ไกแสง :ไกเสยงทายตวแรกในต านานปรมปราของชนชาตไท Kai Saeng : The First Augury Chicken in Tai Myth

สกญญา สจฉายา คณะอกษรศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย

บทคดยอ บทความนมวตถประสงคเพอสบคนรองรอยของไกตวแรกทบนทกไวในต านานปรมปราของชนชาตไท จากการศกษาพบวากลมชาตพนธไททสบทอดวฒนธรรมรวมกบอาณาจกรเมองเมาหรอมาว หลวง อนไดแก กลมไทใหญ กลมไทอาหม และไทเหนอเปนกลมทมต านานปรมปราและพงศาวดารบนทกเปนลายลกษณอกษรเกยวกบไกตวแรก ทมชอวา ไกแสง หรอไกแสงฟา และพธกรรมกรรมการเสยงทายกระดกไกเหมอนกน การตความต านานท าใหไดเหนความส าคญของไกเสยงทายในฐานะสญลกษณของอ านาจและปญญา โดยเฉพาะต าราท านายกระดกไกซงมลกษณะเปนอกษรภาพเชนเดยวกบต าราโหราศาสตรอนๆของคนไท กระดกขาไกจงอาจเปนตวอกษรไทโบราณรนแรกซงเปนอกษรภาพเชนเดยวกบอกษรจนกเปนได

Abstract

The objective of this article is to trace back the first chicken in the Tai’s myths of creation . The researcher found that Tai people who descended from The Mao Luang Kingdom have some myths about the first augury chicken Kai Saeng or Kai Saeng Fa and used to practice chicken bone divination ritual which was transmitted from Tai ancient beliefs. The interpretation of these myths show the importance of these augury chickens as the symbol of power and wisdom. Especially the scripts of chicken leg bone divination consists of pictographs, in the same manner as other Tai’s horoscopic scripts. Thus, chicken leg bones may represent the first Tai pictographic alphabets in the same manner of Chinese alphabets.

ไกแสง :ไกเสยงทายตวแรกในต านานปรมปราของชนชาตไท สกญญา สจฉายา

วารสารวชาการ มนษยศาสตรและสงคมศาสตร

278

[เลอกวนท]

ความเปนมา กลมชาตพนธหลายกลมในบรเวณตอนใตของจน ตะวนออกเฉยงเหนอของอนเดยและเอเชยตะวนออกเฉยงใตม

การใชไกในพธกรรมเซนสงเวยบชา (chicken sacrifice) และพธกรรมเสยงทาย (divination) ดงท บ. เจ. เทอรเวล (B.J. Terweil) ไดกลาวถง วธการทานายดวยการเสยงทายทกลมชาตพนธตางๆใชในการสงเกตอวยวะสวนตางๆของไก วธแรก ดตบ (ชาวไทอาหมในอนเดย ชาวไทคายางในพมา ชาวลาว ชาวกาสในอนเดย ชาวอาขา) วธทสอง ดกระดกลน (ชาวไทอาหม ชาวไทยอสาน ชาวไทยสยาม ชาวลาว ชาวละห ชาวขม ชาวมง ชาวเขมร) วธทสาม ดกระดกคาง (ชาวมง ชาวจน ชาวลาว ชาวไทยอสาน) วธทส ดหวไก (ชาวมง) วธทหา ดตนไก (ชาวมง ชาวเขมร ชาวไทเมองและไทแดง ในเวยดนาม) วธท หก ดเสนในตาไก (ชาวเขมร) และวธสดทาย ดรในกระดกขาไก (ชาวไทอาหมในอนเดย ชาวไทเหนอในยนนาน ชาวจวง ในจน ชาวอาขา ชาวละห ชาวผนอย ชาวมง ชาวเกาะไหหลา ชาวจน) 1 และ สวรรณา เกรยงไกรเพชร 2 พบวาในแขวงเซกอง ประเทศลาวซงมกลมชาตพนธทพดภาษาตระกลมอญ-เขมร 13 ชนเผา กมการใชอวยวะสวนตางๆของไกในการเสยงทายเชนเดยวกน ดงพบวา เผาตะเรยง เผาเงะ เผาละเวน เผาอารกทานายจากการดไสไก เผาตะรว เผาเงะ เผาฮารก เผาสวยดคางไก เผาดกกงดหลอดคอไก เผาเงะดหวไกและเลอดไก และเผากะเซงดเลอดไก

จากงานวจยใน โครงการ Human-Chicken Multi- relationships Research Project (HCMR) ทจงหวดเชยงราย ผเขยนพบวากลมชาตพนธตางๆทจงหวดเชยงราย ไดแก มง ละห เยา ลอ ลวะ ไทใหญกใชไกในพธกรรมเสยงทายเชนเดยวกน โดยเฉพาะ กลมชาตพนธอาขา เปนชาวภเขาทมการฆาไกในพธกรรมมากทสด ชาวอาขาใชวธการเสยงทายกระดกขาไก ดหวไกและดตบกอนออกเดนทาง หรอในการแสวงหาคาตอบทตองการจากบรรพบรษ ในการหาสถานทต งหมบานหรอในการสรางบาน หรอหาทฝงศพ ชาวอาขาจะใชวธการโยนไขเพอดทศทางจากไขแดง 3 การเสยงทายดวยวธการตางๆน การดตาแหนงของรในกระดกขาไกเปนการเสยงทายทพบทงในกลมชาตพนธอาขา ละห เยา ลวะ ลอ ไทใหญทอยทจงหวดเชยงรายในปจจบน แตสวนใหญเปนเพยงคาบอกเลาถงวธการทา ทปฏบตสบทอดตอกนมาจากบรรพบรษ ทบานหวยนาขน อาเภอแมฟาหลวง จงหวดเชยงราย เปนหมบานทมพธกรรมเสยงทายกระดกไก ทง กลมไทลอ ท

1 Terweil, B.J. The Tai of Assam and ancient Tai Ritual. Vol. 2 Sacrifices and Time – reckoning.

(Gaya : Centre for south East Asian Studies ,1981), pp.65- 120. 2 สวรรณา เกรยงไกรเพชร, ๑๓ เผาในลาวตอนใต : วถชวตและวฒนธรรม .( กรงเทพฯ : โครงการวจยภาษา

และวฒนธรรมของชนเผาในสาธารณรฐประชาธปไตยประชาชนลาว,2544 ),หนา 32-512.

โครงการ HCMR เปนโครงการวจยรวมไทย-ญป น ด าเนนการมาตงแตปพ.ศ.2547 เปนโครงการวจยเชงสหสาขาวชา ประกอบดวยการวจยทางมนษยศาสตร ทางชววทยา ทางนเวศวฒนธรรม ทางเศรษฐศาสตร และทาง GIS เกบขอมลในพนทจงหวดเชยงรายและเชยงใหม ผวจยและคณะรบผดชอบดานมนษยศาสตรโดยศกษาไกของกลมชาตพนธตางๆในแนวทางคตชนวทยา

3Sukanya Sujachaya and Chomnard Sithisarn, . “ Significance and Role of the Chicken in the Akha Worldview” in MANUSYA : Journal of Humanities No.9(2005):69-70.

ไกแสง :ไกเสยงทายตวแรกในต านานปรมปราของชนชาตไท สกญญา สจฉายา

วารสารวชาการ มนษยศาสตรและสงคมศาสตร

279

[เลอกวนท]

อพยพมาจากสบสองปนนา และ กลมลวะ ทอพยพมาจากเมองแช สบสองปนนาเมอ 30 กวาปมาแลว แตปรากฏวากลมลวะเปนกลมเดยวเทานน ทมตาราทานายกระดกไกพรอมภาพประกอบ 160 แบบ 4 แตเนองจากตาราดงกลาวบนทกไวดวยอกษรตวธรรมลานนาแตใชคาภาษาลวะเพราะลวะไมมภาษาตวเขยน จงอาจเปนไปไดทกลมลวะจะรบตารานมาจากกลมชาตพนธไท กลมชาตพนธไทเปนกลมชาตพนธทมการบนทกเรองการเสยงทายไกไวในวรรณกรรมทเปนลายลกษณอกษร ทงทอยในตานานปรมปรา พงศาวดาร และวรรณคด เชน กลมไทอาหม นอกจากจะมการเสยงทายกระดกไกเปนธรรมเนยมปฏบตททาตอเนองกนมา ยงมการบนทกไวในตานานปรมปราและพงศาวดารทเรยกวา บราญจ ในตาราเลมเลกทเรยกวา สญจ5 และตาราทานายกระดกไกตนฉบบลายมอเขยนหลายฉบบอยในตระกลนกบวชหรอหมอหลวง6 เรณ วชาศลป แสดงความเหนไววา หนงสอกระดกไกของไทอาหมเปนเอกสารชนตนทแสดงใหเหนความเชอดงเดมเกยวกบการท านายเหตการณและโชคชะตาและเปนสวนส าคญส าหรบการพจารณาตดสนใจ ในประวตศาสตรของชาวไทอาหมมการบนทกไววามการทานายดวยกระดกไกในกรณตางๆทเจาฟาไมสามารถตดสนใจได เชน การศก เพอหาวนยกทพหรอเลอกวธการรบ การตงเวยง เพอเสยงทายวาสถานทนนๆเหมาะสมในการตงเวยงหรอไม การเลอกทอย เพอใชเปนขอยตในกรณทลงเลวาไปอยเมองใด การสรางความสงบในกรณททบานเมองระสาระสาย นอกจากนยงใชทานายโชคชะตาของเจาฟาหลงพธราชาภเษก พงศาวดารอาหมไดบนทกพธดกระดกไกครงสดทายในสมยเจาเสอหงฟาหรอพระเจากมเลศวรสงห พ.ศ. 2343 หลงจากนนกคอยๆเสอมความนยมลงเมอเปลยนศาสนาเปนฮนด7 ตารากระดกไก หรอ เผไก ของชาวอาหมฉบบทเรณกลาวถงมจานวนแผนภาพ 132 ภาพ เขยนดวยอกษรและภาษาไทอาหม

ชาวไทพาเก หรอไทผาแกเดมมถนฐานอยในเมองกองและทราบลมชนตะวนในประเทศพมา ตอมาไดอพยพลภยเขาไปอยในแควนอสสม ประเทศอนเดยเมอประมาณพ.ศ.2303 กมตารากระดกไก เรยกวา เผไกหลวงฟา เขยนดวบภาษาและอกษรไทพาเก ซงมลกษณะคลายอกษรไท(ใหญ) เปนสวนหนงของตาราโหราศาสตร มแผนภาพกระดกไก 59

4 รายละเอยดด พลวฒ ประพฒนทอง.” ต าราการท านายดวยกระดกไก บานหวยน าขน อ าเภอแมฟาหลวง

จงหวดเชยงราย” .ใน ความสมพนธระหวางมนษยกบไกจากพธกรรมและคตความเชอในกลมชาตพนธ จงหวด

เชยงราย.( เชยงราย :โครงการจดตงพพธภณฑอารยธรรมลมน าโขง ส านกวชาศลปศาสตร มหาวทยาลยแมฟาหลวง,2549 ) หนา 25-59. 5 Terwiel, B.J. The Tai of Assam and Ancient Tai Ritual, pp.57.

6 Gogoi, Puspadhar. Tai of North –East India. ( Dhemaji –Assam : Chumpra Printers and

Publications Pvt.Ltd.,1996) , pp.40. 7 เรณ วชาศลป “ การท านายกระดกไกของคนไทยบางกลม” เอกสารประกอบการสมมนาเรอง คนไทยนอก

ประเทศ พรมแดนความร จดโดยสมาคมประวตศาสตร มหาวทยาลยเกษตรศาสตร 2532 , หนา 97-98.

ไกแสง :ไกเสยงทายตวแรกในต านานปรมปราของชนชาตไท สกญญา สจฉายา

วารสารวชาการ มนษยศาสตรและสงคมศาสตร

280

[เลอกวนท]

ภาพ8 เชนเดยวกนชาวไทลอในสบสองปนนากม พบหมอดกไก พมพดวยอกษรไทลอแบบเกาซงเปนอกษรแบบอกษรธรรมลานนา มคาทานายพรอมแผนภาพกระดกไก 112 ภาพ9

กลมไทลาว มบนทกพธการเสยงทายกระดกไกไวในวรรณคดเรอง ทาวฮงทาวเจอง ของลานชาง ตอนททาวซงแตงคนไปเชญทาวฮงมาชวยปองกนเมองจากทาวกวาชาวแกว ไดมการเลยงผดาและนาหมอไกมาเสยงทายกระดกไก เสยงหลายครงกได ‚มงฟ‛ จงทานายวาการรบจะยดเยอแตขาศกจะไมสามารถตเขาเมองได ดงความวา

จดปาวใหหมอไก มาพลน เฮาจก ปองตวดดวนถอง เถงดา... ........ เจากลาวแลวหมอทอด ประสทธด เลยทวายตดกากยา ยงหมน ตวน เฮยกชอมงฟเบอง เฮาสง สมฮาก ดทอ เขาะขอดเขาเชยงลาน อยแขง ชอบแลว จกเลาซาหลายพากย ฤๅควร แลซาม หมอก แถลงโดยเดมปคร จาเจา หาญท แกวกวนฮอนฮมเฮา นานหนอย อนจก เขาลวงชนเชยงลาน เบาถอง 10 เรณ วชาศลปยงไดอางองระบวา ไทจวง มบนทกไววาเคยมการทานายกระดกไก 18 แบบ กลมไทยวน ในลานนา

แมจะไมมการทาแลวในปจจบน แตมรองรอยพธกรรมนในวรรณกรรมคาวซอเรอง “เจาสวตร” ตอนทกลาวถงพญาอาทตยใหหมอโหรามาทานายดวงชะตาเจาสวตร ตอจากนนกใหหมอดกไกมาทานายซาอก หมอไกถอกระดกไกแหงมาแชนาแลวเอาไมแหลมปกในรกระดก ทาถง 5 ครง ดงความวา ‚ ...ไดไกมนตผาบฟา มนผอไกตวน โชคไดรวมสอง เปนเพอนฟมฟอง เหมอนมแลว

เจา แถมสองตว หมอจงไขเขา บอกเกาเลาบงบาย ไกตวน สะตอนตากหงาย เหมอนพระองคนาย จงมอมมวยหนา แถมสามตว เถงสเถงหา วามงดนฟาราชโรงคา หากกวนมาดจา บไจกาเสยแหล โชคใหญแทหากหลายทาง ลลาภลวน ชงถวนหลายปาง ประหมาณบมโขงขวางเขตใต จกเผยบเตยมองค เหมอนหาบได ปนฟาโลกชมพ

8 เรองเดยวกน,หนา 101-102. 9เรองเดยวกน ,หนา 105. 10สจตต วงษเทศ (บ.ก.) ทาวฮงทาวเจอง มหากาพยแหงอษาคเนย ( กรงเทพฯ : มตชน, 2548), หนา 163-

164.

ไกแสง :ไกเสยงทายตวแรกในต านานปรมปราของชนชาตไท สกญญา สจฉายา

วารสารวชาการ มนษยศาสตรและสงคมศาสตร

281

[เลอกวนท]

ไกชมน กอยฟงเตอะส สบมาแตคร เคยทากนได ...‛11 และไดตงขอสงเกตวา การท านายหรอเสยงไกนนเปนทนยมแพรหลายในหมคนไทกลมตางๆนอกประเทศไทย

มากกวาคนไทยสยาม จงมความเหนวาความเชอและพธกรรมนเปนความเชอดงเดมของคนไทโบราณกอนทจะแยกยายไปอยในทตางๆ 12

ผเขยนพบวาในตานานปรมปราของคนไทบางกลมมความสอดคลองกบขอสงเกตทเรณตงไว บทความนจงตองการนาเสนอเรองของไกเสยงทายตวแรกทปรากฏในตานานปรมปราของชนชาตไทและเสนอมมมองในการตความตานาน ไกเสยงทายตวแรกในต านานปรมปราของชนชาตไท แมวาคนไทหลายกลมจะมการใชไกในการเสยงทาย แตกมเพยงกลมไททสบทอดวฒนธรรมจากอาณาจกรเมองเมา อนไดแก กลมไทใหญ กลมไทอาหม และไทเหนอ ทมเรองของไกเสยงทายตวแรกอยในตานานปรมปรา

นกวชาการจนเชอวา อาณาจกรเมองเมากอตงขนราวปค.ศ.568 (พ.ศ.1111) ทางภาคตะวนตกของยนนานและแถบไคหนาน ทางภาคใตของยนนาน โดยสบทอดมาจากอาณาจกรเตยนเยว ซงเปนบรรพบรษของชาวไทใหญในเขตยนนานและไทใหญในพมา ในตานานของไทใหญ มกเรยกวา เมองหมอกขาวเมาหลวง อาณาจกรเมองเมา เมองโกสมพ 13 เมงโหลงหมอกขาวโกจ าป14 หลงจากอาณาจกรหนานเจาลมสลายในครสตศตวรรษท 13 อาณาจกรเมองเมาหลวงไดขนมาแทนทและไดขยายอาณาเขตเขาไปในดนแดนทางตอนเหนอของพมา และเขาสลมแมนาพรหมบตรในแควนอสสมของอนเดยในสมยของเจาหลวงเสอขานฟา(ค.ศ.1311-1364, พ.ศ.1854-1907)15

เอกสารจนไดใหความรวาชนเผาไทมอาณาจกรทเขมแขงทางการปกครองและมวฒนธรรมของตนมาชานานกอนทชาวฮนจะรกลงมาทางใตโดยเฉพาะในปลายราชวงศหมง เมอราชสานกจนไดโคนราชวงศเสอของอาณาจกรเมองเมาหลวงลงไดในปค.ศ.1448, พ.ศ.1991 หลงจากทาสงครามปราบปรามถง 3 ครง

11 เรณ วชาศลป, เรองเดยวกน, หนา 92. 12 เรองเดยวกน, หนา 110. 13 หวง ฮย คน, “ การคนควาเกยวกบอาณาจกร “สยาม- ไตโบราณ” แปลโดย รสสคนธ ขนธนะภา จาก A

Research on Ancient “ Siam – Dai” Kingdoms. ใน รวมบทความทางประวตศาสตร 10 (กมภาพนธ) 2537 : 148 – 157.

14 บรรจบ พนธเมธา “ ต านานเมองเมาฉบบไตพาเก” ใน ยนนาน สมเดจพระเจาพนางเธอ เจาฟากลยาณวฒนา ทรงรวบรวม.( กรงเทพ: วฒนาพานช, 2529), หนา 219.

15 สมพงศ วทยศกดพนธ,ประวตศาสตรไทใหญ. (กรงเทพ : สรางสรรค ,2544), หนา 117-122.

ไกแสง :ไกเสยงทายตวแรกในต านานปรมปราของชนชาตไท สกญญา สจฉายา

วารสารวชาการ มนษยศาสตรและสงคมศาสตร

282

[เลอกวนท]

ไทใหญ เปนกลมชาตพนธทพดภาษาถนตระกลไทซงกระจายอยในลมแมนา 3 แหง ไดแก แมนาคงหรอสาละวน แมนาแกวหรออรวด และแมนาดาวผหรอพรหมบตร ซงปจจบนแบงแยกกนดวยพรมแดนของประเทศจน พมาและอนเดย ทกกลมเรยกตวเอง ไท เชน ไทพาเก ไทคาต ไทอายตอน ไทอาหม ไทเมองขอน ไทเมองลา ฯลฯ เรยกภาษาทใชวา ค าไท และเรยกถนทอยของตนวา เมองไท ประวตศาสตรของชนชาตไทใหญเขยนขนจากตานานบอกเลาผสม กบบนทกประวตเมอง (เครอเมอง) หรอประวตราชวงศ (เครอเรอน) ของแตละเมอง16 บนทกดวยภาษาและอกษรไทใหญ ไดแก พงศาวดารเมองเมาหลวง ต านานเมองเมาฉบบพาเก พงศาวดารดารไทใหญฉบบเมองไหย (พนเมองไหย) พนแสนหว พงศาวดารเมองไท(เครอเมองกเมอง) เปนตน

ไทอาหม เปนกลมไทใหญทเคลอนยายอาณาจกรเมองมาวหลวงไปอยในรฐอสสมประเทศอนเดยตงแตพทธศตวรรษท 18 มตานานเกาแกตงแตสรางโลกบนทกเปนอกษรไทอาหม ไดแก พนกอเมอง ลกกอเมอง เผหลวง เลงดอนเจาฟาแผดขวานค า และ อาหมบราณจ17 เรณ วชาศลป แสดงความเหนวาชาวไทอาหมนาจะมตวอกษรใชกอนจะเขาไปตงอาณาจกรไทในอสสม สวนหนงสอบราณจ คอ หนงสอประเภทพงศาวดาร18

ไทเหนอ เปนกลมไทใหญในจน ชาวไทใหญในพมาเรยกวา ชาวไทแข อยหนาแนนบรเวณลมแมนาเมา ฝ งจนในจงหวดใตคง จงหวดเปาซาน จงหวดหลนชางและเขตจงหวดซอเหมา เชน ไทเมองขอน ไทเมองเมา ไทเมองลา ไทเมองกงมา เปนตน 19 ชาวไทเหนอมเอกสารประวตศาสตรในตอนตนรวมกนกบไทใหญในพมา อกษรของชาวไทเหนอรนเกามความเกากวา เอกสารตวเขยนของชาวไทใหญในพมา 20

ตานานปรมปราทนามาศกษาเดมคงเปนคาบอกเลา ตอมาจงไดมการบนทกเปนลายลกษณอกษรเปนหนงสอพงศาวดาร ในการศกษาผเขยนไดใชเอกสารฉบบทแปลเปนภาษาไทยแลว มทงหมด 7 สานวน เปนเรองของกลมไทใหญในรฐชาน 3 สานวน ไดแก พงศาวดารไทยใหญ ฉบบของ N.Elias พงศาวดารเมองมาว ส านวนนายบญชวย ศรสวสด ต านานเมองเมาฉบบไตพาเกส านวนคณบรรจบ พนธเมธา เรองของกลมไทอาหม 3 สานวน ต านานอาหมในอาหมบรญช สานวนคณบรรจบ พนธเมธา อาหมบรญจ ของ G.L.Barua แปลในชอ ประวตศาสตรอาหม อาหมบรญจ ฉบบ British Library แปลในชอ พงศาวดารไทอาหม และกลมไทเหนอ 1 สานวน คอ เครอเมองกเมอง มรายละเอยดสรปไดดงน

16 เรองเดยวกน.หนา 55. 17 รณ เลศเลอมใส . ฟา ขวญ เมอง จกรวาลทศนดงเดมของไท ศกษาจากคมภรโบราณไทอาหม

(กรงเทพ : โครงการวถทรรศน, 2544), หนา 29-31. 18 เรณ วชาศลป . พงศาวดารไทอาหม เลม 1. ( กรงเทพ : บรษทอมรนทรพรนตงฯ, 2539),หนา 1. 19 สมพงศ วทยศกดพนธ ,เรองเดยวกน, หนา 273. 20 เรองเดยวกน, หนา 119.

ไกแสง :ไกเสยงทายตวแรกในต านานปรมปราของชนชาตไท สกญญา สจฉายา

วารสารวชาการ มนษยศาสตรและสงคมศาสตร

283

[เลอกวนท]

เรองท 1 พงศาวดารไทยใหญ ฉบบของ N.Elias พมพขนทกลกตตาในปพ.ศ.2419 กรมพระนราธปประพนธพงศ แปลเปนภาษาไทย จดพมพโดยองคการคาของครสภา เมอปพ.ศ.2505 เปนหนงสอเลมเลก 2 เลม เรองเกยวกบไกเสยงทายอยในตอนตนของเลมท 1 21 มความโดยยอวา

ในปพ.ศ.1111 ขนตงคาแหงเมองสวรรคสงลกชายสองคน ขนล –ขนไล พรอม โหราจารย ชอขนตน ขนพน ไตสะพานทองคาลงมายงลมแมนาเมา

ขนตงค ามอบไก 1 ตว มด 1 เลม ใหโอรสทงสองและสงวาเมอลงไปถง โลกมนษยใหฆาไกดวยมดเลมนนแลวสงขนมาถวายทนท และสงใหทงคกนหวไกกอนคอยแบงไกแจกจายใหอ ามาตยและบรวาร

ขนทงสองลมทาตามคาสง ไกและมดจงหายไปขนทงสองมอบใหเจาลองค หรอ เลาว ซงกอนหนานเขามาขอเปนบรวารใหกลบไปเอามดและไกทเมองสวรรค เจาตกานกลบลงมา และบอกวาขนตงคาสงใหสองขนฆาไกและเสวยไกแตเพยง

บางสวน หวไกมอบใหเจาตกานและตาไกมอบใหบรวาร เจาตกานขอรางวลตอบแทน สองขนจงโปรดใหไปครองอาณาจกรมถลา เจาตกานไดกนหวไกจงไดครองมถลาหรอยนนาน ไดสถาปนาเมองแปหรอกแย

หรอแสหลวง (หนองแส)ขนในปพ.ศ.1111 เชอกนวาเจาตกานเปนคนจน เรองท 2 พงศาวดารเมองมาว จากหนงสอ คนไทยในพมา22ของ บญชวย ศรสวสด ไมไดบอกวาไดมาจาก

ทใด มเรองยอวา ขนตงค า เมองสวรรคมอบไก1 ตว มด(ดาบ) 1 เลมใหขนล ขนลายกอนสงลงไปครองเมอง

มาว โดยสงใหใชมดนนฆาไกบชาเทพเจาเมอลงมาถงเมองดนแลว โดยใหสงเวยหวไกแกเทพกอนทจะใหคนอน

สองขนลงมาถงเมองมาวไดรบการตอนรบจากผคนจนลมนกถงคาสงของขนตงคา ไกกบมดจงลอยกลบคนสสวรรค

ตอมาภายหลงนกขนไดจงใชใหเจาเลาวหรอทคา ซงไทอาหมเรยก เจาลงคซงเปนคนรบใชไตบนไดขนไปเอามาให

เจาทคากลบลงมาเลาวาขนตงคาโกรธ สงใหขนลขนลายกนแตตวไก สวนหวไกใหบรวารกนไป ขนทงสองกปฏบตตาม เจาทคาไดลอบกนหวไกจงไดไปครองอาณาจกรเมกถลา (มถลา หรอ

เมองจน) เมอเจาทคาถงแดนจนกไดตงเมองหลวงนามวา กเย (บญชวย สนนษฐานวาวานาจะเปนเมองเจหลวง หรอ แสหลวง)

21นราธปประพนธพงศ, กรมพระ . พงศาวดารไทใหญ เลม 1. (กรงเทพฯ : องคการคาของครสภา,2505) , หนา

99-101. 22บญชวย ศรสวสด. คนไทยในพมา (กรงเทพฯ: โรงพมพรามนทร, 2503), หนา 524.

ไกแสง :ไกเสยงทายตวแรกในต านานปรมปราของชนชาตไท สกญญา สจฉายา

วารสารวชาการ มนษยศาสตรและสงคมศาสตร

284

[เลอกวนท]

เรองท 3 ต านานเมองเมาฉบบไตพาเก 23 ศาสตราจารยคณบรรจบ พนธเมธา ไดจากหม

บานชาวไทพาเกหรอผาแก ใน รฐอสสม อนเดย ไดเขยนเรยบเรยงไวใน หนงสอ ยนนาน สนนษฐานวาไดเคามาจาก อาหมบราณจ ฉบบของ G. Chandra Barua ซงวบรวมขนในป พ.ศ.2473 สรปความไดวา

เมอแรกสรางโลก มแตมนษยกบสตว ยงไมมผปกครองทาใหเกดความยงเหยงเพราะคนแขงแรงขมเหงคนออนแอ จงไมมมนษยอยไดจนแกเฒา

ยาแสงฟาผเรองปญญาสงสารมนษยจงไปเฝาแลงหลอน (เทพผเปนใหญ)พรอมกบเฒาหลาวแข เฒานปนง เฒาหมวกสานและเฒามากาง ขอประทานลกหลานใหลงมาเปนเจาปกครอง

แลงหลอนจงสงสองพนองอายขนล และหงขนไลไตบนไดจากเมองสวรรคลงมายงเมองฮ เมองฮาเพอปกครองและสงสอนคนเมองเตอ-อพา ( เมองใตฟา)หรอเมองลม

คนเมองลมดใจพากนสรางหอถวายใหเจาขนทงสองพานก อายขนลจงใหขนไลไปครองเมองเมา และไดขอใหขนแซวไปครองเมองปอง ละโคยไปครองเมองแข(จน) ไตผาไปครองเมองโยน(ลาว)

แลงหลอนประทานไกแสงฟาหงอนแสงมาใหตวหนง สงใหฆาไกเพอจะไดใชกระดกไกท านายอนาคต

ใหอายขนลกนหวไกพอจะไดปกครองอาณาจกรทงหมด ใหหงขนไลใกนปกเพอจะชวยพปกครองอาณาจกร คอไกมอบใหขนเครอเจาหวศกเพราะตองเฝาดแลบานเมอง ตบไกมอบใหขนฝายขวาเพราะจะตองเกยวของกบปญหาสาคญของบานเมอง กระเพาะไกมอบใหขนฝายซายเพราะจะดแลกจการทวไป ตนไกมอบใหเจาผเจอ-อ หรอคนใชไดกนเพราะเปนผสอขาว ไดยนขาวอะไรตองมารายงานใหร สวนเนอไกมอบใหบรวาร

แลงหลอนยงสอนใหปกครองบานเมองอยางรอบคอบและเปนสข และสอนใหเจาทงสองสอนผคนใหรจกทานาในฤดฝนและในทลม สอนใหปลกพชผลตางๆ

ขนทงสองโฉดเขลาเบาปญญาไดครองอาณาจกรเมองไท และเอาแตแยงชงอานาจ ตอมาขนลสละอาณาจกรมาวใหขนลาย พาบรวารเดนทางไปตงเมองหลวงใหมทางทศตะวนตก

เฉยงใต ใกลแมนาอยนาม คอ เมองกอง เมองยอง บรเวณแมนาชนตะวน อนเปนทอยของชาวลกไต หรอไทคาต เมองจะแกง

เรองท 4 ต านานอาหม ใน อาหมบรญช ฉบบพมพ 24 คณบรรจบ พนธเมธา เรยบเรยงไว ในหนงสอ ยน

นาน ตานานเรองนมตอนตนเหมอนกบตานานเมองเมาของชาวไทพาเก ตางกนทชอเปน ‚ขนลงขนไล‛ และ ‚ แลงดอน‛ เรองมวา

23 บรรจบ พนธเมธา. “ ต านานเมองเมาฉบบไตพาเก” ใน ยนนาน สมเดจพระเจาพนางเธอ เจาฟากลยาณ

วฒนา ทรงรวบรวม.(กรงเทพ: วฒนาพานช, 2529), หนา 220- 221.

ไกแสง :ไกเสยงทายตวแรกในต านานปรมปราของชนชาตไท สกญญา สจฉายา

วารสารวชาการ มนษยศาสตรและสงคมศาสตร

285

[เลอกวนท]

แลงดอนสงขนลงขนไล ลกหลานของแถนค ามายงเมองมนษย พรอมกบใหไกแสงเมองและดาบ

ขนทงสองไตบนไดเหลกลงมาจากสวรรคจนถงเมองลางแลว จงนกไดวาลมดาบกบไกแสงเมอง ละงชาวปาอาสาไตบนไดกลบไปเอามาให และขอรางวลเปนเจาแผนดนเมองแข(เมองจน) ยาแสงฟาสงใหมาบอกวา หามขนทงสองกนกระดกขาไก ละงเปลยนขอความเปนใหขนทงสองและ

พวกเจานายกนเนอกบตบของไก แตหามกนขากบหว หวใหยกใหละงไป ละงจงไดปกครองเมองแข สวนขนทงสองตอมากทะเลาะกน ขนไลตองการเปนพระเจาแผนดน ขน

ลงจงขนไปฟองแลงดอน แลงดอนกรวขนไลและไดสาปแชงวาขนไลและลกหลานจะไมไดครองเมองยนยาว โปรดใหขนลง

ไปครองเมองครมเมองยา เรองท 5 อาหมบรญจ ฉบบของ G. L. Barua ม.จ.ประสบสข สขสวสด แปลใหชอวา

ประวตศาสตรอาหม 25 ผแปลเขยนในคานาวาตนฉบบเขยนบนเปลอกไมซาช (ประสบสข สขสวสด,ม.จ., 2536) ตอนทกลาวถงนอยในบทท 1 และ 2 เนอเรองยอมวา

เลงดอน(พระอนทร) สงใหเจาสงฟาเทพแหงปญญามาเฝา ใหขนหลวงขนหลายลกของสงหเทาเยนไกฟา หลานของเจาดาคากบนางแสงดาวนองสาวของเล

งดอนพรอมกบภภกษลงไปเกดเปนกษตรยเพอใหโลกสงบสข เลงดอนมอบไกแสงเมอง 1 ตวเพอใหใชท านายเหตการณในอนาคตโดยใหสงเกตจากปาก

ไก ไสไกและขาไก สวนเนอไกใหแจกจายใหชาวอาหมกนจะไดมความมงคง

เลงดอนยมอบผาปก 1 ผน และกลอง 2 ใบ เพอใชตเวลาศกประชดเมอง ตแลวจะไดชยชนะ และใหตบอกเทวดาเพอขอฝนยามฝนแลงหรอตเพอใหตะวนฉายแสง

ขนหลวงขนหลายลงมาบนพนโลกทางบนใดเหลก ขนหลวงขนหลายลมเอาไกแสงเมองลงมาดวย ชาวลงกจากเมองปาอาสาขนไปเอามาให แตมขอแมวาจะตองใหไปครองเมองแข (เมองจน) เจาสงฟาสงลงกใหไปบอกขนทงสองวา อยาเอากระดกโคนขาของไกแสงเมองไปใช และใหนา

ดาบมาปกไวกลางบาน ตดกบเสาใกลทประทบ กลองหามนาไปต ยกเวนยามทาสงครามหรอในยญพธบชาเทวดา

24 เรองเดยวกน, หนา 221. 25 ประสบสข สขสวสด, ม.จ. ประวตศาสตรอาหม. (กรงเทพฯ: กรมศลปากร , 2536).

ไกแสง :ไกเสยงทายตวแรกในต านานปรมปราของชนชาตไท สกญญา สจฉายา

วารสารวชาการ มนษยศาสตรและสงคมศาสตร

286

[เลอกวนท]

ลงกแบกไกสวรรคลงมา และโกหกวาเจาสงฟาสงใหขนหลวงขนหลายกนเนอและตบไก หามกนหวไกและขาไกเพราะทกเชาไกจะใชขาเขยขกระจาย จงไมควรกน และสงใหแบงหวไกและปกใหลงก พรอมกบใหประทานแสงดาบใหลงก ใหไปปกครองประเทศทางเหนอ หากทาตามนไดจะไดครองโลก

ทงสองทาตามคาสง เอาไกสวรรคไปในวง ถอดกระดกนองไกออกมาทาความสะอาดแลวนาไปใชในการเสยงทายทานายอนาคต

การทานายครงท 1 ฝายขนหลวงขนหลายจะมความเจรญกาวหนา สวนฝายศตรจะพนาศ การทานายครงท 2 ขนหลวงจะไดเปนผครองอาณาจกรทมอานาจสงสด มชางและทรพยสน

จานวนมหาศาล การทานายครงท 3 ขนหลวงจะไดเปนผครอบครองดนแดนอนกวางใหญ ขณะเดยวกนศตรกจะม

ดนแดนเปนปกแผนเชนเดยวกน การทานายครงท 4 ขนหลวงขนลายจะปกครองบานเมองไดเจรญรงเรอง ตรวจสอบการทานายกระดกไกบนโลกอกครงหนง และมการทานายวา ลงกจะไดเปนเจาผครอง

ดนแดนอนกวางใหญซงจะขยายไปจรดคาบสมทร ขนลายยดอานาจจากพชายโดยใชกลอบาย ขนหลวงกลบขนสวรรคไป ฟองเลงดอน ๆ สาปแชงขนลายและวงศสกล โปรดใหขนหลวงไปครอง

มนครมนหยา

เรองท 6 อาหมบราณจ ฉบบ British Library เรณ วชาศลป ปรวรรต ใหชอวาพงศาวดารไทอาหม เลม 1 26 ตานานตอนสรางโลกนปรากฏอยในเอกสารตนฉบบแผนท 7 หนา 1-10

หลงจากนาทวมโลก ผฟาลงมาปลกนาเตา นาเตาแตกเปนคน ผฟาลงมาใหมหวานพนธคนแตยงไมเตมทกเมอง จงใหเจาผาลานลงมาหวานพนธคนอก

ตอจากนนใหเฒาเลบลงกบเฒาวนแสงลงมาสอนคนบนโลก แลงดอนเจาฟาแผดใหหลานแถน คอ ขนหลวง ขนหลาย ลงมาอย เมองรเมองรา พรอมบรวาร

80000 ขน และมอบดาบลางบาน กลองลางเมองและสงสอนใหเคารพญาตฝายเมย ตอจากนนจงใหเสยงทายไก เมอฆาไกและดผลออกมาดจงชวนกนไตบนใดเหลกลงมายงพนโลก

มาครองเมองรเมองรา เรองท 7 เครอเมองกเมอง หรอ พงศาวดารเมองไท27หนงสอเลมน เจาพญาธรรมเต หรอ แปนจงกา เจา

อาวาสชาวไทใหญ เขยนขนจากคาบอกเลาของผอาวโส จากหมบานหนองใหม อาเภอรยล หรอเมองเมา มณฑลยน

26 เรณ วชาศลป. พงศาวดารไทอาหม เลม 1. (กรงเทพ : บรษทอมรนทรพรนตงฯ, 2539). หนา 41-45.

ไกแสง :ไกเสยงทายตวแรกในต านานปรมปราของชนชาตไท สกญญา สจฉายา

วารสารวชาการ มนษยศาสตรและสงคมศาสตร

287

[เลอกวนท]

นาน เมอค.ศ.1778 ตอมากงซเจน ชาวไทเหนอเมองขอน แปลเปนภาษาจน พมพขนในป 1990 โดยสานกพมพยนนาน จาวหง หยน และ สมพงศ วทยศกดพนธ แปลและเรยบเรยงเปนภาษาไทยในปพ.ศ.2540 เรองเรมวา

หลงจากทพระพทธเจาปรนพพานได 424 ป เจาฟาตงเมองใหมทตาป (ผแปลสนนษฐานวานาจะหมายถงเมองกอง)

ราชวงศตอตตาปองครองเมองจนถง ค.ศ. 1037 พระเจาธรรมราชสวรรคต ไมมโอรส จงไดไปเชญมงปอพระญาตมาครองเมอง

ขณะนนทวดใจกลางเมองเกดเรองมหศจรรย ไกสเทาพดภาษาคนขน 3 ครงวา ‛ใครไดกนหวขา คนนนจะไดขนครองเมอง‚

เชาวนรงขน เจาอาวาสใหเณรฆาไกทงตวมาถวายเพอจะนาไปถวายพระพทธรป ปรากฏวาไกนนไมมหว เจาอาวาสจงไตถามไดความวา ขณะทเณรกาลงตมไก หวไกตกลงไปในกองขเถา กลววาจะสกปรกนาไปถวายไมด จงกนเสยเอง

เจาอาวาสจงสงเณรไปอยเปนคนรบใชอามาตย ชอ สกขามงซงไดพาสามเณรไปรบราชการกบเจาเมอง ตอมาเจาเมองเหนวามลกษณะทดจงขอไปเปนบตรบญธรรม

ในตอนทายกไดเปนกษตรยขนครองเมองอยถง 52 ป จนสวรรคตในป 84 B.C. หลงจากนนเกดความวนวาย ราชวงศสามเณรปกครองตอมา 22 องคจนถง ค.ศ.1415

ทง 7 สานวนนแบงเนอเรองออกไดเปน 3 แบบ คอ แบบอาหมบราญจ (สานวนท 3,4,5,6) แบบพงศาวดาร

เมองเมา (สานวนท 1,2) และแบบเครอเมอง (สานวนท 7) แบบอาหมบราญจและแบบพงศาวดารเมองเมามโครงเรองหลกเหมอนกน คอ

เทพบนสวรรคสงทายาทสองพนองใหลงมาปกครองคนไท พรอมดวยไก 1 ตว และมด 1 เลม เทพสงใหฆาไกดวยมดแลวสงสงเวยเทพทนทเมอลงไปถงโลกมนษย สองพนองไมไดทาตามคาสง ไกและมดจงหายกลบไปบนสวรรค ผทอาสาไปเอาไกกลบคนมาจากสวรรคเปนคนนอกเผาพนธ เทพสงใหบอกสองพนองกนหวไกเพอจะไดครองอาณาจกร ผทอาสาไปเอาคนมาใหจงใจเปลยนแปลงคาสงของเทพและไดหวไกไปกน ตอมาไดเปนผปกครอง เมองจน

แบบอาหมบราญจมเนอความเกากวาเพราะเรมตนตงแตสรางโลก สรางมนษย ความตอน

27 จาว หง หยน และสมพงศ วทยศกดพนธ( ผแปลและเรยบเรยง). เครอเมองกเมอง หรอ พงศาวดารเมอง

ไท(เอกสารอดส าเนา), 2540.

ไกแสง :ไกเสยงทายตวแรกในต านานปรมปราของชนชาตไท สกญญา สจฉายา

วารสารวชาการ มนษยศาสตรและสงคมศาสตร

288

[เลอกวนท]

ตนมลกษณะเปนตานานปรมปรา (myth of origin) มการกลาวถงแถนคาซงเปนเทพโบราณเกาแกซงมพบในความเชอของคนไทกลมอนๆ เชนจวง ไทดา ไทลาวดวย แบบพงศาวดารเมองเมาของไทใหญในพมาเปนเรองทนาจะเกดขนในยคขยายดนแดน สวนแบบเครอเมองเปนเรองในยคทระบบ กษตรยตงม นแลว มการตงราชวงศ มสถาบนศาสนา ผวจยพบวา เรองนตรงกบนยายประจาถน (folk legend) ทแพรหลายอยในเขตพมาตอนบน (Upper Burma) เรอง The King Outsider ซง หมองทนออง (Maung Htin Aung) ไดรวบรวมไวในหนงสอ Burmese Folktales และเชอวาอยในยคอาณาจกรศรเกษตร (Kingdom of Prome)28 ซงอยในชวงเวลา กอนค.ศ. ๑๐๔๔ นกบวชในเรองควรจะเปนนกบวชในลทธ อร (Ari) ซงเปนลทธทผสมความเชอดงเดมกบพทธตนตระจงสามารถฆาไก ถวายพระพทธรปได เรองมอยวา

วนหนงไกโตงแกตวหนงพดวา ‚ใครทไดกนหวขาจะไดขนครองเมองเปนกษตรย‛ นกบวชสงอายผเปนเจาของไกไดยนแตไมไดใสใจเพราะคดวาไกตวนชอบคยโวโออวด แตปรากฏวาไกพดอยางนทกวน จงตดสนใจพสจนวาจะเปนจรงหรอไมโดยฆาไกแลวใหลกศษยซงเปนลกกาพรานาไปตม ขณะทตม หวไกหลดออกมาจากหมอและตกลงบนพนครวทสกปรก ลกศษยเกรงวาจะนาของสกปรกไปใหอาจารยกนจงกนเสยเอง เมออาจารยรดงนนกคดวา บางทโชคชะตาจะนาพาใหลกศษยเปนกษตรย จงไดฝกปรอวทยายทธตางๆให

วนหนงเสนาบดมาทวดนและตดใจกบความฉลาดและอธยาศยของลกศษย กาพรานจงขอไปเอาไปใชสอย ไดเขาไปทาราชการในวงเปนทรกใครของกษตรยและเนองจากไมมทายาทจงไดตงกาพรานใหเปนรชทายาท ซงตอมาไดขนครองราชยเปนกษตรยทประชาชนรกมากและเรยกพระองควา ‚กษตรยคนนอก‛ หรอ ‚กษตรยนอกวงศ‛ เพราะวาไมไดมเชอสายกษตรยมากอน

นทานแบบเรอง ไกตวผพดวาใครไดกนตวมน แลวจะไดเปนกษตรย นทานแบบเรองนยงพบในอรรถกถาชาดก 2 เรอง ไดแก สรชาดก(เรองท 284)29 และ นโครธชาดก (เรองท 445)30 เรองแรกเนนสรของผมบญซงเปนผลมาจากการกระทาทส งสมมาจากอดตชาต ตรงกบสานวนไทยวา ‚แขงเรอแขงพายแขงได แขงวาสนาไมได‚ เรองหลงสอนคณธรรมกตญ แสดงใหเหนวาแบบเรองเครอเมองนนาจะไดอทธพลมาจากนทานชาดกในพระพทธศาสนาซงแพรหลายเขามาทหลง

28Htin Aung, Maung. Burmese Folk-tales (Calcutta : Oxford University, 1959),pp.226-227. 29 ด พระคมภรชาดกแปลฉบบ ส.อ.ส. เลม 6 พมพเนองในงานออกเมรพระราชทานเพลงศพ สมเดจพระ

พทธโฆษาจารย วนท 25 พฤษภาคม 2519, หนา193 – 211.

30

ด พระคมภรชาดกแปลฉบบ ส.อ.ส. เลม 10, หนา 114 –121.

ไกแสง :ไกเสยงทายตวแรกในต านานปรมปราของชนชาตไท สกญญา สจฉายา

วารสารวชาการ มนษยศาสตรและสงคมศาสตร

289

[เลอกวนท]

การตความต านาน : ไกกบอ านาจ ลกษณะเดนของตานานชดนอยท ไกตวแรกทเทพมอบใหและวชาท านายกระดกไก ในตานานปรมปราของคนไทกลมอน มกจะกลาวถงเทพใหควาย พนธขาวและสอนวธการปลกขาว (จวง,ลาว,ไทดา) กลมชาตพนธไทใหญรบความคด อนภาคไกตวแรกทไดมาจากสวรรคมาจากกลมชาตพนธใด จน อนเดย ? หรอวาเปนแหลงกาเนดของอนภาคนเองและถายทอดใหกบกลมชาตพนธใกลเคยงตางๆ ตอมา

จากหลกฐานทางชววทยา นกสตววทยายนยนวา ไกบาน (domestic chicken) ทวโลกววฒนาการมาจาก ไกปาขนแดง (red jungle fowl ; Gallus gallus) ซงมกาเนดอยในปาดงดบในเอเชยตะวนออกเฉยงใต เมอ 8,000 ปมาแลว บรเวณประเทศไทย ลาวและเวยดนามเปนถนกาเนดของไกบาน กอนทจะมการแพรกระจายขนไปสประเทศจน (West, B & Zhou, Ben – Xiong อางถงใน Tori to Hito)31 ขอมลทางวทยาศาสตรนสอดคลองกบหลกฐานทางโบราณคด สมยราชวงศฮนของจน เมอมการขดพบแผนอฐรปสเหลยมแผนหนงมภาพลายเสนรปสตวศกดสทธประจาทศตางๆ ไดแก มงกรสฟาประจาทศตะวนออก เสอขาวประจาทศตะวนตก นกรบสดา เตาและงประจาทศเหนอ นกสแดงประจาทศใต พรอมอกษรโบราณ 8 ตว มความวา ‚ หนงพน ฤดใบไมรวงและจ านวนปทนบไมถวนความสขยนยาวตลอดกาล “ 32 (ดภาพท 1) แผนอฐนจงเปนหลกฐานสาคญทยนยนวาทศใตเปนถนทอยของนกสแดง หรอ ไกปาขนสแดง ไกจงมใชสตวดงเดมของแผนดนจน

ภาพท 1 แผนอฐสมยราชวงศฮน

31 อะกชโนะ, เจาชาย. และคนอนๆ. ไกกบคน – จากมมมองทางชววทยาชาตพนธ. ชมนาด ศตสาร ผแปล.

(กรงเทพฯ: ส านกพมพอมรนทร, 2543), หนา 162. 32 MacKenzie, Donald A. China and Japan Myths and Legends Series. (New York :Aveneil Books),

1986), pp.161.

ไกแสง :ไกเสยงทายตวแรกในต านานปรมปราของชนชาตไท สกญญา สจฉายา

วารสารวชาการ มนษยศาสตรและสงคมศาสตร

290

[เลอกวนท]

สาระสาคญทไดจากการตความตานานนสรปเปนขอๆได ดงน 1. ไกแสง หรอ ไกแสงฟา เปนไกทนามาจากสวรรค แสดงวาเปนของพเศษทไมมบนโลกมา

กอน หรออาจตความไดวามาจากถนอน ในตานานไมไดระบสสน หากมลกษณะเดนท”หงอนแสง” หมายความวาเปนไกตวผ คาวา แสง ในภาษาไทอาหมและไทใหญมความหมายวา รงส แกวมณ, ของมคา ของวเศษ และปญญา ไกแสงฟา นอกจากจะมหงอนแดงแลวจะมขนสแดงเหมอนไกปาขนแดงกนาจะเปนได เชนเดยวกบ พฉอ ไกตวแรกในตานานปรมปราของชาวอาขา ผวจยพบวาตานานปรมปราของกลมชาตพนธอาขากมเรองของไกตวแรกทเทพเจามอบให และมสแดง ด นทานเรอง Umyae built Chicken Wings และThe Chicken Called for the Sun 33 ชาวเกาะไอน34 ในประเทศญปนกมความเชอเชนเดยวกนวา ไกตวผมกาเนดมาจากสวรรค ผสรางสงลงมาใหสารวจดพนโลก แตมวหลงระเรงอยนานเกนไปจงกลบขนสวรรคไมได

2 . เทพผใหไก และผสอนวชาดกระดกไกเสยงทาย ในตานานของชาวไตพาเกและอาหม ระบวาผมอบใหคอ” แลงหลอน หรอแลงดอน หรอ เลงดอนเจาฟาแผด “ และ “ยาแสงฟาผเรองปญญา” ในตานานของชาวไตมาววา ไดจาก “ขนตงค า” ไมมเรองของการทานายกระดกไก แตชาวอาหมเกบเรองการทานายกระดกไกไวเพราะเปนพธกรรมทยงปฏบตอย ดงบนทกไวในพงศาวดารรนตอๆมา แตชาวไทใหญในพมาซงนบถอพทธศาสนาอยางเครงครดไดตดตอนนออกไปในสมยหลง

เลงดอน เปนเทพรนโบราณของชาวไทใหญทงหมด มปรากฏอยเฉพาะกลมไตในอสสม 35 สวน ขนตงค า36 ปรากฏในตานานของชาวไทใหญ บางสานวนวาเปนคนเดยวกนกบเลงดอน เรองของขนตงคาทมแมเปนนาคมเรองราวตรงกนกบเรองของ ขนทง ของชาวไทลาว และเปนเรองเดยวกนกบเรองของ พระเจาอเทน ในวรรณคดพทธศาสนา

ยาแสงฟา ผสอนวชาดไก มปรากฎเฉพาะในตานานของชาวอาหมเทานน ขอทนาสงเกตคอเปนเทพหญงซงในตานานบอกลกษณะเดนวา “ ผมปญญา” รณ เลศเลอมใสจดเขาอยในกลมคณะเทพทปรกษา 37 B.J. Terwiel เสนอวา แลงดอนเปนเทพผทรงอานาจ เปนผสถาปนาพธการเซนสรวงทานาย สวนยาแสงฟาเปนเทพสตรผสงผานความรและสอนรายละเอยด ใหแกมนษย38บทบาทของยาแสงฟานาสนใจ เพราะคลายคลงกบแมโพสพหรอแมธรณ

33 Sujachaya, Sukanya and Sithisarn , Chomnard . “Signifficance and Role of the Chicken in the

Akha Worldview “.MANUSYA : Journal of Humanities, No. 9: 78. 34 Mackenzie , Donald A. ,China and Japan, pp. 330. 35 เรองของเลงดอน โปรดอานเพมเตมใน รณ เลศเลอมใส “ เลงดอน:วรบรษปรมปราแหงอาณาจกรอาหมยค

ตน “ ใน การศกษาประวตศาสตรและวรรณกรรมของกลมชาตพนธไท. สรสวด อองสกลและโ ยซยก มาซฮารา (บ.ก)( กรงเทพฯ : บรษทอมรนทรพรนตงฯ, 2002) : 299-331.

36 เรองของขนตงค าโปรดอานเพมเตมใน สมพงศ วทยศกดพนธ. ประวตศาสตรไทใหญ, (กรงเทพฯ: สรางสรรค, 2544).

37 อางแลว , หนา 209. 38 Terweil, B.J . 1981:50.

ไกแสง :ไกเสยงทายตวแรกในต านานปรมปราของชนชาตไท สกญญา สจฉายา

วารสารวชาการ มนษยศาสตรและสงคมศาสตร

291

[เลอกวนท]

เปนเทพหญงทใหความรกและเปนหวงมนษย ใหชวตและใหความร หากมองเชงพฒนาการของสงคม จะเหนวา บทบาทของยาแสงฟาสะทอนสงคมบพกาลครงทหญงมความส าคญมากกวาชาย

3. อวยวะตางๆของไกเสยงทายมความสมพนธกบหนาทของผปกครองต าแหนงตางๆ หวไกมความสาคญทสด ตองมอบใหแกคนสาคญทสด คอ เทพ หรอ คนทจะเปนผปกครอง หวไก เปนสญลกษณของ อ านาจ การแยงหวไก ตความไดวาแยงชงอานาจ ซงยนยนไดชดเจนจากตานานเรองท 7 ของชาวไทใหญในยนนาน สวนในอรรถกถาชาดกทงสองเรอง ผทไดกนเนอกลามจะไดเปนผปกครอง ( ใน สรชาดก มเรองวา สร(โชค)ของมนษย อยทหงอนไกตวผสขาว และเลอนไปอยตามทตางๆได และมเรอง ไกสองตวทะเลาะกนตางฝายตางโออวด วาผทไดกนเนอของตนจะมอานาจ ในนโครธชาดกกเชนกน เปนเรองของไกตวบน ตวลางทะเลาะกน ในทสดผทไดกนเนอกลามไกกไดเปนกษตรย ตามคาทไกโอ ) สวนขาไก เปนสวนทเกยวของกบการทานายอนาคตทจะเกดขนกบผปกครองและบานเมอง รวมทงความรในวถธรรมชาตของโลกและจกรวาล เปนความรทมนษยจะไดรบจ ากการออนวอนรองขอจากเทพ การทเทพหามกนขาไก เพราะขาไกเปนสอถงเทพเจา กระดกขาไก จงเปนสญลกษณของความร หรอ ปญญา ในแงน ไกเสยงทาย จงเปนสญลกษณของอ านาจในการปกครองและอ านาจในการหยงรฟาดน หรอ อ านาจในการหยงรธรรมชาตของโลก ซงเทพไดมอบใหผปกครองหรอหวหนาเผา

ในสงคมยคตนๆของทกกลมชาตพนธ หวหนาเผาหรอหมอผ มกเปนคนเดยวกบผประกอบพธกรรม ตอมาเมอสงคมซบซอนขนจงจากดความรนไวกบคนบางกลม โดยเฉพาะ ผเรยนรวธการทานายกระดกไกท เรยกวา “หมอไก” ใน ในตานานไมไดบอกชดเจนวาถกคนจนขโมยความรนไปดวยหรอไม

4. ผวจยตงขอสงเกตวา กระดกขาไก มความสมพนธกบตวอกษรของคนไทโบราณ นกวชาการชาวไทใหญเชอวา อกษรไทใหญเกดขนมากอนทชาวไทใหญจะนบถอพระพทธศาสนา เดมตวอกษรของชาวไทใหญในยคทตกอยใตการปกครองของอาณาจกรหนานเจาใชอกษรทรงเหลยมคลายอกษรจน มพยญชนะ 18 รป39 ในสมยอาณาจกรเมองมาวหลวงใชตวอกษร “ลกไทมาว” หรอ ”ลกถวงอก” เขยนเรองทางโลก และ”ลกยวน” เขยนเรองทางศาสนา (ล กยวนนนใชในรฐไทใหญในพมามาตงแตครสตศตวรรษท 16 เมอพทธศาสนานกายยวนไดแพรเขาไปยงเมองแสนหว สวน ลกถวงอก บางทองถนเรยกวา “ตวลกไกเขย” เนองจากเขยนหวดมาก และมลกษณะเปนรปยาว ลกษณะเชนนคนไทยกเรยกแบบเดยวกนวา “ เขยนเหมอนไกเขย”) อกษรทงสองแบบเปนอกษรไทดงเดม ทชาวไทในยนนาน ลานนา ลาว และไทใหญในพมาใช ตอมาอกษรลกถวงอกไดววฒนไปเปน ลกตวมน ลกค าต และลกไทแลง สวนอกษรยวน ไดววฒนไปเปนอกษรขนและอกษรลอ 40

ลกไทมาว หรอ ลกถวงอก ทเกาแกทสดพบในพบสาหรอกระดาษมวนทมอายเกาทสด 200ป นกวชาการไทใหญกลาววาเปนรปเหลยมหางยาวเอยงซายซง เกดขนจากการใชวสดการเขยน (กาป)ทเปนขนนกหรอขนกระตาย คอ ปากกาขนนก เขยนบนกระดาษพบหรอกระดาษมวน ในสมยกอน ถาเปนเอกสารสาคญจะเขยนบนหนงสตว

39Sao Kentung .1954 : 17 อางถงใน ชาย ค าเมอง. “อกษรไทใหญและพฒนาการของอกษรไทใหญในพมา” ใน

การศกษาประวตศาสตรและวรรณกรรมของกลมชาตพนธไท. สรสวด อองสกลและโยซยก มาซ-ฮารา (บ.ก.) (กรงเทพ : บรษทอมรนทรพรนตงแอนดพบลชชง, 2002), หนา 432.

40 เรองเดยวกน, หนา 432.

ไกแสง :ไกเสยงทายตวแรกในต านานปรมปราของชนชาตไท สกญญา สจฉายา

วารสารวชาการ มนษยศาสตรและสงคมศาสตร

292

[เลอกวนท]

โดยเฉพาะบนหนงเสอ จงเรยกอกชอหนงวา ลกหนงเสอ ปจจบนลกถวงอกนชาวไทเหนอทชายแดนพมา-จนยงใชกนอย หากพจารณาใหดจะเหนวา ลกถวงอก เปนรอยขดเขยนคลายรอยตนไก และคลายกบตวอกษรจน

สวนอกษรของอาหม นกวชาการเชน Turwiel เสนอวา ตวอกษรของอาหมไดมาจากอกษรมอญโบราณซงเขยนขนในครสตศตวรรษท 12 ทางตอนเหนอของพมา ตวอกษรคลายคลงกบไทใหญทรฐฉาน แตมระบบวธเขยนของตนเอง หลกฐานตวเขยนทเกาทสด คอ เสาง ทมชอ เจาเสอหมเมองซงปกครองอยในชวง พ .ศ2040 - 2082. เทอรเวลแสดงทศนะเกยวกบเอกสารอาหมไวนาสนใจวา เอกสารอาหมทเกยวกบตาราโหราศาสตรเปนเอกสารชนดเดยวทแตกตางจากภาษาไทใหญในรฐฉาน “ บางครงผเขยนสงสยวา เหตผลแรกทคนไทน าเอาหนงสอมาใชอาจจะเปนเพราะการหมกมนอยกบโหราศาสตร “41 ผเขยนมความเหนวาต าราโหราศาสตรตางๆทเปนรปภาพ เชน ต าราปลกเรอน ต าราปลกขาว ต าราดวนดเพอประกอบพธแตงงาน(ดภาพท 3) ต ารากระดกไก(ดภาพท 2) ตางกเปนการแสดงภาพสญลกษณซงมลกษณะเปนอกษรภาพ จงมความเปนไปไดทอกษรไทโบราณจะเปนอกษรภาพเชนเดยวกบอกษรจน ถาเปนเชนนน กระดกขาไก กคอตวอกษรไทรนแรก กระดกขาไกจงถกบนทกไวในตานานในฐานะความร ซงใชไขความลลบของจกรวาลและธรรมชาต เทยบเคยงไดกบเครองหมาย ปากวา หรอ โปยขวย หรอ ยนตแปดทศ ของคนจน ท ฝซ วรบรษในตานานประดษฐขนสอนผคน โดยฝซ คดเครองหมายใชแทนสงธรรมชาต 8 ชนด ไดแก เทยน แทนฟา คน แทนดน ขน แทนนา หล แทนไฟ เกน แทนภเขา เจน แทนเสยงฟารอง

ซน แทนลม ตย แทนหนองบง ฝซไดสอนใหคนเขาใจลกษณะปรากฏการณและความสมพนธระหวางธรรมชาตทง 8 หากมนษยเขาใจธรรมชาตและนามาใชใหเปนประโยชน และควบคมความสมพนธของสงเหลานทมตอกน มนษยกจะมปญญาเหมอนเทวดา 42 ปจจบนเปนทยอมรบวาหลกเหตผลในเครองหมายปากวาสามารถใหแงคดกบคนในการรบรและควบคมปรากฏการณทางธรรมชาตได

41 เตอรวล, บ.เจ. “เอกสารอาหม วธอานและผลทจะชวยสงเสรมไทยคดศกษาเชงเปรยบเทยบ”

เอกสารประกอบการสมมนาเรอง “คนไทนอกประเทศพรมแดนความร “.จดโดยสมาคมประวตศาสตร มหาวทยาลยเกษตรศาสตร (28-29 ม.ค. 2532):126.

42 ฉปนเจ, “ ฝซ ผประดษฐเครองหมายโหราศาสตรจน” ใน เทพนยายจนโบราณ (เปยจง : ส านกพมพตางประเทศ, 1985), หนา 125-129.

ไกแสง :ไกเสยงทายตวแรกในต านานปรมปราของชนชาตไท สกญญา สจฉายา

วารสารวชาการ มนษยศาสตรและสงคมศาสตร

293

[เลอกวนท]

ภาพท 2 ตาราทานายกระดกไก

ภาพท 3 ตาราดวนดในการจดพธแตงงานของกลมไทมลกษณะเปนอกษรภาพ

ไกแสง :ไกเสยงทายตวแรกในต านานปรมปราของชนชาตไท สกญญา สจฉายา

วารสารวชาการ มนษยศาสตรและสงคมศาสตร

294

[เลอกวนท]

ภาพท 4 อกษรจนโบราณกเปนอกษรภาพ

สรป กลมชาตพนธไททสบทอดวฒนธรรมรวมกบอาณาจกรเมาหลวงเปนกลมทมพธกรรมการเสยงทายดวยกระดกไกและมตานานปรมปราทบนทกเปนลายลกษณอกษรเกยวกบไกเสยงทายตวแรก การตความตานานจงทาใหเราไดเหนความสาคญของไกเสยงทายในฐานะสญลกษณของอานาจและปญญาทนาไปสการไขความลบของจกรวาล และอาจนาไปสการสบคนหารองรอยของอกษรไทโบราณรนแรกๆทมลกษณะเปนอกษรภาพเชนเดยวกบอกษรจนจากตาราทานายกระดกไกและตาราโหราศาสตรอนๆตอไป

.

บรรณานกรม

จาว หง หยน และสมพงศ วทยศกดพนธ( ผแปลและเรยบเรยง). เครอเมองกเมอง หรอ พงศาวดารเมองไท, 2540 (เอกสารอดสาเนา).

ฉปนเจ. ‚ ฝซ ผประดษฐเครองหมายโหราศาสตรจน‛ ใน เทพนยายจนโบราณ. เปยจง : สานกพมพตางประเทศ, 1985.

ชาย คาเมอง. “อกษรไทใหญและพฒนาการของอกษรไทใหญในพมา” ใน การศกษาประวต ศาสตรและวรรณกรรมของกลมชาตพนธไท. สรสวด อองสกลและโยซยก มาซ- ฮารา (บ.ก.). กรงเทพฯ : บรษทอมรนทรพรนตงแอนดพบลชชง, 2002.

เตอรวล, บ.เจ. “เอกสารอาหม วธอานและผลทจะชวยสงเสรมไทยคดศกษาเชงเปรยบเทยบ” เอกสารประกอบการสมมนาเรอง “คนไทนอกประเทศพรมแดนความร “, 2532. นราธปประพนธ

พงศ, กรมพระ . พงศาวดารไทใหญ เลม 1. กรงเทพฯ: องคการคาของคร สภา, 2505.

บรรจบ พนธเมธา. “ ตานานเมองเมาฉบบไตพาเก” และ “ตานานอาหม” ใน ยนนาน สมเดจ พระเจาพนางเธอ เจาฟากลยาณวฒนา ทรงรวบรวม. กรงเทพฯ: วฒนาพานช, 2529

บญชวย ศรสวสด. คนไทยในพมา. กรงเทพฯ: โรงพมพรามนทร, 2503 . พระคมภรชาดกแปลฉบบ ส.อ.ส. เลม 6, เลม 10 พมพเนองในงานออกเมรพระราชทาน

เพลงศพ สมเดจพระพทธโฆษาจารย วนท 25 พฤษภาคม 2519, หนา193 – 211. พระคมภรชาดกแปลฉบบ ส.อ.ส. เลม 10, หนา 114 –121.

ประสบสข สขสวสด, ม.จ. ประวตศาสตรอาหม . กรงเทพฯ : กรมศลปากร , 2536.

ไกแสง :ไกเสยงทายตวแรกในต านานปรมปราของชนชาตไท สกญญา สจฉายา

วารสารวชาการ มนษยศาสตรและสงคมศาสตร

295

[เลอกวนท]

พลวฒ ประพฒนทอง.‛ ตาราการทานายดวยกระดกไก บานหวยนาขน อาเภอแมฟาหลวง จงหวดเชยงราย‛ .ใน ความสมพนธระหวางมนษยกบไกจากพธกรรมและคต ความเชอในกลมชาตพนธ จงหวดเชยงราย. เชยงราย: โครงการจดตงพพธภณฑ อารยธรรมลมนาโขง สานกวชาศลปศาสตร มหาวทยาลยแมฟาหลวง, 2549.

รณ เลศเลอมใส . ฟา ขวญ เมอง จกรวาลทศนดงเดมของไท ศกษาจากคมภรโบราณ ไทอาหม. กรงเทพฯ: โครงการวถทรรศน, 2544.

------------------ .“เลงดอน วรบรษสมยปรมปราแหงอาณาจกรอาหมยคตน “ ใน การศกษา ประวตศาสตรและวรรณกรรมของกลมชาตพนธไท. สรสวด อองสกลและโยซยก มาซฮารา(บรรณาธการ), 2002.

เรณ วชาศลป .พงศาวดารไทอาหม เลม 1. กรงเทพฯ : บรษทอมรนทรพรนตงฯ, 2539. ----------------- .“ ขอสงเกตบางประการจากตาราโหราศาสตรของไท-ไทย‛ และ “ขอความบาง

ตอนจากตาราโหราศาสตรของไท-ไทยกลมตางๆ “ใน ไท. ฉลาดชาย รมตานนท วระดา สมสวสด และเรณ วชาศลป (บรรณาธการ). เชยงใหม: โรงพมพมงเมอง, 2541.

--------------------“ การทานายกระดกไกของคนไทบางกลม” เอกสารประกอบการสมมนาเรอง คนไทยนอกประเทศ พรมแดนความร 2532 จดโดย สมาคมประวตศาสตร ฯ มหาวทยาลยเกษตรศาสตร ,28 -29 มกราคม 2532.

วนย พงศศรเพยร. ‚ สถานภาพการศกษาประวตศาสตรไท ‚ ใน การศกษาประวตศาสตร และวรรณกรรมของกลมชาตพนธไท. สรสวด อองสกลและโยซยก มาซฮารา. (บรรณาธการ). กรงเทพฯ : บรษทอมรนทรพรนตงแอนดพบลชชง, 2002.

----------------------.‚ บรรพบรษของคนไทยมาจากไหน ขอวนจฉยบางประการเกยวกบคต ความเชอของคนไทยสมยปจจบนทมตอประวตศาสตรไทยสมยโบราณ และปญหาใน การวเคราะหขอมลทางประวตศาสตร‛ ใน รวมบทความประวตศาสตร , ฉบบท 5 (ม.ย. 2525) : 35-36.

สมพงศ วทยศกดพนธ . “คนไทในจน กญแจสกาเนดไทยและสงคมวฒนธรรมไทดงเดม “ มนษยศาสตรสาร ปท 1 ( ก.ค. –ธ.ค.)2543: 21-47.

---------------------. ประวตศาสตรไทใหญ. กรงเทพฯ: สรางสรรค, 2544. สจตต วงษเทศ (บรรณาธการ). ทาวฮงทาวเจอง มหากาพยแหงอษาคเนย. กรงเทพฯ : มตชน, 2548. สวรรณา เกรยงไกรเพชร. ๑๓ เผาในลาวตอนใต : วถชวตและวฒนธรรม. กรงเทพฯ :

โครงการวจยภาษาและวฒนธรรมของชนเผาในสาธารณรฐประชาธปไตยประชาชน

ไกแสง :ไกเสยงทายตวแรกในต านานปรมปราของชนชาตไท สกญญา สจฉายา

วารสารวชาการ มนษยศาสตรและสงคมศาสตร

296

[เลอกวนท]

ลาว, 2544. หวงฮยคน. “ การคนควาเกยวกบอาณาจกร “สยาม-ไต” โบราณ” แปลโดย รสสคนธ ขนธนะ

ภา. จาก A Research on Ancient’ Siam -Dai ‘ Kingdoms ใน รวมบทความทางประวตศาสตร, ฉบบท10 (ก.พ.2537).

อะกชโนะ, เจาชาย. และคนอนๆ. ไกกบคน – จากมมมองทางชววทยาชาตพนธ. ชมนาด ศตสาร ผแปล. กรงเทพฯ: สานกพมพอมรนทร, 2543.

Buragohain, Romesh. The Lost Trails. Dhemaji Assam: Ban- Ok Pub-Lik Mioung – Tai ,1994.

Dawkins, Richard. The Ancestor’s Tale. Boston : Houghton Mifflin Company,2004.

Gogoi,Puspadhar. Tai of North-East India. Dhemaji Assam : Chumpra Printers and Publications Ltd, 1996. Htin Aung, Maung. Burmese Folk-tales. Calcutta: Oxford University, 1959. Kam Mong, Sai. The History and Development of the Shan Scripts. Chiang Mai : Silkworm Books, 2004. MacKenzie, Donald A. China and Japan Myths and Legends Series. New

York :Aveneil Books, 1986. Sujachaya, Sukanya and Sithisarn, Chomnard(2005) ‘ Significance and Role of the Chicken in

the Akha Worldview’. MANUSYA : Journal of Humanities, No. 9: 69-70.

Terwiel,B.J. The Tai of Assam And Ancient Tai Ritual Vol.2. Gaya Bihar: Center for Southeast Asian Studies, 1980.

---------------.‚The Origin of Mankind in Ahom Literature: Toward a Contextual and Regional Analysis‛ ใน ไท. ฉลาดชาย รมตานนทและคณะ(บรรณาธการ), 1978.