ANKARA NVERSTESKMYA MHENDSL BLM

KALORMETRE

Grup 5 05290067 Selim BNGL 08290162 Ozan GR 09290126 Furkan Kaan DORU 09290358 Merve ULUSOY 09290426 zge ETN 09290380 Taner YAZGAN

KYM 453 Kimya Mhendislii Laboratuar II Deney Raporu

ARALIK 2013ANKARA

ii

ZETYaktn s deeri, birim yaktn belirli koullarda tam olarak yanmas sonucunda oluan s deeridir. Kat ya da sv yaktlarn s deerlerinin belirlenmesinde kullanlan en nemli yntem Kalorimetre yntemidir[1]. Kalorimetrenin temel prensibi reaksiyon nedeniyle reaksiyon zeltisinin veya reaksiyon kabnn etrafndaki banyonun scaklndaki deimenin llmesidir. Bu scaklk deimesinden ve kalorimetrenin s kapasitesinden yararlanlarak reaksiyonun verdii s hesaplanr[2]. Deney dzenei gerekte iyi izole edilmi bir sistem olarak dnlrse adyabatik bir sistemdir. nk btn kalorimetrik lmlerde en nemli nokta evreye olan s kayplarnn nlenmesidir. Bu amala i kalorimetre kab dtaki kaptan sca yaltlmtr. Farkl scaklklardaki cisimler yaltlm kap ile bir kalorimetre iine konulduklar vakit scak olan cisimler sour, souk olan cisimlerde snr ve btn cisimler ayn scakla ular. Bylece cisimler termik dengeye gelmitir. Bu s transferi ilemlerinin bir termometre ve bir kalorimetre yardmyla nicel olarak incelenmesi ile sistemin son denge scaklnn, cisimlerin ilk scaklklarna, ktlelerine ve yaplm olduklar maddelere tabi olduu bulunmutur. Kalorimetre bombasnda, reaksiyonun yrd reaksiyon odas sabit hacimli bir kaptr. Bu nedenle kalorimetre bombasnda llen reaksiyon ss (qv), o reaksiyonun i enerjisindeki deimeye (U) eittir[3]. Yaplan kalorimetre deneyinde ama, kat yakt rneinin s deerinin belirlenmesidir. Bu deneyde, analizi yaplan kat yaktn nceden hazrlanarak kapal olan kalorimetre bombasna konur ve saf O2 ile yaklarak aa kan s nedeniyle ykselen scaklk artlar tespit edilir.Ykselen scaklk art takip edilir ve sabitlenen noktalarda aamalar biter.Deney sonular kuramsal ve deneysel olarak hesaplanmtr. Deneysel hesaplamalar verilen formller yardmyla, kuramsal hesaplamalar ise maddelerin yanma slarndan yararlanlarak yaplmtr. Hesaplar yaplrken S ve N ihmal edilmitir. Bunun sebebi yakt iindeki yzdesinin az olmasdr. Hesaplamalar yaplm ve deerler arasnda kan farklar ve sebepleri raporda aklanmtr.NSZKYM 453 Kimya Mhendislii Laboratuvar II dersi kapsamnda Kalorimetre Deneyi kapsamnda bu deney raporu Grup 5 tarafndan hazrlanmtr. Deney 18 Kasm 2013 tarihinde Ara. Gr. Yavuz Gke gzetiminde yaplmtr. Deney verileri ve sonular Ara. Gr. Yavuz Gke tarafndan onaylandktan sonra grup yelerince rapor blmlerinin paylam yaplm ve en son olarak btn blmler birletirilerek dzenlenmi son rapor 16 Aralk 2013 Pazartesi gn Prof. Dr. Zeki Aktaa sunulmutur.

Grup 505290067 Selim BNGL 08290162 Ozan GR09290126 Furkan Kaan DORU09290358 Merve ULUSOY 09290426 zge ETN09290380 Taner YAZGAN

NDEKLERZETiNSZii1.GR12. KURAMSAL TEMELLER32.1. Entalpi32.2. Tepkime Entalpisi32.3. Hess Yasas52.4. Reaksiyon Islarnn llmesi ve Kalorimetre52.5. Kalorimetre Deneyinde Kullanlan Eitlikler83. DENEY SONULARI VE HESAPLAMALAR113.1. Deneysel Hesaplamalar123.2. Kuramsal Hesaplamalar134. TARTIMA VE YORUM145. KAYNAKLAR15

1. 1

1.GR Kat, sv ve gaz yaktlar enerji ve hammadde kayna olarak kullanlp, doada yaygn olarak bulunmaktadr ve ou hidrokarbonlardan olumaktadr. Enerji retmede yakt olarak kullanlan hidrokarbonlarn s deerlerinin bilinmesi, yaktn kullanlaca prosesin tasarm ve verimi iin nem tekil etmektedir. Yaktn s deeri, birim yaktn belirli koullarda tam olarak yanmas sonucunda oluan s deeridir. Kat ya da sv yaktlarn s deerinin belirlenmesinde kullanlan en nemli yntem Kalorimetre yntemidir.Is deerleri deneysel olarak belirlenebildii gibi kuramsal olarak da hesaplanabilir. Kuramsal hesaplama, ya ampirik eitlikler yardmyla ya da yaktn elementel bileiminden yola klarak oksidasyonu sonucu ortaya kan enerjileri (yanma entalpileri) yardmyla yaplabilir. Bylece deneysel ve kuramsal hesaplama sonularnn karlatrmas yaplp yzde sapma deerleri bulunabilir.Isl Deer bir kilogram veya benzeri birim yakttan elde edilebilecek enerji olarak ifade edilir. Bir yaktn yanmas srasnda oluan su, buhar haline gemi ise verdii sya alt s deeri, oluan su sv halde kalm ise verdii sya st s deeri denir. Bu iki deer arasnda younlama entalpisi kadar fark vardr. Kalorimetrede yakma ileminin oda scaklnda yaplmas nedeniyle oluan su younlar. Bu durumda kalorimetrede hesaplanan s deeri suyun younlama ssn da ierdii iin belirlenen s deeri yaktn st s deeridir.Kat ve sv yaktlarda, kcal/kg, gaz yaktlarda kcal/m3 olarak ifade edilen sl deer, hafif sv yaktlarda genellikle kcal/litre olarak verilir. Pratikte alt sl deer kullanm daha faydaldr. Fakat baz durumlarda st sl deerin kullanmna da rastlanabilir. Bu nedenle yaktlarn seiminde veya iki yaktn karlatrlmasnda sl deerlerden hangisinin kullanldna dikkat edilmelidir. Ayrca, yaktn yanmas sonucu ortaya kan faydal s miktar yaktn nem miktar ile dorudan ilikilidir. Bu sebeple her yakt alnrken dikkatle kontrol edilmeli, ierdii nem miktar belirlenmeli, olmas gerekenden fazla nemli yakt alnmamaldr.Kalorimetrede yanma sonucu aa kan s nedeniyle, ani scaklk ykselmesi gzlenir. Ancak bu scaklk deiiminin tamam yaktn yanmas sonucu aa snn tamamna eit deildir. nk belirlenen s deeri, rnekte azot ya da kkrt varsa bunlarn HNO3 ve H2SO4e dnmeleri srasnda bu durumdan etkilenir ya da snn bir ksm sistem tarafndan tutulur. Bunun iin st s deeri belli olan (rnein benzoik asit) bir madde kullanlarak kalorimetre su deeri belirlenir [3].Bu deneyde ama, kalorimetre sistemi kullanlarak kalorimetre bombas yardmyla kat yaktn yaklmas, bu sayede elde edilen veriler nda st ve alt s deerlerinin deneysel ve kuramsal olarak hesaplanmas ve yzde sapma deerlerinin belirlenmesidir.

2. KURAMSAL TEMELLER2.1. EntalpiSabit hacim altnda yryen olaylardaki s alveriinin i enerji deiimine eittir. Sabit basn altnda yryen olaylardaki s alveriinin neye eit olduunun aratrlmasndan entalpi kavram domutur. Sabit hacimdeki sisteme verilen s yalnzca i enerjinin artmasna harcand halde, sabit basntaki sisteme verilen s i enerjinin artmas yannda ortama kar yaplan ise de harcanmaktadr. Basn sabit iken dp=0 olacandan d(pv)= pdv + vdp = pdv yazlabilir. Termodinamiinn birinci yasasnn matematiksel tanmndan yola karak sabit basn altnda yryen olaylardaki qp s alveriinin qp = du - w = du - (-pdv) = d(u+ pv) = dh...(2.1.1)eklinde dh diferansiyeline eit lduu gsterilebilir. Buna gre, entalpi fonksiyonu n mol ve bir mol iin srayla ve ....(2.1.2)eklinde i enerji, basn ve hacime bal olarak tanmlanr[1].2.2. Tepkime EntalpisiSabit basn altnda yryen bir kimyasal tepkimenin deien scakln ilk deerine getirebilmek iin gerekli olsan s alveriine tepkime entalpisi ad verilir. Sabit basnl kalorimetre ile dorudan llebilen tepkime entalpisi sabit hacimli kalorimetre ile llen tepkime i enerjisinden yararlanlarak da bulunabilir. Ortama s salan yani entalpi deiimi eksi iaretli olanlara ekzotermik tepkime, ortamdan s alan yani entalpi deiimi art iaretli olanlara ise endotermik tepkime ad verilir. Kimyasal etkileimler fiziksel etkileimlere gre daha gl olduundan tepkime entalpileri mutlak deerce faz dnm entalpilerinden ok byktr[1].Kimyasal olayn bulunduu bir sistem iin scaklk, basn ve tepkime konu bamsz deikenlerine bal olarak dnlen tm entalpi fonksiyonunun tam diferansiyeli alnarak

eitlii yazlabilir. Bu eitlikteki nc ksmi trev, yani sabit scaklk ve sabi basnta tm entalpi fonksiyonun tepkime konu ile deime hz tepkime entalpisi olarak tanmlanr ve eklinde gsterilir.Basncn 1 bar ya da 1 atm scakln ise 298,15 K deerleri standart koullar olarak kabul edilmitir. Standart koullardaki maddelerden klp bir kimyasal tepkime ile yine standart koullarda bulunan yeni maddelerin elde edilmesi srasnda sistem ile ortam arsasndaki s alveriine standart tepkime entalpisi ad verilir ve

eklinde gsterilir. Buradaki () st indisi standart koullar simgelemektedir. Eer basn 1 bar ya da 1 atm de sabit kalrken scaklk deiiyorsa (o) st indisi kullanlarak tepkime entalpisi eklinde simgelenir[1].Bir kimyasal bileiin bir molnn sabit basn ve sabit scaklkta elementlerinden oluumunu gsteren tepkimenin entalpi deiimine o bileiin oluum entalpisi denir. Standart koullardaki elemetlerden yola klarak yine standart koullarda bir mol bileik veren tepkimenin entalpisine o bileiin standart oluum entalpisi ad verilir ve eklinde simgelenir. Gaz, sv ve kat haldeki tm elementlar iin standart oluum entalpisi sfr kabul edilmitir. Buna gre, ksaca (element) = 0 ..(2.2.5)yazlr. kanlarn standart oluum entalpileri toplamndan girenlerin standart oluum entalpileri toplam karlarak = ..(2.2.6)eitlii uyarnca standart tepkime entalpisi kolaylkla bulunur. Stokiyometrik katsaylar birimsiz olarak kabul ettiimize ve standart oluum entalpilerinin birimini kJmol-1 aldmza gre, standart tepkime entalpisinin birimi de son bant uyarnca kJmol-1 olacaktr[1]. 2.3. Hess Yasasou tepkimelerin tepkime entalpleri kalorimetri ile dorudan llebildii halde baz tek ynl tepkimelerin tepkime entalpileri dorudan llemez. Entalpinin bir hal fonksiyonu olmasndan yararlanlarak, dorudan llemeyen tepkime entalpileri dorudan llebilen tepkime entalpileri yardmyla hesaplanabilir. lk kez, svire asll Rus kimyac Germain Henry Hess tarafndan yapld iin bu hesaplama ilemine Hess Yasas ad verilmitir. Bu yasaya gre, tepkime entalpileri bilinmeyen tepkimeyi bulmak iin tepkime entalpileri bilinen tepkimler arasnda toplama, karma, bir say ile arpma ya da blme ve ters evirme gibi yaplan ilemler paralel olarak bilinen tepkime entalpilerine de uygulanarak bilinmeyen tepkime entalpisi hesaplanr. Baka bir deyile, birbirine baml tepkimelerin tepkime entalpileri arasnda entalpinin bir hal fonksiyonu olduu gz nne alnarak

eklinde yazlabilen eitlikten bilinmeyen tepkime entalpisi bulunur[1].2.4. Reaksiyon Islarnn llmesi ve KalorimetreBtn yanma tepkimeleri sonucunda s aa kar. Tepkime slar, tepkimelerin evre ile s al veriinden yararlanarak hesaplanabilir. Kalorimetre(sler), bir nicelik olaraksylen aygttr. Kalorimetri ise "s lm bilimi" ve "s lm" iin kullanlr. Is, baka cisimler zerinde meydana getirdii etkiye dayanarak dolayl olarak llr. Bu etkilerden en ok bilinenleri;1. Bir maddenin hacminde scaklkla meydana gelen artma,2. Bir maddede durum deimesine sebep olma,3. Enerjiye dnme olarak verilir.Is lmnde ilk gerekli olan ey birimin tespit edilmesidir.Kalorimetre bombas, bir reaksiyondaki yanma ssn lmek iin kullanlan bir kalorimetre cinsidir. Kalorimetre bombalar reaksiyon sonucu oluan basnca ve gce kar koymak zorundadr. Yakt tututurmak iin elektrik enerjisi kullanlr, yakt yanmasyla birlikte etrafndaki havay str. Isnan hava genleerek kalorimetrenin hava kndaki tpe doru gider. Hava bakr tpten geerken ayn zamanda tpn dndaki suyu da str. Suyun scaklndaki art miktar yaktmzn kalorisini hesaplamamza yardmc olur.Yeni kalorimetre tasarmlarnda bomba tek btn olarak elektrikle tututurulmadan nce belirli bir miktar yakt ve yksek basnl oksijen(genelde 20atm) ve beli miktardaki su ile evrelenir. Bomba yakt ve oksijen kapal bir sistem oluturur ve reaksiyon esnasnda hava k olmaz. Yanma srasnda oluan enerjiyle elik bombann, bileenlerin ve suyun scakl ykselir. Ve bylece suyun scaklndaki deiim doru ekilde llr. Bu scaklk art bir bomba faktryle (metal bombann paralarnn s kapasitesine bal olan) beraber yanan yaktn verdii enerjiyi lmede kullanlr. Scaklk deiimi hesaplandktan sonra bomba iindeki yksek basn dar verilir.

ekil 1. Kalorimetre Bombas[2]

Termodinamiin 1. YasasYoktan enerji retmek ya da var olan enerjiyi yok etmek iin yaplan almalarn baarszlkla sonulanmasndan birinci yasa ortaya kmtr. Enerji trlerinin tmyle sya dntn denel yoldan gsteren Joule 1 cal.lik snn 4,184J deerindeki ie eit olduunu bulmutur. Bu alandaki benzer almalar da gz nne alnarak evrendeki enerji sabittir eklinde zetlenen termodinamiin 1. yasas kabul edilmitir. Bu yasaya gre hibir enerji tr vardan yok; yoktan var edilemez. Ancak enerjilerin birbirlerine dnmeleri mmkndr. Yine bu yasadan yola klarak tm fiziksel ve kimyasal olaylar iin enerji denklikleri yazlr[2]. Kalorimetrede Enerji Deiimi, dU

Is yola bal bir fonksiyon olduundan, s ak 2 farkl yol zerinden termodinamik fonksiyonlara baldr. Bunlar sabit hacim ve sabit basn prosesleridir. Kalorimetre bombas sabit hacimde yanma ssn lmek iin kullanlr. Kalorimetre, ortamdan tamamen izole edildii iin, reaktantlar (rnek ve oksijeni) sistem, kalorimetrenin geri kalan yani bomba ve su ise evre olarak tanmlanabilir. Yanma sonucu i enerjideki deiim u ekilde hesaplanr:(2.4.1)Proses sabit hacimde gerekletiinden dV=0dr. Is kapasitesi Cvnin tanmndan yola karak:dUs= - CvdT(2.4.2)Kk scaklk aralklarnda Cvnin Tden bamsz olaca dnldnde, bu denklem integre edilerek:U=- CvT , elde edilir. Cv evrenin yani suyun ve bombann s kapasitesidir. Kalorimetrede Entalpi Deiimi, dHEntalpinin tanmndan:H=U+ (PV) ...(2.4.3)Kat ve svlarda Entalpi ve i enerji fark gazlara gre ok kk olduundan ihmal edilebilir. Bu durumda;H=U olur.Gazlarda ise ideal gaz varsaym ile: (PV) = (PV)rnler - (PV)reaktantlar..(2.4.4) = (ngazRT)rnler (ngazRT)reaktantlar = RT ngaz H= U + RT ngaz .(2.4.5)elde edilir.2.5. Kalorimetre Deneyinde Kullanlan Eitlikler st Is:Yaktn yanmas sonucu oluan su younlap sv halinde kalm ise yaktn verdii sya st s denir. [3]

Ho: st s deeriW: Kalorimetrenin su deeri (Kalorimetre paralarnn s kapasitesine eit olan dzeltme faktr) t: Yakma safhasnda ilk ve son okunana scaklklarn dndaki, scaklklarn toplam: Yakma safhasndan nce kaydedilen son scaklk : Yakma safhasnda kaydedilen son scaklkb: Numune dndaki maddelerin (yakma teli,kkrt, azot) yanmas ile oluan s deiimleri toplam

: Numuneyi komprime haline getirirken konulan telin yanmas ile aa kan s miktar. Bu miktar, 0,1mm apl 1 mg elik tel iin 1.6 kaloridir.: Numunedeki azotun yanarak N2O5 e dnmesi ile aa kan s miktar. 0.1 N HNO3 n 1 ml si bana 1.45 kaloridir.: Numunedeki kkrdn yanarak SO3 dnmesi ile aa kan s miktar. 0.1 N H2SO4 n 1 ml si bana 3.6 kaloridir.G: Havada kurutulmu yakt numunesi tartmc: Kalorimetre ile d ortam arasndaki s alverii dzeltme faktr F deeri aadaki eitlikle bulunabilir ancak her yakt iin ayn artlar altnda pratikte yakn deerler alnr. Yakma aamasnda ilk dakikadaki scaklk ykselmesi ikinci dakikadakinden byk ise F=1.0; kk ise F=1.5 ve eer bu farklar birbirine eit ise F=1.25 olarak alnabilir. [3]

m: Deney iin geen toplam zamanV: ilk safhada dakikadaki scaklk dlerin ortalamasn: Son safhada dakikadaki scaklk dlerin ortalamas: ilk safhada kaydedilen scaklklarn ortalamas :son safhada kaydedilen scaklklarn ortalamas Alt Is: Yaktn yanmas sonucu oluan su buhar haline gemi ise yaktn verdiisya alt s denir.[3]

: Alt s deeri : st s deeriH: Yakt rneinin elementel analizinde bulunan hidrojen miktarna kar gelen %H2O miktarK: Yakt numunesinin %nem miktar Standart Oluum Entalpisi: Bir mol bileiin elementlerinden oluumunu verentepkimelerin standart koullardaki entalpileridir.

Sapma Deeri: Deneysel ve kuramsal s deerlerinin farknn kuramsal deere orandr.

: Deneysel s deeri : Kuramsal s deeri

3. DENEY SONULARI VE HESAPLAMALAR Deney koullar :T= 17.950CO2 Basnc= 16.7atmW= 3300 cal/0C

Tablo 1: Tunbilek Ksa analiz verileri

% Nem% Kl % UM% SC

14.0616.0729.3840.49

Tablo 2: Elementel klsz kuru temel verileri% C% H% N% O% S

76.565.442.7613.371.87

Tablo-1 ve Tablo-2de kmr iin analiz verileri verilmitir. DENEY VERLERDeney gerekletirildiinde alnan scaklk verileri Tablo-3te verilmitir. Tablo-3: Scaklk deerleriScaklk(0C)SreDurumScaklk (0C)SreDurum

17.60. dakikaBalang18.949. dakika

18.351. dakika18.9710. dakika2. aama sonu

18.352. dakika1. aama sonu18.9711. dakika

18.353. dakika18.9612. dakika

18.394. dakika18.94213. dakika

18.615. dakika18.93214. dakika

18.7856. dakika18.92515. dakika

18.927. dakika2. aama sonu18.9216. dakika

18.938. dakika18.9217. dakika3. aamann sonu

Telin arl: 0.01829 gNumune arl + tel: 0.2961 gYanmayan tel arl: 0.016 g3.1. Deneysel HesaplamalarNumune arl = (0.2961 0.01829)g = 0.2779 gKlsz kuru temel = G 0.2779* [0.2779* (% 14.06)] = 0.2388 g 0.2388* [0.2388* (% 16.07)] = 0.2004 gYanan tel arl = (0.01829-0.016)g= 2.2*10-3 g st s deerinin hesaplanmas:

W= 3300 cal/0C t0= 18.350C tm= 18.97m= 7 dakika n= 0.01 v= 0F= 1.5 c= m*n (n+v)*F , c= 0.055b= bD+ bN+ bS Yakt iinde N ve S miktarnn az olmas sebebiyle ihmal edilmitir.bD= (2.2 mg*1.6 cal)/1 mg= 3.52 cal

H0= 9313.1 cal/g

Alt s deerinin hesaplanmas:HU = H0 5.85*(9H +K)H: Yakt rneinin elementel analizinde bulunan hidrojen miktarna kar gelen %H2O miktarK: Yakt rneinin % nem miktarH= 5.44K= 14.06HU= 9312.9- 5.85(9*5.44+14.06)HU= 8944.433.2. Kuramsal HesaplamalarC(k) + O2 CO2(g)H = -94143 cal/molH2 + O2 H2O(g)H = -57851 cal/molH2 + O2 H2O(s)H = -68380 cal/mol94143(cal/mol C)*(1mol C/12gC)*(0.7656gC/ 1g yakt)= 6006.3 cal/g 57851(cal/mol H2)*(1 molH2/2 g H)*((0.00544) g H/1g yakt)= 157 cal/g68380(cal/mol H2)*(1 molH2/2 g H)*((0.00544) g H/1g yakt)= 185.9cal/gH0= (157.4+6006.3) = 6163.7 cal/gHU = (6006.3+185.9) = 6192.2 cal/gTablo-4: Hesaplanan alt ve st s deerleri HU (cal/g)H0 (cal/g)

Deneysel 8944.239313.1

Kuramsal 6192.26163.7

%SapmaTablo-4te verilen deerler yardmyla %sapma deerleri hesaplanmtr. st s iin = [ (9313.1 - 6163.7) / 6163.7 ] * 100 = % 51.09Alt s iin = [ (8944.23 - 6192.2) / 6192.2 ] * 100 = % 44.44. TARTIMA VE YORUMKYM 453 Kimya Mhendislii Laboratuvar II dersi kapsamnda yaplan Kalorimetre deneyinde kalorimetre bombas kullanlarak kat yakt olan kmr numunesinin alt ve st s deerleri deneysel ve kuramsal olarak hesaplanmtr. Deneysel ve kuramsal hesaplamalar nda yzde sapma deerleri bulunmutur. Alt ve st s deerleri her iki hesaplamada da klsz kuru temel zerinden yaplmtr.Deneysel olarak bulunan alt ve st s deerleri srasyla 8944.23 cal/g, 9313.1 cal/g olarak hesaplanmtr. Kuramsal olarak hesaplanan alt ve st s deerleri ise 6192.2 cal/g ve 6163.7 cal/g olarak bulunmutur. Kuramsal ve deneysel olarak yaplan hesaplamalar arasndaki yzde sapma deerleri de alt s iin %44.4 , st s iin ise %51.09 olarak belirlenmitir. rnekteki azot ve kkrt miktarnn az olmas sebebiyle bN ve bs deerlerinin ihmal edilmesi deneysel hesaplama sonularn etkilemitir. Bylece deneysel olarak hesaplanan alt ve st s deerleri ok yksek kmtr. Kuramsal hesaplama ile deneysel hesaplama sonular arasndaki farkn deney srasnda yaplan hatalardan da kaynakland dnlmektedir. Ayrca kalorimetre mekanizmasnn yeni olmamasndan kaynakl deney srasnda grlen baz aksaklklarn da bu sonucu etkileyebilecei dnlmektedir.

5. KAYNAKLAR[1] Y. Sarkaya, Fizikokimya, Geniletilmi 9. Bask, Gazi Kitabevi, Ankara, 2008[2] http://taner.balikesir.edu.tr/dersler/fiziksel_kimya_ii/reaksiyon_isilarinin_olculmesi.htm Eriim Tarihi: 10.12.2013/ saat: 13.25[3] KYM 453 Kimya Mhendislii Laboratuar II Deney Bilgileri , A.. Mhendislik Fakltesi, Ankara, 2003

4