Kalıp Montajı

8/14/2019 Kalıp Montajı

http://slidepdf.com/reader/full/kalip-montaji 1/78

25 Mart 2008 Teknik Bülten 17

Kalıp Bağlama




Alt tabla Temizliği• Alt Tabla üzerinde hiçbir şekilde

çapak, yabancı malzeme, pislikolmamalıdır.

• Alt Tabla T kanallarında hiçbir şekilde çapak, yabancı malzeme,pislik olmamalıdır.

• Alt Tablada kullanılmayan cıkarıcıdelikleri daima kapalı ve içlerindehiçbir şekilde çapak, yabancımalzeme, pislik olmamalıdır.

• Hareketli ana tabla alt kanallarıdaima temiz olmalı, çapak,yabancı madde, pislik olmamalıdır.

Kalıp Altında Yabancı Madde

KALIP ALTINDA YABANCI MADDE, PRESE, KALIPA VE PARÇA KALİTESİNE CİDDİ ZARARLAR VERİR.

AHHHHH




Alt Tabla Temizliği

• Başlangıçta alt tablaüzerinde var olan çapakveya pul, çalışma sırasındaalt tabla ve alt kalıp plakasıalt tabanına gömülecektir.

• Gömülen çapak yerindençıkarılsa bile alt tabla ve altkalıp plakası yüzeyi tahripolacak ve paralelliğibozulacaktır.

• Alt tabla ve kalıp alt

yüzeyindeki gömülü çapaklar aynı zamanda çalışırkenkalıp bağlama elemanınıngevşemesine yol açarlar.

Çapak Tahribatından kaçınız

Kalıp altında çapak Çapak gömüldü

Alt tabla tahrip oldu

Kalıp AltPlakası

Alt tabla




Koç alt tabla paralelliği

• Genel pres işlerinde kabul edilen maksimumkoç- alt tabla paralelliği toleransı her 305 mm’de(1 fut) 0,025 mm (0,001 inç)dir.

• Örneğin 914 mm’lik (3 fut) bir kalıp alt hamilinin

bir uçunda altındaki 0,76 mm’lik (0,030 inç) bir çapak kabul edilen paralellik toleransının 10mislini aşar.

• 914 mm’de kalıp paralellik

toleransı=(914/305)*0,025=0,075mm• Çapak boyu/maksimum paralelliktoleransı=0,76mm/0,075mm=10,1 misli






• Üst şekilde kalıp altındaki çapakparalelliği bozmakta, neticeolarak zımba burcu ile zımbaarasındaki boşluk bir taraftaartmakta, diğer tarafta iseboşluk sıfırlanmakta ve zımbaburca bindirmektedir.

• İkinci resimde sol taraftastopper ancak temas etmekte vedoğru görev yapmaktadır. İkinciresimde paralelsizlikten dolayıstopper üst plakaya vurmakta,alt plakada iz yapmakta vemantarlaşmaktadır.

• Sadme etkisinden dolayıkolon/burç boşluğu da artmaktave kalıp hassasiyetiazalmaktadır.

Çapaklar kalıba zarar verir Zımba Kırılması

FazlaBoşluk

ZımbaBindirmesi

Stopper

Takoz doğru temas Takoz vurdu




Alt tablada çapak, yabancı madde

• Kalıptaki çapak, pul izleri alttabla aşınmasını hızlandırır.Aşırı durumlarda tablanıntaşlanması gerekir.

• Çapak alt tablayagömüldüğünde yerindenmutlaka çıkartınız. Hafif kaportaçekiç darbeleriyle çapağınyarattığı izi yediriniz. Zımparaveya törpü ile düzleyiniz.

• Kullanılmayan T kanallarınyanda görülen metotlarla

kapatılması T kanallardaçapak, pislik birikmesiniengeller.

Tahta

Çelik Çubuk Kauçuk hortum

Plastik U profil DikdörtgenProfil

http://www.dogusanteknik.com.tr/resim/tkanal_tr.gif




Tork Nedir?

Tork (T)

Anahtar boyuMesafe (D)

Kuvvet (F)

• Tork, Kuvvet ile mesafeninçarpımına eşittir.

• Kuvvet birimi Kgf (kilogram-kuvvet) veya N (Newton1kgf=9,8N)’dır.

• Mesafe birimi m (metre)’dir.• T= Fx D• Tork birimi Kgf-m veya N-m’dir.• Anahtarı ucundan tutmayıp

ortasından tutarsanız aynı kuvvetiharcamanıza rağmen daha aztork uygularsınız.

• Daha uzun bir anahtar kullanırsanız daha az kuvvetharcayarak aynı torku eldeedebilirsiniz.




Tork ve Gerilim Kuvveti

• Örnekte Cıvata-Somun ikiplakayı birbirine bağlamaktakullanılmaktadır.

• Civata başına TORKuygulandığı zaman Cıvatagerilime girer. Birbirinebağlanan plakalar sıkı temaseder ve baskı altına girerler.

• Yeterince tork uygulanmaz isecıvata gevşer. Plakalar üzerindeki baskı azalır vecivatanın Yorulma mukavemeti

azalır.• Civatanın üzerine uygulanacaktork (ön gerilme) civatanın aslagevşemeyeceği kadar olmalıdır.

Tork

G e

r i l i m

Gerilim

Tork




• Cıvatayı veya somunu sıkılamak içindöndürerek uyguladığınız kuvvet TORKolarak adlandırılır.

• Sıkıladıktan sonra birbirine bağlananparçaları tutan kuvvet SIKMAKUVVETİDİR.

• Sıkma kuvveti gerilime giren civatanın

bağlanan parçalara uyguladığı baskıkuvvetidir.• İki ayrı kişi aynı civatayı kendine göre

sıkılasın. Elde ettikleri tork değeribirbirinden mutlaka farklıdır. Birisisıkıladığını düşünüp istenen tork değerineulaşmamış olabilir. Diğeri yine sıkıladığınıdüşünüp fazla tork uygulamış olabilir.

• Böyle olduğunda bağlanan parçalaracivatanın uyguladığı baskı kuvvetifarklılaşır.Birinin sıktığı civatanınuyguladığı baskı kuvveti az, diğerininkifazla olur.

Tork ve Gerilim Kuvveti

Gerilim

Tork

Kuvvet

Sıkma KuvvetiBaskı

Cıvata Gerilime girdi.Bağlanan eleman baskıya girdi.Okların yönüne dikkat ediniz.




Fazla Tork ve Az Tork Sonuçları

• Cıvata doğru torklandığındacıvata gevşemez ve bağlananparçalar sabit kalır.

• FAZLA TORK• Cıvata dişleri bozulur, dişler

yalama olur, cıvata uzar, şeklibozulur, kopar.• AZ TORK• Civata gevşer, düşer,

bağlanan parçalar arasındakikesme kuvveti civatayı kırar.

• Her iki haldede bağlananparçalar ve çevresi zarar görür, hasara uğrar

Fazla Tork

Deformasyon




Bağlama Civataları• Pres operasyonları vibrasyon, dinamik

kuvvetler ve darbe yükleri oluşturur.• Hızlı çevrimsel çalışma, kesme kuvveti,

zımba ve kesme ağızlarının geridönüşündeki boşalan enerji, sıyırıcı vebaskı plakalarının ve kamların geri

çekilmelerinde ortaya çıkan yükler, şokve darbelere örnek olarak verilebilir.• Bu nedenle preslerde, kalıplarda ve

kalıp bağlamada kullanılan civatalar yüksek mukavemetli ve yüksek emniyetfaktörleri kullanılarak seçilir.

• Presçilikte ve kalıpçılıkta kullanılancıvata ve somunlar yüksek alaşımlı ısılişlemli ve darbe yüklerine dayanımlıolmalıdır.




Mukavemet Sınıfı

• KALIPÇILIKTA VE PRES İŞLEMLERİNDEKULLANILAN METRİK CİVATA VESOMUNLARIN MUKAVEMET SINIFI 10.9VEYA 12.9 OLARAK ÖNERİLMEKTEDİR.




Metrik Civata Geometrisi

• Kalıpçılıkta ve pres işlemlerinde genellikle yarım paso(yarım diş ) İmbus (Alyen baş) veya Altı Köşe Başlıcivatalar kullanılır.




T Kanal Bağlama Civatası, Somunve Rondela

• Temperli alaşımlı çelikten8.8, 10.9 ve 12.9mukavemet sınıfına uygunolarak üretilirler.

• Dişler ezme (rolled)metoduyla açılır ve yükseksıkma kuvvetlerinedayanımlıdır.

• Cıvata DIN 787, Somun

DIN 6330B, rondela DIN6340 standardına göre imaledilir.

Altı Köşe SomunDIN 6330B Temperli

Kalın RondelaDIN 6340 Temperli

Dövme kafa Yan duvarlar Hassa freze

DIN 787




DIN 787 Kanal bağlama Civataları




DIN 6330 Somun




DIN 6340 Rondela




C tipi Rondela DIN 6372

• Kalıp Montajınıhızlandırır.




Cıvata Maksimum Gerilim kuvveti

• İzin verilen gerilimkuvveti: 0,14sürtünme katsayısıkullanılarak

hesaplananmaksimum ön gerilimkuvveti

• Standart anahtarlaM10 civatadan büyükcivatalarınsıkılanamayacağınadikkat ediniz

İzin verilen gerilim kuvveti

Standart anahtarla

Elde edilen gerilim kuvveti

NOT: 10 KN= 1 Ton





Adım

Civata

Somun

Sertlik

Test Kuvveti

Civata

Sertlik

Sıkma VerileriMinumum Kopma Kuvveti(As-Rm

İzin Verilen Cıvata Yükü(Akma Noktasının %80’i)

Test Kuvveti

İzin verilen gerilim KuvvetiAkma nuktasının %90’ı veSürtünme 0,14

Öngerilim oluşturmak için

Gerekli tork

Gerekli tork için moment kolu(anahtar lövye boyu)

Standart anahtarla elde edilenÖngerilim kuvveti

Standart anahtarla sıkmayapılırsa

Kopar Kalıcı defor-masyon

Kgevşer




• Tablo M24’e kadar elle sıkılamayapılabileceğini göstermektedir.

• M24 civatanın ön gerilim kuvvetine(10.9 mukavemet sınıfı için 24 Ton)sıkılabilmesi için ortalama insankuvveti ile 1,35 metre momentkoluna ihtiyaç vardır.

• M24 civatadan büyük civatalardahava motorlu sıkmaya ihtiyaçvardır.

• Elle sıkılama yapıldığında ve yeterliuzatma kolu kullanılmadığında M14ve üzeri civatalarda gevşeme riski

yüksektir.• ÖZELİKLE FAZLA BASKIYAPILAN ÇEVRİMLERDE CIVATASIKILIKLARINI ARALIKLARLAKONTROL EDİNİZ.





Mekanik hızlı bağlama

• Mekanik hızlıbağlama amacıylatasarımlanmış

kanal bağlamacivatasıdır.• Kanal bağlama

civatalarıspesifikasyonlarıgeçerlidir.




Kalıp Bağlama Kanalları

• T kanal bağlama civatalarıözellikle alt ve üst kalıplarda alttabla ve koç yüzeyindeki Tkanallara müsavi U kanallaramonte edilir. Bu en tercih edilenbağlama şeklidir.

• Kullanılacak rondela mutlaka Ukanal genişliği göz önünealınarak seçilmelidir.

• Rondela ile bağlantı yüzeyiarasına ısıl işlemli (karbürize)çelik ara takoz konması cıvatayükünü daha geniş yüzeyeyayacaktır.

• Kullanılan rondelanın yay tipiolması, civatanın gevşememesiiçin alınacak iyi bir önlemdir.

AraçelikTakoz

Rondela

Kalıpplakası




DIN 6314 Düz Pabuç Bağlama

• DIN 6314 ile tarif edilmiştir.• DIN 787’ne uygun kanal bağlama

civataları seçilerek yüksek bağlamakuvvetleri elde edilebilir.

• Önce cıvata sonra seçilen civatayagöre pabuç seçimi yapılır.

• Destek ve baskı yüzeyleri aynı hatüzerindedir.• Yüksek tonajlı pres baskı

işlemlerinde köprüleme tiplibağlama elemanlarıönerilmemektedir. Bağlamanınnasıl yapılacağı konusunda

mutlaka mühendislik görüş veonayı gereklidir.




DIN 6314 Düz Pabuç Bağlama

UygulamaÖrnekleri




DIN 6314 varyasyonlarıMerdiven Pabuç

DIN 6314Z

Düşük YükseklikliKalıplar için

Uygundur (h)

Ayarlanabilir Düz PabuçDIN 6314V




DIN 6315B Çatal Pabuç Bağlama

• DIN 6314 B ile tarif edilmiştir.• DIN 787’ne uygun kanal bağlama

civataları seçilerek yüksekbağlama kuvvetleri elde edilebilir.

• Önce cıvata sonra seçilencivataya göre pabuç seçimi

yapılır.• Destek ve baskı yüzeyleri aynı

hat üzerindedir.• Yüksek tonajlı pres baskı

işlemlerinde köprüleme tiplibağlama elemanları

önerilmemektedir. Bağlamanınnasıl yapılacağı konusundamutlaka mühendislik görüş veonayı gereklidir.




DIN 6315B Çatal Pabuç BağlamaÇatal Pabuç

DIN 6315 B




EH 2348 Merdiven Yükselticiler

•Üniversel kademeli yükselticiler.•EH 2348 Standardına göre imal edilirler.•Tek olarak merdiven pabuçlarla veya•Set halinde kullanılabilirler.•Örnekte 3 tipi, 3 tipi ile kullanılarak 208mm Yükselme yapılabilmektedir




DIN 6318 Kademeli Yükselticiler

• DIN 6318’e göreimal edilirler.

• Örnekte 320 mm’ye

kadar yükseltmeyapılabilmektedir




DIN 6318 B Vidalı Yükselticiler

• DIn 6318 B’yegöre imal edilirler.

• Örnekte 300mmmaksi

ayarlanabilenmodelgörülmektedir.

• Kendindn kitlemeli

trapez vida ve kurskitlemesi vardır.• T kanallara geçen

tipleri vardır.




DIN 6318 B Vidalı Yükselticiler




Köprü Bağlama İle İlgili Önemli Not

• Köprülü ve düz pabuçbağlamalarda destek plakasıyüksekliği kalıp plakasıyüksekliğine eşit olmalıdır.(h1=h2)

• Destek yüksekliğinin kalıp plaka

yüksekliğinden az veya çokolması pabuçun eğikbağlanmasına yol açacak vekalıbın kaymasına nedenolacaktır.

• Pabuçun kalıp plakasına azbasması darbe ve vibrasyonla

pabuçun kaymasına yol açar.• T kanal civatası kalıp tarafınadaha yakın olmalıdır. Destektarafına daha uzak olmalıdır.

h1 h2




KÖTÜ UYGULAMALAR

• Çok Tehlikeli: Destek çokparçalı, aşırı yükseklik,pabuç ayağı kalıba yanbasıyor, her an çökebilir.Kalıba ve prese ve hatta

insana ciddi zarar verebilir.

• Yanlış: Pabuç tersbağlanmış, destek çokparçalı, kanal civatası

rondela sayısı aşırı,muhtemelen cıvata yalama.Kanal civatası kalıptanuzakta, desteğe daha yakın.




KÖTÜ UYGULAMALAR

• Yanlış : T kanal civatasıyanlış seçilmiş ve yanlışmonte edilmiş.

• Yanlış: Pabuç standartdeğil. Malzeme uygun değil.T kanal civatası aırı sayıda

rondela ile beslenmiş, cıvatayalama, cıvata somundan1,5-3 diş çıkmalı, çıkmıyor.Somun eksik yakalamış.




KÖTÜ UYGULAMALAR

• Yanlış : Pabuç kalıpplakasına yeterincebasmıyor. Destekaşağıda, rondela sayısı

fazla, somun montajıyanlış.

• Yanlış: Pabuç tersbağlanmış. Rondela vesomun montajı yanlış.




KÖTÜ UYGULAMALAR

• Yanlış : Cıvata yalama,Cıvata somundan 1,5-3diş çıkmalı. Somun eksikyakalamış.

• Yanlış: Çatal pabuçrandela olarak kullanılmış,ara plakalar ilave edilmiş.




Kalıp bağlama kuvveti

• Alt ve üst kalıp için gerekli olan bağlama kuvvetininhesaplanması dinamik kuvvetlerin söz konusu olmasındandolayı zor bir hesaplamadır.

• Kalıpların bağlanması için gerekli kuvvet:

– Kalıp ağırlığı – Kalıp İvme kuvveti (üst kalıp için)

– Sıyırma kuvveti

– İlave gücler (parça çıkarıcı vs)

– Kalıp hamilleri ile alt ve koç yüzeyi arsındaki sürtünme katsayısınabağlı olarak değişkendir.




• Toplam Kalıp bağlama kuvveti genellikle prestonajının %20’sinin alınması yoluyla bulunur.

• Örnek 315 Ton;

– Toplam kalıp bağlama kuvveti=315Ton*%20=63 Ton• Bulunan toplam kalıp bağlama %60’ı üst kalıp; %40

alt kalıp olarak ayrıştırılır. – Alt Kalıp bağlama kuvveti=63*%40=25 Ton

– Üst Kalıp bağlama kuvveti=63*%60=38 Ton

Kalıp bağlama kuvveti




• Alt ve Üst kalıp için gerekli bağlama kuvveti hesaplandıktansonra, alt ve üst kalıpta kaç adet bağlantı elemanınınkullanılması gerektiğine karar verilir.presleme esnasındaortaya çıkan kuvvetlerin şekli ve yerine bağlı olarak değişir

• Kalıp bağlama yerleri kalıp tasarımı sırasında oluşur.

Standartlara, alt ve üst tabla kalıp bağlama olanaklarına,presleme esnasında ortaya çıkan kuvvetlerin şekli, doğrultusuve yerine göre belirlenir.

• Örnek: Alt kalıp 4 adet; Üst kalıp 4 Adet. Kalıp üst ve alt hamilU bağlama kanallarına T kanal bağlama civatası kullanılarakbağlama öngörülmüştür.

• Alt kalıp cıvata başına düşen kuvvet=25/4=6,2 Ton• Üst kalıp cıvata başına düşen kuvvet=38/4=9,5 Ton

Bağlama Elemanı sayısı




Civata Seçimi

• Sayfa 20’de civata mukavemet sınıfına göre verilen izin verilebilir maksimum gerilim kuvvetleri Akma sınırının %90’ı ve cıvata yanaklarıarasındaki sürtünme katsayısı %14 olarak hesaplanan değerlerdir.

• Presleme işlemleri çevrimsel olarak ortaya çıkan dinamik yükleri içerir.Bu nedenle presleme işlemlerinde cıvata seçiminde genellikle akmakuvvetinin 2/3’ü (%67 veya %70) kullanılır.

• Bu nedenle cıvata seçiminde aşağıdaki tablonun kullanılması faydalıolur.

tip M16 M18 M20 M24 M30 M38

ton 3 4 6 10 15 20

• Tabloda görüldüğü üzere örneğimizde üst kalıp civataları için M24; alt kalıp civataları için M20 seçilmesiyeterli olacaktır. Civataları standartlaştırmak için hem alt hemde üst kalıp için M24 seçilebilir.




Köprü Bağlamalarda cıvata seçimi

• Örnekte seçilen civatanın Kalıp alt ve üst hamilindeki U kanallarageçilerek doğrudan sıkma kuvveti uygulaması öngörülmüştür.• Köprü bağlama sistemlerinde civataya uygulanan sıkma kuvveti

moment kolu vasıtasıyla kalıba aktarılır.• Bu nedenle yaklaşık hesapla cıvata başına çıkan sıkma kuvveti 2 ile

çarpılarak cıvata seçimi yapılmalıdır.

• Köprü bağlamalarda civataya uygulanan ön gerilimin yaklaşık yarısıkalıba sıkma kuvveti olarak aktarılır.

R1 R2

FT

FT=R1+R2




ÖNEMLİ NOKTALAR

• Özellikle büyük kalıplarda köprülü bağlantılar tercih edilmemektedir.Köprü bağlantılar daha çok küçük preslerde kullanılmaktadır. Köprübağlantılar büyük preslerde daha çok, az sayıda üretimler veyadenemeler esnasında kullanılabilir. Köprü kullanılmasını gerektirendurumlarda dikkatli olunmalı ve gerekirse bağlantı sayısı

arttırılmalıdır.• Mukavemet sınıfı yüksek T kanal bağlama civataları kullanılmalıdır.• Civatalar üzerinde taşlama, kaynak vs mukavemeti azaltıcı işlemler

yapılmamalıdır. Yalama olmuş civatalar ve hasar görmüş civatalar kullanılmamalı ve ıskartaya çıkarılmalıdır.




• Köprü bağlamalarda pabuç ucu kalıp yüzeyine mümkünolduğunca girmeli (öpmeli), T kanal bağlantı cıvatası kalıba enyakın konumda sabitlenmelidir.

• Aynı şekilde bağlama pabuçları üzerinde taşlama, kaynak vbmukavemeti azaltıcı işler yapılmamalıdır.

• Kullanılan bağlantı elemanları (cıvata, somun, pabuç vs)yağdan arındırılmış olmalıdır. Uygulanan sıkma kuvvetisürtünme katsayına çok hassastır. Yağlı elemanlarla eldeedilen sıkma kuvveti daha az olacaktır.

• Aynı şekilde kalıbın bağlama elemanı ile temas edenyüzeyleri, alt tabla yüzeyi, alt kalıp alt yüzeyi, üst kalıp üst

yüzeyi, koç yüzeyi yağdan arındırılmış olmalıdır. Yapılmadığıtakdirde elde edilen sıkma kuvveti az olacaktır veya istenenbaskıyı sağlamak için daha fazla sıkma kuvvetiuygulanmasına ihtiyaç olacaktır.

ÖNEMLİ NOKTALAR




• Cıvata ucu somundan mutlaka 1,5-3 tur arası çıkmış olmalıdır.Aksi takdirde cıvata ve somunun yalama olma ihtimali mevcuttur.

• Cıvata dişlerinin korunması tahrip görmemesi önemlidir.Kullanılmadığı durumlarda, bir kutuda atılı durması yerine tek tekbaşlarından asılı durumda saklanması dişlerin zarar görmesiniazaltacaktır.

• Köprülü bağlantılarda destek amacıyla parçalı bloklar, parçalar,pul ve rondelalar kullanılmamalıdır.Uygun destek her zaman bir parçalı olmalı en fazla iki parça (blok ve ayar parçası) olmalıdır.

• T kanal bağlantı civatası ile somun arasına en fazla bir genişdelikli veya ay şeklinde takoz (cıvata yükünü daha iyi yaymak

için) ve bir rondela kullanılmalıdır. Rondela ağır hizmet tipiolmalıdır. Rondela kalınlığı önemlidir. Kanal uygun değil, rondelayeterince çaplı değil, kalınlığı yetersiz ise eğilecek ve istenencıvata ön gerilimi sağlanamayacak ve gevşeyecektir.

ÖNEMLİ NOKTALAR




Kötü Uygulamalar




Kötü Uygulamalar




Kalıp Merkezlemesi

• Kalıplar şekillendirme, kesme,delme, bükme işlemlerini yapmakiçin gerekli hassas boşluklar verilerek ve ayarlanarak yapılırlar.

• Kalıp pres altında doğru şekildemerkezlenmiyor ve

ortalanmıyorsa, söz konusuhassas boşluklar ve toleranslar değişecektir.

• Merkezleme yapılmadan parçabasılması, kalıp altında çapak,yabancı madde bırakılmasınabenzer olumsuz sonuçlar

yaratacaktır.• Kalıp merkezlenmez ise koçbaskısı homojen dağılmayacak veKoçun paralelliği bozulacaktır.




Kalıp Merkezlemesi• Kesme kalıpları söz konusu

olduğunda zımba/burç, erkek ve dişiçelik arasında azalan boşluklar kesme kuvvetlerinin artmasınaneden olacak ve kısa zamandakesme ağızlarını kıracaktır.

• Boşlukların artması çapakoluşumuna neden olacaktır. Koç

yandan basacaktır. Kızaklar vepresin diğer önemli elemanları aşırıaşınmaya tabi olacaktır.

• Şekilde küçük bir kalıp geniş bir presiçine yerleştirilmiştir. Presin mevcuttonajı yeterince ve emniyetli olarakkullanılmamaktadır.Genel bir kural

olarak, uygun kullanım için kalıpalanı, pres alt tabla alanının %70’inikaplamalıdır.




Kalıp Merkezlemesi• Şekil C dengesiz basmayı

göstermektedir. Sonuç pres basmanoktasında Koç’ta ortaya çıkan eşitolmayan defleksiyon ve paralellikbozulmasıdır.

• Kısa dönem etkisi preshizalanmasının bozulması, üretilenparçalarda ortaya çıkan kalite

sorunlarıdır. Çelik bileme frekansıartacak ve çeliklerde hasar meydanagelecektir.

• Uzun dönem etkisi preste ortayaçıkan erken ve normal olmayanaşınmalardır. Rulmanlar anormalaşınacak, rulman boşlukları

bozulacak ve koçparalelliğibozulacaktır. Kızaklar normalaşınmayacak, vuruklar oluşacak,lokal aşırı aşınmalar ortayaçıkacaktır.




Kalıp Bağlama İş Sırası-Düzen

• Kalıp bağlama için gerekli alet,edevat, malzeme, ölçme aleti vs.uygun dolaplarda veya raflardasınıflandırılmış, etiketlendirilmiş vedüzenli bir şekilde saklanmalı vekorumaya alınmalıdır.

• Kalıp bağlamasında kullanılan alet ve

edevatlar hassas toleranslarlaişlenmişlerdir. Darbe ve her türlühasar verici işlemlerden korunmalarıgerekir.

• Bağlama cıvata ve somun dişlerihasarlı ve yalama olmamalıdır.Mümkünse asılarak saklanmalıdır.Hasarlı ve yalama cıvata ve somunkullanılmamalıdır. Hurdayaçıkarılmalıdır. Sağlam cıvata vesomunlarla karıştırılmamalıdır.

Yanlış

Yanlış




Kalıp Bağlama İş Sırası

• Pres üzerinde çalışan son kalıpta elde edilenson parçadan bir sonraki iş emrine görebağlanan kalıptan elde edilecek ilk doğru

parçaya kadar olan süre.• SON DOĞRU PARÇADAN İLK DOĞRU

PARÇAYA

• Etkin, kaliteli ev en kısa zamanda yapmak




Kalıp Bağlama İş Sırası -Düzen

• Rondelalar, destek elemanları,bloklar, pabuçlar kullanıldıklarıoperasyon veya tiplerine göresınıflanmalı, saklanmalı vekorunmalıdır.

• Çıkarıcı pimler yükseklik ve

çaplarına göre sınıflanmalı vesaklanmalıdır. Eğik, vuruk,mantarlaşmış, standardauymayan çıkarıcı pimler kullanılmamalıdır. Hurdayaçıkarılmalıdır. Sağlamlar ilekarıştırılmamalıdır.

• Kalıp bağlama alet edevat vemalzemeleri yere atılmamalı,birbirlerine vurulmamalı, amaçlarıdışında kullanılmamalıdır.

K l B ğl İ S Al




• Kalıp bağlama işleminegeçmeden önce pres ve çevresikalıp bağlamayı engelleyecek her türlü engelden arındırılmalıdır.

• Bağlanacak kalıbın vinç, forkliftveya kalıp yükleme arabası ile

doğru ve etkin yüklenmesiniengelleyecek, geciktirecek kasasehpa, atık kasası vs pres erişimsahası içinde olmamalıdır.

• Çalışma alanı temiz olmalı, bir önceki operasyondan hiçbir parça, alet, ekipman, malzeme

kalmamalı ve olması gerekenyerlerine kaldırılmış olmalıdır.

Kalıp Bağlama İş Sırası-AlanDüzeni

K l B ğl İ S Al




• Pres Ana Motorunu stop edilmişolması ve volan hareketinin durmuşolması kalıp bağlanacak pres içinalınması gereken önlemlerinbaşında gelir.

• Presin kalıp bağlama işlemindeolduğunu gösteren levhaların presin

görünen yerlerine asılmış olmasıgerekir.• Kalıp bağlama esnasında yabancı

ve görevli olmayan kişilerin presalanına sokulmaması gerekir.

• Zemin temiz ve yağlı olmamalıdır.Zeminde ve pres üzerinde çapak,

artık, yabancı malzeme olmamalıdır.• Koç üzerinde alet, edevat, saplama,

pim, çelik blok, destek vs olmamasıgerekir.


Eldivenyok

Kalıp Bağlama İş Sırası Alan




• Pres üzerinde herhangi bir çalışmayaparken mutlaka emniyet takozlarıyerleştirilmiş olmalıdır. Emniyettakozları kalıbın pres içineyerleştirilmesini engellemeyeceknoktalara yerleştirilmelidir.

• Pres Alt tablası, T kanalları ve

çıkarıcı yuvaları çapak, sac artıklarıvs temizlenmelidir. Temiz bir bezlesilinmeli çapak ve yağdanarındırılmalıdır.

• Aynı işlem Koç alt yüzeyi içindetekrarlanmalıdır.

• Gerekirse eldiven çıkarılarak, avuçiçiyle bastırmadan yüzeylerdeçapak ve batmış malzemekalmadığından emin olunmalıdır.


Kal p Bağlama İş S ras Mal eme




• Bağlanacak kalıpla ilgili sac malzemenin hazır olduğundanemin olunuz.

• Makas kesiminin (açınım) doğru olduğundan emin olunuz.Ebat ve toleransları doğrulayınız.

• Sac malzemenin GKK onayı olup olmadığını kontrol ediniz.• Kalıp bağlama işleminde kullanacağınız alet ekipman vemalzemenin miktar ve işlevsellik kontrollerini yapınız.(bağlama civataları, somun rondela, pabuç vb)

Kalıp Bağlama İş Sırası-Malzemeve Ekipman doğrulama

Kalıp Bağlama İş Sırası Kalıp




• Kullanılan kalıp mutlaka raflardaki etiketliyerine veya tahsis edilen yerine konmalıdır ve oradan alınmalıdır. (her zaman aynıyer)

• Kalıbın kalıp taşıyıcı braketlerini, kalıpbağlama kulaklarını kontrol ediniz. Vidalıve civatalı bağlamaların gevşekolmadığından emin olunuz.

• Taşıma pimlerinin kalıba uygun ve hasarlıolmadığından emin olunuz. Emniyetlipimler kullanınız.

• Taşıma yuva ve kollarında hasar olmadığından emin olunuz.Kullanılan halatların kaldırma kapasitesinikontrol ediniz. Hasarlı olmadığından eminolunuz.

Kalıp Bağlama İş Sırası-KalıpTemini ve görsel kontroller





Aşağıda sıralananlar kalıbın temini,bağlanması ve devreye alınmasısırasında kalıp üzerinde yapılması

gereken görsel kontrollerin genel bir listesidir.

• Kalıp içinde son üretilen parçamevcut mu? Son üretilen parça kalıpiçinde bırakılmalıdır.

• Kalıp temiz mi? Kalıp alt ve üst plakayüzeyleri mutlaka temizlenmelidir. Yağ, çapak ve yabancı malzeme, pas,kir olmamalıdır.

• Dişi ve erkek formlarda, kesmeçelikleri üzerinde, boşluklarda vbelemanlarda çapak ve yabancı madde

olmamalıdır.






• Kalıbın tüm elemanları yerinde veeksiksiz mi? Gevşek bağlantı var mı?Kalıbın kolon/burç ve bağlantıları;aşınma plakaları, kaba yataklamaları,çıkarıcı, sıyırıcı plakaları, bağlantıları,zımba burç bağlantıları yerinde vegevşek olmamalıdır.

• Kalıbın yağlanması gerekenelemanları doğru şekilde yağlanmışolmalıdır.

• Zımba boşlukları, kesme boşlukları,bükme boşlukları düzgün ve hizalıolmalıdır.

• Kırık ya, kırık ve gevşek cıvataolmamalıdır.

• Kesme çelikleri küt ve vuruk, kırıkolmamalıdır.






• Kalıbın hurda akma kanallarıişlevsel mi? Zımba burcu veçapak boşaltma menhollerindesıkışmış çapak var mı?

• Kalıbın altına yerleştirilenparaleller çapak, pul çıkışınıengelliyor mu?

• Paraleller aynı yükseklikte mi?





Çıkarıcı pimlerin yerleştirilmesi

• Hava yastığı kullanılması gerekendurumlarda çıkarıcı pimler,yerleştirme planına göre (adet veyer) yerleştirilmelidir.

• Kullanılmayan çıkarıcı pim yuvalarımutlaka kapak ile kapatılmışolmalıdır. Kapaklar ana tabla yüzeyi

ile silme olmalıdır.• Çıkarıcı pim yuvalarında çapak, pul,

saç kırpıntıları ve yabancı maddeolmamalıdır. Temizlenmelidir.

• Çıkarıcı pimler alt tabla ile silmeolmalıdır.

• Çıkarıcı pimler aynı boy vestandartlarda olmalıdır.




• Kullanılan çıkarıcı pimlerinboyları periyodik olarak kontroledilmelidir. Ana Kriter boylarınıneşit olmasıdır.

• Çıkarıcı pimler zamanla eğilebilir veya uçları mantarlaşabilir.

Netice olarak boyları kısalır.• Boyu diğerlerine nazaran dahakısa olan pim, pot üzerine obölgeye uygulaması gerekendoğru basıncı uygulayamaz.Netice olarak tutma noktasındasac üzerinde gerilim azalır,

süzme çubuğu tam görevyapmaz ve sac üzerinde kontrolkaybedilmiş olur.

Çıkarıcı pimlerin yerleştirilmesi

Kısa Pim

Bu bölgede pot kuvveti azaldı




Pres Kapalı yüksekliği

• Pres Alt Ölü Noktada(AÖN) ikenpres alt tablası ile koç alt yüzeyiarasındaki mesafe (B)Pres kapalıyüksekliği olarak adlandırılır.

• Ayar vidası ile ayarlanabilendurumlarda pres kapalı yüksekliğiminumum ve maksimum kapalı

yükseklik olarak ifade edilir.• Tercih edilmemesine rağmen bazıhallerde alt tabla çıkarılarak kalıpyerleştirilir. Bu durumda kapalıyükseklik alt gövde yüzeyi ile koçalt yüzeyi arasındaki mesafeyi(A)temsil eder.




Pres Spesifikasyonları

Maksimum Kapalı Yükseklik(mm) (mm)

Seri No.

Tonaj-Kapasite

Minimum Kapalı Yükseklik (mm)

Alt Yastık Ayar(mm)Baskıda alt yastık Tonaj

Gerilmede alt yastık Tonaj

Maksimum Tonaj AÖN’dan uzaklık mmAt Yastık Tonaj-Kapasite

Alt yastık Strok

Dakikada Vuruş SayısıKoç Strok (mm)

10KN=1Ton




Kalıp Taşıması ve yerleştirilmesi

• Kalıp, kalıp stok sahasında presyanına taşınırken (forklift, Vinç,Kalıp Yükleme arabası, Kalıptaşıma transpaleti) gerekli emniyettedbirleri alınmalıdır.

• Presin maksimum kapalı yüksekliğiüzerinde bir kalıp asla

bağlanmamalıdır. Dalgınlık veyabaşka bir nedenle böyle bir hatayıyapmamak için kalıp kapalıyüksekliğini ölçüp, presplakasındaki maksimum kapalıyükseklik ile kıyaslayınız.

• Kalıbın pres merkezine

ortalanmasını sağlayınız. Bazı presve kalıplar kalıp merkezlerinigösteren çizgiler vardır.




• Mapalı kalıplarda veçıkarıcı pimli kalıplarda,mapa ve çıkarıcı pimler kalıp merkezlemesineyardımcı olabilir.

• Aksi takdirde tablaüzerinden şerit metre ileönden ve arkadan ve her iki yandan ölçüm yaparak,

kalıbın alt tabla üzerindeönden ve arkadan ve her iki yandan eşit uzaklıktayerleşmesini sağlayınız.

Kalıp Taşıması ve yerleştirilmesi

Pres Kapalı Yüksekliğinin




Pres Kapalı YüksekliğininAyarlanması

• Kaba kapalı yükseklik ayarınınyapılabilmesi için presin Üst ÖlüNoktada (ÜÖN-TDC) olması gerekir.

• Kaba Ayara geçmeden önce emniyettakozlarını pres altından alınmasıgerekir.

• Kaba ayar sonucunda Kalıp üst

plakası ile Koç alt yüzeyi arasındakimesafe an azından pres strokboyundan 6-7 mm daha fazlaolmalıdır.

• Pres ÜÖN’da iken Kalıp üst yüzeyi ileKoç alt yüzeyi arasındaki mesafeyiölçünüz. Örneğin 450 mm.

• Pres plakasından Koç Strokunuokuyunuz ve üzerine 6 mm ekleyiniz.Örneğin 400mm+6mm=406

• İlk ölçtüğünüz rakamdan bulduğunuzrakamı çıkarınız. 450-406=44mm

Koç Stroku+6 mm






• Rakam artı ise koçun aşağı alınması,eksi ise koçun yukarı alınması gerekir.• Koçu gerektiği kadar yukarı veya

aşağıya aldıktan sonra emin olmak içinkalıp üst yüzeyi ve koç alt yüzeyiarasındaki mesafeyi tekrar ölçünüz veKoç strokundan 6-7 mm büyükolduğunu teyit ediniz.

• Kaba ayarlamada verilen 6-7 mm paypresin dipten dönmesiniengelleyecektir.

• Daha Sonra yavaş hareketle ve tedbirliolarak presi Alt Ölü Noktaya (AÖN)getiriniz.

• Pres Kaba Kapalı Yükseklik Ayarını

yaparken ve yavaş harakette presgöstergelerini kullanınız. Ancakgöstergelerin hatalı ve kalibrasyonsuzolabileceğini aklınızdan çıkarmayınız.






• Pres Alt Ölü Noktaya indiktensonra Kalıp üst yüzeyi ile Koçarasında 6-7mm bir boşlukolacaktır.

• Bu aşamadan sonra strok ayarı ilekoçu kalıp üst yüzeyi ile temaseder, dokunur seviyeye getiriniz.

• Önden, arkadan ve yanlardan datemasın sağlandığından eminolunuz.

• Daha sonra bağlama planına göreönce üst kalıbın bağlamaelemanlarını yerlerine yerleştiripelle somun boşlukların aldıktan

sonra anahtar ile sıkılayınız.Sıkılamayı çapraz köşelerde veaşamalı yapınız.

• Daha sonra aynı işlemleri alt kalıpiçin yapınız.






• Alt ve üst kalıbın karşılıklı iyicesıkılandığından emin olduktan sonrakalıp ve etrafında, koç üzerinde, tezgahyan boşluklarında set-up ile ilgili aletedevat, ekipman, aksesuar, diğer malzemeleriniz toplayınız.Kullanılmayacak malzemebırakmayınız.

• Stoper boşluğunun yeterli olduğunukontrol ediniz. Kesme ağızlarınınyeterince girdiğini kontrol ediniz.




Karşı Denge Ayarının Yapılması

• Üst Kalıp Ağırlığınıbelirleyiniz.

• Dikey eksende kalıbın tonağırlığı hizasından yatay

çizgi çiziniz.• Eğriyi kestiği yerdenaşağıya dik çizgi çekiniz.Yatay eksendeki değeriokuyunuz.

• Basınç ayarınıokuduğunuz değeregetiriniz.

Karşı Denge BasınçRegülatörü

Kalıp Ağırlığının Kabaca Tahmin




Kalıp Ağırlığının Kabaca Tahminedilmesi

• En= 100 sm• Boy= 150 sm• Yükseklik=50 sm• Çelik malzeme

yoğunluğu=0,0078 kg/sm3

• Kalıp malzeme dolulukyüzdesi=%60 (tahmin)

• KalıpAğırlığı(Kg)=En(sm)*Boy

(sm)*Yükseklik(sm)*yoğunluk(kg/sm3)*Doluluk oranı• Ağırlık=100*150*50*0,0078*0,

60=3510 Kg

EnBoy

Yükseklik






• Kalıp bağlama ve sıkılama işleminden sonrakarşı denge ayarlarını yapınız.• Daha sonra Koçu yukarı alınız. İçindeki

parçayı alınız.• Kalıpta yağlanması gereken (kolon/Burç,

kılavuz blok vs) yağlayınız.• Alt ve üst kalıp sıkılandıktan sonra alt ve üst

kalıp koç ve alt tablaya sıkıca bağlanmasındandolayı, karşı denge devreye girdiğinden dolayı

gerekli Pres kapalı yüksekliğine henüzulaşılmamış olabilir.• Koçu tekrardan kalıp üzerinde parça veya sac

malzeme olmaksızın yavaş harekette aşağıyaindiriniz. Alt ölü nokta yakınlarında dikkatleizleyerek stoper boşluklarını ve kesmeağızlarının (kesme kalıplarında) birbirinegirdiğini kontrol ediniz.

• Tekrardan gevşeme, kayma vb olmadığını,

kalıbı izleyerek ve sesleri dinleyerek eminolunuz. Gerekirse tekrardan ince ayar yapınız.




Pres

• Pres normal çalışma seslerini çıkarıyor mu? Anormal ses var mI?• Koçun çevrim esnasında aşağı yukarı hareketinde anormallik var mı?• Koç AÖN’da vurduğunda yanal görünür bir sapma, sallanma var mı?• Koç AÖN’ya vurduğunda alt kalıp ile alt tabla arsında açılma oluyor mu?• Kaçak yapan yağlama hatları, bağlantıları var mı?• Kavrama ve ana motordan garip sesler geliyor mu?• Garip koku veya duman var mı?• Emniyet sistemleri çalışıyor mu?• Hava basınçları doğrumu?

Ü




Parça Üretimi ve Onay

• Şayet ilk operasyon ise açınımı ve ebatları kontrol ediniz. Makasçapaklarının standart içinde olup olmadığına bakınız.• Bağladığınız kalıp ilk operasyon kalıbı değilse bir önceki

operasyondan gelen parçayı kontrol ediniz. Bağladığınız kalıp işlemisonunda elde edilecek parça kalitesini olumsuz etkileyecek hatalar olup olmadığına bakınız. (ovalleşme, deformasyon, aşırı çapak, vurukizleri eksik bükme kıvırma vs)

• Kalıp çalışan elemanları tekrar görsel olarak kontrol ediniz. Çapak,pul, saç artığı, batmış çapak vb olmadığından emin olunuz. Gerekliyüzey temizliklerini yapınız.

• Pres ayarlarını yastık ayarlarını tekrar kontrol ediniz.• Kalıp dayamalarını kontrol ediniz• Boşta birkaç çevrim yaptıktan sonra sac malzemeyi koyarak ilk basımı

yapınız.• Çıkan parçanın kontrolünü yapınız. Onay alınamayacak durumda ise

gerekirse kalıphaneden yardım alarak gerekli ince ayar, düzeltme veyerinde tamir işlemlerini yaptırınız.



Klaıp Bağlama Elemanları

SERİ ÜRETİM ESNASINDA KALIPBAĞLAMA ELEMANLARI, CİVATA,

SOMUN, KAYMA, GEVŞEME

İHTİMALİNE KARŞI ARALIKLARLAKONTROL EDİLMELİDİR.

Documents

Kalıp Montajı