Upload
duonghuong
View
360
Download
8
Embed Size (px)
Citation preview
Kalkulator wzrostowy
Instrukcja obsługi
Wersja 1.0
Spis treściInstalacja i uruchamianie......................................................................................................................3
Z użyciem instalatora.......................................................................................................................3
Bez użycia instalatora......................................................................................................................4
Okno główne........................................................................................................................................5
Elementy okna głównego.................................................................................................................5Menu główne...................................................................................................................................5
Pasek zadań......................................................................................................................................7Siatka centylowa i siatka SDS.........................................................................................................7
Okno z danymi pacjenta..................................................................................................................7
Wprowadzanie danych pacjenta...........................................................................................................8
Parametry wyliczane przez program..............................................................................................10
Pomiary wzrostu.................................................................................................................................11
Dodawanie pomiaru wzrostu.........................................................................................................11Edycja pomiaru wzrostu................................................................................................................13
Usuwanie pomiaru.........................................................................................................................13
Siatka centylowa.................................................................................................................................14
Siatka SDS..........................................................................................................................................15
Obliczanie tempa wzrastania..............................................................................................................16
Zapisywanie danych...........................................................................................................................17
Otwieranie zapisanego pacjenta.........................................................................................................18
Drukowanie........................................................................................................................................19
Eksport do pliku tekstowego..............................................................................................................19
Obliczanie wskaźników auksologicznych..........................................................................................20
Literatura............................................................................................................................................23
Instalacja i uruchamianie
Kalkulator wzrostowy można zainstalować na 2 sposoby:
• z użyciem gotowego instalatora, co jest wersją prostszą, ale może wymagać uprawnień administratora komputera,
• bez użycia instalatora.
Z użyciem instalatora
Należy rozpakować Kalkulator Wzrostowy Inst.zip. Potem folderze Kalkulator Wzrostowy Inst znaleźć plik setup.exe, uruchomić i przejść kolejne etapy instalacji, m.in.:
1. Wybrać, gdzie program ma być zainstalowany (Rys. 1).
2. Zdecydować, czy ma być ikona na pulpicie.
3
Rys. 1: Instalacja: wybór lokalizacji
Rys. 2: Instalacja: wybór dodatkowych opcji
3. Po pomyślnej instalacji można uruchomić program.
Bez użycia instalatora
Instalacja bez użycia gotowego instalatora nie wymaga posiadania uprawnień administratora. Aby ją prawidłowo przeprowadzić rozpakować Kalkulator Wzrostowy.zip i skopiować cały folder Kalkulator Wzrostowy w wybrane miejsce na komputerze. Program uruchamia się klikając na ikonę KalkulatorWzrostowy.exe, która znajduje się w tym folderze. Dla ułatwienia używania można na pulpicie utworzyć skrót do pliku KalkulatorWzrostowy.exe:
1. kliknąć na pulpicie prawym przyciskiem myszy,
2. wybrać Nowy Skrót,
3. wskazać lokalizację pliku KalkulatorWzrostowy.exe.
4
Rys. 3: Zakończenia instalacji
Okno główne
Elementy okna głównego
1. Menu główne
• Pacjent
• Przykłady
• Obliczenia
2. Pasek zadań
3. Siatka centylowa i siatka SDS
4. Okno z danymi pacjenta
Menu główne
Pacjent
Menu Pacjent (Rys. 5) zawiera następujące funkcje:
• Nowy - wyczyszczenie danych w oknie.• Otwórz (Ctrl+O) - wczytanie danych pacjenta zapisanych w bazie • Zapisz (Ctrl+S) - zapisanie widocznych w oknie danych pacjenta w bazie, dostępne o ile w oknie
są niezapisane dane. • Drukuj (Ctrl+P) - wydruk siatki centylowej z krzywą wzrastania pacjenta i tabeli pomiarów
na dowolnej zainstalowanej drukarce (w tym drukarkach plików PDF). • Eksportuj do pliku - eksport danych pacjenta, siatki centylowej i tabeli z pomiarami
do edytowalnego pliku tekstowego DOCX (zapisany plik najlepiej otwiera się w programie LibreOffice, ale można również użyć Microsoft Word).
5
Rys. 4: Wygląd okna głównego programu Kalkulator wzrostowy
Przykłady
Menu Przykłady pozwala na otwarcie przykładowych, fikcyjnych "pacjentów":
• Przykład 1: chłopiec leczonych hormonem wzrostu.
• Przykład 2: zdrowa dziewczynka.
Obliczenia
Menu Obliczenia zawiera funkcję pozwalająca obliczyć tempo wzrastania między dwoma dowolnymi pomiarami wzrostu, które zostały uprzednio wprowadzone do programu.
Narzędzia
Menu Narzędzia zawiera funkcję pozwalającą wyeksportować całą bazę danych do pliku CSV, który można otworzyć w arkuszu kalkulacyjnym (Microsoft Excel, LibreOffice Calc).
6
Rys. 6: Menu Obliczenia
Rys. 5: Menu Pacjent
Rys. 7: Menu Narzędzia
Pasek zadań
Ikony na pasku zadań mają następujące znaczenie:
Otwórz dane pacjenta z bazy
Zapisz pacjenta w bazie
Drukuj
Eksportuj do pliku
Oblicz tempo wzrastania
Okno z danymi pacjenta
Siatka centylowa i siatka SDS
Siatka centylowa i siatka SDS służą do wizualizacji wzrastania pacjenta w formie tworzonych automatycznie wykresów. Więcej informacji o nich można uzyskać klikając poniższe linki:
Siatka centylowa
Siatka SDS
Okno z danymi pacjenta
Po lewej stronie siatek wzrastania znajduje sie okno z danymi pacjenta. Służy ono do wprowadzania danych niezbędnych do obliczania wskaźników auksologicznych oraz do zapisania pacjenta w bazie. Więcej informacji znajduje się na stronach dotyczących wpisywania danych oraz dodawania pomiarów wzrostu:
Wprowadzanie i zmiana danych pacjenta
Dodawanie, modyfikowanie i usuwanie pomiarów
7
Wprowadzanie danych pacjenta
Aby wprowadzić nowe dane pacjenta lub zmienić istniejące należy kliknąć przycisk Wprowadź dane pacjenta w oknie z danymi po lewej (Rys. 8).
Pojawi się okno wprowadzania/zmieniania następujących danych:
• Imię i nazwisko. • PESEL - konieczny do zapisania danych w bazie. • Data urodzenia - przy wpisywaniu PESELU pojawia się automatycznie, ale może zostać również
wpisana ręcznie. • Masa i długość urodzeniowa. • Długość ciąży. • Płeć - do wyboru żeńska (Ż) i męska (M) - domyślna. • Wzrost matki. • Wzrost ojca. • Rozpoznanie - do wyboru z listy lub wpisane ręcznie. • Data rozpoczęcia leczenia (po zaznaczeniu, że pacjent był leczony). • Data zakończenia leczenia (po zaznaczeniu, że pacjent zakończył leczenie.
Wszystkie powyższe dane są opcjonalne, tzn. można zamknąć okno bez ich wpisania.
8
Rys. 8: Wprowadzanie danych pacjenta
Jeśli wcześniej wpisano już dane pacjenta, będą one widoczne, w przeciwnym wypadku okienka będą puste lub wypełnione wartościami domyślnymi (jak na Rys. 9).
UWAGA: Okienko PESEL może być tylko puste lub zawierać prawidłowy numer PESEL, zgodny z datą urodzenia i płcią pacjenta. W przypadku podania nieprawidłowego numeru, po naciśnięciu przycisku Akceptuj pojawi się okno z informacją o błędzie, np. po wpisaniu zbyt krótkiego numeru (Rys. 10).
Wpisanie PESEL-u jest niezbędne do zapisania danych pacjenta w bazie.
9
Rys. 10: Przykładowa informacja o błędzie w numerze PESEL.
Rys. 9: Okno wprowadzania danych pacjenta
Parametry wyliczane przez program
Po wprowadzeniu powyższych danych i kliknięciu przycisku Akceptuj program automatycznie wylicza wskaźniki auksologiczne wskazane w Tabeli 1. Ich wartości pojawiają się w oknie Dane pacjenta.
Tabela 1: Wskaźniki auksologiczne obliczane po wprowadzeniu podstawowych danych
Wskaźnik Dane do jego wyliczenia
SDS masy urodzeniowej
Płeć
Masa urodzeniowa
Długość ciąży
SDS długości urodzeniowej
Płeć
Długość urodzeniowa
Długość ciąży
SDS wzrostu matki Wzrost matki
SDS wzrostu ojca Wzrost ojca
Wzrost docelowyWzrost matki
Wzrost ojca
SDS wzrostu docelowegoWzrost matki
Wzrost ojca
W przypadku braku którejś z danych, potrzebnych do obliczenia konkretnego wskaźnika, pole przeznaczone na jego wartość pozostanie puste.
Szczegółowy opis obliczeń wykonywanych przez program można znaleźć w sekcji:
Opis obliczeń wykonywanych przez program
10
Pomiary wzrostu
1. Dodawanie pomiaru
2. Edytowanie pomiaru
3. Usuwanie pomiaru
Dodawanie pomiaru wzrostu
Aby dodać nowy pomiar wzrostu pacjenta, należy kliknąć przycisk Dodaj pomiar (Rys. 11) w oknie z danymi po lewej.
Pojawi się okno dodawania pomiaru (Rys. 12), w którym wprowadza się następujące dane:
• Wzrost - obowiązkowy (domyślna wartość 100 cm). • Data pomiaru - obowiązkowa. • Wiek kostny (BA) - wpisać jeśli takie badania było wykonane, jeśli nie pozostawić wartość 0.0. • Masa ciała - nieobowiązkowa, 0.0 oznacza brak wpisu.
Po zatwierdzeniu pomiaru przyciskiem Dodaj, wpisane wartości pojawią się w tabeli pomiarów nad przyciskami (przykładowa tabela na Rys. 13).
11
Rys. 13: Przykładowa tabela pomiarów
Rys. 12: Okno dodawania pomiaru
Rys. 11: Przycisk dodawania pomiaru
Tabelę z pomiarami można wyświetlić również w oddzielnym oknie klikając przycisk Wyświetl tabelę (Rys. 14).
Parametry obliczane przez program
Oprócz wprowadzonych pomiarów w tabeli znajdują się parametry wyliczane przez program. Ich spis znajduje się poniżej w tabeli.
Tabela 2: Wskaźniki auksologiczne obliczane przez program dla poszczególnych pomiarów wzrostu
Wskaźnik Dane do jego wyliczenia
Wiek (CA)Data urodzenia
Data pomiaru
SDS wzrostu dla CA
Wzrost
Data urodzenia
Data pomiaru
SDS wzrostu dla BAWzrost
Wiek kostny (BA)
Skorygowany SDS wzrostu (corrHSDS)
Wzrost
Data urodzenia
Wzrost matki
Wzrost ojca
Wzrost przewidywany (PAH)Wzrost
Wiek kostny
SDS PAHWzrost
Wiek kostny
BMIWzrost
Masa ciała
W przypadku braku którejś z danych, potrzebnych do obliczenia konkretnego wskaźnika, pole przeznaczone na jego wartość pozostanie puste.
Szczegółowy opis obliczeń wykonywanych przez program można znaleźć w sekcji
Opis obliczeń wykonywanych przez program
12
Rys. 14: Przycisk wyświetl tabelę
Edycja pomiaru wzrostu
W przypadku popełnienia błędu przy wprowadzaniu pomiaru należy zaznaczyć błędny pomiar w tabeli (Rys. 16) i kliknąć przycisk Edytuj pomiar (Rys. 15).
Pojawi się okno edycji pomiaru (Rys. 17), w którym można zmienić błędnie wpisane dany i zatwierdzić przyciskiem Akceptuj.
Usuwanie pomiaru
Aby całkowicie usunąć pomiar z tabeli należy go zaznaczyć (tak jak w przypadku edytowania) i kliknąć przycisk Usuń pomiar.
Pomiar zostanie trwale usunięty z tabeli.
13
Rys. 18: Przycisk usuwania pomiaru
Rys. 17: Okno edycji pomiaru
Rys. 16: Tabela z zaznaczonym pojedynczym pomiarem
Rys. 15: Przycisk edycji pomiaru
Siatka centylowa
Do tworzenia siatek centylowych program wykorzystuje dane z pracy [1].
Na siatce można wyświetlić (rysunek poniżej):
• Krzywą (czerwoną) wzrastania pacjenta. • Strzałki (niebieskie) odnoszące wzrost do wieku kostnego. • Pozycje centylowe rodziców (matka - różowy punkt, ojciec - turkusowy). • Strzałki (zielone) rozpoczęcia i zakończenia terapii (o ile podano odpowiednie daty).
Obecność każdego z powyższych elementów można regulować przyciskami znajdującymi się pod wykresem.
14
Rys. 19: Siatka centylowa z przykładową krzywą wzrastania
Siatka SDS
Siatka SDS jest innym niż siatka centylowa sposobem prezentacji krzywej wzrastania pacjenta. Jej konstrukcje opisano w [2]. Kalkulator wzrostowy do jej konstrukcji wykorzystuje polskie dane z [1].
Na siatce można wyświetlić (rysunek poniżej):
• Krzywa (czerwona) wzrastania pacjenta. • Strzałki (niebieskie) odnoszące wzrost do wieku kostnego. • Pozycje centylowe rodziców (matka - różowy punkt, ojciec - turkusowy). • Strzałki (zielone) rozpoczęcia i zakończenia terapii (o ile podano odpowiednie daty).
Obecność każdego z powyższych elementów można regulować przyciskami znajdującymi się pod wykresem.
15
Rys. 20: Siatka SDS z przykładową krzywą wzrastania
Obliczanie tempa wzrastania
Aby dało się obliczyć tempo wzrastania w tabeli pomiarów muszą być co najmniej 2 pomiary wzrostu. Obliczanie tempa wzrastania uruchamia się z menu Obliczenia w menu głównym lub ikoną z paska zadań. Pojawia się obliczania tempa wzrastania, w którym należy zaznaczyć 2 pomiary. Tempo wzrastania zostanie automatycznie obliczone i wpisane do pola poniżej (przykład na rysunku).
16
Rys. 21: Przykład obliczania tempa wzrastania
Zapisywanie danych
Dane pacjenta i pomiary wzrostu można zapisać w bazie danych używając opcji Zapisz z menu Pacjent lub ikoną z paska zadań.
Identyfikatorem pacjenta w bazie jest numer PESEL, więc jego podanie jest niezbędne, aby dane mogły zostać zapisane.
Baza danych - informacje dodatkowe
Baza danych stanowi część programu i jest umieszczona w folderze Patient_db pod nazwą Patient_db.sqlite (nazwa nie może być zmieniana!).
Baza składa się z 2 tabel:
1. Pacjent - zawiera podstawowe, niepowtarzające się dane każdego pacjenta: • imię, • nazwisko, • PESEL • datę urodzenia, • płeć, • wzrost matki, • wzrost ojca, • datę rozpoczęcia leczenia, • datę zakończenia leczenia, • masę urodzeniową, • długość urodzeniową, • długość ciąży, • rozpoznanie.
2. Pomiary - zawiera bieżące pomiary parametrów pacjenta: • datę pomiaru, • wzrost, • masę ciała, • wiek kostny.
Każdy pomiar jest przypisany do konkretnego pacjenta przez numer PESEL oraz posiada własny (niepowtarzalny), przypisywany automatycznie identyfikator.
Istnieje możliwość przeglądania bazy danych również poza Kalkulatorem wzrostowym, np. za pomocą dodatku do przeglądarki Firefox - SQLite Manager, jednak jakiekolwiek operacje przy użyciu programów innych niż Kalkulator wzrostowy zalecamy wykonywać wyłącznie na kopii bazy.
17
Otwieranie zapisanego pacjenta
Zapisane dane pacjenta i pomiary wzrostu można wczytać z bazy danych używając opcji Otwórz z menu Pacjent lub odpowiedniej ikony na pasku zadań.
Pojawi się okno wyboru pacjenta (rysunek poniżej). W tabeli należy zaznaczyć wybranego pacjenta (na rysunku zaznaczony jest Jan Kowalski) i nacisnąć Otwórz. Pacjenta można wyszukać przewijając listę lub wpisując w okienko ponad tabelą fragment jego nazwiska lub PESEL-u.
Dane pacjenta zostaną wpisane w odpowiednie okna i tabele w programie, pojawią się również wykresy wzrastania.
Po otwarciu dane można uzupełniać i modyfikować, a następnie zapisać zmiany.
18
Rys. 22: Okno wyboru pacjenta z bazy danych
Drukowanie
Podstawowe informacje mogą być wydrukowane bezpośrednio z programu na dowolnej zainstalowanej na komputerze drukarce (w tym również drukarce plików PDF) przy użyciu opcji Drukuj z menu Pacjent lub odpowiedniej ikony na pasku zadań. Okno ustawień wydruku może wyglądać różnie w zależności od komputera i drukarki.
Wydruk zawiera:
• Imię, nazwisko i PESEL pacjenta. • Siatkę centylową z krzywą wzrastania. • Tabelę z pomiarami i wskaźnikami auksologicznymi
Wydruk zawiera tylko podstawowe informacje, natomiast szerszy zakres danych i możliwość ich modyfikacji daje opcja eksportu do pliku tekstowego.
Eksport do pliku tekstowego
Dane z programu oraz wykresy mogą zostać zapisane w pliku tekstowym (format DOCX) przy użyciu opcji Eksportuj do pliku z menu Pacjent lub odpowiedniej ikony na pasku zadań. W pojawiającym się oknie należy wybrać nazwę i lokalizację zapisywanego pliku.
Plik zawiera wszystkie dane pacjenta, tabelę pomiarów wraz z obliczonymi wskaźnikami auksologicznymi oraz siatki z krzywymi wzrastania.
Wygenerowany dokument można otworzyć i modyfikować w wybranym edytorze tekstu, np. Microsoft Word, LibreOffice Writer, OpenOffice Writer.
19
Obliczanie wskaźników auksologicznych
Wskaźnik odchylenia standardowego wzrostu (ang. standard deviation score, SDS)
HSDS=h−h̄(a ,g)SDh(a, g)
h - wzrost dziecka.
h(a,g) - średni wzrost dla wieku (a) i płci (g).
SDh(a,g) - odchylenie standardowe wzrostu dla wieku (a) i płci (g).
Za średni wzrost [h(a,g)] przyjęto 50. centyl , natomiast za odchylenie standardowe [SDh(a,g)] połowę
różnicy między 50. a 3. centylem według polskich norm z [1].
SDS wzrostów rodziców
SDS wzrostu ojca:
HFSDS=hf−h̄(18,♂)
SDh(18,♂)
SDS wzrostu matki:
HMSDS=hm−h̄(18,♀)
SDh(18,♀)
hf - wzrost ojca.
h(18,♂) - średni wzrost dorosłych mężczyzn.
SDh(18,♂) - odchylenie standardowe wzrostu dorosłych mężczyzn.
hm - wzrost matki.
h(18,♀) - średni wzrost dorosłych kobiet.
SDh(18,♀) - odchylenie standardowe wzrostu dorosłych kobiet.
Wartości średniego wzrostu i odchylenia standardowego wzrostu obrano jak wyżej.
Wzrost docelowy (ang. target height, TH)
Dla chłopców:
TH♂=hf+hm2
+6,5 [cm]
Dla dziewcząt:
TH♀=hf+hm2
−6,5 [cm]
hf - wzrost ojca.
hm - wzrost matki.
20
SDS wzrostu docelowego
THSDS=TH−h̄(18,g)SDh(18,g)
TH - wzrost docelowy.
h(18,g) - średni wzrost dorosłego odpowiedniej płci (g).
SDh(18,g) - odchylenie standardowe wzrostu dorosłego odpowiedniej płci (g).
Wartości średniego wzrostu i odchylenia standardowego wzrostu obrano jak wyżej.
SDS wzrostu dla BA
HSDSBA=h−h̄(BA , g)SDh(BA ,g)
h - wzrost dziecka.
h(BA,g) - średni wzrost dla wieku równego aktualnemu BA dziecka i odpowiedniej płci (g).
SDh(BA,g) - odchylenie standardowe wzrostu dla wieku równego aktualnemu BA dziecka i
odpowiedniej płci (g).
Wartości średniego wzrostu i odchylenia standardowego wzrostu obrano jak wyżej.
Skorygowany SDS wzrostu
corrHSDS=HSDS−THSDS
HSDS - SDS aktualnego wzrostu dziecka.
THSDS - SDS wzrostu docelowego (TH) dziecka.
Wzrost przewidywany (PAH) metodą Bayley-Pinneau
PAH=h
c (a ,BA ,g)[cm]
h - wzrost dziecka.
c(a,BA,g) - współczynnik określający część wzrostu końcowego osiągniętą przez dziecko wg. [3]. Wartość współczynnika zależy od wieku i płci dziecka oraz stopnia zaawansowania wieku kostnego (opóźniony, zgodny, przyspieszony w stosunku do wieku metrykalnego).
SDS wzrostu przewidywanego
PAHSDS=PAH−h̄(18,g)SDh(18,g)
PAH - wzrost przewidywany.
h(18,g) - średni wzrost dorosłego odpowiedniej płci (g).
SDh(18,g) - odchylenie standardowe wzrostu dorosłego odpowiedniej płci (g).
Wartości średniego wzrostu i odchylenia standardowego wzrostu obrano jak wyżej.
21
BMI
BMI=M
h2[kg /m2]
M - masa ciała dziecka.
h - wzrost dziecka.
SDS masy urodzeniowej
BWSDS=BW log− ¯BW log(GA ,g)
SDBWlog(GA , g)
BWlog - logarytm dziesiętny masy urodzeniowej dziecka podanej w kilogramach.
BWlog(GA,g) - średnia wartość BWlog dla wieku ciążowego (GA) i płci (g).
SDBWlog(GA,g) - odchylenie standardowe BWlog dla wieku ciążowego (GA) i płci (g).
Zastosowano normy masy urodzeniowej i metodę obliczania jej SDS opisane w [4].
SDS długości urodzeniowej
BLSDS=BL−B̄L(GA , g)SDBL(GA ,g)
BL - długość urodzeniowa dziecka.
BL(GA,g) - średnia wartość długości urodzeniowej dla wieku ciążowego (GA) i płci (g).
SDBL(GA,g) - odchylenie standardowe długości urodzeniowej dla wieku ciążowego (GA) i płci (g).
Zastosowano normy długości urodzeniowej z [4].
Tempo wzrastania
HV=h2−h1d2−d1
[cm /rok ]
h1, h2 - 2 kolejne pomiary wzrostu dziecka.
d1, d2 - daty powyższych pomiarów.
Różnica dat obliczana jest w dniach, a następnie dzielona przez 365,25 (przyjęte jako średnia długość roku) w celu uzyskania tempa wzrastania w cm/rok.
22
Literatura
1. Palczewska, I.; Niedzwiecka, Z. Wskaźniki rozwoju somatycznego dzieci i młodzieży Warszawskiej. Med. Wieku Rozwoj. 2001, 5, 18–118.
2. Sorva, R.; Perheentupa, J.; Tolppanen, E. M. A novel format for a growth chart. Acta Paediatr. Scand. 1984, 73, 527–529.
3. Bayley, N.; Pinneau, S. R. Tables for predicting adult height from skeletal age: Revised for use with the greulich-pyle hand standards. J. Pediatr. 1952, 40, 423–441.
4. Niklasson, A.; Albertsson-Wikland, K. Continuous growth reference from 24th week of gestation to 24 months by gender. BMC Pediatr. 2008, 8, 8.
23