daar vanaf te stap-

pen en weer opnieuw te moeten beginnen. Dat is te veel

veranderen.” _

MeerophetAVS-congres2010!AlsugeïnteresseerdbentindezethematiekkuntuophetAVS-congres‘LeiderschapinLageLanden’

op19maartaanstaandeuitroute2éénofmeerdereplenairesessiesen/ofworkshopsvolgen.

Route2isgetiteld‘Borging&reflectie’:Verandernietomteveranderen,maarkijkterugenleervan

hetverleden.Zokunnenweontdekkenwatbehouden,geborgdmoetworden.Maarookwaarvanwezo

spoedigmogelijkafscheidmoetennemen.OnderandereThijsHoman,hoogleraarChange and Imple-

mentation,spreektindezeroute.Meerinformatieeninschrijven:www.avs.nl/congres2010

‘g a j e s ta p j e vo o r s ta p j e , d a n k r i j g j e z e k e r h e i d e n b e h o u d j e m ot i v at i e e n d r a a g k r a c h t ’



een to ekom s tg er i c h t en i d e a l i s t i s c h o n d erw i j s co n c ep t

Dromen van

EenSterrenschoolis52wekenperjaaropen,vanzevenuur’sochtendstotzevenuur’savonds,

enkinderopvangenonderwijsgaanerhandinhand.Deeerstestartvolgendschooljaar

inApeldoorn.Hoekomjetoteennieuwonderwijsconceptopbasisvaneenidealistische

toekomstvisieenhoeformeerjeeenteamvooreenschooldienognietbestaat?

tekst jaan van aken

de Sterren school

18

hetzelfde zijn. Ook ouders hebben heel andere werktijden

en een andere vrijetijdsinvulling dan vroeger. Ze hebben

behoefte aan flexibele schooltijden en verlofregelingen.”

Vandaar dat Leerplein055 en Kinderopvang OOK in nauwe

samenwerking komend schooljaar de Sterrenschool ope-

nen. De school kent flexibele schooltijden en vakanties

en is 52 weken per jaar open (van zeven tot zeven). Het

onderwijs is maatwerk: elk kind heeft een individueel

leerarrangement. Onderwijs en opvang verzorgen beide

stichtingen gezamenlijk. De school krijgt een digitale

leeromgeving, met een grote rol voor taal, rekenen en

lezen.

De school creëert een doorlopende leerlijn tussen kin-

deropvang en onderwijs. “Opvang en onderwijs zijn

geen gescheiden werelden meer. De medewerkers van de

opvang zijn er ook om de kinderen te helpen bij hun huis-

werk. Een leerkracht op de Sterrenschool zou om twaalf

uur kunnen beginnen om tot zeven uur door te werken”,

oppert Van Selling. De cultuur bij de kinderopvang is

heel anders, signaleert bovenschools directeur Marwitz.

“Zij werken in ploegendiensten, sluiten contracten met

ouders, zijn flexibeler en klantgerichter. Dat gaan we bin-

nen de Sterrenschool overnemen”, vertelt ze enthousiast.

DromenHet plan voor de Sterrenschool ontstond op twee sporen.

“We hebben het idee van de Sterrenschool omarmd zoals

het door de denktank (zie kader) in een boek is weerge-

geven”, zegt Marwitz. Daarnaast had een school van de

stichting een nieuw profiel nodig.

Het management van zowel de opvang- als de onderwijs-

organisatie is rond de tafel gaan zitten aan de hand van

het denktankmodel. “We zijn gaan dromen en hebben

gezamenlijk onze versie van het onderwijsconcept ont-

wikkeld”, vertelt Marwitz. “Je droomt hardop hoe de dag

van een kind eruit ziet en wat zo’n concept betekent voor

het gebouw, de leerkrachten en de ouders. Het bracht bij-

voorbeeld met zich mee dat er voor elk kind een individu-

eel onderwijsplan moet komen, omdat de mogelijkheid

bestaat dat het buiten de reguliere schoolvakanties een

langere periode op vakantie is.”

Een digitale leeromgeving biedt de mogelijkheid om

individuele leerlijnen te maken. “We willen werken

met e-learning, maar daar is weinig software voor op de

markt”, zegt Van Selling. Daarom is er contact gelegd met

ontwikkelaars.

Maurice de Hond zei eens: “Kinderen maken van alles mee

en af en toe gaan ze naar school om te kijken hoe het vroe-

ger was.” Deze opmerking is gechargeerd, maar er is wel

veel veranderd, vindt Elly Marwitz, bovenschools directeur

bij Leerplein055, de stichting voor openbaar onderwijs in

Apeldoorn. “De communicatie verandert, de wereld digita-

liseert en de manier waarop kinderen informatie verkrij-

gen is daardoor anders”, vertelt Marwitz, die betrokken is

bij het p&o-gedeelte van de Sterrenschool. Auke van Selling,

eveneens bovenschools directeur en projectleider van de

Sterrenschool, vult aan: “Wij willen kinderen bereiken in

een wereld die verandert, terwijl de schooltijden al tijden

‘ u i t g a n g s p u n t i s d at d e k e r n d o e l e n g e h a a l d w o r d e n . l a at a a n o n s h o e w e d at d o e n ’

>

d e n k ta n k

HetuitgangspuntvandedenktankdiedeSterrenschool

bedachtwas:hoekunnenwehetonderwijsdoelmatiger

organiserenenaanpassenaandeeisenvandetijd?“We

gingeningesprekmethetideedatnietsheiligis”,vertelt

denktanklidenAVS-voorzitterTonDuif.Hetwasnietmoeilijk

dedenktankbuitendegebaandepadentekrijgen.“We

zatenbijelkaarmetonderwijsmensendiezichaljaren

realiserendatergeziendemoeizameschoolprestatieswat

moetgebeuren.”

Hetopdoenvankennisisnietlangeralleenaanschool

verbonden.“Kinderengroeienopineendigitalewereld,

waarbijmsn,mail entwittereenvanzelfsprekendonderdeel

vanhunlevenvormen.”Daarbijworstelenveeloudersmet

decombinatiewerkenzorgtaken.“Datleidtvaaktoteen

carrièredipvaneenvanbeidepartners.”DeSterrenschool

maakthetmogelijkaantesluitenbijdebehoeftenvan

oudersenkinderen.

“Nadatdieideeëngelanceerdzijn,gajeindikkenenal

zoekendeenpratendeonstaatineengroepsprocesde

eindversievandeSterrenschool”,zegtDuif.Eenhoudbaar-

heidsdatumvoorhetconceptismoeilijkvasttestellen.“Je

probeertintespelenopeenwereldwaarvanwedenken

datdieaanhetontstaanis,maaralsdeeconomische

crisismassawerkloosheidoplevert,isdebehoefteaan

dagarrangementenveelmindergrootdanbijeenbooming

economie.”

de Sterren school


adve

rten

tie

adve

rten

tie

20

Marwitz en Van Selling denken dat er behoefte is aan dit

onderwijsconcept. “Ouders kunnen hun kind in principe

om zeven uur ’s ochtends in pyjama brengen en het om

zeven uur ’s avonds gevoed en opnieuw in pyjama ophalen.

Er zijn mensen die daar fel tegen zijn, maar dat is niet aan

ons”, vindt Marwitz.

Kinderen leren anders dan vroeger, stellen ze. Daarom

gaat de Sterrenschool ontwikkelingsgericht onderwijs

aanbieden. Van Selling: “Je rol als leerkracht verandert, je

bent de coach die het leerproces begeleidt. De kernvraag is

niet ‘wat moeten kinderen weten en kennen?’, maar ‘hoe

kan ik kinderen verder helpen?’” Marwitz vult aan dat

kinderen op heel veel manieren leren. “Sommigen door te

tekenen, door te doen, door te luisteren, door te bewegen.

Als leerkracht speel je in op wat kinderen nodig hebben.

Dat vraagt ook creatief denkvermogen.” Een leuk voorbeeld

vindt Van Selling een leerkracht die een kind vraagt ‘b o o

m’ voor te lezen. Dat kind leest ‘boom’ en vervolgt: ‘Daaron-

der staat ‘uitgeverij Zwijssen’. Moet je zo’n leerling daarna

nog ‘r o o s’ gaan uitleggen?”

Starheid De leerkrachten die ontwikkelingsgericht onderwijs gaan

geven, wierven de twee organisaties via voorlichtingsavon-

den. Eerst een algemene informatieavond en tijdens de

tweede werd het ontwikkelingsgericht werken in de prak-

tijk besproken. “Het bleek dat veel mensen warm werden

van het idee talenten te ontdekken bij leerlingen”, zegt

Marwitz. Uit onderwijs en kinderopvang meldden zich zo’n

35 geïnteresseerden.

Er zijn ook leerkrachten die juist niet mee willen. Marwitz:

“Zij zijn te gehecht aan de vaste vakanties en/of vinden het

concept te flexibel en te onzeker. Je moet een pioniersmen-

taliteit hebben om hierin te stappen.”

Het personeel moet de nieuwe onderwijsvisie onderschrij-

ven en zich eigen maken. De Katholieke Pabo Zwolle biedt

scholing voor ontwikkelingsgericht leren. De nadruk ligt

op de pedagogische invalshoek: hoe ga je als leerkracht om

met zelfstandig leren en met leerlingen eigen verantwoor-

delijkheid geven? Leerkrachten moeten feedback kunnen

geven, talenten ontwikkelen en flexibel zijn. Didactisch

talent is er genoeg, pedagogische kwaliteiten wat minder,

signaleert Marwitz. “Tijdens de scholing willen we mensen

beter leren kennen en kijken welke talenten ze hebben. Na

afloop bepalen we welke zes, zeven leerkrachten het basis-

team waarmee we starten gaan vormen.” De rest vormt een

kweekvijver voor het geval de school groeit.

Bij idealistische plannen loop je soms tegen grenzen aan,

merken Marwitz en Van Selling. Zo kiezen ze niet voor aca-

demische geschoolde vakdocenten, zoals de denktank van

de Sterrenschool die voor zich ziet. “Wel willen we externe

docenten inschakelen om kinderen bijvoorbeeld les te

geven over het werk van Unicef”, zegt Van Selling.

Ook komen Marwitz en Van Selling regelmatig bureau-

cratie tegen. Van Selling: “Staatssecretaris Dijksma van

onderwijs zegt dat opvang en onderwijs elkaar aan moeten

vullen, maar als je dat in de praktijk wilt brengen, loop

je tegen regelgeving aan. Als de opvang bijvoorbeeld een

schoollokaal gebruikt, moet de leerkracht het lokaal uit

en mag hij er zelfs niet meer in om even iets op het digi-

board in te stellen. Die starheid, daar moeten we vanaf.” De

regelgeving zou flexibeler moeten worden. “Wij willen dat

er ook in de kinderopvang onderwijs gegeven kan worden.

Uitgangspunt is dat de kerndoelen gehaald worden. Laat

aan ons hoe we dat doen”, betoogt hij. _


MeerophetAVS-congres2010!Alsugeïnteresseerdbentinidealenalsdrijfveer,dankuntuophetAVS-congres‘LeiderschapinLage

Landen’op19maartaanstaandeuitroute3éénofmeerdereplenairesessiesen/ofworkshopsvolgen.

Route3gaatover‘Pionierenindepolder’:‘Idealenzijnalssterren.Jekuntzenooitbereiken,maarze

wijzenjeweldeweg.’Doorwelkedroomofovertuiginglaatuzichdewegwijzen?Kuntuhetparadigma

vanhethierennuloslaten,omvanuiteentoekomstvisietewerkenaanhetverwezenlijkenvandiedroom?

OnderandereToineMaes,directeurvanKennisnet,spreektindezeroute.Meerinformatieeninschrijven:

www.avs.nl/congres2010.

‘d e k i n d e r o p v a n g w e r k t i n p lo e g e n d i e n s t e n , s l u i t c o n t r a c t e n m e t o u d e r s , i s f l e x i b e l e r e n k l a n t g e r i c h t e r. d at g a a n w e b i n n e n d e s t e r r e n s c h o o l o v e r n e m e n ’



Inspirerend leider schap:

Drieschoolleidersvertellenwaarzijinspiratieuithalenenhoezijhunleiderschapskwaliteitenvormgeven.Enthousiasmeenuitstralingkernmerkendegeïnspireerdeschoolleider.Enpraten,veelpraten.

“Steedsweerinhetgesprekmetjeteamledentotdekernvanonderwijskomen:hetbestevoorelkkindwillenbieden.” tekst irene hemels

‘Ik mag graagop mijn handen staan’

wat mee. Willen luisteren en kijken wat er aan de hand is.

Dat is zo belangrijk!”

Waarom?

“Kleineren is de dood voor de opvoeding. Als iemand klei-

nerend doet, zullen kinderen denken: die zal nooit voor

me opkomen. Het gaat erom dat wij als volwassenen ervoor

zorgen dat kinderen vertrouwen in de

wereld om hen heen hebben. Dan kun-

nen ze alles aan. Leren gaat dan ook

makkelijker.”

Hoe geeft u leiding aan uw team?

“Een leerkracht heeft weleens problemen

met zijn of haar klas. Het loopt niet lek-

ker, het gevoel dat een klas geen groep is.

Dan probeer ik in het gesprek tot de kern

van onderwijs te komen. Als leerkracht is

het de uitdaging te zorgen dat kinderen

elkaar accepteren. Je moet niet te veel

ideeën of veronderstellingen hebben in je

hoofd. Als een kind een eenling is, hoef

je dat niet proberen te koppelen. Als een

klas niet de behoefte heeft om een groep

te zijn, dan moet je dat soms laten.”

Hoe zou u uw leiderschap willen omschrijven?

“Leiders zonder inspiratie verzuren. Ik wil iets overbrengen.

Ik heb een grote drang om uit te dragen dat ik het beste wil

voor elk kind.”

Voelt u uzelf nog weleens een kind?

Met glimmende ogen: “Ja, ik mag graag op mijn handen

staan.”

“Dit is mijn inspiratiebron. Hier doe ik het voor!” Met

zachte hand duwt Henri Reijgersberg (53), directeur van de

Haagse De la Reyschool een lief, lachend blond meisje van

een jaar of acht naar voren. “Iedereen wil met haar spelen,

maar ze speelt net zo lief alleen. Ze weet wat ze wil en

straalt dat uit’, legt Reijgersberg later uit.

De la Reyschool is onder andere bijzonder

omdat spelen een officiële plaats in het

lesrooster heeft. Dagelijks mogen kinderen

een uur lang zelf bepalen wat zij doen.

Toneel, handvaardigheid, spel, bewegen,

film kijken of ontdekkend leren. “Als ik

langskom, hebben alle groepen zich als

een vrolijke kluwen gemengd door de hele

school.”

Zijn kinderen altijd al een inspiratiebron voor u

geweest, of is dat een bewuste keuze?

“Ik weet nog dat ik als jochie van zeven,

acht jaar verliefd op de juf was. Ik wilde net

zo worden als zij. Als je in het onderwijs

zit heeft het met mensen te maken. Dat zit

gewoon in je. Kinderen accepteren simpel-

weg hoe mensen zijn, dat herken ik bij mijzelf. Voor mij is het

een belangrijke waarde om door te geven: we moeten het met

elkaar samen doen, je kunt het niet alleen regelen.”

Hoe draagt u dat uit binnen de school?

“Door het goede voorbeeld te geven. De manier waarop je

dingen aanpakt en zelf doet. Het heeft met een bepaalde

houding te maken, je manier van doen. Ik probeer iedereen

zo serieus mogelijk te nemen. Zo vind ik dat een kind zich

nooit aanstelt, het is zijn of haar beleving en daar moet je

22

Inspirerend leider schap:

Drieschoolleidersvertellenwaarzijinspiratieuithalenenhoezijhunleiderschapskwaliteitenvormgeven.Enthousiasmeenuitstralingkernmerkendegeïnspireerdeschoolleider.Enpraten,veelpraten.

“Steedsweerinhetgesprekmetjeteamledentotdekernvanonderwijskomen:hetbestevoorelkkindwillenbieden.” tekst irene hemels

‘Controle is een illusie’‘Rather a safe chaos than a dangerous order’ luidt de

lijfspreuk van Alex Peltekian (54), algemeen directeur van

stichting Penta, een schoolbestuur met 14 basis scholen

in Hoorn. “Ik ben een onafhankelijk denker en wars van

alle conventies. Controle is een illusie. Liever draai ik

alles om, dat nodigt uit tot grenzen

verkennen.”

Peltekian toont zich een bevlogen leider

pur sang. “Mensen lopen na een gesprek

met mij vrolijk weg. Ik laat mensen

nadenken over hun eigen leven, probeer

hen op een andere manier naar de wer-

kelijkheid te laten kijken. Ik wíl ze ook

inspireren. Dat zie ik als mijn taak. Ken

je grenzen en niet de regels zeg ik tegen

mijn mensen. Dat leidt tot creatieve

oplossingen.”

Wat is de basis van deze houding?

Hoe doet u dat?

“Door mensen te vertrouwen. Mijn men-

sen zitten niet te wachten op een algemeen directeur die

nog eens wat gaat zeggen over het onderwijs. Ik moet ze

faciliteren en vooral niet zeggen wat ze moeten doen. Ik

spreek hen aan op hun individuele verantwoordelijkheid,

op hun eigenaarschap. Zij bepalen zelf hoe zij hun school

leiden of hoe zij voor de klas staan.”

Waarom vinden mensen u een prettige leider?

“Mijn enthousiasme. Ik doe geen kunstje. Het gaat me aan

mijn hart. Ik ben authentiek en dat spreekt aan. Ik draag

mijn levenslust uit en ik heb het vermogen om het glas als

halfvol te zien. Het kan nooit fout gaan, is mijn filosofie. En

als het fout gaat is het niet erg.”

Hoe ziet uw leiderschap er in de praktijk uit?

“Ik pak dingen puur fysiek anders aan.

Ik heb het klassieke vergadermodel afge-

schaft tijdens het directeurenoverleg.

Er is weinig tijd voor het bespreken van

zakelijke onderwerpen, veel tijd voor de

echte zaken die er toe doen: de ontmoe-

ting met elkaar, wat houd je bezig in je

werk. Operationele zaken lossen zich

vaak vanzelf wel op.”

Kun je inspirerend leiderschap leren?

Resoluut: “Nee. Inspiratie ontstaat van-

zelf. Dat haal je niet uit een boekje. Ik

word soms gek van inspiratie. Het komt

als ik alleen ben, op het strand in de zilte lucht of juist met

heel veel mensen om mij heen. Dan begint het al snel te

borrelen.”

>

wat drijft ons?


Bas Peters van bs St. Jacobus in Valburg:

“Eens.Leiderschapgaatomdemensenin

hetproces.Alsjedieweetteinspireren

wordenresultatenveelmakkelijkergereali-

seerd.Managementisdanalleennognodig

omdepuntjesopde‘i’tezetten.”

A. de Best van De Duinroos in Katwijk:

“Oneens.Eenbevlogenleiderkaneen

goedemanagerwordeneneengoedemana-

gereenbevlogenleider.Enalsdatgeluktis

moetjehemsnelbenoemen...”.

Nils Bakker: “Eens.Bevlogenleiderschap

betekentdatjemensenleidingdurftte

geven,weetteinspirerenenviahetper-

soonlijkvlakhetoptimalevoorjeschool

eruitweettehalen.Oogdurvenhebben

voorverschillenendifferentiatie.Managen

houdtindatjezogoedmogelijkdezake-

lijkebelangenopordehebt.Ooghebben

omhetresultaatzogoed(vlak)mogelijk

neertezettenenverschillentenivelleren.

Ben Nugteren van obs de Reijer in

Ridderkerk:“Deelseens.Leiderschaplaat

zichnietvertalennaarhetwoord‘bevlogen’

alleen.Ookeenbevlogenleiderheeftte

makenmetderegelkant,debeheerskant.

Datditeenkantisdienietdeboventoon

voertbijdebevlogenleider,isevident.Kort

gezegd:ookeenbevlogenleidermoetkun-

nenmanagen!”

De afgelopen maand heeft u via www.avs.nl

kunnen reageren op de stelling:

Bevlogen leiderschap is belangrijker dan goed management.

Dereactieszijn(ingekorte)weergaven,

ingezondenviadewebsite.

uw mening telt _ peiling

27%oneens

36%deels eens

37%eens

Op De Schakel in Eibergen maken de bovenbouwklassen

dit voorjaar drie weken lang gebruik van de meest

geavanceerde technische middelen. I-pods, podcasts,

PDA’s, touchscreens, filmcamera’s: als

het experiment slaagt, dan gaat de hele

school mee, aldus drijvende kracht

directeur Jelle Berens (47).

Toekomstgericht onderwijs op een traditionele

basisschool in de Achterhoek: hoe komt dat zo?

“Het gaat niet om de gadgets – ik zit zelf

zo min mogelijk achter mijn computer –

het gaat om goed onderwijs geven. Daar

word ik door gedreven. Ik word steeds

weer verrast door wat nieuwe mogelijkhe-

den ons brengen. Kinderen houden ons

wat dat betreft een spiegel voor. Zij wor-

den niet geremd door oude conventies.

Geef kinderen een computer zonder hand-

leiding en binnen een uur spelen ze een

spelletje. Werkt iets niet, dan gaan ze door, terwijl volwasse-

nen vaak precies willen weten waarom en hoe het in elkaar

zit. Dat werkt remmend. Kinderen zijn zoekende wezens en

durven veel meer wegen te bewandelen. Zij staan niet stil.”

U lijkt me zelf ook iemand die niet lang ergens bij stilstaat?

Lachend: “Ik ben redelijk impulsief. Probeer steeds weer

nieuwe dingen te doen, heb een overvloed aan hobby’s.

Ik vind ook alles leuk en geweldig. Dat

herken ik ook in kinderen. Zij willen ook

steeds weer leuke, nieuwe dingen ont-

dekken. Heerlijk!”

Wat drijft u?

“De blijdschap op de gezichten van

kinderen. Ik vind het geweldig om te

zien hoe kinderen zichzelf ontwikkelen.

Wij hoeven ze alleen maar de ruimte

te geven, een geweldige leeromgeving

te creëren waarin ze optimaal hun

talent kunnen ontwikkelen en je ziet ze

groeien.”

Hoe is dit zo gekomen?

“Ik vergeet nooit wat Ferre Laevers, een

kleine, grootse Belgische professor van het Leuvense Cen-

trum Ervaringsgericht Onderwijs, ooit zei. Hij vertelde over

kleuters die als de zon schijnt volkomen onbewust zichzelf

sturen. Hebben ze het te koud dan gaan ze in de zon staan,

‘Ik word verrast door nieuwe mogelijkheden’

24


Aangezienweineenschoolnogaltijdwer-

kenmetdeontwikkelingsbehoeftenen

mogelijkhedenvanmensen,leerkrachtenen

leerlingen,isleiderschapeenbelangrijker

kwaliteitdanmanagen.”

Jan Stuijver, Amsterdam: “Eens.1)Manage-

mentisdedingengoeddoen;leiderschap

isdegoededingendoen.2)Hijdienergens

naartoegaat,komtdaaroverhetalgemeen

terecht.3)Organisatiesbestaanniet;er

bestaanmensendieproberensamentewer-

ken.Dezedriespreukenweerspiegelenvoor

mijleiderschap,nodigomhetonderwijsin

dezetijdvooruittehelpen.Alsjedegoede

dingendoetdaniservanzelfeenregule-

rendvermogen(managen)datontstaat.De

schoolleiderdievanuitbevlogenheidleiding

geeftaanveranderingsprocessenwaarbij

hij/zijhetpersoneelmeeneemt,stimuleert

enondersteunt.Diebevlogenschoolleider

zeteenweguit,organiseerteenzoektocht

encreëerteenperspectief.”

Rob Eijkelenkamp van obs Slingerbos in

Diepenveen: “Oneens.Eengoedmanage-

mentisbevlogen,eenbevlogenmanager

hoeftgeengoedemanagertezijn.Kwaliteit

gaatvoor.”

Harry J. Wolf, Eelde: “Oneens.Goed

managementisbevlogen.Bevlogenleider-

schaphoeftnietgoedtezijn.Ikzieteveel

mensendiebevlogenzijntenaanzienvan

deverkeerdedingen.”

Theo van Lankveld van de Hazesprong in

Nijmegen:“Deelseens.Voordeontwikke-

lingvanhetonderwijskundigbeleidvande

schoolisbevlogenleiderschapvangroot

belang.Bevlogenschoolleidersdiegaan

voor(hun)deidealeschool.Diegaanvoor

onderwijsdatkinderenhelptomindevol-

gendefasevanhunontwikkelingtekomen.

Maarzondergoedmanagementkomtzo'n

bevlogenleidernergens...”

Nieuwe peilingDenieuwestellingwaaropukunt

reagerenluidt:

Directeuren onderschatten het belang van hun eigen communicatieve vaardigheden.

Gasnelnaarwww.avs.nlengeef

uwmening!_

Rick Matser van de Veerezon in Zwolle:

“Deelseens.Bevlogenheidincombinatie

metcommitmentisnatuurlijkerggoed

vooreenschool.Maaralsdaardoordingen

misgaaninhetmanagement,dankandie

bevlogenheidzichtegenjekeren…”

‘Ik word verrast door nieuwe mogelijkheden’hebben ze het warm dan spelen ze verder in de schaduw.

Daar hebben ze niemand voor nodig. Wij hoeven er alleen

maar voor te zorgen dat de omgeving goed voorbereid is.”

Heeft u moeite uw nieuwe ideeën over te brengen op uw teamleden?

“Als je zelf blij en enthousiast bent, dan gaat de omgeving

vanzelf mee. Ik ben wel richtinggevend, maar niet sturend

of directief. Het mag formeel geloof ik niet, maar ik ben

eigenlijk een coachende leider. Ik leg de dingen heel open

neer. Ik moet er wel voor zorgen dat het planmatig gebeurt.

Anders hobbel je van het een naar het ander en daar wordt

iedereen moe van. Je moet niet vernieuwen om het vernieu-

wen. We praten veel met elkaar. Waarom kom je ’s morgens

je bed uit? Toch niet om gewoon te werken, maar om kinde-

ren verder te helpen! Het moet een feestje zijn waaraan kin-

deren plezier beleven, maar de leerkracht net zoveel.” _

MeerophetAVS-congres2010!Alsugeïnteresseerdbentin‘inspiratie’,danuophetAVS-congres‘LeiderschapinLageLanden’op

19maartaanstaandebinnenroute4éénofmeerdereplenairesessiesen/ofworkshopsvolgen.

Route4heet‘Achterdehorizon’engaatover:‘Alsjeerechtingelooft,komjeveeldichterbijjedoel

danalsjebijvoorbaatdenktdathetniethaalbaaris.Gedrevenleidinggevendenzijninspirerende

leidinggevenden.Zijkunnenzichzelfenhunteamnaareenhogerniveautillen.Waaruithaaltuuw

inspiratieenwatdoetudaarmeeinhetdagelijksewerk?’Eenvandesprekersisschrijverenjournalist

JorisLuyendijk.Meerinformatieeninschrijven:www.avs.nl/congres2010._


Meld u aan voor het 15e AVS-congres!Maakeenkeuzeuitdevolgendeworkshopsensessies:

Route 1 Voorwievanaanpakkenhoudt inleidende sessie

1 Goedonderwijsbegintmetgoedzorgenvoorjezelf door Nicole Beuken plenaire sessies

2 Leiderschapinprofessionaliteit door Hans Junggeburt3 Managerszijnstruisvogels.Overvluchtgedragvanleidinggevendenindeonderwijssector door Theo Camps

workshops en sessies4 Passendondernemeninonderwijs(workshop) door Erik van Lingen5 Onderwijskundigondernemen:deleerlingmoeterbetervanworden!(sessie) door Marcel Bogaarts6 Nieuweschool,nieuwconcept:innovatiemetlef!(workshop) door Peter de Jong en Kees Boeren7 Metenisweten,maarweetwatjemeet(workshop) door Felix Razenberg

Route 2 Doenwedatwatwedoenwelopeengoedemanier? inleidende sessie

8 Voorbijhetkind?Hetvormingsideeopdehelling door Etienne Kuypers plenaire sessies

9 Verandermanagement:dekunstvanhetnietsdoen(isheelhardwerken) door Thijs Homan10 Wanneer‘beter’devijandvanhetgoedewordt door Jo Hermanns workshops en sessies11 Eenuitdagendschoolplaninmeerjarigperspectief (workshop) door Cees van der Made12 Kwetsbaarheidenkrampdoorkleinschaligheidenkrimp (workshop) door Sjoerd Sol13 Isdeschoolleiderookde‘zorgleider’? (workshop) door Lia van MeegenenHans van den Berg14 Uwrolbinnendeschoolontwikkeling (sessie) door Kees-Jan Overdevest15 Voorbijhetkind?Hetvormingsideeopdehelling(sessie) door Etienne Kuypers

Route 3 Pionierenindepolder inleidende sessie16 Slim,rijkonderwijs door Toine Maes plenaire sessies17 Leiderschapnadecrisis door Jaap van Muijen18 DeSurvivalVersie®:vanbezieldeidealennaarpraktischeacties door George Parker workshops en sessies19 Hetdigitaleschoolplein(workshop) door Erick de Boer20 Ouderszijneigenlijkookgewoonmensen(workshop) door Joke Kiewiet-Kester21 Tenkai,bewustvankwetsbaarnaarkracht(workshop) door Mark van der Pol

Route 4 Achterdehorizon inleidende sessie22 Zonderinspiratiegeentopprestatie door Paul Bemelen plenaire sessies23 Echteinnovatieinhetonderwijs door Frank Kalshoven24 Achterdehorizon:OvertuigingeninspiratiegebruikenindedoelenvanjedagelijkswerkdoorJoris Luyendijk workshops en sessies25 Strategischepersoneelsplanning:vooruitkijkenensturen(workshop) door Tom Fluitsma26 Demoedomauthentiektezijn(workshop) door John de Haas27 ‘Innovatievanbuiten’(sessie) door Marjolein Ploegman

Meerinformatieeninschrijven:www.avs.nl/congres2010

26

zo k an het ook ! _ good pr ac tice

Scholenvoorprimaironderwijslopenvaaktegendezelfdeuitdagingenaan.

Deaanpakkanbijzonderzijnenvoormeerderescholennuttig.Dezemaand

inZokanhetook!:basisscholeninGilzeenRijensloegendehandenén

financiënineen.Resultaatisde‘HeerlijkheidvanHilsondis’;eenmarktplaats

voorkunst-encultuureducatie. tekst noortje van dorp

Sindsjaarendagwerkendebasisscholen

inGilzeenRijensamenineenzogenaamde

cultuursamenwerkingsgroep.Eendeelvan

dediversesubsidiesleggendescholenbij

elkaaromzohetkunst-encultuuronderwijs

tekunnenbekostigen.Maardannogkost

hetveelgeld.Nadeoproepvanminister

Plasterkommeeraandachtaancultuuredu-

catietebestedenéninhetkadervanbrede

schoolontwikkelingen,gingendebasis-

scholenopzoeknaarnieuwegeldstromen.

“AllebasisscholenvanGilzeenRijenwerken

nuvolgensdeopzetvaneenbredeschool,

zonderdatditaaneengebouwgebonden

is”,verteltTonvanGurp,directeurvanDe

WildschutinGilze.Aandachtsgebieden

inhetbredeschoolaanbodzijnsporten

cultuur.Tijdenshetontwikkelenvanhet

cultuurprogramma,kwamouderenkunst-

historicaBrendaSchippermethetideeom

leerlingenmeerinaanrakingtebrengenmet

lokalekunstenaars.Doordegemeenteisze

beroepsmatigverzochtomeen‘marktplaats’

cultuuroptezettenenvormtegeven.

Resultaatisde‘HeerlijkheidvanHilsondis’,

vernoemdnaardeheiligverklaardegravin

vanStrijen.Tijdensdefeestelijkeaftrapop

18januarivanditjaarkwamHilsondisopDe

Wildschutspeciaalnogevenlangsomde

kinderenvangroep1en2tevertellenover

demuziekuithaartijd.

Opdeonlinemarktplaatsstaannietalleen

theatervoorstellingenenexpositiesvoor

ennaschooltijd,maarookeencursus

zelfverdedigingeneenworkshopdiabolo.

“Onlangsheeftdeheemkundegroepzich

aangemeldmeteenactiviteit”,alduseen

trotseVanGurp.”De‘Heerlijkheidvan

Hilsondis’vergemakkelijkthetcontact

tussenkunst,cultuurenonderwijs”,

verteltVanGurp.“Opdewebsitekunnen

cultuuraanbiedershunactiviteitenen

workshops,toegespitstopdedoelgroep,

onderdeaandachtbrengen.Scholenkun-

nengemakkelijkerengerichteropzoek

gaannaarleukeactiviteitenindegemeente

ofregio.Tegelijkertijdkunnendescholen

opdewebsitevertellenwatzeaanhetdoen

zijnenzoanderescholenweerinspireren.”

Elkeschoolbepaaltzelfhoeeninwelke

matezedeelneemtaande‘Heerlijkheidvan

Hilsondis’.VanGurp:“Jekunterééndagtot

zelfseenpaarwekenmeebezigzijn.”

VanGurpprijstdesamenwerkingmetde

gemeente.“Hunbijdrage,maarookde

financieringvanuitdeprovincieisonmis-

baar.Vanuitdelumpsumfinancieringkunje

ditnietallemaalbekostigen.”Watdoetde

‘HeerlijkheidvanHilsondis’metdescholen?

“Dediversekunst-encultuuraanbieders

gevenonsnieuweimpulsen.Wehebben

onlangseengroep5gehaddie‘stomme’

filmpjesheeftgemaakt.Dezewarenzo

origineel.Hetzoumenietsverbazenalseen

paarleerlingenzichaanmeldenbijdelokale

film-enfotografieclub.”Dekunstenaarszijn

volgensVanGurpookenthousiast:“Voor

henbetekenthetnaamsbekendheid.Als

deleerlingennueenbeeldzieninhetdorp,

dankennenzeookdemeneerofmevrouw

erachterdiehetgemaaktheeft.”

Maarzoveel‘heerlijkheid’kanookeen

valkuilzijnvolgensdebasisschooldirecteur.

“Hetisallemaalleuk,maarhetmoetook

welinevenwichtblijven.Wezijneenschool

waaralles,dusooksportentaal,evengoed

aanbodmoetenkomen.”_

m e e r w e t e n ?www.heerlijkheidvanhilsondis.nl

Ookeencreatieveaanpakopuwschool?

[email protected].‘Zo

kanhetook!’

een sprookjesachtige marktplaats voor kunst- en cultuureducatie

Kinderenuitgroep3latenhunkeramiekwerk-stukziendatzemeteenkeramistehebbengevormduitklei.OpdeachtergrondkijktdefreulevanHilsondisgoedkeurendtoe.


adve

rten

tie

adve

rten

tie

adve

rten

tie

28

eindver ant woordelijk management

In het kader van governance in het onderwijs wordt de scheiding tussen toezicht en uitvoering een steeds belangrijker onderwerp. Was er een aantal jaren geleden in de ogen van sommigen sprake van een modegril, de steeds verder gaande professionalisering van bestuur en management roept nu de vraag op wie aan wie verantwoording aflegt en wie waarvoor verantwoordelijk is. Functiescheiding tussen toezicht en uitvoering is dan ook een van de belangrijke thema’s in het wetsvoorstel ‘Goed onderwijs, goed bestuur’, dat begin deze maand door de Eerste Kamer is goedgekeurd. tekst carine hulscher-slot

Indezewet,dienaarverwachtingop

1augustus2010ingaat,wordenonderwijs-

organisatiesinhetprimairenhetvoortgezet

onderwijsverplichtdefunctiesvanbestuur

eninterntoezichttescheiden.Besturenzijn

vrijindemanierwaaropzeditvormgeven.

Nieuwe bestuursstructuurDeAVSis,metdewetgever,vanmening

datdefunctiescheidinginhetonderwijs

hardnodigis.Daarbijisdeomvangvande

bestuurlijkeeenheidnietvanbelang.De

scheidingvanverantwoordelijkhedenen

bevoegdhedenleidtophoofdlijneninelke

onderwijsorganisatietotdrielagen:

• toezicht;

• uitvoeringdoordeeindverantwoordelijk

managerofdeprofessioneelbestuurder;

• uitvoeringdoorhetnieteindverantwoor-

delijkmanagement.

Injanuari2007brachtdeAVSsamenmet

VOS/ABBdebrochure‘Goedonderwijsbe-

stuurprimaironderwijs’*uit.Dezebrochure

bevateencode.Diebestaatuiteenaantal

uitgangspuntenenprincipes,naderuitge-

werktinconcretebepalingen.Indezecode

wordtgewerktmettweemodellen,het

standaardmodelenhetmodelvooreenRaad

vanToezicht.Indeperiodedatdebrochure

verscheenwerdalinveelonderwijsorgani-

satiesnagedachtovereenstructuurmeteen

duidelijkefunctiescheiding.Inmiddelskrijgt

hetmodelvaneenCollegevanBestuur(CvB)

eneenRaadvanToezicht(RvT)steedsmeer

inganginhetpo.DaarbijvormthetCvBhet

bevoegdgezagvandestichtingofvereniging

enhoudtdeRvT,zoalsdenaamalzegt,

toezichtopeenaantalaandachtsgebieden.

Dezezijntevattenonderdealgemenenoe-

mer‘toezichtophetbeleidvanhetCvBen

opdealgemenegangvanzakenbinnende

stichtingofvereniging’.Meerspecifiekgaat

hetdaninderegelombenoemingenont-

slagvandeledenvanhetCvB**,vaststelling

vandearbeidsvoorwaardenvandeleden

vanhetCvB,goedkeuringvanhetbeleidvan

hetCvB,toezichtopdehoofdlijnenvande

financiëlehuishoudingenophethandelen

vandeledenvanhetCvB.

InditmodelishetCvBverantwoordelijk

voordedagelijkseaansturingvandeorga-

nisatie,hetvaststellenvandevisieende

missievandescholenenhetvaststellenvan

hetalgemeenbeleid.Meestalwordende

taken,verantwoordelijkhedenenbevoegd-

hedenvanhetCvBendeRvTvastgelegdin

reglementen.

VoorbeeldEenrecentvoorbeeldvandeinvoeringvan

zo’nnieuwestructuuristevindeninLoon

opZandenWaalwijk,waarper1januari

2010eenbestuurvanachttienscholen,

Leerrijk!,hetmodelmeteenRvTinvoerde.

BestuurderJacLeijtenszeidaaroverinhet

BrabantsDagblad:“Hetzaldebuitenwereld

echternauwelijksopvallenendatismaar

goedook.Wantwegaanopdezelfdevoet

verder,metdezelfdeintentiesenookonze

opvattingoverhoejebestuurtisnietveran-

derd.Weblijveneenplatteorganisatie,onze

schooldirecteurenhebbeneengrotemate

vanvrijheid.”

Zakken vullen?Regelmatigistehorendatdeinvoeringvan

eendergelijkestructuurgepaardgaatmet

eengrotetoenamevandeoverheadkosten.

Datzounietinhetminstkomendoorde

hogesalarissendiedebestuurdersvoor

zichzelfindewachtwetenteslepen.Vaak

wordtdaarbijgewezennaarsectorenals

deBvEenhetvo,waarbijvoorbeeldenvan

hogesalarissenendikkeauto’sworden

genoemd.OokledenvandeTweedeKamer

schromennietomditsoortkretenteuiten.

Defeitenwijzenechterandersuit.De

kostenvooroverheadbedrageninhetpo,

zoblijktuitonderzoek,gemiddeld4pro-

cent.Eenschijntje,vergelekenmetandere

onderwijssectoren.

Zoalshierbovenalgesteldishetdetaak

vandeRvTomeenarbeidsvoorwaardenpak-

ket–inclusiefsalarisaanspraken–voorhet

CvBvasttestellen.Hierbijligtopnieuwde

discussieoverdebeloningsverhoudingen

opdeloer.Indemediazijnzonuendan

berichtentelezenovertorenhogesalaris-

senvanbestuurdersvangrotebedrijven,

non-profitorganisaties,etcetera.Daarbij

wordtdangewezenopdezogenaamde

Balkenende-norm.InhetkadervandeCAO-

POenhetwetsvoorsteloverbeloningenvan

bestuurdersisditeenvandeonderwerpen

waarmeedesocialepartnerszichde

komendeperiodebezighouden.

* Dezebrochureistebestellen

viawww.avs.nl/vereniging/

publicatiesenproducten/publicaties.

**InveelsituatiesbestaathetCvBslechts

uitéénpersoon.

CarineHulscher-Slot

([email protected])iswerkzaam

bijdeAVSalssenioradviseurop

hetgebiedvanarbeidsvoor-

waardenontwikkeling,medezeggenschap,

organisatieontwikkeling,fusiebegeleiding,

deverhoudingbestuur-managementen

PolicyGovernance®.Ookhoudtzijzich

bezigmetpolitiekebeleidsbeïnvloeding.

scheiding tussen toezichten uitvoering geen modegril


adve

rten

tie

30

adve

rten

tie


achtergrond

‘d e l eer k r a c h t m a a k t h e t v er s c h il’

Scholenkrijgentweejaardetijdomvandelijst‘zeerzwakkescholen’aftekomen.Meestallukt

datook:meteenflinkeinvesteringen–vaak–eennieuwedirecteur.Maardanbeginthetpas:

deschoolmoetooksterkblijven.“Hetteammoethetsnappen.Datishetcrucialeomslagpunt.”

Verschillendescholenvertellenoverhun‘klim’naarboven.

tekst susan de boer

Uit het dal blijven

Drie directeuren heeft christelijke basisschool De Weg-

wijzer in het Zuid-Hollandse Piershil tussen 2004 en 2009

gekend. De school is in 2004 op de lijst van zeer zwakke

scholen gekomen, in 2006 was het een risicoschool en in

2009 verklaarde de inspectie de school weer gezond.

“De directeur die in 2004 aan het roer stond stelde verbe-

terplannen op, samen met het bestuur en het bovenschools

management”, vertelt Monique Maaswinkel, de huidige

directeur van De Wegwijzer. “Er moest een meerjarenplan

komen, een schooljaarplan en een jaarplanning. Vlak voor

het inspectiebezoek van 2006 werd de toenmalige intern

begeleider benoemd tot directeur.” De inspectie vond

de situatie wel verbeterd, maar nog instabiel. Vooral de

leerlingenzorg en het kwaliteitssysteem waren nog niet

op orde. “Dat heeft de toenmalige directeur opgepakt. Zij

heeft een nieuwe intern begeleider aangenomen, en samen

hebben ze het zorgbeleid opgezet en uitgevoerd. Ze hebben

ook het beleid vertaald naar zorg in de klassen, en een kwa-

liteitssysteem in de school opgezet.”

32

Nieuwe visieIn 2008/2009 vond weer een directiewisseling plaats. “Ik

ben in november 2008 begonnen als interim, in februari

2009 werd ik directeur. We hebben in die periode veel geïn-

vesteerd in de leerkrachten: begeleiding bij de invoering

van verlengde instructie, een ‘vangsysteem’ voor leerlin-

gen die dreigden uit te vallen, begeleiding bij het werken

met handelingsplannen en groepsplannen. Ook heb ik

veel klassenbezoeken afgelegd en gesprekken gevoerd met

leerkrachten over wat er is gerealiseerd. We hebben samen

een nieuwe visie ontwikkeld.” Maaswinkel wordt door

een coach begeleid. “Alle beginnende directeuren krijgen

een coach. Daarnaast hebben alle directeuren een maatje,

die bij praktische zaken helpt, zoals het schrijven van een

jaarverslag of het voorbereiden van een inspectiebezoek.”

Maaswinkel ziet wat er nu bereikt is als de basis voor de

volgende ontwikkeling. “We hebben het integraal perso-

neelsbeleid gekoppeld aan schoolontwikkeling. Daardoor

is er een integraal beleid uitgezet. Dat wordt vertaald in

teamvergaderingen en naar de klas. Ik hou de vinger aan

de pols met observatie en evaluatie.”

FusiepartnerLeerlingenzorg was eveneens op Jenaplanschool In de

Manne in Veendam een van de voornaamste knelpunten

toen de school in 2005 als ‘zeer zwak’ werd beoordeeld.

Ook deze school – weer op een basisarrangement (onder

basistoezicht, het reguliere toezicht van de inspectie, red.)

sinds november 2009 – heeft een aantal directiewisselingen

meegemaakt.

Alex Otten, directeur sinds augustus 2008, vertelt: “In

augustus 2007 werd de toenmalige directeur ondersteund

door een interim. Later dat jaar werd de interim benoemd

tot directeur voor anderhalve dag in de week en bleef daar-

naast directeur op een andere school. Daarnaast werd er

een intern begeleider aangesteld. Zij hebben samen de hele

zorg onder de loep genomen.” De school ging door deze

ingreep vooruit, maar niet genoeg. “We waren een eenpit-

ter”, legt Otten uit. “Dan heb je weinig financiële armslag.

Daarom hebben we een fusiepartner gezocht.” Voorafgaand

aan de fusie was al geïnvesteerd in onder meer nieuwe

methodes. Het eerste jaar moesten leerkrachten wennen

aan het werken met handelingsplannen, de controle, de

groepsbezoeken en het registreren. Het jaar daarna vond

een omslag plaats. Otten: “De negen-tot-vier-mentaliteit is

weg. De cultuur is geprofessionaliseerd. We volgen toetska-

lenders en maken trendanalyses. We verbinden ook conse-

quenties aan de leeropbrengsten. Wat kun je als leerkracht

doen, zodat de leerlingen beter presteren?” De vroegere

interim en de intern begeleider werken nu samen op een

andere zwakke school in Veendam. “Ze weten hoe ze een

school in kaart moeten brengen, hoe je handelingsplannen

moet veranderen, hoe je het in de computer moet zetten,

hoe je verbetering aanpakt. Ze kunnen dat snel doorvoeren.

De leerkrachten op die school krijgen meteen steun en

hulp en zien daardoor snel verbeteringen.”

Cruciale factor“De leerkracht is de cruciale factor voor een blijvende ver-

betering van het onderwijs op een school”, vertelt René

Koelink. In opdracht van de PO-Raad analyseerde hij scho-

len die de inspectie in 2009 van de lijst ‘zeer zwakke scho-

len’ heeft afgevoerd. Vier van de vijftien scholen uit het

onderzoek lukte het om binnen twee jaar van ‘zeer zwak’

naar het basisarrangement te komen. De andere maakten

eerst een periode van verscherpt toezicht mee. “Bij zeer

zwakke scholen is de kwaliteit van het onderwijsleerproces

meestal het probleem. Een te groot deel van de leerlingen >

‘ h e t g e h e l e t r a j e c t g a at z e s j a a r d u r e n ’

LievenshoveinBrabantwaseenvande

twaalfscholenvoorspeciaalonderwijsvan

stichtingHetDriespan.In2007werdde

schoolondertoezichtvanhetministerie

vanonderwijsgesteld.Hetbestuurheeft

deleerlingendienietverbondenwaren

aandejeugdzorginstellingTendernaar

deanderescholenovergeplaatst,enmet

hendemeesteleerkrachten.Daarnaisde

organisatieopdeschopgegaan.Voorzitter

vanhetCollegevanBestuurStanHofkes:

“Deleerlingenpopulatiewasteheterogeen.

Deschoolisnuuitsluitendvoorleerlingen

dievoortgezetspeciaalonderwijsvanuitde

Paljas-plusbeschikking(behandeltraject

voorjongerenvan12-18jaarmetforse

gedragsproblemen,red.)volgen.Omdat

ermeerscholenvanHetDriespantoe

warenaaneenupgradehebbenweeen

integraleaanpakdoorgevoerd.Zohebben

weeencentraledirectieingerichtdiede

locatiedirecteurcoachtenaanstuurt.We

stellengezamenlijkkernwaardenvast

enwewerkensamenuitwaaraanjekunt

ziendatdiewaardenwordeningevuld.De

controlevoertdecentraledirectieuitdoor

middelvanaudits.Inmiddelszijnwede

medewerkerszelfaanhetscholeninhet

afnemenvanaudits.Daarnaastbiedenwe

cursussenaanenwerkenwesamenmet

depabovanBredaaandeontwikkeling

vaneenTopclass.Wewillentoenaar

zelfsturendeteams.Ikdenkdathethele

trajectongeveerzesjaarinbeslagneemt.”

(Lievenshoveheeftsinds1september2009

eennaamsveranderingondergaan,samen

metalleanderescholenvanstichtingHet

Driespan.DeschoolheetsindsdienHet

Warandecollege,red.)

‘d e n e g e n - tot - v i e r - m e n ta l i t e i t i s w e g ’


adve

rten

tie

adve

rten

tie

34

pikt het niet op en blijft daardoor achter in leerprestaties.”

Op deze scholen zijn de data van het systeem van leerlin-

genzorg niet goed inzichtelijk voor de leerkrachten. Daar-

door zijn de leerkrachten zich onvoldoende bewust van de

achterblijvende resultaten. “Bij alle onderzochte scholen

zie je verbetering op gang komen als leerkrachten gaan

inzien dat zij ertoe doen en de oorzaken van de lage leer-

resultaten bij hun eigen handelen in de klas gaan zoeken.

Dan gaan ze ook de data gebruiken om hun instructie meer

toe te snijden op de onderwijsbehoefte van leerlingen. Dan

zie je een omslag naar vraaggestuurd en opbrengstbewust

onderwijs.”

Goede schoolleiders weten dit veranderingsproces te stu-

ren. “De manier waarop zij dat doen hangt samen met het

type schoolleider, het team en de context van de school.

De inspectie stuurt op opbrengsten, maar je moet kijken

wat het rendement is van de leerkracht. Een schoolleider

moet de klassen in, om te zien wat de leerkracht doet met

instructie en differentiatie. Externe ondersteuning kan ook

achtergrond

MeerophetAVS-congres2010!TijdenshetAVS-congres‘LeiderschapinLagelanden’opde19maartaanstaandeverzorgtAPS-trainer

enconsultantMarkvanderPolbinnendeidealistischeroute3(Pionierenindepolder)eenworkshop

over‘Tenkai’(ommekeer):eenaanpakwaarmeedeschoolnaeennegatiefinspectierapportdirect

resultatenbehaalteneenblijvendeverbeteringvandeschoolprestatiestotstandbrengt.Tenkaigaat

overdekunstvanhethervindenvaneigenkrachtenveranderenmetbehoudvandemissieendewaar-

den.Bezoekinditkaderookde½uurinloopsessie‘Zeerzwakkescholen’overtwinning, verzorgddoor

deAVSinsamenwerkingmetdePO-Raad.Meerinformatieeninschrijven:www.avs.nl/congres2010

helpen, maar heeft het meeste effect als een leerkracht de

omslag heeft gemaakt.” Koelink begrijpt het streven van

de staatssecretaris om met ‘Vliegende brigades’ een zeer

zwakke school te willen ondersteunen. “De inzet hiervan

kan een versnelling betekenen.

”Sommige scholen zakken na een fase van verbetering

weer terug, stelt Koelink vast. “Dan beseffen de teamleden

nog niet goed hoe belangrijk ze juist voor de zwakkere

leerling zijn. Ze passen hun onderwijs op onderdelen

wel aan, maar vooral omdat de inspectie, het bestuur of

de directeur dat van hen vraagt. Niet omdat ze met hun

instructie proberen zo goed mogelijk in te spelen op de

onderwijsbehoefte van de leerling.”

De PO-Raad publiceert het onderzoek van René Koelink

medio maart 2010 onder de titel ‘Het blijft mensenwerk’.

ZorgschoolBasisschool Effen in Breda kreeg in 2007 het predicaat

zeer zwak. Inmiddels is de school weer gezond. Ook op

deze school was de leerlingenzorg een knelpunt. Direc-

teur Marietje Moll vindt het predikaat ’zeer zwak’ niet

helemaal terecht. “We zijn een kleine school en staan in

de buurt van grote scholen. Ouders met een zorgleerling

zoeken vaak een kleine school, en daar stonden we ook

voor open. Maar als van de zeven leerlingen in groep 8

er vijf naar het leerwegondersteunend onderwijs uitstro-

men, dan kun je dat niet compenseren en wordt je gemid-

delde eindscore te laag.” Inmiddels is het team door het

Cito geschoold in het kijken naar data en het maken van

trendanalyses, worden er ontwikkelingsperspectieven

van zorgleerlingen vastgesteld en is de school gestart met

een verbetertraject voor taal. Ook het aannamebeleid

is veranderd. “We zijn voorzichtiger geworden met het

accepteren van leerlingen die nog niet zijn geïndiceerd.

Dat is frustrerend. Aan de ene kant hamert de inspectie

op opbrengsten, aan de andere kant wil de overheid Pas-

send onderwijs invoeren. Maar we kunnen, door ons lage

leerlingenaantal, geen brede zorgschool meer zijn. We

zijn nu een smalle zorgschool.” _

m e e r w e t e n ?Overdekenmerkeneneigenschappenvansterke

basisscholen:www.onderwijsinspectie.nl/site/actueel/

publicaties/De+sterke+basisschool.html

p o - r a a d s ta r t m e t t w i n n i n g

DePO-RaadisonlangsmetTwinninggestart:hetkoppelen

vanzwakke/risicoscholenaansterke/excellentescholenmet

behulpvaneenervarenexterneadviseur.Deschoolkanzo

opklimmenenhetstempel‘zwak’gaandewegachterzichlaten.

Ineersteinstantierichtdekoppelingzichtothetverbindenvan

deschoolleidersvanbeidescholen.Meerinformatie:Anneke

vanderLinde,[email protected]

‘ j e z i e t v e r b e t e r i n g o p g a n g ko m e n a l s l e e r k r a c h t e n i n z i e n d at z i j e r to e d o e n e n d e o o r z a k e n v a n l a g e l e e r r e s u ltat e n b i j h u n e i g e n h a n d e l e n i n d e k l a s z o e k e n ’


si g n a l er en g ed r a g spro b l e m en in o r d e , m a a r da n?

Basisscholenspeleneencrucialerolbijdesignaleringvanopvoedings-engedragsproblemen,

vindthoogleraarPedagogiekJoHermanns.Metdiesignaleringzithetwelgoed.Hermannswijst

opeenanderprobleem.“Schoolleidershebbendemoeilijketaakomdezorgdievoorkinderen

beschikbaarisbinnendeschooltehalen.”

tekst irene hemels

‘Op elke basisschool een pedagoog’

Jo Hermanns geldt als vooraanstaand deskundige op het

gebied van opvoeden en jeugdzorg. Hij heeft menig advies

en rapport geschreven voor ministeries. Met de afstemming

tussen onderwijs en zorg is op zich niets mis volgens hem.

Het onderwijsveld en de hulpverlening weten elkaar goed

te vinden. “Er is een intensief verkeer van kinderen tussen

onderwijs en zorg. Tegelijk kun je je afvragen of dat wel

de samenwerking is die je wilt. De samenwerking richt

zich vooral op de signalering van leerproblemen en allerlei

gedragsproblemen op school, om er vervolgens deskundi-

gen naar te laten kijken en de kinderen naar voorzieningen

buiten het reguliere onderwijs te verwijzen.”

Het opvoeden verleerdIn zijn vorig jaar gehouden oratie ‘Het opvoeden verleerd’

signaleerde Hermanns al een paradox. Er is een sterke groei

van speciale voorzieningen voor hulp en onderwijs voor

kinderen met psychische- en gedragsproblemen, opvoed-

problemen of lichte ontwikkelingsachterstanden. Tegelijk

blijkt uit onderzoek dat het goed gaat met de jeugd in

Nederland. De problemen nemen eerder af dan toe en in

vergelijking met andere landen valt Nederland in positieve

zin op. Hermanns: “In Nederland komt desondanks één op

de zeven kinderen in een speciale voorziening terecht op

het gebied van onderwijs of zorg. Met hen is iets bijzonders

aan de hand. Vervolgens zoeken we de oplossing elders. De

vraag zou moeten zijn: wat doen we met de problemen die

we signaleren?”

UitdagingMet de signalering van problemen en opvallend gedrag bij

kinderen gaat het dus goed, meent Hermanns. “Kinderen

brengen veel tijd op school door, leerkrachten zien heel

veel. Daar zijn ze ook goed in. Het meeste wordt wel gezien

interview

‘o n z e n e i g i n g i s o m o p vo e d p r o b l e m e n t e p s yc h o pat h o lo g i s e r e n ’

36

>

in de eerste twee jaren van de basisschool. Inzetten op ver-

fijndere methodieken is niet nodig. Het gaat erom wat er

ná het signaleren gebeurt. Ook dat is de verantwoordelijk-

heid van de schoolleider.”

De hoogleraar maakt zich zorgen over het problematiseren

van gedrag. “Het is uit de hand gelopen. Kinderen wor-

den voer voor psychologen in plaats van dat we ze als een

opvoedkundige uitdaging zien. Zorg en goede bedoelingen

worden meer dan voorheen vertaald in het inschakelen

van gespecialiseerde deskundigen. Opvoedproblemen ver-

talen we in stoornissen en disfunctioneren. Dat leidt tot

een indicatie en vervolgens tot uitstroom naar het speciaal

onderwijs en dat laatste neemt steeds meer toe. Kinderen

met problemen kunnen veel meer dan nu gebeurt met een

rugzakje in het reguliere onderwijs worden begeleid.”

RisicokindHermanns wordt niet moe te wijzen op de noodzaak van

een mentaliteitsverandering. Een kind met een diagnose

wordt- soms onbewust en vaak met de vriendelijkste

bedoelingen en vanuit een professionele benadering –

geproblematiseerd, aldus Hermanns. “Kinderen die als

risicokind gedefinieerd worden, zijn in een langdurige

studie vergeleken met kinderen die niet als risicokind zijn

gedefinieerd, maar wel dezelfde risico’s bij zich dragen.

Het blijkt dat kinderen die niet als risicokinderen zijn

gedefinieerd en in de klas op een reguliere school blijven

het beter doen dan kinderen die naar het speciaal onder-

wijs zijn verwezen. Daarnaast, en dat is net zo belangrijk,

ondervindt de rest van de kinderen in de klas van de regu-

liere school geen nadelen van het feit dat een kind met

risico’s bij hen in de groep zit.”

Pedagogische kwaliteitWimpelt Hermanns hiermee de welgemeende zorg en goe-

de bedoelingen van leerkrachten en onderwijsdirecteuren

niet te makkelijk weg? “In het primair onderwijs zie ik nog

de meest pedagogisch bevlogen leerkrachten die bereid zijn

om verder te gaan met een kind met beperkingen.

JoHermannsstudeerdepsychologieenwerkteinverschillendefunctiesindejeugdhulpverlening.Sinds1991ishijhoogleraarOpvoedkundeaandeUniversiteitvanAmsterdam.Zijnspecialisatieisopvoedingsondersteuning.OokishijbijzonderlectoraandeHogeschoolUtrechtenbijzonderhoogleraaropdeKohnstammleerstoelaandeFaculteitMaatschappij-enGedragswetenschappenvandeUvA.Hermannsisondermeerbetrokkenbijadvies-,innovatie-enbeleidsontwikkelingstrajectenvanministeries.Foto:JandeGroen

>

‘ v e e l n e t w e r k e n r o n d s c h o l e n z i j n g e r i c h t o p v e r h e l d e r i n g v a n d e p r o b l e m at i e k , m a a r n i e t o p h e t d a a d w e r k e l i j k o n d e r s t e u n e n v a n d e l e e r k r a c h t ’


adve

rten

tie

38

interview

Ook al loopt het moeilijk. Begrijp me goed, er zijn kin-

deren die ongelooflijk veel energie vreten. Maar er wordt

in heel veel gevallen duidelijk niet adequaat gereageerd

op de kritische kanten van een kind. Onze neiging is om

opvoedproblemen te psychopathologiseren. Onze toleran-

tie neemt af.”

Volgens Hermanns gaat het er ook niet om dat scholen

kinderen met leer- en gedragsproblemen in hun eentje

gaan helpen. Juist niet, oordeelt hij stellig. Ouders, onder-

wijs, hulpverleners en het publieke domein/de gemeente

moeten het samen doen. “Leerkrachten moeten het nu

juist nog te veel alleen doen. Veel netwerken rond scholen

zijn gericht op verheldering van de problematiek, maar

niet op het daadwerkelijk ondersteunen van de leerkracht.

Er wordt te veel geïnvesteerd in overdracht in plaats van

v r o e g s i g n a l e r i n g e n i n t e r v e n t i e s

In2005schreefJoHermannsinopdrachtvanhetministerie

vanVWSsamenmetanderedeskundigenhetrapport‘Helpen

bijopgroeienenopvoeden:eerder,snellerenbeter’waarin

ondermeergepleitwordtvoordeoprichtingvancentra

voorsignalering,interventiesencoördinatievoorjeugden

opvoederseninvoeringvaneenElektronischKinddossier

(EKD).InallegemeentesverschijneninmiddelsCentravoor

JeugdenGezinalsherkenbaarinlooppuntindebuurtener

iseenstartgemaaktmethetEKD.TochisHermannsniet

tevreden.“Eristeweinigvooruitganggeboekt”,meenthij.

“DeCentravoorJeugdenGezindreigenverwijsmachineste

worden.Eendoorgeefluiknaardehulpverlening,inplaatsvan

dater‘eerder,snellerenbeter’hulpwordtgegevenzoalsik

graagzouzien.”OokheefthijkritiekophetEKDinzijnhuidige

vorm:“Erzijnmeerderesystemen,heelonhandig.Ikhadook

graaggewilddatscholentoegangzoudenhebbentothetEKD,

watniethetgevalis.”

MeerJoHermannsophetAVS-congres2010!Inzijnbijdrageaanroute2(‘Borging&reflectie’)vanhetAVS-congres‘LeiderschapinLageLanden

op19maartaanstaandekeertJoHermannszichtegenhetveranderenomteveranderen.“Een

inhoudelijkevisieligtaandebasisvanelkeinnovatie.Deschoolleiderkanmetzijnvisiebijdragenaan

eengrotekwaliteitsverbeteringvandezorgaankinderen.Zeteenvisieneerophoejealsschoolecht

tegenkinderenaankijkt.Watdoenwe?Watwillenwe?Eerstinvestereninwatjewilt,scheptruimte

voorinitiatieven.”Meerinformatieeninschrijven:www.avs.nl/congres2010

concrete hulp. De zorgen adviesteams (zat’s) zijn door-

geefluiken geworden naar bijzondere voorzieningen,

in plaats van dat ze praktische hulp bieden, zoals meer

handen in de klas. Op elke school een pedagoog zou een

mooie eerste stap kunnen zijn om de pedagogische kwali-

teit van de scholen te verbeteren.”

Community basedHermanns ideaal is mensen uit de jeugdzorg en de GGZ

stand-by te hebben om mee te helpen op school als dat

nodig is. Hij doelt hiermee op de zogenoemde community

based aanpak. “Het gaat erom de zorg rond de school te

organiseren in plaats van de volgende stap in de keten te

realiseren door kinderen naar het speciaal onderwijs en

zorgvoorzieningen te brengen, zoals nu gebeurt. Net als

dat steeds meer gezinnen worden geholpen in hun directe

omgeving, moet je de zorg leveren op de plek waar de pro-

blemen zich voordoen: in de klas. Deze professionals zijn

dan tijdelijke partners die hun deskundigheid ten dienste

stellen van leerkracht en leerling.”

Passend onderwijs biedt in dat opzicht scholen nieuwe

kansen. “Ze krijgen meer invloed op de manier waarop

ze inclusief onderwijs willen realiseren. Ik hoop dat dit

gebeurt door het versterken van het reguliere onderwijs

en niet door het creëren van allerlei nieuwe speciaal

onderwijsachtige voorzieningen.” Voor schoolleiders

heeft Hermanns daarom een duidelijke boodschap.

“Schoolleiders hebben de moeilijke taak om de zorg die

voor kinderen beschikbaar is binnen de school te halen.

Daar liggen de kansen! Ga samenwerken met wat er op

lokaal niveau aan zorg voorhanden is.” _

‘ z at ’s z i j n d o o r g e e f l u i k e n g e w o r d e n n a a r b i j z o n d e r e vo o r z i e n i n g e n , i n p l a at s v a n d at z e p r a k t i s c h e h u l p b i e d e n ’


Veelrelatiesontstaanonderwerktijd.Welkegevolgenheeftdat?Hoegaanschoolleiders

enscholenommetliefdeopdewerkvloer?Toestaanofverbieden?Moetjeerbeleidopmaken

eninhoeverreisdeuitvoeringhiervanhaalbaar? tekst femke bakkeren

Stiekem zoenen achter het fietsenhok

achtergrond

om g a a n m e t r el at ie s o p d e w er k v l o er

40

Voor directeur Paul van Aanholt van basisschool ’t Schrij-

verke in Goirle bleek de werkplek een vruchtbare bodem.

Ruim vijftien jaar geleden sloegen de vonken over tussen

Van Aanholt, destijds nog leerkracht, en zijn collega Ineke

Sleddens tijdens een schoolkamp. Problematisch? “Abso-

luut niet”, vertelt Van Aanholt. “Niet toen we collega’s

waren en ook nu niet als schoolleider.” Het Schrijverke

bracht later nog een tweede stel inclusief pasgeboren ‘lief-

desbaby’ voort. Ook deze relatie is geen enkel probleem

in Goirle. Op de school wordt geen speciaal beleid rond

het thema gevoerd. En directeur Van Aanholt is dat ook

niet van plan. “Mogelijk dat andere scholen dat wel doen

op grond van slechte ervaringen uit het verleden, maar

die ervaring heb ik in elk geval niet. Mensen zijn profes-

sioneel genoeg om hun werk goed uit te oefenen. Zolang

dat gebeurt, vind ik het prima.” Daarnaast vindt hij het

geen taak voor een werkgever om relaties te reguleren, laat

staan te verbieden. Van Aanholt communiceert de relatie(s)

dan ook niet actief naar het bestuur en andere stakehol-

ders, ouders of leerlingen. “Ik weet niet wie allemaal op de

hoogte zijn, maar toen Ineke en ik nog collega’s waren zijn

we ook nooit op het matje geroepen door de toenmalige

directie. Collega’s zijn hier sowieso hecht, ze zien elkaar

ook buiten het werk en gaan zelfs met elkaar op vakantie.

Zo lang mensen kwaliteit leveren als ze verliefd worden,

hoop ik dat ze gelukkig zijn.”

VerbiedenVan Aanholt staat niet alleen in zijn mening. De regionale

Limburgse omroep L1 kreeg afgelopen december nog half

Nederland over zich heen toen haar interne regeling ‘(affec-

tieve) relaties op het werk’ uitlekte. In de regeling gaf de

omroep aan het niet wenselijk te vinden dat mensen op

dezelfde afdeling een relatie zouden krijgen. Mocht dat wel

gebeuren, dan moesten de geliefden zelf de keuze maken

wie van de twee het dienstverband zou beëindigen. Vreemd

zijn dit soort regels of gedragscodes echter niet. Ruim een

vijfde van de Nederlandse bedrijven heeft een soort code

wat betreft relaties op de werkvloer. Deze zijn echter stuk-

ken vrijblijvender vergeleken met de regeling van L1. Men-

sen moeten bijvoorbeeld hun relatie melden, er kunnen

eventuele passende maatregelen worden genomen en de

werknemers beloven dat de relatie geen negatief effect op

het werk heeft. Achteraf gaf de directeur van L1 aan dat de

regeling meer een wens was en niet zozeer een liefdesver-

bod dat juridisch stand houdt.

Volgens arbeidsrechtadvocaat Linda Nekeman-IJdema zijn

de mogelijkheden om werknemers te ontslaan vanwege een

relatie beperkt. “Alleen als door de relatie op de werkvloer

problemen ontstaan, zoals een ruzie of belangenverstren-

geling, heeft een werkgever een goede grond voor ontslag.

Overigens dient deze dan wel eerst intern naar een oplos-

sing te hebben gezocht, zoals overplaatsing, anders kan dit

leiden tot een hogere ontslagvergoeding.”

GedragscodeHoeveel liefdes er op de basisschool opbloeien is niet

bekend. Uit diverse enquêtes en onderzoeken uit het ver-

leden blijkt wel dat de meerderheid van de werknemers

in Nederland op het werk een relatie heeft gehad.

Ondanks de juridisch wankele basis, raadt Anke Visser

van het Project Preventieve Seksuele Intimidatie/APS

schoolbesturen toch aan om een gedragslijn op papier

te zetten om eventuele problemen te voorkomen. “We

worden regelmatig gebeld over het onderwerp, en nooit

als het leuk is in de liefde. Een ex-geliefde die ongelukkig

is met de werksituatie. Of vertrouwenspersonen die van

teamleden te horen krijgen dat zij zich niet meer veilig

voelen door een relatie op school. Zelf durven ze dat niet

goed aan te kaarten bij het stel, omdat de liefde toch

privé is.”

Relaties niet bespreken en daarmee samenhangende

problemen niet aanpakken is onverstandig, meent Visser.

“Liefde voorkom je niet. Een gedragscode met een ‘liefdes-

regel’ kan echter houvast geven. Afspraken maken dat de

liefde geen schade toebrengt aan de professionaliteit van

de betrokkenen en de veiligheid van de omgeving. Mocht

het misgaan, dan heeft de school met deze gedragscode

iets in handen waarmee maatregelen kunnen worden

genomen. Ook in het geval van een rechtszaak staat de

school sterker als er afspraken op papier bestaan.” Bij

eventuele problemen is het volgens Visser het beste dat

het bestuur een van de geliefden overplaatst.

Op de scholen van Emmy Witsenburg*, voorzitter van een

schoolbestuur in het noorden van het land, moet een van

de twee personen binnen een werkvloergebonden relatie

per definitie overstappen naar een andere locatie. Ook

als er ogenschijnlijk geen problemen zijn. “Als er liefde

opbloeit, is de regel van overplaatsing die het bestuur

– met instemming van de GMR – formuleerde, bekend.

Een reden hiervoor is onder andere de beperkte door-

groeimogelijkheden op de school van aanstelling. Het

zal niet mogelijk zijn een zogenoemde lijnfunctie op de

school te vervullen als je partner ook in het team werkt.”

Witsenburg zit al bijna dertig jaar in het vak en ook op

haar vorige scholen werd deze overplaatsregel bijna altijd

gehanteerd. “Het is voor mij niet nieuw of bijzonder.

Vroeger had je ook al de standaardverhalen van de direc-

teur die een relatie krijgt met de juf, terwijl hij soms nog

getrouwd was. De spanning en roddels die zo’n situatie

geven, brengen schade aan iedereen.” >

‘ z o l a n g m e n s e n k w a l i t e i t l e v e r e n a l s z e v e r l i e f d w o r d e n , h o o p i k d at z e g e l u k k i g z i j n ’


achtergrond

ProblemenVolgens Witsenburg kan er al snel een probleem ontstaan

door liefdesperikelen. “Er kan sprake zijn van een lijn-

functie, waarbij de functies niet gelijkwaardig zijn en de

een bijvoorbeeld een oordeel over de ander moet vellen.

Dat is geen wenselijke situatie.” Daarnaast kan een rela-

tie volgens haar een onveilig gevoel teweegbrengen bij

collega’s. “Neem een situatie dat de ene leerkracht in de

onderbouw werkt en zijn partner in de bovenbouw. Col-

lega’s durven dan soms niet alles te zeggen, bang dat het

gelijk wordt doorgebriefd. Er kan al snel tweespalt in een

team ontstaan. En als een relatie op de klippen loopt, krijg

je daar bovenop een erg vervelende werksituatie voor alle

betrokkenen.”

Directeur Van Aanholts partner Ineke Sleddens merkt niets

van wantrouwende collega’s. “Collega’s spuien eventuele

kritiek gewoon waar ik bij ben. Als ik zou merken dat dat

anders is of dat ik anders wordt behandeld, dan zou ik niet

meer op ’t Schrijverke werken.”

Hoe collega’s reageren verschilt uiteraard per organisa-

tie en het soort relatie. Monsterboard peilde in 2006 de

mening van collega’s. In het onderzoek gaf 65 procent van

de ondervraagden aan geen enkel probleem te hebben met

verliefde collega’s. Zo’n 11 procent gaf aan dat een van de

twee tortelduifjes een nieuwe baan moest zoeken en een

kleine minderheid van 2 procent eiste ontslag.

ConsequentiesHet directeur-leerkrachtstel op ‘t Schrijverke heeft in het

begin wel stilgestaan bij de eventuele consequenties. “We

hebben destijds afgesproken dat als het tussen ons misgaat,

een van ons vertrekt. Achter die afspraak staan we nog

steeds,” vertelt Sleddens.

De situatie werd wel anders toen Van Aanholt solliciteerde

naar de functie van directeur. Sleddens: “Enkele mensen in

de MR wilden toen eigenlijk dat ik zou vertrekken, waarop

Paul aangaf dan niet te solliciteren. Hij wil mij niet in de

weg zitten. Uiteindelijk was het toch geen probleem.”

Met echte beoordelingen heeft het koppel tot nu toe niet

te maken gehad. De functioneringsgesprekken worden

gevoerd door de adjunct. Volgend jaar zal Van Aanholt

de eerste beoordelingen gaan doen, ook van zijn vriendin

Ineke. Hij verwacht geen lastige situaties. “Ineke zal denk

ik niet zo snel solliciteren naar een functie van bijvoor-

beeld adjunct. Ze is happy in haar huidige rol voor de klas.

Daarnaast schijn ik juist extra streng te zijn. Ik wil voor-

komen dat er iets door de werksituatie heen gaat lopen.”

Iets wat Sleddens beaamt: “Dadelijk blijk ik opeens een

excellente leerkracht te zijn die in aanmerking komt voor

de LB-schaal. Dan zal Paul dat waarschijnlijk steviger dan

bij anderen willen onderbouwen.” Ze zoekt bewust niet de

grenzen op. Leuke functies als teamleider of een plek in

de MR laat Sleddens aan zich voorbij gaan. “Expres, anders

kom ik te dicht bij Paul.”

Een voordeel is dat het stel ook buiten schooltijd veel met

elkaar kan delen. Van Aanholt: “Maar ik hou veel voor

mezelf, bepaalde dingen van school of personeel. Net zoals

ik Ineke niet vraag naar haar zaken.” Van Aanholt: “We

houden het goed gescheiden. Stagiaires komen er soms na

een half jaar pas achter dat we samenwonen en zijn dan

helemaal verbaasd.” _

* Deze naam is om privacyredenen gefingeerd.

m e e r w e t e n ?www.ppsi.nl/aps/PPSI/helpdesk/Veelgestelde+vragen/

Liefdesrelaties/Liefde+tussen+leraren+een+probleem.htm

‘e e n g e d r a g s c o d e m e t e e n ‘ l i e f d e s r e g e l ’ k a n h o u v a s t g e v e n vo o r e v e n t u e l e m a at r e g e l e n o f b i j e e n r e c h t s z a a k ’

“Alleenalsdoorderelatieopdewerkvloerernstigeproblemenontstaan,heefteenwerkgevereengoedegrondvoorontslag.”Foto:StudiorUZ

42

Politici laten in Kader Primair hun licht schijnen op de gebeurtenissen

in onderwijsland. Deze maand het woord aan Ed Anker, woordvoerder

(primair) onderwijs namens de ChristenUnie in de Tweede Kamer.

politieke column

vertrouwenHetwaseenonwerkelijkdebatindeTweede

Kamer,overhetrapportvandecommissie

Don.Scholengeventeweiniggelduit,of

zoalsDonzegt:schoolbesturenzijnveelte

voorzichtiginhunfinancieelbeheer.Ikheb

altijdgeleerddatjenietvoorzichtiggenoeg

kuntzijn,enzekerintijdenvancrisisiseen

spaarzamehoudingnietverkeerd.Maar

‘overmatigevoorzichtigheid’metfinanciële

reservesisooknietgoed.Hetwerktinef-

ficiëntieindehandengelddatbedoeldis

voorhetprimaireproceslijktnietindeklas

terechttekomen.

HetisgoeddatdecommissieDondat

eensgoedheeftuitgezocht.Waarikvoor

wilwaken,isdatdepolitieknuoverhaast

moordenbrandgaatschreeuwen.De

stofwolkenvanhetrapportzijnnauwelijks

neergedaald,maarinhetKamerdebatvan

vorigemaandginghettochvooralomde

rolvandeinspectie,derolvandeminister

enlandelijkesignaleringsgrenzen.Kortom,

hetgingvooralombemoeienisdoorhet

rijk.Ikzitinmiddelsalweereenaardige

tijdindeKamercommissieOnderwijsenik

hebindietijddenaamDijsselbloemmet

enigeregelmaathorenvallen.Hetkangeen

kwaadomdaarnuooknogmaareensover

tebeginnen.

Vertrouweninonderwijsinstellingenisop

ditonderwerpopzijnplaats.Ikziemet

grotewaarderingdatscholenerkennendat

erverbeteringennodigzijnendatmendaar

graagmeeaandeslagwil.Ondermeerde

PO-RaadenVO-raadnemendebevindingen

uithetrapportheelserieusengaanermee

aanhetwerk.Kennisoverfinancieelbeheer

moetwordenbijgespijkerd.Hetvoortgezet

onderwijsgaatrisicoanalysestoepassenen

investeringsplannenopstellen.Datlijktme

eengoedeeerstestap:iedereschoolwordt

zichbewustvandeeigenvermogenspositie.

Hetisaanschoolbesturenenmedezeg-

genschapsradenomdaaruitconclusieste

trekken.

IkhebdaarominhetKamerdebatvanvorige

maandmijnvraagtekensgezetbijdegrote

roldiedeinspectiekrijgttoebedeeld.Zo

zoudeinspectietotafsprakenkunnen

komenmetinstellingenoverhetalsnog

bestedenvanreserves.Omintermenvan

Dijsselbloemteblijven:datruikttochin

zekerematenaarhet‘hoe’.Instellingen

hebbennogaltijddevrijheidomnaareigen

inzichtteinvesteren.Bovendienhouden

scholennietvoornietsgeldopdebankom

meerjarigeentoekomstigeinvesteringen

tebetalen.Ikvraagmijdaaromafwatde

inspectietevertellenzoumoetenheb-

benoverdefinanciëleplanningvaneen

instelling.

Wehebbennietvoornietsgekozenvoor

lumpsumfinancieringinhetprimaironder-

wijs.Debestedingsvrijheidvanscholenis

daarmeebewustverbreed.Dathoudtindat

erkeuzesmoetenwordengemaakt,waarbij

eengrotetaakvoordeschoolleiderisweg-

gelegd.Ikvinddatwedaaromhetvertrou-

weninhetverantwoordelijkheidsgevoelvan

scholenenschoolleidersmoetenhebben.

Ikvertrouwerbijvoorbeeldopdatscholen

willenlatenziendathunfinancieelbeheer

opordeis.Politicimoetennietdirectineen

krampschieten._

s c h o l e n h o u d e n n i e t vo o r n i e t s g e l d o p d e b a n k o m m e e r j a r i g e e n to e ko m s t i g e i n v e s t e r i n g e n t e b e ta l e n

i k v r a a g m e a f w at d e i n s p e c t i e t e v e r t e l l e n z o u m o e t e n h e b b e n o v e r d e f i n a n c i ë l e p l a n n i n g v a n e e n i n s t e l l i n g

Foto:R

uben

Tim

man


AVSHelpdesk– Vraag van de maand

VandeAVS

Hoezithetpreciesmetdeterugbetalingsregeling

voorbetaaldouderschapsverlofalseenwerknemer

nahetverlofminderurengaatwerken?

tekst myrna houtman

Overdetoepassingvandeinhetonderwijsgeldendeterugbe-

talingsregelingvanhetbetaaldouderschapsverlof(artikel8.21

vandeCAO-PO)blijkenindepraktijkverschillendemeningente

bestaan.DeAVSHelpdeskkrijgtdaaroverveelvragen.

Hetrechtopbetaaldouderschapsverlofenookdeterugbetalingis

altijdgerelateerdaandeverminderdewerktijdfactordieeenwerk-

nemertijdensofbinnenzesmaandennaafloopvanhetverlof(dit

kanbetaaldenonbetaaldverlofzijn)heeft.Heefteenwerknemer

meer/teveelbetaaldouderschapsverlofgenoten,dandienthij/zij

ditterugtebetalen.

Alsvantevorenalbekendisdateenwerknemermindergaatwerken

nahetouderschapsverlof,danadviseertdeAVSdewerkgeverhier

alvastopteanticiperen.Eenwerknemermeteenwerktijdfactor1.0

zourechthebbenophetvolledigebetaaldeouderschapsverlofvan

415uur(233uurlesgebondenuren),maarindienalbekendisdat

dezewerknemerdewerktijdfactornahetverlofteruggaatbrengen

naarbijvoorbeeld0.5,kanhieralvastrekeningmeegehouden

worden.Ditishetbesteteillustrerenaandehandvandevolgende

voorbeelden:

Voorbeeld A:Werknemerheefteenwerktijdfactorvan1.0,neemt

208uur(117uurlesgebonden)betaaldouderschapsverlofopen

werktdriemaandenvoordehelftvandewerktijdfactor.Daarna

wordtdewerktijdfactorvandezewerknemermet0,5verminderd.

Betrokkenezouineersteinstantierechthebbenop415uurbetaald

ouderschapsverlof(driemaandenvolledigverlof ),maarheeftmaar

208uuropgenomen(driemaandenvoordehelftverlof ).Omdat

dezewerknemerbinnenzesmaandendewerktijdfactorheeftver-

minderdnahetouderschapsverlof,zoubetrokkenenogmaarrecht

hebbenop208uur,namelijk0,5x415=208uur.Dewerknemer

hoeftnunietsterugtebetalen.Overdeurenwaarineenwerknemer

betaaldouderschapsverlofgeniet,behoudtdeze55procentvanzijn

salaris.

Voorbeeld B:Werknemerneemtzowelbetaald-enonbetaald

ouderschapsverlofopenhoudtdirectrekeningmetdenieuwe

werktijdfactordiebetrokkenenahetbetaaldeenonbetaalde

ouderschapsverlofgaatwerken.Betrokkeneheefteenaanstelling/

benoemingvan1,0engaatnahetouderschapsverlofterugnaareen

werktijdfactorvan0,8.Betrokkeneheeftrechtop995uur(415uur

betaalden580uuronbetaald)verlof,maarzetmaar796uurin,te

weten0,8x415uur=332uurbetaaldouderschapsverlofen0,8x

580=464uuronbetaaldouderschapsverlof.Dezewerknemerhoeft

nietsterugtebetalen.

Eenwerknemerdiebinneneenjaarnahetbetaaldeenonbetaalde

ouderschapsverlofontslagneemtofontslagkrijgtvanwegeplichts-

verzuim,moethetvolledigebetaaldeouderschapsverlofterugte

betalen.

LedenvandeAVSkunnendeHelpdeskbellenmetuiteenlopende

vragenovervakgerelateerdezakenenhuneigenrechtspositie.

IederemaandwordtéénvraagbeantwoordinKaderPrimair.

DeAVSHelpdeskisallewerkdagenbereikbaarvan9.00tot

[email protected]

uwlidmaatschapsnummerwanneerucontactopneemtmetde

helpdesk.Veelgesteldevragenenantwoordendaaropstaanookop

www.avs.nl/helpdesk.

44

c o n f e r e n t i e e n s t u d i e r e i s

ESHA 2010 op CyprusDe European School Heads Association (ESHA) organiseert zijn twaalfde conferentie van 4 tot en met 6 november 2010 op Cyprus. Het thema is ‘The successful school: a human approach of leadership’. De conferentie is toegankelijk voor alle schoolleiders in het primair en voortgezet onderwijs. Eén van de sprekers is Andy Hargreaves (global citizenship).

Sinds1januari2010isAVS-voorzitterTonDuifpresidentvande

EuropeseschoolleidersverenigingESHA.DeAVSislidvandeESHA,

eenorganisatiedieactiviteitenontwikkeltomcontactentussen

schoolleidersinEuropeselandenteversterken.Hetsecretariaatis

gevestigdinUtrecht,bijdeAVS.

Tijdensdeconferentieinnovember2010zijnerworkshopsover

derolvanschoolleidersbijhetversterkenvandeschoolcultuur,

distributedleadership,departicipatievanoudersenmaatschap-

pij,succesvolomgaanmetconflicten,defunctievanschoolleider

aantrekkelijkermaken,etcetera.Daarnaaststaanschoolbezoeken

encultureleactiviteitenophetprogramma.Deelnameaandeconfe-

rentiekanalleenopeigengelegenheid.

RonddezeschoolleidersconferentieorganiseertdeAVSeenstudie-

reismetophetprogrammaeveneensschoolbezoekenenculturele

activiteiten.Dereisvindtplaatsvan1totenmet8november2010.

Meerinformatieeninschrijven:www.avs.nl/professionalisering/

internationaal/educatievereizen.Zieookwww.esha2010.com.

NB:destudiereisnaarColorado(23meit/m2juni)isgeannuleerd.

s c h o l i n g s b i j e e n ko m s t e n

Medezeggenschap voor (adjunct-)schoolleiders en bestuurders

De MR van uw school of de GMR heeft zich laten scholen over de

inhoud van de Wet Medezeggenschap op Scholen (WMS) en over

zijn taken en bevoegdheden. Tijdens de vergaderingen merkt u

dat de leden van de (G)MR nu over veel parate kennis beschikken,

misschien zelfs meer dan u...

Herkentuditofheeftudaarzelfookervaringmee?Vindtudat

uonvoldoendeopdehoogtebentvanderechtenenplichten

vande(G)MRenvandemogelijkhedendiedewetbiedt?

SchrijfudaninvooreenmiddagbijeenkomstoverdeWMS.

Indezebijeenkomstwordtvooralstilgestaanbijdepositieen

takenvande(adjunct-)schoolleiderendebestuurderbinnen

deWMSendecommunicatiemetde(G)MR.Ervarenadviseurs

vandeAVSenvandeVerenigingOpenbaarOnderwijs(VOO)

passenmetdedeelnemersaandehandvaneenaantalactuele

praktijkvoorbeeldendetheoriepraktischtoe.Dedeelnemers

krijgennaafloopeenmapmetachtergrondinformatiemee.

Debijeenkomstenvindenplaatsinhetvoorjaarvan2010,

verspreidoverhetland,steedsopeenwoensdagmiddag

(13.30–16.00uur).Overzichtvandataenplaatsen:

• 17maart2010:Groningen

• 24maart2010:Alkmaar

• 31maart2010:Utrecht

• 7april2010:Breda

• 14april2010:Roermond

Dekostenvoordeelnamebedragent150.Voorledenvande

AVSendeVOObedragendekostent135perpersoon.Ukunt

zichtotuiterlijk1maartvoorGroningenenAlkmaarinschrijven

envóór15maartvoordeanderebijeenkomsten.Inschrijvenkan

viahetinschrijfformulieropwww.avs.nl/werkgeverszaken/

bestuurenmanagement/medezeggenschap.Naaanmelding

ontvangtueenontvangstbevestiging,eenacceptgiroen

informatieoverdelocatie.

n i e u w o p d e s i t e

Dossier Overgang po-voDeAVSmaaktsamenmetdePO-RaadenVO-raaddeeluitvande

projectgroep‘Effectiefschakelen’,diebekijkthoedeovergangvan

primairnaarvoortgezetonderwijsverbeterdkanworden.Daartoe

isopwww.avs.nleennieuwdossierverschenen.Ziewww.avs.nl/

werkgeverszaken/onderwijsenleerlingzorg/overgangpovo.

12th ESHA biannual conference

The successful schoolA human approach

of leadership

4–6 November 2010Limassol Cyprus

45k ader prim air februari 2010 45

SchoolforLeadership

Trainingen & opleidingen

Maart2010

Opleiding/training Data Trainer/adviseur

•Timemanagement(serie2) 2en3maart MagdaSnijders

•Gesprekstechniekenvanuitmoedenbetrokkenheid(vervolg) 5en18maart MagdaSnijders

•Opwegnaarexcellentschoolleiderschap(vervolg) 8en9maart RuuddeSain

•Human Dynamicstrainingsprogramma’sdeel1 11en12maart ElaineToes

•Loopbaanbezinnig,diedichtopuwhuidkomt 11en12maart TomRoetertenBobRavelli

•Dejuisteinterim-manageropdejuisteplaats(vervolg) 11maart TomRoetertenHansvandenBerg

•Competentiegerichtcoachen(vervolg) 11en12maart ElaineToes

•Authentiekleiderschap(Nieuw!) 15en16maart MagdaSnijdersenRuuddeSain

•Effectiefenefficiëntvergaderen 16maart TomRoetert

•Eenbredeschool:waaromzoudenwijdaaraanbouwen? 17maart ElaineToes

•MinileergangMiddenmanagement(vervolg) 17maart BobRavelli

•Toekomstgerichtleiderschapineenlerendeschool(vervolg) 22maart WielBotterweckenBobRavelli

April2010

Opleiding/training Data Trainer/adviseur

•Coachenvoorendoorschoolleiders(Nieuw!) 6en7april ElaineToesenTomRoetert

•Opwegnaarexcellentschoolleiderschap(vervolg) 8en9april RuuddeSain

•HumanDynamicsTeachertraining(start) 8en9april ElaineToes

•Gesprekstechniekenvanuitmoedenbetrokkenheid(vervolg) 9en15april MagdaSnijders

•MinileergangMiddenmanagement(vervolg) 14april BobRavelli

•Toekomstgerichtleiderschapineenlerendeschool(vervolg) 19april WielBotterweckenBobRavelli

•Authentiekleiderschap(Nieuw!) 22april MagdaSnijdersenRuuddeSain

•Meesterlijkcoachen 22en23april ElaineToes

(ondervoorbehoud)

Bijzonderetraining|Nieuw!

Authentiek leiderschapVooralleleidinggevendendiehunleiderschapenwelzijn–inrelax-

teenstressvolleomstandigheden–onderdeloepwillennemen.U

gaatopzoeknaaruwauthenticiteitenhoeuoverkomtopanderen.

Metboeiendegastsprekers(filosoof,neurowetenschappergespeci-

aliseerdingenderverschillen)engroeps-enindividueleopdrachten

onderbijzondereomstandigheden:indesauna(metbadkleding),

fietsendopeentandem,metpaarden(dezeextremegevoelsdieren

‘spiegelen’uweigengedragenhouding),tijdenseendialoog-diner

endiner‘filosofiek’enmetbehulpvantai chi.

Doelgroep:leidinggevendeninpoenvo,metnamevancomplexe

Organisaties(meerschoolseenbovenschoolsmanagers,algemeen

directeuren)

Data:15en16maart(tweedaagsemetovernachting)en22april

Uitvoering:MagdaSnijdersenRuuddeSain

Kosten:ledent3.595/niet-ledent3.895

Informatie en inschrijven:www.avs.nl/professionalisering/

schoolforleadership/cursusaanbod20092010(Persoonlijkleider-

schap)[email protected]

Raadpleegvoorinhoudelijkeomschrijvingen,overigeopleidingenentrainingen,maatwerkenmeerinformatiedeAVSProfessionaliseringsgids2009/2010ofkijkopwww.avs.nl/professionalisering/schoolforleadership/[email protected]

46

Opleiding

Leidinggeven aan bovenschoolse en complexe organisaties

Tweedaagsemetterugkomdag

Timemanagement

Eendaagse

Een brede school: waarom zouden wij daaraan bouwen?

Leidinggevenaanbovenschoolseen/ofcomplexeorganisaties

vraagteenmaniervansturingenleidingwaarbijmeerafstandtot

deuitvoeringvandeorganisatienodigis.Hetvraagtomeenlange

termijnvisie,omstrategischdenkenenhandelenenomsturenop

afstand.Dezeopleidingvergrootuwstrategischdenkvermogen.

Deopleidingrichtzichopzoweluwpersoonlijkeprofessionelegroei

alsophetontwikkelenvanmanagementcompetentiesenkennisdie

unodigheeftvoorhetaansturenvancomplexeorganisaties.Uleert

anderstekijkennaarorganisaties,vanuitmeerdereinvalshoeken.

Bijvoorbeeldhetopafstandsturenvanorganisatieprocessen,stu-

renmetgeldensturenopkwaliteit.

Ookiserveelaandachtvoorhoeualsleidinggevendendeimplica-

tiesvanexterneontwikkelingenkanvertalennaaruweigenorga-

nisatie.Enhoeukritischdientteblijventenaanzienvanactuele

ontwikkelingenentrends.Ukrijgtondermeerinstrumentarium

aangereiktomeffectievertewerkenaanstrategieontwikkeling,aan

veranderprocessenenaanstrategischbeleid.

Duurvandeopleidingisanderhalfjaar,inclusiefzelfstudie,

waaronderintervisieenvisitatie.Hijbevateenstartdag,negen

tweedaagsen,eeneendaagseeneenslotdag(exclusiefintake,

intervisiegroepenafstudeeropdracht).

Doelgroep:(startende)bovenschoolsenbestuursmanagers,

schoolleidersmetambitieom‘bovenschools’tewerken,clusterof

meerschoolsedirecteurenenschoolleidersvancomplexereorgani-

saties,zoalsbredescholenenspeciaalonderwijs.

Data:startinapril2010;afsluitingnovember2011

Uitvoering:ThelmaSweijen,andereervarentrainers/adviseursvan

deAVSengastdocenten.

Kosten:detotaleopleidingbedraagtvoorledent11.450enniet-

ledent11.950(tebetalenindrietermijnen).Bijinschrijvingvan

meerderecollega’svanuitéénbestuuriseenkortingsregeling

mogelijk.

Informatie en inschrijven:www.avs.nl/professionali-

sering/schoolforleadership/cursusaanbod20092010of

[email protected]

Meer informatie:ThelmaSweijen,030-2361010of06-19076465,

[email protected]

Indezetrainingoefentumethetstellenvanprioriteitenenhet

realiserenvanhaalbaredoelenenplannen,omopeenontspannen

eneffectievemanieromtekunnengaanmetuwbeschikbaretijdin

relatietotuwfunctie.Ukrijgtinzichtindeblokkadesdieuhinderen

inuweigentimemanagementenformuleertuweigenoplossingen.

Doelgroep:iedereleidinggevendediemettijd(sdruk)wilomgaan

endaarmeehettotalefunctionerenwilverbeteren.

Data:2en3maart,terugkomdagop14mei

Uitvoering:MagdaSnijders

Kosten:ledent1.150/niet-ledent1.350(inclusiefterugkomdag)

Informatie en inschrijven:www.avs.nl/professionali-

sering/schoolforleadership/cursusaanbod20092010of

[email protected]

Tijdensdezeactievedagkunnendeelnemerselkaarinspirerendoor

uitwisselingvanervaringen.Ditgebeurtmetbehulpvaneenwerk-

vormomdeelnemerstehelpendeverschillendevisie-elementenop

debredeschoolterangschikkennaareenschooleigenprofiel;een

krachtenveldanalyse;achtergronden,ontwikkelingenenprofielen

vanbredescholen;enhetbenoemenvanbelangrijkeindicatoren

voorresultaatgerichtevervolgactiesbijhetstartenvaneenbrede

school(vanuitprojectmatigperspectief ).Beoogdresultaatis

datugeïnspireerdraaktovervisievormingenhetkrachtenveld

vanmogelijkhedenenindicatorenkentomintespelenoplokale

belemmeringen.Deelnemersmakendesgewensteeneersteaanzet

tothetformulerenvanuitgangspuntenoverhetsamenwerken

metandereorganisaties.Hetismogelijkomaansluitendeen

begeleidingstrajecttestartenomuwvisieopdebredeschool

inuwschoolverderteontwikkelenenomtezetteningerichte

activiteiten.

Doelgroep:schoolleidersinhetprimaironderwijsdieaande

startvandebredeschoolstaanengaansamenwerkenmetandere

organisaties.

Datum:17maart

Uitvoering:ElaineToese.a.

Kosten:ledent299/niet-ledent399

Informatie en inschrijven:www.avs.nl/professionalisering/

schoolforleadership/cursusaanbod20092010of

[email protected]


Voor: leerkrachten

Van: De Ambelt, Windesheim OSO en het Steunpunt Autisme

Wanneer: 19 april t/m 23 april

Wat: 2e praktijkweek

Autismespectrumstoornissen (ASS)

Deelnemerskunnenzichverderbekwameninhetwerken

metleerlingenmetASSdoormiddelvanlezingenenpraktijk-

opdrachtenmetleerlingenvandeAmbeltindeleeftijdvan

4tot20jaar.Dethema’sTEACHH(eenautismebegeleidings-

programmawaarmeedeAmbeltwerkt)communicatie,prik-

kelverwerking,spel/vrijetijdenemotieswordenbehandeld.

Dedeelnemerswerkeninkleinegroepjesenontvangen

persoonlijkefeedback.Inschrijven:www.ambelt.nlen

www.oso-windesheim.nl

Voor: onderwijsprofessionals

Van: Stichting van het Onderwijs

Wanneer: 1, 2 en 4 maart

Wat: regiobijeenkomsten

Stichting van het OnderwijsDesocialepartnersrichtenop22maartdeStichtingvan

hetOnderwijsop.Doelvandegratisregiobijeenkomstenis

omsamenmetdeskundigenvandestichtinginoprichting

eenhelderbeeldtekrijgenvanwaterinhetonderwijs

leeft,doorindiscussietegaanmetonderwijsprofessionals.

DestichtingwordtondersteunddoorhetSectorbestuur

Onderwijsarbeidsmarkt(SBO)enhetkenniscentrumCAOPin

DenHaag.Meerinformatie:www.caop.nl

tenslotte _ Voor u geselecteerd

t r a i n i n gp u b l i c at i ew e b s i t ec u r s u sl e s pa k k e tc o n g r e s

r i c h t l i j nc o n f e r e n t i ed i v e r s e nh a n d l e i d i n gs y m p o s i u m

i n f o r m at i eva r i a

voor u geselec teerd

Voor: basisscholen

Van: Stichting Techniek Toernooi

Wanneer: 3 juni, aanmelden t/m 31 maart

Wat: wedstrijd

Techniek Toernooi 2010Welkteambouwtdehoogsteensterkstetorenvanmarshmal-

lowsensatéprikkers?Welkeloopbrugvanrietjeswordthet

hoogstenbezwijktniet?Welkeconstructiekanhetbeste

wateroptillen?Welkebasisschoolbouwteenachtbaan

waarinknikkersprecieséénminuutonderwegzijn?Inhet

NederlandsOpenluchtmuseumteArnhemstrijden250basis-

schoolteamsomdetitel‘BesteTechniekersvanNederland’.

DeelnameaanhetTechniekToernooiisgratis,inclusief

lesbrievenmettips&trucs.Aanmeldenkantotenmet31

maartviawww.techniektoernooi.nl(zieookregionale

satelliettoernooien).

Voor: schoolleiders, bovenschools managers en besturen

Van: Servicecentrum Scholenbouw (SCS)

Wat: handleiding

Een schoolgebouw huren, kan dat?

Eenopvallendetrendisdatscholengebouwengaanhurenbij

woningbouwcorporaties.Hoehethurenvaneenschoolgebouw

inzijnwerkgaat,staatindehandleiding‘Schoolgebouwte

Huur’.Mensenvanuitwoningbouwcorporaties,schoolbestu-

ren,adviesbureausengemeentenwerktenmetSCSaande

handleiding.Hetboekbevatinformatie,eenstappenplanen

rekenmodellenomdirectaandeslagtegaanmetrolverdeling

enhuurprijsberekening.Dezeuitgaveisdeeerstevaneenserie

kennisuitgavenvanSCS.Bestellen:www.scsb.nl

Voor: overblijfkrachten, coördinatoren en directieleden po

Van: IOS (Instituut voor Ontwikkeling van

Schoolkinderopvang)

Wanneer: 14 april

Wat: 11e nationale conferentie

Tussenschoolse opvangMetworkshopsentrainingenaangaandetussen-enbuiten-

schoolseopvang,zoalsDrama,Weerbaarheid,Bewegenof

Overdracht.Ookiserdemogelijkheidommeteenbso-busmee

tegaanenkaneenvestigingvanKinderServiceHotelsworden

bezocht.TijdensdeconferentieinRotterdamisministervan

Landbouw,NatuurenVoedselkwaliteit,GerdaVerburg,als

sprekertegast.www.overblijfconferentie.nl

48

Voor: schoolleiders, bestuurders, bovenschools managers,

ib’ers, ab’ers, taal- en rekencoördinatoren, coördinatoren

WSNS/REC/ZAT en leerkrachten (s)bao en (v)so

Van: PO-Raad/Projectbureau Kwaliteit

Wanneer: 22, 23 en 24 maart 2010

Wat: driedaagse studieconferentie

‘Elke leerling telt’ (Lunteren)OnderdelenuitdeKwaliteitsagendaPO–taal,lezen,rekenen

enopbrengstgerichtwerken–enPassendonderwijsstaan

centraalinCongresHotelDeWereltinLunteren.Binnen

dezethema’sligtdefocusopderolvandeleerkrachtin

deklas,hetonderwijskundigleiderschap,lerenvanelkaar

enhetbestuurlijkkader.Naastpraktijkvoorbeeldenende

ontwikkelingeninhetonderwijskomendaaromookde

bestuurlijkerolendeinvloedvanhetbestuuropschoolont-

wikkelingaanbod.Meerinformatie:www.schoolaanzet.nl,

www.passendonderwijs.nlenwww.conferentielunteren.nl.

Inschrijven:www.deelnameregistratie.nl.Bezoekerskunnen

één,tweeofdriedagendeelnemen.

Voor: ib’ers, bouwcoördinatoren, rekencoördinatoren, rt’ers,

schoolleiders en leerkrachten die rekencoach willen worden

Van: CPS

Wanneer: 1 maart

Wat: conferentie

RekenenDeinteractietussenleerkrachtenleerlingenspeelteencruciale

rolbijlerenrekenen.CPSontwikkeldedeafgelopenjareneen

aanpakwaarindezeinteractiecentraalstaat.Deconferentie

inAmersfoortgaatdieperinopdezeaanpak.Meerinformatie:

www.cpsacademie.nl

Voor: bestuurders en bovenschoolse managers po

Van: Vereniging Nederlandse Gemeenten (VNG)

Wanneer: 24 maart

Wat: seminar

Segregatie in het onderwijsOndermeeroverhetinvoerenvaneencentraalaanmeldpunt,

zoalsdatinNijmegenisgebeurd.Ookgrondwetsartikel23

overdevrijheidvanonderwijskomtaanbod,metbehulpvan

hoogleraaronderwijsrechtPaulZoontjens.DeAmsterdamse

socioloogBowenPaullebespreektinconcertgebouwDe

VereeniginginNijmegendestructuurenontwikkelingbinnen

achterstandswijkeninrelatietotsegregatieinhetonderwijs.

Ziewww.exhem.eu/activities/eop

boekbespreking

co n c urrerend e wa a rd enDat een manager een schaap met vijf poten moet zijn, weten we inmiddels al. Robert E. Quinn geeft in zijn boek ‘Persoonlijk meesterschap in management’ aan dat daar nog een schepje bovenop kan. tekst jannita witten, avs

DepublicatievanQuinnisinteressantvoordemanagerinhetonder-

wijs.Juistdoorallemaatschappelijkeontwikkelingendievaninvloed

zijnophetonderwijsendeschool,hettoenemendbeleidsvoerend

vermogen,hetgevraagdeondernemerschapentegelijkertijdde

balanszoekentussendezedimensiesenstabiliteit,interneproces-

senenhetbindenenhetboeienvanmensenvoorjeorganisatie,is

letterlijk‘meesterschap’vandeschoolleiderergbelangrijk.

Quinnsteltinzijnboekdetraditionelemanagementmodellenaan

dekaak.Erzijnveelmodellendievanuiteenzijdigheidenstatisch

perspectiefdewerkelijkheidbenaderen.Quinndaarentegenbena-

dertdewerkelijkheidvanmanagersvanuitverschillende,metelkaar

concurrerendeperspectieven.Zoontwikkeldehijhetzogenoemde

‘concurrerendewaardenmodel’.Hetmodelheeftvierkwadranten.

Deverticaleasgaatvanflexibiliteitnaarbeheersing,dehorizontale

asvanexternegerichtheidnaarinternegerichtheid.Elkkwadrant

vertegenwoordigteenmodelvandeorganisatietheorie:

• opensysteemmodel:metwaardenalsinnovatie,gerichtheidop

verandering,groeiendeverwervingvanmiddelen;

• human relationmodel:metwaardenalssamenhang,moreelende

ontwikkelingvanhuman resources;

• internprocesmodel:staatvoorcontrole,communicatie,stabiliteit

enorde;

• rationeeldoelmodel:metwaardenalsplanning,hetstellenvan

doelen,productiviteitenefficiency.

DekrachtvanhetconcurrerendewaardenmodelvanQuinnisdatde

waardenzichineersteinstantielijkentegentespreken.Demanager

denktenhandeltvanuiteenbepaaldevoorkeursstijlofvoorkeur-

sperceptie,waarbijhetmoeilijkisomdezestijlaantepassenaan

bijvoorbeeldhetstadiumwaarineenorganisatiezichbevindtofaan

veranderendeomstandigheden.Dekrachtvaneen‘meestermana-

ger’schuiltjuistinhetuitstijgenbovendevoorkeursstijlenvanuit

ervaringofzelfonderzoekdiekwadrantenteontwikkelendienogniet

sterkvertegenwoordigdzijn.Eenvanderodedradeninhetboekis

datdezeontwikkelinggeenlinearprocesis,waarinvooraftedefini-

ërenstappenwordengezet,maareenontwikkelingvanmensendie

doorschade,teleurstellingenvooralvanuithethartwordtgemaakt.

Hetconcurrerendewaardenmodelkanookalsdiagnose-instrument

oporganisatieniveauwordeningezet.

Persoonlijkmeesterschapinmanagement,

voorbijrationeelmanagement,RobertE.Quinn,

AcademicServiceSchoonhoven,maart1998,

ISBN9052614423.AVS-ledenkunnenditboek

totenmetmediojunimet10procentkorting

bestellenviawww.onderwijsuitgaven.nl.

Kortingscode:AVSKP0210.Alleeerderverschenen

boekbesprekingenzijnterugtevindenopwww.avs.nl/

nieuwsenagenda/kaderprimair/boekbesprekingen.


adve

rten

tie

50

adve

rten

tie


adve

rten

tie

52

adve

rten

tie

Gezocht:directeur Montessorischool Landsmeer

twee directeuren in Groningen

veelzijdige directeur met visie in Tilburg

inspirerende directeur in Gelderland

Kijk voor deze en andere vacatures opwww.werkeninhetprimaironderwijs.nl.

U plaatst uw advertentie al vanaf 75 euro per maand!

www.werkeninhetprimaironderwijs.nl

Dé vacaturesite van de AVS

Op zoek naar een nieuwe collega?

De Algemene Vereniging Schoolleiders (AVS) is de actieve belangen- en beroepsorganisatie voor alle

leidinggevenden in het basis-, voortgezet en speciaal onderwijs. Voor meer dan 5.400 schoolleiders,

bovenschools managers, adjunct-directeuren en locatieleiders verzorgen we belangenbehartiging,

landelijke vertegenwoordiging, juridische hulp, beroepsondersteuning, scholing, collegiale

netwerken en actueel en betrouwbaar vaknieuws.

Goede scholen hebben altijd één ding gemeen: een goede leidinggevende.

goed onderwijs door goed management

postadres Postbus 1003 3500 BA Utrecht telefoon 030 2361010 fax 030 2361036 e-mail [email protected] internet www.avs.nl

19 maart 2010… het 15e AVS-congres!

Leiderschap in Lage LandenVanuit realisme, borging & reflectie, idealisme en inspiratie

Een congres zoals u dat van de AVS gewend bent: de hele dag relevante informatie, verdieping en netwerken met collega’s.Dit jaar de 15e editie: dat betekent extra feest!

Meer informatie en inschrijven: www.avs.nl/congres2010Zie ook pagina 26 van deze Kader Primair.

Wat van de dingen die u nu doet zou u blijven doen, als u zou weten wat u straks gaat doen? Laat u zich leiden door visie, inspiratie, idealisme? Of staat u met de voeten op de grond en wilt u vooral niet te snel een droom najagen? Kunt u in het dagelijkse leidinggeven een toekomstvisie verwerken, of heeft u uw handen vol aan het managen van de dagelijkse dingen?

Documents

Kader Primair - Amazon Web Services · Staatssecretaris Dijksma van Onderwijs opent 19 maart aanstaande het 15e AVS-congres. Door een deel van de opening voor haar rekening te nemen,